Full text of "Summa philosophiae ex variis libris D. Thomae Aquinatis Doctoris Angelici"

See other formats

»>> 


•>.<-: 


>■.<• 


M  S'» 


'.'-. 


i<X< 


m 


'^^>:^'\' 


:i'-i:'i- 


lii.VI-Ti- 


>     i.t 


•.•"/■.•,t,«, 


1.1,     '  I . . 


ijii 


^i-fil:   1'., 

*V;i'.'r^.'.[<\W''''<' 


;::- 


K-^^'y'. ..   :■::■•■ 

'''.•h«»''r.-''*>' • 


SOLD   MY 

Tho.vias    Makpb 


SUMMA  PHILOSOPHIJE 


K  ' 

D.  THOi\LE  AQULNATIS 

DOCTHINA 


TOM.  II.  SECT.  III.  —  PHYSICE  PARS  SECUNDA. 


IMPRIMATUR 

Fr.    Raphael  PIEROTTl,    0.  P. 

S.   P.  .\.   Magisler. 


CONSPECTUS 

TOXIXJS      OP*EIlIS 


TOMI    TRES,     IN    SEX    SECTIONES   DIVISI 

Sectio  I.     —  Logica 

Segtio  II.    —  Physica,  pars  prima 

Sectio  III.  —  Physica,  pars  secunda 
Sectio  IV.   —  Physica,  pars  tertia 

[     Sectio  V.     —  Ethica 


TOMUS  I 


TO.MIJS  II 


TOMUS  III 


(     Sectio  VI,   —  Metaphysica 


BIBLIOIHECA    THEOLOGI^   ET   PHILOSOPHI^  SCHOLASTICyE 

SKI.KCTA  ATQUE  CO.MI-OSITA 

A    Francisco    EHRLE,    S.  J. 


SUMMA 


PHILOSOPHIv^ 

EX  VARIIS    LIBRIS 

D.  TIIOMil';  AQUINATIS  DOCTORIS  ANGELICI 


IN    ORDINEM 


CURSUS  PHILOSOPHICI 

ACCOMMODATA 

A  COSMO  ALAMANNO,  S.  J. 

EDITIO  JUXTA  ALTERAM  PARISIENSEM  VULGATAM  A  CANONICIS   REGULARIBUS 
ORD.  S.  AUG.  CONGREGATIONIS  GALLICAN/E 

ADORN.VTA 

A  Francisco  BERINGER,  Soc.  Jes.  Presb. 


TOMUS  II  —  SEGTIO  III  —  PHYSIG/E  PARS  SEGUNDA 


PARISIIS,   MDCCCXC 

SUMPTIBUS    P.    LETHIELLEUX,     BIBLIOP.-EDITORIS 

10,     VIA  DICTA     «    CASSETTE    »,    10 
ET  APUD  FRED.    PUSTET,    S.    SEDIS   APOSTOL.  TYP.,   RATISBON.E  ET  NEO-EBORACI. 


JUN  1 6  1933 


J32 


EXCELLENTISSIMO    ET    ILLUSTRISSIMO 

CAROLO  AURIACO 

DUCI  TURSI,  ORDINIS  ALCANTAR^  EaUITI,  ETC. 

COSMUS  ALAMANNUS  MEDIOLANENSIS,-  SOCIETATIS  JESU  THEOLOGUS 


Qiiaestiones  in  summi  Philosophi  lihrosde  Coelo  et  Generatione  ad  sensum  men- 
temque  Docloris  Angelici  libi,  Princeps  Exccllentissime,  dico.  Scd  cur  diccni,  ne 
tibi  veniatin  menlcm  mirari.  Hujusce  rei,  nisi  quid  mc  fallit  ratiocinantcm,  lacilis 
est  et  prompta  responsio.  Hatiocinor  enim  sic,  et  pcr  hos  quasi  gradus  ascendo. 
Cujus  nomini  par  est  illud  opus  dicatum  in  lucem  cmittere,  in  quo  de  siderum  ortu 
agituretoccasu,  dec<rlcsliumorl)iumnatura  ctmolibus  tam  \ariis  atquc  i^erpctuis? 
Cujus  itidem  id  uf  optimi  perfectique  patroni  titulo  est  honestandum,  quod  rerum 
mobilium  ct  caducarum  tam  generalionis  quam  corruptionis  ralionem  apcrit  uni- 
versam?  Peritissimi  noi)ilissimiquc  nautcB  suspicientis  coclum,  stellas  servantis, 
vocantis,  numerantis ;  summi  optimique  gubernatoris  bene  navigandi  arlis  scientis- 
simi,  immcnsa  vastissimaque  maria  innumeris  faHa  piscibus  et  monstruosis  bclluis 
celeberrima,  plcnis,  u(  aiunt,  velis  et  secundissime  percurrenlis.  Quis  rerum  nauli- 
carum  coeli  stellarumque  scientiaadeo  excellit  et  eminct  universis,  ut  quas  naves 
gubernal,  non  ad  syrtes  et  scopulos  allisas,  non  ilaturetlatuque  ventorum  disso- 
lulas  et  dissipatas,  sed  cmersas  e  vadis  et  e  tluctibus,  procellis,  maximisque  peri- 
culis  eximijp  cum  artis  ope,  tum  ingenii  dexteritate  mirabili,extractas  felici  naviga- 
tione  salvas  et  incolumes  in  portu  collocet  ?  Tibi  uni,  Dux  Exccllentissime,  rei- 
nautica^peritissimi^  cximias  hasce  laudes  incredibili  omnium  consensione  tribuunt; 
Te  unum  hac  summa  et  singulari  commendatione  ictcrnaque  gloria  dignissimum 
judicant,  cum  le  invictae  classis  gubernatorem,  procellosi  domitorem  maris  alte- 
rumque  Neptunum  et  contra  turbines,tempestates  victorem  felicissimum  appcllant. 
Ergo  jiire  tibi  tuo  meum  hoc  de  coelo  rerumque  natura  conflantium  generatione 
libellum  vindicas  et  tanquam  debitum  merito  exigis.  Verum,  ne  tibi  ullus  omnino 
admirandi  relinquaturlocus,  et  a  me  non  imprudenter  factum  fatearis,  quod  labo- 
rum  et  vigiliarum  mearum  fructum  tam  illustri  etglorioso  tui  nominis  titulo  deco- 


rarim ;  obsecro  le,  refer  pauli^per  aairaum  ad  ea,  qua?  de  quo  agitur  longe  piurimi 
faoiendaexi^liino.  Quod  iibri  propo>itis  quieslionihus  iisque  solutis  explicati  sint 
magni  IMiilosopiii,  nuin  ina;,Miuni  quuque  Principeni  lui  similem  patronum  rcquire- 
bant?  Qnod  ipse  AngeliciUuctoris  sensa  doclrinainque  scctalus  sim,  alione  auspice 
par  erat  illa  proferre  ct  di\ulgarc,  quani  tc  1'riiicipe  cffilestia  aniino  agitante  cocle- 
slesque  mentes  inoribur»  c\priinenle?  Non  luio  igitur  vel  altero,  sed  multis  nomi- 
nibus  0|)us  tibi  dcbitum  merito  et  jure  optimo  dico.  Scd  addo  longe  priestantius 
liaud  lcmere  ac  forluito,  sed  prudcnli  consilio  extremo  servalum  loco.  Tuis  quam 
piuriniis  meritis  nostram  Societatcm  arclissime  dislrictam  et  obligatam  tenes. 
Ingratus  sim,  nisi  ea  perexiguo  lioc  munere  tuee  administrationi  non  incongruo 
meinor  agaoscam,ct  nos  tibi  addictos,  dcditos  obstrictosqueprofitear.  Accipe  ergo 
pignus  devinctic  et  obstriclic  volunlalis,  el  qua  pneditus  es  benignitate,  hoc  qua- 
iecuinque  opus  luo  nomine  illustra  ac  tuere.  Vale. 


AD    BENEVOLUM    LECTOREM 

Habes  in  lioc  lertio  libro,  Lector  benevole,  quae  de  coelestium  orbium  natura, 
motibus,  allectionibus,  et  quae  de  mutua  rerum  natura  constanlium  generaiione  et 
corruptione  sanctissimus  praiceptor,  Doctor  Angelicus,  excellenti  cum  doctrina 
tum  eruditione  disputavit.  Ca'leslium  corporum  admirabilis  ac  plane  divina  cogni- 
tio  te  ad  pnepotenlis  et  sapientissiini  architecti  notitiam  suavissime  invilabit.  Fluxa- 
rum  vero  rerum  et  caducarum  sub  luna  contentarum  ambitu  ad  easdem  omnino 
flocci  faciendas  habendasque  contemplui  tua  te  sponte  incitatum  impellet  et  attra- 
het  vcl  invitum.  Jain  vero  illud  tibireliquum  esset,  ut  te  tuianimi  rationis  compotis 
intelligentia,  qua  de  agitur  in  libro  propediem  in  lucem  edendo  ad  sacrosancti 
divinique  numinis  cognilionem  et  amorem  jain  excitatum  incenderet  et  inflam- 
maret.  Interim  igitur  ita  te  ad  utriusque  generis  rerum  inter  se  plane  dissimilium, 
ne  dicain  oppositarum^  confer  et  converle  contemplationem,  ut  veriB  solidaique 
tui  ipsius  cognitionis  accessione  tanti  operis  fabricatorem,  totius  universitatis 
parentem  ardenlissimo  amore  complectaris,  illumque  tibi  ad  imitandum  in  animi 
corporisque  funclionibus  universis  tanquam  excellentissimum  virtutum  omnium 
exemplar  ante  oculos  ponas  :  ut  quem  ad  finem  omnes  sanctissimi  Angelicique 
Doctoris  conatus,  et  qualescumque  nostri  perpetui  labores  ejus  potissimum 
exemplo  relati  fuerunt,  ad  eumdem  tuum  itidem  in  hac  Philosophica  Summa  e 
D.  Thoinai  doctrina  diligenter  evolvenda  studium  omnino  referatur.  Vale. 


Attes^tatio  Bever.  P.  Fr.  Francisci  Ghetii  de  Como  Sacrce  Theologics  Lectoris  primi 
in  conventu  S.  Thomce,  de  Papia,  Ordinis  Prcf.dicatorum. 

Insigne  opus  continens  libros  de  CcbJo  et  Mundo  et  de  Generatione  et  Corniptione  a  praestantis- 
simo  viro  Patre  Cosmo  Alamannio  Societatis  JESU  ingenti  labore,  summa  dihgentia  ex 


doclrina  D,  ThomiP  Aquinatis  confectuin,  jiissu  Adrnoduin  Uevor.  I*alris  Inquisitoris  vidi. 
legi  el  consideravi,  nihilquo  quod  fidei,  legum  ct  morum  integrituli  ac  regulis  novi  Indicis 
Libroruin  re[)ugnet  in  eo  aniinadvorti,  quin  polius  opus  Thomistirrn  DoctiiniL'  profcssoribus 
pcrutile,  ac  omnibus  vcra3  rhilosophi;c  sinceritatcm  ct  puritatem  desiderantibus  maximcpro- 
ficuum  fore  judicavi.  Dalum  Tapiie  dic4.JuIii  1622. 

Ita  est.  —  Ego  Fr.FRA.Nciscus  Guetils  de  Como 
Sacrae    Theologirc  Lcctor  Ordinis  Praedicalorum. 

Die  4.  lulii  1022.  iMrniMATUR. 
Fr.  Deodatus  Segihtius  Dc  Lauda,  Inquisitor  Papiap. 

Cujus  nomini  assurgit  Saccus;   et  adnc.xum  opus  Scnatus  Exccllentissimi  nomine  appro- 
bavit  et  excudendi  potestatom  facit. 

lo.  Baptista  Saccus,  etc,  a  secretis  ejusdcm  Ordinis,  etc. 


E.\    EDITIO.NK  ULJLS  OPERIS   PIU.M  V.    I'\I>I.E  ln22 

Rever.  P.  Fr.  Francisci  Ghetiide  Como  Lectoris  Primiin  conventu  S.  Tliomce 

de  Papia  Ordinis  Prcedicatoriirn. 

EPKjRAMMA  IN  LAUDEM  AUCTORIS 

A(l  Lectorem. 

Duin  sapiens  Cosmus  de  ccelo  est  alla  locutus 

Ad  nientcm  .\ngelici,   nomen  ad  astra  tulit. 
Quis  magni  potuit  mundi  meinoranda  referre  .' 

Ilic  certe  Cosmus  ;  perlege,  doclus  eris. 
Ortum  ac  interitum  rerum  dum  panderc  scriptis 

Nilitur,  illius  maxinia  fama  volat. 
Miraris  si  de  rebus  sit  talia  fatus? 

Angelico  est  Cosmus  prreditus  ingenio. 


EJUSDEM  ALIUD  EPIGRAMMA 

Ad  Lectorem. 

Non  lanto  splendens  ornatur  luinine  Phuibus. 

Nec  tot  sideribus  fulget  in  orbo  polus  ; 
Tot  violffi  in  pratis,  Uores,  tot  lilia  non  suiit, 

Nec  risiis  tantus  tempore  veris  adest  ; 
Nec  Croesus  gazas  tot  possidet  ille  superbus  . 

Non  tot  opes  gaudens  possidet  ille  Mida  : 
Quod  bona  de  Cosmi  generoso  peclore  manant  : 

Ilunc  probitas,  pietas  relligioque  beat ; 
Hunc  spccimen  virtutis  cuncti  ad  sidera  lollunt  ; 

Relligiosus  amat,  docta  Minerva  colit. 
Maximus  isle  Sophos,  hic  maximus  atque  Thomista. 

Hunc  celebrem  efficiunt.  nomen  ad  astra  ferunt. 


6Q 
£33 


0 


BREVIS  CONSPECTUS 


SCRIPTORUM    S.  THOMyf 

QU^  IN  EDITIONE  ROM/E  AN.   157(1  VULGATA 


GONTINENTUR 


SiMMA  Theoloih.k;  ia  ^scil.  prima  pais), 
la  *2iK  ^scil.  piima  para  scciindic  parlis), 
'2a  "^uj  (scil.  socimda  pars  sccunda3  parlis), 
Ma  (scil.  It-rtia  pars). 

SUMMA  CO.NTUA  t  "ilvNTILKS;  II.  4  C.  Gcilt. 

Ol.kstiones  disputat/E  de  polenlia  Dei,de 
malo,  despiriliialilniscreatiiris.deanima, 
de  iinioiie  Verbi,  de  virtiitihiis  in  com- 
mimi.  de  carilale,  de  correclione  IVaterna, 
despe,  dc  virtutibus  cardinalibus,  de  vc- 
ritate  (1). 

nUODLlDKTA    1*?. 

ScuiPTUM  in  i  libros  Sentenliarum. 

CoMMKNTAHii  in  '2  lib.  Perihermenias,  in 
2  lib.  Posleriorum  Anal\  ticorum,  in  8  lih. 
l'li>Nicoiiim,  iii  'i  lih.  di'  C(clo  el  Mundo, 
in  2  lil).  de  Generalione  el  Corruplione,  in 
4  lib.  Meteorum,  in  3  lih.  de  .'^nima,  in 
lib.  dc  Sensu  et  Sensato,  de  Memoria  et 
Ueminiseenlia,  de  Somno  et  Vigilia  *,  de 
Somniis  *,  de  Divinatioue  per  Somnuni  *, 
iu  l"2  lib  Melapbysicorum  (de  Gausis,), 
in  lOlih  Etbicorum,  in  8  lib.  Politico- 
rum  (2). 

Opuscula  :  1.  Contraerrores  GroBCorum.  — 
2.  Compendiiim  theologiai.  —3.  Declara- 
tio  quorundam  articulorum  conlra  GrJE- 
cos,  .\rmenos  et  Saracenos.  —  4.  De  duo- 
hiis  prieceptis  caritalis.  —  5.  De  articulis 
Mdei  et  sacranientis  ecc!esia3.  —  6.  Expo- 
sitio  super  symbolum  Apostolorum.  — 
7.E\posilio  orulionis  dominica^. — 8.  Ex- 
positio  salutationis  angelic;e.  —  9.  Re- 
sponsio  de  lOSarticulis  *.  — 10.  Responsio 
de  4'2  articulis.  —  11.  Responsio  de 
36  arliculis.  —  12.  Responsiode  6  articulis 
ad  lectorem  Bisuntin.  —  13.  De  difteren- 
tia  divini  verbi  et  humani.  —  14.  De  na- 
tura  verbi  intellectus.  —  15.  De  substan- 
tiis  separatis.  —  16.  tte  unitate  intelle- 
ctus  contra  Averroislas.  —  17.  Contra 
retrabentes  a  religionis  ingressu.  —  18. 
De  perfectione  vitae  spiritualis.  —  19. 
Contra  impugnantes  Dei  cultum  et  reli- 
gionem.  —  20.  De  regimine  principum. 

(1)  Compluries  allegalur  quaestio  de  Motoribus  Corporum 
Calestium;  cf.  quffi  pag.  59  annotaviaius. 

(2i  De  aliisquihusilaui  conimentationibusquae  nonnunquam 
in  liac  SummaPAi/oio/jAica  citanlur,  vide  annotata  in  praefa- 
tione  liujus,  editionis,  tom.  I,  pp.  vi-ix  ;  et  in  notis, 
tom.  III,  p.  180;  tom.  IV,  p.  228. 


—  21.  De  regimine  Judoeorum.  —  22.  De 
forma  ahsolutionis.  —  23  Expositio  pri- 
ma!  decretalis.  —  24.  Expositio  super  se- 
cundam  decrelalem.  —  25.  De  sortibus. 

—  26.  De  judiciis  aslrorum.  —  27.  De 
jcternitate  mundi.  —  28.  De  fato.  — 
20.  De  jirincipio  individiiationis. —  30.  De 
ente  et  essenlia.  —  31.  De  principiis  na- 
lurai.  —  32.  De  natura  tnateri»  etdimen- 
sionihus  interminalis  —  33.  De  mixtione 
elemenloriim.  —  34.  De  occultis  operibus 
nalunc.  —  35.  De  motu  cordis.  —  36.  De 
inslanlihus.  —  37.  De  qualuor  oppositis. 

—  38.  De  demonslratione.  —  39.  De  fal- 
laciis.  —  40.  De  propositionihus  modali- 
hus.  —  41.  De  nalura  accidentis.  — 
42.  De  natura  generis  *.  —  43.  Depotenliis 
animas  *.  — 44.  De  tempore.  —  45.  De 
pluralitate  formarum  *.  —  46.  De  dimen- 


sionihus  interminatis.  Cf.  n.  32. 


A7 


7.De 


natura  syllogismorum  *.  —  48.  Summa 
totius  Logicae  Aristot.  *.  —  49.  De  sensu 
resp.  singularium  et  intellectu  resp.  uni- 
versalium*.  —  50.  De  inventione  medii*. 
—  51.  De  natura  luminis".  —  52.  De  na- 
tm-a  loci  *.  —  53.  De  intellectu  et  intelli- 
gibili  *.  —  54.  De  quoest  et  quod  est  *.  — 
55  et  56.  De  universalibus  *.  —  57.  Offi- 
cium  de  festocorp.  Ghr.  —  58.  De  sacra- 
menloaltaris*.— 59.Desacramentoeucha- 
ristife  *.  —  60.  De  humanitate  J.  Chr.  *.  — 
61.  De  dilectione  Chr.  et  proximi  *.  — 
62. De  divinis  morihus*.  —63.  Deheatitu- 
dine  *.  -  64.  De  modo  confitendi  *.  — 
65.  De  ofiDcio  sacerdotis  *.  —  QQ.  Expositio 
missffi  *.  —  67.  De  emptione  et  venditione 
ad  tempus  *.  —  68  Epistola  de  modo  ac- 
quirendi  scientiam  *.  —  69.  Exposilio  in 
lih.  Boelhii  de  hebdomadibus,  —  70.  Quae- 
stiones  in  lib.  Roetbii  de  Trinitate.  — 
71.  De  vitiis  et  virtutihus  *.  — 72.  De 
concordantiis  *.  —  73.  De  usuris  *. 
ExposiTio  :  in  Joh,  in  Psalmos,  in  Gantica 
Canticorum,  in  Isaiam,  in  Jeremiam,  in 
Tbrenos  [in  Matlhaeum  et  Joannem] ; 
Catena  aurea  in  quatuor  evangelia  ;  expo- 
sitioin  epist.  S.  Pauli,  in  Genesim  *,  in 
Danielem  *,  in  lih.  Machabaeorum  *,  in 
epist.  canonicas  *. 


snni  K 


) 


II I  L  0  S  0  I'  II  I  C  K 


E  DlVl  'rilOM.^.  DOCTOHIS  AXOELIf:! 


/rnLNA 


SECUNDA     SHCUNDi^ 


-->s>^- 


IX    LIBROS 


1)E  CG^.LO   ET   MLINDO 


Posl  consideralionem  corporis  niobilis  in 
(luanlum  est  mobile,  reliquum  cst  hujus- 
modi  conniumia  appiicare  ad  propria  sub- 
jecta.  Subjeclum  autem  motus  est  magnitu- 
do  et  corpus,  quia  nihil  movetur  nisi  quan- 
tum.  In  corporibus  autem  prius  est  conside- 
rare  totum  ipsum  universum  quam  partes, 
qiije  secundum  situm  illud  constiluunt . 
(Cf.  Prooem.  S.  Thoma^  in  lib.  de  dvlo.) 
Et  k\eo  primum  agemus  de  universo;  dein- 
(le  de  partibus  illius,  nimirum  de  corporibus 
simplicibus;  nam  cum  corporibus  mixtis  non 
determinetur  situs  secundum  se,  sed  secun- 
dum  simplicia  corpora,  Iutc  sola ,  quia  pri- 
mo  et  per  se  habent  situm  in  universo,  cen- 
sentur  esse  partes  illius  constitutiva^  scilicet 


secundum  ordinem  situs  (de  Pot.  q.  5,  a. 
7  et  9,  c).  Inter  haec  autem  prius  agemus 
de  corpore  coelesti,  quia  per  ipsum  alia  cor- 
pora  firmantur,  tum  de  aliis,  quod  esl  age- 
re  de  corpore  mobili  secundum  situm  vel 
locum,  quod  inlor  subjecla  parlialia  priorem 
locum  habet,  sicut  etinler  motus  localis  pri- 
or  est  omnibus,  ut  docet  Philosophus  8. 
Phys.  ( lext.  55 ;  c.  7 ;  —  S.  Thomas  8.  P/iys. 
1.  1-4).  Consideratio  vero  universi  tripartita 
erit ;  nam primtim  agenuis de  existentia  mun- 
di  sive  universi,  secundo  de  modo  produ- 
ctionis  ejusdem,  tertio  de  proprietatibus  il- 
lius;  ha?c  enim  tria  peculiarem  habent  in 
hac  tractatione  difficultatem. 


StCLMJA  SKCLND.£  —  IMIILOSOlMUA  XATIUALIS 


UU/ESTln  XXVr 

I>K    EXISTEMIA    Ml.NDI. 

CIIICA  Ml  .\bl  i:XISTKNTIA.\l 
yf.Krir.Nnit  di»»  : 

1.  .\ii  iiiuiiiliis  scniper  fiuTit. 

2    .\ii  iiiiiiiiltiiii  inct^pi.sso  sit  articuhis  ficlci. 

AUTICLLLS  I 

ITrU  .M    Mr.NDLS   .SEMPER   FIEIHT. 

Videlur  qiiuil  inuiulus  sonipcr  fueiil;  ct 
ail  hoc  possunl  adduci  rationes  suini)tje  ex 
Iriplici  capite,  niiniiuin  ex  parte  Dei,  ex 
parte  creaturaruin,  ct  ex  modo  factionis  re- 
ruin. 

1.  Ex  parte  Dei  sic:  Omne  agens,  quod 
non  semiier  agit,  movetur  vel  per  se  vel 
per  accidens ;  sed  Deus  neque  movetur  per 
se  neque  per  accidens:  ergo  Deus  seini)er 
eudein  modo  agit ;  ex  sua  autem  actione 
mundus  in  esse  consistit ;  semper  igitur 
mundus  fuit.  —  2.  r.  Gent.  c.  3:2,  n.  I. 

"1.  Prieterea,  Deus  produxit  munduin  se- 
cundum  suuin  csse  et  non  per  aliquod  aliud 
additum ;  sed  esse  Dei  est  a^ternum  :  ergo 
cuin  eflectus  sit  similis  suo  principio  activo, 
mundus  debet  semper  fuisse.  —  1.  de  Cir- 
lo  I.  6. 

o.  Prjeteiui,  bonltas  Dei  esl  caiisa  rernm; 
sed  bonitas  Dei  otiosa  et  vacans  esse  non 
potest:  ergo  cum  talis  fuisset,  antequam 
mundus  esset,  si  ex  aliquo  determinato 
principio  temporis  incepit,  debet  semper 
fuisse.  — Ibid. 

A.  Praeterea,  posita  causa  sufficienti  po- 
nitur  efl^ectus;  nam  causa  ad  quam  non 
sequitur  effectus,  est  causa  imperfecta,  in- 
digens  alio  ad  hoc,  quod  eft"ectus  sequatur; 
sed  Deus  est  sufficiens  causa  mundi,  et  fi- 
nalis  ratione  suae  bonitatis,  et  exemplaris 
ratione  sua?  sapientiip,  et  efl"ectiva  ratione 
sUcT  potenti.T  :  cuin  ergo  Deus  sit  ab  a-terno, 
et  mundus  fuit  ab  leterno.  —  2.  c.  Geut. 


r.   .{-i,   n.   .];    la,   (|.    i(>,    a.   \,   arg.  9. 

.").  Pra-trrca,  agens  jier  voluntatem  non 
rclanlat  exscijui  ijrojiositum  de  alirjuo  fa- 
ciciido,  nisi  jirojitcr  ali(|iiid  in  fiiturum  c.\- 
si)eclatiim,  (jiiod  noiidiim  adest,  sive  iliiid 
sit  iii  .•igciilc,  ut  cum  exsj^ectatur  i^erfectio 
virtiitis  ad  ageiidiim  ant  sublatio  alicujiis 
impcdicntis  virtiitcm;  sivc  sit  extra  agen- 
leni,  iil  (-1110  cxsj)cclaliir  vel  pijcsentia  ali- 
(•iijiis,  coram  (juo  liat  actio,  vcl  pripscntia 
aliciijus  tcmj^oris  op|»ortnni,  quod  nondiim 
adi^sl ;  scd  quiihjiiid  Deus  vult  (jiiod  nunc 
sit,  ab  jeterno  voliiit  quod  sil,  (juia  nec 
novus  motus  voliintatis  advenire  jiotest  nec 
ulluin  imi^edimcnlum  ejus  jiotcntia',  nec 
aliijiiid  aliud  cx.spectari  potuit  .ad  mundi 
productionem ;  ergo  mundus  ab  a^terno 
productus  fuit.  —  -2.  r.  Genl.  I.  c.  n.  4;  la, 
I.  c.  arg.  6. 

().  Pr.Tterea,  voluntas  diviiia  a^qualiler 
se  liabet  ad  prodiicendam  creaturam  per 
totam  .'cternitatem ;  nam  cum  in  nihilo  non 
l)ossinl  assig-nari  diflerentia'  aliqua^  momen- 
torum,  ut  in  uno  magis  oporteat  aliquid 
lieri  quam  in  alio;  nec  similiter  in  aternita- 
te,  qna^  tota  est  uniformis,  potest  pneelectio 
licri  unins  ad  alterum;  aut  ergo  divina  vo- 
luntas  est  de  hoc,  quod  nnnqnani  mundus 
sub  ieternitate  ejus  constilnitur,  aut  quod 
semper;  sed  constat,  quod  non  est  vohintas 
ejus  de  lioc,  quod  nnnquam  sub  aternitate 
ejus  constituatur :  ergo  necesse  est  quod 
mundus  semper  fuerit.  —  -2.  c.  Genl.  I,  c. 
n.  5. 

7.  Pra}lerea,  idem  potest  oslendi  ex  par- 
te  creatnrarum  sic:  Qut  non  habent  poten- 
liam  ad  non  esse,  impossibile  est  ea  nones- 
se ;  sed  quaedam  creatur»  non  habent  poten- 
tiam  ad  non  esse,  quia  nimirum  vel  carent 
materia,  quae  est  potentia  ad  esse  (quod 
est  per  formam )  et  ad  non  esse  ( quod  est 
per  privationem ),  ut  substantiae  intellectu- 
ales;  vel  non  habent  materiam  contrarietati 
subjectam  (unde  etiam  oritur  potentia  ad 
non  esse ),  ut  corpora  coelestia,  quod  eorum 
motus  ostendit,  qui  contrarietatem  non  ha- 
bet :  —  ergo  quasdam  creaturas  impossibile 
est  non  esse ;  ergo  eas  semper  esse  necesse 
est,  et  per  consequens  mundus  ratione  ha- 


I)K  CIKLO  KT  MINDH  —  (jl  .KST.  WVI  DK  KXISTK.NTIA  MlMil     -  AliT.    I      :\ 

riiiii  ciil  :i'lri'iuis,  —  '1.  r.  (ifnl.  c.  .i.{,  ii.  rctiir,  (-11111  iioii  sil  possihilc  iiiltiiila  Irnnsi- 

I;   la,  q.  M\,  a.  I,  iwn.  I.  iv.   (l|>Miict  crj^o  dcvciiirc  a<l  alii|iiiM|  |iri- 

8.   I'ra>tcrca,    iiiliii  (jikkI   liabcl    viiliitciii  iiiiiin,   (|ii(mI    iiod  sil  t°a(iiiiii.  Diiiiic  aiilciii 

iil  sciii|icr  sit,  (|iiaii(l(i(|iio  osl  cl  (|iiaii(l()(|iic  ciis,   (jikmI   iioii   sciii|M'r  tiiil,    (i|M)iict   css(> 

noii  cst,   (|iiia   ad  (]iiaiitiiiii  sc  cxtciidil  vir-  ractiiin;  er<;()  opoiict   illiid,   c\  (|ik)  oiiiiiia 

liis  aliciijiis  rci,  taindiii  esl.  SimI  oiiinc  incor-  tiiiiil,  e.sso  seinpilcrniiiii.  II(m-  aiilcin  non  est 

riiptihilc  lialicl  viiiiilciii  iil  sit  seinpcr;  iioii  llciis,  (]iiia  i]is(!    iion    ]iolcst   esse   inateria 

eniiii   viiiiitciii  lialict  ad  dctcriuiiialiiiii   dii-  aliciijiis  rci ;  cr^ro  rcliii(]iiitiir,  (jiiod  ali()iiid 

ralionis   t('iii|)iis.    Niliil  erj^o   incorriiiililtiic  cxlra  Dciiiii  sil  aicrnnin,  piita  inalcria  ])ri- 

(jiiaii(lo(]iic  est  ct  (]uan(lo(|iic  iioii  cst.  Scd  ina,  cl  ronse(jiiciitcr  iiiiiiidiis  ralioiic  iiiatc- 

oiiinc,  (JIkmI  iiK'C])it  essc,  (jiiandiKjiic  csl  cl  ria'.  —  -2.  r.  (Jcnt.  c.  .'{i,  n.  I. 

(jiiaii(lo(jiic  non  csl ;  nnlliiin   er^o  incorru-  II.   Dra-lerca,  oiiinc  (jiiod  dc  novo  incij^il 

jilihilc  iiiccjiit  esse.  Sed  niiilla  siiiil  iii  iiiiiii-  essc,  antc^jiiam  csscl,  jiossihilc  eral  iiisiiiii 

do  incorriijitihilia,  nl  ccTlninet  iiitcHi.ucntia';  csse;  si  eiiiin  jiossihile  non  eral  i])siiiii  cssc, 

erjio  innndus  non  incepil  esse.  —  la,  I.  c.  necesse  eral  non  esse,  ct  sic  senijicr  fuissel 

iu'ii.  2.  non  ens,  et  nuiKjuain  esse  inceiiisset  ;  sed 

*.).  Pra*terea,  (juandocunKiuc   arKjuid    dc  (juod  esl  jiossihile  esse,  est  suhjecluin  j)o- 

novo  incijiit  inoveri,   oiioiiel  (juod  niovens  lcntia  cns;  oiiortcl  i«iitiir  aiilc  (jiiodlihcl  dc 

vel  nioluiii  vcl    ulruiiKjuc  aliter  se  habeat  novo  incijiicns  i)ra'cxisterc  suhjcctuin    \ut- 

nnnc,  (iiiando  csl  motus,  (juam  prius,  (juaii-  lcutia  cns ;  ct  cum  lioc  iii  iiitiiiiliiiii  itiocc- 

do  non  erat  inolus;  est  euiiii  relalio  (jua'-  dere  non  iDossit,  oiiortct  i)onere  aTKjiKMl  pri- 

dam  moventis  ad  nHituui,  siM-uudum  (juod  niiiiii   siihjcctum,    (jikmI    ikhi   incepcril    (h' 

est  inoveus  aclii ;  scd  rclatio  nova  non  in-  novo  esse.  —  Jhiil.  n.  :]. 

cipil  sinc  mutationc   iilriiis(iue  vel  altcriiis  12.   Dra'lerea,    niilla    suhstantia    perma- 

extrcmoriim.    {)\m\   aiilcm   alitcr  sc  liahct  iicus  csl,  dum  Tit;  et  univcrsalilcr,  (juod  lil, 

niinc  (jiiam    priiis,   movctiir;  eriio  oportct  dum  lit,  nonest,  scd  (juando  jain  factiim  esl, 

aiite  moliiin,  qiii  de  novo  incipit,  aliiim  iiio-  liinc  primo  esl,  ul  dicilur  5.  P/n/s.   lexl. 

Iiim    prcTcedere    in    iiiohili    vel    moventc;  1.");  c.  2.  Et  ratio  csf,  quia  ad  lioc  res   fit, 

oportet   erjjo   (piod  (juilihct  molus  vel   sit  ul  sit;  non  cniin  ficret,  si  jam  cssct;  sed 

a'terniis  vcl   liahinil  aliiim  motum  antc  sc;  diim  lit,  0])oiict  aliquid  essc,   (luod  sit  fa- 

motus  ergo  scmpcr  fuil ;  crgo  ct  inohilia,  et  ctionis  suhjcctum;  non  enini  faclio,  cum  sit 

sic  niundus  scmper  hiil ;  Dcns  cnim  oiniii-  accidcns,  sinc  suhjccto  cssc  potcsf.  Omne 

110  iimnohilis  csl,    iil    di(ium   est  (  supra  iiiifiir,  (piod  fil,    hahef  arKjuod  suhji^ctiim 

q.  25,  a.  S,  ad  primam  qiuesl.  ).  —  la,  I.  iirjecxisfcns;  cf  cum  hoc  iii  inrmitum  irenon 

c.  ari(.  5 ;  2.  c.  Genl.  c.  SS,  n.  o.  possit,    se({uifur    primum    siilijccfum    non 

10.  Pra^tcrca,  idem  i^otcst  argui  c.r  ;)^n--  esse  facfum,  sed  sempitcrnum  csse;  ex  qiio 

(e  facdouis.    Cum    cniin   communis  opinio  ulferius  scquifur,  aliipiid  pra^fer  Dcum  es.se 

omniuni  philosophorum  sif,  cx  nihilo  niliil  a^tcrnum,  cum  ij^sc  suhjectum  facfionis  esse 

fieri,  oportct  esse  verum;  nain  quod  coin-  non  possit.  —  2.  c.  Geiil.  c.  :Vt,  n.  4;  5. 

muniter  ab  omnibus  dicitur,  impossibile  est  J*/ii/s.  I.  3  (2);  de  Pot.  q.  .i,  a.  I.i,  arg.  :\  et 

totaliter  essc  falsum;  nam  falsa  oiiiuio  infir-  ad  S;  2.  Sent.  dist.  1,  q.  I,  a.  2,  arg.  3; 

initas  (]ua'dain   inlelleclus  est  et  defeclns;  2.  de  Genemt.  I.  10. 

dcfeclns   aulem    quia  per  accidcns   esf  et  13.   Pra^ferea,  omne  illud,   cujns  motus 

pra'leruatui"e  infenfionein,  non  potcst  csse  quandoque   est  ct  quandoquc  quiescit,  rc- 

scmper  et  in  omnihns.  Si  igitur  aliquid  cst  ducitur  ad  aliquem  niofuin  confiminm,  qui 

factum,  oporfi^t  cx  aliquo  csse  factum,  quod  semper  est;    quia  ejus  succcssionis,   quaj 

si  efiam  facfum  sif,  oporfet  etiam  lioc  ex  est  ex  vicissiludinc  mofus  ef  quiefis,  non 

alioficri;  non  potest  aufem  hoc  iii  infinifum  pofcst  esse  causa  aliquid  codcm  modo  se 

proccdere,  qnia  sic  niilla  generatio  compie-  liabens,  quia  idem  eodem  modo  sc  liabens 


4                           SFCr.NDA  SECUND.K  —  l'IIII.()S()l'HIA  NATLUALIS 

seinpir  faclt  idem;  erjjo  opuitel  quocl  caii-  sicul  natura),  sic  aliqua  necesse  est  esse, 

sa  hujus  vicissitudinis  sit  ali^iuis  inolns,  qui  sirut  nocesso  est  Deum  velle  iila,  cum  ne- 

non  est  scmper,  el  sic  oporlet  quoil  liaheat  cessilas  efTectus  ex  necessitate  causje  depen- 

ali(|uem  moluin  prjecedenlein  ;  et  ciim  non  deat,  ut  dicitur  5.  Metaplnjf;.  text.  6;  1.  I, 

sit  ahire  in  iiilinituin,  oporlet  devenire  ad  c.  5.  Absolute  autem  loqiieudo,  non  est  ne- 

aliquem  motum,  qui  semper  est,  et  per  con-  cesseDeum  velle  arupiid  nisi  seipsum  suam- 

seqnens  ratione  talis  motus  et  ejus  mobilis,  que  bonitatem ;  nam  ad  hanc  habet  Deus 

munduserit  a^lernus.  —  2.  Sent.  dist.  1,  (|.  necessariam  habiludinem;  secus  autem  ad 

I,  a.  5,  arg.  9.  res  extra  ipsum,  cum  Dci  bonitas  sit  per- 

Sed  contra  est,  quod  dicitur /ort/j.  17,  5:  fecta  et  esse  possit  sine  illis,  cum  uiliil  ei 

tt  Clarifica  me  tu,  Pater,   apud  temetipsum  perfectionis  accrescat  ex  aliis.  Non  est  ergo 

claritale,  quain  habui,  priusquam  mundus  necessarium  Deum  velle,  quod  mundus  fue- 

fieret  »,  et  Prov.  8,  :2-2:  «  Dominiis  possedit  ril  semper;  sed  ealenus  mnndus  esl,  quatc- 

meininilioviarum  suarum,  antequam  quid-  luis  Deus  vult  illum  esse,  cum  esse  mundi 

(luam  faceret  ».  —  la,  q.  40,  a.  1,  arg.  Sed  cx  voluiitate  Dei  dependeat  sicut  ex  cansa. 

conlra.  Non  est  igitur  necessarium  mundum  semper 

Respondeo  dicendum,   quod  hac  de  re  csse,  et  per  consequens  nec  demonstratione 

veteres  philosophi  varie  locuti  sunt,  licet  in  probari  potest ;  nec  rationcs,   quas  ad  hoc 

eo  consentiant,  quod  non  solus  Deus  est  Aristoteles  inducit,  sunt  demonstrativa}  sim- 

.•eternus,  sed  etiam  ahae  res.  Nam  quidam  pliciter,  sed  secundum  quid,  scilicet  ad  con- 

antc  Aristotelem  posucrunt,  quod  mundus  tradicendum  rationibus  antiquorum  ponen- 

est  generabilis  et  corruplibilis,  et  quod  ita  tium,  mundum  incipere  secundum  quosdam 

est  de  toto  universo,  sicut  de  toto  aliquo  modos  in  veritate  impossibiles.  —  Et  hoc 

particulari  alicujus  spcciei,  cujus  unum  in-  apparet  ex  tribus:  primo  quidem,  quia  tam 

dividuum  corrumpitur  et  aliud  generatur;  in  8.  Phys.  (initio)  quam  iu  1.  de  Coelo 

etluecfuitopinioEmpedoclis.  .4/a' dixerunt,  {te.rt.  iOI  sqq. ;  c.  10)  praemittit  quasdam 

quod  rcs  ab  leterno  movebantur  motu  inor-  opinioncs,  ut  Anaxagorae  et  Empedoclis  et 

dinato,  et  postca  rcductae  sunt  ad  ordinem  Platonis,  contra  quos  rationes  contradicto- 

vel  casu,  sicut  ponit  Democritus,  quod  cor-  rias  inducit.  Secundo,  quia  ubicunque  de 

pora  indivisibilia  ex  se  mobilia  casu  adunata  hac  materia  loquitur,  inducit  testimonia  an- 

sunt  ad  invicem,  vel  a  creatore,  et  hoc  po-  tiquorum,  quod  non  est  demonstratoris,  sed 

nit  Plato,  ut  dicitur  in  3.  de  Ccelo.  Alii  di-  probabiliter  persuadentis.   Tertio,  quia  ex- 

xerunt,  quod  res  fuerunt  ab  3eterno  secun-  presscdicit(i.  Top.  c.  9;  c.  ii),  quod  quae- 

dum  illum  ordinem,  quo  modo  sunt;  et  ista  dam  sunt  problemata  dialectica,  de  quibus 

est  opinio  Aristotelis  et  omnium  philosopho-  rationes  non  habemus,  ut  utrum  mundus 

rum  seqiienlium  ipsum,  et  hac  opinio  inter  sit  leternus ;  quamquam  ipse  firmiter  opi- 

priedictas   probabilior  est ;    oinnes   tamen  natus  est  neccssarium  fore,  quod  cceli  mo- 

sunt  falsa3  et  haeretica,*.  —2.  Sent.  dist.  i,  tus  sit  sempiternus,  similiter  et  tempus  et 

q.  i,  a.  5,  c.  per  consequcns  et  ipsum  coelum.  Nam  super 

Dicendum  enim   est,  quod  nihil   potcst  sempitcrnitate  motus  et  temporis  et  coeU  fun- 

prcTter  Deum  ab  aeterno  fuisse,  et  quod  hoc  davit  intentionem  suam  dc  inquisitione  sub- 

ponere  non  est  impossibile.  Cujus  ratio  est,  stantiarum  immaterialium.  —  ia,  q.  46,  a. 

quia   cum   voluntas  Dei   sit  causa  rcrum  i,  c;  i2.  Metaphys.  1.  6  (  4). 

(non  enimagit  Deus  per  necessitatem  natu-  Ad  primum  ergo  dicendum,   quod  non 

rae,  sed  per  voluntatem,  ut  patet  tum  ex  or-  oportet  quod  vel  per  se  vel  per  accidens 

dine  causarum  agentium ;  nam   praestituit  Deus  moveatur,  si  efTectus  eius  de  novo  inci- 

naturae  finem,  propter  quem  operetur ;  tum  pit  esse.  Novitas  enim  effectus  indicare  potest 

ex  ratione  agentis  naturafis ;  non  enim  cst  ad  mutationem  agentis,  in  quantum  demonstrat 

unum  efl"ectum  producendum  determinatus,  novitatem  actionis;  non  enim  potest  esse 


DE  C(ELO  I:T  MUNDO  —  QU.KST.  WVI  1)K  KXISTKNTIA  MUNDl  —  AIIT.  I       :> 

(|n<)(l  in  agente  sit  nova  actio,  nisi  ali(|iii)  non  consoquerenliir  diviiiaiii  bonilalem;  «li- 

niodo  movoatur,  sallem  de  olio  in  actum.  vina  aiilcm  bonilas  non  esset  otiosa,  etiam 

Novitas  autem  divini  elTectus  non  demon-  si  nullam  crealuram  uiiquam  produxisset. 

strat  novilalemactionis  iii  DeOjCum  aclio  sua  —  1.  de  Cwto  1.  0. 

sit  sua  esseiilia;  uiide  nciiue  iiovilas  enVcUis  Ad  qiitirtum  dicendum,  (|U(jd  elsi  Deus 

mutatiouem  Dei  agentis  demonstrare  polesl.  sil  sullici^Mis   causa   produclionis  rerum  in 

—  i2.  c.  (leitl.  c.  Si},  n.  1.  esse,  non  tamen  oportet  quod  ejus  elTectus 
Ad secuiulum  dicendum,  (piod  verum  (jui-  a^lermis  poualur,  eo  exislento  a^lerno;  nam 

dem  est,  quod  Deus  agll  per  suum  essc  et  posila  causa  suflicienle  poniturejus  elTectus; 

non   per  ali^piid   superaddilum,  sed  eliam  non  autem  elTeclus  exlraiicus  a  causa ;  lioc 

essc  suum  non  esl  disrmclum  a  suo  inlelli-  enim  essel  cx  insufficienlia  caus;o,  ac  si  ca- 

gerc,  sicut  in  nobis,  ncc  ctiam  a  suo  vcllc;  lidiim  non  calefaceret.  Proprius  aulem  effo 

unde  produxil  res  secundum  inlellijiere  et  ctus  volunlalis  est,  ut  sit  hoc,  quod  v(jlunlas 

velle  suum.  In  his  aulem,  quiXi  producuiilur  vull ;  si   aulem  arKpiid   aliud   esset,  (piam 

ab  aliquo  agente  in  quaulum  est  inlelligeus  volunlas  velit,  non  pouerelur  proprius  elTe- 

cl  volens,  oporlel  esse  id,  (piod  producilur,  clus   causa?,  sed   alienus   ab   ea.  Volunlas 

hoc  modo,  sicul  esl  inlelleclum  a  i)rodu-  autein  sicut  vult  hoc  esse  tale,  ila  viill  lioc 

cente,  noii  aulem  eo  modo,  quo  esl  ipse  esse  lunc;  unde  oportet  ad  hoc,  (juod  vo- 

producens  s(Yuu(Ium  suum  esse.  Uiide  sicut  luulas  sit  sufliciens  causa,  quod  efleclus  sit, 

non  oporlel  (piod  id,  cpiod  esl  produclum  quaudo  volunlas  est  ut  sit,  et  quando  vohm- 

a  Deo  producenle  secuiidum   suum  csse,  tas  elTectiim  esse  disposuit.  In  his  aulem, 

sit  in  aliis  condiliouibus  tale,  (juale  est  esse  qua)  a  causa  naturaliler  agenle  procedunl, 

divinum,  sed  (juale  est  determiiiatum  per  secus  est,  quia  actio  natura?  cst  sccunduiu 

ejus  infelligere ;   Ita  non  est  necessarium  quod  ipsa  est;  unde  ad  csse  causa?  scqui 

(piod  id,  quod  esl  produclum  a  Deo,  sit  tam  oportet  eflectum.  Voluntas  autem  non  agit 

diuluriium,  quanlum  Deus,   sed  (piauUmi  secuudum  modum  sui  esse,  sed  secundum 

est   delermiualum   per  intelleclum   ipsius.  modum  sui  propositi ;  et  ideo  sicut  elTeclus 

—  1.  (le  Civlo  I.  (3.  naluralis  agentis  sequitur  esse  agentis,  si  sit 
Et  simililer  non  oportet  quod,  si  primi  sufiiciens,  ita  elTectus  agentis  per  voluntatem 

agentisactiosil  ;eterna,  «^juselTectussil  jeler-  sequitur  modum  propositi.  —  2.  c.  Geiit. 

nus;  nam  Deus  agit  volunlarie  in  rerum  c.  35,  n.  3. 

productione,  non  autem  ita,  quod  sit  aliqua  Ad  quintum  dicendum,  quod  divina?  vo- 

actio  media  ipsius,  sicut  in  nobis  actio  vir-  hmtatis   non  retardatur    eflectus,   quamvis 

tutis  motivie  est  media  inter  actnm  voluii-  non  semper  fuerit,  voluntate  dc  eo  exislen- 

tatis  et  elTectum;  sed  suum  intelligerc  ct  tc;    nam   sub  voluntatc  divina   cadit   non 

velle  est  suum  facere ;  elTcctus  autem  ab  solum  quod  ejus  eflectus  sit,  sed  quod  tunc 

intellectu  el   voluntate  sequitur  secundum  sit;  hoc  igitur  volitum,  quod  est  /?/ nc  crca- 

determiualionen  inlelleclus  et  imperium  vo-  turam  essc,  non  retardatur,  quia  tunc  incepit 

luntatis,   ul  diclum  est.   Sicut  aulem  per  crealura  esse,  quando  ab  cTterno  Deus  dis- 

intelleclum  determinatur  rei  factio  et  qua3-  posuit.  —  Ibid.  n.  4. 

cuuKiue  alia  condilio,  ita  ef  pni?scribilur  ei  Ad  seitum  dicendum,  quod   ante  totius 

tempus,  ut  nimirum  sit,  quando  Deus  volu-  creatura?  inchoafionem  non  est  accipere  di- 

erit  illam   esse,   ex  vi   nimirum   antiquai  versitatem  alitiuam  parfium  alicujus  dura- 

voluntatis  efficacis,  nulla  actione  de  novo  tionis,  quia  niliil  mensuram  non  habet  ncc 

existente.  —  2.  c.  Gent.  c.  35,  n.  2.  durationem;   Dei   autem  durafio,  qua3   cst 

Ad  tertium  dicendum,  quod  otiosuin  di-  aeternifas,  non  habet  partes,  sed  est  sim- 

citur,  quod  non  consequifur  finem,  ad  (luem  plex  omnino,  iion  habens  prius  et  posterius, 

est;  bonitas  autem  divina  non  est  propter  cum  Deussitimmobilis.Unde  non  estcompa- 

civaluras;  unde  creafura)  essent  otiosa},  si  rare  inchoationem  totius  creatura?  ad  aliqua 


6  SKCrNDA  SKCr.ND.K  —  PIIIKOSOPIII  \  NATl  KAUS 

dlvi'1-si  si^iiala  iii  ali(|iia  mriisiira  pra-oxl-  siii  csse  ,'mclon'm,  ct  quod  virtus  ejus  non 

sleiili',  ad  (|iia' iiiiliimHTratmaiiim  similitrr  ol»li;.ialiir  ad  liiijiismodi  ciroctus  producen- 

t'l  dissimilitcr  sc  possit  lialtcn',  iit  oportcat  dos,  siciil  iialiira  ad  cllcctus   naturales.  — 

rationcm  cssc  apud  ajiciitcm,  (luarc  iii  lioc  Ihiil.  ii.  (>  cl  7. 

signalo  illiiis  diiiatioiiis  crcaturam  in  esse  Ad  scplinmm  diccndum,  (|iiod  iicccssitas 

prodiiNcrit,  ct  iKiii  in  alio  pra-ccdciili  vcl  sc-  cssondi,  (\\\iv  in  crcaliiris  iiivciiiliir,  cst  wa- 

(piciiti;  ipia'  (piidcm  ralio  rcipiircrclur,  si  c(^ssitas  ordiiiis;   ncccssitas  autcin  ordinis 

ali(pia  duralio  iii  parlcs  divisiliilis  csscl  pra--  non  co}iit  ipsiim,  cui  t;dis  neccssitas  inest, 

tcr  tolaiii  (•rcaliiram  pidductam,  sicut  acci-  scmpcr  liiissc.   l/icet  cnim  suhslantia  cceli 

dit    in   particularihus   a^M'ntil)US,   a  (piiltus  pcr  lioc,  (piod  caret  potentia  ad  non  csse, 

prodiicitur  clTcctiis  in  lcmpdrc,  non  aiilcm  lialtcat  necessilatcm  ad  esse,  non  tameu  ne- 

ipsum  tciiipiis.   Deus  autcni  siiiiul  iii  cssc  ccssilas   scipiitur   cjiis   suhstantiam;   nude 

prodiixit  cl  crcaluram  ct    lcmpiis.  Non  est  suhstaiilia  cius  iam  iii   cssc  instiiiita,   talis 

ij^itur  ratiit,  (piare  niiuc  cl  non  prius,  iu  lioc  necessitas  impotenlialilaleiii  non  essendi  in- 

considcranda,  .sed  soluin  (piare  nonsemper;  ducit,  non  autem  facit  esse  iinp(jssihile  cce- 

sicut  jter  siinile  in  loco  ajtparct.  Parlicularia  luni  non  esse  in  consideratione,  (pia  agitur 

cnim  coriKtra  sicut  iii  lcmporc  dclcrmiiiato,  de   itroduclionc  suhslanlia'  ipsiiis.  —  '1.  c 

ita  ctiam  in  loco  dctcrmiiiaht  produciiiiliir ;  Genf.  c.  :M),  n.  I. 

cl  (piia  liahciit  cxtra  se  lcmitus  et  lociim,  a  Ad  octaviim  dicciidiim,  (juod  ilhul,  (piod 

(piihiis  coiilincnlur,  oportct  esse  rationem,  hahet  virtutcm  ut  sit  semper,  ex  (juo  hahet 

(piare  magis  in  lioc  loco  et  in  hoc  tempore  iUain  virtutem,  non  (luando^jue  est  et  quan- 

producunlur  (piam  in  alio.  In  toto  aufem  doqnc  non  est;  sed  antequam  haheret  illam 

ctt'lo,  extra  quod  non  est  locus,  et  cum  qiio  virlutem,  non  fuit;  et  ideo  ex  virtute  essendi 

universalis  locus  omniiim  producitur,  non  semper,  non  sumitur  argumentum  sutriciens 

cst  ratio  consideranda,  (piare  hic  etnon  ihi  ad  prohandam  productionem  [eternam.Unde 

est  conslitiitum.  —  2.  c.  Gent.  c.  35,  ii.  5.  luec  ratio,  quae  ponitur  a  Philosopho  (1.  de 

Propterea  vero  non  semper  fuit  nunidus,  Ca'lo  lcxt.  1:20;  c.  12),  non  concludit  sim- 

quia  cum  in  liis,  qua}  voluntarie  aguntur,  pliciter,  quod  incorruptihilia,  ut  ccjelum  et 

solus  linis  jwssit  inducere  necessitatem,  et  inteUigenti;p,  non  inceperunt  esse,  sed  quod 

hujusmodi  linis  respeclu  divina'  volunlatis  non  inceperunt  esse  per  modum  naturalem, 

sit  eius  honitas,  luec  nullam  necessitatem  (juo   generahilia   et   corruptihilia   incipiunt 

potuit  Deo  imponere  faciendi  creaturam  ul-  esse.  —  la,  q.  46,  a.  1,  ad  2;  2.  c.  Gcnt. 

lam  ah  a'lerno,  ita  ut  semper  fuerit;  quia  c.  36,  n.  2. 

Deus  non  agit  propter  suam  honitatem  vel  Ad  nonnni  dicendum,  quod  primus  mo- 

produccntlam  in  csse  vel  meliorandam  vel  lor  semper  eodem  modo  se  hahuit ;  primum 

sihi  acquirendam,  sed  ut  alia  illain  suo  mo-  autem  mohilc  non  semper  eodem  modo  se 

do  participent  et  ad  illam  ordinentur.  Con-  liahuil,  (pna   incepit  esse,  cum  prius  non 

vcnicnlius  autem  ordinanfur   ad  illam,   si  fuisset;  sed  hoc  non  fiiit  per  mutationem, 

producunlur  in  tempore,  (luam  ab  seterno;  sed  per  creationem,  qua:  non  est  mutatio. 

nam  eo  modo  magis  repra'sentant  divinam  Unde  patet,    quod  haec  ratio,  quam  ponit 

honitatem.  Cuin   enim  illam   reprasentare  Aristoteles  (8.  PA//6'.),  procedit  contra  eos, 

non  possint  per  a([nalitatem,  ut  contingit  cpu  ponehant  mohilia  anerna,  seil  motum 

in  eflectis  univocis,  dehent  illani  reprascn-  non  ;eternum,  ut  patet  ex  opinionihus  Ana- 

tare  eo  modo,  quo  excedens  reprasentatur  xagora'  et  Empedoclis.  Nos  autem  ponimus, 

ab  eo,  (juod  exceditur;  excessus  auteni  divi-  ex  quo  inohilia  inceperunt,  semper  fuisse 

na3  houitatis  supra  creaturam  per  hoc  ma-  motum.  —  la,  q.  46,  a.  i,  ad  5. 

xime  exprimitur,  quod  creatura?  non  sem-  Ad  deciniuni  dicendum,  quod  ex  nihilo 

per  fuerunt.  Ex  hoc  eniin  apparet  expresse,  nihil  fieri  habet  veritatem  in  factione  parti- 

(juod  onmia  alia  pra^ter  ipsum  eum  habent  culari,  quam  philosophi  considerahant,  non 


l)K  CniLO  KT  MIMM)  —  QU.EST.  WV 

;iiit('iu  iu  prudiirlioiie  loliiis  (Milis,  ilc  i|ii;i 
nos  i()(iiiiiiMir ;  pra'l(>i'(|iiain  (|iio(l  noiiicn 
faclionis  |»ropri('  isli  iinivcrsali  rcriiin  pro- 
(Incrioni  non  convcnil,  ciiiii  lalc  iKdiicn  iiio- 
tiiin  vcl  nMitationciii  iniporlct,  licct  pcr 
(piandani  siiiiiritiKJiiiciii  a  iiohis  ad  illani  ori- 
ginoin  li'ansrcraltir,  iit  dicaniiis  (>a  lacta, 
(pioniin  natiira  ah  aliis  ori.uinciii  traliil.  — 
'1.  c.  Gcnl.  c.  ."57,  n.   I. 

Ad  unihriniuni  diccndiim,  (piod  non  opor- 
tct  ali(piain  potcntiain  passivani  pra'cc(l(M'c 
(^ssc  loliiis  ciilis  crcali.  Il(jc  (Miini  csl  noces- 
sariuni  iu  illis,  (pia'  p(M'inolmu  cssendi  prin- 
cipimu  snniimt,  coipiod  motiis  ost  acliiscxi- 
slciitis  in  pot(Mitia.  Possiliilc  aiitcm  fnit  (Mis 
crcalmn  cssc,  anlcipiam  ossct,  p(M'  pot(Mi- 
liaiii  aficnlis,   pcr  (piain  cl  csso  iuccpit,  vcl 
proptcr  liahitndincm  tcrminoniin,  iii(|nil}us 
nulla  rcpugnantia  invcnitiir;  ((iiod  (pii(l(Mii 
possil)il(>  secundum  iMillaui  pofentiaiu  dici- 
tiir,  ul  patel  per  IMiilosoplimu  (5.  McUiphtjs. 
iedt.  17;  1.  i,  c.   14);  hoc  eniiu  pranlica- 
luiii,  (juod  est  esse,  nou  repu^nat  liuic  suh- 
jecto,    (piod  esl   iiimidiis    vcl  homo,  sicut 
commcusurahile  repuiiiial  diamctro.  Kl  sic 
seipiilur  (piod  uou  sil  impossihile  esse,  et 
perconsecpKMis  (piod  sit  possihilc  esse,  aule- 
(piain  esscl,  ctiam  imlla  ixitciilia  existcnte. 
lu  liis  autcin,  (pue  |)er  iiiotmii  liiint,  oportel 
prius  fuisse  possihile  esse,  ante^iuam  essel, 
eliaiu  uulla  potenlia  exisleulc,  piM'  ali(iiiam 
polentiain  passivam  ;  iii  (piihus  Pliilosophus 
(7.  Mclapliijs.  lext.  :2:2;  l.  6,  c.  7)  hac  iili- 
lur  ratione.  —  :2.  c  Gcnl.  c.  37,  n.  S. 

A(l  (luodeciniuni  diccndmn,  quod  lieri 
nou  siiiiul  est  cuiu  esse  rei  in  liis,  qua?  per 
motuni  ruiul,  in  (iuoruni  fieri  successio  in- 
venitur.  hi  liis  auleni,  (pia'  non  fuiul  per 
nioluni,  non  prius  est  licri  qiiam  esse ;  sic 
igitur  evidenter  apparel,  quod  nihil  iirohihet 
pouere,  niundum  nou  seniiier  fiiisse,  (piod 
lides  catliolica  ponit  (Gen.  1,  1.):  Inprin- 
<'ipio  creavil  Dcus  caduni  cl  lerrani.  —  Jbid. 
u.  A. 

Ad  decimuni  lcrliuni  dicenduni,  ipiod 
hujusmodi  vicissitudinis,  cpiod  (piandoque 
mundus  non  fuit  et  postea  fuit,  non  cst  cau- 
sa  eflicieus  aliquis  niotus,  sed  aliquaressem- 
per  eodein  modo  se  habens,  id  est  voluntas 


I  DK  KMSTKNTIA  MIMH  AllT.  II       7 

divina,  (pia'   ah  .•cI(Miii)   hiil  dc  lioc,  (luod 
iiimidus  in  esse  post  non  esse  exiret.  Kl  si 
dicaliir,  quod  idem  senipcr  facll  idein,  dico, 
(piod  V(M'uin  csl,  si  accipialur  a^'ens  seciin- 
diiin  propriam  rationcm,  (piia  prodiicit  (U'- 
tcrmiiialc  hiiiic  clVcctiiiii.  Siciit  auliMii  a^cns 
natiirale  dclcriiiiiialiirpcrpropriain  form.iin, 
iil  iiimipiaiu  se^pi.-iliir  aclio  nisi  secundmn 
couveiiiciitiain  ad  illain  forinam,  ita  a{i;ens 
voliintariiim  deteriiiinalur  ad  aclioncm  per 
propositumvoliinlatis;  iinde  si  volunlas  non 
sil  impcdihilis  nec  niohilis,  non  se^iuitur  cf- 
fcctus   iiisi  secundum  hoc,   quod  vohmtas 
proposuil.  Kl  Iioc  est  veruin,  (piod  volmilas 
diviiia  in  lioc  (luod  sempcr  csl  c.ideiii,  scm- 
pcr  facil  illiid,  (pioil  ah  a>tcrno  voluil,  (|uia 
miiKinam  causatur;  nou  tanien  facit,  iit  sua 
volita  semper  sint,  ({uia  hoc  ijisa  non  vult; 
iiude  si  lioc  facerct,  quia  faceret  illud,  (piod 
ipsa  non  viill,  csset  simile,  ac  si  calor  lace- 
rct  frigus.  —  -2.  Senl.  dist.  I,  q.  I,  a.  .">, 
ad  0. 

ARTICrLlS    II 

ITRUM  MUNDUM  INCEPISSK  SIT  ARTICULUS 
FIDEI  AN  YEUO  SIT  CONCLUSIO  DEMON- 
STRATA,  ITA  UT  MUNDUM  SEMPER  FUIS- 
SE   SIT  IMPOSSIBILE. 

Videlur  (piod  mimdiim  iiicepisse  sit  con- 
clusio  deinouslrata,  ita  iil  impossihilc  sit 
mmiduni  semper  fuisse  vel  ah  ivterno  fuisse 
prodiictuin. 

I.  Onuie  eniin  factuni  Iialicl  principimn 
sua^  duratioiiis,  ac  proinde  est  posterius  du- 
rationc  sua  causa  elTiciente ;  scd  dcinonstra- 
tive  prohari  polesl,  quod  Deiis  sil  causa  ef- 
fecliva  imiiidi:  ergo  demonslralive  probari 
polcst,  quod  miindns  inccpit  et  quod  ab 
iclerno  produci  nou  iiotuit.  —  2.  c.Gent.  c. 
,i8,  n.  1 ;  la,  q.  iO,  a.  2,  arg.  1. 

-2.  PrcTterea,  cuni  totuni  ens  sit  a  Deo 
creatuin,  non  polest  dici  factuni  ex  aliquo 
enle,  et  sic  rcliiKpiilur,  (luod  sit  facluin  ex 
uiliilo ;  sed  quod  est  factum  ex  nihilo,  ha- 
het  esse  post  non  esse,  ac  proindc  csse  in- 
ccpil ;  dicit  enim  Joan.  Damascenus  (de  Fi- 
dc  ortfwd.  I.  1,  c.  8;  —  Migne  P  P.  Gr.  I. 


S  SKCINDA  SKClND.l-:  — 

94,  col.  814):  « quod  ox  non  cnte  yd  esse 
(ledutilur,  non  csl  aptuni  natuni  esse  coa3- 
tcrnuni  ci,  quod  sinc  principio  et  sempcr 
est » :  ergo  inundus  non  scnipcr  fuit.  —  '2. 
c.  Geiit.  c.  .38,  n.  "1;  la,  q.  40,  a.  "2,  ar}?. 
-2;  (te  Pot.  q.  3,  a.  14,  arg.  -2  Sed  conlra ; 
'2.  Seul.  dist.  1,  q.  1,  n.  5,  arg.  itSedcontru. 

3.  Pnctcrca,  manifcste  apparct,  arlcs  ali- 
(|uas  cl  liahitationcs  rcgionum  ex  determi- 
uatis  lemp(»ril)us  inccpisse;  sed  hoc  non 
esset,  si  mundus  sempcr  fuissct :  munilum 
igilur  nun  scmpcr  fuisse  manifcstum  est. 
—  la,  q.  40,  a.  2,  arg.  4. 

4.  rr.Tlerei,  cerlum  esl,  niliil  Deo  anpiari 
posse ;  sed  si  mundus  semper  fuisset,  requi- 
pararclur  Deo  in  duralione:  ergo  cerlum 
esl,  mundum  non  semper  fuisse.  —  Jl/id. 
arg.  5. 

5.  Prieterea,  si  mundus  semper  fuit,  inli- 
niti  dies  prtecesserunt  diem  istum  et  conse- 
quenter  pertransierunl ;  sed  infinita  non  esl 
perlransire  :  ergo  nunquam  fuisset  perven- 
tuin  ad  hunc  diem,  quod  est  manifesle  fal- 
sum.  —  la,  q.  40,  a.  2,  arg.  0;  2.  c.  Gent. 
c.  3S,  n.  3. 

0.  Pra}terea,  si  mundus  potuit  esse  ab 
«Tterno,  sequitur  quod  iiilinito  possit  fieri 
additio;  nam  ad  dieset  circulaliones  praHer- 
ilas,  qUcT  essent  infmita\  quotidie  de  novo 
adderelur,  quod  tamen  est  falsum  :  ergo 
mundus  non  potuit  esse  a?ternus.  —  2.  c. 
Gent.  1.  c.  n.  4;  2.  Sent.  dist.  1,  q.  1,  a. 
5,  arg.  4  Sed  contra. 

7.  Pra^terea,  si  inundus  fuit  ieternus,  et 
generatio  fuit  ab  aMerno;  ergo  unus  homo 
genitus  essel  ab  aho,  et  ille  ab  alio  in  inli- 
nilum;  sed  paler  est  causa  efficiens  filii,  ut 
dicilur  2.  Phys.  text.  29  (c.  3):  ergo  in 
causis  efficienlibus  esset  procedere  in  intl- 
nituin,  quod  improbalur  in  2.  Metaphi/s. 
text.  5  ;  1.  1  min.  ,  c.  2.  —  ia,  q.  40,  a. 
2,  arg.  7;  2.  c.  Gent.  c.38,  n.  5;  2.  Scnt. 
dist.   1,  q.  1,  a.  5,  arg.  5  Sed  contra. 

8.  Pra?terea,  si  niundus  et  generalio  sem- 
per  fuit,  infiniti  homines  prgecesserunt ;  sed 
anima  hominis  est  immortaUs  :  ergo  infini- 
ta?  animse  humante  nunc  essenl  acliu,  quud 
est  impossibile.    —    la,  1.  c.  ms.  8:  2.  c. 


PIIIIJISUIMIIA  NATLHALIS 

Gent.  1.  c.  n.  0;  2.  Sent.  dist.  1,  q.  I,  a. 
5,  arg.  0  Sed  contra ;  Ojntsc.  27. 

0.  Pra'lerea,  nullus  dubitat,  quin  Deus 
natura  pra'cedat  niundum ;  sed  in  Deo  idem 
est  nalura  et  duratio  sua  :  ergo  duratione 
dcbet  Dcus  pra^cedere  mundum,  et  sie  mun- 
dus  non  potuit  esse  ab  aHerno.  —  2.  Sent. 
I.  c.  arg.  9  Sed  contra. 

10.  Pnelerea,  de  ralione  a^erni  est  non 
habere  principium;  sed  de  ratione  creatune 
est  habere  principium:  ergo  creatura  seu 
muiidus  non  potesl  esse  ab  a?terno.  —  de 
Pot.  (|.  3,  a.  14,  arg.  8  Sedcontra. 

Sed  contra :  I .  fidei  arliculi  demonstrative 
probari  non  possunl,  quia  fides  est  de  non 
apparonlibus,  nt  dicilur  Hebr.  11,  1  ; 
sed  Dcum  esse  crealorem  mundi  sic,  quod 
muiidus  incei)eril  esse,  est  articulus  fidei  ; 
dicimus  enim  :  Credo  in  iinum  Deum,  etc. 
—  la,  q.  40,  a.  2,  arg.  Sed  contra. 

2.  Pra^terea,  si  novitas  mundi  demon- 
slrari  potest,  vel  id  est  ex  parte  mundi,  vel 
ex  parte  causae  agentis.  Primum  dici  non 
potest,  quia  demonslrationis  ex  parle  mundi 
sumpta?  principium  est  quodquid  est;  unum- 
quodque  autem  secundum  rationem  sua? 
speciei  abslrahit  ab  hic  et  nunc,  propter 
quod  dicitur,  quod  universalia  sunt  ubique 
et  semper;  unde  demonstrari  non  potest, 
quod  liomo  aut  coelum  aut  lapis  non  seni- 
per  fuit.  Neque  etiam  secundum  dici  potest, 
quia  causa  efficiens  mundi  est  volunlas  Dei; 
ha?c  autem  ratione  investigari  non  potest 
nisi  circa  ea,  quae  absolute  necesse  est  De- 
um  velle ;  talia  autem  non  sunt,  quae  circa 
crealuras  vult,  cum  ad  ha?c  non  necessa- 
riam  liabitudinem  dicat,  quia  non  sunt  pro- 
prium  et  principale  objectum  ipsius,  ut  sit 
de  ratione  divinse  voluntatis  ut  in  illa  ten- 
dat;  potest  autem  voluntas  divina  homini 
manifestari  per  revelationem,  cui  fides  inni- 
tilur  :  ergo  niundum  incepisse  est  credibile, 
non  aulem  demonstrabilc  vel  scibile.  —  la, 
q.  40,  a.  2,  c.  et  q.  19,  a.  3,  c. 

Respondeo  dicendum,  quod  hac  de  re 
dua'  sunt  posiliones  philosophorum  :  una 
est  dicentium,  quod  mundus  incepit  esse, 
postquam  non  fueril,  el  quod  Deus  non  po- 


DK  ClELO  KT  MUNDO  —  ()l.K<,T.  \\\T  DK  KXISTKNTIA  Ml.M)!  —  AKT.    II       «.♦ 

tuit  mumluin  ab  ;i'lerno  facore  ,non  ex  ini-  cluin  suiiin  suhilo,  polcsl  poni  tcriiiiniis  ac- 

potenlia    ejiis,  sed  ((uia  innndus  ab  a-leriu)  tionis  ipsiiis;  sed  terininusaclionis  esl  siiiiiil 

fieri  non  poluit,  ciiiii  sit  ciealus;  uiule  eliaiii  cuin   ipso    facto  :    cv^o    \um    repugnat    iii- 

(liciinl,  qiiod   inundiiin  incepisse  non  soluin  tellecliii,  si  ixmatur  causa   prodiicciis  elTr- 

lide  lcnclur,  sed  eliaiii  deinoiistialive   jiro-  ctiiin  siiuiii  siihito,  noii  pra-cedcrc  diiralione 

lialiir.   Allcni    positio  est  dicentiuin,   (piod  causaluni     suiiiii.     Hcpiijiiiaret     aiitein    in 

niundus  ita   iiice|)il  esse  iii  teinpore,  ut  ab  causis     prodiicentibus    elTectus    suos    per 

a'lerno  prodnci  a  Deo  poliierit,  et  per  conse-  niotiiin,  (piia  oportet  (juod  principiuiii  ino- 

(jnensiniinduin  incepissc  non  posse  deinon-  tns  pra-cedat  linem  ejus;  el  (piia  bomines 

slrari,  sed  lanlnin  pcr  rcvelationem  diYinam  consueti  siint  considerare  liujusmodi  faclio- 

esse  babitum  et  lide  creditum ;  ([u.-e  posilio  nes,  (|ua.'  sunl  per  inotuiii,  ideo  non  facib^ 

mibi  i)lacet.  —  de  Pol.  q.  S,  a.  14,  c.  ;  "2.  capiiiiit,  (juod  causa  a^'ens>  diiratione  elTe- 

SenL  dist.  1,  (}.  l,a.5,  c.  ;  la.(i.  i(),a.:2,  c.  clnin  suuiii  non  praM-cdat.  —  Nec  potesl  liiiic 

Ad  cujus  manifestationem  scicndum,  (piod  rationi  obviari,  (piia   Deus  cst  caiisa  af;ens 

lota  (pKCstio  in  boc  consislit,   utruin    essc  per  voliintalcm  ;  (piia  non  est  neccssarium, 

creatum  a   Deo  secnndum   totain    siibstan-  (piod  volunlas  duralione  pra'cedat  elTcctiim 

tiam,  el  non  babere  duralionis   principiuin  siium,  nec  ajjrens   per  voluiitatciii,  nisi  per 

repuj];nent  ad  invicem,  vel  non.    Nam  si  re-  boc,  quod  agil  ex  deliberatione,  (piod  absit 

pugnant,   mundum  incepissc   erit    demoii-  nt  in  Deo  ponannis,  —  Oimsc.  ±1 ;  de  Poi. 

strabile  et  non  tantum  lide  creditum;  si  vero  et  :2.  Sciit.  11.  siipra  cit.  ;  la,  (j.  40,  a. -2, 

non  repugnat,  erit  liinc  lide  creditum,  (piod  c.  ct  ad  1,  :2,  .'3. 

mundus  inceperit,  cum  potuerit  ab  a'lerno  Pnrlerea,    causa    producens  lotain  siib- 

esse,  si  Deus  voluisset.  —  Quod  ergo  non  re-  stantiam  rei  non  ininus  potesl  in  prodiicendo 

pugnent  illa  duo,  sic   oslendilur.   $i  enim  tolam    substantiam,    (piam    causa    iirodii- 

repugnant,  boc  non  est  nisi  propter  allerum  cens  forniam  in  productione   forma.',    iino 

duorum,   vel  propter   ulruiiKpie,    niminim  multo  magis,  (piia  non  producit  educendo 

(nit  (piia  oporlet  ul  causa  agens  pra'cedat  de  polentia  materiie,   sicul  est  in  eo,   (pii 

duratione  elTectum,  (iiit  (inia  oportet  (piod  prodncil  formam  ;  sed  arupiod  agens,  (piod 

non  esse  elTectus  piVTcedat  esse  durationc  ;  producit  fonnam  tantum,  i^otest  in  boc,  ut 

sed  neutrum  impedire  potesl.  —  Quod  enim  forma  ab  eo    producta  sit,    (piandocunque 

necesse  non   sit  ut  causa    agens,  scilicet  ipsum  est,  nt  patet  in  sole  illuminanle  :  ergo 

Deua,  priecedatdurationesuum  cansatum,  si  fortius  Deus,  (jui  producit  tolam  substan- 

ipse  voluisset,  probatur  jjrj7«o  sic  :    Nulla  tiamrei,  potestfacere,  ut  causatum  snum  sit 

causa  producens  cfTectuni  suum  subilo,  ne-  (piandocunqne  ipse  est.  —  Prceterea,  si  ali- 

cessario  prcTcedit  elTectum  suum  duratione ;  qua  sit  causa,  qua  posita  in  aliipio  instanti 

sed  Deus  est  causa  producens  elTectum  suuin  non  possit  poni  elTectus  ejns  ab  ea  proce- 

non  per  moluin,  sed  subito  :  ergo  non  cst  dens  in  eodem  instanti,  boc  non  esf  nisi 

necessarium,  ((uod  prcTcedat  elTectum  suuin  quia  illi   cauScT  deest  aliquid   de   coinple- 

duratione.   Major  patet   tuin  inductione   in  mento;   causa  enim  comi^leta  et  causatum 

omnibus  mutalionibus  subitis,  sicut  est  illu-  sunt  simul;  sed  Deo  nunquam  delicit  aruiuid 

minatio  et  bujusmodi;  tuin  ralione  sic:  In  de  complemento:  ergo  causatum  ejus  sem- 

quocuiiKiue  instanti  ponitur  res  esse,  potest  per  poni  potest  eo  posito,  et  ita  non  est  ne- 

poni  principium  aclionis  ejus,  ul  patet    in  cessariumquod  duratione  pi"ecedat. — L'nde 

onmibus  generabilibns,  quia  in  illo  instanti,  patet,  quod  non  repugnat  intelleclui,  quod 

in  quo  incipil  ignis  esse  ignis,  incipit  esse  causa  agens  non  pra-cedat  duratione  elTe- 

calefactio;  sed  in  oi^eratione  subita  simililer,  ctum  suum,  quia  in  illis,  qua?  repugnant  in- 

imo  idem  est  principium  et  finis  ejus,  sicut  tellectui,  Deus  non  pofest  facere,  nf  illud  sif. 

in  oninibus  indivisibilibus ;  ergo  in  quocun-  — 11.  cif. 
que  instanti    ponitur  agens  producens  elTe- 


III 


SKCl  .NDA  SKCIND.K  — 


OiKul  vrrii  iifc  n'|)ii}^iit'l  iiilcllccliii  ali- 
quoil  prodiicdiiii  a  Dco  tlivcrsiiiii,  ciijiisino- 
di  est  iiuiiiiliis,  sciiijicr  fiiissc  proptcr  lioc, 
«Iiiod  noccssariuin  sit  uon  esse  cjus  esse  du- 
lationc  |)ra'ccdcrc,  proptcr  lioc,  (piod  dici- 
lurex  niliilofacluiii  cssc,  ostcnditur/>r//«»m 
per  dicliiin  Ansclini  iii  Moiiohxj.  (  c.  8  ;  — 
.Mi,unc  V\\  L.  t.  ir»8,  col.  loO  ),  nhi  doccl, 
cicaluiain  dici  possc  factain  c\  niliilo,  (piam- 
vis  al)  a'lcruo  facta  cssct,  (piia  non  csl  ali- 
qiiid,  nndc  sit  facta,  (juoinodo  diciinns 
lioiniiicin  contristatuin  siiic  causa,  contri- 
statuin  iW  niliilo.  —  PriPleren,  licct  suppo- 
iiatur,  (piod  ordo  ad  niliil  in  propositioiu! 
iinportatns  rcinaii(\it  aflirmatus,  nl  sit  sen- 
sus :  « inundiis  faclus  cst  ex  niliilo,  id  est  post 
iiiliil »  ;  adliiic  se(|nitur  rem  jiossc  lieri  ex  ni- 
hilo  ct  ah  a-tcrno.  .Nam  lia'C  dictio  yx^V  ordi- 
ncm  im|»()rlat  ahsolutc;  sed  ordo  mulliplcx- 
est,  scilicct  durationis  et  natura>.  Si  iiiilur  cx 
conmiuni  et  universali  noii  se(piitur  propri- 
um  et  particulare,  iion  erit  necessarium  nt 
liropter  hoc,  (|uod  cn^itura  esse  post  niliil 
(licitur,i)rius  duratione  fuerit  niliil  et  postea 
fuerit  ali(piid;  sed  siillicit,  si  prius  natiira 
sit  niliil  (luam  eiis.  Prius  eiiim  inest  nnicui- 
que  naturaliter,  quod  convenit  sihi  in  se, 
ipiam  (piod  solnm  ex  alio  hahet ;  esse  autem 
noii  hahet  creatura  nisi  ah  alio ;  sihi  auteni 
relicta  in  se  considerata  iiiliil  est ;  unde 
prius  naturaliter  inest  sihi  nihil  quani  esse. 
Nec  oi)ortet  quod  propter  hoc  sit  simul  ni- 
hil  et  ens,  quia  duratione  non  proecessit ; 
non  enim  ponitur,  si  creatura  semperfuit, 
ut  iii  aliquo  tempore  nihil  sit ;  sed  ponitur, 
quod  natura  ejus  est  talis,  quod  esset  nihil, 
si  sihii-ermqueretur;  — ut  si  dicamus,  aereni 
semper  illuminatum  fuisse  a  sole,  oportehit 
dicere,  quod  est  factus  lucidus  a  sole ;  et 
((uia  omne,  quod  llt,  ex  incontingenti  iit, 
id  est  ex  eo,  quod  non  contingit  simul  esse 
cum  eo,  quod  dicitur  fieri,  oportehit  dicere, 
quod  sit  factus  lucidus  ex  non  lucido  vel 
tenehroso :  non  ita,  quod  unquam  fuerit 
non  lucidus  vel  tenehrosns,  sed  quia  esset 
talis,  si  sihi  soli  relinqueretur,  ut  expres- 
sius  patet  in  stellis  et  orhihus,  qui  semper 
illuminantur  a  sole.  —  Opusc.  27;  dePot. 
q.  3,  a.  14,  ad  7  secundae  partis. 


PIIIU»S()I'1IIA  .NATI  UAKIS 

Ikmum  sialiquaesset  repugnantia,  niiriim 
est,(piod  S.  Augustimis  eam  iion  viditjquia 
Inec  eflicacissima  via  esset  ad  improhandam 
a'ternitatciii  mimdi  ,(piam  illc  inullis  rationi- 
hus  iiiijirohat  (  de  Cir.  Dei  \.   II   ct   H; 

—  .Migne  PP.  K.  t.  41,  col.  315  s^pj.  );  et 
haiic  viam  onmiiKi  i^ra-termittit ;  quinetiam 
vidctur indicare,  iiullam  esse  repugnantiaih 
intellcclnum.  Nam  lih.  M)  de  Cir.  iJeic.  31 
(  -Mignc  I.  c.  col.  311  )  non  improhat  mo 
dum,  quo  iilatonici  prohant  niundum  a^ter- 
numet  tanien  factuin  exemplo  vestigii  pedis 
a'teriii,  (piod  esset  facluni,  a  pede  el  tamen 
aha>ternoessetsimul  cumpede  ;etihid.  1.11, 
c.  4  (  Migne  l.c.  col.  319)  eos,  qui  ponunt 
muiKhmi  a  Deo  factnm,  sed  ah  cTterno,  dicit 
ali(piid  dicere,  nec  unquain  hoc  diclum  ar- 
guit  ullius  repngnantia'  et  impossihilitatis. 
(Juin  ex  pra'diclo  excmplo  potest  sunii  ha'c 
ratio  ad  ideiii  i^rohandum  :  si  repugnat  rei 
producta\  ut  producta  est,  quod  sitah  tCter- 
no,  vel  reimgnat  illi  (piatenus  est  ab  alio, 
rel  (piatenus  est  diversum  ab  alio,  a  quo 
productum  est ;  nou  primum,  quia  indivinis 
Filius  est  ab  alio,  puta  a  Patre,  et  tamen 
est  ah  [cterno  ;  neque  secundinn,  quia  si  pes 
esset  ab  aeterno,  etiam  vestigium  pedis, 
(piod  est  quid  diversum  a  pede,  esset  ab 
ieterno,  ut  fatetur  S.  Augustinus.  —  Ergo 
dicendum  est,  quod  non  repugiiat  munduni 
esse  productum  et  tamen  esse  ab  a^terno. 

—  Opusc.  ^l  ;  la,  q.  46,  a.  2,  ad  1. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  illud, 
quod  est  factum  per  motum,  habet  princi- 
liiuni  durationis  et  est  posterius  duratione 
suo  agente ;  nam  elTectus  motus  non  est 
nisi  in  termino  motus.  Agens  autein  per 
motuin  necesse  est  quod  sit  ctiani  quando 
motus  incii)it ;  secus  vero  si  sit  factum 
abagente  in  instanti  operante;  sicut  simi- 
liter  dum  est  sol  in  orientis  puncto,  illu- 
minat  nostrum  hemisphwrium.  ■ —  Ibid. ; 
2.  c.  Gent.  c.  38,  ad  primam  rationem. 

Ad  secundum(y\ce\\(\\\m,  cjuod  si  mundus 
ab  a^terno  crearetur,  diceretur  fieri  ex  nihi- 
lo,  quia  fieret  ex  non  subjecto,  vel  post 
nihil,  natura  praecedens  esse,  non  tempore, 
ut  dictum  est  (  in  c.  ).  —  V.  resp.  ad  11. 
cit.  in  arg. 


])]•:  c(i:i.o  i;t  .mindo  - 

A(l  tciliiim  (.liccMiiltiin,  (|ii(ul  si  iKuicrcliir 
inimdus  al)  iclcnio,  (liccrcliir,  (|U()(I  ;ili(|n:i 
rc^iio  iiirniilicscsscl  inutatadc  iiiliabitaljili  iii 
liabilaltilcni  cl  e  couvcrso  ;  cl  siinililcr  (|iio(l 
arlcs  proptcr  divcrsas  corni|»tioucs  cl  acci- 
dcutia  inlinitics  rncriiit  iuvciit.c  ct  itciimi 
comiiila'.  riidc  riiilosoplms  dicit  (  I.  Mcli'- 
orol.c.  14  ),  (piod  ridiciiliim  csf  cx  huius- 
UKjdi  ninlationihus  opinioncin  accipcrc  dc 
uovilalc  uiiiudi  h)tius.  —  la,  ([.  Ui,  a.  "2, 
ad  i. 

A(l  (juarluni  diccudiim,  (|ii(i(l  sccimdum 
no-lhinm  (  dc  Con&ol.  Philosophiir  I.  ."), 
pros.  (>:  —  Miiiiic  IM\  I..  I.  li.i,  col. 
850  )  cliaiii  si  mnudiis  scmpcr  hiissct,  uoii 
l)anlicarctur  Dco  in  a'lcrnilatc  scii  uou  csscl 
Deo  c()a'h'rnus ;  uaui  cjiis  diiratio  iiou  csscl 
tota  simul,  (piod  ad  a'lcriiilatis  ratioucm  rc- 
(piiritur;  cst  cnim  a'tcruitas  iiilcrmiiiahilis 
vita»  tola  simul  et  iieifccta  possi^ssio,  ut  ihi- 
deni  dicitur.  —  la,  ([.  i(),a.  i.,  ad  5 ;  ()}iuf<r. 
21;  (lc  Pol.  q.  o,  a.  I  i,  ad  1  secuuda' 
parl. 

■Ad  (jiiiiihini  diccudiim,  (piod  trausitiis 
seui|)er  iutelliiiitiir  a  lcrmiiio  iu  termiiiiim  ; 
(|ua'cun(pie  autciii  prjvterila  dies  siiineliir, 
ah  illa  nsipie  ad  istam  snut  liniti  dics,  (pii 
perlransiri  poteruut ;  ohjcctio  autem  proce- 
dit  ac  si  positis  extreiiiis,  piita  a  parte  aulc 
et  a  parte  post,  siul  inlinita  media,  (piod 
tauieu  uon  est  concedeiulnm.  Naui  si  muii- 
dus  semper  luisset,  quilihet  dies  pra^ceden- 
lium  perlransiri  potuit,  (piia  tiuitus  fuit ;  iu 
oninihus  autem  siuml  noii  esset  accipere 
priiiiuiii  et  ita  nec  transitnm,  (iiii  seinpcr 
exigit  duo  extrema.  —  la,  I.  c.  adO;  2.  r. 
Genl.  c.  SS,  ad  S. 

Ad  sexlitm  diccndum,  (]uod  nihil  prolii- 
bet  iutinito  ex  ea  parte  additionem  lieri, 
qua  est  linitum ;  ex  hoc  autcm,  quod  poni- 
tur  tempus  leternum,  seqnitnr  quod  sit  in- 
tiniluui  ex  parte  aute,  scd  rmitiim  ex  partc 
post  ;  nam  prcTsens  est  terminus  pivTteriti. 
—  2.  c.  Gent.  c.  38,  ad  4;  2.  Sent.  dist. 
1,  q.  1,  a.  5,  ad  i  secundoe  part. 

Ad  sepiimnm  dicendum,  quod  in  causis 
efficientibus  impossihile  est  procedere  in 
infmilum  per  se,  puta  si  causa%  qucT  per 
seet  simul  requiruuturad  aliquem  elTectum, 


Ot:.KST.  wvi  in:  r.xisTKNTiA  mimu       aiit.  ii    ii 


mnlliplicarciitur  iii  inrniilum,  siciit  si  lapis 
luovercliir  a  baciilo,  e(  baciilus  a  luauii,  ct 
hoc  iu  iiilinitmu  ;  (piia  oportct  elTcctnm  dc- 
licndcre   ex  aclidiiibiis  inliuilis    siiuiil    c\i- 
stculihiis;  hujiismodi  cuim  caiis.i-  ^iiiil  caiisa' 
pcr  sc  iuiinita',  (piia  carniii  iniinitas  ad  <-au- 
satnm  rcipiiriliii'.  In  causis  anlcm  non  si- 
mul  ajieutihus  cl  per  accidens  iuliuilis,  uou 
est  impossihilc  procederc  et  miiHi|)rK  ari  iii 
inlinitnm  ;  uam  (iim  iion  tcncanl  ordincm 
nisi    iiniiis   caiisa',    ('oriiiii    mnlliplicalio  lil 
pcr  accideus,   cl   |)('r  accidciis   accidil   illis 
iiiliuilas.  Uudc  sicul  accidil  liiiic  marlcllo, 
(piod   agat  posl  aclioneiu  allcrius  marlclli, 
(|iiaii(Io  arlifcx  aj:it  innltis  martcllis  pcr  ac- 
cidcns,  (piia  niiiis  jiost  aliiim  fraiiizilnr;  ila 
accidil   hiiic   honiini,   iu  (piaiiliiui   jicncral, 
(piod    sit  gcncratiis  ah  alio  ;  ^^cncral  ciiiiii 
iu  (luanlmu  homo,  uou  iu  (piaiiliim  liliiis 
allerius  homiuis.  Oinucs  ciiiin   homiucs  gc- 
ucrautcs  hahciit  ^Madiim  iinniu  iu  causis  cf- 
licicnlibiis,  scilicct  gradnin   particularis  gc- 
uerantis;  uude  nou   csl   impossihilc,  (piod 
Iioiuo   geuerctur  ah  homiuc    iii  iiiriiiiliiiu  ; 
esset  autem  impossibile,  si  geueratio  hiijiis 
homiuisdcpendcret  ab  hoc  homine,  et  a  cor- 
jiore  clcmenti,    ct  a   sole,  et  sic  iu  iiilini- 
Inm.  —  2.  r.   Gcnl.  c.  38,  ad  5  ;   I   a,  ((. 
i(),  a.  2,  ad  7. 

Ad  orldrum  diccudniii,  ipiod  liauc  ratio 
nem  ponentes  jvternitatem  iiumdi  miillipli- 
citer  eirugiuut;  uam  quidam  non  repntaul 
impossibile  esseiutiuilas  auimasactn,  iit  pa- 
tet  in  Mclaphi/s.  .Mgazelis  diccutis,  hoc  esse 
inrmitum  per  accideus.  .\lii,  ut  dicit  Aiign- 
stinus  {dc  Hirrcs.  c.  -40;  —  .Migue  I'  V.  ].. 
t.  i2,  col.  37),  posuLMnint  [iropter  hoc  cir- 
cnituin  animarum,  ut  scilicet  anima3  sepa- 
ratcT  a  corporihus  post  determiuata  tempo- 
rum  curricula  iteriim  redircnt  ad  corpora. 
Nos  vero  dicimus,  hanc  rationcm  esse  parli- 
cularem ;  nain  posset  dicere  aliquis,  quod 
miindiis  fuit  cTternus  vel  saltem  aliqua  cre- 
atiira,  ut  angelus,  non  autem  homo,  vel 
etiaui  homo,  sed  uon  plures ;  hic  autem 
qucTrimus  universaliter,  an  aliqua  creatura 
fu(M'it  vel  potuerit  esse  ab  aeterno.  —  la,  I. 
c.  ad  8;  2.  r.  Gcnl.  I.  c.  ad  6;  Opusr.  21. 

Ad  nonum  dicendum,  quod  duratio  Dei, 


I-J  SKCINDA  SECUND.E 

(|ua'  iflernitas  ejus  est,  et  iKitiira  ipsiiissiiiit 

una  res  et  tainen  ilislinguuiilur  latione  et 

iiuulo   signilicandi ;   quia    natura   sijinilicat 

qiianilani  eausalitateni,  i)rout  dicilur  natura 

pnneii^iuin  niotus;  duratio  autein  signifieat 

(|uandain  pennanentiain;  et  ideo,  si  atTii)ia- 

tur  prieeininentia  natura'  diviiue  et  duralio- 

iiis  ad  crealurain,  secundum  (piod  nlruin- 

que    est  res  quaHlani ,    invenietur    cadeni 

pi"peininenlia;    sicut   eniin    natura    divina 

l^raTedit  crealiirain  di.unitale  et  causaiilale, 

ita  et  duratio  divina  eisdein  modis  crealurani 

pi\Tcedil.  Ndii  laineii  oportel,  si  Deus  iira»- 

cedil  iiiundiini  per  inoduin  iialui\T,  ut  signi- 

ficalur  cmn   dicilur:  «  nalurariler   pi\Tcedit 

inundum»,  quod  eliam  muiidum  pi^ccedat 

|)er  modum  duralionis,  ul  signilicalur,  ciim 

dicilur :   «  Deus  duralione   pnrcedit  muii- 

dum  »  ;  cum  non  sit  idem  modus  signilicaii- 

di  natura^  et  durationis.   —  Et    similiter 

solvuntur   mulUe  alia*  similes  objectiones. 

—  :2.  Senf.  disl.  1,  q.    1,  a.  5,  ad  9  secuii- 
dip  parl. 

A(l  decimum  dicendum,  (|uod  de  ratione 
a^terni  est  non  liabere  duralionis  princi- 
pium,  de  ratione  vero  creationis  est  habere 
principium  originis,  non  autem  durationis, 
nisi  accipiendo  creationem  ut  accipit  fides. 

—  de  Pot.  q.  3,  a.  14,  ad  8  secund»  part. 


QU^STIO  XXVII 


DE   PRODUCTIONE  MUNDI. 

Deinde  considerandum  est  de  productione 
mundi. 

CIRCA  QUAM  OU.ERUNTUR  NOVEM: 

1.  Utnim  creare  sit  ex  nihilo  facere. 

2.  Utrum  creatio  sit  mulatio. 

3.  Utrum  creatio  sit  aliquid  realiter  in  creatura. 

4.  Utrum  Deus  possit  aliquid  creare. 

5.  Utrum  solius  Dei  sit  creare. 

6.  Utrum  creari  sit  proprium  compositorum  et 

subsistentium. 

7.  Utrum  necesse  sit  omne  ens  atque  adeo  mun- 

dum  esse  creatum  a  Deo. 

8.  Utrum  materia  prima  sit  creala  a  Deo. 

9.  Utrum  mundus  seu  res  omnes  processerint  a 


—  1'lilLOSOI'lIlA  .NATURALIS 

Deo  per  nccessitatem  nalurie  an  vero  per  ar- 
Ijitrium  voluntatis. 

ARTICULUS    I 

UTIUM   CRE.\RE   SIT  EX  MHILO    FACERE. 

Videtur  quod  creare  non  sit  ex  nihilo  ali- 
<piid  facere. 

1.  Dicit  enim  Augustinus  (oo;</w  Adver- 
sarium  Leyis  I.  1,  c.  23,  n.  /^8 ;  —  Migne 
Vl\  L.  t.  12,  col.  G33):  quod  facere  est 
quod  omnino  non  erat;  creare  vero  est  ex 
eo,  qiiod  jam  erat,  educendo  aliquid  consti- 
luerc.  —  la,  q.  45,  a.  I,  arg.  1. 

2.  PivTlerca,  nobilitas  actionis  etmotusex 
terminis  consideratur;  nobilior  igitur  est 
actio,  qua?  ex  bono  in  bonum  est  et  ex  cnte 
in  eiis,  quam  qua^  ex  nihilo  in  aliquid  ;sed 
creatio  videtur  esse  iiobilissima  actio  et  pri- 
ma  inler  omnes  actiones :  ergo  non  cst  ex 
niiiilo  iii  aliquid,  sed  magis  ex  ente  in  ens. 

—  Jbid.  arg.  2. 

3.  Pricterca,  ha?c  pra^positio  ex  impor- 
tat  habitudiiiem  alicujus  causae,  et  maxime 
materialis,  sicut  cum  dicimus,  quod  statua 
fit  ex  a?re ;  sed  ni/nl  non  est  materia  entis 
nec  aliquo  modo  causa  entis :  ergo  creare 
non  est  ex  nihilo  aliquid  facere.  —  Ibid. 
arg.  3. 

Sed  conlra  est :  1 .  Quod  creare  dicimus 
producere  rem  secundum  totam  substaii- 
tiam ;  sed  quod  ila  producitur,  necessario 
debet  ex  nihilo  produci :  crgo  creare  est  ex 
nihilo  aliquid  facere. 

2.  Pra^terea,  super  illud  Gen.  I,  i  :  « In 
principio  creavit  Deus  coeluin  et  terram  »  dicit 
Glossa  Beda?,  quod  creare  est  ex  nihilo  aliquid 
facere.  —  la,  q.  4-5,  a.  i  Sed contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  non  solum 
oportel  considerare  emanationem  alicuius  cn- 
tis  particularis  ab  aliquo  particulari  agcnte, 
sed  etiam  cmanationem  totius  entis  a  causa 
universali,  ciuae  est  Deus ;  et  hanc  quidcm 
emanationem  designamus  nominc  crcationis. 
Quod  autem  procedit  secundum  emanatio- 
neni  particularem,  non  praesupponitur  ema- 
nationi ;  sicut  si  generatur  hoino,  non  fuit 
prius  homo,  scd  homo  fit  ex  non  homine 
et  aibum  ex  non  albo.  Unde  si  considcrelur 


DK  aELO  ET  MINDO  —  QU.KST.  XXVIl 

(Mnanalio  loliiis  ciilis  universalis  a  priino 
l)rincil)io,  inipossil)iie  ost  (piod  aii^inod  (^ns 
pr.Tsupponalur  Iniic  oinanalioni.  Ulcin  au- 
tom  ost  niliil,  (luod  nulliiin  cns.  Sicut  v/i- 
tiir  (j;onoralio  lioininis  osl  ox  non  ente,  (piod 
est  non  hoino,  ita  oroalio,  fpia3  est  eniana- 
tio  lolius  essc,  est  ex  non  onlo,  ipiod  ost 
niliil.  —  la,  q.  45,  a.  I,  c. 

Ad  primum  ov^o  dicendum,  (|Uod  Anj,ni- 
stinus  cTquivoce  utitur  nomino  crcationis, 
socundum  quod  creari  diciinliir  oa,  qiuT  iu 
inclius  rotbrmanliir,  ut  cuin  dicilur  aruiuis 
creaii  in  episcopum;  sic  autoin  non  lo^pii- 
mur  liic  de  crcatione,  sed  sicul  diclum  osl. 
—  Ihi(L  ad  1. 

Adsecundum  dicondum,  quod  niutationes 
accipiunt  spccicni  ot  dignilalom  non  a  tor- 
mino  a  quo,  sed  a  termino  ad  qucin.  Tanto 
ergo  perfoctior  ot  prior  est  aliqua  miitatio, 
(pianlo  tcrminus  ad  quom  illius  mulalionis 
ost  nobilior  ct  prior,  licol  lcrmiuus  a  quo, 
qui  opponitur  tcrmino  ad  (piom,  sit  iinpor- 
foctior ;  sicut  gonoratio  simplicitor  ost  nobi- 
lior  ct  prior  (piain  alloralio  proptor  lioc, 
(piod  forma  subslanlialis  osl  nobilior  quam 
forma  accidontalis ;  tainon  privalio  forina} 
substantialis,  qu«  csl  torminus  a  quo  in  ge- 
noratione,  est  impcrfoctior  quam  conlrarium, 
quod  est  terminus  a  quo  in  altcrationc.  Et 
similiter  creatio  est  perfoctior  ot  prior  quam 
gencratio  ct  altcratio,  quia  torminus  ad  quom 
est  tota  substanlia  rci ;  id  autom,  quod  in- 
tolligitur  ut  terminus  a  quo,  est  simplicitor 
non  ens.  —  la,  q.  45,  a.  I,  ad  2. 

Ad  terlium  dicondum,  quod  cum  dicitur 
aliquid  ox  niliilo  fiori,  h;cc  pi\Tpositio  e.v  noii 
dosignat  causain  inalorialem,  scd  ordinem 
lanlum,  sicut  cum  dicitur  ex  mane  fit  me- 
ridies,  id  est  post  manc  lit  moridics.  Sed 
intclligondum  est,  quod  Iktc  propositlo  ex 
potest  includorc  negationcm  importatam  in 
hoc,  quod  dico  uihil,  vd  includi  iii  ea.  Si 
primo  modo,  tunc  ordo  romanct  affirmalus, 
et  ostenditur  ordo  ejus,  quod  est,  ad  non 
esse  prcTccdens;  si  vero  negatio  includat 
pra?positionem,  tunc  ordo  ncgatur,  et  est 
sensus :  fit  ex  nihilo,  id  est,  non  fit  ex  ali- 
quo,  sicut  si  dicatur:  isto  loquitur  de  ni- 
hilo,  quia  non  loquitur  do  aliquo.  Et  utro- 


I)E  IMIODICTIO.NE  .MINIJI  —  .VIlT.   I     l.l 

(pio  iiiodo  vorilicalur,  cuin  dicilur  cx  nihilo 
aliquidliori;  sed  priino  modo  lia-c  pnopo- 
silio  imporlal  ordiuom,  iit  ditliiia  ost.  S(!- 
ciiiido  modo  imporlat  habiludinom  causai 
malori.dis,  (pKo  nogaliir.  —  Ihid.  ad  :i. 

.\RTICULi:S    II 

UTRIJM   CREATIO   SIT    .MITATIO. 

Vidotiir  quod  crcatio  sit  mulatio. 

1.  Ut  oniin  dictuin  ost,  croaro  ost  aliipiid 
ox  niliilo  facore ;  orgo  croari  osl  aliqnid  fio- 
ri ;  sod  oinno  liori  est  inutari:  orgo  croatio 
est  mulalio.  —  la,  q.  4.'),  a.  2,  arg.  -2. 

2.  Pra'toioa,  mutatio  socuudum  suuin 
noincn  dosignal  hoc  esse  post  Ikjc,  uI  patot 
5.  Phys.  {lext.  7;  c.  1);  sed  per  croalionoin 
fit  essc  post  non  essc :  ergo  creatio  est 
mutatio.  —  de  Pot.  i[.  3,  a.  2,  arg.  I. 

:].  PrTlcrca,  omne  (pod  fit,  tit  aliipio 
modo  ex  non  ento,  quia  quod  esl,  non  fit ; 
sicut  ergo  se  haljct  generalio,  sccundiim 
quam  fit  res  socundum  parloni  siibstanlia; 
suic,  ad  privationom  forina',  (pi.T  osl  non 
essc  socundum  quid,  ila  so  liabot  croatio, 
per  quam  fil  ros  socundum  lolain  suaiii 
substanliam,  ad  non  csse  simplicilor ;  sod 
privatio  proprie  loqucndo  est  terniinus  go- 
norationis :  ergo  et  non  esse  simpliciter  est 
torminus  creationis,  et  sic  sicul  generatio 
est  mutatio,  ita  creatio  proprio  loquondo 
erit  mutatio.  —  Ibid.  arg.  2. 

i.  Pi\Tterea,  quod  non  similitor  se  ha- 
bet  nunc  et  prius,  mutalur  vol  movotur ; 
sed  quod  croatur,  non  simililor  so  habot 
nunc  ct  prius,  quia  prius  orat  simplicitor 
non  ens,  et  posloa  fit  ens :  ergo  quod  cit- 
atur,  movotur  vol  mutatur.  —  Ihid.  arg.  4. 

5.  PrTtorea,  quanto  est  major  distantia 
inter  torminos,  tanto  major  est  mutalio  ; 
major  enim  est  mutalio  de  albo  in  nigrum, 
quam  de  albo  in  pallidum ;  scd  plus  distal 
non  ens  simplicitcr  ab  ente,  quain  contra- 
rium  a  conlrario  vcl  non  ens  secundum 
quid  ab  cnte :  ergo  cum  transitus  de  coii- 
trario  in  contrarium,  vel  de  non  ente  secun- 
duin  quid  in  cns,  sit  mutatio,  inullo  niagis 
transitus  de  non  ente  simplicitor  in  ens, 


li                           SKCIMJA  SIXLND.K  —  IMIILuSl)l'lllA  NATl  IIAUS 

(|un(l  csl  civalio,   iTil  iiiiil:ilio.   —  tU'  J'i>l.  iii  oiimiltiis  liis  iiiotiliiis  subjcTliiiii   uiiuiii 

«I.  ;{,  a.  -i,  arg.  :!.  i't  itlt^ni  cxislcns  actu  dc  opposito  iu  o|»i)o- 

t).  Pnrtcn';),  (|UO(l  ('rcatur,   c\it   dr  po-  silum  miitatiir.   Oiiandoquc  vcro  ost  idcm 

lciitia  iii  actiim,  (|iiia  aulc  crcalioncm  crat  (•ommuiic  subjcctum  utriciuc  tcrmino,  non 

tanlum  in  polcntia  lacicntis,  postca  autcm  (|iiidcm  cns  aclu,  scd  cns  in  polcntia  lan- 

csl  in  actu;  ergo  (piodcrcatur,  nKJvctur  vcl  liini,  siciit  accidit  in  gcncratione  cl  corru- 

mulatur  ;  cr}?o  crcatio  cst  mutatio.  —  Ihid.  ptionc  simi)licitcr  ;  lormie  enim  snbstanlialis 

.,...,    .-,  cl  privalionis  subjcctum  est  materia  prima, 

Seil  coiitrd:  1.   Spccics  motus  vol  niiita-  (iiia'  non  est  ens  aclu  ;  nnde  nec  generatio 

tionis    snnl   scx,    sccuiKhim    Philosoplium  iicc  corrnptio  proprie  dicunlur  niotus,  sed 

(Pnplicnm.)  c.   !.');  c.  1  i  ) ;   nulla  aiilcm  mulationcs  (piaHlam.  O'i'indoquc  vero  non 

caruiii  csl   crcatio,  ut  palcl  pcr  sin.uula  in-  csl  ali^iuod  subjcctuni  C(jnnnunc,  n(»quc  ac- 

ducciiti :  crjio  crcatio  non  est  motus  ikmjuc  Iu  nc(|uc   potciilia  cxistens,   scd  est  idem 

mulatio.  —  Ihitl.  arjj;.  Sed  conlra.  lempiis  continnum,  in  cnjus  prima  parte  est 

'2.   Pra'lcrca,   iiiotus   oninis  vel   iiuilatio  ununi  opposilum  et  in   secumla  aliud ;   ul 

cst  actus   cxistcutis  in  polcntia  secundiim  cum  dicimus,  hoc  fieri  ex  hoc,  id  est  ixist 

(luod  hujnsmodi;  scd  in  crcatione  non  pi-e-  hoc,  sicut  ex  iiianc  fit  nieridies ;  sed  hiec 

cxistil  aliiiuid  in  polcntia,   (luod  suscipiat  non  proprle  vocalur  niutatio,  sed  per  simi- 

actioncm :  crjio  crcatio  non  est  motus  nc-  liludincin,  proul  ipsum  tempus  imaginaniur 

(luc  inutatio.  —  -2.  c  Geitt.  c.  17,  n.  1.  quasi  subjectum  eoruin,  ciua?  in  temporc 

:i.  IViPtcrea,   extrcma   motus   caduiit  in  aguntur.  In  crcationc  aulem  non  est  aliquid 

cuiKlcm  ordinem,  vel  quia  sunt  sub  uno  commune   aliquo   pnedictorum    modorum. 

gcnerc,  sicut   contraria,  ut  patet  in  motu  N(Miue   enim   est  aliquod  commune  subj(;- 

augmcnti,  altcralionis  cl  secundum  locum  la-  clum  aclu  cxistens  neque  potentia.  Teinpus 

tioiiis ;  vel  (piia  communicant  in  una  potcii-  ctiam  non  est  idcm,  si  loquamur  de  crea- 

tia  materi.T,  ut  privalio  ct  forma  in  gene-  tione  universi ;  nam  anle  nmndum  tempus 

ratione  el  corruptionc.  Neutrum  autem  po-  non  erat.  —  de  Pot.  q.  3,  a.  2,  c. 

Icst  dici  in  creatione ;  ne^iue  eniin  ibi  est  Invenifur  lamen  dupliciter  aliquod  com- 

potcntia  neque    ali(iuid   ejusdcm   generis,  mune  subjectum  esse  secundum  iinagina- 

(piod  pra^supponatur  crcationi.  Ergo  non  est  lioncm  tantum  ct  secundum  noslrum  modum 

ibi  molus  neque  mulalio.  —  Ihid.  n.  2.  intclligcndi :  primo  (piidem,  quatenus  ima- 

Uespondeo  dicendum,  quod  in  (lualibet  giiiamurunumtempus  commune,dum  mun- 

mulalionc  requiritur,  quod  sil  aliquid  idem  dus  non  erat,  et  postquam  mundus  in  esse 

coiumune  ulrique  mulationis  lermino ;    si  productus  est.  Sicut  enim  extra  universum 

euiin  tcrmini  mutationis  oppositi  in  nullo  non  est  aliqua  realis  magnitudo,  possumus 

eodem  convenirent,  non  posset  vocari  trans-  tamen  eam  imaginari;  ita  et  ante  principium 

ilus  de  uno  in  alterum.  Nomine  enim  mu-  mundi  non  fuit  aliquod  tempus,  quamvis  sit 

tationis  et  transitus  designalur  aliquid  idem  possibile  ipsum  imaginari ;  et  quantum  ad 

aliter  se  habere  nunc  et  prius ;  et  etiam  hoc  creatio,  secundum  veritatem  et  proprie 

ipsi  mutationis  lermini  non  sunt  incontin-  loquendo,  non  habet  rationem  mutationis, 

gentes,  quod  requirilur  ad  hoc,  ut  sint  mu-  sed  solum  secundum  imaginationem  quan- 

tationis  termini,  nisi  in  quantum  referuntur  dam,  non  proprie,  sed  similitudinarie.  Se- 

ad  idem.  Nam  duo  contraria  si  referantur  ciuido  vero,    quatenus    in    creatione,   per 

ad  idem  subjectum,  contingit  slmul  esse.  quam  producltur  tota  substantia  rei,  licet 

Quandoque   ergo   contingil,    quod   utrique  non  possit  accipi  aliquid  idem  aliler  se  ha- 

mutationis   termino    est  unuin   subjectunr  bens  nunc  et  prius,  per  intellectum  tamen 

communc  aclu  existens;  et  tunc  proprie  est  id  intelligitur  prius  non  fuisse  totaliter  et 

motus,  sicut  accidit  in  alteratione,  augmen-  postca  esse;  et  hoc  etiain  modo  creatio  di- 

to  et  decremento,  et  loci  mulatione ;  nam  citur  niutatio  et  nomine  nnitalionis  signili- 


1)K   VAYAA)  KT  .Ml  NDO  - 

raliir.  —  JlniL;  la,  q.   'm,  a.  '1,  ad  -J ;  i. 
c.  Geut.  c.  17  fl  IX. 

.1^/  iiriniuni  rrjio  (lirciuliim,  (|un(l  (|iiia 
iiiodds  si^MiilicaiKli  sc(|niliir  inodiiiii  iiilclli- 
}i('iidi,  creatio  sijiiiilicaliir  pcr  inodiiiii  mii- 
tarKHiis,  cl  i^roplcr  lioc  diciliir,  (jiiod  crca- 
ic  esl  e.\  iiiJiilo  lacerc  ali(|iiid  ,  (|iiamvis  la- 
cere  et  lieri  majiis  lii  lioc  conveniaiil  (|iiaiii 
miilare  cl  miilari,  (iiiia  facere  el  licri  im- 
|iorlaiit  liahiliidinem  causa*  ad  cneclum  ct 
elTcclus  ad  cansam,  sed  inntatioiicm  ex  coii- 
se(|ucnti.  —  la,  1.  c.  ad  i. 

A(l  secuiHhnn  diccndum,  (|iio(l  mutalio 
secimdnm  suiim  nomcn  dcsijiiial  lioc  osse 
post  hoc  circa  arKpiod  idem  ;  nain  esl  do 
ratione  mulalionis,  ut  diclnm  csl,  ({uod  ali- 
quid  Idem  se  habeat  alitcr  nunc  et  i^rius, 
sivc  lllud  sit  idem  ens  actualiter  se  liabeus 
minc  ct  prius,  nt  csl  in  niotibus  sccnndiim 
(piautitatem  ct  (pialilalem,  sive  sit  idem  ens 
in  potciitia  tantum,  nt  cst  in  mutalionc  S(>- 
cundum  substanliam,  (piornni  neulrum  csl 
in  crealione,  ul  dicliim  csl  i  iu  c.  ).  —  <l(' 
Pot.  ([.  r^,  a.  i,  ad  I  ;  la,  (|.  'm,  a.  i, 
ad  i. 

Ad  terliiim  diccndum,  (piod  iii  genera- 
lione,  secnndum  (piain  lil  ali(piid  secuudum 
parlcni  substaiitia^sua>,  cstarupiid  commune 
snbjectnni  privationi  el  foriiKe ,  cl  non 
est  in  actn  cxislens ;  el  ideo  sicut  propric 
ibi  accipilur  lerminus,  sic  eliam  cl  proprie 
ibi  accipitur  transitus ;  (piod  iii  ciTalionc 
non  cst,  nt  dictum  csl  (  in  c.  ).  —  <le  Put. 
1.  c.  ad  i. 

Ad  quartum  diceiKliim,  (piod  id,  (piod 
non  similiter  sc  habcl  nunc  et  prins,  mu- 
lalur  supposila  consistenlia  subjecti ;  alias 
non  cns  simplicilcr  mularelur;  ([iiia  non 
cns  slinplicitcr,  non  similitcr  sc  habct  nunc 
et  prins  nc(pic  dissimiliter,  nisi  sccundnm 
moduni  intelligendi  tantum,  ut  dictuin  esl; 
oportet  autein  ad  hoc  qnod  sit  mutalio, 
quod  sit  realitcr  aliquid  idciii  dissimililer 
se  habens  nunc  ct  prins,  ut  dictnm  est  ( in 
c.  et  ad  I  ct  i).  —  de  Pot.  q.  3,  a.  %  ad  4. 

Ad  quintum  diccndum,  quod  ubi  est  ina- 
jor  distantia  terminorum,  est  major  innta- 
lio,  supposita  identilale  subjccti.  —  Il>id. 
ad  3. 


Ul.KST.  .WVII  1)K  PlloDrCTlONK  MlNDl  —  AltT.  111      i:. 


Ad  .sc.iliiiii  dici-iKliiiu,  i|ii(id  put(Mitia  pas- 
siva  c>st  subjecliim  miilalioiiis,  noii  aiilcm 
acliva;  el  ideo  (piod  c\il  dc  polcnlia  pas- 
si\a  iii  acliim,  iiiiilaliir,  uoii  aiilnii  (pmd 
c\il  de  polenlia  acliva  ;  cl  idco  iioii  vald 
objcclio.  —  Hiiil.  ad  .*>, 

.vuTir.rLrs    iii 

rTiuM  c.nEATio  siT  .vLiorii)  iN  (:m:.\Trn.\ ; 

KT   SI    KST,    (jni>   SIT. 

Vidclnr  ipiod  crcalio  iioii  sil  ali^piid  rca- 
le  iii  crcaliira. 

I.  {'[  cuim  dicitiir  in  lib.  de  Ctiusi.-i  (  pro- 
pos.  10  ),  oiiiiie  (piod  recipiliir  in  ali^iuo, 
est  in  co  per  modiim  reci|)ientis ;  sed  actio 
Dci  crcantis  recipitiir  sinipliciler  in  noii 
ciite,  (juia  Deus  creando  ex  nihilo  arupiid 
facit :  ergo  crealio  nihil  iionit  rcale  in  crc- 
aliira.  —  de  Pot.  q.  3.  a.  3,  arg.  1. 

i.  DraMeiva,  omni»  quod  est  in  rcriim  na- 
liira,  aiil  est  crealoraut  creatura  ;  sed  crca- 
lio  nou  est  crealor,  (piia  sic  esset  ab  a'ler- 
110,  ncc  cliam  creatiira,  (piia  ali(pia  crealioiie 
crcarelur,  (puT  etiain  ciTatio  aliipia  crcali- 
onc  indigeret  creari,  el  sic  iii  inrmitiim, 
-(piod  est  impossibile,  iil  iiatet  e\  .").  /V/ //.->•. 
( /pj7.  10;  c.  i),  ubi  dicilnr,  (piod  aclionis 
uoii  esl  aclio  in  inrmitum:  ergo  creatio  non 
esl  aliipiid  reale  in  rcrum  natura.  —  H/id. 
arg.  i\  la,  (|.  i."),  a.  3,  arg.  i:  i.  Senl. 
disl.   I,  q.  I,  a.  i,  arg.  ."). 

3.  PraMcrca,  sicnl  crealio  jiassive  acc(^- 
jita  attribuilnr  creatura^  ila  crealio  aclivc 
accepla  tribuilur  creatori ;  sed  creatio  acli- 
ve  accepla  non  est  arupiid  in  crcatore,  qnia 
si  sic,  sc(incrctur  qiiod  in  Dco  csset  aliqnid 
lcmporalc:  crgo  creatio  passivc  accepta  non 
est  arKpiid  in  creatnra.  —  la,  q.  i."),  a.  3, 
arg.  1 . 

4.  PrcTlcrca,  omne  quod  est,  vcl  est 
substantia  vel  accidens ;  sed  creatio  non 
cst  subslantia,  cum  ncque  sit  materia  ne- 
que  fornia  neque  compositum,  ut  de  facili 
patere  potest.  Nec  ctiain  accidens  ;  nam  cum 
omiie  accidens  sit  in  subjeclo,  rcs  creata 
esset  subjcctum  crealionis,  ct  sic  idein  es- 
set  subjeclum  creationis  et  tcrminus,  quod 


h; 


SK(:iM>.\  SKCr.ND.K 


esl  inipossibilp,  qiiia  siibjfiUiin  cst  piius 
arridcnto  et  constTvat  ariitlcns ;  tenniniis 
aiilcin  cst  postcriur  actione  ot  passione,  cii- 
jus  cst  tcnniniis,  et  eo  exislcntc  cessat 
actio  et  jjassio;  creatio  vero  est  natiiialitcr 
pi'ior  re  creata:  ergo  creatio  non  est  aliquid 
in  reruni  natura.  —  Ibid.  arg.  3;  de  Pul. 
i\.  3,  a.  3,  arji.  3;  2.  Senl.  dist.  I,  q,  1, 
a.  2,  arg.  i. 

.").  Pneterea,  sicut  se  iiabet  genoratio  ad 
rcin  jicueratain,  ita  se  liabet  creatio  ad  roni 
creatain  ;  sed  generationis  sul)jcctuni  non 
est  res  gonorata,  sed  inagis  tcnninus;  sub- 
jccluin  vcro  ejus  est  niatcria  priina,  ut  di- 
citur  I.  de  Geitenil.  (lext.  1;  c.  1):  ergo 
nec  subjectuin  crealionis  est  res  croata. 
Nec  potost  dici,  quod  subjcctuui  ojus  sit 
niateria  aliqua ;  quia  res  creata  iion  croalur 
e\  aliqua  niatcria.  Ergo  creatio  non  habot 
subjoctuni  aliquod,  ot  ita  non  ost  accidons. 
(lonstat  autom,  (piod  non  ost  substantia:  or- 
go  non  ost  aliquid  in  reruni  natura.  —  de 
Pot.  1.  c.  arg.  i. 

().  Pnrloroa,  si  croatio  ost  aliquid  in  re- 
ruin  natura,  cum  non  sit   mutatio,  nt  di- 
ctum  ost,  maximo  vidotur  esso  rolatio;  nam 
cum  actio  ot  passio  conveniant  in  substaii- 
tia  motus,  et  dilTerant  solum  secundum  li&- 
bitudinos  divorsas,  nt  dicitur  3.  Phijs.  iexf. 
20  ot  21  (c.  3),    oportet  quod   subtracto 
motu  non  romanoant  nisi   diversa?  habitu- 
dines  in  creante  et  creato.  Sed  creatio  non 
est  relatio,  cum  in  nuUa  specie  relationis 
contineri  possit;  simpliciler  onim  non  enti, 
ox  ((uo  est  creatio,  ens  simpliciter  noque 
supponitur  neque    a^quatur.   Ergo    creatio 
non  est  aliquid  in  rorum  natiira.  —  de  Pot. 
q.  3,  a.  3,  arg.  5;  la,  q.  -45,  a.  3,  arg.  3. 

7.  Pi\Tterea,  si  croatio  importat  relatio- 
nem  entiscreati  ad  Deum,  a  quo  esse  habet, 
cuni  ista  relatio  semper  maneat  in  creatura, 
non  solum  quando  incipit  esse,  sed  quam- 
<liu  ros  est,  continue  aliquid  crearetur; 
quod  videtur  absurdum ;  ergo  creatio  non 
est  relatio,  et  sic  idem  quod  prius.  —  de 
Pot.  \.  c.  arg.  6. 

8.  Praeterea,  omnis  relatio  realiter  in  re- 
bus  existens  actjuiritur  ex  aliquo,  quod  est 
diversum  ab  ipsa  relatione,  sicut  «qualitas 


PlllLOSOPlll.V  .N.VTIUALIS 

a  (piantitate  et  similitudo  a  qualitate.  Si 
cigo  crcatio  sit  aliqua  relatio  iii  crcalura  rc- 
aliter  existons,  oijortot  quod  dilTcrat  ab  co, 
ex  quo  ac(pruilur  relatio ;  hoc  autcni  cst 
qiKjd  por  creati(jnom  accipitur:  ergo  soqui- 
tiir  (piod  ipsa  creatio  non  sit  per  creatio- 
nem  accopta,  et  ita  sequitur  quod  sit  ali- 
qiiid  increatum,  quod  est  impossibile.  —  1. 
c.  arg.  7. 

9.  Pi\Tterea,  omnis  nnitatio  roducitur  ad 
illud  genus,  ad  qiiod  lerminatur,  sicut  alte- 
ratio  ad  qualitatem,  et  augmontum  ad  quan- 
titatem;  et  idco  dicitur  3.  Phys.  (text.  5; 
c.  1),  quod  quot  sunt  species  ontis,  tot 
sunt  species  motus ;  sod  croatio  terminatur 
ad  substantiam,  nec  tamen  potest  dici,  quod 
sit  in  gonore  substantia^,  ut  supra  dictum 
est :  ergo  non  videtur  quod  sit  aliquid  se- 
cundum  rem.  —  1.  c.  arg.  8. 

Sed  contra:  majus  est  lieri  aliqnid  secun- 
dum  totain  substantiam,  quam  secundum 
formam  snbstantialemvelaccidentalem;  sed 
generatio  simplicitor  vel  secundum  quid,  qua 
fit  aliquid  secundum  formam  substantialem 
vel  accidentalem,  est  aliquid  in  generato: 
ergo  multo  magis  creatio,  qua  fit  aliquid 
secundum  totam  substantiam,est  aliquid  in 
creato.  —  la,  q.  45,  a.  3  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  qnidam  di- 
xerunt,  creationem  aliquid  esse  in  rerum 
natura  medium  inter  creatorem  et  creatu- 
ram  ;  et  quia  medium  neutrum  extremorum 
est,  ideo  soquebatur  quod  creatio  neque  es- 
set  creator  neque  crcatura.  Sed  hoc  a  magi- 
stris  reputatum  est  erroneum,  cum  omnis  res 
quocumque  modo  existens  nou  habeat  esse 
nisi  a  Deo,  ot  sic  est  creatura.  Et  ideo  alii 
dixerunt,  quod  ipsa  creatio  non  ponit  ali- 
quid  in  creatura  realiter.  Sed  hoc  etiam  vi- 
detur  inconveniens.  Nam  in  omnibus,  quae 
secundum  respectum  ad  invicem  referun- 
tur,  quorum  unum  ab  altero  dependet,  et 
non  e  converso,  in  eo,  quod  ab  altero  de- 
pendet,  relatio  realiter  invenitur,  in  altero 
vero  secundum  rationem  tantum,  sicut  pa- 
tet  in  scientiaet  scibili,  ut  dicit  Philosophus 
(5.  Metaphys.  text.  20;  1.  4,  c.  15).  Crea- 
tura  autem  secundum  nomen  refertur  ad 
creatorem.  Dependet  autein  creatura  a  cre- 


DE  CELO  Er  ML'NDO  —  QU.ESr.  XXVli  DE  P1UJDL'CTI0.NK  MUNDI  —  ART.  Ill      17 

iimlalioiiis,  ralioiie  nuvilatis  vel  inceplionis 
iinpoit  il.L'.  —  Ihiil.  ail  2;  la,  q.  45,  a.  ."{, 
ad  1  ct  '2. 


aloroft  non  c  convtMs-);  iiikIl'  oporlcl  (|tioil 
rclatio,  qna  croalnra  ad  croalorcm  rclcrlnr, 
sil  rcalis;  scd  in  Dco  cst  rclatio  secnnilnm 
rationcm  tanlnin.  —  (If  Pol.  i[.  .5,  a.  ."{,  c. 
Et  idco  diccndnm  csl,  (|nod  crcalio  potcsl 
snmi  activc  et  passive.  Si  snmatiir  itdivc, 


Qnod  piu'tcr  dicta  sic  etiam  palc!.  Nam 
in  oinni  vcra  mnlation^;  ct  motn  invcnitur 
diiplcx  proccssns :   vnus  ah  nno  lcrmino 


sic  designat  Dei  aclioncm,  (pue  esl  cjns  es-     motns  in  alinin,  sicnt  al)  alhedinc  in  ni^jre- 


senlia,  cum  rclalionc  ad  creatnrain  ;  qiue 
non  est  realis  relatio,  sed  sccundnm  ratio 
ncin  lantiim.  Dcns  enim  noii  ajiit  actione 
mcdia  iiitcr  ipsnin  et  circctnm,  sed  ejus  ac- 
lio,  considcrala  cx  parlc  Dei,  nna  esl  cl  re- 


dincin;  alins  ah  a;fenlc  in  paliens,  .sicul  a 
laciente  in  factuin.  Sed  lii  proccssiis  non 
simililer  se  liahcnt  in  ipso  movcri  ctin  lcr- 
miiii)  motus.  Nuin  in  ipso  moveri  id,  quop 
movcUir,  recedit  ah  uno  tcrmino  motus  ct 


alilcr  eadcm  cuin  ejus  polcnlia  et  essentia     acccdit  ad  allerum  ;  (piod  non  est  iii  ler- 


(ad  disiinclioncm  aclionis  creatnnc,  (pue 
rcalitcr  dilTcrt  ah  ipsa),  liccl  sit  mulliplcx 
considcrata  ex  parle  encctus,  ex  parle  cnjns 
etiam  dicitur,  quod  Deus  intensius  vel  mi- 
nusintenseoperalur.  —  Ihid.  ;  Tahuln  Au- 
rea  voce  «actio»  n.  1,  .i,  i,  7;  dePot.  q. 
1,  a.  %  c.  et  q.  7,  a.  1,  ad  ^. 


mino  inotns,  ul  patet  in  eo,  quod  movetnr 
dc  alhcdine  in  nigrcdinem,  (piia  in  ipso 
tcrmino  motns  jain  non  accedit  ad  ni|fre- 
dinem,  sed  incipit  csse  nigrum.  Similitcr 
dum  est  in  ipso  moveri  patiens  vel  faclnm, 
transmutatnr  ah  agente  ;  cum  autem  est  in 
termino  motns,  non  ullerius  transmutatur 


Si  antcin  accipiatur  jW5.s/cc,  creatio  po-     ahagente,  sedconsequilurfaclum  quandam 


nit  alitpiid  in  crealo  secundum  rclalionem 
lautuin,  (luia  (piod  crcatiir,  non  fit  pcr  mo- 
tuin  vcl  mulationcm;  (piod  cnim  lil  i)cr 
motum  vcl  mnlaliuncin,  fit  cx  aruino  pra?- 
exislente,  nt  coiiiingit  in  produclionil)ns 
parlicularihns  aliqnorum  entiuin,  non  au- 
tein  in  produclione  totius  essc  a  causa 
universali  omnium  cnlium,  qni«  est  Dcns. 


rciationem  ad  agentem,  prout  hahctcsseah 
ipso,  ct  pront  est  ei  simile  quoquo  modo ; 
sicut  in  tcrmino  generationis  liumame  cun- 
se(|uilur  natns  filiationem.  Creatio  autem, 
sicut  dictum  est,  non  potest  accipi  ut  movc- 
ri,  qiiod  est  ante  terminum  motus,  sedacci- 
pitiir  ut  in  facto  esse ;  undeinipsa  crcatio- 
ne  non  importatur  aliquis  accessusadesse, 


Deus  enim  creando  produxit  res  sinc  mo-  nec  transmutatio   a    creanle,  sed  solum- 

tn ;  snhtracto  anlcm  molu  ah  aclione  et  modo  inceptio  esscndi  et  relatio  ad  crealo- 

passionc,  nihil  rcmanct  nisi  rclatio,  ut  di-  rcm,  a  quo  essc  hahet.  Et  sic  crcatio  nihil 

ctnm  est.  Unde  rcruKpiilnr,  quod  crcatio  in  aliud  est  realiter  quam  relatio  realis  ad  Dc- 

crcatura  non  sit  nisi  relatio  qua:!dam  ad  um,  cum  novitatc  essendi,  qua!  relatio  cre- 

creatorcm  ut  ad  principinm  sui  csse,  sicut  atura  quaHlam  est,  accepto  communiter  no- 

in  passionc,  qu;i^  est  cnm  motn,  importa-  minccreatura)  proomni  eo,  quodest  a  Deo. 

tur  relatio  ad  principium  motus.  —  la,  q.  —  Neque  oportct  proccderc  in  infinitum, 

45,  a.  3,  c.  quia  creationis  rclatio  non  referturad  Doum 

Ad  primum  ergo  diccndum,  quod  in  cre-  alia  relatione  reali,  sed  se  ipsa  ;  nihil  enim 

ationc  non  ens  non  se  hahet  sicut  aceipiens  quod  est  per  essentiam  relatio,  seu  nnlla 

divinam  actioncm,  sed  id,  quod  creatum  relatio  rcalis,  cum  hoc  ipso  quod  est,  ad 

est.  —  de  Pot.  q.  3,  a.  3,  ad  1.  aliquid  dicatur,  refertur  per  aliquam  rela- 

Ad  secundnm  dicendum,   quod  creatio  tionem  realem,  sed  per  se  ipsam,  vel  certe 

active  accepta  significat  divinam  actionem,  per  rclationcm  rationis,  quam  non  est  ah- 

qua3  est  ejus  essentia,  cuin  quadam  relatio-  surdum  vel  impossihile  muUiplicari  in  infi- 

ne  in  ea  intellecta  ad  creaturam,  qua?  est  nitum.  —  Si  vero  nomen  creatura3  accipia- 

rationis,  et  sic  est  quld  increatum  ;  acce-  mus  magis  stricte  pro  eo  tantum,  quod  suh- 

pta  vero  jms.uue,  sicut  dictum  est,  rcaliter  slslit^quodproprie  fit  et  creatnr,  sicut  pro- 

relatio  qua?dam  est  significata  per  niodum  prie  liabet  esse ),  func  relalio  pra^dicta  non 

SUMM.E  FniLOS.   II  —  2, 


18 


SKCIMJA  SKCLMJ.t:  -  PlIlIiJSOIIlA  NATIIIALIS 

Ail  scptimum   dicendum ,   quod  creatio 


esl  quoddani  creatum,  scd  concreatum,  sic- 
ul  nec  est  ens  proprie  loquendo,  sed  in- 
hicrens ;  el  simile  est  dc  omnibus  acciden- 
tibus.  —  de  Pot.  q.  3,  a.  3,  c.  et  ad  2 ;  2. 
Sent.  dist.  1,  q.  1,  a.  2,  ad  5. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  creatio  ac- 
tivesignificata,uldictuni  est(ad  secundum), 
significat  aclioncm  divinam,  qua3  est  ejus 
essentia,  cum  relalionc  rationis  ad  crca- 
turam ;  nam  reiatio  crcaturre  ad  Deum 
est  relatio  realis.  —  la,  q.  Ao,  a.  3,  ad  1. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  illa  relalio, 
quaj  cst  crealio  passiva,  est  accidens,  et  se- 
cunduni  suum  esse  considerata,  prout  in- 
lueret  subjcclo,  poslcrius  est  quam  res  cre- 
ata,  sicut  accidens  subjeclo  intelloctu  et 
natura  poslerius  est ;  quamvis  non  sit  tale 
accidens,  quod  causatur  ex  principiis  sul)- 
jccti.  Si  vero  consideretur  secundum  suam 
rationcm,  prout  ex  actionc  agcntis  innasci- 
lur  prcedicta  relalio,  sic  cst  quodammodo 
prior  subjecto,  sicut  et  ipsa  divina  actio, 
qure  cst  cjus  causa  proxima,  quamque  ip- 
sa  immediate  sequilur.  —  de  Pot.  q.  3,  a. 
3,  ad  3;  2.  Sent.  dist.  1,  q.  i,  a.  2,  ad  4. 

Vel  dic,  quod  creationis,  secundum  quod 
significatur  nt  mutatio,  creatura  est  termi- 
nus ;  scd  secundum  quod  vere  est  rclatio, 
crcatura  est  ejus  subjectum  et  prius  ea  in 
esse,  slcul  subjectum  accidente;  sed  habet 
quandam  rationem  prioritatis  ex  parte  ob- 
jecti,  ad  quod  dicitur,  quod  est  principium 
creatura?.  —  la,  q.  45,  a.  3,  ad  3. 

Ad  qiiintum  diccndum,  quod  in  genera- 
tionc  et  est  mutatio  et  relatio,  qua  refertur 
genitum  ad  generans ;  ratione  ergo  mula- 
tlonis  non  habet  pro  subjecto  ipsum  genera- 
tum,  sed  ejus  materiam ;  sed  ratione  rela- 
tionis  habet  subjectum  ipsum  generatum.  In 
creatione  vero  est  relatio,  sed  non  mutatio 
proprie,  ut  dictum  est  (art.  prseced.),  et 
ideo  non  est  simile.  —  de  Pot.  q.  3,  a.  3, 
ad  4, 

Ad  sextum  dicendum,  quod  relatio  prse- 
dicla  non  est  intelligenda  entis  ad  non  ens, 
quia  tahs  relatio  non  potest  esse  realis,  ut 
Avicenna  dicit  {Metaphys.  1.  3,  c.  10  ),  sed 
est  entis  crcati  ad  creatorem ;  unde  patet, 
quod  est  relatio  suppositionis.  —Ibid.  ad  5. 


passive  accepta  importat  relationem  et  ha- 
bitudinem  creaturx»  ad  creatorem  cum  qua- 
dam  novitale  essendi  scu  inceptionc ;  unde 
non  oporlet  quod  res,  quandocumque  est, 
creetur,  licet  semper  referatur  ad  Deum. 
Quamvis  nonessetinconveniensdicere,  quod 
sicut  acr,  quamdiu  lucct,  illuminatur  a  so- 
Ic,  ita  creatura,  quamdiu  habet  esse,  fiat  a 
Dco,  ut  ctiam  Augustinus  dicit  {de  Genes. 
ad  Litt.  1.  8,  c.  12;  —  Migne  PP.  L.  t. 
34,  col.  383 ) ;  sed  in  hoc  non  est  diversi- 
tas  nisi  secundum  nomen,  prout  nomen  cre- 
ationis  polest  accipi  cum  novitate  vel  sine 
novitate  essendi.  —  Ibid.  ad  G;  1a,  q.  45, 
a.  3,  ad  3. 

Ad  octaviim  dicendum,  quod  id,  ex  quo 
acquiritur  relalio  creationis,  principaliter 
est  res  subsistens,  a  qua  differt  ipsa  crea- 
tionis  relatio,  qua)  et  ipsa  creatura  est,  et 
non  principaliter,  sed  quasi  secundario,  sic- 
ut  quid  concreatum.  —  de  Pot.  q.  3,  a. 
3,  ad  7. 

Ad  nomm  dicendum,  quod  molus  redu- 
citur  ad  genus  sui  termini,  in  quantum  pro- 
ccditur  de  potentia  in  actum ;  nam  in  ipso 
motu  terminus  motus  est  in  potentia,  et  po- 
tentia  et  aclus  reducuntur  ad  idcm  gcnus. 
In  creationc  aulem  non  est  exitus  de  poten- 
tia  in  actum,  et  ideo  non  est  simile.  —  1. 
c.  ad  8. 

ARTICULUS    IV 

LTRUM  DEUS  POSSIT  ALIQUiD  CREARE. 

Videtur  quod  Deus  non  possit  aliquid 
creare:  — 

1 .  quia  secundum  Philosophum  ( \ .  Phys. 
text.  34;  c.  4)  antiqui  philosophi  ac(^pe- 
runt  ut  communem  conceptionem  animi, 
ex  nihilo  nihil  fieri ;  sed  potentia  Dei  non 
se  extendit  ad  coutraria  primorum  princi- 
piorum,  utpote  quod  Deus  faciat,  quod  to- 
tum  non  sit  majus  sua  parte,  vel  quod  af- 
firmatio  et  negatio  sint  simul  vera:  ergo 
Deus  non  potest  aliquid  ex  nihilo  facere 
vel  creare.  —  la,  q.  45,  a.  2,  arg.  1 ;  de 
Pot.  q.  3,  a.  1,  arg.  1. 

2.  Pra3terea,  quod  factum  est,  necesse  est 


DE  CCELO  ET  MUNDO  —  QU.EST.  \\\\\ 

ali(iiiaiKlo  fieri ;  sed  non  polcsl  dici,  quod 
illiid,  qiiod  crealiir,  siinul  lial  et  facluin  sif, 
quia  in  penninoiitibus  (piod  (il,  non  cst ; 
quod  aulem  factuin  est,  jain  esl ;  simul  cr- 
go  aliquid  cssct  ct  non  esset ;  er;j:o  si  ali- 
quid  lit,  llcri  ejus  pra)ccdit  faclum  esse  ; 
scd  hoc  non  potcst  esse,  nisi  prius  existat 
subjcctuin,  in  quo  sustentctur  ipsum  fieri: 
ergo  impossibilc  cst  alitiuid  Oeri  a  D.^o  ex 
nihilo  et  consequcntcr  ^reari.  —  la,  1.  c. 
arg.  3 ;  de  Pot.  1.  c.  arg.  1 1 ;  2.  Sent.  di>t. 
i,  q.  1,  a.  2,  arg.  3. 

3.  Pra3lcrea,  inlinitam  distanliam  non  est 
pertransire;  sed  inter  enset  nihilest  infini- 
la  distanlia,  quod  cx  hoc  patcl,  quia  quan- 
to  polcntia  cst  ininus  disposila  ad  aclum, 
tanto  niagis  ab  aclu  dislal ;  uuile  si  omnino 
potcntia  sublrahatur,  eril  inlinita  distanlia : 
ergo  impossibile  est  quod  aliquid  transeat 
de  simpliciter  non  cntc  ad  cns,  et  pcr  con- 
scquens  aliquid  ex  nihilo  fieri.  —  la,  1.  c. 
arg.  A ;  de  Pot.  1.  c.  arg.  3. 

•4.  Pra?terea,  omnc  quod  fit,  possibile 
erat  prius  fieri,  quia  si  non  possibile  erat 
fieri,  erat  necessc  non  fieri  ab  [cquipollenli, 
et  ita  fiictum  non  csset;  sed  quidcpiid  pos- 
sibile  est  ficri  vel  moveri,  est  possibile  pcr 
polentiam  passivam,  qu;c  cum  non  sit  ens 
per  sc  existcns,  oportct  quod  sil  in  aiiquo 
cnte  quod  est  in  potentia ;  scd  nihil  est 
cns  in  potentia  ad  aliquid,  quin  eliani  ad 
aliquid  sil  in  actu :  ergo  omnc  quod  fit, 
fit  ex  aliquo  ente  in  aclu  pra?existcntc;  sed 
nuUum  lale  creatur,  quia  crearc  est  ex  ni- 
hilo  aliquid  faccre,  ut  dictum  csl :  crgo  ni- 
hii  a  Dco  creari  potest.  —  2.  Sent.  dist.  1, 
q.  1,  a.  2,  arg.  1. 

5.  Prajterea,  in  rebus  invcniturdiversitas, 
prout  una  rcs  est  alia  perfectior;  hujus 
aulem  divcrsitatis  causa  non  est  ex  parte 
Dei,  qui  est  unus  et  simplex :  ergo  oportct 
hujus  divcrsitalis  causam  assignare  ex  parle 
matcria3;  ergo  oportct  poncrc  rcs  factas  ex 
materia  et  non  ex  nihilo.  —  ite  Pot.  q.  3, 
a.  i,  arg.  9. 

6.  Prceterea,  non  pofest  esse  idem  pcr- 
fectiouis  el  imperfeclionis  principium ;  in 
rebus  autcm  imperfectio  invenitur,  cuni 
rerum   qua^dani  aliis  potiores  sinl,  quod 


l)i:  PHODUCTIONK  MUNDI  —  AHT.   IV     l<) 

conliu^MM-(3  non  polest  nisi  pcr  intern.iiu 
impcifectionem;  cuin  ergo  perfeclionis  priii- 
cipiuin  sit  Dcus,  oporlebit  imperfectionein 
iu  aliud  priiuipium  referre ;  s(,»d  non  nisi 
in  maleriam :  ergo  oportnt  rcs  ex  ali(pia 
malcria  essc  faclas  cl  non  cx  nihilo.  —  I. 
c.  arg.  i4. 

7.  Prajtcrea  ci,  qiiod  fil,  fa(!icnsd;it  esse; 
si  ergo  Dcus  facit  aliquid  ex  nihilo,  Dciis 
alicui  dat  esse.  Aut  ergo  cst  aliquid  rcci- 
piens  csse,  aut  nihil.  Si  nihil,  crgo  nihil 
consliluitur  in  cssc  per  illam  actionem,  el 
sic  non  fit  aliquid.  Si  aulcm  est  ali(piid 
rccipicns  esse,  hoc  crit  aliud  ab  eo,  quod 
est  Dcns,  quia  non  est  idcm  rccipiens  et 
rcccplum :  ergo  Dciis  facit  ex  aliquo  pra}- 
exisicnlc,  et  ila  non  ex  nihilo.  —  I.  c.  arg. 
17. 

Sed  conlra  est  :  i.  quod  una(pi?e((uc 
materia  pcr  formam  supcrinduclam  conlra- 
hitur  ad  aliquam  specicm ;  undc  opcrari 
cx  materia  pra?jaccntc,  superiiiducendo  for- 
mam  quocunque  modo,  est  agcnlis  ad  ali- 
quam  determinalam  speciein.  Talc  autcm 
agcns  est  agens  particularc ;  causae  enim 
causatis  proporlionalcs  sunl.  Ergo  agens 
requircns  ex  neccssitate  maleriam  pi-cTJa- 
cenlem,  cx  qua  operatur,  csl  agcns  parti- 
cularc;  scd  Deus  est  agens  sicut  causa  uni- 
versalis  essendi :  ergo  ipse  in  sua  actione 
matcriam  pra3jacentcm  non  rcquirit,  et  sic 
poterit  crcare.  —  2.  c.  Gent.  c.  iG,  n.  2. 

2.  Pi\etcrca,  quanlo  aliquis  cITeclus  est 
universalior,  tanto  habet  propriam  causam 
altiorem,  quia  quanlo  causa  est  allior,  tan- 
lo  ad  plura  virlus  cjus  extenditur.  Esse  au- 
tcm  est  universalius  quam  moveri ;  sunt 
enim  quaidam  enlium  immobilia,  ut  etiam 
philosophi  tradunt,  ut  lapides  ethujusmodi. 
Oporlet  ergo  quod  supra  causam  qua?  non 
agit  nisi  movendo  et  Iransmulando,  sit  illa 
causa  qua3  cst  primum  essendi  principium, 
pula  Deus;  crgo  Deus  non  agit  tanlum  mo- 
vendo  et  transmulando ;  sed  omne  quod 
uon  potest  producere  res  in  esse  nisi  ex 
materia  pra?jaccnte,  agit  solum  movendo  et 
transmutando :  ergo  cum  Deus  non  tanfum 
agat  movendo,  poterit  producere  res  sine 
matcria  pnT?jacenle  et  sic  creare.  —  1.  c.  n.  3. 


^O  SKCUNDA  SKCl.NO.K  — 

3.  PiU'toiv:i,  iigiTL'  laiiliiiii  piT  iiioliiiii 
i'l  imitalkmoiii  iioii  coinijetit  iiniversali  caii- 
sa'  ejiis,  (|iiod  est  csse ;  iion  eniin  i)er  iiio- 
tiiiii  et  nnitatioiiein  tit  ens  ex  non  eiile 
siiiipliciler,  sed  ens  hoc  ex  non  enle  hoc ; 
sed  Deus  est  nniversale  essendi  piincipiiiin  : 
ergo  non  ei  conii^etit  laiituin  agere  per 
niotuni  et  nuilalionein ;  eigo  neque  eliaiii 
illi  conipelel  iiidigere  priojacenli  nialeria 
ad  ali(iiiid  agendiiin;  iinde  polerit  creare. 

—  I.  c.  n.  i. 

4.  Prieterea,  qiiicunque  facit  aliquid  ex 
aliquo,  ilhid,  ex  quo  facit,  piiesupponitur 
ejus  actioni  et  non  producitur  per  ipsam 
actionem  ;  sicut  artifex  operatur  ex  ligiio 
el  cTre,  quie  per  arlis  aclioneni  non  cau- 
santur,  sed  per  actionem  natui» ;  quin  et 
ipsa  natura  causal  res  naturalcs  quantum 
ad  Ibrmam,  sed  pra?suppoiiit  maleriam.  Si 
ergo  Deusnon  ageret  nisi  ex  aliquo  pra?sup- 
posito,  sequerelur  quod  illud  prcesupposi- 
tum  non  esset  causatum  ab  ipso ;  sed  niliil 
potest  csse  in  enlibus,  quod  non  sit  a  Dco, 
qui  est  causa  univcrsalis  lotius  esse :  ergo 
necesse  est  dicere,  quod  Deus  potest  ali- 
quid  cx  niliilo  fac-cre  atquc  adeo   creare. 

—  1a,  q.  45,  a,  2,  c. 

REsroNDEO  DiCENDUM,  quod  Dcum  posse 
aliquid  crcarc  iion  solum  fides  docet,  jux- 
ta  illud  Gen.  1,1:  In  principio  creavil 
Deus  co^lum  et  terram,  scd  ctiam  ratio  de- 
moiistrat.  —  Ad  cujus  evidentiam  sciendum 
cst,  quod  omne  agens  agit  secundum  quod 
est  actu  ;  unde  oportet  quod  per  illum 
modum  aclio  alicui  agcnti  attribuatur,  quo 
convenit  ei  esse  in  actu.  Rcs  autem  parti- 
cularis  cst  parlicularitcr  in  actu,  et  hcc 
dupliciter  :  frimo  cx  comparalione  sui, 
quia  non  tota  sua  subslantia  est  actus,  cum 
hujusmodi  res  sint  composita^  cx  niatcria 
et  forma ;  ct  inde  cst  quod  res  naturalis 
nou  agit  secundum  se  totam,  sed  agit  per 
formam  suam,  pcr  quam  est  in  actu.  ^Secun- 
do  in  comparatione  ad  ea,  qure  sunt  in 
actu ;  nam  in  nulla  re  naturali  includuntur 
actus  et  perfectiones  omnium  eorum,  quce 
sjnt  in  actu ;  sed  qucelibet  illarum  habet 
actum  ,determinatum  ad  unum  genus  et  ad 
unam  speciem.  Et  indc  est  quod  nuUa  ea- 


PIIJI.oSiiPIIIA  .NATLRALIS 

riiiii  esl  activa  entis,  secundum  quod  est 
ens,  sed  hujus  enlis,  secundum  quod  esl 
hoc  ens  delerniinatum  in  liac  vel  illa  spe- 
cie  ;  nam  agens  agit  sibi  simile.  Et  ideo 
ageiis  naturale  non  producit  simpliciterens, 
sed  ens  piwexistcns  et  determiiialum  ad 
lioc  vel  ad  illud,  puta  ad  speciem  ignis  vel 
ad  albcdinem  vel  ad  aliquid  hiijusmodi;  et 
proptcr  Iioc  agens  nalurale  agit  inovcndo, 
et  ideo  reciiiirit  malcriam,  qua?  sit  subje- 
ctuin  mulalionis  vcl  niotus ;  et  propter  hoc 
non  potest  ali(|uid  ex  nihilo  faccre.  Deus 
autein  c  contrario  cst  totalilcr  actus :  et  in 
coinparatione  sui,  quia  est  actus  purus  non 
liabens  potenliam  pcrmixlam,  et  in  com- 
paralione  rerum,  qmc  sunt  in  actu,  quia 
in  co  est  omnium  enlium  origo ;  unde  per 
suam  aclioncm  producit  totum  cns  subsi- 
stens,  nullo  pra^supposito,  ulpote  quia  cst 
totius  esse  principium,  et  secundum  se  to- 
tum.  Et  propter  lioc  cx  nihilo  aliquid  face- 
re  polcsl,  et  ha?c  ejus  acliovocatur  creatio. 
Et  indc  cstquod  in  lib.  iJe  Causis  (propos. 
18  )  dicilur,  quod  esse  enlis  est  per  crea- 
lionem,Yivere  vero  etcetcra  hujusmodi  per 
inforniationcin.  Causalilalcs  cnim  cntis  ab- 
solutc  rcducuntur  in  primam  causam  uni- 
versalem ;  causalitas  vero  aliorum,  qua?  ad 
esse  supcradduntur,  vel  quibus  esse  specili- 
catur,  pertinet  ad  causas  sccundas,  quoe 
agunt  per  informationem,  quasi  supposito 
elieclu  causie  universalis.  Et  inde  etiam  est 
quod  nulla  res  dat  csse,  nisi  in  quantum 
est  in  ca  participatio  divince  virtutis;  pro- 
ptcr  quod  etiam  dicitur  in  lib.  de  Ccnisis 
(  propos.  3 ) ,  quod  anima  nobilis  habet 
opcrationem  divinam,  in  quantum  dat  esse. 
—  de  Pot.  q.  3,  a.  1,  c. 

Adprimv.m  ergo  dicendum,  quod  antiqui 
philosophi  non  consideraverunt  nisi  ema- 
nationem  cfTcctuum  particularium  a  causis 
particularibus,  quas  necesse  est  pra?suppo- 
nere  aliquid  in  sua  actione;  nam  cum  agant 
per  motum,  oportet  essc  aliquod  subjectum 
mutationis  vel  motus,  et  secundum  hoc 
erat  eorum  communis  opinio,  ex  nihilo  ni- 
hil  fieri;  sed  tamen  hoc  locum  non  liabet 
in  prima  emanatione  ab  universali  rerum 
principio  et  m  agente  supernaturali.  —  1a, 


DI::  C(ELO  KT   MLNDO  —  UL'^EST.  XXVII 

q.   io,  a.  :2,  ad  1  ;  ^/c  Pol.q.  3,  a.  l,ad  1. 

Adsccuuditm  dicendum,  quod  in  liis,  qua? 
fiunt  cum  mofu,  prius  cst  ficri  quani  fa- 
flum  csse;  in  his  vero,  qua;  fiunl  sinc  molu, 
simul  cst  fieri  et  fiiclum  cssc,  sive  lalis 
factio  sit  lcrminus  molus,  sicut  illuminalio 
(nam  simul  ali(iuid  ijhiminalur  ct  illumina- 
lumesl),sivc  non  sil  lcrminus  molus,  sicut 
sinud  formatur  verbum  in  corde  et  forma- 
lum  esl.  Kl  in  his  quodfif,  cst,  cum  dicilur 
licri,  scd  significalur  ab  alio  essc  et  prius 
iion  fuissc.  Lndc  cum  crcatio  sil  sinc  mo- 
lii,  simul  aliquid  crealur  cl  crealum  esl. 
—  la,  1.  c.  ad  ."3;  2.  Scnl.  dist.  I,  q.  1, 
a.  :2,  ad  3;  dc  Pot.  I.  c.  ad  II. 

Vcl  dic,  quod  id,  quod  tit  ex  nihilo,  di- 
cilur  ficri,  quando  factum  est  non  secun- 
dum  molum,  qui  est  ab  uno  lcrmino  in 
allcrum,  sed  secnndum  effluxum  ab  agenle 
in  faclum  ;  hiec  enim  duo  in  gcncrationo 
nalurali  invcniunlur,  sciliccl  transitus  de 
uno  tcrmino  in  allcrum,  sed  secundum  cf- 
fliixum  ab  agcnlc  in  faclum.  —  dc  Pol.  I. 
c.  ad  II. 

Ad  lcifiiuit  diccndiim,  (juod  objeclio  illa 
proccdit  cx  falsa  imaginalionc ,  ac  si  sit 
aliquod  infinifum  medium  intcr  nihilum  et 
cns,  quod  pafct  cssc  falsum ;  procedit  au- 
fcm  hioc  falsa  imagiiiatio  ex  eo,  qnod  crca- 
tio  significafur  ut  qua\lam  niulalio  inter 
duos  tcrminos.  —  la,  q.  -15,  a.  2,  ad  A. 

Ad  quaiium  dicendum,  quod  secundum 
Aviccnnam  (  Mclajdn/s.  1.  0,  c.  I  )  dujilcx 
est  agens  :  quoddam  naluialc,  quod  est 
agcns  pcr  mofum,  et  quoddam  divinum, 
quod  est  dans  cssc,  ut  dicfum  esf.  Et  si- 
inilifer  oporfcf  accipcrc  duplcx  acfum  vcl 
factum  :  quoddam  pcr  motum  agcntis  natu- 
ralis;  ef  omne  fale  ticii  oporfct  quod  pra*- 
ccdat  tcmpore  pofcnlia  non  fantum  acfiva, 
sed  cfiam  passiva,  quia  mofus  est  actus 
existenfis  in  iiolcntia.  Quoddam  vero  est 
faclum,  in  quantum  rccipit  esse  ab  agcnte 
divino  sinc  molu;  et  si  istudfaclum  sit  no- 
vum,  oporlet  quod  prapccdaf  csse  ejus 
nafura  ct  duratlone  potcnfia  activa  et  non 
passiva ;  et  ab  acliva  potcntia  tale  facfum 
dicitur  possibile  fieri;  si  autcm  non  sit  no- 
vum,  tunc  potentia  activa   non   prcecedit 


UK  I^UODLCTIONE  .ML.XDl  —  ART.  V      ill 

duratione,  sed  natura.  —  2.  Scnt.  dist.  I, 
q.  1,  a.  2,  ad  I. 

.4//  quintnm  diccndum,  quod  Dcus  non 
l)ro(Iucit  res  cx  ncccssilate  natura?,  scd  ex 
ordine  sua»  sapicnfiie;  el  ideo  diversitas 
rcrum  non  oporlcl  (piod  sil  ex  malcria, 
scd  ex  ordinc  divina}  sapicnli.'c,  qn;i'  ad 
complcmcnlum  universi  diversas  naturas 
insliluit.  —  dc  Pot.  q.  .i,  a.  1,  ad  !). 

Ad  sejclum  dicendum,  quod  nonoporlct, 
si  duarum  crcatiirarum  est  ali^pia  dignior, 
qiKid  minus  digna  habeal  aliquam  impcr- 
fcctioncm;  nam  imperfcclio  dcsignal  (\ucu- 
tiam  alicujus,  quod  nalum  esf  haberi  vcl 
dcbcf  haberi;  undc  et  in  gloria  quamvis 
unus  sanctorum  alium  cxccdaf,  nullus  ta- 
uicn  imperfccfus  erif.  Si  tamen  aliqiia  im- 
perfccfio  in  crcaturis  sit,  non  oporlel  quod 
sif  ex  Dco  ncquc  ex  maferia,  sed  in  quan- 
fum  creatum  est  ex  nihilo.  —  1.  c.  ad  14. 

Ad  scptimum  dicendum,  quod  Deus  si- 
mul  dans  csse  pnjducit  id,  quod  esse  recipif , 
cf  sic  non  oporlet  quod  agal  ex  ali^iuo 
prKcxisteute.  —  1.  c.  ad  17. 

AUTICULCS  V 

UTRLM   SOLIUS  DEI  SIT  CRE.\RE. 

Vidctur  quod  non  solius  Dci  sit  creare :  — 
1.  quia  sccundum  Philosophum  (  2.  dc 
Anima  tcxt.  34;  c.  4)  pcrfectum  est,  quod 
pofest  sibi  simile  facere ;  sed  crcatura?  im- 
materialcs  sunf  pcifectiorcs  creaturis  mafc- 
rialibus,  qua^  fiiciunf  sibi  similia ;  ignis 
ciiini  generat  igncm  ct  homo  homincm  : 
crgo  subsfanfia  immatcrialis  pofesf  faccre 
substantiam  sibi  similcm  ;  scd  subsfanfia 
immatcrialis  non  potest  ficri  nisi  pcr  crca- 
tioneni,  cum  non  habeat  materiam,  exqua 
fiat :  ergo  aliqua  crealura  pofest  creare. 
—  la,  q.  45,  a.  5,  arg.  I. 

"1.  Pra^terea,  quanfomajor  est  resistentia 
ex  parte  facli,  tanfo  major  virfus  requiri- 
fur  in  facienfe ;  scd  plus  rcsisfit  contra- 
rium  quam  nihil :  crgo  majoris  virtufis  est 
aliquid  faccre  ex  confrario,  quod  tamcn 
creatura  facit,  quam  aliquid  facere  ex  ni- 
hilo ;  multo  magis  igitur  creatura  hcc  fa- 
ccre  pofest.  —  1.  c.  arg.  2. 


2i  SECUNDA  SPX.rND.E  —  PHILOSOPIIIA  NATURALIS 

S.  Prrclerca,  virtus  facicntis  considcratur  et  ex  quo  est  qualitas  supernaturalis,  cx- 
secundum  mensuram  rjus  quod  fit ;  scd  ens  ccdat  virtutem  causa3  naturalis  :  ergo  sal- 
creatum  est  finitum,  ut  supra  probatum  tcm  instrumcntalilcrpotest  creatura  aliquid 
cst :  ergo  ad  produccndum  per  creationcm  creare.  —  3a,  (i.  G:^,  a.  1  ct  4. 
aliquid  non  rcciuirilur  nisi  virtus  finila ;  5c(/ co;i/;7/.- i.  Niliil  agit,  nisi  secundum 
scd  habcrc   virlnlcm  finitam  non  est  con-    quod  cst  actu ;  scd  crcalura  communicari 

non  potesf,  quod  sit  actus  purus :  ergo  nou 
polcst  illi  communicari,  quod  agat  se  tola; 
ergo  ncque  quod  agat  totum,  quod  est  iri 
rc,  quod  csl  crcare.  —  4.  Sent.  dist.  5, 
q.  1,  a.  S,  quKStiunc.  3,  arg.  7,  al.  arg. 
3  Scd  contra. 

2.  Prccterea,  si  crcatura  potcst  aliquid  cre- 
arc,  vcl  illud  facit  virtute  propria  vel  virtute 
Dci  ut  cjus  instrumcnlum ;  sed  ncutrum 
dici  potcst.  Non  jn-imum,  quia  produclio 
univcrsalissimi  efi"ectus  dcbet  tribui  univer- 
salissimae  causac ;  scd  univcrsalissimus  ef- 


tra  ralioncm  crcalurte :  ergo   non  est  im- 
possibilc  crcaturam  creare.  —  1.  c.  arg.  3. 

A.  Praeterea,  in  causalumcaustesccunda} 
nunquam  agit  causa  prinia,  nisi  secundum 
quod  agit  in  ipsa  causa  secunda  agente  ; 
sed  Deus,  qui  est  causa  prima  oninium  rc- 
rum,  cujuslibct  rci  crcator  est  :  crgo  ct 
qutflibet  causa  sccunda,  in  qua  Dcus  opc- 
rando  creat,  crcatrix  dici  dcbet,  et  sic 
creare  non  tanlum  conveniet  Dco.  —  2. 
Sent.  dist.  1,  q.  1,  a.  3,  arg.  5. 

5.  Priclerca,  phis  Dcus  potcst  faccre, 
(piam  homo  possit  inlclligerc,  quia  non  est  fcctus  est  ipsum  csse  absolute,  non  hoc 
impossibile  apud  Dcum  omne  vcrbum,  ut  vcl  illud,  et  universalissima  causa  est  Deus: 
dicitur  Luc.  1,  37;  sed  quidam  philosophi  ergo  productio  ipsius  esse  absolute,  qua3 
posuerunt  in  aliquibus  crcaturis  potentiam  est  creatio,  est  solius  Dei.  Neque  scciindum, 
crcandi,  sicut  Aviccnna,  qui  dicit,  quod  in-  quia  causa  secunda  instrumentalis  non  par- 
telligentia  prima  producit  secundam  et  sic  ticipat  actionem  causae  primse  superioris, 
dcinccps :  ergo  posset  Dcus  hoc  creatur?e  nisi  in  quantum  per  aliquid  sibi  proprium 
communicare.  —  A.  Sent.  dist.  5,  q.  1,  a.  dispositive  opcratur  ad  eiTcctum  principalis 
3,  ((ua^sliunc.  3,  arg.  i.  agentis ;  quiaalioqui,  si  nihii  ageret  secun- 

0.  PrLetcrca,  nihil  potentia3  divina^  abso-  dum  sibi  proprium,  frustra  adhiberelur  ad 
lute  accepla}  subtrahendum  est,  quod  in  sc  agendum,  et  non  oporlerct  essc  determi- 
conlradictionem  non  implicat  vel  defectum;  nata  instrumenta  determinatarum  aclionum ; 
sed  quod  aliqua  creatura  possit  creare,  nul-  et  patct  inductione,  quia  securis  scindendo 
lam  contradictionem  implicat,  ut  videtur,  lignum,  quod  ho.bet  ex  proprietate  suee 
neque  in  aliquem  defectum  sonat,  imo  forma^,  producit  scamni  formam,  quic  est 
magis  in  perfcctionem  divinam :  ergo.  —  eftectus  proprius  principalis  agentis.  Sed 
1.  c.  arg.  2.  nullum  agens  secundum  potest  aliquid  dis- 

7.  Prceferea,  cum  formre  substanfiales  positive  operari  ad  efTectum  Dei  creantis, 
non  generentur,  eo  quod  solum  composi-    quia  csse  absolute,  quod  est  proprius  ef- 


tum  generafur,  ut  probat  Philosphus  (7. 
Mclaphys.text.  26;  1.  6,  c.  8),  non  pos- 
sunt  deduci  in  esse  nisi  per  creafionem ; 
sed  natura  creata  disponit  materiam  ad  for- 
mam :  ergo  ministerio  aliquid  operatur  ad 
creationem,  et  sic  communicari  a  Deo  po- 
test  creaturc-e,  quod  possit  creare  salfem  in- 
strumentaliter  et  minisfcrijiliter.  —  de  Pot. 
q.  3,  a.  A,  arg.  7. 


fectus  creantis,  omnibus  aliis  prcTsupponi- 
tur,  et  quia  creatio  cum  nonsit  ex  aliquo, 
excludit  omne  disponibile  :  ergo  nulla  crca- 
tura  pofest  esse  causa  insirumenfalis  ad 
creandum.  —  1a,  q.  45,  a.  5,  c. 

Respondeo  dicendum,  quod  cum  dc  ra- 
fione  creationis  sit,  ut  non  prcTeexistat  ali- 
quid  sibi,  ad  minus  secundum  natura3  or- 
(linem,  hoc  potest  dupliciter  contingere 


8.  Preeterea,  Sacramenta  sunt  physica  tino  modo  ifa,  quod  excludatur  omne  pra3- 
causa  insfrumentalis  gratiai ;  sed  gratia  exisfens  tum  ex  partc  agentis  tum  ex  par- 
creatur,'  cum  a  solo  Deo  produci   possit,     tc  facti,  ut  scilicet  creafio  dicatur,  quando 


DE  C(ELO  ET  MUNDO  —  QU.EST.  XXVII  DE  PRODUCTIONE  MrNDI 
nec  agens  agil  virlulc  alic.ijiis  prioris  agen- 


AUT.  V      -2.^ 


tls,  quiu  nimirum  ojiis  aclio  non  firinitur 
super  aclione  alicujus  caus?D  pricccLlenlis  ; 
ncc  fiictuni  est  ex  aliciua  pra}exisle:itc  ma- 
teria,  (luomoclo  creatio  proprie  sumitur ;  el 
hoc  modo  nulli  creaturcC  polest  communi- 
cari  quod  possit  crcare,  quia  lalis  creatio 
est  actio  tantum  causaj  prima?.  Unilc  sicut 
non  potcst  communicari  alicui  crealurre 
(piod  sit  causa  prima,  ita  non  potest  illi 
communicari  quod  sit  creans.  Et  similiter 
potcntia  sic  crcandi  spccfal  ad  polenliam 
auclorilatis  in  crcando,  ([ucc  solius  Dci  est 
propria.  — Alio  modo,  quod  cxcludal  pra3- 
existens  ex  parle  facti,  sed  non  cx  parle  agcn- 
tis,  ut  scilicet  dicatur  creatio  minus  pro- 
pric,  quando  aliquod  agens  Yirtulc  prioris 
agentis  atque  adeo  ut  ejus  inslrumcnlum, 
vel  ex  non  pra^supposita  niateria  aliquem 
elTectum  vcl  cerle  alicjuid  producere,  cui 
non  pri^cxislit  aliquid  iu  re,  quod  est  es- 
se.  Ut  enini  diclum  est  ex  lib.  de.  Causis 
(propos.  -4),  prima  rerum  creatarum  est 
esse,  et  ibidcm  (propos.  18)  dicitur,  quod 
esse  est  per  crcationem,  et  aliiv  perfectio- 
nes  superaddita)  snnt  per  informationcm, 
et  in  composilis  prcTcipue  illud  csse,  quod 
est  prinicT  parlis,  scilicet  materia?.  Et  hoc 
modo  accipiendo  creationcm  neque  etiam 
potest  communicari  creaturaj  posse  in- 
strumentaliter  creare,  si  instrumentum  pro- 
prie  sumatur,  cujusmodi  communiler  est 
instrumcntum  naturalc  et  artificiale,  qua3 
habent  actionem  pra3viam  ad  cfTcclum  prin- 
cipalis  agentis,  et  supposilo  modo  operandi 
Dei  sccundum  suavcni  providentiam  accom- 
modantem  sfe  modo  agcndi  causa3  naluralis. 
Polestautcminstrumenfalitercrearealiquem 
efTcctum  vel  aliquod  essc  simplex  vcl  ma- 
teriam,  si  sumalur  instrumenlum  absolute 
et  simpliciter,  et  si  consideretur  absoluta 
potentia  Dei.  —  2.  Sent.  dist.  1,  q.  1,  a. 
3,  c. ;  1a,  q.  45,  a.  5,  c. 

Ad  cujusmanifestationem  sciendum,  quod 
dupliciter  sumi  potest  instrumentum  :  uno 
tnodo  propric,  cujusmodi  communiter  est 
instrumentum  naturale  et  artificialc,  qua3 
communitcr  sccundum  propriaui  actionem 
praniam  ad  efTectum    principalis   agentis 


habent  arKiuam  similitudinem  et  proportio- 
nem  naluralem  cum  illo,  propter  (piam 
Dcus  hoc  potins  inslrumentum  assumit 
quam  aliud.  Cum  enim  Dcus  secundum 
suavcm  suam  proviihMiliam  accommodel  sc 
modo  agendi  causaj  naturalis,  regulariler 
assumit  inslrumcnta,  (\nui  habenl  talcm 
actioncm  pra3viam,  ut  vidcre  est  in  Sacra- 
mentis.  Utitur  enim  in  Baptismo  ablutione 
aqua3  ad  gratiam  producendam,  quia  hal)(.'t 
simililudinem  cum  elTcctu  gratia^  Baptismi ; 
et  sic  de  aliis  Sacramenlis,  quorum  modus 
concurrendi  ad  produccndam  gratiam  opli- 
me  explicatur  cx  simililudinc  inslrumcnli 
naturalis  et  artificialis.  Unde  .Vugustinus 
dicit,  quod  a^pia  Bapfismi  corpus  tangit  et 
cor  abluit ;  ct  alibi  ex  ejus  doctrina  colli- 
gitur,  quod  si  Sacramenla  non  haberent 
secundum  proprias  actioncs  nalurales  pro- 
porlioncm  naturalcm  cum  elTeclu  gratia3, 
non  esscnt  Sacramenla.  Et  si  hoc  modo  ac- 
cipiatur  instrumentum,  non  potcst  crealura 
etiam  instrumentaliler  crearc  ad  modum 
instrumenti  nalirralis  et  artificialis,  et  sup- 
posito  modo  operandi  Dei  sccundum  sua- 
vem  providcntiam  accomodantcm  se  com- 
muni  modo  agcndi  nalurali ;  ha3C  enim 
instrumcnta,  cum  inclinent  ad  determina- 
tos  et  parliculares  ellectus,  non  frustra  ad- 
hibentur  ad  efTccfus  producendos ;  et  cum 
habeant  proprias  actiones,  exigunt  aliquod 
subjectum  prceexistcns,  in  quod  illas  exer- 
ccant,  quo(i  in  creatione  non  rcquiritur.  — 
3a,  q.  62,  a.  1,  c.  et  ad  2  et  q.  60,  a.  1  ; 
4.  Scnt.  dist.  1,  q.  1,  a.  4,  sol.  1  ;  la,  q. 

•tO,  SL.   D,   C» 

Alio  modo  pofcst  accipi  instrumcntum 
minus  proprie  pro  omni  eo,  quo  Deus  uti 
potest  sccundum  potcnfiam  obedientialcm, 
qua^illi  inest  velad  aliquidrecipiendumvcl 
ad  aliquid  agendum.  Sicut  enim  nulla  crc- 
afura  potcst  agere  ea,  quie  sunt  supra  na- 
luram,  quasi  principale  agens,  ita  potesL 
agere  ut  agens  iustrumenfale  a  virtute  in- 
creata  motum ;  quia  sicut  crcatura3  incst 
obcdientia3  potcntia,  ut  ea  fiat  quidquid 
creator  disposuerit,  ita  etiara  ut  ea  me- 
diante  fiat,  quod  est  ratio  instrumcnli ;  (pio 
modo  verba  consecrationis  ut  instrumenta 


•2i  SKCl.NDA  SIXIMM::  — 

J)ei  cunviMiunt  subslanliani  panis  in  Corpus 
Christi.  Siniiliter  duMnones  ut  instrunienta 
Dt'i  potuisscnl  convertere  nxorem  Loth  in 
slatuain  salis,  et  omnes  spiritns  angelici 
boni  seu  creatura  si»iritualis  potesl  non  so- 
luin  precil)us  impelrando  vel  applicando 
activa  passivis,  al((ue  adeo  sua  naturali 
virfute  materiam  disponendo,  sed  eliam 
instrumentaliter  ef  potestalive  coa.uendo 
mirabiles  elVectus  producere  ac  miraciila 
facere,  ut  docet  S.  Gregorius  (Dialoj.  1. 
2,  c.  ^O ;  —  Migne  PP.  L.  t.  «0,  col.  188). 
Uuod  miruin  non  est;  nam  si  corporali  cre- 
atura  ulilur  instriimenfaliler  Deus  ad  spi- 
rituum  justillcationem,  uf  iii  Sacramenfis 
patet,  simililer  poferit  uti  spirituali  creti- 
tura insfrumentaliterad  faciendum  mirablles 
effeclus  in  nalura  corporali.  —  -i.  Sciii. 
dist.  8,  q.  2,  a.  S,  ad  4  et  in  c. ;  3:i,  q. 
78,  a.  i;  de  Malo  q.  16,  a.  9,  ad  3  ;  de 
Pol.  q.  0,  a.  /i.,  c. 

Quamquam  si  sumatur  etiam  insfrumen- 
tuin  naturale  absolute  et  simpliciter,  non 
necessario  rcquirit  acfioncm  propriam  pra;- 
viam  eflectui  principalis  agentis,  licef,  ut 
dicfum  est,  communiter  illam  habeat:  quia 
phantasma  est  instrumentum  naturale  ani- 
mae  et  intellectus  agcntis  in  productioue 
speciei  intelligibilis,  et  tamen  non  habet 
actionem  pra:viam  ad  talem  productionem  ; 
et  pofenfia  gcnerativa  est  instrumenlum 
anima'  ad  productionem  formL\3  vivenfis,  et 
tamen  non  habet  acfionem  ullam  pra^viam 
ad  illam,  ut  manifesfe  patet.  Unde  simpli- 
citer  ct  absolufe,  sicut  solius  Dei  proprium 
est  auctoritative  creare,  ita  simpliciteret  ab- 
solute  dici  polest,  quod  creatura3  commu- 
nicari  potest,  quod  instrumentaliter  creet. 
Solvenda  tamen  sunt  argumenta  utriusque 
partis ;  nam  priora  vidcutur  probare,  non 
esse  solius  Dei  autoritative  atque  adeo  pro- 
pric  crcare  ;  posteriora  vero,  non  posse  cre- 
aturam  quomodocun([ue  creare,  etiam  in- 
strumcnlalifer.  —  Opiisc.  c.  43,  6  ;  Quodl. 
8,  a.  3;  de  Verit.  q.  10,  a.  6,  ad  1,  7 
et  8. 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod  aliquod 
perfcctum  participans  aliquam  naturam  fa- 
cit  sibi  simile,  non  quidcm  producendo  ab- 


PIIILMSOPIIIA  NATLMALIS 

solute  illam  naturam,  sed  applicando  eam 
ad  aliquid.  Non  eniin  hic  homo  potest  cssc 
causanaturje  humaiuc  absolnte,  quia  siccs- 
set  causa  sui  ipsius;  sed  est  causa,  quod 
natura  liumana  sit  in  hochomine  generato; 
ct  sic  pra3supponit  in  sua  actione  delermina- 
tain  mderiam,  per  qiiam  est  hic  hoino.  Sed 
sicuf  hic  hoino  parficipat  humainin  natu- 
rain,  ita  quodcnnquc  ens  creatuin  partici- 
paf,  ut  ifa  dixcrim,  naturam  essendi,  quia 
solus  Deus  est  suum  esse,  ut  dicluin  cst. 
Nulliim  igltur  ens  creatum  potest  produce- 
re  arH(uod  ens  absolute,  nisi  in  quanfum 
essecausat  in  hoc ;  ct  sic  oportet  quod  pra?- 
in!e!li;4itur  id,  per  quod  aliquid  cst  hoc, 
actioni,  qua  fecit  sibi  simile.  In  su!)sfanUa 
autem  immateriali  non  potest  prieintelligi 
ali({uid,  i)er  quod  sit  hcec,  quia  est  ha}C  per 
suam  formam,  per  quam  habet  essc,  cum 
sit  forma  subsisfcns.  Igitur  subsfanfia  im- 
materialis  non  jiotest  producere  a!iam  sub- 
stanfiam  iminaterialem  sibi  similem,  quan- 
tum  ad  esse  cjus,  scd  quantum  ad  perfe- 
ctionem  aliquam  superadditam,  sicut  si 
dicamus,  quod  superior  angelus  illuminat 
inferiorem,  ut  Dionysius  (de  Coil.  Hierar- 
chia  c.  4, §3  et  c.  10,  §2;  —  Migne  PP. 
Gr.  t.  3,  col.  \M  ct  274)  dicit;  secundum 
quem  modum  etiam  in  coilestibus  est  pa- 
ternitas,  ut  ex  vcrbis  Apostoli  patet  {ad 
Ephes.  3, 15 ) :  «Ex  quo  omnis  paternitas  in 
coelo  el  in  terra  nominatur  ».  Et  cx  hoc 
etiam  evidentcr  ap()aret,  quod  nullum  crca- 
tum  potest  causarc  aliquid  nisi  praesuppo- 
sito  aliquo ;  quod  repugnat  rationi  crcatio- 
nis.  —  la,  q.  45,  a.  5,  ad  1. 

Ad  secundum  diccndum,  quod  ex  con- 
trariis  fit  aliquid  per  accidcns,  ut  dicilur  I. 
Phijs.  (fext.  43 ;  c.  5) ;  per  se  autem  fit  ali- 
quid  ex  subjecto,  quod  est  in  potentia.  Con- 
trarium  igitur  resistit  agenti,  in  quantum 
impcdit  potcntiam  ab  actu,  in  qucm  agens 
intendit  rcduccre  materiam  ;  sicut  ignis  in- 
tcndit  reducere  aquam  in  actum  sibi  simi- 
lem,  scd  impeditur  per  formam  et  disposi- 
fioncs  ccntrarias,  quibus  quasi  ligafur  po- 
tenfia,  ne  reducatur  in  actum ;  et  quanto 
magis  fuerit  potcntia  ligata,  tanto  requiritur 
major  virtus  in  agente  ad  reducendam  ma- 


i)E  ca:i.o  i:r  MrNDO  -  qu.est.  xxvii 

terianiin  aclmn.  IJnileiniillo  majorpotentia 
refiniritur  in  agentc,  si  niilla  polentia  piw- 
existat.  Sic  ergo  patet,  quod  inulfo  majoris 
virlutis  est  facere  arKpiid  ex  nihilo  (luiin 
ex  conlrario.  —  la,  ([.  i.*),  a.  5,  ad  il. 

A(l  lcrtiiiin  (liceudum,  (juod  virtus  faci- 
eiilis  non  solum  consideratur  ex  suhslanlia 
facli,  sed  eliam  ex  inodo  faciendi ;  inajor 
enim  calor  non  soluin  ma,u;is,  sed  etiam  ci- 
fius  calefacit.  (Juamvis  igitnrcreareali^iuem 
effectum  linilum  non  demonstret  polentiam 
infinilam,  l.unen  creare  ipsum  ex  nihilo  de- 
monstrat  polenliam  inliuilam,  (piod  ex  pra»- 
(lictis  patet.  Si  enim  tanlo  nnjor  virlus 
re(|uirilur  in  agenle,  (luanto  potentia  cst 
inagis  remola  ah  actu,  oportel  (piod  virlus 
agentis  ex  nulla  pi\T>upi)osila  potentia,  (|ua- 
le  agens  est  creans,  sit  inrmlla,  (|uia  nulla 
proporlio  esl  nullius  poteulia^  ad  arKiuam 
potentiam,  (luam  pra\>upponit  virtus  agen- 
lis  naturalis,  sicut  non  entis  ad  ens ;  ct 
quia  nulla  creatnra  h  ibet  simpliciter  poten- 
tiam  inliuilam,  sicnt  ncfpie  cssc  inlinilum, 
relinipiitur  (piod  nulla  creatura  possit  per 
propriam  virlutem  creare.  —  ia,  i\.  io,  a. 
5,  ad  S. 

Ad  quurtum  dicendum,  quod  agens  pro- 
ximum,  nt  generans,  non  operatur  in  hac 
re  generata,  nisi  educendo  de  potontia  ina- 
tcria)  formam ;  sed  operatio  causa?  priinic 
est  etiam  in  creando  ipsam  materiam ;  et 
ideo  agens  naturale  proximum  e>!  tantum 
gencrans  hanc  rem,  sed  agens  divinum  est 
creans.  Et  ex  hoc  patet,  (piod  sicut  opera- 
tio  artis  fundatur  super  operationem  natu- 
rie,  in  quantum  natura  pra^parat  arti  ma- 
teriam,  ita  ct  operatio  natura?  fuiulatur  su- 
pra  creationem,  in  quantum  ministrat  na- 
tura?  materiam.  —  :2.  Scnt.  dist.  I,  q.  I, 
a.  3,  ad  5. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  illi  philo- 
sophi,  qui  hoc  posuerunt,  non  intellexerunt 
plene  rationem  creationis,  et  quomodo  re- 
quirit  potentiam  infinitam  agentem  ;  et  ideo 
non  intellexerunt  incompossibilitatem  sua? 
positionis.  —  4.  Scnt.  dist.  5,  q.  I,  a.  3, 
sol.  3,  ad  I. 

Ad  scxtum  dicendum,  quod  hoc  etiam 
implicat  conlradictionem,  in  quantum  po- 


ni-:  PuonucTioNE  mij.ndi  -  aht.  v    2.5 

nilur  crealuram  liabere  essenliam  inrmi- 
lam,  ct  per  consequens  non  esse  crealu- 
ram  ;  cl  sonat  in  defectum  divina^  mnjestatis, 
cui  ponilur  arKpiid  in  essenliie  iunnitate 
posse  ,T  piari.  .Non  enim  oporlet  ul,  (juod 
esl  perreclionis  apud  nos,  sciliccl  poss(^  fa- 
cere  ali^piid  lo  piale  sibi,  .sit  perfeclionis 
apud  Deum,  ut  scilicet  po-;sit  faccre  aliipiid 
avpiale  sibi.  —  i.  Scnt.  I.  c.  ad  "1. 

Ad  .fcptimum  dicendum,  quod  form  i  po- 
test  considerari  dupIiciltM":  uiio  modo,  se- 
cundum  (piod  est  in  polentia,  et  sic  a  Deo 
maleriai»  concreatnr,  nulla  disponenfis  na- 
tuno  aclione  inlervenieute  ;  (ilio  mudo,  se- 
cundiim  (piod  est  in  actu,  et  sic  non  crea- 
tur,  sed  de  poleiilia  materiic  educitur  j)er 
ageiis  nilurale .  L'ude  non  oportel  (piod 
nalura  alitpiid  agat  dispositive  ad  lioc  (piod 
aliipiid  creelur.  Quia  tainen  ali^pia  forma 
naluralis  est,  qna}  per  creationom  in  esse 
producitur,  scilicel  anima  rationalis,  cujus 
nnteriam  natura  disponit;  idco  sciendum 
est,  (piod  qiiia  creationis  opus  materiam 
tollil,  diii)liciler  aliquid  crcari  dicitur.  Nain 
quicdam  creantur  nulla  m  iteria  pra?suppo- 
sita,  nec  cx  qua  nec  in  qua,  sicut  angeli 
et  corpora  cojlestia ;  et  ad  horum  creatio- 
nem  natura  nihil  operari  potest  dispositive. 
Quiciam  vero  creantur,  clsi  non  ex  pra?- 
supposita  materia  ex  qua  sint,  pnosuppo- 
sita  tamen  materia  in  qua  sint,  uf  aninue 
humance.  Ex  parle  ergo  illa,  qua  habent 
materiam  in  qua,  natura  potest  dispositive 
oporari ;  non  tamon  quod  ex  ipsa  ad  sub- 
slantiamcreali  naturai  actio  se  extendaf.  — 
de  Pol.  q.  3,  a.  4,  ad  7. 

Ad  octavum  dicendum,  quod  gratia  non 
creatur,  sed  cducitur  de  polentia  obedien- 
fiali  animai  ralionalis  a  Deo.  —  de  Virt. 
i)i  oom.  a.  10,  ad  13;  de  Verit.  q.  27,  a. 
3,  ad  8,  9,  10;  de  Pot.  q.  3,  a.  8,  ad  3; 
1a  2»,  q.  110,  a.  2. 

Ad  primum  sccundcc  pa>tis  dicondum, 
quod  creatura  non  potest  virtute  propria 
pertransire  dislantiam,  qna?  est  inter  ens 
et  non  ens,  ut  dictum  est  ( in  c. ). 

Ad  secundum  dicendum,  quod  quamvis 
nulla  creatura  sit,  in  qua  nonsit  aliquid  de 
pofentia,   ad  minus  secundnm  qnod  ejus 


26  SFXUNDA  SECUND.K  — 

natura  se  habel  atl  essc,  qiiod  rccipit  a 
Deo,  sicut  potcntia  ad  actum;  tameu  alitpia 
creatura  est,  in  qua  nihil  tle  potentia  re- 
manet,  quaj  non  sit  complela  per  actum, 
slcut  cst  angelus ;  el  ideo  talis  creatura  se 
tota  potest  agere,  quamvis  primuni  princi- 
pium  suai  actionis  sit  aliquid  aliud  ab  ipsa, 
scilicet  Deus,  qui  est  primum  agcns.  —  i. 
Sent.  dist.  5,  q.  1,  a.  3.  sol.  3,  ad  7. 

AHTICULUS     VI 

UTRU.M     CREARI     SIT     PROPRIUM      COMPO^I- 
TORUM  ET  SUI3SISTENTIUM. 

Videlur  quod  creari  non  sit  proprium  com- 
positorum  et  subsistentium. 

1.  Dicitur  enim  in  lib.  de  Causis  (pro- 
pos.  4),  quod  prima  rerum  creatarum  est 
esse;  sed  csse  rei  creatjfi  non  est  subsi- 
stens :  ergo  creatio  proprie  non  est  subsi- 
stentis  et  compositi.  —  la,  q.  45,  a.  4, 
arg.  I. 

2.  Pra;terea,  quod  creatur,  est  ex  nihilo ; 
cnmposita  autem  non  sunt  ex  niliilo,  sed 
ex  suis  componentibus ;  ergo  compositis 
non  convenit  creari.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  ilhid  proprie  producitur  per 
primam  emanationem,  quod  supponitur  in 
secunda  ;  sicut  res  naturalis  producitur  per 
generationem  naturalem,  qu(B  supponitur 
in  operatione  artis ;  sed  illud,  quod  suppo- 
nitur  in  generatione  naturah,  est  materia: 
ergo  materia  est,  quce  proprie  creatur,  et 
non  compositum.  —  Ibid.  arg.  3. 

4.  Prceterea,  omne  cui  proprie  convenit 
fieri,  vel  fit  ex  nihilo  vel  fit  ex  ahquo ;  sed 
multa  sunt,  quae  non  sunt  composita,  qui- 
bus  convenit  proprie  fieri,  ut  anima  vege- 
tabihs  et  sensibihs :  ergo  cum  non  fiant  ex 
ahquo,  et  quia  non  habent  materiam  partem 
sui,  relinquitur  quod  fiant  ex  nihilo,  et  per 
consequens  quod  creentur.  —  Minor  pro- 
batur,  quia  omne,  quod  proprie  habet  esse, 
sl  non  semper  fuit,  proprie  dicitur  fieri ;  sed 
prjedicfffi  anima^  proprie  et  vere  habent  es- 
se,  cum  sint  substantia)  operantes  ;  movent 
enim  coxpus ;  nihil  autem  habet  propriam 
operationem,  nisi  quod  habet  proprium  es- 


PIIILOSOPIIIA  NATURALIS 

se  ;  ergo  cumillic  non  semperfuerint,  pro- 
prie  illis  compctit  fieri  et  .sic  creari.  — 
Quodl.  9,  a.  ii,  arg.  2. 

Scd  contm  est,  quod  dicitur  Gen.  1,  1: 
« In  i)rincipio  creavit  Deus  coelum  et  terram  » ; 
sed  coelum  et  terrasuntres  compositaj  sub- 
sislentes:  ergo  horum  proprie  est  creatio. 

—  1a,  q.  45,  a.  4,  arg.  Sed  contra. 
Respondeo  dicendum,  quod   creari  est 

quoddam  fieri;  fieri  aulem  ordinatur  ad 
esse  rei;unde  illis  proprie  convenit  fieri  et 
creari,  quibus  convenit  esse;  quod  quidem 
convenit  proprie  subsistentibus,  sive  sint 
simplicia,  sicut  substanti»  separataj,  sive 
sintcomposita,sicut  substantiaj  materiales. 
Illi  enim  proprie  convenit  esse,  quod  habet 
esse  et  quod  est  subsistens  in  suo  esse; 
forina3  autem  et  accidentia  et  aUa  hujus- 
modi  non  dicuntur  entia,  quasi  ipsa  sint, 
sed  quia  eis  ahquid  est,  ut  albedo  ea  ratione 
dicitur  ens,  quia  ejus  subjectumestalbum; 
unde  secundumPhilosophum(7.  Metaphys. 
text.  2;  L  6,  c.  1 )  accidens  magis  proprie 
dicitur  entis  quam  ens.  Sicut  igitur  acci- 
dentia  et  formie  et  hujusmodi,  quae  non 
subsistunt,  magis  sunt  coexistentia  quam 
entia,  ita  magis  debent  dici  concreata  quam 
creata ;  propric  vero  creata  sunt  subsistentia. 

—  1  a,  q.  45,  a.  4,  c. 

Ad  priniun  ergo  dicendum,  quod  cum 
dicitur :  prima  rerum  creatarum  est  esse, 
ly  esse  non  importat  substantiam  creatam, 
sed  importat  propriam  rationem  objecti 
creationis ;  nam  ex  eo  dicitur  aliquid  crea- 
tum  quod  est  ens,  non  ex  eo  quod  est  hoc 
ens,  cum  creatio  sit  emanatio  totius  esse  ab 
ente  universali,  ut  dictum  est.  Etestsimihs 
modus  loquendi,  sicut  si  diceretur,  quod 
primum  visibile  est  color,  quamvis  illud, 
quod  videtur  proprie,  sit  coloratum.  — 
Ibid.  ad  1. 

Ad  sccimdum  dicendum,  quod  creatio 
non  dicit  constitutionem  rei  composita3  ex 
principiis  praeexistentibus  ;  sed  composi- 
tum  sic  dicitur  creari,  quod  simul  cum 
omnibus  suis  principiis  in  esse  producitur. 

—  Ibid.  ad  2. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  ratio  illa 
non  probat,  quod  sola  materia  creatur,  sed 


DE  Ca:LO  ET  MUNDO  —  QU.EST.  X\\  II 

quod  maloria  non  sit  nisi  ex  crcalionc ; 
nani  crcalio  cst  productio  tolius  esse  et 
non  suluin  niatcria?.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad   quarlum    diccndum,    ((uod    onincs 

fornKc   nialcrialcs   cssc   dicunlur  non    ut 

subsislcnlcs,  scd  ut  quibus  composila  sunl; 

unde  ct  ficri  dicunlur  non  propria  faclionc, 

sed  perfactioncm  supposilorum,qua3  trans- 

mulantur  transmutalionc  malcria?  dc  polcn- 

tia  inaclum;  nndesiculcomposita  fiunt  i)cr 

agcntia   naluralia,   ila  cliam  forma?,  (pu'c 

non   sunt  subsislcnlcs.   Quia  crgo  anima) 

vcgclabilcs  et  scnsibilcs  non  sunt  fornicC  sub- 

sistcntcs  (  alias  rcmancrcnt  post  corpora  ) , 

Oj)orlctquod  fiant  a  gcncranlc  pcr  aclioncm 

composilorum,  sicut  ct  cctcriP  fonme  malc- 

riales  ;  cl  idco  non  convcnit  illis  pcr  sc  cssc 

ncc  ficri  ncc  operari ;  nulla  cnim  est  actio 

lalium  animarum,  in  qua  corpus  non  com- 

municct.  Est  cnim  duplcx  potcntia  moliva 

aninicT!   scnsiliva3 :  una  impcrans,  scilicct 

appclitiva  ;  aUcra  exscqucns,  quiuaffixa  mu- 

sculis  ct  ncrvis,  est  principium  mobililatis 

in  eis ;  sed  ipsa  distinclio  parlium   corpo- 

ralium  fiicit,  quod  nna  pars  auimalis  cst 

movcns  et  alia  mola,  cl  ila  possunl  movcri 

ex  sc.  —  Quodl.  9,  a.  II,  c.  ct  ad  -2. 

ARTICULUS  VII 

UTRU.M  NECESSE  SIT  OM.NE  EXS  .\TQUE    ADEO 
MU.XDUM  ESSE   CRE.VTUM   .\  DEO. 

Vidctur  quod  non  sit  necessarium  omne 
ens  esse  crcatum  a  Deo. 

I.  Niliil  enim  proliibet  invcniri  rem  sine 
eo,  quod  non  cst  de  rationc  rci,  sicut  ho- 
niincm  sine  albcdine  ;  scd  habiludo  causali 
ad  causam  non  vidctur  esse  de  ralionc 
entium,  quia  sinc  hac  possunt  aliqua  cntia 
inlelligi :  ergo  sine  hac  possunl  esse ;  crgo 
nihil  prohibct  esse  aliqua  enlia  non  creala 
a  Deo.  —  la,  q.  -ii,  a.  I,  arg.  I. 

2.  Pra?terea,adhoclndiget  aliquid  causa 
efficiente,  ut  sit ;  ergo  quod  non  potcst  non 
esse,  non  indiget  causa  cfficicnlc;  sed 
nullum  necessarium  potcst  non  essc,  quia 
quod  necesse  est  esse,  non  potcst  non  esse ; 
cum  igitur  multa  sint  uecessaria  in  rebus. 


DE  PRODUCTIONE  .MUNDI  —  .\RT.  VII     -27 

videlur  quod  non  omnia  entia  sint  a  Deo. 
—  I.  c.  arg.  2: 

3.  Pricterca,  quorumcumquc  est  aliqua 
causa,  in  his  polcsl  ficri  dcmonstralio  pcr 
causam  illam  ;  sed  in  malhcmaliris  non  fil 
dcmonslralio  pcr  causam  agcntcm,  ut  |)cr 
Philosophum  patcl  (  ."3.  Mctnphifs.  tcxt.  :\\ 

I.  2,  c.  2):  non  igilur  omnia  cntia  sunt  a 
Dco  ut  a  causa  agcnle.  —  I.  c.  arg.  .3. 

A.  Pra?Icrca,  omniaqua^a  Dco  sunt  facta, 
dicuntur  csse  Dei  crcaturro ;  crcatio  autcm 
tcrminalur  ad  csse ;  prima  cnim  rcrum 
crcalarum  est  esse,  ut  diclum  est  cx  lib. 
(/('  Cautiis  (  i)roi)os.  .4  ).  Cum  ergo  quid- 
dilas  rei  sit  praHcr  cssc  ip.sius,  vidclur 
quod  quiddilas  rci  non  sila  Dco.  —  dc  Put. 
q.  3,  a.  5,  arg.  2. 

Scd  conlra  esl:  1.  quod  ^WcWwv  ad  Rom. 

II,  30:  «Ex  ipso  et  pcr  ipsum  et  in  ipso 
sunlomnia»;  et  Joan.  1,  3:  «Omnia  pcr  ip- 
sum  facta  sunl ,  ct  sine  ipso  facf um  est  nihil » ; 
cl  Ps.  145,  6:  «Qui  fccit  coelum  ct  terrani, 
marc  et  omnia,  qu;c  in  eis  sunt». —  la,l. 
c.  arg.  Sed  contra ;  2.  c.  Gent.  c.  15,  n.  7. 

2.  PraMcrca,  dicit  Philosophus  {''2.  Mcla- 
]ihi/s.  tc.rt.  A;  \.  I  min.  ,  c.  1  )  ,  quod  id 
quod  cst  maximc  ens  et  maxime  vcrum, 
est  causa  omnis  cnlis  ct  omnis  vcri,  sicut 
id,  quod  maximc  calidum  csl,  esl  causa 
oninis  calidilalis;  Deus  autcm  solus  cslid, 
quod  est  maximc  ens  et  maximc  verum, 
ut  manifcstum  est :  crgo  necesse  cst  omnc 
ens  esse  a  Deo.  —  la,  q.  Ai,  a.  1,  c. 

Respo.ndeo  dice.ndum,  quod  neccsse  est 
dicere,  omnc  quod  quocunqucmodocsl,  a 
Deo  essc.  Quod  multipliciler  demonstrari 
potcst.  Et  primo  quidem  sic  :  Omnc  quod 
alicui  convenitnonsecundum  quod  ipsum, 
pcr  aliquam  causam  convenit  ei,  sicut  al- 
bum  homini ;  nam  quod  causam  non  habet, 
primum  ct  immcdiatum  est ;  undc  neccssc 
est  quod  sit  pcr  se  ct  sccundum  (juod 
ipsum.  Impossibileestaulcm  aliquod  unum 
duobus  convcnire,  et  ulrique  sccundum 
quodipsum;  quod  cnim  dcaliquo  sccundum 
quod  ipsum  dicilur,  ipsum  non  excedil ; 
sicut  habere  tres  angulos  duobus  rectis 
cTqualcs  non  excedil  triangulum,  de  quo 
praHlicatur,  sed  est   cidcm  convcrtibililcr. 


28 


SECUiNDA  SFXUND.E  —  PHILOSOPHIA  NATLHALIS 


Si  igitur  ali^iiiiii  (liiobus  conveniat,  non  esseel  non  esse.  Necessaiium  autcin  quod- 
convenit  nlri(|ue  secunduni  quod  ipsum  est.  dam  est  liabens  causam  sufe  necessitatis,  in 
lnq)ossibile   cst   igitur  aliquod    unum   de     quo  ctiani  in  infinilum  proccdi  non  potest; 


duubus  pnedicari,  ita  quod  de  neutro  per 
causnm  dicatur;  sed  oportct  vei  unum  esse 
altcrius  causam,  sicut  ignis  esl  causa  calo- 
ris  corpori  mixto,  cum  tamcn  utrumque 
calidum  dicatur ;  vcl  oportet  quod  aliquod 
lcrtium  sit  causa  ulri(|uc,  sicut  duabus 
candclis  ignis  est  causa  luccndi.  Esse  autem 
dicitur  dc  omni  eo  quod  cst ;  impossibile 
est  igiturcssc  aliqua  duo,  quorum  ncutrum 
liabcat  causam  essendi,sed  oporlct  utrum- 
(jue  accc])torum  csse  per  causam,  vcl  altc- 


ct  sic  est  dcvcnire  ad  aliquid,  (luod  est  per  se 
ncccssc  esse ;  hoc  autcm  non  potcst  esse 
nisi  unum,  ct  hoc  est  Dcus:  ergo  oportct 
omne  aliud  ab  ipso  reduci  in  ipsum,  sicut 
in  causam  esscndi.  Unde  manifestum  est, 
quod  ommia,  qua>  sunt,  necesse  est  a  Deo 
esse.  —  i2.  c.  Gent.  c.  15.  n.  3,  4,. 5;  ia, 
q.  44,  a.  1,  c ;  de  Pot.  q.  3,  a.  5,  c. 

Ad  pnmum  crgo  diccndum,  quod  licet 
liabitudoadcausam  non  intretdcfinitionem 
cnlis,  quod  cst  causatum,  tamen  sequitur 


rum  allcri  cssc  c<\usam   essendi.  Oportet     ad  ea,  quaj  sunt  dc  (^jus  ratione ;  quia  cx 
igitur  quod  ab  illo,  cui  nibil  est  causa  es-     hoc,  quod  aliquid  pcr  participationem  est 


sendi,  sit  omne  illud,  (|uod  quocunque 
modo  cst ;  scd  Dcus  est  hujusmodi  cns,  cui 
uihil  est  causaesscndi :  crgo  ab  eo  est  cmne 
(|uod  quocunKiue  modo  est. — 2.  c.  Gent. 
c.  15,  n.  1. 

Secundo  sic :  Sccundum  ordinem  eflc- 
ctuum  oportct  esse  ordincm  causarum,  eo 
quod  cflectuscausis  suis  proportionatisint; 
unde  oportet  quod  sicut  effcctus  proprii 
rcducuntur  incausns  proprias,  ita  id,  quod 


cns,  sequitur  quod  sit  causatum  ab  alio; 
unde  hujusmodi  cns  non  potest  esse  quin 
sitcausatum,  sicut  ncc  homo  quin  sit  risi- 
bilis ;  sed  quia  esse  causatum  non  est  dc 
ratione  cntis  simpliciter,  propter  hoc  invc- 
nituraliquodcns  non  causatum.  —  la,  I.  c. 
ad  i  ;  de  Pot.  1.  c.  ad  i  ;  Quodl.  7,  a.  iO,ad  4. 
Ad  secundum  dicendum,  quod  ex  hac 
ratione  quidam  moti  fueruntadponendum, 
quod  cns  necessarium  non  habeatcausam, 


commune  est  inelTectibuspropriis,  reduca-  ut  dicitur  8.  Phys.  text.  46;  c.  6.  Sed  hoc 

tur  in  aliquam  causam  communcm ;  scd  manifeste  falsum  apparet  in  scientiis  dc- 

omnibus  communc  cst  esse  :  ergo  oporlet  monslralivis,inquibus  principia  necessaria 

(piod  supra  omnes  causas  sit  aliqua  causa,  sunt  causae  conclusionum  necessariarum  ; 

cujus  sit   dare   esse.  Prima  autem  causa  et  ideo  dicit  Aristoteles  (  5.  ilMr/j/jj/s. /ex^. 

Deus  est,  ut  manifeslum  est;  ergo  necesse  6;  I.  4,  c.  5  ),  quod  sunt  quaedam  neces- 

est  omnia,  quae  sunt,  a  Deo  esse.  —  Tertio,  saria,qu3e  habent  causam  suae  necessitatis. 

quod  per  essentiam  dicitur,  est  causa  om-  Nonergopropterhocsolumreciuiriturcausa 

niiim,  quae  per  parlicipationem  dicuntur,  agens,  quiaelTectuspotcstnonesse,  sedquia 

sicut  ignis  est  causa  omnium  ignitorum  in  eflectus  non  esset,  si  causa  non  esset ;  haec 

quantum  hujusmodi ;  sed  Deus  est  ens  per  enim  conditionalis  est  vera,  sive  antece- 

essentiam  suam,  quiaestipsum  esse  ;  omne  dens  sive  consequens  sint  possibilia  sive 


autem  aliudens  est  ensper  participationem, 
quia  ens  quod  est  suum  esse,  non  potest 
csse  nisi  unum :  ergo  Deus  est  causa  es- 
sendi  omnibus  aliis.  —  Quarto,  omne  quod 
est  possibile  csse  et  non  esse,  habet  ali- 
quam  causam,  quia  in  se  consideralum  ad 
utrumlibet  se  habet,  et  sic  oportet  esse 
aliquod  aliud,  quod  ipsum  ad  unum  deter- 
minet ;  unde  cum  in  infinitum  procedi  non 
possit,  oportet  quod  sit  aiiquod  necessa- 
rium,  quod  sit  causa  omnium  possibilium 


impossibilia.  —  ia,  1.  c.  ad  2. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  mathematica 
accipiuntur  ut  abstracta  secundum  ratio- 
nem,  cum  tamcn  non  sint  abstracta  secun- 
dum  esse.  Unicuique  autem  competit  habere 
causam  agcnlem,  secundum  quod  habet 
esse.  Licet  igitur  ea,  quse  sunt  mathema- 
tica,  habeant  causam  agentem  :  non  tamen 
secundum  habitudinem,  quam  habent  ad 
causam  agentem,  sunt  sub  consideratione 
mathematici ;  et  ideo  in  scientiis  mathema- 


DE  imu  KT  MUNDO  —  QU.EST.  WMI  D 

licis  uoii  iIiMnonslraliir  iiliiiiiid  \h'v  ("iiisnni 
aiionleni.  —  1a,  q.  44,  a.   1,  ad  :i. 

AdijiKirliim  dicendiini,  (iiiod  ox  lioc  ipso, 
(luod  (|iiiddilali  cssc  allriljiiiliir,  non  soliini 
cssc,  scd  ipsa  (jiiiddilas  crcari  dicilur,  (jiiia 
anlc(|uani  cssc  lialical,  niliil  est  nisi  forlc 
in  inlcllcclii  cn^anlis,  ubi  non  est  crealuia, 
sedcrcalrix  esscnlia.  —  ile  Pot.  (|.  3.  a.  ."), 
ad  2,  cl  a.  1,  ad  17. 

AIITICULUS  VIII 

UTniM   MATERIA   PRIMA  SIT  CREATA   A  liEO. 

Yidelurquod  inateria  priina  non  sit  creata 
a  Deo. 

1.  Omnc   enini  qucd  tit,  coinpcnitur  cx 

subjecto  el  aliquo  alio,  ut  dicilur  1.  Plnjs. 
text.  G2  ;  c.  7  ;  sed  mnlcriie  piimDe  non  esl 
aliquod  subjeclum:  ergo  niatcria  primanon 
potest  esse  facta  a  Deo.  —  1a,  q.  i4,  a. 
•2,  arg.  1. 

2.  Pra?tcrea,  aclio  el  passio  dividunlur 
contra  se  inviccm  ;  sed  sicut  primum  iirin- 
cipium  activum  est  Deus,  ita  primum  i)riii- 
cipium  passivum  esl  materia :  crgo  Deus 
et  materia  prima  sunt  duo  priiicipia  contra 
sc  inviceni  divisa,  quorum  nculruin  est 
ab  alio.  —  I.  c.  arg.  2. 

3.  Pi\Tterea,  omne  agens  agil  sibi  si- 
mile,  et  sic,  cum  omne  agens  agat  in 
quantum  est  aclu,  sequilur  quod  omne  fa- 
clum  aliquo  modo  sit  in  aclu,  seu  quod 
omnis  aclio  terminclur  ab  arKiucni  aclum, 
sicut  et  proccdit  ab  aliipio  aclu;  sed  ma- 
teria  prima  est  tanluin  in  polentia,  in 
quantum  hujusmodi :  ergo  conlra  ralionem 
materia:  prima)  est,  qnod  sit  facla.  —  I.  c. 
arg.  3 ;  de  Pot.  q.  3,  a.  5,  arg.  3. 

4.  PrcTterca,  omne  quod  procedit  in  csse 
a  Deo  per  creationem,  habet  ideam ;  sed 
materia  prima  non  habet  ideam.  Quod  patet, 
tvm  qnia  idea  est  fornia  et  secundum  illam 
aliquid  formalur  ;  sed  matei  ia  prima  neque 
ullam  habet  formam  neque  polest  formari, 
ita  ut  forma  sit  de  ejus  essentia ;  tum  quia 
materia  non  est  nisi  ens  in  polentia  nec 
per  se  separata  existit  nec  polest  existere ; 
at  nulla  idea  in  Deo  est  ens  in  potentia. 


i:    I'H0DUCT1(jM>  .MliNDl  —  AhT.  \III  29 

propdilionalilcr  rcs|»()iidciis  iiialcria',  cuiii 
in  Dcuni  iiulla  polcnlialitas  cadat,  cloinnis 
idca  cst  coruiii,  (jiuc  pcr  se  sunl  vel  essc 
possunl :  ergo  nialcria  ikiii  csl  ciealaaI)eo. 
—  (/('  V('/i7.  q.  3,  a.  .'»,  arg.  1  Setl  lunliii, 
cl  arg.  1,  2,  3  et  4. 

5.  Prielcrea,  ciim  scicnlia  Dei  sit  caiisii 
omiiium  (pucsunt,  quod  aDeoesl  per  crea- 
tioncin  dcbcl  a  Dco  cognosci ;  scd  matcria 
piima iioii est  cognoscibilis  a  Deo,  (piia  co- 
gnilio  oninis  fil  per  ali^piamsimililiKliiicm, 
quK'  niilla  esse  polcst  iii  Dco  rcspcclu  iiia- 
teriic  prinKC,  quia  cniii  iucc  sit  eiis  in 
potcnlia  tanlum,  omiiino  est  dissiinilisDco, 
(jui  est  aclus  jjurus:  ergo  maleria  prima 
non  est  a  Deo  creala,  —  1a,  q.  14,  a.  8, 
c,  et  a.  11,  arg.  3. 

Sed  co)ilm  ext :  1.  quia  matcria  priiiia 
aIi(pio  modo  est,  quia  esl  ens  iii  polenlia ;  scd 
Deusestcausa  omnium  quie  sunt,  ul  supra 
oslensum  est :  ergo  Deus  est  causa  materirc 
prima\  cui  nulla  praTxistit ;  el  sic  est  causa 
illiusper  creationem,  illain  pimlucciuhj.  — 
2.  c.  Gcnt.  c.  1G,  n.  1 1. 

2.  PraMerea,  dicil  Philosophus  (2.  Meln- 
pliys.  le.rl.  -4;  1. 1  min.,  c.  1 ),  quod  id  ipiod 
csl  maximeverum  cl  inaximc  cns,  cst  causa 
csscndi  omnibus  cxislcnlibus;  sed  hoc  ip- 
sum  esse  in  polcnlia,  quod  liabcl  malcria 
prima,  est  aliquod  ens:  ergo  dcbcl  esse  de- 
rivalum  a  primo  csscndi  principio,  ipiod 
est  maxime  ens,  etconsequcnter.iDi^o  pro- 
duclum.— 8.  Phi/.^i.  I.  2. 

PiEsroNDEO  DicENDLM, quod  auliqui  plii- 
losophi  paulalim  clquasi  pedclcnlim  inlra- 
verunt  in  cognitionem  verilalis.  A  principio 
enim  quasi  grossiores  existcnlcs  non  exi- 
slimabant  esse  entia  nisi  corpora  sensibilia  ; 
quorum   qui  ponebant  iii  cis  motiim,  noii 
considerabanl  inolumnisisccundum  aliipia 
accidenlia,  ul  pula  secundum  rarilatem  et 
densitatem,  per  congregalioncm  et  segrega- 
lionem  ;  et  supponcntes  ipsain  substantiani 
corporum  increalam,  assijjnabant  aliquas 
causas  hujusmodi  accidenlalium  ti-ansmu- 
lationum,  ut  pula  amiciliam,  litcm,  inlelle- 
clum  aut  aliquid  hujusmodi.  Ulterius  vero 
procedentes    distinxerunt   per  intellectum 
inter  formani   subslanlialcm  el  malcriam, 


30                          SKCU.NDA  SKCLND.^E  —  1MIIL0SU1'11IA  NATLKALIS 

qiiam  puiicljant  iiicivataiu,  l'1  perceporiint  Ad  lerliam  dlcenduin,    quod  ratio    illa 

lieri  transmutationoni  in  corporibus  sccun-  non  ostendit,  quod  matcria  non  sit  creata, 

dum  formas  essentiales;  (luarum  transmu-  sed  quod  non  sit  creata  sine  forma ;  licet 

lalionum   (luasdam   causas   universaliores  cnim   oinno  croatum  sil  in  aclu,  non  ta- 

ponobant,utobli(iuum  circulum  secundum  men  est  actus  purus.  Unde  oporlet  quod 

Aristotelem  (  2.  de  Genewl.  texl.  50  ;  c.  etiam   ilhul,  quod  se  habet  ex  parte  po- 

JO),velldi^assecundum  Plutonem.Sedcon-  tentiie,  sit  creatum,   si   totum,   quod    ad 

siderandum  est,  quod  matoria  per  formam  essc  ipsiuspertinet,  creatumest;  etsic  ma- 

contrahitur  ad  iloterminatam  spcciem,  sicut  leria,  quia  est  ens  potentia,  non  per   se 

substantia  alicujus  speciei  per  accidons  ei  croatur,  scd  creatur  sub  forma,  quia  sic 

advonienscontrahituraddotorminatum  mo-  habot  esse  ia  aclu.  —  1.  c.  ad  3;  dc  Pot. 

dum   essendi,  ut   homo    contrahilur  per  q.  3,  a.  5,  ad  3. 

album.  Ulriquo  igitur  consideraverunt  ens  Ad  quarlum  dicondum,  quod  co  ipso, 

parliculari  (luadam  considerationo,  vel  in  quod  ponimus  materiam  causatam  esse  a 

quantum  est  lioc  ens,  vel  in  quantum  est  Deo,  neccsse  cst  ponere  quod   aliquo  mo- 

tale  ens,  ct  sic  rebus  causas  agentes  parii-  do  sit  cjus  idea  in  Deo,  cum  quidquid  ab 

culares   assignaverunt.   Et  uUorius  aliqui  ipso  causatur,  simililudineni  ipsius  utcum- 

erexerunt  sc   ad  considerandum    ens    in  que  retineat.  Sed  tamen  si  de  propria  idea 

quantum  est  cns,  ct  consideraverunt  cau-  loqnamur,  non  potest  poni  quod  materia 

sam  rerum,  non   solum   socundum  quod  priina  pcr  se  liabeat  ideam  in  Deo  distin- 

suntha)cveltalia,  sed  sccundum  quod  sunt  clam  ab   idca  forma?  vcl  compositi ;  quia 

entia.  —  ia,  q.  4-4,  a.  2,  c.  idoa  propric  dicta,  secundum  quam  scilicet 

lloc  igitur,  quod  est  causa   rcrum,  in  aliquid  formatur  (qune  cst  idoa  practica  ac- 

quantum  sunt  entia,  oporlet  essc  causam  tu  velvirlutc),  respicit  rem  secundum  quod 

rerum  non  solum   socundum   quod    sunt  est  producibilis  in  esse  ;  materia  autem  non 

talia  per  formas  accidentales,  nec  secun-  potest  exire  in  esse  sine  forma,  nec  e  con- 

dumquodsunthaicperformassubstantiales,  verso.  Unde  proprla  idea   non  respondet 

sed  etiam  secundum  omne  iIIud,quodpcr-  materia^  tantum  nec  formoe  tanlum ;  sed 

tinet  ad  esse  illorum    quocunque  modo.  composito  toti  respondet  una  idea,  quce  est 

Et  sic  oportet  ponere  etiam  materiam  pri-  factiva  totius  et  quantum  ad  formam   et 

niam  creatam  ab  universali  causa  entium.  quantum  ad  materiam.  Si  autem  large  ac- 

—  Ibid. ;  2.  c.  Gent.  c.  IG.  cipiatur  idea  pro  similitudine  vel  ratione, 

Ad  primuni  ergo  dicendum,  quod  Philo-  tunc  illa  possunt  per  se  distinctam  habere 

sophus   (1.  c.  in  arg. )  loquitur  de  Jkri  ideam,  qua?  possunt  distincte  considerari, 

particulari,  quod  est  de  forma  in  formam  quamvis  separatim  osse  non  possint ;  et  sic 

sivc  accidentalem  sive  substantialem  ;  nunc  nihil  prohibet  malerioe  prima)  etiam  secun- 

autem  loquimur  de  rebus  secundum  ema-  dum  se  ideam  esse.  —  Unde  ad  primam 

nationem   earum   ab    universali   principio  rationem  in  contrarium  dicendum,   quod 

essendi,aquaquidememanationenecmate-  quamvis  materia  prima  sitinformis,  tamen 

ria  excluditur,  licet  a  primo  modo  factio-  inest  ei  imitatio  prinice  formae ;  quantum- 

nis  excludatur.  —  ia,  q.  44,  a.  2,  adi.  cunque  enim  debile  esse  habeat,  illud  ta- 

Ad  secundum  dicendum,   quod  passio  men  est  imitatio  primi  entis,  et  secundum 

est  effectus  actionis ;  unde  et  rationabile  hoc  potest  habere  similitudinem  in  Deo.  — 

est  quod  primum  principium  passivum  sit  Ad  secundum  vero  dicendum,  quod  idea  et 

eflectus  primi  principii  activi.  Nam  omne  ideatum  non  oportet  esse  similia  secundum 

imperfectum  causatur  a  perfecto ;  oportet  conformitatem  naturae,  sed  secundum  re- 

euim  primum  principium  esse  perfectissi-  pra^sentationem    tantum ;  unde   et   rerum 

mum,  ut  dicit  Aristoteles  (i2.  Metaphys.  compositarum  est  simplex  idea,  et  similiter 

text.  5i  ;  1.  ii,  c.  9).  — Ibid.  ad  2.  existentis  in  potentia  est  idealis  similitudo 


DE  C(ELO  ET  MUNDO  —  OU.EST.  XWll 

etiam  in  aclu.  —  dc  Vcrit.  q.  3,  a.  5,  c. 
ct  ad  argtimcnla. 

Ad  quintum  diccndum,  quud  matcria  li- 
fct  reccdat  a  Dci  simililudino  sccundum 
suam  polcnlialilalcm,  lauKMi  in  (juautum 
vel  sic  csse  liabet,  similitudincm  quandam 
rclinctdiviniesse.  —  la,  q.  1  i,  a.  II,  ad  ii. 

\'el  dic,  quod  quamvis  in  Deo  non  sit 
aliquid  malcrialc  ct  polcntiale,  sed  cssen- 
tia  cjus  sil  actus  tanlum,  lamen  ille  aclus 
est  causa  omnium,  qua^  sunt  in  re,  ct  ma- 
tcrialium  et  furmalium,  qucm  actum  imita- 
talur,  quantum  potcst,  omnis  res  ct  (juid- 
quid  in  rc  cst ;  et  idco  essentia  divina  csl 
similitudo  non  tanlum  formalium,  sed  cti- 
am  malcrialium  rei.  Et  ideo  per  ipsum 
potest  cognosci  matcrla  prima.  —  I.  Scnt. 
dist.  36,  q.  1,  a.  1,  ad  3. 

ARTICULUS    IX 

UTRUM  MUNDUS  SEU  RES  OMNES  PROCESSE- 
RIM  A  DEO  PER  NECESSITATEM  NATUR.E 
AN  VERO   PER  ARDITRIUM   VOLU.NTATIS. 

Videtur  quod  res  omnes  proccsserint  a 
Deo  per  neccssitatem  naturie,  non  autem  pcr 
arbitrinm  voluntatis. 

1.  Id  enim,  quod  est  pcr  essentiam,  est 
primum  in  quolibct  ordine,  sicut  in  ordine 
ignitorum  est  primum,  quod  est  ignis  pcr 
essentiam ;  sed  Deus  est  primum  agens : 
crgo  est  agens  per  essentiam  suam,  qua) 
cst  natura  ejus ;  ergo  agit  per  naluram  et 
non  pcr  voluntatem.  —  ia,  q.  19,  a.  4, 
arg.  2. 

2.  PrcTterea,  quidquid  cst  causa  alicujus 
per  hoc  quod  est  tale,  est  causa  per  natu- 
ramctnon  per  voluntatcm  (ignis  enim  est 
causa  calefactionis,  quia  est  calidus ;  sed 
arlifex  esl  causa  domus,  quia  vult  eam  fa- 
cere);  sed  quiaDeusest  bonus,nos  sumus, 
etinquantum  est,  operatur,  ut  dicitAugii- 
stinus  {de  Docirina  Christiana  I.  i,  c.  32; 
—  Migne  P  P.  L.  t.  34,  col.  32) :  ergo  Deus 
per  suam  naturam  est  causa  rerum  et  non 
per  voluntatem.  —  I.  c.  arg.  3;  dePot.  q. 
3,  a.  15,  arg.  5  et  10. 

3.  PrcCterea,  omnis  perfectio  inferioris 


DE  PHODUCTIO.NE  MU.NDI—  AHT.  1\      31 

naturuj  a  perfcctionc  divin.T  nntnno  deri- 
valur;  sed  ad  perfcctionem  natura,»  infi'- 
rioris  pertinct,  quod  sua  virtute  ali(juid 
similc  sibi  faciat  produceudoelTcclum  :  ergo 
mullo  forlius  Dcus  simililudinem  sua?  boni- 
talis  crcaturis  communicat  naluralitcr  cl 
non  voluntaric.  —  dc  Pot.  q.  3,  a.  15,  arg.  2. 

4.  Praelerea,  similitudo  natunu  commu- 
nicari  non  potest  nisi  virtule  naturt-c ;  scd 
virtus  nalura?  in  mdla  re  snbjacet  volun- 
tali ;  unde  et  in  Dco  gcneratio  Filii  a  Patre, 
(\ux  est  naturalis,  non  fit  pcr  imperium 
volunlatis ;  nec  etiam  in  hominibus  vircs 
anima}  vegclabilcs,  qua?  naluralcs  dicuntur, 
volunlati  subdunlur:  ergo  volunlate  divina 
non  communicatur  similitudo  natura^,  scd 
jtcr  virtulcm  naturre,  atquc  ad(^o  natura- 
liter  ct  non  volunlaric.  —  I.  c.  arg.  4. 

5.  Pra?terea,  necessilas  nalurai  provcnit 
ex  hoc,  quod  natura  immobilitcr  opcratur 
idem,  nisi  impcdimcnlum  cveniat ;  sed  ma- 
jor  est  immulabililas  Dci  quam  natura}  in- 
fcrioris :  crgo  magis  ex  nccessilate  Dcus 
producit  efTectum  suum  quam  natura  in- 
fcrior.  —  1.  c.  arg.  7. 

G.  Prreterca,  opcralio  Dei  cst  ejus  cssen- 
tia  ;  sed  csscntia  sua  csf  ei  naturalis :  ergo 
naturalilcr  operatur,  quidquid  operatur. 
—  de  Pot.  q.  3,  a.  15,  arg.  8. 

7.  Pr?eterea,  dicit  Dionysius  (de  Div. 
Aom.  c.  4,  §  1  ;  —  MigncPP.  Gr.  t.3,col. 
694),  quod  sicut  noster  sol  non  ratiocinans 
aut  pra:eligcns,  sed  per  ipsum  suum  esse 
omnia  lumen  ejus  participare  valentia  illu- 
minat,  ita  divina  bonitas  pcr  esscntiam 
suam  omnibus  existentibus  proportiona- 
liler  radios  bonitatis  immitlit ;  sed  sol  sine 
ralione  et  electione  illuminans  hoc  agit  ex 
necessitate  natura :  ergo  et  Deus  creaturas 
producit,  suam  bonitatem  communicando 
per  neccssitatem  natur».  —  I.  c.  arg.  1 ; 
1a,  q.  19,  a.  4,  arg.  1. 

Sed  contra  est,  quod  dicitur  Sap.  11, 
26 :  «  Quomodo  posset  aliquid  permancre, 
nisi  tu  voluisses?»  {i\.adEphes.\,\\',  «  Qui 
operatur  omnia  secundum  consiliumvolun- 
tatis  sua?»;  quod  autemoperatur  exconsi- 
lio  voluntatis,  non  operatur  ex  necessitate: 
ergo  res  a  Deo  non  processerunt  ex  neces- 


:{-i                         SECL.NDA  SECL.ND.K  —  PHILUSOI'lil.\  N.VTLUALIS 

silak'  iialiira',  scd  [>vv  arbilriiiiii  vuhiiilalis.  cssontia  Dci  est  ojiis  inlelligere  et  velle,  ex 

—  la,  (].  I!),  a.  4,  el  3,  ar}T.  Sed  cuntm,  lioc  ipso,  quod  per  esseiiliam  suaiii  agit, 

HKSi'ONnKo  nicE.NDU.M,  quoil  necesse  est  sc(iuitur  ipiod  agat  per  nioduin  inltMlcclus 

diccrc  Dciiui  agcrc  pcr  V(jliiulafcin,  et  non  ct  volunlatis.  —  la,  I.  c.  ad  '2. 

pcr  nccessitatcni  naluiic,  ut  (piidaiii  existi-  Ad  secuudum  dicenduin,   quod  bonuni 

niaverunt.  Quod  quidcin  apparere   potesl  est  objecluni  voluntatis.  Pro  lanto  ergo  di- 

Iripliciter :  ;)//>><(^  quidcin   cx  ipso   ordine  cilur   «  quia  Deus  bonus  est,  sunius»,  in 

causaruin  agcnliuin.  (<uiii  ciiim  propter  fi-  (luanluni  bonitas  Dei  ab  ipso  amata  et  vo- 

nein  agat  inlcllcctus  et  nalura,  ul  probatur  lila  est  ei  ratio  volcndi  omnia  alia,  et  con- 

i.  Pltijs.   le.rl.  49  (c.  5),  necesse  est  ut  sequenlcr  est,  mediantc  voluntate,crealurx' 

agenti  per  naturam  praHlclernilncutur  linis  causa.  —  I.  c.  ad  r>;  de  Pot.  q.  3,  a.   15, 

et  media  nccessaria  ad  fincin  ab  ali(pio  su-  ad  5. 

periore  intclleclu,  sicut  sagittic  picedctcrmi-  Ad   tertinm  diccndum,  quod  ex  perfe- 

natur   fiiiis  et  certus  niodus  a  sagiltanfe.  cfione  diviniX' natura*  est,  quod  viifute  na- 

L'ndc  necesse  est  quod  agens  per  infelle-  tura»  divin»  ipsius  nafuia}  simililudo  crea- 

ctum  cl  volunfafcm   sit  prius  agentc   per  turis  connnunicctur ;  non  lamen  hiec  coni- 

naturam.  Unde  cumprimum  inordineagen-  municatio  fit  per  necessifatem  natura},  sed 

tium  sit  Deus,  necessc  est  quod  per  intel-  per  voluntatem.  —  de  Pot.  1.  c.  ad  2. 

lectum  et  volunfatem  agat.  —  Secnndo,  ex  Ad   quartum    dicendum,   quod    natura 

ratione  naturalis  agenfis,  ad  quod  pertlnet,  non  subjacet  volunlati  in  his,  qua?  sunt 

ut  unum  efleclum  producat ;  quia  nalura  intima  rei ;  sed  quantum  ad  ea,  qua?  sunt 

uno  et  codcm  modo  operafur,  jiisi  impe-  extra  rem,  nihil  proliibet  naturam  subjici 

diatur;  et  hoc  idco,  quia  secundum  quod  voluntati.  Unde  et  in  motu  locali  in  ani- 

cst  tale,  agit ;  undc  quaindiu  est  tale,  non  malibus  natura  musculorum  et  ncrvorum 

facit  nisi  tale ;  onnie  ciiim  agens  per  na-  subjacet  appcfitui  impcranti.  Unde  nec  est 

turam  habet  esse  detcrminafum.  Cum  igi-  inconveniens,  sivirtute  natura^divina)  crca- 

tur  esse   divinum  non  sit  dcferininatum,  tura)  producuntur  in  esse  secunduin  arl)i- 

sed  confineat  in  se  totam  perfcctionem  es-  trium  divina?  volunfatis.  —  1.  c.  ad  4. 

sendi,  non  potest  esse  quod  agat  per  nc-  Ad  qvinlum  dicendum,  quod  non  est  ex 

cessifafem  natuiw,  scd  elTectus  detcrminati  immobilitafe  naturcC  solum,  quod  aliquid 

.ib    infiuila    ipsius  perfectionc    procediint  ex  necessitate  producit,  sed  ex  ejus  deter- 

secundum   dclcrininafioncm   voluntatis   et  minatione  ad   unum,   i[ux  non   compcfit 

intclleclus  ipsius.  —  Tertio,  ex  habitudine  divinae  voluntafi,  licet  ineasitimmutabilitas 

efiecfuum  ad  causam.  Secundum  hoc  enim  summa.  —  1.  c.  ad  7. 

eircctus  proccdunt  a  causa  agenfc,  sccun-  Ad  sextum  dicendum,  quod  licet  operti- 

dum  quod  pra^cxisfunt  in  ea,  quia  omne  tio  Dei  naturalitcr  ei  competat,  cum  sit  ejus 

agens  agit  sibi  simile ;  pra?existunt  autem  natura  vel  essentla  ;  efi"ectus  tamen  creatu- 

ellectus  iu  causa  secundum  modum  causae.  r»  operationem  consequitur,  qua*  per  mo- 

Unde  cum  esse  divinum  sit  ipsum  ejus  in-  dum  intelligcndi  consideraturut  principium 

telligere,  praeexistunt  in  eo  efi^ectus  ejus  volunfcifis,  sicut  et  efi^ectus  calefacfionisse- 

secundum   modum    infelligibilem,   et   per  quitursecundummodumcaloris.  — I.c.adp. 

raodum  intelligibilem  procedunt  ab  eo,  et  Ad  septimum  diccndum,  quod  Dionysius 

per  consequcns  per  modum    voluntatis ;  pcr  verba  illa  non  intendit  excludere  ele- 

nam    inclinatio   ejus  ad    agendum,   quod  ctionem  a  Deo  simpliciter,  sed  secundum 

intellcctu  conceptum   est,  pertinet  ad  vo-  quid,   in  quantum  scilicet  non  quibusdam 

luntatem.  Deus  igitur  est  causa  rerum  per  solum  bonitatem  suam  communicat,  sed 

arbitrium  sua  voluntatis  et  non  ex  neces-  omnibus,  prout    scilicet  elecfio  discrelio- 

sitate  naturce.  —  ia,  q.  19,  a.  4,  c.  nem  quandam  importat.  —  Vel  dic,  quod 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  quia  similitudo  Dionysii  est  intelligenda  quan- 


DK  UKU)  KT  .MINDO  — UL.EST.  X.WUI   DK  IMIOIMUKTATIIU  S  .ML.NDI  —  .Vlti.  I  .U 


tiiiii  ad  iiniv<'rsalil:itt'm  (lilTiisidnis  (  s(j1 
(MiiiM  iii  oninia  corpora  radios  ('IViindit,  non 
(lisccnuMido  iiiiiiin  al>  alio  ;  ot  siinilitcr  di- 
vina  honilas);  non  anhMn  intolli};itnr  (jiian- 
Inin  ad  privationein  volnnlatis.  —  la,  (|. 
19,  a.  i,  ad  I;  de  Pot.  I.  c.  ad  I. 


OU/ESTIO     XXVIIl 

l)F.    PROPRIKTATIHIS    Ml.M)!. 

DtMiulo  consldoraiidnni  osl  iW  proijrio- 
tatihns  innndl. 

Cinr.A     Ol'A^    Qr.KUlNTLII     THIA : 

1.  L'ti'uin  inundiis  .sit  tantuin  unus  vcl  plures;. 

2.  riruni  innndus  sit  perfeclus. 
;<.  L'lrum  potuerit  Deus  facere  munduni  nielio- 

reni  et  perfectiorein,  quain  fecerit. 

ARTICILIS    1 

rTRlM  .Ml.NDUSSITTAMUM  U.NUS  A.N  PLUUES. 

Vidolnr  qnod  innndns  n(jn  sit  nnus,  sod 
sint  plnros :  — 

1.  quia  inconvonions  ost  diccro,  (jiiod 
Dous  sini^  r.itione  res  creavorit,  ut  dicit  An- 
»iustinus  (  libro  LXXXIIl  (Inir^stionnin,  (|. 
40;  —  Mifiiie  PP.  L.  I.  40,  col.  30  );  sed 
oa  rationo,  qua  croavit  unuin,  potuit  croaro 
inullos,  cuni  ojns  potontia  non  sit  liinitala 
ad  unius  mundi  croationom,  sod  sil  inlinila  : 
orgo  Dous  plures  mundos  produxit.  —  la, 
q.  47,  a.  3,  arg.  \  ;  i.  de  Caelo  1.  19. 

2.  PraMeroa,  natura  facil  quod  niclius  ost, 
ct  niulto  niagis  Dous;  sod  molius  osset  es- 
so  plurcs  mundos  quam  unum  ;  quia  plura 
bona  paucioribus  ineliora  sunt :  ergo  pliir 
res  mundi  liicti  sunt  a  Doo.  —  la,  I.  c. 
arg.  2;  1.  de  Cwlo  I.  19. 

3.  Pi\Ttorea,  omnc  quod  habcl  formam  quod  cst  primuin,  sit  porfcctissiinuin  ot 
in  matcria,  potcst  multiplicari  sccundum  por  sc,  non  por  accidcns,  oportot  tiuod 
numcrum,  mancntc  cadcm  specie,  quia  primum  reducons  oinnia  in  unuin  ordin(.Mn 
multiplicatio  sccundum  numorum  cst  cx  sit  unuin  tantuin,  ot  hoc  ost  Dous;  et  ita 
materia;  sed  mundus  liabet  forinam  iu  nocosse  ost  quod  onmia  ad  unuin  nuin- 
materia.  Sicut  cniin  cuin  dico  homo,  signi-     dum  pcrtinoant.  Et  idoo  illi  potiiorunt  po- 

SuMM.E  Philos.  III.  —  3. 


lico  Ibrmam  ;  cum  autiMii  dico  hir  himm, 
si;:iiiric(j  formaiii  in  iiiat(M-ia  ;  iUi  cnni  diciliir 
niunduf!,  signilicatur  forina  ;  (miiu  anltMii 
dicilur  hic  inundus,  si^iiiilicalur  forma  in 
maloria :  orgo  nihil  proliibot  esse  pluros 
mundos.  —  la,  I.  c.  arg.  3. 

A.  Prrclorca,quanto  aliquid  esl  nobiliiis, 
tanlo  cjns  spccicsost  magis  virtnosa  ;  mun- 
dus  aulcm  esl  nobilior  ((ualibel  re  natiiiali 
hic  oxislcnto:  igitur  cum  spocies  roi  naliiralis 
liic  oxistontis,  puta  oipii  aut  bovis,  jjossit 
porficcrc  plura  individua,  mnlloma;,'is  s|)('- 
cios  totius  mundi  polcst  plura  iiidividua 
pcrliccre,  et  sic  (M'nnt  pluros  inuiidi.  —  I. 
de  Ca-lo  I.   19. 

Sed  contra  est:  1.  Qim\  {Vuhuv  Jonn.  1, 
10:  Mundus  per  ipsuni  fnclus  esl ;  ubi  sin- 
gulariter  mundus  nominatur,  (piasi  uno 
solo  inundo  oxistonle.  —  la,  I.  c.  arg. 
Sed  contra. 

2.  Pra3terea,  Philosophus  (1.  de  Cn'lo  a 
te.rt.  70;  c.  8;  el  a  text.  93;  c.  9)  probat 
unicum  csse  mundum,  non  anlom  pliiros  ; 
idomtine  oslondit  (  1-2.  Mcldphifs.  Ic.rf.  19; 
Lil,c.8),  cx  immalorialitato  j)rinii  inoto- 
ris  argucns  ojus  unilatom  ol  ox  liac  nnila- 
tcm  mundi.  —  I.  de  C(kIo  I.  10  el  19; 
12.  Melaphi/s.  I.  10  (7). 

RkspONDEO  DICENDUM,  quod  ipso  ordo 
in  robus  sic  a  DeociTatis  cxistcns  unitaliMn 
nnindi  manifostat.  Miindus  (Miiin  isto  unus 
dicitur  uuilale  ordinis,  secunduin  (|uod 
quaMlam  ad  alia  ordinanlur;  (pKocniiKpio 
auttMU  sunt  a  Doo,  ordin(Mn  hab(Mit  ad  invi- 
com  ot  ad  ipsuin  Douin.  (Jua-dain  (Miiiii 
(luibusdam  dosorviunt ;  qua^  autciii  div(Msa 
sunt,  in  unum  ordinom  non  convoniront, 
nisi  ab  aliquo  uno  ordinarontnr.  .Nbnins 
enim  multa  roducuntur  inunnmordinom  por 
unum  quam  por  multos,  tinia  por  so  unius 
unuin  est  causa,  ct  inulta  n(jn  snnt  causa 
unius  nisi  i)cr  accidons,  in  qnanlum  scilicof 
sunl  aliquo  modo  unnm.  rndo  ciiin  illud. 


34 


ski;lm)\  sECUND.i!:  — 


neiv  pluns  iiiiindos,  (iiii  caiisjini  imiinli 
noii  posneriint  ali<|uain  sapientiani  onlinan- 
!em,  sed  casum,  ut  Deniocritus,  qui  dixit 
ex  concursu  atoinoruin  lactum  esse  hunc 
munflumet  alios  infinitos.  —  la,  q.  47,  a. 
»{,  c,  et  q.  II,  a.  3,  c. 

A(l  primutn  erjio  dicendiini,  quod  liiec 
est  ratio,  quare  inundus  est  unus,  quiade- 
hent  onmia  esse  ordinata  uno  ordine  et  ad 
iinum;  propter  quod  Arislotclcs  (  12.  Me- 
Itipln/s.  a  lext.  5*2;  1.  II,  c.  10)  cx  unita- 
te  ordlnis  in  lebus  existcntis  concludit 
unilatein  Dei  gubernantis;  et  Plato  in  Ti- 
mwo  e\  unitate  exemplaris  probat  unita- 
tem  mundl  quasi  exemplati.  —  la,  q.  47, 
a.  3,  ad  1. 

Vel  dicendnm,  quod  si  Deus  faceret  alios 
mundos,  aut  faceret  eos  similes  liuic  mun- 
do  aut  dissimiles ;  si  omnino  similes,  essent 
frustra,  quod  non  competit  sapientiae  ipsius; 
si  autem  dissimiles,  nullus  eorum  compre- 
henderet  in  se  omnem  naturam  corporis 
sensibilis,  et  ita  nullus  eorum  esset  pcrfe- 
clus,  scd  ex  omnibus  constitueretur  unus 
mundus  perfectus.  —  1.  dc  Ccelo  1.  19. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  nullum 
agens  intendit  pluralitatem  materialem  ut 
fmem,  quia  materialis  multitudo  non  habet 
certum  terminum,  sed  de  se  tendit  in  infi- 
nitum ;  infinitum  autem  repugnat  rafioni 
finis.  Cum  autem  dicitur,  plures  mundos 
esse  meliores  quam  unum,  lioc  dicitur  se- 
cundum  niultitudinem  materialem.  Tale 
autem  melius  non  est  de  intentione  Dei 
agentis,  quia  eadcm  ratione  dici  posset, 
quod  si  fecisset  duos,  melius  esset  quod 
essent  tres,  et  sic  in  infinitum.  —  la,  q. 
47,  a.  3,  ad  2. 

Vel  dic,  quod  hoc  ipsum  pertinet  ad  bo- 
nitatem  mundi,  quod  sit  unus,  quia  unum 
habet  rationem  boni ;  videmus  enim,  quod 
per  divisionem  aliqua  decidunt  a  bonitate 
propria.  —  1.  ^e  Ccxlo  1.  19. 

Ad  terlium  dicendum,  quod  mundus 
constat  ex  tota  sua  materia ;  non  enim  est 
possibile,  Cbse  aliam  terram  quam  istam, 
quia  onmis  terra  ferretur  naturahter  ad  hoc 
medium,  ubicunque  esset.  Et  eadem  ratio 
est  dealiis    corporibus,  quge  sunt   partes 


IMIILU.SUIMIIA   .NATLHALIS 

inuiidi.  —  la,  I.  c.  ad  3;  I.  de  Calo  I.  10. 
Ad  quartuin  dicendum,  quod  majoris 
virlutis  est  facere  unum  perfectum  quani 
facere  mulla  imperfecla ;  singula  autein  iii- 
dividua  reruin  naturalium,  qua'  suiit  hic, 
sunl  iniperfecta,  quia  nullum  eorum  com- 
prehendit  in  se  totum  quod  pertinet  ad 
suam  speciem.  Sed  inundus  lioc  modo 
perfectus  est;  unde  ex  hoc  ipso  ejus  species 
ostenditiir  magis  virtuosa.  —  1.  de  Cirlo 
I.  19. 

ARTICULUS  II 

UTRUM  MU.NDUS  SIT  PERFECTUS. 

Videtur  quod  mundus  non  sit  perfectus. 

I.  Perfectum  enim  est  illud,  cui  nihil 
deest,  ut  dicit  Philosophus  (  5.  Metaphys. 
text.  21 ;  I.  4,  c.  16  );  sed  mundi  perfectio 
essentialis  consistit  in  speciebus;  non  sunt 
autem  in  illo  omnes  species  rerum  a  Deo 
produclbiles,  cum  quibuscumque  datis  pos- 
sit  Deus  producere  plures  et  nobiliores  in 
infinltum:  ergo  mundus  non  est  perfectus. 
—  5.  Metaphys.l.  18  (21);  1a,  q.  25,  a. 
6;  de  Verit.  q.  20,  a.  4,  c. ;  1.  Sent.  dist. 
44,  q.  1 ,  a.  3 ;  2.  c.  Gent.  c.  27  et  46. 

2.  Prseterea,  nondicituraliquid  esse  per- 
fectum  et  completum,  cui  multa  superad- 
dunfur,  nisi  sint  illa  superflua ;  sed  post 
septimum  diem,  quo  dicitur  Deus  quievisse 
a  productione  universi,  multa  sunt  facta, 
puta  nova  individua,  et  novse  qusedam 
species  animaliumfrequenterapparent,  quae 
prius  nunquam  apparebant,  ut  patet  in  illis 
quae  ex  putrefactione  generantur,  ut  dicit 
Philosophus  ( de  Animalibns  1.  17  seu  de 
Generat.  Atiimal.  I.  3,  c.  11  )  .  Quaedam 
etiam  sunt,  in  quibus  sola  divina  virtus 
operatur,  quae  post  illum  septimum  diem 
apparuermit,  ut  animarum  creatio,  gratia; 
infusio,  miraculorum  operatio,  opus  Incar- 
nationis  et  gloria  beatorum  quoad  animas 
et  corpora  futura  post  resurrectionem.  Ergo 
mundus  non  fuit  factus  perfectus. — ia,  q. 
73,  a.  1,  arg.  3;  '^.  Sent.  dist.  15,  q.  3,  a. 
1 ,  arg,  7  et  8. 

3.  Prseterea,  quamdiu  artifex  ab  opere 


L)K  CiKLO  KT  .MIM»()  -  nr.EST.  XXVIII   DE  l'I{(U'|{IKTATIl;rs  .\|( MM  _  aUT.  II  rir. 

su(j   iiuM  eossiil,  opiis  siiiim  iioii  pcrlirit ;  in:iiiilVsk' |)aU'l  illiid  consUirc;  naiii  ;iiiiin:ilia 

SL'(I  DeusmiiKiuaiii  aboperatiunesua  ces.sat,  ct  plaiit;e  et  alia  hiijiismodi  sunt  sccunda- 

cuin  operatio  sit  sua  e.ssentia,  ipia'  ;elern:»  ria*  partes  ejus,  (pi;e  ma}?is  portinent  ad 

est;er}foDeusnonfecit  iniinduinperfeclum.  beno  esso  ipsius  (piain  ad  priin;im  institii- 

—  4.   Seiit.  I.  c.  arjf.  :l.  tioncin  ;  (piia    c(inslifiii|iir  universum   cor- 

i.  Pr.-otcrea,  secundiim  .Vvicenn;un  (  de  porcum  oxsiiis  p;irlibiis.secundum  ordincin 

liitellificiilii.^c.  1  ot  S(|q.  )omnea};ens,fpio(l  situs  ;  qu;e  ;iulcin  primo  ot  por  .se  li;il)cnt 

iion  aiiil  per  motum,  nou  li;ibet  aclioncuiiu  ordiiicm   sitiis  in   iinivorso,  siinl   c(»rpor;i 

clTectu    soluin  (jiKimdiu   lit,  scd   (pi;imdiu  simplicia,  piihi  C(i'liim  el  oleiiicnl;i ;  n;im 

iu  00  perdiinil,  cum  iiou  tantiim  sil  c;ius;i  uliis    partibus     univcrsi,    puta    hipidibus, 

licri,  scd  ossondi;  sed  Deus  est  causa  ajjons  |)l;inlis  ot  animalibus,  non  (leleriiiiii;itiir  si- 

rei  non  per  motuin,  cuin  non  ro(piir;it  m;i-  tus  secundum  so,  sod  sociindum  siiiij)licia 

tcriaiii   ex   ipia  agat,   (piam    oiiortel   osse  corpora.  ^l//cm  pofeclio  esl  finis;  finis  au- 

subjt^clum  motus:  ergo  videliir  quod  ipse,  tem  vcl   est  oporafio,  sicut  finis  cytharisf;».' 

(piamdiu  mundus  durat,  sua  acliono  osse  ost  cylharizaro;  vol  esl  aliquid  ad  quod  per 

mundo  iufluat,  cf  ita  videtur  quod,  cpiando  operationem  porvenitur,  siciil  finis  a'difica- 

Deus  fecil  miindum,  nou  fecorit  illum  pcr-  toris  osl  domus,  quam  rodificando  f;icit.  Et 

fectum.  —  Ibid.  arg.  4.  h.TC   otiam   inest  univer.so.    Nam  corpora 

Sedcontru:].  consummafio  ot  complefio  cuelestia  influuiil  in  sul)hinnri;i,  ha^c  autoin 

rei  ost  qiKodam  illius  perlectio  ;  sed  Cicii.  in  .se  agunl  ot  pafiunfur,  ut  dicemus,  —  la, 

'2,  '2  dicitur,  quod  Dous  die  septimo  con-  (l-   i,  a.  1,  c.  et  q.  7.J.  a.  I,  c. ;  I.  de  Ctrlo 

summavit  opus,  (juod  focerat,  puta  lofiim  I.  ■"J  of  Prooem. ;  Tabida  Aureu  voce  «  ca'- 

universum:  ergo  mundus  est  a  Doo  factus  lum  »  n.  50,  69,  70,  158. 

perfectus.  —  la,  I.  c.  of  :2.  .s>///.  I.  c.  arg.  Secuiido,   perfectio    universi    ossenfialis 

Sed  conlra.  non  attenditur  in  individuis,  (piorum  miilti- 

i2.  Prjeferoa,  Dcuter.  32,  4  dicitur,  quod  plicatio  ordinatur  ad  perfocfionem  speciei, 

Dei  perfecta  snnl  opera,  et  Gen.  1  singula,  sed  in  spociebus  per  sc ;  sed  in  iiniversu 

([ua^  Deiis  creavit,  dicunlur  boiia ;  omiii;i  omnes  nafura?  possibilos  inveniunfiir,  puta 

autem  simul  dicuntur  valde  bona,  ad  indi-  omnos  modi  generales  essendi  ot  omnes 

candam  mundi  perfectionom:  ergo  mundus  gradiis  perfectionis.  Nam  capacitas  potenti;t' 

a  Deo  liictus  est  perfectus.  —  dc  Spirit.  naluralis   tota   impleta   esl  quoad  gencra 

Crcat.  a.  5,  c.  singulorum,  non  quoad  singula  gcnerum, 

8.  Pr;\Merea,  omne  agens  agit  sibi  siinile,  ad  differenliam  polenfia}  obedientialis,  qua) 

secundum  qnod  possibile  est  ;  sed  Deus  neufro  modo  impleri  potest.  Ciijus  ralio  est, 

est  porfoctissimum  agons:  orgo  debet  mun-  quia  Deus  nnicuique  rei  dat  secundum  c;i- 

dum  a  se  factum  produxisse  perfectum.—  pacifatem  naturalium;  ad  ipsum  enim,  qui 

Opusc.  2,  c.  7:2.  infinilo  amore  diligit  ea,  qu»  sunt,  pertinet 

Re.spondeo  dicendum,  quod  mundus  a  ut  nullum  bonum  creatura?  deneget,  atque 

Deo  productus  est  perfectus.  Quod  mani-  adeo  ipsi  universo,  cujus  ipsum  sit  natura- 

feste  patct,  pWmo,  quia  secundum  hoc  dici-  liter   cap;ix.   Undo  manifestum  est,  quod 

lur  aliquid  esse  perfectum,  secundum  quod  mundus  est  perfectus.  —  Tabula   Aurea 

nihil  illi  deest  secundum  modum  sua3  per-  voce  «  perfectio  »  n.  9  et  25 ;  2.  c.  Geiit. 

fectionis.  Duplex  aulem  est  perfectio  rei :  c.  01,  n.  5,  et  c.  -46;  vide  Francisc.  Silve- 

una  totalitafis,  quam  res  habet   ex  hoc,  strum  (  Feri-ariensem  )in  h.  loc,  et  Cajela- 

quod  ex  omnibus  parfibus  suis  integralibus  num  in  lam,  q.  51,  a.  1;  —  de  Verit.  q. 

constat;  et  hanc  habet  mundus,  ut  inquit  29,  a.  3,  ad  3;  3a,  q.  1,  a.  3,  ad  3;  3. 

Philosophus  (  1.  de  Ctelo  text.  4  et  5 ;  c.  Sent.  dist.  \,  q.  1,  a.  3,  ad  U. 

I  ).  Nam  partes   infegrales  universi  sunt  Ad  primum    ergo   dicendum,  quod  de 

tantumcorporacoelestiaetolementa,  quibus  perfectioue    essentiali    universi   non    sunt 


3tt 


SECLNDA  SIXU.ND.K  -  PIIILUSOIMIIA    NATLHALIS 


iiiodi  parliciilaivs  el  specinci  esseiiiJi  ( iiain 
ciim  lii  siiil  iiiliiiiti,  noii  possiiiit  siiiiiil 
oiiiiics  poni  ),  sed  tantuin  niodi  generales 
esseiidi,  qni  suiit  finiti,  puta  tres:  insensi- 
biliuni,  sensibiliuiii  ct  inlellectualiuni.  — 
"2.   c.   Geiit.   c.  40;  v.  KeiTaiieiiseni  iii  li. 

loc. 

Ad  seciinilum  diceiiduin,  quod  niliil  posl 
innndum  condituni  a  Deo  lactuin  est  iiovuin 
toialiter,  (juin  aliquo  inodo  in  ipso  conti- 
neatur.  (Juiindo  eiiim  In  niundo  creato 
lantuin  erat  Adam,  nonduin  creata  Kva, 
lijec  materialiter  prrcexstitit  in  costa  \i\ve. 


dist.  15,  q.  3,  a.  1,  ad  7  et  8,  et  dist.  17, 
().  -2,  a.  52,  ad  0. 

Velilic,  qnod  niliil  facit  Deus  in  creatura, 
quod  ali(iuo  modo  in  primis  diebus  non 
pnTcesserit,  sed  diversimode.  Qux^dam  e- 
nini  fuerunt  in  operibus  sex  dieriim  ut  in 
priiicii)iis  activis  et  materialibus  et  secuii- 
duni  siniilitudinein  speciei,  ut  ea,  quie  ge- 
neraiitur  ex  sibi  similibus  in  natura.  Qua'- 
dani  vero  sicut  in  principiis  activis  et  ma- 
terialibus,  sednon  secundum  similitudinem 
speciei,  sicul  quaidam  animalia  ex  putre- 
factione  genita;  cum  enim  licec  producantur 


Siiniliter  individua,  qux  de  novo  in  iiiun-     ex  virtute  ccElesti,  quae  lenet  in  eorum  ge- 


do  producuntur,  causaliter  pra?cesseruntin 
primis  individuis  suaruin  specierum.  Spe- 
cies  etiam  nov»,  si  quse  generantur,  prae- 
exstiterunt  virtualiter  in  productis  a  Deo. 
Sic  aiiimalia  ex  putrefactione  generata  pro- 
ducunturcxvirlutibus  stellarum  et  eleinen- 
torum,  quas  in  mundi  conditioneacceperunt, 
etianisi  novae  species  talium  animalium 
producantur.  Animalia  etiam  quaedam  se- 
cundum  novam  speciem  aliquando  oriuntur 
ex  commixtione  animalium  diversorum  se- 
cundum  speciem,  sicut  cum  ex  asino  et 
equa  generatur  mulus ;  et  haec  etiam  cau- 
saliter  pra^cesserunt  in  primis  individuis  a 


neratione  lociim  virtutis  formativse,  fuerunt 
producta  in  operibus  sex  dierum  in  suis 
principiis,  scilicet  materia,  et  in  rationibus 
seminalibus,  sicut  etiam  alia,  qute  perope- 
rationem  naturie  producuntur.  Quredam  ve- 
ro  fuerunt  in  pra?dictis  operibus  sicut  in 
principiis  disponentibus  et  non  activis,  et 
secundum  siniilitudinem  speciei,  sicut  ani- 
ma  rationalis.  Quiedam  denique  ut  in  po- 
tentia  obedientia?  tantum,  sicut  ea,  quae 
per  miraculum  fiunt  et  quae  ad  gratiam 
pertinent.  —  2.  Sent.  dist.  15,  q.  3,  a.  1, 
ad7  et  8. 
Ad  tertium  dlcendum,  quod  Deus  non 


Deo  conditis,  —  Quaedam  denique  prceces-     dicitur  cessare  ab  operatione  nisi  ex  parte 
serunt  secundum  similitudinem,  sicut  ani-     effectus  consequentis ;  ipse  enim  non  agit 


m?e,  quae  nunc  creantur ;  et  similiter  In- 
carnationisopus,  quia,  ut  dkUuv  (idPhil.  2, 
7:  «  Filius  Dei  in  similitudinem  hominum 
factus».  ^Msi  dicas  quoad  creationem  ani- 
marum,  quod  essentialis  universi  perfectio 
consistit  in  speciebus,  accidentalis  vero  in 
individuis ;  et  propterea  quia  multiplicatio 
animarum  non  est  secundum  diversam 
speciem,  sed  secundum  numerum  tantum, 
ex  lioc  quod  multae  animae  quotidie  creantur, 
nihil  ad  essentialem  universi  perfectionem 
adjungitur,  sed  ad  accidentalem  tantum, 
quod  non  est  inconveniens.  Gloria  vero 
spiritualis  secundum  similitudinem  praeces- 
sit  in  angelis,  corporalis  vero  in  coelo, 
prtecipue  empyreo.  Unde  dicitur  Ecde.^, 
10 :  ft  Nihil  sub  sole  novum  .....  jam 
enim  praecessit  in  s^culis,  quae  fuerunt  an- 
te  nos.  y^  —  1a,  q.  73,  a.  1,  ad  3;  2.  Sent. 


aliqua  operatione  media  vel  intrinseca  vel 
extrinseca,  qusi  non  sit  sua  essentia,  quia 
suum  velle  est  suum  facere,  et  suum  velle 
est  sunm  esse ;  nec  tamen  ab  aeterna  ope- 
ratione  sequitur  effectus  nisi  secundum  de- 
terminationem  voluntatis.  Unde  dicitur  in- 
cipere  operari  vel  ab  operatione  cessare  ex 
parte  elTectus.  —  I.  c.  ad  3. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  slcut  in- 
fluentia  solis  per  irradiationem  est  semper, 
quamdiu  aer  illuminatur,  ut  possit  dici : 
semper  sol  facit  lumen  in  aere ;  ita  divina 
bonitas  semperesse  rebus  influit,  non  aliud 
et  aliud,  sed  unum  et  idem.  Nec  tamen  res 
dicuntur  semper  fieri  vel  creari  vel  institui 
apud  nos,  se(i  tunc,  cum  primo  esse  acce- 
perunt.  Et  ideo  dicitur,  quod  cessat  creare 
vel  facere  mundum.  —  1.  c.  ad  4. 


m  CdXO  ET  MINDO-QU.KST.  XWIII  DE  riiniMUETATIIIlS  MIMH  -  AUT.  III  :M 
ARTICLXUS  III 


ITRLM  DKIS   FOTLKRIT  FACERE    U.MVRRSrM 
PERFECTIUS. 

Videtur  quod  Doiis  non  potucril  fncere 
univcrsum  pcrfcctius. 

I.Quidiiuid  cnini  Dcusfacit,  potcntissiinc 
et  sapicnlissinic  facit;  sed  tanto  lit  arupiid 
melius,  f|uanto  fil  potcntius  ct  sapicntiiis  : 
ergo  Dcus  non  potcst  faccrc  univcrsuin 
niclius.  —  la,  q.  !25,  a.  6,arg.  1  ;  I.  Sent. 
dist.  4i,  q.  I,  a.  I,  arg.  8. 

4.  I'ia'tcrea,  Augustinus  (  contra  Muxi- 
mini(m  I.  2,  c.  7;—  Mignc  PP.  E.  t.  i-2, 
col.  76-2  )sic  arguincntatur:  Si  Dcus  potuil 
et  noluil  gigncrc  Filium  sibi  iccpudcm,  in- 


6.  Pra'terea,  secundum  Dionysium  (  dc 
Div.  .\om.  c  i;  —  Migiic  PP.  Cr.  t.  8, 
col.  604)  ct  Plaloncm  ( in  Convivio  c.  i) 
optimi  est  optiina  adduccre ;  sed  oplimo 
nihil  csl  mclius:  ergo  univcrso,  quod  D«>us 
fccil,  (pii  optimusest,  nihil  mcliusesse  po- 
tcst.  —  1.  Sent.  I.  c.  a.  I,  ;uLr.  I. 

7.  Prifterca,  una  res  non  dclicil  a  bonl- 
tatc  altcrius  nisi  per  boc  quod  dcficil  a 
parlicipalione  divina^  bonilatis;  scd  islc  d(!- 
Icctus  iion  cst  cxpartc  Dci,  quia  nequaliter 
se  babet,  ut  ait  Dionysius  (  1.  c.  c.  2,  §  5 
ct  6;  —  Mignc  PP.  Gr.  t.  3,  col.  643),  ad 
omncs  crcaluras ;  scd  cx  partc  ipsius  rci, 
(lUic  inagis  vcl  minus  bonilatis  divina}  ca- 
pax  est :  ergo  vidclur  quod  Deus  rem  quam- 
libct  et  conscqucnteripsum  universum  mc- 


vidus  fuit ;  eadcm  ratione,  si  Dcus  potuit     |ius  facerc  non  possit.  —  1.  c.  arg.  t. 


univcrsum  facere  mcliusct  pciTcclius  quam 
fecerit,  et  noluit,  invidus  fuil ;  scd  invidia 
esl  omnino  rclcganda  a  Deo :  ergo  Dcus 
universum  fecit  oplimuin;  non  ergo  poluit 
illud  faccre  perfeclius  (piam  fccil.  —  la, 
I.  c.  arg.  2. 

S.  Prneterca,  id  quod  cst  maxiinc  ct  valdc 
boniiin,  non  potcst  mclius  licri,  quia  ina- 
xiino  nihil  est  majus;  sed,  sicut  dicilur 
Gen.  1,  31,  vidil  Dcus  cuncla  qua^  fcccrat, 
el  eranl  valde  bona :  ergo  bonum  univer- 
si  non  potcst  a  Deo  fieri  melius.  —  la,  1. 
c.  arg.  3. 


Sed  contni,  omni  finilo  Deus  potest  face- 
re  majus,  cum  sua  potenlia  sitinfinila  ;  sed 
bonitas  universi  esl  finita,  alias  a^quarctur 
bonitati  factoris,  quod  est  impossibile :  er- 
go  Deus  potest  facere  bonitatcin  inajoi'cm 
el  pcrfccliorem,  quam  sil  bonitas  univcrsi. 
—  Ilannibaldus  in  I.  Senl.  dist.  4i,  q.  1, 
a.  I,  arg.  I  Sed  contm. 

Hespondeo  dicendum,  «piod  secundum 
Philosopbum  (12.  Melaplnjs.  te.rt.  52;  I. 
II,  c.  10)  bonum  univcrsi  consislil  in  du- 
plici  ordine,  nimirum  in  ordinc  parlium 
univcrsi  ad  invicem,  et  in  ordinc  lotius  uni- 


A.  Pra?lerea,  oinne  quod  est  communica-     versi  ad  fincin,  qui  est  ipsc  Deus ;  sicul  eli- 


bile  crcaluia},  est  ei  communicalum ;  cuin 
enim  bonilas  Dci  infinila  sit,  ad  eiim  pcr- 
linet,  ut  communicct  se  quantum  polcst ; 
sed  ex  hoc  univcrsuin  cst  bonuin,  qiiod 
consistit  ex  crcaturis  divinam  bonilalcm 
participantibus :  crgouniversum  mcliusesse 
non  potest.  —  Ilannibaldus  inl.5t'»/.  dist. 
ii,  q.l,  a.  1,  arg.  2;  1.  Sent.  dist.  -44,  q. 
I,  a.  2,  arg.  3. 

5.  Pra^tcrea,  omni  agcnti  propler  fincm 
finis  est  ratio  faciendi  ct  non  facicndi ;  sed 
Deus  agit  proptcr  finem,  qui  est  sua  boni- 
tas,  quie  non  potest  esse  ratio  non  facicndi 
universum  in  ineliori  bonitatc,  si  meliiis 
esse  posset:  ergo  Deus  non  polcst  univcr- 
sum  facere  nielius.  —  Hannibaldus  in  I. 
Sent.  1.  c.  arg.  3. 


am  in  exercilu  est  ordo  parliiim  cxercitus  ad 
inviccm  sccundum  divcrsa  officia,  et  cst  or- 
do  ad  bonuin  ducis,  quod  cst  vicloria,  et 
hic  ordo  est  prcTcipuus,  proptcr  qiicm  est 
prinnis  ordo.  —  Accipicndo  crgo  bonum  or- 
dinis,  qui  cst  in  parlibus  univcrsi  ad  invi- 
ceni,  tale  bonum  considcrari  potest  vel  quan- 
tum  ad  partcs  ipsas  ordinalas  vel  quantum 
ad  ordinem  partium.  Si  quanlum  ad  partes 
ipsas,  tnnc  potcst  inlclligi  univcrsum  ficri 
mclius  et  perfeclius  vel  per  addilioncm  plii- 
lium  parlium,  si  niinirum  mullcT  alicT  spc- 
cies  crecntur,  et  implcantur  nuilti  gradiis 
bonitalis,  qui  possnnt  essc,  cum  cliam  in- 
tcr  summani  creaturam  et  Deum  sit  infinila 
distantia  ;  et  sic  Dens  melius  et  perfeclius 
universum  facere  potuisset  et  posset.  Sed 


88  SECl'M>A  SIXOD.K  —  PUIhnSOIMIIA   NATLKALIS 

illiul  miiviTsum  se  hiibiTct  ad  lioc  sicut  lo-  qiiod  civsceret  Ijonitas  partiuiii  uiiiversi  cl 

tum  ad  partcm,  et  sic  nec  penitus  esset  onlo  earum  ad  invicem,  possel  meliorari 

idein  nec  penitus  esset  diversum;  et  haec  ordo  in  finem  ex  co  quod  propinquius  ad 

additio  honitatis  esset  per  modum  quanti-  finem  se  haberent,  quanlo  similitudinem  di- 

tatisdiscrelie. —  Vc^  potest  intelligi  fieri  me-  vina^  bonitatis  magis  consequerentur,  qua? 

lius  quasi  intensive,  quasi  mulatis  omnibus  est  omnium  finis.  —  Ibid. 

l)artibus  ejus  in  melius  ;  quia  si  ali(pKT  par-  Ad  primum  ergo  diccndum,  quod  cuni 

les  meliorarentur  aliis  non  melioratis,  non  dicimus  Deum  posse  ali(piid  facere  melius, 

esset  tanta  bonitas  ordinis ;  sicut  patet  in  quam  fecit,  si  ly  melius  sit  nomen,  veruni 

cythara,cujussiomneschordcT  meliorantur,  est ;  qualibet  enim  re  potest  facere  aliam 


fit  dulcior  harmonla,  sed  quibusdam  tan- 
tum  meliorafis  fit  dissonanlia.  Ilan-  autem 
melioratio  omnium  parlium  vel  polest  in- 
felligi  secundum  bonifafem  accidentalem, 
et  sic  posset  Deus  facere  universum  nielius 
et  perfecfius  quam  sif,  manenfibus  iisdem 
l^arfibus  et  eodem  universo  ;  vel  secundum 
l)onifafem  essentialein,  et  sic  non  potest 
Deus  facere  universum  melius  quam  ipsum 
sit,  sicut  nec  rem  meliorem  quam  ipsa  sit. 


meliorem.  Eandem  vero  potest  facei"c  nio 
liorem  quodammodo,  ct  quodammodo  non, 
sicut  diclum  esf ;  et  idem  dico  de  universo. 
—  Si  vero  ly  meliiis  sitadverbiuuK.-t  impor- 
fet  niodum  ex  parfe  facientis,  Deus  non  po- 
test  faccre  melius  quam  sicut  facit,  quia 
non  potcst  facerc  cx  majori  Ijonitatc  el  saj^i- 
cntia.  Si  autcm  importet  modum  ex  parte  f;i- 
cfi,  sic  pofest  facerc  mclius,quia  potest  dare 
rebus  a  se  factis  melioreni  modum  cssendl 


licetpossitaliquodaliud  universumfaccreeo  (piantum  ad  accidentalia,  licct  non  quan- 
nielius,  alias  speciescreando,  uldiclum  est:  tum  ad  essentialia.  —  la,  q.  35,  a.  6, 
sicut  efiam  non  potest  facere  quafernari-     ad  i. 

um  majorem,  (piia  si  csset  major,  jam  non  Vel  dic,  quod  licct  Deus  produxerit  uni- 
esset  quafernarius,  scd  alius  numerus  ;sic  vcrsum  ct  producat  unamquamquc  rcm 
enim  se  habet  additio  differentiae  substan-  tota  sua  potentia  infinita,  non  tamen  sequi- 
tialis  in  definitionibus,  sicut  additio  unitatis  tur  quantitas  bonifatis  in  cfTcctu  nisi  se- 
in  numeris,  ut  dicitur  8.  Melaphys.  {lexl.     cundum  volunfafem  opificis,  quce  se  habet 

ut  impcrans  ad  opus,  quod  potentia  exse- 
quendo  educit.  —  I.  Sent.  dist.  44,  q.  1, 
a.  1,  ad  3. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  de  ratio- 
ne  Filii  est  quod  a?quetur  Patri ;  non  est 
aufem  de  ratione  crcaturae,  quod  sit  melior 
quam  a  Deo  facta  est  ( la,  1.  c.  ad  2).  — 
Vel  dic,  quod  quamvis  accipere  a  Patre  sit 
commune  Filio  cum  omni  crcatura  commu- 
nitate  analogiie,  lamen  habere  per  naturam 
est  sibi  proprium,  sicut  ipsemet  dicit.  Et 
ideo  «qualitas  paterna  debetur  sibi  per  na- 
turam ;  unde  si  non  aequalem  genuisset, 
cum  potuisset,  Deus  Pater  invidus  fuisset, 
quia  subtraxisset  dignitatem  Filio,  quani 
deberet  et  posset  habere.  Sed  creatura  nnn- 
quam  pofest  pertingere  ad  ajqualitatem  Dei, 
nec  alia  mensura  bonitatis  illi  debetur  quam 
secundum  determinationem  diviute  volunta- 
tis ;  et  ideo  nulla  invidia  in  Deo  rcsultat, 
si  universum  melius  facere  potuit    quam 


10;  1.  7,  c.  3) .  —  1.  Senl.  dist.  44,  q.  1, 
a.  i  et  2 ;  Hannibaldus  Ibid. ;  ia,  q.  25, 
a.  6,  c. 

Si  autem  accipiatur  ipse  ordo  partium, 
sic  non  pofest  universum  esse  melius  per 
modum  quantifafis  discrefa^,  nisi  fiat  addi- 
tio  in  partibus  universi,  quia  in  universo 
nihil  est  inordinatum.  Sed  intensive  posset 
esse  melius,  manentibus  iisdem  partibus, 
quantum  ad  ordinem  qui  sequitur  bonita- 
tem  accidentalem ;  quanto  enim  aliquid  in 
majus  bonum  redundat,  tanto  ordo  melior 
est.  Sed  ordo  qui  scquitur  bonitatem  es- 
sentialem,  non  potest  esse  melior,  nisi  fiant 
aliie  partes  et  aliud  universum. 

Similiter  ordo  qui  est  ad  finem  potest 
considerari  vel  ex  parte  ipsius  finis ;  et  sic 
non  pofest  essc  melior,  ut  scilicct  in  me- 
liorem  fineni  universum  ordinetur,  sicut 
Deo  nihil  melius  esse  potest ;  —  vel  quan- 
tum  ad  ipsum  ordinem ;  et  sic  secundum 


DE  C(ELO  KT  MLNim  -  Ol^KST.  XXIX  DK  NATLIIA  UKKl  -  AHT.  I 


CJO 


fecit.  Kl   hoc  csl,  qiiod  lliiaiius  (licil  {(h     liuil,  <iuil)iis  posliuofiuui  s.'niu<luin  pmvi 


Synodis  c.  24,  n.  58;  —  .Mi},Mio  P  P.  l.  I 
10,  col.  5-20),  qnoci  onniibus  crcaluris 
subslJMiliain  Dci  volunlas  allulil,  sod  Kiiio 
nalura  (lcdil.  —  1.  Scnl.  I.  c.  ad  -2. 

A(l  lertixni  diccndum,  (|U()d  univcrsum 
suuposilis  islis  rcbus  non  polcst  cssc  mc- 
lius  proplcr  dcccnlissimum  ordincm  liis 
rebus  allribuluni  a  Doo,  in  quo  bommi 
univcrsi  consislit ;  quoruin  si  unum  aiiipiod 
essel  mclius,  corrumporolur  proportio  or- 
dinis ;  sicut  si  una  diorda  plus  dobito  in- 
lendcrclur,  corrumporolur  citbario  mclodia. 
Possct  tamcn  Dcus  alias  rcs  atquc  adco  ali- 
ud  univcrsum  facere  vcl  aiias  ros  addoro 
istis  rcbus  factis,  et  sic  cssot  iilud  univer- 
sum  niclius.  —  la,  q.  25,  a.  6,  ad  3. 

Ad  qnarluni  dicondum,  quod  muita  sunl 
connnunicabilia  crcatuni\  quic  non  sunt 
communicata,  et  tamcn  Dcus  infinita  boni- 
tate  crcaturis  communical  bona  sua ;  com- 
munical  cnim  eis  secundum  quod  ratio 
sapientia^  exigit  secundum  respoctum  ad 
niodum,  quem  divina  bonitas  pra^fixil.  — 
Hannibald.  in  1.  Senl.  dist.  ii,  q.  I,  a. 
I,  ad2. 

Ad  fpdnluni  diccndum,  quod  licet  abso- 
lute  loqucndo  divina  voiuntas  non  possit 
esse  ratio,  quarc  univcrsum  non  liat  meii- 
us,  tamen  potost  essc  ratio  cjus,  si  pra^sup- 
ponatur  modus  a  voluntate  divina  pra^fi- 
xus;  hoc  enim  divina^  competit  volunlati, 
ut  illud  sit  in  robus,  quod  divina  sapionlia 
et  voluntas  dctcrminavit.  —  Ibid.   ad  '3. 

Ad  sejctHni  diccndum,  quod  qua^iibot  rcs 
in  se  considerata  non  est  oplima,  nisi  for- 
te  in  quantum  attingit  omnom  bonitatom 
suam  esscntialom,  sicut  si  dicatur  tcrna- 
rius  esse  maximus,  quia  attingit  quantita- 
tem  sure  specici ;  scd  in  ordine  ad  univcr- 
sum  cst  optima,  sicut  Augustinus  dicit 
{Enchirid.  c.  10;  —  Mignc  PP.  L.  t.  -40, 
col.  236).  —  1.  Scnl.  dist.  U,  q.  1,  a. 
1,  ad  1. 

.4(/  scptimuni  dicendum,  (piod  diversi- 
tas  graduum  in  cntibus  non  tantum  esl  ex 
partererum,  quarum  capacitatesad  invicem 
distant,  sed  etiam  ex  ordine  sapicntia?  dis- 
poncntis,  quae  divcrsas  capacitatos  robus  tri- 


dfiifiam  siiam  doiia  siia  iargitur,  (pia-  pro 
divcrsilalt'  capacilalum  a  Do(»  ortiiiiatariim, 
(livoisimodo  a  divcrsis  participantur.  —  i. 
c.  ad 


i. 


QUiESTIO     XXIX 

DE  NATLRA  CCE.LI. 

Doindc  cousidcrandiim  est  de  ccelo,  de 
quo  quiiupio  invosliganda  sunt :  naliira, 
unitas,  niotus,  actio  et  accidcntia. 

CmCA  PRIMUM  QU.EIIUNTUR  QUATUOB; 

1.  Utrum  coelum  habeat  materiam  vcl  illa  care- 
at,  seu  utrum  sit  composiluni  ex  materia  et 
forma. 

2.  Utrum  coelum  habcat  matcriam  diversae  ra- 
tionis  a  matcria  sublunarium,  aii  vero  ejusdem, 
ita  ut  sit  una  materia  omnium  corporahum. 

3.  Utrum  coelum  sit  animatum. 

i.  Utrum  coelum  sit  ingenerabile  et  incorrupt- 
bile. 

ARTICUTUS    I 

UTRUM  CCELUM  HAREAT  MATERIAM  YEL  ILLA 
CAREAT,  SEU  UTRUM  SIT  COMPOSITUM  CX 
M.\TERIA  ET  FORMA. 

Videtur  quod  coelum  careat  materia  ac 
proinde  non  sit  composituni  ex  materia  et 
forma. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (8.  Melaplujs. 
text.  12;  I.  7,  c.  4;  et  12.  Mctaphys.  texl. 
10;  1.  11,  c.  2),  quod  naturaies  et  sempi- 
torna3  substanticT,  ut  coeli,  vel  non  habent 
matoriam,  vel  si  habent,  habcnt  tantum 
mobiiem  sccundum  locum ;  ergo  ccelum 
non  habet  matoriam.  —  8.  Metaphys.  I.  4 
(3);  12.  Mclaphys.  1.  2  (1). 

2.  Pra^terea,  dicit  Phiiosophus  (8.  Mela- 
phys.  text.  14;  I.  7,  c.  5),  qiiod  non  cujus- 
libet  rei  matoria  est  pars,  sed  tantum  rei 
gencrabilisct  corruptibiiis ;  sed  ccElum,  ex 
Phiiosopho  (1.  de  Mo  text.  20;  c.  3),  est 
ingcnerabile  et  incorruplibile  :  ergo  ccelum 
non  habet  materiam.  —  8.  Melaphy^.  1.  4 
(3);  i.  de  Ca^lo  I.  6. 


U)  SKCINDA  SKCr.Nn.K  — 

:].  rr;i'h'n':i,  iiKilerhi,  iil  ditil  1'liilosu- 
|)lms  ( I.  Pliijs-  fi^^^f-  ^'^;  c.  9),  esl  suhje- 
(•tuiii,  cx  quo  fil  aliquid,  cuiii  insil ;  setl 
nvliim,  iit  tiiritur  '1.  <lc  Cwlu  ( texl.  1  ;  c. 
I  ),  iioii  est  laftum  :  ergo  non  est  comi^osi- 
liimex  mateiia  et  fomia.  —  I.  Pltijs.  I. 
i:.  (  li);  -2.  (le  Cwlu  I.  I. 

i.  Pra'terea,  ea  (juie  liaijiiit  maleriam, 
neccssario  habeiit  coiilraria,  ut  dicitur  I. 
(lc  ClvIu  (t(\rt.  40;  c.  3)  ct  de  Lumjilu- 
lUne  et  Bievitatc  Vitii'  ( c.  2 ) ;  uiule  dicit 
IMiilosoplms  (1.  Pliijs.  tcrt.  08;  c.  7), 
(|Uod  materia  est  subjeclum  coutrariorum; 
sed  cteliim  uou  habel  coulrarium,  (luia 
est  incorruptibile,  ut  dicilur  I.  de  Coilu 
(I.  c.):  ergo  cceluin  non  habei  materiam*. 

—  \.  ile  C(ch  1.  0;  1.  Plnjs.  I.  13  (  \:>). 
.5.  Pi\Tterea,  dicit  Philosophus  (9.  Meta- 

pliijs.  tcjt.  17;  I.  7,  c.  8),  quod  nullum  Jeler- 
num  habet  i)Otenliam  passivam,  eo  quod 
oinuis  potentia  passiva  est  potentia  conlra- 
diclionis;  sed  ca?lum  secunduin  Philoso- 
l)lHim  est  ieternum,  ut  dictum  est(siipra 
arg.  1 ) :  ergo  ctrlum  non  est  compositum 
ex  materia.  —  9.  Mctuphijs.  I.  9  (4). 

0.  Prieterea,  dicit  Philosophus  (1.  de 
Generat.  text.  54;  c.  7),  quod  illa  activa 
sunt  impassibilia,  qu«  non  habent  formam 
in  materia,  illa  vero  sunt  passibilia,  quie 
habont  formam  in  miteria ;  sed  coelum  est 
activum  impassibile :  ergo  caret  materia. 

—  \.  de  Generat.  l.  40. 

7.  Pneterea,  Philosophus(l4.  Metaphi/s. 
teM.  30;  1.  11,  c.  6)  ex  eo  quod  intelli- 
gentia}  sunt  substantia)  sempiternoe,  arguit, 
quod  debeant  carere  materia ;  sed  ccelum 
secundum  Philosophum  (2.  dc  Ccelu  text. 
\  ;  c.  1 )  est  aeternum :  ergo  coelum  non 
est  compositum  ex  materia.  —  12.  Metth 
phijs.  1.  5  (4);  2.  de  Coclu  1.  1. 

8.  Priuferea,  ut  colligitur  ex  Philosopho 
(8.  Mclaphijs.  text.  4;  1.  7,  c.  i  ),  sola  ge- 
neratio  et  corrupfio  sunt  principium  veni- 
endi  in  cognitionem  maferia^.  primae ;  sed  in 
cceIo  non  est  gcneratio  neque  corruptio, 
cum  sit  ingenerabile  et  incorruptibile,  ut 
dicitur  1.  de  Coilu  {texl.  20;  c.  3)  :  ergo 
in  coelo  non  est  materia.  —  8.  Metaphi/s. 
I.  \:  f.  de  Ccclo  I.  6. 


PIIILUSOPIIIA    NATIUAMS 

Sed  cuntra  est  :  1.  c(X'lum  esl  corpus 
nafurale,  iif  dicif  Philosophus  \.dc  CijcIo 
(tcxt.  1  ;  c.  1  )  et  8.  Mctaphijs.  {lext.  1  ; 
I.  7,  c.  1  ) ;  sed  omnis  subsfanfia  iiatura- 
lis,  ut  dicif  Philosophus  2.  Phys.  (tcxt.  4; 
c.  1  )  ,  est  composita  ex  maferia  et  fonna  : 
ergo.  —  1.  de  CwI(j  I.  1  ;  8.  Mctaphijs.  I.  1  ; 
±  Phijs.  I.  1. 

2.  Pneferea,  dicitur  2.  de  Generat.  {tcxt. 
51  ;c.  9  ),  quod  eadem  genere  et  numero 
ierpialia  sunf  |)rincipia  in  sempiternis  afque 
in  generabilibus ;  sed  hujusmodi  princl- 
pia  sunf  materia  et  forina,  ut  ibidem  dici- 
fur:  ergo  cceluin  est  coniposituin  ex  mafe- 
ria  et  forina.  —  2.  de  Generat.  1.  9. 

3.  Pneferea,  omnis  subsfantia,  ut  dicif 
Philosoplius  2.  de  Anima  {text.  2 ;  c.  1 )  et 
7.  Melaphijs.  {text.  7  ;  1.  6,  c.  3)  et8.  Mcta- 
phijs.  {text.  3;  1.  7,  c.  1 )  vel  est  maferia 
vel  forma  vel  compositum  ex  illis ;  sed  cce- 
lum  non  est  sola  forma ;  nam  forma  inate- 
riam  respicit,  cum  sit  actus  ipsius ;  neque 
est  sola  maferia,  tuin  quia  materia  est  pro- 
pfer  forinam,  tum  quia  inotus  localis,  qui 
convenit  coelo,  habet  pro  subjecto  coinpo- 
situm  ex  materia  et  forma,  ut  dicitur  I.  de 
Generat.  {tcxt.  23  et24;  c.  4):  ergo  coelum 
estcompositumexmateriaet  forma.  — 2.  dc 
Anima  text.  I.  1  ;  7.  Mctaphijs.  1.  2 ;  8.  Me- 
phijs.  I.  i  ;  Tabiila  Aurea  voce  « forma » 
n.  84  vi  79. 

4.  Pra3terea,  dicit  Philosophus  (8.  Meta- 
pliijs.  text.  4 ;  1.  7,  c.  i ),  quod  in  omm 
mutatione  cst  accipere  materiam,  sicut  in 
omni  mutatione  est  aliquis  modus  fiendi  vel 
simpliciter  vel  seeundum  quid ;  sed  in  coe- 
lo  est  mutatio  aliqua  et  aliquod  fieri  secun- 
dum  quid ;  est  enim  mutatio  localis  et  ali- 
qua  alteratio  secundum  illuminationem  et 
obscurationem :  ergo  in  coelo  etiam  est  ma. 
teria.  —  8.  Metaphijs.  1.    1. 

Respondeo  dicendu.m,  quod  Averroes 
{de  Substantia  Orbis  c.  2)  dicit,  quod  cor- 
pus  coeleste  non  est  compositum  ex  materia 
et  forma  quasi  ex  potentia  et  actu,  sed  di- 
cit  ipsum  csse  maferiam  actu  cxistentem, 
et  formam  ejus  dicit  animam  ipsius,  ita  ta- 
men,  quod  non  constituatur  in  essc  per 
formam,  sed  solum  in  moveri;  et  sic  dicit 


m  C(KI.n  KT  .MIMH)  —  (jl.KST.  XXIX  DK  N ATl  K.V  (.(KKl  —  \n\ .  I 


41 


in  eo  esse  iioii  |)oU'iiliam  ad  esse,  sed  so- 
luni  ad  ul)i,  sicut  dicH  Philosophiis  (  hi. 
MeUtphjs.  tcxt.  10;  I.  II,  e.  ±).  Sed  iKec 
posilio  el  veritati  repujinal  rl  inleulioni  .\i-i- 
slolelis.  Verilali  (piidcni  rci^iijiiial,  iiuia  ma- 
nifcslum  csl,  ipiod  corpus  ccrlcsle  esl  ali- 
(iu(»d  cns  aclu  ;  aliotpii  uon  ajferet  iu  luec 
infeiiora,  nec  nu)vcrclur,  (piia  (piod  csl  in 
poteutia  taulum,  non  est  suhjcclum  moliis, 
ul  dicilur  iu  (1.  Vhijs.,  cl  (piia  uuiiUKpiod- 
(jue  agit  iu  (pianlum  esl  aclu  (  Tnbula  Au- 
rea  voce  «  ageus «  n.  108).  Oporlet  autem 
oumc  (juod  esl  aclu  ens,  vel  esse  Ibriuam 
suhsisleulcin,  sicut  sunt  suhtanliiL'  scpara- 
Ue,  vel  hahcre  formam  iu  alio,  (piod  (pii- 
deni  sc  liahcl  ad  formam  siciil  matcria,  cl 
sicut  polculia  ad  aclum.  Non  autcm  j^otcsl 
dici,  (piod  coipus  ciclcslc  sit  forma  suhsi- 
slens,  (piia  sic  e.sset  intellcclum  in  aclu,  non 
cadcns  suh  sensum  iie(pie  suh  (|uantilalcm. 
HcriiKpiiliir  ergo,  (piod  est  compositum  ex 
niateria  et  forma,  et  poteutia  et  actu,  el  per 
cousc(]iicns  iu  illo  esl  suhjeclum  aclualila- 
tis  ipsiiis.  —  (/('  C(Wo  I.  0;  8.  Phijs.  1. 
±\ ;  la,  ((.  00,  a.  "1. 

Yeruui  esl  tamen,  (piod  ikmi  oporlcl  (juod 
islud  suhjeclum  vel  materia  haheal  |)rivalio- 
nem,  (|iiia  privatio  niliil  aliud  est  (piam  ah- 
seulia  fornue  ^\\\a\  est  nata  iucsse.  lliiic 
aulein  maleri;i}  vel  suhjcclo  non  est  nala 
inesse  alia  forma,  sed  forma  ipsius  replet 
totain  potentialitatem  niatericT,  cuni  sit  qiui^- 
dam  tolalis  et  uuiversalis  perfeclio.  Quod 
patet  ex  hoc,  cpiod  virlus  acliva  ejus  est 
universalis,  non  particularis,  sicut  virtus 
infcriorum  corporum,  quorum  fornuT  tam- 
quam  particulares  exisfentes  non  possunt 
replere  totam  polenlialitatem  materia» ;  un- 
de  simul  ciim  una  forma  remanet  in  matc- 
ria  privatio  forma->  alteriu><,  qua^  est  apla 
nata  inessc.  Et  hinc  patet  error  .Vverrois ; 
deceptus  enim  fuit  per  aHpiivocationem  po- 
tentia\  Nam  poteutia  quandoque  se  hahet 
ad  opposita  ;  et  ha^c  excluditur  a  corpore 
ccclesti  et  a  suhstantiis  simplicihus  separa- 
tis,  quia  nou  est  in  eis  potentia  ad  non  es- 
se  secundum  iuleulionem  .Vristolelis :  eo 
qtiod  suhstantiT  simplices  sunt  forma^  tan- 
tum ;  forma^  autem  convenit  esse.  Maleria 


autcm  corporis  ccjelcslis  non  est  iii  potcntia 
ad  aliam  forinam.  Sicut  eniiu  corpus  co-lcstf 
coniitaratur  ad  siiaiu  li;;iiiain,  cujus  cst 
suhicclum,  iil  potcnlia  ad  acliim,  cl  lamcn 
iiou  polcsl  non  liahcrc  talciu  figiiram:  ita 
malcria  corporis  cdMestis  comparaliir  ad 
lalcin  formani  ul  potcutia  ad  acliim,  cl  iioii 
csl  in  polcnlia  ad  privalioncm  hiijiis  forina> 
vcl  ad  noii  essc.  Noii  cuiiii  oinnis  polcntia 
est  oppositorum  ;  aliotpiin  possihilc  non  sc- 
qiicreliir  ad  nccesse,  sicut  dicitur  in  "2.  Pe- 
rihertn.  c.  8  (al.  dc  Iitferpret.  c.  \:]).  Ksl 
ctiain  ejus  posilio  contra  IMiilosophum,  (pii 
I.  <le  Cwlo  in  (|iiadain  dciuonslralioiie  di- 
cil,  (piod  corpiis  co'lestc  liahel  i)otenliaiu 
vel  viiliilcin  ad  lioc  (piod  sil  senipcr  ;  ergo 
.sccuiidum  IMrilosophum  C(eluin  hahcl  po- 
lcnliam  ad  esse.  —  \.  de  Coilo  I.  0;  8. 
Phijs.  I.  -21  ;  la,  (1.  00,  a.  -2. 

(Juod  conlirmari  polest  etiaiu  dato  (piod 
corpus  ccelesle  non  sit  compositum  cx  ma- 
tcria  et  forma  :  quia  necesse  est  (piod  oiu- 
nis  suhslaiilia  simplcx  suhsistens  vel  ipsa 
sit  suum  esse,  vel  participet  esse.  Suhslau- 
tia  autem  simplex,  qu»  est  ipsuin  esse  siih- 
sisteus,  non  potest  esse  nisi  uiia,  sicut  ne- 
(|ue  alhedo,  si  esset  siihsislcus,  posset  esse 
nisi  una ;  omuis  crgo  suhslanlia,  quT  est 
post  primam  siihstauliam  simpliccm,  par- 
ticipat  esse.  Omne  aulem  parlicipans  com- 
ponitur  ex  participante  et  participato,  et 
participans  est  in  potentia  ad  parlicipatiim  : 
ergo  suhstantiaquantununuKiue  simplex  post 
primam  suhslanliam  simplicem  esl  potentia 
essendi.  Unde  reliiiquitur  quod  in  corpore 
caMesti  est  potenlia  ad  esse,  non  lainen  ad 
privationem  illius,  quia  non  est  in  illo  po- 
tentia  ad  aliain  formam  ;  et  praiterea,  quia 
est  compositum  ex  materia  et  forma,  licet 
in  ejus  maleria  noii  sit  privatio  alicujus  for- 
ma\  sed  tantum  alicujus  uhi ;  uude  con- 
sequenler  non  est  mutahilc  secundum  for- 
mam  per  generationem  cl  corruptioneni, 
sed  solum  secunduin  ubi.  —  8.  Phys.  1. 

Ad  prinium  ergo  dicendum,  quod  scn- 
sus  Philosophi  (12.  }fetaphi/s.  I.  c.)  est, 
(luod  quTCun^iue  transmutantur  oportet 
quod  haheant  materiam,  sed  aliam  et  aliam. 


42  SECUNDA  SECUND.E  —  rillLOSOPIllA  NATI:HALIS 

Ea    «'iiim    quip    transmutaiitiir    sciiindiim  per  se   generatur,  est  ex  niateria  (ieri  et 

substantiam  seu  iiua?  generaiiliir   et  cor-  constare,  non  autem  formae.  —  Ihicl. 

rum|)imtiir,  habent  materiam,  quie  est  sub-  Ad  lertium  dicenduni,  quod  Piiilosophus 

jectum   generationis  et  corruptionis,   qiia'  lo(piitiir  de  materia  sublunariiim,  qiuc  pro- 

scllicet   de  se    est   in   potenlia  ad  lormas  prie  dicuntur  fieri  et  generari,  ut  dictum  esl 

»'t  privationes;  sed  corpora  ca'leslia,  (|uiu  (  ad  primum  ) ;  caMum  enim  non  est  tiictuni 

sunt  sempiterna  et  ingcneiabilia,   sed   nio-  jier  generationem,  sed  a  Deo  simul  forma 

Itilia  secimdum  locum,  habenl  (piidem  ma-  ca'li  ciim  ejiis  materia  prodnct»  sunt  per 

leriam,  sed  non  qiia)  est  subjccliim   gene-  creationem.  —  2.  de  Ca'lo  1.  1  ;  2.  Sent. 

rationis,  aut  quie  sit  in  polentia  ad  formam  dist.    15,  q.   1,  a.  1,  ad  1  ;  Opusc.  42,  c. 

«'t  privationem,  sed  (luse  est  in  polentia  ad  15  (6). 

terminos  motiis  localis,  qui  siiiit,  iinde  in-  Ad   quartum  dicendum,   quod   quia   in 

cipit  motus,  et  quo  motus  tendit.  —    12.  omni   motu  est  aliqua   contrarietas,    ideo 

Metapliijs.  1.  2(1).  etiam  in  molu  cali  est  talis  contrarietas. 

Sensus  vero  8.  Metaphijs.  (I.  c),  ubi  di-  Cum  enim,  ut  dictum  est  (ad  primum  ),  iu 

cltur,  qiiod  forsan  caMestia  corpora  non  ha-  coelo   sit  alteratio  et   motus    localis,    est 

bent  materiam,  vel  si  habent,  non  talem  (pia-  contrarietas  form»  accidentalis  et  privatio- 

lem  liabent  geneiabilia  et  corruptibilia,  sed  nis  talis  forma?.  —  1.  de  Co;lo  I.  8. 

soluin  secundiim  jjotentiam  qua)  est  in  mo-  Ad  quintum  dicendum,  quod    Philoso- 

tu  locali,  hicesl.  Cum  enim,  ut  coHigitur  ex  phus  loquitur  de  potentia  passiva  seu  de 

Vh\\vi>o[)ho (S.  Metajiliijs.  text.  A;\.l ,  c.  i  ),  materia  ut  dicit  ordinem  ad  esse  simplici-. 

In  rebus  generabilibus   et  corruptibilibus  ler,  u{  paieX  e\\.  de  Ccclo{text.  iSQ^c.i^i), 

generatio  et  corruptio  indiicant  in   cogni-  iibi  ait,  quod  ea,  quae  generantur  et  cor- 

tioneni   materiie,   (piia   in    generatione   et  lumpuntur,  a  natura  habent  quod  quando- 

corruptione  oporlet  esse  uuum  subjectum  (pie  sint  vel  non  sint,  et  quod  eorum,  quae 

commune  ad  privationem  et  forniam,  se-  sunt  hujusmodi,  est  eadem  potentia  contra- 

quilur  quod,  quia  in  corporc  ccelesti   non  dictionis,  scilicet  ad  esse  et  non  esse:  qula 

est  potentiaad  privationeni  forma:',  sed  so-  quod  quandoque  sint,  quandoque  non  sint, 

lum  ad  diversa  loca,  coelum  non  habet  ma-  habent  ex  materia,   quse  subjicitur  priva- 

teriani,  (piae  sit  in  potentia  ad  formam  et  tioni  vel  formae.  —  1.  de  Cailo  1.  29. 

privationem,   sed  qwx  est  in  potentia  ad  Yel  dic,  quod  nullum  aeternum  habet 

diversii  loca.  Corpus  autem  comparatur  ad  potentiam  passivam  contradiclionis  adesse 

locum   non  sicut  materia  ad  formani,  sed  et  non  esse  sinipliciter,  habet   tamen  ad 

magis  sicut  subjectum  ad  accidens ;  et  licet  esse  et  non  esse  secundum  quid  aut  se- 

comparatio   subjecti   ad  accidens  sit  quo-  cundum  quale  aut  ubi,  ut  luna  est  in  pcH 

dammodo  ut  materijeadformam,  non  tamen  tentia  ut  sit  illustrala  a  sole,  et  sol  est  in 

subjectum  est  omnino  materia.  Et  sic  cor-  potentia,  cum  est  in  oriente,  quod  sit  in 

pus   coeleste  universaliter  nullo  modo  ha-  occidente.  —  9.  Metaplujs.  1.  9(4). 

bet  materiam   si  subjectum  materiam  non  Ad  sextuni  dicendum,  quod  sensus  Phi- 

dicit,  vel   habet  materiani  ad  iihi  si  suje-  losophi  in  i.  de  Generat.  (1.  c. )  est,  quod 

ctum    dicitur  niateria.  —  8.  Metaphys.  \.  quaecunque    agentia  non  habent  eandem 

4  (3).  formam  in  materia,  qua?  sit  ejusdem  ratio- 

Ad  secundum  dicendum,  quod  Philoso-  nis  cum  passibilibus,  haec,   cum  sint  de 

phus  ibi  comparat  conipositum  generabile  numero  agentium  sive  activorum,  sunt  im- 

et   corruptibile  ad  ejus  partem,  puta  for-  passibilia;  quaicunque   autem  habent  for- 

mam,  et  dicit,  quod  sicut  solum  composi-  mam  in  materia  ejusdem  rationis,  agendo 

tum  dicitur  proprie  et  per  se  generari  et  patiuntur.  Et  patet  hocexhis,  quae  subdit-; 

corrumpi,  non  autemejuspars,  putaforma,  declarat  enim,   quae  dicatur  una  niateria 

nisi  per  accidens,  ita  solius  compositi,  quod  activorum  et  passivorum,  et  dicit  quod  di- 


f)K  GU:i.O  KT  Ml  NDO  —  OL.EST.  ) 

citur  cssc  uiia  nialoria  rnjiislibct,  qnrc  cst 
snscc|)tiva  ronlrariornin,  (|wa'  liccl  sit  nna 
snhjcclo,  (lillcrl  lanicn  sccnndnnicssc;  snh- 
sUit  cnini  diiohns  conlrariis,  (jnornni  unnni 
quia  cst  in  aclivo,  altcrnni  in  passivo,  idco 
una  niatcria  dicilnr  essc  activi  ct  passivi. 
C(cluni  aulcni  non  liahcl  niatcriani  cjusdcni 
rationis  cuni  malcria  snblnnarinin,  cnni  in 
agcndo  non  paliatur.  —  1 .  dc  Geneiai.  I.  20. 

Ad  seplimum  diccndnni,  qnod  Philoso- 
phus  optimc  prol)at  c.\  eo  quod  inlclligcn- 
titTi  sunt  ictcrna^,  (piod  dchcnt  carcrc  ma- 
lcria,  qiKT  sil  polcnlia  ad  cssc  simpiicilcr; 
ibi  cnim  ralioncm  alTcrl  hnjus  dicli,  qnia 
qnod  i)()lcntia  cst,  contin.^il  non  cssc  ;  undc 
oporlcl  (piod  suhslanlia  inlclligcnli;c  mo- 
vcntis  ccelum  tota  sit  actus.  —  1:2.  Mela- 
phi/s.  I.  5  (4). 

Ad  octavum  diccndum,  (piod  licetcxge- 
ncralione  et  corruplionc  prinunn  devenia- 
mus  in  cognitioncm  matcriic  prinue  ( nam 
hfec  proprie  est,  qua3  est  subjeclum  Ibnnie 
suhstantialis  et  privalionis;  nam  si  ma- 
tcria  i^rima  de  se  habcrcl  aliquam  Ibrmam 
propriam,  pcrcam  csscl  ali^piid  aclu,  et  sic, 
cum  supcrinduceretur  alia  forma,  non  sim- 
plicitcr  matcria  pcr  cam  essct,  scd  ticrct 
hoc  vd  illud  cns,  ct  sic  cssct  gencralio  sc- 
cundum  quid  et  non  sinq)liciter.  Undc  om- 
nes  poncntcs  prinuim  snbjcclum  cssc  ali- 
quod  corpus,  ut  acrem  ct  a(jnam,  posucrunt 
gcncrationcm  idemesscqnod  allcrationcm); 
—  ex  mutatione  lamcn  iu  univcrsum  possu- 
mus  devcnire  in  cognilionem  materiic,  quc- 
modo  hanc  inesse  in  onuiibus  substantiis 
sensibilibusprobat Plulosophus8.  Metapln/s. 
{tejct.  A;  1.7,c.  1).  —S.Metai}lii/s.\.  [. 

ARTICULUS    II 

ITRUM  C(ELUM  HABEAT  MATERIAM  DIVER- 
S.E  RATIOMS,  AX  EJUSDEM  CUM  MATERIA 
SUBLUNARIUM. 

Vidctur  quod  nuitcria  cueli  sit  cjusdem 
rationis  cum  matcria  sublunarium. 

1.  Philosophus  enim  (1.  Phijs.  text.  79 
et80;  c.  9)  unam  tantum  maleriam  ponit; 
sed  in  illo  libro  delerminat  de  mobili  in 
conunnni ;  ergo  omnium   corporum   cfclc- 


XXIX  DK  .N.VTUU.V  C(KLI  —  AllT.  II 


).1 


slinm  cl  snhlnnarinm  csl  una  malcria  cjns- 
dcm  rationis  in  onniibus.  —  -2.  Sent.  disl. 
1:2,  q.  1,  a.  1,  arg.  \. 

"2.  PraMcrca,  scciMidnm  l'hil(tso|)hnm(  2. 
Metapht/s.  te.ct.  12;  I.  1  niiii.,  (.  2)  ncccs- 
.se  cst  imaginari  malcriam  in  re  mota;crgo 
(iua'cun(juc  convcniunl  in  ali(juo  moln,  vi- 
dcnlnr  in  malcria  convcnirc  ;  scd  loci 
mulatio  est  commnnis  suiicrioribus  cl  infc- 
riorihus  corporibns:  crgo  cl  ujatcri.i.  — 
1.  c.  arg.  5. 

."}.  Prieterca,  Philosojjhns  dicil  ( .").  Mcln- 
pln/s.  text.  10;  I.  i,  c.  0  ),  (juodill.i,  (jna; 
snnl  nnum  in  gcncrc,  snnt  uiuim  in  malc- 
ria ;  scd  onmia  corporalia  convcniunl  in 
gcncrc  corj)oris :  crgo  omninm  coiporum 
lam  c(i'lcslinin  (jnain  snblnnarinm  csl  nn.i 
cadcmquc  malcria.  —  la,  (j.  «iO,  a.  -2, 
arg.  2. 

/j..  Privlerea,  diversus  actus  lil  iii  divcr- 
sa  i)otcntia,  ct  unus  in  nna ;  sed  oinnium 
corporum  est  nna  fonna,  scilicet  corj^orci- 
las:  crgo  ctiain  est  una  matcria.  —  Ihid. 
arg.  .-];  2.  Sent.  disl.  h2,  (j.  I,  a.  I, 
arg.  1. 

.").  Prictcrca,  malcria  in  sc  considcral.i 
est  solum  in  polcntia,  sed  dislinclio  csl 
l)cr  forinas ;  crgo  malcria  in  sc  considcra- 
ta  est  nna  Umlum  ejusdcm  ralionis  in  cor- 
I)oril)us  coelestibus  el  infcrioribus.  —  la, 

1.  c.  arg.  4;  2.  Sent.  \.  c.  arg.  3. 

6.  Pra^tcrca,  omnc  agens  agitsibi  similc; 
sed  corpora  ccjelcstia  habcnt  in  infcrioribus 
elTcctniu  calidilalis  et  humidilatis :  ergo  vi- 
detnr  quod  qualitatibus  afficiantnr,ct  ita 
videtur  quod  sint  de  natura  horuin  infc- 
rioruin,  cl  conseqncnler  quod  convcnianl 
in  matcria.  —  '2.  Sent.  dist.   li,  q.   I,  a. 

2,  arg.  3. 

7.  Pralcrca,  si  non  csset  eadcm  malcria 
corporum  ccelestiumct  sublnnariniu,  opor- 
terct  quod  matcria  esset  composita  cx  eo 
quod  est  coiumime  utrique  maleri;c,  cl  cx 
co  quod  tacit  divcrsilcltcm  interillas  ;  qiiod 
laiuen  est  lalsum,  cum  malcria  sit  oiunino 
quid  simplex  et  pura  polenlia :  ergo  diccn- 
dum  est,  quod  materia  corporum  coele- 
stium  ct  sublunarium  sit  ejusdem  raliouis. 
—  [.  de  Cwlo  1.  6. 


ii  sKnrxnA  seclnd.k  —  rmLosoiMiiA  natuhalis 

Sed  cvntra  :   I.   (iiia-cuiKiiie   coiivcniiiiil  c.  10;  — Mijiiic  PP.  L.  t. 41,  col.  388):  na- 

iii   iiialiM-ia,   suiil    (ransinutaiiilia   atl   invi-  tuiii  vestia  estis  dissoliibilia,  voluntate  au- 

ceni,  el  agunl  et  patiuntur  acl  invicein,   ut  temineaindissolubilia,quiavolunlasiiieama- 

(licitur  I.  (le  Genenit.  (text.  50  s(i(i. ;  c.  jor  esl  nexu  vestro. — llanc  autem  positio- 

7);  sed  coipora  ca-lestia  el  inferiora  non  nem  Aristoteles  (I.  cle  Ccelo  a  text.  5  usque 

sic  se  lialieiit  ad  invicem :  erj,'0  eoruni  ma-  ad  10;  c.  2  et  3)  reprobat  per  motus  na- 

teria  noii  est  iina,  et  per  conse({uens  nec  lurales  corporum.  (Uim  enim  corpus  cce- 

ejusdem  ralionis.  —  la,  q.  00,  a.  2,  arg.  lesle  liabeat  naturalem  motum  diversum  a 

Sed  iuiitnt.  nalurali  molu  elemenlorum,  sequilur  quod 

2.    rraMeiea,     (piorumcunqiie    iion    est  ejiis  nalura  sil  alia  a  natura  quatuor  ele- 

una  iiolenlia,  iiec  ima  materia :  quia  sicut  menlorum.  El  siciit  motus  circularis,  qui 

rorina   esl  aclus,  ita  maleria  est  potentia ;  est  proprius  corporis   coelestis,  caret  con- 

sed  cor|)oruni  inreriorum  el  superiorum  non  Irarielate,  motiis  autein  elementorum  suiit 

est  polentia  eadeni,  ipiia  secundum  Pliilo-  invicemconlrarii,  ut  qui  est  sursuni,  ei  qui 

so|tliiiin  8.  Metitplujs.  (text.  4  et  12;  I.  7,  esl  deorsuin:  ila  corpus  coeleste  est  absque 

c.  I  el  V)  et  12.  J/c^/y^////.y.  (/t\/7.  10;  I. 'II,  conti'arielate,  corpora  vero  elementaria  sunl 

c.  2)  iii  inrerioribus  est  polentia  ad  esse,  cuin  contrarielate.  Et  quia  corruptio  et  ge- 

sed  in  siiperioribus  tantuin  ad  ubi ;  ergo  neratio  sunt  ex  conlrariis,  seqiiitur  quod 

noii  videlur  quod  sit  inaleria  ejusdein  ra-  secundum  suain  naluram   corpus  ciDeleste 

lionis  in  corporibiis  cffleslibus  et  subluna-  sit  iiicorruptibile,  elemenla  vero  sunt  cor- 

ribus.  —  2.  5c///.  dist.  12,  q.  1,  a.  I,arg.  ruplibila.  —  la,  q.  00,  a.  2,  c. 

1   Sed  contra.  Sed  non  obstanle  liac  dilTerentia  corru- 

.j.  Pnelerea,  in  quocunque  invenitur  ali-  plibililatis  et    incorruptibilitatis  naturalis, 

quid,  oportet  invenire  illud,  a  quo   nun-  Avicebron  posuit  unani  materiam  omnium 

(piain  separalur;  sed  materia  prima   (puo  corporum  tain  coelestium  quani  infenorum, 

est  in  inlerioribus,  nunquain  separatur  a  attendens  ad  unitatem  fornije  corporalis.  Ve- 

pnvationc   Ibrnuo,  quia  quundocunque  est  ruin  ]ia?c  posilio  non  est  possibilis:  primo, 

sub  forina  una,  adjungitur  illi  privatio  for-  quia  si  forma  corporeitatis  esset  unaforma 

nia?  allerius  ;  privatio  auteni  adjuncta  ma-  perse,  cui  supervenirent  aliae  forniae  quibus 

teriie  inducit  corriiptibilitatem :  ergo  vide-  corpora  distinguuntur,  haberet  id  quod  di- 

tur  quod   materia  prima   inferiorum  cor-  cit  talis  positio  necessitatem,  quia  illa  forma 

porum  non  inveniatur  in  corporibus  coele-  immutabiliter  materiae  inhsereret,  et  quan- 

stibus  per  suam  naturam  incorruptibilibus.  tum  ad  illam  esset  onine  corpus  incorru- 

—  Ibid.  arg.  2  Sed  contra.  plibile;  sed  corruptio  accideret  per  remotio- 

Respondeo   dicendum,   quod   circa  hoc  neni  sequentium  formarum,  quae  non  esset 

fuerunt  diversifi  philosophorum  opiniones.  corruptio  simpliciter,  sed  secundum  quid, 

Plato  eniin  et  oinnes  philosophi  ante  Ari-  quia  privationi  substerneretur  aliquod  ens 

stotelem  posuerunt  omnia  corpora  esse  dc  actu ;  sicut  etiam  accidebat  antiquis  natura- 

natura  quatuor  elementorum;   unde  cum  libus,   qui  ponebant  subjeclum  corporum 

quatuor  elementa  cominunicent  in  materia  aliquod  ens  actu,  puta  igncni  aut  aerem, 

una,  ut  niutua   generatio   et  corruptio  in  aut  aliquid  hujusmodi.  —  la,  1.  c. 

eis  ostendit,  per   consequens  sequebatur  Supposito  auteni  quod  nulla  fornia,  qua^ 

quod  omnium  corporum  sit  una  materia  sit  in  corpore  corruptibili,  remaneat  ut  sub- 

ejusdem  rationis  in  illis.  Quod  autem  quiie-  strata  gencrationi  et  corruptioni,  sequitur  de 

dam  corpora  sint  incorruptibilia,  Plato  in  neccssitate  quod  non  sit  eadeni  materia  cor- 

Timceo  adscribebat   non    conditioni  matc-  porum  corruptibilium  et  incorruptibilium. 

riae,  sedvoluntatiartificis,  scilicetDei,quem  Matcria  enim  secundum  id,  quod  est,  est 

introducit  corporibus  coelestibus  dicentem,  in  potentia  ad  formam;  oportct  ergo  quod 

ut  rcfert  S.  Augustinus  de  Civ.  Dei  (1.  13,  niatcria  secundum  se  considerata  sit  in  po- 


I 


DE  C(ELU  ET  MLNDt)  —  Ol'EST.  XX!X 

tentia  ad  formain  oiiiiiiiiiii  illoriiiii,  (iiioriiiii 
esl  inalcria  (-oininiiiiis ;    pcr  iiiiain   aiilcin 
forniain  iioii  lit  iii  aclii  nisi  (|iiaiilniii   ad 
illain   rorniaiii  :    nMnaiict  crj^o   in    pot^Milia 
(|naiiliiiii  ad  oinncs  alias  formas.  Nec   hoc 
excliidiliir,   sl   nna    illarnm   forniarnin    sit 
perfectior  et  conlinciis  iii  se  virlnlc  alias: 
quia  polenlia,  (iiiantiim  est  de  se,   indilVc- 
renler   se  liabet  ad  perfeclum  el  impcrfc- 
ctum.  Unde   siciit  (piando  est  sub  formaim- 
perfecla,  est  iu  potentia  ad  formam  perfc- 
ctaui,  ila  e  converso.  Sic  vvno  inaleria,se- 
cuudum  (juod  est  sub  forma  incorriiiJlibilis 
corporis,  erit  adliuc  iu  potenlia  ad   forinam 
corporis  corruplibilis ;  et  cum  non   babcat 
eam  In  aclu,  erit  siinul  sub  forina  cl  priva- 
lione,  quia  carentia  formae  in  eo  quod  esl 
in  potenlia  ad  formam,   csl   privatio.   Ihec 
auteni  dispositio  est  corruptibilis  cor|)oris. 
Impossibile  ergo  est  quod  corporis  corru- 
plibiliset  incorruplibilis  pernaluram  sit  una 
materia.  —  la,  q.  00,  a.  ^,  c. 

Nec  tamen  dicciidum  est,  ut  fingit  Aver- 

ro(is{({e Subsl(ni/i(i  Orhis  c.  2),  quod  ipsuin 

corpus  c(rleste  sit  materia  avW,  ul  esl  ens 

in  poteutia  ad  ubi  el  non  ad  esse,  et  quod 

forma    ejus   sit    substantia  separala,    (pia^ 

uniatureiut  niotor;  —  quia,  ut  dictum  cst, 

impossil)ile  est  ponere  aliquod  ens  actu, 

quinvel  ipsum  tolum  sit  actuset  forma,  vel 

habeat  actum  seuformam.  Remota  ergo  per 

intelleclum  substantia  separala,  qu»  poni- 

tur  molor,  si  corpus  ccpleste  non  est  habens 

formam  (  quod  est  componi   ex   forma  et 

subjecto  form»  ),  sequitur  quod  sit  totum 

forma  et  actus.  Omnc  autcm  tale  est  intcl- 

lectum  in  actu,  quoddccorporeca?lestidici 

non  potest,  cum  sit  sensibile.  Relinquitur 

ergo  quod  materia  corporis  ca^lcstis  secun- 

dum  se  considerata  non  est  in  potentia  nisi 

ad   formam,  quam    habet ;  nec   refert    ad 

propositum,  qua^cunque  sit  illa  sive  anima 

sive  aliquid  aliud.  Unde  illa  forma  sic  per- 

ficit  illam  materiam,  quod  nullo  modo  in 

ea  remanct    potentia  ad  esse,  sed  ad  ubi 

tantum,  ut  .\ristoteles  (  1.  de  Ccrlo  a  (ext. 

20  usque  ad  32  ;  c.  3  et  4)  dicit ;  et  sic  non 

est  eadcm  materia  corporis  coelestis  et  su- 

blunaris  nisi  secundum  analogiam,  secun- 


r.) 


\)K  .NATlll.V  CtJ-Ll  —  Ain.    II 

diim  (piod  convenliint  in  ralionc  polcnlia'. 
Uiidc  ciiiii  riiilosojdius  l.tle  Cii'lit{tt'jt.  U\ ; 
c.  8  )  numerat  ca-lum  intcr  elcmcnla.  cl 
3.  (le  C(i'lo  ( /(•/•/.  I  ;  r.  I  )  vocal  c(cliiiii 
priiiiiini  clciiicntoriim,  vcl  id  dicil  (piia 
cteliim  cst  pars  pnccipua  uiiiversi,  ul  dicit 
Alcxandcr,  vcl  (pija  est  corpiis  simplcx; 
iioii  aiilein  (piiasil  in  corjioribuscuMcslibus 
et  elcmcntis  iina  matcria  ejusdcm  ralionis 
in  illis.  —  la,  q.  00,  a.  2,  c.  ;  I.  de  Cirlo 
1.  18;  S.de  Cielo  I.  1. 

Ad  piinium  ergo  diccudiim,  qiiod  1'liilo- 
sophus  in  libris  P/n/s.  iioiidiim  probavcrat 
esse  qiiinlam  essculiam,  (piod  in  I.  de 
Ca'lo  dcmonslral  ;  cl  idco  in  libris  P/ti/s. 
niliil  dclcrminal  de  liis,  qih'o  sunt  |)r()pria 
illius  essenlia',  propler  quod  etiaiii  tracta- 
liiin  de  infinilo  icplical,  ut  dicit  Commen- 
tator  in  1.  de  Cirlo.  —  2.  Sent.  dist.  12, (j. 
1,  a.  1,  ad  i. 

Ad  secuudum  dicendum,  quod  siciil  iii 
1.  de  Generat.  (text.  18  sqq. ;  c.  3)dicitur, 
maleria  est  immediale  siibjectum  genera- 
lionis  et  corruplionis,  aliorum  aulcm  mo- 
tiium  pcr  priiis  cl  })oslcrius,  tanlo  plus 
quanlo  illud,  secundum  (piod  cst  miitalio, 
majorem  pcrfcclioncm  molus  pijcsupponil. 
Et  ideo  in  illis  lanlum  est  unilas  malcria; 
prima',  (pia'  in  gencratione  et  corruptione 
conveniuiit,  ct  pcr  cousequcns  eliam  illa, 
qua3  conveniunt  iu  Iribus  molibiis,  scilicct 
augmenlo  et  diminutione  et  allcratione, 
secundum  quod  augmentum  ct  diminufio 
non  est  sine  generatioue  et  corruptionc, 
qua)  etiam  alleralionis  terminus  cst.  S(m1 
loci  mutatio,  ut  in  8.  Pliijs.  ( te.rt.  58  ;  c.  7  ) 
probatur,  est  maxime  pcrfecla,  quia  uiliil 
variat  de  eo,  quod  est  inlrinsccum  rei.  Uii- 
de  subjectum  liujus  motus  est  ens  coinphv 
tum  in  esse  primo  et  inomnibus  proprietati- 
bus  intraneis  rei;  et  talis  motiis  convenit 
corpori  calesti.  Et  ideo  materia  ejus  est 
subjcctum  complctum  in  istis  inferioribus, 
utdicit  Commeulator  (  rft'  Substantia  Orbis 
c.  2  ) ;  unde  remanet  communitas  materia? 
secundum  analogiam  tantum.  —  2.  Sent. 
dist.  12,  q.  1,  a.  1,  ad  5. 

Ad   tertium   dicendum,    quod  si  genus 
consideretur  physice,  corruptibilia  et  incor- 


SECr.ND.V  SKCLND.E  —  PIHLOSOpniA   .NATLK.VLIS 


niplihilia  noii  .suiit  iiieodem  Keiioro,  pntpler 
iliversiini  iiuuliiin  poteiiliiL»  in  eis,  iit  dici- 
tur  10.  Mehij>/n/.s.  (tesl.  -20  ;  1.  9,  c.  10); 
secuiuliim  auleiii  lojiiciim  coiisideratioiiem 
pstumim  «jenus  omnium  corporum,  propler 
uiiam  rationem  corporeilatis.  —  la,  (].  00, 
a.  -J,  ad-:2. 

.1^/  (]iiarhtm  diceudum,  ipiod  forina  cor- 
poreitalis  uoii  esl  uiia  iii  omuibus  corpori- 
bus,   cum    non    sit  alia  a  Ibrmis,    cpiibus 
corpora  ilistinguuntur,  ut  dictum  est  ( in  c. ). 
Corporeitas    eniin   dupliciter  dicitur:    uno 
moilo  triiia  dimeusio;et  lu^c  non  est  foi'ma 
subsfaulialis,  sed  accidentalis  ;  altero  modo 
dicitur   qmedam   forma,  ex  qua   provenit 
trina  dimensio  ;  et  lii^c  non  est  alia  a  forma 
specifica.  — //^tW.  ad  3;  QimU.  l-2,a.9,  c. 
Ad  quintum  dicendum,  quod  cum  po- 
leiitia  dicatur  ad  aclum,  eus  in  poteufia  est 
diversum  ex  hoc  ipso  quod  ordiuatur  ad 
diversum  actum,  sicut  visus  ad  colorem  et 
auditns  ad  sonum ;  unde  ex  lioc  ipso  ma- 
leria   ccelestis  corporis  est  alia  a  maferia 
elementi,  quia  non  est  in  potentia  ad  forniam 
elementi.—  la,  q.  66,  a.  2,  ad  4. 

Ad  sextum  dicendum,  (juod  quando  ma- 
leria    est    proportionata    ad    recipiendam 
actionem  secundum  virtulem  agentis,  tunc 
agens  facit  sibi  siinile  in  specle  et  dicitur 
agens  univocum ;  quando   autem   inateria 
uon  esl  proporfionata  ad  recipiendam   ac- 
tionem  secundum  virfufem  agentis,  servatur 
(juidern  aliqua  similifudo  elTeetus  ad  agen- 
tem,  secundum  quod  dicit  Dionysius  (  de 
Div.  Nom.  c.  2,  §8;  —  Migiie  PP.  Gr.  t. 
3,  col.  646  ) ,  quod  habent  causata  cansa- 
rum    suarum    contingenfes    imagines.  Et 
tamen  non  oportet  eodem  modo  inveniri 
aliquid  in  causa,  quo  est  in  efTectu,  sed 
eminentiori ;  et  ita  etiam  caloraliqno  inodo 
cstinsole,  non  quidem  denominans  ipsum, 
ut  dicatur  calidus  formaliter,  sed  elTective 
secundum  virtutem  calefaciendi,  quce  in  eo 
est.  — 2.  Sent.  dist.  U,  q.  1,  a.  2,  ad  3. 
Ad  septimum  dicendum,  quod  materia 
coeli  est  diversae  rationis  a  materia  subluna- 
rium,  non  quidem  per  aliquam  composi- 
tionem,   sicut   dicit  Philoponus,  sed  per 
habitudinem  ad  diversas  formas,  quarum 


uiia  est  totalis  et  alia  parlialis ;  sic  enim 
p(jtentiie  diversificantur  secundum  diversi- 
tafem  actuum,  ad  quos  sunt.  — i.de  Coelo 
I.  0. 

AIITICULUS  III 

LTRLM   COJLLM   .SIT   A.MM.\TLM. 

Videtur  quod  c(]elum  sit  auimatum. 

1.  Probat  enim  Philosophus  (8.  Pfiys. 
text.  34.  sq(|. ;  c.  5  ) ,  quod  in  genere  mo- 
biliuin  primum  est  movens  se  ipsuin,  quia 
quod  est  per  se,  prius  est  eo  quod  est  per 
aliud  ;  sola  autem  animata  movent  seipsa, 
ut  in  eodem  lib.  ( text.  29  ;  c.  4. )  ostenditur ; 
sed  primum  inobile  est  c(3?Ium  :  ergo  coelum 
est  animatum.  —  la,  q.  70,  a.  3,  arg.  5; 
2.  c.  Gent.  c.  70;  de  Spirit.  Creat.  a.  6, 
arg.  6. 

2.  Pi\Tferea,  motus  coeli  est  naturalis,  ut 
pafef  ex  1.  de  Ccelo  {text.  7  sqq. ;  c.  2  )  ; 
motus  autem  naturalis  est  a  principio  in- 
trinseco ;  cum  igitur  principium  motus 
coelesfium  corporum  sit  aliqua  substantia 
intellectualifer  apprehensiva,  qune  movetur 
sicut  intellecfualiferdesiderans  a  desiderato, 
ut  probatPhilosophusin  12.  Melaphys.  {text. 
36  1.  II,  c.  7  ),  videtur  quod  principium 
apprehendens  sit  principium  intrinsecum 
corporibus  c(]elestibus ;  ergo  sunt  animata. 
—  ia,  I.  c,  arg.  4  ;  12.  Metaphys.  1.  7  (  5  )  ; 
2.  c.  Gent.  c.  70 ;  2.  de  Coelo  I.  3. 

3.  Praeferea,  Phllosophus2.  de  Coelo{text. 
13  ;  c.  2)  dicit,  quod  coelum  est  animatum, 
et  propter  hoc  oportet  ponere  in  illo  diffe- 
rentias  positionis  non  solum  quoad  nos, 
sed  etiam  secundum  se ;  et  2.  de  Anima 
{ text.  29  ;  c.  3  )  dicit,  quod  quibusdam 
inest  intellectivum  et  intellectus,  ut  homini- 
bus,  et  si  aliquid  hujusmodi  est  activum  aut 
etiam  honorabilius,  scilicet  coelum.  Constat 
autem  quod  coelum  non  habet  animam  sen- 
sitivam  secundum  opinionem  Aristoteiis;  ha- 
beret  enim  diversa  organa,  quce  non  compe- 
tunt  simplicitati  coeli,  et  ad  hoc  signandum 
subjungit  Arisfoteles,  quod  quibus  de  nu- 
mero  corruptibilium  inest  intellectus,  insunt 
omnes  aliae  potentiae ;  ut  daret  intelligere  quod 


i7 


1»K  CCELO  KT  .MINDO  —  Ul-KST.  .\.\l.\  DK  NATLUA  C^KLI  —  AllT.   III 

ali(ina  iiicorniplihilia    hahciil    iulcllcclimi,      :V1;('.  i;  ci  /c/V.  I.IJ ;  c.  1 1  ),  iiiolons  or- 
qiK»>  iioii  liabciil  aliaspolciilias  aiiiiiUL',  sci-     itiiiiii    iiircrioriiiii    iiiovciiUir  pcr  accidciis. 


iicct  corpora  ca'lostia.  Kr^'o  scciiiitliiiii 
IMiilosopliiiiii  c(vliiiii  est  aniiiialiiiii  aiiiiiia, 
qiire  sit  fonna  ipsiiis. — 2.  r.  Gcnt.  I.  c.  ; 
-i.  (k  Ca'h>  I.  3. 

4.  Pnulorea,  omnis  inoliis  corporis  di- 
versimode  inoti,  est  moti  movcnlisse  ipsnin, 
(piia  quod  movetur  uno  inotu  taiihim,  non 
videlur  esse  movens  se  ipsiim,  iil  dicitur 
8.  Phijs.  {(exl.  !29;  c.  i  ) ;  sed  corpus  ca'- 
leste  movelur  diversis  motihns,  unde 
planetii;  ah  astrologis  qnando(|ue  diciiiilur 
i-ecfi,  quandoque  retrogradi,  (luandoque 
stationarii :  erfjo  motus  superiorum  corpo- 
ruin  est  mobilium  moventium  se  ipsa,  et 


iioii  aiilcin  iiiotor  su|)crioris  orbis ;  scd 
iiiolor  orhis  sii|)crioris  uniliir  suo  orhi  iil 
molor :  crjio  motorcs  orhiuin  inferioriim 
uniiinliir  eis  non  solum  ut  motores,  scd  ut 
formcC,  ct  sicad  ininiis  inferiores  orhes  siint 
animati.  —  I.  c.  ar^f.  0. 

Seil  coiilnt  est :  I.  qnod  Pliilosophus  (  "2. 
(le  Ctvlo  text.  50 ;  c.  8  )  distin^^nit  corpoia 
C(jclestia  ab  animalihus;  at  si  esscntaniiiiala 
aniina  inlellccliva,  esseiit  animalia,  iit  palc' 
iii  hoininihus :  ergo  corpora  calcslia  iioii 
sunl  animala. — ^.  de  Cielo  I.  l;j. 

"2.  Priuterea,  dicit  Philosophus  (  :i.  di' 
Animit  lext.  01  ;  c.  1:2  ),  quod  non  potest 


sic  corpora   illa  sunt   composila  ex   sub-     corpus  liahcrc  aniinam  el  intelleclum,qiiiii 


stantia  corporali  et  spirituali,  qua»  est  anima. 
—  (le  Pot.  q.  6,  a.  6,  arg  9. 

5.  Prffterea,  nihil  agit  ullra  speciem  siiam ; 
sed  corpora  ccfilestia  causant  vitain  in  istis 
inferioribus,  ut  palct  in  animalihus  cx  pu- 


liaheat  cliam  scnsum,  eliamsi  talc  corpus 
sit  ingcnerabilc;  crgo  si  calum  hahcl  aiii- 
main  iiitcllectivain,  habcbit  cliam  sensili- 
vam ;  sed  hanc  non  habct ;  nam  snpponit 
vegetativam,  ut  patetcx  !2.  tle  Anhnd  (tejt. 


trefactione  gcnitis  pcr  virtutcm  calestium  .'3;  c.  1)  ct  '3.  ileAnima  (text.  59^1  00;  c. 
corporum.  Cum  ergo  suhstaiitia  vivcns  sit  12);  vegctativa  autem  non  est  in  calo,  ul 
nohilior  non  viventc,  vidctur  quod  corpora     dicilur  1.  de  Ccelo  {text.  20  q[  2\  ;  c.  .'3), 


calestia  hahcanl  vitain,  et  ita  crunt  animata. 

—  Ibid.  arg.  iO ;  la,  q.  70,  a.  3,  arg.  3; 
de  Spirit.  Creat.  a.  6,  arg.  12. 

6.  Pra^terea,  nobilioris  corporis  nohilior 
ost  forina ;  scd  corpus  coeli  est  nobilius 
corporc  liumano,  sicut  perpetuum  corru- 
ptibili :  ergo  si  corporis  humani  forma  cst 
anima,  mullo  magis  forina  cali  csl  anima. 

—  de  Spirit.  Creitt.  I.  c.  arg.  2  ;  la,  I.  c. 
arg.  2;  tle  Pol.  1.  c.  arg.  13. 

7.  Pra^tcrea,  substanlia  spiritualis  mo- 
vens  calum  si  essct  cxtrinseca  coelo,  non 
posset  dici  quod  moveret  coelum  soluin 
volendo,  quia  sic  ejusvelle  esset  cjusagcre, 


quia  alioqui  non  essct  a'tcrnum  ;  iiain  qiiod 
nulritur,  iion  potest  esse  ieternum :  ergo 
coelum   non  est  animatum. — 3.  tle  Auima 

1.  17;  2.  de  Ctvlo  1.  13;  I.  de  Ctvlo  I.  0; 

2.  deAnima  1.  I. 

3.  Pi"cterca,  nnllum  corinis  simplcx 
polcst  esse  animalum,  ut  dicitur3.  de  Ani- 
ma  (text.  02;  c.  12);  sedcoelum  esl  corpus 
simplex,  ut  prohat  Philosophus  1.  de  CivUi 
(text.  7  sqq. ;  c.  2  ):  crgo  caluin  non  est 
animafum.  — 3.  de  Anima\.  17  ;  I.  de  Cado 
I.  3  et  i. 

4.  Pra^terca,  si  motor  orbis  esset  anima 
ejns,  movcreturpcraccidensad  ejus  motuin ; 


quod  est  solius  Dei ;  oporterct  igitur  quod  nam,  utdicitur8.PA//.s\(/ea-/.51  ;c.6),moto 

aliquid    immittcrct  ad  movcndum ;  ct  sic  corpore  moveturct  quod  est  in  corpore,ut 

cuin   ejus  virtns  sit  finila,  scquitur  quod  patet  simihter  inanimabus  animaliuin,quai 

accidereteifatigatio  inmovcndo  per  diutur-  moventur  pcr  accidcns  ad   inotum  corpo- 

uitatem  temporis;  quod  est  inconvenicns,  ruin;  sed  hoc  cst  conlra  Philosophum,  qui 

et  maxiinc  sccundum  ponenles  a3ternitatein  8.  Phys.  (text.  52 ;  c.  6)  probal,  oportcrc  pai- 

motus:  crgosuhstantia  spiritualis,  quii»  mo-  tem  priini  movcntis  se  ipsum  esse  iminohi- 

vet  coelum,  est  ci  unita,  et  sic  coeli  crunt  lein  tain  pcr  se  quam  pcr  accidens,  cum 

auimati. — de  Spirit.  Creat.  a.  6,  arg.  8.  causct   motuni   sempitcrnuin :  crgo  motor 

8.  Proelerea,  sicut  habctur  i.  iV<</s.  ( /t'i7.  cali   non   est  anima  ipsius,  et  sic  ctjelum 


i8                         SKCCNDA  SFXr.ND.K  —  PillLOSUPIIIA  NATLKALIS 

uoii  rrit  aiiiinaliim.  —  S.  Pln/s.  I.  I:];  v.  Iiir  ciiiii  aniiolis.  —  1a,  q.  70,  a.  8  et  Ca- 

hVrniricnscm  in  :2.  <•.  Genf.  c.  70.  jetan.  iii  li.  loc.  ;  2.c.  Gent.  c.lO,Qit(rst. 

5.  IVirUM-ea,  si  coeluin    esset  animatiini  disp.  de  Aninut  a.  8,  ad  3;  Qitodl.  1->,  a. 

anima  informante,  cum  \\ivr  eafleni  i|)siiin  8;  2.  de  C(pIo  I.  ."};  de  Spiril.   Crcot.  a. 

ca'luni  moveat,  non  liaberettalis  anima  ino-  (»,  c. 

trix  ca*li  ilelerminalum  sitniii  in  ca-lo,  sed  Ouia  t.unen  probabilior  est  sententia  iie- 

esset  in  tolo  ca'lo  tanKjuain  iii  subjectoadje-  .yantiuin    coi-jjora    ccelestia    osse    animata, 

(luato,  ut  patet  de  aniinu  intellectiva,  qiue  ideo  ad  illius  manifestationein  consideran- 

liabel  totuin  corpus  pro  subjecto  ada?(|uato;  dnm  est,  qnod  unio  aniina)  et  corporis  est 

sed  Iioc  est  contra  Philosoplium,  qui  ponit  propter  aiiiniam,nonautem  proptercorpus; 

inlelli.uentiani  moveiitem  ccelumesse  in  ejus  non  enim  Ibrma  est  propter  materiam,  sed 

circumfereiitia,  ul  patet  8.  Phi/s.  {te.rl.  84;  e  converso.  Natura  autem  et  virtus  animie 

c.  10  ):   ergo  ccelum  non  est  animafiini.  deprelienditur  ex  ejus  operatione,  el  etiani 

—  8.  Phys.  1.  23.  quodammodo  est  finis  ejus.  Invenitur  au- 

Uespoxdeo  DiCENDUM,  quod  circa  hanc  temcorpusnostrum  necessariumadaliquam 

(pnesiionem  fuerunt  diversip  opiniones  tam  operationem  anim?e,quje  mediante  corpore 

inteiaiiti(iuosphilosophos,quametiam  inter  exercetur,  sicut  patet  in  operibus   aniiiKe 

Doctores  ecclesiasticos.  Anaxagoras  enim,  sensitiva^etnutritiv».  Unde  necesse  est  tales 

ut  relert  S.  Augustinus(c/cC<V.  Dei  l.18,c.  animasesse  unitas  corporibus  propter  suas 

il ; —  Migne   PP.  L.  t.  41,  col.  G01  )  exi-  operationes.Est  autem  aliqua  operatio  ani- 

stimavit  corpora  cadestia  esse  inanimata  ;  ma?  qu»  non  exercetur  mediante  corpore, 

dixit  enim  .solem  esse  lapidem  accensum,  sed  tamen  excorpore  aliquod  adminiculum 

et  ideo  ab  Atheniensibus  occisus  est.  Plato  tali  operationi  exhibetur,  sicut  per  corpus 

veroetAristotelesposueruntcorporacoelestia  exhibentur  anim?e  humauffi  phantasmata, 

esse  animata  anima  intellectiva  dante  esse,  quibus  indigetadintelligendum.Unde  eliam 

iinila  tamen   illi  non  propter  operationem  talem   animam  necesse  est  nniri   corpori 

inteilectiialem,sedproplerexsecutioneinvir-  propler  suam  operationem,  licet  contingat 

lutis  activa\  secundum  (piam  potest  adipisci  ipsam  separari.  Manifestum  est  autem,  quod 

divinam  similitudinein  iu  causando  per  mo-  aiiima  coelestis  corporis  non  potest  habere 

tum    cceli.  Similiter    etiani  apud  Doctores  operationes  anima3  nutritivae,  quae  sunt  nu- 

fidei  fuit  circa  hoc  diversa  opinio.  Origines  trire,  augere  et  generare ;  hujusmodi  enim 

enim(  Perinrchon  1.  1,  c.  7;  —  Migne  PP.  operationes  non  competunt  corpori  incor- 

(Ir.  I.  11,  col.  172  )  posuit  corpora  coele-  ruptibili  per  naturam.  Similiter  etiam  nec 

stia  animata.  Hicronymuseliam  idem  sentire  operationes  animae  sensitivae  coelesti  corpori 

videtur, exponensilludE^cc/e.  1,6:  «Lustrans  conveniunt,  quia  oinnes  sensus  fundantur 

universa  in  circuitupergitspiritus)).Basilius  super  tactum,  qui  est  apprehensivus  qua- 

vero  (  in  Hexaem.  hom.  3;  —  Migne  PP.  litatum  elementarium.  Omnia  etiam  organa 

Or.  t.  29,  col.  75)  et  Damascenus  {de  Fide  potentiarum  sensitivarum  requirunt  deter- 

Orlhod.  1.  2,  c.  6; — Migne  PP.  Gr.  t.  94,  minatam  proportionem  secundum  commix- 

col.  886  )  dicunt  corpora  coelestia  non  esse  tionem   aliquam   elementorum,  a  quorum 

animata.  Augustinusvero(rfeGe«e5.f/t/L///.  natura  corpora  coelestia  ponuntur  reinota. 

1.  2,  c.  18,  et  in  Enchirid.  c.  58;  —  Migne  —  1a,  q.  70,  a.  3. 

PP.  L.  t.  34,  col.  280  et  t.  40,  col.  260  )  Relinquitur  ergo  quod  de  operationibus 

snb  dubio  relinquit,  asserens  ad  fidem  nil  animse  nuUa  potest  competere  coelesti  ani- 

pertinere,  utrum  coelum  sit  animatum,  vel  mse  nisi  duae,  intelligere  et  movere ;  nam 

inanimatum,  et  quod,  si  sit  animatum  non  appetere  consequitursensumet  intellectum, 

ideo  erunt  in  judicio  tres  ordines  judican-  et  cum  utroque  ordinatur.  Intellectus  autem 

dorum,    scilicet   angelorum,  hominum  et  operatio,  cum  non  exerceatur  per  corpus, 

animarumcoelestium,quiaillaecomputabun-  non  indiget  corpore,  nisi  in  quantum  ei  per 


DK  m:W  KT  .MIMM)  —  OI.KST.  WIX  DK  NATLUA  C(KLI  —  AUT-  111  V.) 

seiisus    iiiiiiislniiiliir   |ili;iiil;ism<il;i.  Opcr;!-  •,^'iiit  (•(pjiim  osso  ;inim;Uiim,  nojf;ml  oli;im 

tioiios  Jiiilom  soiisiliv;i'  ;iiiim;o  rorpoiiims  liiiiiismodi    posilioiics    iioii    soliim    qiio;i(l 

ccrloslihiis  iion  ooiivoniiiiil,  iil  (licliim  osl.  iios,  sod  oti;im  sociiikIiiiii  so.  —  -J.  r.  (ieuL 

Sic  ijfitiir  |U'o|)lor  opor;ilioiicm  iiilcllocliui-  c.  70. 

lom  ;iiiiiii;i  C(olcsli  coritori  iion  imirotiir;  ro-  Ad  tjnnvtum  (licondiim,  (piod  rolro<:r;i(l;i- 

liiKpiiliir  or<.'o  (piod  |iro|)tcr  soLim  iiiolio-  lio,   (pi:o  vidcliii'  in   phiiiclis,    ot   st;ili()  ct 

iiom.  Ad  lioo;iiilom,  ipiod  movo;il,  noiiopor-  diroctio  iioii  provciiit  o\  dinurmit^ilc  motiis 

tot  ipiod  iiiii;itiir  ci  iil  Ibrimi,  scd  |icr  coii-  iiiiiiis  ot  ojiisdciii  iiiohilis,  sod  ox  divcrsis 

tiictiim  virtiilis,  siciit  motor  imiliir  moliili.  molilms  divorsoriim  mohiliiim ,  vol  |)oiioii- 

riido  Aristotolos  (8.  Phfis.  /c.i/.  40,  il,  W,  do  cxcciilricos  cl  oiiicyclos  .M'cimdiiiii  IMo- 

/♦.S;  0.5),  posl(pi;im  osloiidit,  (piod  primiim  lcm;iMim,  vol  poiioiido  divorsil;ilom  motiiiim 

niovons  so  ipsiimcomponiliirox  (lii;il)iis  p;ir-  sociiiidiim  (livcrsit;ilos  poloriim,  siciil  ;ilii 

tihiis,  (|ii;iriiiii  iiii;i  csl  movoiis  ol  ;ili;i  iii()l;i,  posiioriiiil .    Kl   l;imoii  si  oli;im   dillbrmilcr 

assijiii;iiis  (piomodo  lKO(lii;op;iiios  imi;uiliir,  movoroiiliir  cor|)or;i  c(i'lesti;i,  por  lioc  iioii 

(li(il,  (jiiod  por  coiilacliiiii  vol  diiormii  ad  maffis   ostoiidorcliir,   (piod    movoroiiliir  a 

iiivicom,  si  ulruiiKpie  sit  corpus,  vel  uiiius  molorc  voliinlario  coujuiicto,  rpiam   (juod 

ad  altoriim,  ot  iion  o  convorso,  si  nnum  sit  a  separato.  —  de  Pol.  q.  (»,  a.  (i,  ad  0. 

corpiis  ol  aliiid  non  corpus.  —  O»:»^'  pro-  Ad  qniulum    dicoiidiim,   (juod    corpora 

h;ihiliiis  est,quo(l  caduiii  non  sit  ;iiiiiii;iluin  cdMoslia,  eti;imsi  non  sint  anim;it;i,  iiiovon- 

anima  intollocliv;i  iiirormanlo,  sed  laiilum  liir  hmion  a   siihst;inlia  vivonte  separala, 

assistonto  ahpio  adoo  iinil;i  illi  hiiiliim  ut  ciiiiis    virlute    a«,niiil   sicut   iustriiiiienliiin 

niolor  unilur  inohili. —  ia,  q.  70,  ;i.  ."{,  c.  viiiiile  |)riiicip;dis  aizentis,  ct  ex  hoc  c;iu- 

A^/ y>c/>/<//>// er«ro  dicendnm,(|iio(l  c(pliim  s;iiil  in  iiiferiorihus  vitain.  —  I.  c.  ad  10; 

dicilur  movere  se  ipsuiii,  iii  (|ii;iiitiiiii  coiii-  Tdhiihi  Aumi  voco    «  ctoliim    »   n.    100, 

ponilur  ex  motore  et  iiiohili,  iioii  siciit  e\  105. 

Ibrma    el    maleria,    sed   secuiidiim    coiil;i-  A^/ .<c>7/m><  dicciidiim,  f(iiod  uiliil  prolii- 

ctum  virlutis.   Kt  lioc  eliam  niodo  potest  het  ;ili(iuid  esse  nohiliiis  simpliciter,  f|iiod 

dici,  quod  ejus  motor  est   principiuin   in-  tamennon  est  nohilius  quanluin  ad  aliquid. 

trinsecum,  ut  sic  etiam  motiis  ca^li  possit  Fornia  ergo  coelestis  corporis  licet  non  sit 

dici  naluralis  ex  parte  principii  aclivi,  sicut  secundum  se  etsecundnm  suam  essenliam 

niolus  vohiularius    dicitnr  esse    naturalis  simpliciter  nohilior  ;iiiima  aniiiuilis,  est  ta- 

animali,  in  quantum  est  animal,  nt  dicitur  nieii  nohilior  quantum  ad  nilionein  forinrr, 

8.  Phys.  {teai.  47;  c.  i.)  —  la,  q.  70,  a. ,"],  seu  in  quanlum  est  forma  et  actus;  perficit 

«id  5.  enim  tolaliler  siiam  materiam  ejusfpie  po- 

Ad  secundum    dicendum,   quod    motus  tculiam   totaliter  imiilet,  ut  non  sit  in  po- 

cceli  est  naluralis,  et  propter  priucipium  lculia  ad  aliaiii  form;im,  (piod  anima  non 

passivum,  (piia  scilicot  liahet  ;iptitii(liuem  facit,  et  secundum  quod   format   corpus; 

ut  tali   molu  ah    iutelleclu   movealur,    ef  pcrfocliorl  eniin  modo  peiiicit  nialori;im, 

propter  principiuiii  activum,  ut  dictuni  est  cui  pra?het  esse  incorruptihile.  —  la,  q.  70, 

(ad  primuin  ),  (piia  suhstanlia  spirilualis,  a.  :],  ad  4;  de  Spirit.  Creat.  a.  G,  ad  2; 

qu.T  movet  coeluin,  liabet  virtulem  n;iliir;i-  de  Pot.  q.  0,  a.  0,  ad  18. 

lem  detorininataiii  ;i(l  talis  corporis  inotiim,  Ad  septimnm  dicendum,  quod  prohabi- 

sicut  simililer  corpus  ca'li  hahet  naturalem  liter  dicitur,  qnod  imperio  voluiit;itis  sub- 

apliludinom  ut  tali  inotu  movealnr.  —  de  stantia  spirifualis  movet  ca^uin.  Oii'^nivis 

Spirit.  Creut.  a.  0,  ad  7.  eniin  materia  corporalis  secundum  forma- 

Ad  tertium  dicendiim,  quod  vere  Pliilo-  leni  Iransmnlalionem  nonobediatad  nulum 

.  sophus  sentit  cadum  esse  animatum  ;iiiinia  spiritui  creato,  sed  soli  Deo,  ut  Augustinus 

dante  esse,  et  ((uod  propterea  secundum  se  dicit  {de  Trin.  I.  3,  c.  8 ;  —  Migne  PP  .L. 

habet  dilTerentias  posilionum.  Oui  vero  ne-  t.  44,  col.  875) ;  tanien  quod  ei  ad  nutum 

SuMM.E  Philos.  III  —  4. 


,50  SKCINDA  SKCLND.K  —  IMIILOSUinilA   .NATUUALIS 

obedire  possil  si;cini(limi  traiisimitatioi.ciii  Ad  seciimhim   (licciKlmii,  (jikmI   l'iiiloso- 

locaU-m,  ctiam  in  nobis  apparct,  iii  (|nilMis  plms  loco  cilato   pcr  coipiis   iii-ciicrabilc 

statim  ad  impciimiivolimlatissc(priliirm()-  noii   iiilclli-il   corpus   c(clcstc,  (piod    patct 

liis   c(.rpoiarmm    mciiibronim .    Si    laiiicii  c\   lioc  (piod   cddiiiii  cst  maiisiviim  cl  in 

siipra   impcriimi  volmitalis  cliam   addaliir  codciii  loc(»  sccimdmii   lotiim,   ipsc  aiitcm 

iiitlii.Mis  virliilis,  iioii  proplcr  lioc  se(|iiiliir  lo(|iiiliir  dc  corporc  iioii  maiisivo  ;  scd  in- 

Ijilijialio  c\  linitalc  virtiitis;  (jiuclibct  cniiii  tcili.^it  corpora(pioriiiiidainaniiiialiuni,qu(P 

viiius  supcrioiis  ordinis,  liccl  sit  linita  in  sc  Platonici  (hcmoiK^s  noiniiiabant,  diccntcs  eos 

et  respeclii  siii  siiiicrioris,  cst   taincn  iiili-  cssc  aiiiiiialia,  coriiore  aerea,  iiiciitc  ratio- 

iiita    rcspcclii    siioriim    inleiioriim,    siciil  iialia,  aiiiiiio   passiva,  tempoie  .Tterna.  Kt 

ctiaiii  virtiis  soliscst  iiilinita  rcspeclu  ^cuc-  dc   Imjusmodi   aiiimalimii   corporibus  vult 

rabiliiimcl  coiTuplibiliiiiii,pcr  (|iioruiii  pro-  riiilosopbiis  oslciidcrc,  (piod  iion  est  pos- 

duclioiiciii,  ctiamsi  iii  iiiliuiliim  cssct,  iioii  sibilc,  (juod  li:ibcaiit  intcllcclum  sine  sensu, 

iniiiorarclur;  el  simililcr  virtus  iiitcllccliis  sicul   Plaloiiici  posueruiil ,  ut  interrogative 

cst  iiiliiiita  respeclii  Ibrmariim  seusibiruim,  lc,tialur,  (piod   dicitur:  «  ({uare  enim   non 

Kt  sic  cliaiii  viiius  subslaiitia'  spiritualis,  liabcbit   luijusmodi  corpus  sensum  ?  »  — 

(puc    iiiovcl   c(eliiiii,  est   iiirmita  respeclii  (piasi  diceret :  iion  esl  hujus  ralionem  assi- 

iiiolus  corporalis;  unde  non  se^piitur  in  ea  oiiare.   Si   ciiiiii    iioii   liabet,  aut   hoc  est 

faligatio.  —  <l('  Sjiiril.  Creat.  a.  6,  ad  8.  propter  bonum  aniiiKC,  aiit  propter  bonum 

..W/or/^nwn/Mlicciiduin,  (piod  anima,  (juje  corpoiis ;   sed  neutrum    liorum   est,   (|uia 

movcl  auimalia  corriiptiliilia,  uiiitur  eis  se-  sino  sensu    aninia   ejus   inlclliiiit   melius, 

ciiiidiiiii  cssc;   scd   sulistaiitia   spiiitualis,  netiue  corpus  magis  conservabitur.  Kt  ex 

(piic  iiiovct   ccelcslia    corpora,   niiitur  eis  hoc  dircctc  scfpiilur  coiiclusio,  (piam  indu- 

sccuiidum    movcri   laiitum.   Unde   movcri  cil,   (|uod  niillum  corpus   mobile   liabens 

pcr  accidciis  attribuiiuraiiinue  corruptibilis  aniinam  careat  sensu.  Apparet  autem,  hanc 

animalis  ralioiic  siii  ipsiiis ;  oportet  cuiiii  cssc  inteutioiiem  Arislotelis,  ex  hoc  (luod 

([uod  moto  corpore,  cuiii   ((iio  est  unum  immediate  subjiingit,  (juod  impossiblle  est 

secundum  esse,  ipsamel  per  accidens  mo-  alifpiod  corpus  simplex  esse  corpus  anima- 

v(\dur.  Sed  moveri  per  accidens  attiibuitur  lum.  —  i.  de  CqpIo  I.    18;  3.  ile  Anima 

motoii  infeiioiis  orbisnon  ratione  sui  ipsius,  I.  17 . 

i<cd   lalionc    mobilis,    iu  (piantum   sciliccl  Ad  tertium  dicendum,  (|uod  nuUum  cor- 

iiiferior  orbis  movetur  per  accideiis,  ul  d(v  pus  simpk^x  potest  esse  animatum  anima 

latus  motu  siipciioris;  motorvero  superio-  iiilcllectiva,  quce  simul  sit  sensitiva  et  nu- 

ris  orbis  neulro  modo  per  accidciis  movc-  liitiva;  potesl  aufem  esse  animatum  anima 

tur,  (juia  orbis  (^jus  uoii  dcfcrliir,  sed  alios  purciutellccliva,cujusmodiest  intclligentia, 

defert.  —  Ihid.  ad  9,  (pia"  unitur  corpori  coelesti  ut  forma  prc- 

^1(/  priiniitii  vcro  coruiii,  ([ua^  iu  coiitra-  ptci*molum  et  aclionem,  non  (piidem  sim- 

riiim  objiciuiilui-,  (pialcims  probant  Philo-  pliciter,  quia  sine  tali  unione  posset  agere 

soplium  iioii  sciisissc  corpora  coeU^stia  esse  et  nioverc,  scd  propter  actionis  nobilitatem. 

aiiimata  aiiiiiia  iiitclI(M'liva  daiih!  esse,  di-  Nam  substantia  spiritualis,  qutC  determina- 

cenilum,   qiiod   ideo  Philosoplms  (  ^.  de  ia  cst  ad  motuin  coeli,  (juod   sine  labore 

Civlo  text.  50 ;  c.  8)  non  vocat  stellas  etcor-  movct,  nobilius  operatur  et  agit  pcr  motum 

pora  cadestia  animalia,  quia,  ut  ait  Alexan-  coeli,  si  illi  unialur  secundum  esse,  quam 

der,  sensitivum  conslituit  animal;  in  coe-  si  sit  ab  eo  separata;  perfectior  enim  actio 

lestibus  autem  corpoiibus,  si  sunt  animata,  est,  quam  quis  agit  per  instrumentum  con- 

non  est  virtus  aiiiiiue  sensitiva?,  sicut  ne-  junctum,  ea  quam  agit  per  instrumentum 

(pie  eliam  nutrilivie.  Unde  non  dicuntur  ani-  scparatum.  —  2.  de  CopIo  I.  3  et  13  ;  3.  de 

malia  nisi  icquivoce,  ex  eo  scilicet  quod  lia-  Auima   I.  17;  Qiia^st .  disp.  de  Anima  a. 

bentanimaniiiitcUectivam.— 2.</eC(£/ol.l3.  8,  ad  3, 


DECa<:L()  KT  .MlNlM)  —  nC.KST.  XXI.X  l)K  .NATIH.V  (KKKI  —  .MlT.IV 


.1 


Ail  (jKiiilKiii  (licciidimi,  (jiiud  (lupicx  v>l  c.st  JiiiiUi,  iil  prohiiliir  S.  /V///.v.  (  h-.rt.  78 
niolor  orbls:  uiius  niovciis  pcr  nKjdiiiii  fi-  sqq.  ;  c.  10  );  scd  virliis  fiiiihi  iimii  polcsl 
nis,  cl  liic  esl  onmino  iiniiKtbilis  vl  pcr  se     se  exlcndciT  ;id  diiialioncin  inlinilain;  unde 


el  per  jiccidcns.  Allcr  .scciindiiiii  Pliiloso- 
plunn  csl  inovens  elTeclive  per  niodiiin 
forina*,  cl  liic  niovelur  por  accidens  ad 
moliiin  lolius,  ciijus  est  rorina,  nou  (piidcin 
ila  (piod  variclur  ejusdisposilio  ad  corpiis, 
sed  siuc  iilla  varialionc  eodcin  inodo  se 
lialieat  ad  illiid,  ciini  al)  illo  iioii  dcpeudeat 
in  esse,  (pioiiiodo  dcpciulciil  aiiiiiKo  ani- 
maliiim,  cxccpla  ralionali,  (puc  [iroplerca 
moveliir  per  accidens,  recipicmlo  variaiii 
dlsposilionein  ad  corpiis.   Noii  aiilcin  mo- 


|tcr  virtiilcin  linilam  iion  polesl  aliiid  mo- 
veri  lemp(trc  inlinilo,  iil  iliidcm  prohaliir: 
crgo  codiim  noii  liahcl  virlulcm  nt  sil  iii- 
fiiiilo  lciiijtorc,  cl  iicr  conseipicns  erit  cor- 
riiprihile.  —  Ihiil. 

i.  Pnflerea,  in  omni  corpore  naliiraliest 
maleria  cl  privatio,  iil  palcl  e\  I.  I'lii/.s. 
{Ic.rl.  hl»;  c.  7),  el  in  cceio  malcria  slelke 
hahii  privalioncm  foruue  lolius  C(JL'li  ;  sed 
iihiciuKpie  est  inalcria  cuin  privali(tne,  el 
est    sufliciens    suhjccliim    Iraiisiniilationis 


velur  per  accidens  inlcHi.uciilia,  si  moverel     siihslanlialis,  iil  dicliim  esl,  et  per  conse- 


ccelimi  ul  motor  inoltih»,  iKtn  aulem  ut  for- 
ma  dans  esse.  — de  Spiril.  Creul.  a.  5,^.; 
S.  Plii/s.  I.  1;};  V.  PYrrarienscm  iii  -2.  c. 
Gent.  c.  70;  Tiibiilii  Aiireu  voce  y  cielum  » 
n.  1:10  et  1 40. 

A(l  (jiiinlinn  dicenduin,  (|Uod  inlelliiicnlia, 
qiia'»  esl  aniina  cadi,  non  liahel  dclermina- 
tuni  situm  in  cado  secundum  dclcrmiua- 
tioneui  sua3  suhslaiirue  ad  unam  parlein 
Ctt'li,  sed  per  inlhicnliam  cl  ellicienliam 
inotus,  (piia  ex  alicpia  parte  sui  mohilis 
movere  incipit.  —  8.  Pliys.  I.  -2:]. 

ARTICULUS  IV 

rTULM   CCELUM  SIT  INGENERAIULE 
ET  LN(,ORRUPTIBILE. 

Videtur  quod  ca^liim  sil  frenerahile  et 
corruplihile:  — 

1.  qiiia  corpora  stellarum  vidculur  lia- 
bere  diversitatem  ad  corpora  spluerarum 
ca'leslium  ex  eo  quod  sunt  lucida  et  spis- 
siora,et  ilavidetur  in  corporihus  cojlestihus 
esse  aliqua  contrarietas ;  sed  contrarietas 
est  causa  corruplionis:  ergo  vidclur  quod 
corpora  cwlestia  siut  corruptihilia  secun- 
dum  suam  naturam.  —  i.  de  Ccelo  I.   10. 

2.  Pr»terea,  Plato  posuit  coelum  esse 
genitum  et  similiter  totum  muudum ;  sed 
illud   quod   est  genitum,   est  geuerahile: 

.  ergo  ca^lum  est  generahile.  —  1.  de  Ccvlo 

tl.  6. 
3.  Prseterea,  omnis  virtus  eorporis  fiuiti 


(luens  est  potenlia  ad  corruplioiicin :  crgo 
coeluin  esl  corruplihilc.  —  ll/iil. 

.5.  Prieterea,  si  creliim  cst  ingcnerahilc 
cl  incorruplihile,  inaxime  |)ropler  ralionem 
Pliilosoplii(  1.  de  Cwlo  lext.^lO',  c.  :J),  ipiia 
onine  generahile  fit  ex  contrario ;  coilo  au- 
lem  uiliil  esl  conlrariiim,  quia  conlrariorum 
coulrarii  sunl  inolus;  motui  aulcm  circii- 
lari  cttli  nullus  molus  esl  conlrarius.  Sed 
li;\}c  ralio  niilla  esl,  litni  (piia,  ciim  suhstan- 
lite  iiou  sil  arKpiid  conlrarium,  iil  nianife- 
stumest  inanimalihus  et  plantis,  sequeretur 
iiullain  substanliam  generari,  ([uod  est  fal- 
sum ;  tuni  quia  iguis  in  propria  splucra  et 
supremapars  aeris  circularilermovenlur,  ut 
dicitur  1.  Meleorol.{c.  i,  al.  ."3),  ct  tainen 
aeri  et  igni  est  ali^piid  coulrarium ;  unde 
licet  nioful  cceli  iiiliil  sit  coniia-ium, 
polest  lameii  ipsi  ca'lo  esse  aliquid  con- 
Irarium,  et  per  consequens  i»oteril  co?- 
lum  esse  gencrahile  et  corruplihile :  ergo 
dicendum  esl  ila  esse.  —  I.  de  Cirlo  I.  0. 

G.  Pra^erea,  motiis  circularis  ah  oriente 
in  occidentem  contrarialiir  moliii  ah  occi- 
dente  in  orieutem  ;  scd  firmamenlum  motu 
diuruo  ab  orieule  in  occidentcm,  planeta^  v«.'- 
ro  propriis  molibus  movenlur  ab  occidenle 
in  orientem :  ergo  in  coelo  esl  contrarietas, 
et  consequenter  coiTuptihililas.  —  \.  de 
CcvloLS. 

7.  Prjeferea,  ca'lum  est  alferabile:  mani- 
fesfe  enim  pafef  lunain  a  sole  illuminari 
et  per  umhram  ferrie  ohscurari :  sed  ijuod 
est  alfcrabile,  esf  geuerabileef  corruptibile: 


52                          SI«Xl'M)A  SKr.l.M».!-;  —  IMIILOSOIMII  \   NATriiALIS 

naiii  alhM-.ilio  lcriiiiMaliir  ad  •iciicraliitiUMii  iii  idciii,  cimi  l.iiiicii  iiiutiis  coiitrarius  sit 

ct  CDiTiiptiftiiciii  :  cr^^o  clc.  —  I.  de  (j''Iu  is,  (|iii  csl  a  coiitraiio  iii  coiitrariiiiii ;  Krgo 

17  (licciKhiin  cst,(|iio(l  corjioricfelcsti  niliil  est 

Si'<l  roiilni  c.nV,  (|iio(l  rMiilosopiiiis  1.    de  coiilrariiiiii,  (M  coiisc(|iiciitcr,   f|iiO(l  iic(jiic 

C(flo  If.it.  -li)  (c.  ;{  )  iic}';il    c(cliim   cssc  cst    «fciicrahilc   ct    corriiplihilc.    —    I.  de 

}jciicral)ilc  ct  C()iTii|)til)ilc,  ct  IcjI .  'h  (c.i)  Cclo  I.  8. 

iic.uat   allcrari;  crjio   c(cliim   cst  injiciicra-  ()\.m\  seinii(lo  iirolxilnr,  {[\\\\y   iii  corporc^ 

J)ilc  ct    iiicorriipliltilc;  iiaiii  altcralio  pru'-  c(clcsti    iion    cst    iimtatio    aliciijiis    loriiife 

rcipiiriliir  ad  omiicm  }i;cn(>ralioncin  ct  cor-  siibslaiilialis,  scd  soliini  cst  iirivatio   alicn-| 

riiptioiicm,  ciim  sit  priina  iiilcromncs  alios  jus  nbi;  nam  cum  cjus  forma  rcph^at  tot.am 

UKttiis,  cxccpto  locali.  —  I.  de  Coelo  I.  (i  polcntialitatcm  inalcri;c  (  cum  sit  fpKTdamj 

ot  7;  ^l.  (!<•  CipIo  I.  10.  tot;ilis  cl  iinivcrs;dis  pcrfcclio,   iil   iii;mif(^-j 

Respo.ndko  I)1CE.M)L'M,  qnod  coeliim  cst  stuin  cst  c.\  lioc,  ((uod  virtus  acliva  cjns  estj 

inucncrahilc  cf  iiicoriiptil)ih\  Oiiod  proha-  iiiiivcrsalis,  non   p;irticularis,  sicut  vlrtusj 

tnr  primo,  (piia  oinnc  },fcncrahilc  fit  cx  con-  inrcriorum  corporum,  ((iioriim  forin.T,  tan- 

Inirio  ctsuhjcctO((iiO(l;im  sivc  m;itcria.  Nam  ((nain  ();irlicul;ircs  cxislciitcs,  non  possnntj 

cx  contnirio  til  ;di((iii(l  siciit  cx  non  pciin;i-  rcplcrc  tot;iin  ()olcnli;ilit;ilcin  matcri.T;  nn- 

nciitc;  cx  siil)jc(M()  vcrosiciitcxjicriiianciitc,  dc  siinnl  cuin  iin;i  forma  rcmanct  in  matc- 

ul  (latcl  cx  l.Pln/s.  {le.rl.  01 ;  c.  7);  ct  siini-  ria  privatio  altcriiis  fonn;c  ),  non  rcmanctl 

lilcr  cliani  oinnc  corruptihilc  coiTnm()itur  in  matcria  coeliprivatiojiltcriusforina},  quae 

existcnlc  ;ili((U()  suhjcclo  ;  ct  (ir.Ttcrca  om-  aiila  sit  incssc,  et  ideo  non  est   cjusdem 

nis  corru()tio  esta  conlrario  activo  et  ternii-  rationis  cuin  materia  horiiin  inferiorum,  et 

n;itiir  iii  confrarium  ;  scd  cor()ori  ciDelcsti  per  consequens  non  est  mutabile  secundum 

iiiliil  cst   contrariiim .   Nam    contrariorum  gcneralionem   et  corruptionem   seciindum 

coiitrarii  sunt  inotus,  sicut  leve   movetnr  suam  natunim,  scd  solum  secundum  vhi, 

siirsum  ef  grave  deorsum  ;   motui  autcm  ulpolc  ()rimum  in  ocnere  mohilium  et  pro- 

naturali  ca>li  niliil  csf  confrariiim  .  —  1.  pinquissimum  rcbus  iinmohilihus;  nnde  est 

ile  C<i'lo  \.  {'}.  quod  ininimum  liahet  dc   inotii.  .Movetur 

Triplicilcr  eniin  (jolcst  tintii  contrarictas  enim  solum  motu  locali,  qni   nihil  variat 

in  motii  circul;iri :  primo,  nt  motui  circulari  infrinsccum  rei,  et  iiitcr  motus  locales  habet 

sit  contrarius  rectus;  secnndo,  ut  sit  con-  motum  circularcm,  qui  etiam  minimumva- 

trarielas  in  ipsis  ()artibus  motus  circnlaris;  riationis  habct,  quia  in  motu  s(3hrerico  to- 

tcrtio,  ut  nni  mofui  circulari  sit  conlrarius  tum  non  mut;it  suum  uhi  subjecto,  sed  so- 

alius  inotus  circularis.  Niillo  autem  horum  lum  ratione,  nt  probatnr  6.  Phijs.  text.  85 

modorum    (lotcst  aliqnid   esse  contrarium  (c.  9);  sed  partes  mutant  uhi  diversum 

motui   clrculari.  Non  quidem  primo,  quia  etiam  subjecto.  —  \.  de  Cach  1.  6. 

imuin   uni   cst  contrarium ;  niotui   autem  Ccterum,    licet  coelum   sit   ingenerabile 

rccfo  confrariatur  aliiis  motus  rectus,  ut  et  incorruptihile  secundum  suain  naturam, 

mofui  sursum  motus  deorsum.  Neque  se-  non  famen  dicimus  secundum  fidem  catho- 

cundo,  qui;i  nc((iic  est  contrarict;is  in  ()ar-  licam  quod  coelum  sempcr  fuerit,  licet  di- 

tibus   motus   circularis,    quoe  accipiuntur  camus  quod  semper  sit  duraturum.  Neque 

secundum  diversas  ()ortiones  circuli,  qu^e  hoc  est  contra  positionem  et  demonstratio- 

designanfur  infer  duo   puncta;   ncque   in  nem  Philoso[)hi  supra  alhUam,  qua  probat 

parlibus,  quae  accipiuutur  secundum  eum-  coelum  esse  ingenerabile  et  incorru()tibile ; 

•dem  semicircnlum;  ncqne  iu  liis,  quoe  ac-  non  enim  dicimus,  quod  inceperit  esse  per 

cipiuntur  sccundum  duos  semicirculos,  ut  generationem,   sed  per  effluxum  a  primo 

fuse  probat  Pliilosoplms  (  i.  de  Coelo  texL  principio,  a  quo  perficilur  totuin  esse  oin- 

27  sqq.  ;  c.  4  ).  Ncque  tertio,  qnia  tales  niuin  rerum,  sicut  etiam  ()hilosoi)lii  posue- 

inotrus  incipiunt  ab  eodem  et  terminantur  runt ;  a  qnibus  tamen  in  lioc  diflferimus, 


i)K  ciKi.o  i;r  .\iiM)()  —  uij.kst. 

qiiod  illi  pdiiiml,  Dciim  pnHliixissp  (•(iMiim 
co.rlcniiim  sihi  ;  iios  vcro  poiiimiis,  (•rrliim 
rssc  |)ni(lii('liiiii  ;i  Dco  sccimdiim  tolam  siii 
siihslmitiam,  iii  :ili(|ii()  (lclci-miiiato  priiici- 
piu  lcmporis,  —  I.  ilc  dfhi  I.  li. 

Ad  priitiuni  crjio  (liccinliim,  (piod  iionom- 
iiisdivcrsitas,  propric  hxpiciido,  liahct  ralio- 
iicm  conlrarictatis  ;  sod  ad  lioc  (piod  ali(pia 
(livcr.sa  siiil  coiilraria,  diio  rctpiiriiiiliir : 
(pioriim  iniinn  csl,  (piod  siiit  nata  alii|iia- 
lilcr  essc  iii  codcm  suhjcclo  vcl  proximo 
vcl  sallcm  rcmolo  ;  calor  ciiim  ('oiitrariatiir 
IVijiori,  (piod  tamcn  noii  cst  iialiim  css(!  iii 
i^iiic,  scd  csl  nalmn  cssc  in  matcrii  i,unis, 
(pKCCsl  primnm  snhjcclnm.  Scrinido  rcipii- 
ritiir,  (piod  divcrsa,  (pia»  siinlconlraria,  non 
possinl  essc  simnl,  scd  innluo  se  cxpcllanl. 
rndc  alhnin  el  nigrnm,  s(>('iindiiin  (jnod  siiiil 
in  maleria,  snnt  contraria  muluo  se  exi)el- 
lcnlia;  secnndum  (piod  lamcn  in  siinl  inlcl- 
lectu,  non  liabcnt  contrariclat(Mn,  scd  siint 
sinuil ;  (piiniino  nniim  cornm  cogno.scilnr 
l)er  alind.  —  "1.  de  Cwlo  I.  10. 

FornKeaulcm  vel  (pialilales  diversa?,  ([usi 
videntair  esse  in  corporibus  caMeslibus,  nul- 
lo  inodo  naUe  sunl  esse  in  eodcin,  nec  sic- 
ut  in  proximo  ncc  sicnt  in  primo  subjcclo; 
non  enini  corpus  stelhe  natiim  est  reduci 
ad  dispositionem  ceterarnm  i)artium  spli;e- 
HT  co3lestis,  sed  nec  e  converso.  Siinililer 
aulein  oportet  dicere  formas  seu  (pialilates 
conlrarias,  qwx  suntin  inlerioribus,  esseali- 
qualiter  in  corporibus  ccelestibns,  non  qui- 
dein  univoce,  sed  sicut  in  causis  nniversa- 
libns  per  quandam  similitudinem,  ad  mo- 
(luin,  quo  fornKc,  (pia»  sunt  particulariter 
in  materia  scnsibili,  snnl  nnivcrsaliter  iii 
inlellectu ;  el  ideo  sicut  in  intellectu  non 
sunt  sub  ratione  contrarictatis,  ita  nec  in 
corporibus  ccelestibiis  sunt  sub  tali  ratione. 
1'nde  el  Plato  dixil,  (jnod  In  corporibns  C(]e- 
lestibus  snnt  excellentiie  sen  sublimitates 
eleinentorum,  (piasi  primordialia  eorum  ac- 
tiva  principia  ;  comparantur  enim  corpora 
.caHestia  ad  clemenlaria  sicut  activa  ad 
passiva.  —  Ibid. 

Kt  ideo  e  contrario  accidit  in  corporibns 
ccelestibuseteleme.ntaribus.  Nam  Iktc  (pian- 
to  magis  congregantur  per  inspissationem, 


x.xi.v  i)K  .N.vn  i;\  ciKU  —  aut.  iv 


.•):] 


tanto  siint  magis  matcrialia  ct  passiva  et 
miiiiis  liabcnlia  dc  liicc  ;  siciit  palct  in  ter- 
ra,  (jiia' ctiam  dominatur  in  corporibiis  mix- 
tis  ;  scd  in  illis  (jiianto  cst  major  congrc- 
gatio  pcr  modiim  inspis.salionis,  tanlo  magis 
iniiltiplicatiir  liiminositas  (>l  virliis  activa, 
siciit  palcl  in  ipsis  corporibiis  slcllariim.  Sic 
igiliir  palcl,  (piod  lalis  divcrsitas,  (pi.c  iu 
corporibiis  cudestibus  apparcl,  noii  vidcliir 
lia])cre  ralioncm  contrarictatis  ;  iindc  noii 
sc(|nitur,  (piod  siiit  siisccpliva  corrnplionis; 
sc(|ueretiir  antiMn  lioc,  si  ibi  esset  V(M'a  con- 
trarictas,  sicut  1.  de  Cirlo  (  te.rf.  10  ;  c.  :{  ) 
.Vristoleh^s  osfendil,  —  Ibid. 

Ad  scrinidiini  dictMidum,  (piod  IMalo  po- 
siiit  C(elum  gcniliim,  non  (piia  sil  |)(M'  gc- 
n(M'ali()n(Mn  productnm,  scd  (piia  nece.sse  est 
(|U()d  hab(Nit  esse  ab  ali(pia  superiori  cansa, 
ulpote  multitiidinem  el  distinclionem  in  suis 
partihiis  habens,  perquod  signaliir  e.sseejus 
a  priino  nno  causari,  a  (juo  oportel  miilti- 
ludinem  causari.  —  1,  de  Cwlo  I,   0. 

Ad  tcrtium  dicendum,  cpiod  illiid,  qiiod 
retiuirit  virtutem  inrinilam,  oportel  es.se  in- 
linitum,  Inlinilnm  aiilem  sccundum  Pliilo- 
sophum  (  I,  Plnis.  lc.rt.  1.");  c,  "1)  p(M'linct 
ad  (luantitatem,  ita  (piod  illud,  (piod  (|nan- 
titale  caret,  ne^pie  linitum  ne(pic  inlinitiim 
est ;  motus  autem  (inantilalem  liabef,  quie 
mensuratur  tempore  et  magnitudine,  ut  palet 
ex  0.  Pliijs.  {tcxt.  :W;  c.  i),  Kt  ideovirtns, 
quie  potesf  in  niofuin  aifernnm,  potest  ef- 
fectum  inliniliim,  et  propter  lioc  taleni  vir- 
tntem  oportet  esse  inlinilam,  Ipsum  aulem 
esse  alicujus  rei  secundum  se  consideratiim 
non  est  (piantum  ;  non  cnim  habct  parles, 
sed  tofnm  est  simul,  .Vccidit  autem  ei  (piod 
sit  quantuni,  uno  (luidcm  modo  secundiim 
duralionem,  in  quanliim  est  snbjectnm  mo- 
tui  et  cons(Hpienfcr  fcmpori,  sicut  esse  re- 
rum  variabirmm,  Unde  virlus  ciijuslibet 
rci  lemporalis,  cujus  esse  siibjecfum  est  va- 
riafioui,  non  potest  nisi  in  duralioiicm  lini- 
lam.  Alio  autem  modo  esse  alicujns  rei  po- 
testper  accideusdici  quantum  ex  parte  sub- 
jecti,  quod  Iiabet  determinatam  quantilatem. 
Quoniam  ergo  esse  caMi  non  est  snbjcctiini 
varialioni  nec  tempori,  non  est  qnantum 
(|uantitate  durafionis  et  per  conseqnens  iie- 


54 


SF/ICND.V  SKCCND.E 


((110  rniiliiiii  iio(|ut'  iiiliiiiliiin  ;  cst  aiitem 
(|ii.iiiliini  (iiiaiitilato  corporis  pxtciisi,  et  se- 
cuiKlmii  lioc  est  liiiitiiiii.  Kt  ideo  dicenclum, 
quoil  virtus  esseiidi  corporis  coeh^stis  est 
liiiila  :  iicc  laiiicii  iiiiic  siMpiitiir,  (piod  sit 
ad  esseuduiii  lciiipore  liiiito,  (piia  riiiitum 
et  iufiiiituiu  lciiipus  accidit  ipsi  esse  rei, 
quod  uoii  est  sulijcclum  varictali  temporis; 
nou  tameu  posscl  liiijiisuKMli  virliis  liabere 
esse  iu  iuliiiila  maiiiiiliidiiic  vel  cliam  in  ma- 
jori,  (piam  sil  ma^uiludo  caMestis  corporis, 
—  1.  (le  C(i'lu  I.  I». 

.4'/  (jmtvhim  diceudum,  (piod  in  materia 
ca'li,  ciiiii  sil  diversa^  raliouis  a  maleria 
suhliiiiariiim,  iioii  csl  [lolentia  cum  priva- 
tione  foruKe  substantialis,  qua'  sit  nata  in- 
esse  tall  polenrue,  sed  lantum  est  privatio 
alicujus  ubi.  Kl  quod  dicitur  de  toto  corpo- 
re  ca'lesti,  idcm  dicitur  de  partc  respectu 
aliarum  parlium  ;  corpus  enlm  stella)  non 
est  natum  rediici  ad  dispositionem  cetcra- 
rum  parlium  splKTra?  coelestis,  nec  e  con- 
verso,  ut  dicluni  est  (ad  primum  et  in 
c.)  —  I.  de  Coelo  1.  6. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  substanti» 
non  est  contrarium  aliquod  compositum  vel 
secundum  materiam  vel  secundum  formam ; 
est  tamen  illi  aliquid  contrarium  secundum 
propriam  disposilionem  ad  talem  formam, 
sicut  ignis  dicilur  contrarius  aqua^  contra- 
rietate  calidi  ct  frigidi ;  et  talis  contrarietas 
rcperilur  in  omnibus  qusp  generantur  et 
corrumpuntur.  Ilujusmodi  autem  contrarie- 


PHILOSOPIIIA  NATIRAIJS 

modi  diversitas  non  e.sf  seciindum  contrarios 
terminos,  sed  seciiiidiim  contrarias  vias  per- 
veniendi  ad  ('iiiidciii  lcrmimim  ;  piita  (piia 
tiiiuamenliim  a  puncto  oricutis  movelur  ad 
piiuctum  occidentis  per  hemisphierium  su- 
perius,  et  redit  ad  pnnctum  oricntis  per 
heinisph.Trium  infcrius;  et  plaueta  movetur 
a  [)unclo  occidciitis  ad  oricntem  per  aliud 
licmisph;erium.  Moveri  auiem  divcrsis  viis 
ad  eiiiidcm  fiiicm,  non  facil  contrarietatem 
actionum  vcl  motiium,  scd  [icrtinef  ad  di-      \ 
versum   ordincm   motuum   vel   mobiliuiu  : 
quia  ([iiod  nobiliori  via  pertingit  ad  termi- 
mim,  csl  nobilius,  siciil  mclior  est  medicus, 
qui  eflicaciori  via  sanitafem  inducif.  Et  in- 
de  esf  (fuod  primus  mofus  firmamenfi  est 
nobilior  secundo  motn,  qui  esf  planefarum, 
sicut  et  supremus  orbis  esf  nobilior ;  unde 
et  orbes  plancfarum  moventur  motu  primi 
orbis,  absquc  hoc  quod  impedianfur  a  suis 
motibus  propriis.  —  Secunda  ratio  est,  quia 
quamvis  uterque  motus  sif  super  idem  cen- 
trum,  csf  lamcn  uferque  mofus  super  alios 
et  alios  polos  ;  unde  non  sunt  contrarii.  — 
Tertia  ratio  est,  quia  non  sunt  in  eodem 
circulo,  sed  mofus  planefarum  sunt  in  in- 
ferioribus  circulis ;  oportef  aufem  confrarie- 
tatem  attendi  circa  eandem  distantiam,sic- 
ut  pafcf  in  molibus  rectis,  quorum  contra- 
rictas  consislit  in  distantia  cenfri  et  circum- 
ferentiae.  —  1,  dc  C<xlo  I.  8. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  duplex  est 
alteratio :  una  passiva  seu  corrupliva,  se- 


tatem  consequifur  confrariefas  mofuum  se-     cundum  quam  ita  aliquid  abjicitur,  quod 


cundum  grave  et  leve,  per  quorum  subfra- 
ctionem  intelligitur  corpus  ccelesfe  esse  ex- 
emptum  ab  omnibus  aliis  contrariis,  quEe 
comitautur  grave  et  levc.  Qmd  vero  atfinet 
ad  id,  quod  dictum  esf  de  aere  et  igne,  di- 
cendum  esf,  quod  illa  non  movenfur  circu- 
lariter  quasi  proprio  motu,  sed  deferuntur 
pcr  motum  coeli ;  corpora  autcm  ca?lestia 
moventur  circularifer  proprio  mofu ;  unde 
non  esf  simihs  ratio.  —  I.  de  Cnelo  1.6. 


etiam  ali(]uid  aliud  additur;  sicut  cum  ali- 
quid  alteratur  de  calido  in  frigidum,  amiffit 
calorem  et  accipit  frigidifatem  ;  et  tali  alte- 
rafione  non  alferatur  coelum,  et  hanc  remo- 
vet  Philosophus  a  coelo  (1.  de  Coelo  text. 
22 ;  c.  3 ).  Est  autem  altera  alterafio  per- 
fectiva,  qu^ie  fit  sccundum  quod  aliquid  ab 
alio  perficitur  absque  alterius  abjecfione ; 
qualem  alterafionem  ponit  Philosophus  in 
2.  de  Anima  {text.  57  ;  c.  5);  et  hanc  nil 


Ad  sextum  dicendum,  quod  tales  motus  prohibef  esse  in  coelis,  quorum  quidam  re- 

habent  quidcm  divcrsitafem   ad   invicem,  cipiunt  virtufes  ab  aliis  secundum  conjun- 

qua?  designat  aliquo  modo  diversifatem  mo-  ctiones  ct  varios  aspectus,  absque  Iioc  quod 

bilium ;  non  famen  est  aliqua  confrarietas,  aliquid  eorum  propriam  virfufem  amiftaf. 

propter  tria:  primo  quidcm,  quia  hujus-  —  I.  de  Ccjelo  I.  7. 


DE  C(ELO  KT  .MINOn   -    Or.KST.  \X\ 


QU^ESTIO     XXX 

PE   r.MT.MI':    KT    IM,rn\I.IT.\TK    Ccr.LdlU  M. 

Llriiulo   rniisidcraiKlimi    csl    ilc   iiiiil.ilr   cl 
pliiralilaln  ca'luriiiii. 

CinC.V  Qr.K  QC. KIU.NTIK  IH  <^: 

1.  rirum  ccrluni  sit  niiiiin  taiiluin,  an  \rr<i  plu- 
res. 

2.  rtruin  ninnos  cti-li  siiif  fjiisiliMU  sprriri. 

.\irriccLus   i 

LTRL.M    C.(ELLM   SIT    IM  M    T.\.NTLM, 
AN    VERO  Sl.NT   IMARES. 

Videliir  (iiiod  ca^liim  slt  unum  lanUiin. 

1.  Dicit  enim  Pliilosopliiis  I.  de  Caio 
texL)  90;  c.8)  et  14.  Meldplii/s.  {kwt.  .iO; 
1.  II,  c.  8),  quod  necosse  esl  esse  uniiiii 
coeluni  ;  ergo  secundiini  Philo.sophuni  nou 
sunf  plures  coeli,  sed  uuuin.  —  1:2.  Mela- 
phiis.  1.  10  (7);  I.  de  Cu-h  I.  18. 

1>.  Pnolerea,  caMiiin  contra  terram  divi- 
dilur,  cuin  dicitur  6\';*(?5.  1,  1 :  v.  \n  principio 
creavit  Deus  Cfflum  et  terrani)) ;  sed  lerra 
esl  una  tantuin  ;  ergo  cojlum  est  unum  tan- 
luin.  —  la,  q.  68,  a.  i,  arg.  1. 

3.  PrcTterea,  onme  ({uod  constat  ex  tota 
sua  materia,  est  unum  tanliim  ;  sed  caMum 
est  hujusmodi,  ul  probal  Pliilosophus  (1. 
de  Ccelo  tejct.  95 ;  c.  9 ) :  ergo  caluin  esl 
unum.  —  Ihid.  arg.  ^l. 

'i.  PraMeiva,  (piidipiid  dicilur  de  |)luri- 
bus  uuivoce,  dicilur  d(>  iis  secundum  iinam 
ratiouein  commiinem  ;  sed  si  sunt  plures 
coeli,  caluin  diciliir  univoce  de  pluribus ; 
(piia  si  aequivoce,  non  proprie  dicerenliir 
plures  caMi:  oportet  ergo,  si  dicunlur  plii- 
res  cceli,  cpiod  sit  arK(ua  ratio  comnninis, 
secundum  qnam  dicantur  plures  cali :  hanc 
auteni  non  est  assignare :  non  .est  ergo  di- 
cendum,  quod  sint  plures  cali.  —  Ibid. 
arg.  3. 

Sedeontmest:  I.  ipiod  Philosoplius  (  C2. 


DK  IMT.\TK  CiKLOIU  M  —  .\i;T.   I     V. 

Met(iiilii/s.  a  tr.rt.  T» ;  I.  II.  r.  X)  pr<»b;if, 
pliires  e.sse  cu'los,  e.\  pliiiibiis  molibiis. 
—  1-2.  Metnplii/s.  I.  !l  (H)  ct  |0  (  7). 

"2.  Pra-terca,  diciliiriii /'.sv*/m/.s-:  "  Caiida- 
li'  Deiim  C(eli  (•irliMiiiii  »;('rg(»  siiiil  pliircs 
(-(eli  el  iKiii  iiniiiii  laiiliiin. 

llKSPO.NDEO     IUCK.MllM,    (pl(i(|     C(i'Ii    Minl 

pliires.  Ciijiis  ratio  csl,  (piia  iiiii  coiiiori 
siiiiplici  dcbclur  iiniis  moliis  siiii|»Ic\,  iil 
dicil  Philosophiis  I .  de  Cuiu  ( te.rt.  8 ;  c.  2  ) ; 
(•(eliiin  aiilcin  esl  corpus  siiiiplc\,ul  diciliir 
ibidciii  ;  cl  iii  ciclo  pcicipiiiiiliir  pliircs 
nioliis  siiiipliccs  ;  iiaiii  |)Iaiicla>  liiiii  pcr 
comparalioncm  ad  iiiviccm,  liiin  pcr  coiii- 
|)aialionciiia(I slcllasli\ashabcnl  moliis  sjic- 
cic  diversos:  crgo  cl  caMi  criml  pliircs.  Oiiol 
vero  sinl,  non  consenliiiiil  laiii  anrnpii  iihi- 
losophi,  ut  videre  est  a|)ud  Philosoplnini 
12.  Metiijilii/s.  {te.rt.  i2  s(|(i.  ;  1.  1 1,  c.  8), 
((uain  Doctores  ecclesiastici,  ciiiii  ex  Scri- 
pluris  non  ita  certus  numerus  coHigatiir, 
ciim  arKiuando  plures,  ali(piando  paiiciores 
signincenlur. —  \.dcCado\.  i;  2.  de  Cirlo 
I.  10;  la,  q.  08,  a.  i,  c. 

Ad  distinctionem  ergo  caMoriiin  considc- 
randum  est,(piod  cniidii  triplicilcr  siiniiliir 
in  Scripturis.  Qiiandocpie  eniiii  dicilur  iiro- 
prie  et  naturalitcr.  Kt  sic  dicilur  cadiim 
corpiis  aliipiod  subrniic,  ct  luininosiim  aclii 
vel  potenlia,  el  incorruptibilc  pcr  uaturam. 
Et  secundum  hoc  ponuntur  Ires  cirli : 
primum  totaliler  liicidum,  qiiod  vocanl 
empyreum;  secundiim  totalilcr  diaphanum, 
quod  vocant  coplum  aipieumetcrystalliniim; 
tcrlium  partim  diaphanuin  et  jiartim  hicidum 
actu,quod  vocant  caluni  sidercuin,  el  divi- 
(litur  in  octo  spha^ras,  scilicel  in  splhcrain 
slcllarum  n\ariim,  cl  septem  splhrras  plaiK^- 
larum,  quie  iiossunl  dici  scplcin  spluercT. 
—  la,  q.  08,  a.  4,  c. 

Secundo,  dicilur  cfeliim  jier  jKirtirijKitio- 
neni  alicujus  proprietatis  calestis  corporis, 
scilicet  sublimilalis  et  luminosilatis  actii  vcl 
potentia.  Et  sic  totum  illnd  spatium,  qiiod 
est  ab  aquis  usque  ad  orbcin  luna\  Daina- 
scenus  {de  Fide  Orthod.  1.  -2,  c.  0;  — .Migne 
PP.  Gr.  t.  9i,coI.  883)  ponit  unum  cixMuiii, 
nominans  illud  aereum ;  et  sic  sccimdum 
cuin  sunt  tres  cceli:  aereum,  sidereum  et 


56  SKCINMA  SKCrND.K  — 

aliiiil  siiptMiiis,  (!«'  (iiio  intflii^iliir  (|iiO(l  lc- 
jiilur  (lc  l).  I»;iiil(),(|ii()(l  r;i|tliis  fiiit  iisiiuc  ;i(l 
lcrliiiiii  (•(cluiii.  Scd  (|iii;i  isliid  siKilium 
coiijuiii^il  diio  clcincnla,  scilicct  i.uiiis  ct  acris, 
cl  in  ulro(|iic  coruin  voc;itiir  siipcrior  ct  iii- 
lcrior  rcjiio,  idco  istud  (•o-iiiiii  U;ilt;inus 
(in  (ienesA.  j,  c.  I  ;— .Mi-iic  l'l'.  K.  I.  107, 
col.  4ir> )  (listiii!;uit  in  (|ii;itu(ir:  suitrciii;iin 
rc.uioiicin  i|,Miis  iiomin;ins  (•(cliim  iLmcuni, 
infciiorcmvcro  rci^Moncm  cicliim  olymiticiim 
al)  alliludinc  (•iijiis(l;iin  niontis,  (jui  vocatur 
OIym|tiis;  siiitrcnuim  vcro  n^iiioncm  acris 
vocat  c(cliiin  ;ctlici^cum  jtroplcr  lnllamni;i- 
tioncin,  infcriorcm  wvi^  rc,u;ionem  caHum 
aereum.  Kt  sic,  cuin  isti  (luatuor  ca»li  tribus 
supcrioriltus  connumcrcntur,  fiunt  in  uni- 
verso  secundiim  lUiltanum  septem  cali 
c()r])orei.  —   l;i,  (\.  (18,  a.  i,  c. 

Teiiio  dicitiir  c(i'lum  nietaphonce,  ef  sic 
(inando(pic  ij)s;i  Sanct;i  Trinitas  dicitnr  C(p- 
lum,  propter  ejus  spiritualem  sublimitatem 
et  lucem ;  de  quo  ccpIo  exponilur,  diabohim 
dixisse  (Isai.  li,  13):  «Ascendam  in  ca- 
luiii)),  idest  adaMiualilateniDei.  —  Quando- 
(pieetiamspiritualia  boiia,  in  (|uibus  est  San- 
ctorum  remuneratio,  proj^ter  eorum  eminen- 
tiam  coeli  nominanlur,  (luomodo  exponitura 
S.  Augustino((/c  Senn . Domini in Monte  1.1, 
c.  5;  —  Migne  PP.  L.t.34,  col.lS^V^illud 
Scriptura» :  «  Merces  vestra  multa  est  in  ca- 
lis»  (Mattli.  5,  12).  Ou;uido(iue  vero  tria 
genera  superiuituralium  visionum,  scilicet 
corporalis,  imagiiiarise  et  intellectualis,  tres 
cali  nominantur,  de  (piibus  Augustinus  (de 
Genes.  adLittA.  i  4,  c.  29  et  3i;  —  Migne  PP. 
L.  t.  34,  col.  478  et  482)  exponit,  (piod 
D.  Panlus  est  raptus  usque  ad  tertium  ca^luin. 
—  la,  (j.  08,  a.  4,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  Pliilo- 
sophus  iiomine  caH  intelligit  mundum, 
(luem  loco  citato  probat  esse  nnum  ex  unit;ite 
Itrimi  motoris,  ut  dicluin  est.  — 12.  Meta- 
phys.  1.  10  (7);  1.  de  Coelo  1.   18. 

Ad  secmidum  dicendum,  quod  terra  se 
habet  ad  coeluin  ut  centrnm  ad  circumferen- 
tiam.  Circa  unum  autem  ceiitrum  possunt 
esse  multae  circumferenlia? ;  unde  una  terra 
existente  multi  coeli  ponuntur.  —  1a,  q.  68, 
a.  -i,  ad  1. 


PMILOSOPIIIA  NATIHALIS 

Ail  teiiium  dicendiim,  (piod  i;itio  illa 
procedil  de  calo,  secundiim  (luod  imijortat 
iiiiivcrsil;itein  cre;itnr;inim  corponiliiim  ; 
sicenim  cst  uiiiim  c(i;liini  l;mtuin.  —  lljid. 
;id  2. 

Ad  qiuniiim  dicendiim,  (piod  in  omnibus 
c(clis  invcnitur  commnniter  siiblimitas  el 
;ili(|u;i  liiininositas,  ut  ex  dictis  patet. — 
Ibid.  ad  3. 

AKTICULUS  II 

UTIUM  OM.NES  C(>:li  sim  ejusdem  speciei. 

Videtur  quod  oinnes  coeli  sint  ejusdein 
speciei. 

1 .  Dicil  enim  Pliilosophus  (  2.  de  Cwlo 
text.  41  ;  c.  7  ) ,  quod  astra  sunt  ejusdem 
speciei  cum  propria  sphaera  et  orbe;  sed 
c;i(lcm  est  ratio  stella}  et  proprii  orbis  ac 
duorum  orbium  ;  nam  sicut  in  liis  (Jiversa 
;iccidentia  reperiuntur,  ita  et  in  illis :  ergo 
cali  sunt  ejusdem  speciei.  —  2.  de  Ccelo 
1.  10. 

2.  Pra^terea,  loca  consecpiuntur  naturas 
corporum ;  sed  omnes  cali  habent  eundem 
locum :  ergo  omnes  sunt  ejusdem  ilaturae 
specifiCcT.  —  Ibid. 

3.  Pra?terea,  si  corpora  coelestia  essent 
specie  diversa,  sequeretur  quod  essent  ma- 
xime  materialia;  sed  hoc  videtur  falsnm, 
cuni  siut  longe  perfectioracorpora,qiiainsit 
corpus  humanum,  ut  patet  ex  eorum  incor- 
ruptibilitate :  ergo  corpora  coelestia  sunt  ejus- 
deiii  speciei.  —  2.  de  Coelo  1.  16;  Tabuld 
Aurea  Yoce  «  cceluiii  »  n.  155. 

■4.  Prtcterea,  figura  consequilur  formam, 
sicutetmotus;  sed  est  eadeiii  specie  figura, 
eodemqne  modo  omnes  coeli  circa  medium 
moventur :  ergo  coeli  onines  sunt  ejusdem 
speciei.  —  2.  de  Coelo  1.  16. 

Sed  contra  est,  (juod  Philusophus  (  12. 
Metaphijs.  a  te.rt.  42;  1.  11,  c.  8)  ex  nume- 
ro  calorum  colligit  numeruni  inlelligentia- 
rum,  quce  distinguuntur  spccie.  —  12. 
Metaphys.  1.  9  (6). 

Respo.ndeo  dicendum,  quod  Averroes  in 
suo  Commento  in  2.  de  Coelo  ( text.  59  )  di- 
cit,  quod  corpora  coelestia  et  omnes  stelhe 


m  (HKf/)  KT  MUNDO  —  Ol'.KST.  XXXI 

siinl  ejiisdcin  s|)Ocipi.  Sed  hoc  est  inanifeslo 
falsmn.  Kl  priino  (|iii(lem,  qiiia  si  essenl  ejus- 
(lcm  speciei,  lialxMciil  casdein  specie  (ipera- 
tioiies  et  eosdem  cllecliis,  siciil  palcl  iii  (jinm- 
l)iisreliiisiialiiralihiis('jiiS(lcmspccici..SVv»/(- 
(h>,  (piia cmii  moliis  c(i'icslitim  cerporiim  sinl 
iialiirales,  scMpiercliir  (piod  oiniiia  corpora 
cteieslia  liahcrciit  iiiiiformcs  moliis;  (piod 
j)alel  esse  falsiim  ciiin  de  j)lanclis  eorunupjc 
orhihus  pcr  C()in|)aralioiiem  ad  invicem, 
liiin  per  comparalionem  ad  slcllas  li.xas 
earuiiKpie  orhes.  Tcrlio,  (juia  lioc  rej)iignat 
j)erfectioni  c(elesliiiin  corj)ormn  ;  j^rohavit 
eniin  Aristoleles  iii  1 .  de  C(rlo{  text.  08  ;  c.  9), 
(jiiod  universum  esl  j)eiiectiim,eo  (jiiod  est 
imiim ;  unum  eniin  esl  in  una  sj)ecie ;  ex 
lioc  eniin  aj)i)arel,(iiiod  conslal  ex  tola  ina- 
leria  suie  sj)eciei ;  iindeet  lioc  ad  j^erfectio- 
neui  ccelestium  corj)orum  i)ertinet,quodsit 
uniim  soluin  in  una  sj^ecie.  Videinus  eniin, 
in  inferiorihus  corj)oriI)iis  miilta  iiidividua 
esse  unius  speciei  propter  ali(jiiam  imj^o- 
teuliam;  —  vel  quia  unum  iiidividiium  non 
j)otest  semj)er  durare,  uude  oj)ortel  (juod 
sj^ecies  conservetur  per  successionem  iiidi- 
viduorum  in  eadein  sj)ecie  ;  lum  eliain  quia 
uniiin  non  suscij)it  j)erfeclain  operalionein 
sj^eciei,  sicul  inaxiine  j)atet  in  liominihiis, 
(luorum  uniis  jiivaliirah  alio  in  siia  opera- 
lione.  Pertinet  eliam  inagis  ad  j)eiieclioneni 
uniuscujus(jue  miillij^licalio  sj)ecieruin,  cum 
sit  formalis,  (jnaiii  mulliplicatio  iiidividuo- 
riim,  cum  sit  malerialis.  —  Dicendiim  ergo 
est,  (juod  oiiines  c«li  sunt  inler  sc  diversaj 
sj)ecici. — ^l.  dc  Cwlo  1.  10;  Tahula  Aurca 
voce  «  cceluin  »  n.  &1. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  (jtiod  non 
esl  eadem  ratio  duorum  orhium,  el  stellai 
cum  suo  orhe;nam  stella  est  ejusdem  na- 
tUTO  specificie  cum  proprio  orbe,  quia 
habent  eundein  specie  motuin ;  secus  vero 
plures  ac  distincti  orbes,  ut  dictuin  est 
(in  c.)  — 2.  dcCivh  1.  10  et  10. 

Ad  scruudum  dicendum,  quod  locus  cor- 
porum  crt^lestiuin,  sicut  et  motus  circa 
inedium  seu  circularis,  consequitur  naturam 
generis  in  illis. —  -2.  de  Coelo  1.  10. 

Ad  tertium  diccndiim,  quod  htec  ratio, 
quse  est  fundameiilum  positionis  Averrois, 


DK  MOTC  CnllP.  (KKL.  —  AHT.  I        .'.7 

cjit  ridiciila;  miillo  eniin  magis  se([uen'liir 
cadestia  cor|)ora  esse  inaxime  maleriali.i. 
si  |)(tueremiis,siciil  ijts(!vull,(liversa  c.orj)ora 
C(rl('slia  essc  iudividiia  imiiis  speciei,  (jiiia 
miillij)licalio  iudividiiortim  in  iina  sj^ecic  lil 
j)('r  divisioncm  iiialcri;e;  (juamvis  uoii  ojKir- 
teal  a  corjiorihiis  cd^leslihiis  lolalitermale- 
riam  exciiidere.  —  Il>id. 

Ad  (judrtum  (licendiim,  (jiiod  ligura 
sjiliierica  seqiiiliirin  corporihiis  cceleslihus 
naliiram  generis,  sicul  et  motus  circiila- 
ris.  —  Jlnd. 


QU^STIO  XXXI 

DE  MOTU  COUPORUM  CCELESTIUM. 

Deinde  considerandum  est  de  molu 
corporum  cadestiuin. 

CIRCA  QUEM  QU.ERUNTUU  NOVKM  ; 

1.  Utruin  molus  C(Kli  sit  naturalis. 

2.  Utruiii  niotus  cocli  sit  a  propria  fornia  an 
vcro  ab  inteliii-^cntia. 

3.  Utruni,  si  niotus  coeli  sit  ab  intelligentia, 
sit  a  Deo  an  ab  angelo. 

i.  Utruin  potcntia  niotiva  in  angelo  movente 
cffilum,sit  rcaliterdistincta  ab  intellectuetvolun- 
tate  in  angelo. 

5.  Utrum  motus  coeli  quaniioque  deficiat. 

6.  Utrum  cessante  motu  coeli  elementa  re- 
manerent. 

7.  Utrum  cessantc  n)otu  coeli  remaneat  actio 
et  passio  in  elcmontis. 

8.  Utrum  cessantc  motu  coeli  rcmancant 
plantae  et  animalia  bruta  et  corpoi-a  mineralia. 

9.  Utrum  cessante  motu  coeli  remaneant  cor- 
pora  liumana. 

ARTICULUS  I 

UTUUM  MOTUS  CCELl  SIT  N.\TUR.\L1S. 

Videtur  (juod  motus  caMi  non  sit  na- 
turalis  :  — 

1.  (juia  niliil  movelur  naturaliler  dum 
est  in  suo  xibi,  sed  soluin  quando  est  extra 
propriuin  ubi\  sed  cceluin  movetur  in  suo 


58             .            SECr.\F>.\   SKCIND.K  —  rillLOSOIMII  \  NATIRALIS 

«/// exlslons:ergo  uon  inovctiirnjiliinililcr.  <'>^  l':"!^'   jHiiicipii   aclivi  :  ergo  et    motiis 

—  Quivsl.ilisp.de  Aniimi  ;i.  8,  arji.  18.  ^^^'^}  <■'•''  ^i''   natiinilis.    —   de  Pot.  (j.  :>, 
'1.  Pra'terea,  iiinKiiiaiii  iiatiini  iiicliiiiit  ;i(l  a.  .»,  urii.  H. 

inotimi  pn.pter  i]»sum  motiim,  sed  propter  Kkspo.ndeu  DiCEMini,  (luod  motus  mitii- 

ali(pii(l  ac(piisitiim  per  motiim  :  (pi(mi(Klo  lal'^  (liciliir,  ciijus  priiicipiiim  est  iiatur;i . 

t,'ravia  incliiiant  ;i(l  motiim,  ipiia  per  illiim  ><':'t"'"'  :'"''""•  <l"plicili'r  diciliir,  .scilicet  de 

tcndunt  ;i(l  (piielem;  sed  co-liim  siio  motu  f<J'"'a,  <pia'  est  princi!)ium  acliviim  motus, 

iiihil    acipiirit,    iii    ipiod    incliiietur,    (piia  et  de  materia,qua.' est  principiiimiiassivnm. 

(piodlibet   ubi  est  principiiim  et  finis  siii  Secundum  hoc  igitur  diipUciler  dicitiir  ;\li- 

molus  :  eigo  motiis  cteli  non  est  illi  natura-  <I"'s  i»<^tus  naturalis:  unomodo,  quia  in  eo 

Ijs, (/(•/'(;/.  (j.  .'■),  a.  5,  c.  quod    movetur,    est    i)rinci|)iuin    activum 

.{.  rncteiva,  iiiohile  per  iiiotiim  localem  i»otus  ;  et  sic  corpora  gravia  et  levia  nio- 

naturalem    tendit  ad  locuiii,  iit   loco  perfi-  ventiir  natunditer.  Kt  hocmodo  non  moven- 

ciatnr:  sicut  corpora   inleriora  in  proj^rio  tur  c(eli.  Manifestum  enim  est,  quod  una 

loco  conservaiiliir :  si^d  caMiim  non  iierticiliir  tbrma  nalundis  noii  inclinat  nisi  ad  uniim  ; 

per  lociim ;  nam  si  seciindiim  se  conside-  ''atio  autem  motus  repiignat  unitati,  (luia 

relur,  non  major  perfectio  est  quod  sit  in  tle  ratione  motus  est,quod  aliqiiid  aliter  se 

iino  situ  vel  loco  quam  m  alio,  sed  indilTe-  li^it»eat  nunc  et   prius;  unde  non  inclinat 

renter  se  Iiahet  ad  omnia :  ergo  codi  motus  forma  naturalis  ad  motum  propter  ipsum 

non  est  naturalis.  —  Ibid.  ad"  7.  motuin,  scd  propter  essc  in  aliquo  ubi,  quo 

i.  Pi-ieterea,  qua^  naturaliter  moventur,  adepto  quiescit  motus.  Et  sic  acclderet  in 

naturalilerquiescunt,  quia  natura  delinilur  motu  c(]en,  si  consequeretur  aruiuam  for- 

a  Philosopho,  qiiod  sit  principium  motus  mmn  naturalcm,  quomodo  consequitur  mo- 

et  quietis;  sed  co-lum  non  quiescit  natu-  tus  in  elementis.  — 3.  Sent.  dist.  2-2,  q.  3, 

raliter :  ergo  nec  movetur  naturaliler.  —  2.  »•  2,  sol.  i  ;  de  Spirit.  Creat.  a.  6,  c.  ;  dePot. 

Phys.  I.  1.  q.  5,a.  5,c. 

5.  Praiterea,  slmotus  coeliesset  naturalis,  Alio  modo,  quia  in  eo  quod  movetur,  est 
sequeretur  coelum  esse  animatum,  quodcst  disposilio  naturalis,  per  quam  aliiiuid  est 
falsum,  ut  dictum  est.  Sequela  autem  pro-  mohile  ah  aliqiio  movente.  Et  hoc  contin- 
hatur,  quia  motus  naturalis  est  a  principio  git  dupliciter :  quia  vel  inest  ista  aptitudo 
intrinseco;  princi])ium  autem  motus  c«Ii  ad  hoc,  quod  moveatur  ab  illo  movente, 
est  substanlia  apprehensiva,  qua"  movetur  cum  inclinatione  ad  contrarinm  motum, 
sicut  desiderans  a  desiderato,  ut  dicitur  sicut  estin  corjDore  animalis;  ettunc  motus 
12.  Metaplii/s.  {text.  '^Q  ;  1.  11,  c.  7) ;  unde  ille  dicltur  violentus,  qiiatenus  comparatur 
videtur  quod  talis  substantia  sit  intrinseca  adnaturam  corporis,  inquantumestcorpus; 
coelo,  et  sic  coelum  erit  animatum.  —  la,  naturalis  vero  comparatus  ad  naturam  cor- 
q.  70,  a.  3,  arg.  4.  poris,  in  quantum  est  animatum,  ut  dicit 

6.  Prceterea,  si  motus  coeli  est  naturalis,  Philosophus  (  8.  Phijs.  text.  27 ;  c.  4  ) ;  — 
ergo  quia  opposita  quies  erit  illi  violenta  ;  aut  non  est  aptitudo  ad  contrarium  incli- 
sed  coelum  non  quiescet  in  tine  mundi  vio-  nans ;  et  hoc  modo  se  res  habet  in  motu 
lenter:  ergonequenuncmoveturnaturaliter.  coelestium  corporum,  qua3  licet  moveantur 

—  de  Pot.  q.  5,  a.  5,  arg.  12.  a  substantia  separata,  (juia  tamen  ex  parte 
Sed  contra  est :  1.  quod  Philosophus  1.  coeli  est  principium  passivum  naturale  talis 

de  C(jelo{text.  7  et8;c.  2)dicit,  quod  mo-  motus,  atque    adeo  a])titudo   naturalis  ad 

tus  coeli  est  naturalis.  —  1.  de  Coelo  I.  -4.  recipiendum  talem  motum  a  tali  movente, 

2.  Pneterea,  motus  coeli  ita  se  habet  ad  ut  dicit  Commentator  in  1.  de  Caelo  {text. 

coelum,  sicut  motus  localis  gravium  et  le-  89);  ideomotus  ejus  dicitur  naturalis.  Cum 

vium  ad  ipsa  elementa;  sed  horum  motus  enim  natura,  ut  dictum  est,  duplex  sit,  ma- 

est  naturalis  et  ex  parte  principii  passivi  et  teria  et  forma,  sufficit,  quod  coeli  motus  sit 


DK  (KKI.O    KT  MLNUO   —   Ql  .KST.    XXXI 

a  iialiir.i  at(|iio  adoo  nadiialis  raliono  nia- 
t('ria\  (jiia'  iii  (•(rlo  liahcl  ai^liludiiicm  ad 
nioliim  (•iiriilanMii,  iil  palcl  cx  li.mira  ip- 
sius ;  (|uam(|iiaiii  cliam  dici  polcsl,  (juod  iiio- 
tus  c(i'li  sil  cliam  iialuralis  arupio  modo  px 
partc  priiicipii  aclivi,  (piia  siciil,  ul  dic.liim 
>sl,  liahcl  iialuralcm  apliliidiiicm  iil  lali 
molu  movcalur,  ila  suhslaiilia  spiriliialis, 
(|iia'  movet  C(vlum,  liabcl  virlulcm  iialura- 
Icm  dclcrmiualam  ad  lalis  corporis  moliim. 

—  3.  .SV;(/.  disl.  ±2,  (j,  .i,  a.  i>,  sol.  1 ;  '2. 
Senf.  disl.  I  i,  ([.  I,  a.  :{,  ad  I  ;  'lc  Sj^iriL 
Creiit.  a.  (>,  ad  7;  Qiitrst.  ili.sj).  ilr  AninHi 
a.  8,  ad  18;  \..(le  Orlo  I.  ;{. 

Ail  prinnini  or<TO  dicciidum,  (piod  molus 
C(pli  est  naluralis,  ct  cx  parle  principii  pas- 
sivi  sivc  reccplivi  molus,  et  aliquo  etiam 
modo  cx  parlc  i^rincipii  activi,  ut  diclum 
est  (in  c.  art.,  cl  supra  q.  29,  a.  3,  ad 
-2). —  Quod  aulcm  dicilur,  quod  nullum 
corpus  existcns  in  suo  ubi  naturaliter  mo- 
vctur,  inlclligilur  de  corporc  mobili  motu 
rcclo,  quod  mutat  locum  sccundum  tolum, 
non  solum  rationc,sed  ct  subjccto;  corpus 
autcm,  quod  movclur  circularitcr,  totum 
quidcm  non  mutat  locum  subjccto,  sed  ra- 
tionc  lantum ;  undc  nun^piam  cst  cxtra 
suum  itbi.  —  Qiiivst.  ilisp.  dc  Aniina 
a.  8,  ad   18. 

Ad  seciindinn  diccndum,  ([uod  lioc  argu- 
incnlum  oplimc  probal,  molum  ca?Ii  non 
cssc  naturalcm  propric  ct  simplicilcr  ra- 
lionc  principii  activi,  sicut  cst  motus 
localis  clcmcntorum;  est  tamcn  naluralis 
lationc  principii  passivi,  cl  aliquo  eliam 
modo  rationc  principii  activi,  ut  dictum  est 
(in  c.  art.,  cl  ad  1). 

Ad  tertiinn  diccndum,  quod  c^T^lum  non 
pcrliciturpcrlocum,  sicul  corpora  inlcriora, 
(jULC  in  proprio  ubi  conscrvantur ;  cl  idco 
ex  hoc,  (|uod  localitcr  movclur.  non  sii>ni- 
(icalur,  qu(xl  cx  partc  principii  aclivi  Iiabcat 
inclinalionem  ad  moliim  lamquam  ad  pcr- 
tcclioncm  suam,quomodo  habcnl  clcmcnla. 

—  de  Pof.  q.  5,  a.  5,  ad  7  ct  12. 

Ad  quartuni  dicendum,  (piod  inotus  C(Pli 
est  a  principio  intrinseco  passivo,  non  au- 
feni  activo,  ut  dictum  est  (in  c.  art.,el  ad 
arg.  praeccd.);  natura  aulcin  csl  principium 


I)K   .MUTf    COIU'.    C(KK.  —  AKT.    II    W.) 

inolus  cf  (piiclis  in  illis  (pia»  movciitiir  ad 
lociim  ;  iion  aiilcin  iii  illis  (pi:f'  movcnltir 
circa  locum,  iil  corpora  C(i'lcslia. —  Kl  cx 
liis  palct  iid  iiiiiiifinn. —  2-  Plu/s.  I.  I. 

Adse.ilinn  dicciidiim,  (piod  (piia  molus 
crrli  iion  csl  natiiralis  pro|)tcr  aclivam  in- 
clinalioncm  lormalis  princi|)ii  corporis  crr- 
lcslisad  lalcin  moliim,  siciil  csl  iii  clcmcntis, 
non  indc  sc(piilur, (|uodsi  C(i'liiin  (piicsccl, 
(^jus  (piics  sit  fuliira  violcnla.  —  dr  l'iif. 
(|.  .'),  a.  .'),  ad  12. 

Ad prinnnn  seriindir  pnrlis  patd  cn  diclis; 
nain  illud  conccdimiis. 

Ad  seiiinibnn  diccndiim,  (pKiil  iiioliis  c(i'li 
non  cst  co  modo  naliiralis,  ipio  nioliis  clc- 
mcnlorum,  ut  diclum  cst  (in  c). 

ARTICULUS    II 

ITniM  MOTLS  CCELl  SIT  A  PROPIUA  FOUMA 
SUBSTANTIALI  A.N   \U\0    AB  l.\TELLIGE.\TL\. 

Vidcliir  (piod  motus  c(Eli  sit  a  propria 
forma  subslanliali,  non  autcm  ab  intclli- 
Ijcnlia. 

1.  Motiis  cnim  c(j?li  est  naturalis,  ut  con- 
stat  ex  I.  de  Caelo  text.  82  (c.  8),  cl  2.  de 
Cado  te.rt.  5  et  G  (c.  i);  scd  molus  nalu- 
ralis  cst,cujus  princi[)iuincsl  forina  cor|)oris 
naturalis:  ergo  motus  coeli  cst  a  propria 
forina  substantiali,  et  non  ab  inlclligcnlia. 
—  \.  dc  Calo  1.  17;  2.  de  Caclo  1.  I ;  2. 
Sent.  dist.  1  i,  q.  1,  a.  S,  arg.  i. 

2.  Pra?terca,lcve  potcst  sua  virtutc  sur- 
suin  asccnderc,  nullo  impdlcntc,  et  simili- 
tcr  grave  descendcre,  abs([uc  inlclligcnlia 
niovcnlc.  Si  crgo  forina  ctcli  csl  |)crfcclior 
([uam  forma  chMncnlaris,  cl  figura  t^jus  csl 
ajilissima  ad  motuin  circnlarcm,  vidctur 
([iiod  possit  inoveri  a  propria  forma  abs- 
quc  intclligenlia.  —  Quirst.  de  Motoribus 
Orbiuni.  (1) 


(1)  Quapstioiies  duas :  un.im,  Ltriiin  materia  sil  priiici- 
pium  iiuliridiinlionis  in  corporalibiis,  altcram  de  Moloribu.^ 
Corporum  (jceleslium,  cum  Thomas  Buonenscgiiis  0.  I'. 
Florcnlijc  in  codice  S.  Marci  invcnisset  S.  Thomae  attri- 
butas,  anno  1588  Vcnetiis  apud  Juntas  in  orto  foliis  in 
folio  vulgavit.  XI  nunc  ea;  quiEstioncs  communi  omnium 
consensu  spuriiB  habentur.  —  Quaestionem  rfe  Moloribus 
Corporum  Ccelestium  habcs  iii  cditionis  Parniensis  lom. 
'21,  p.ijr.  217  —  219. 


60  SHlCrNDA  SFr.UND.K  —  PIIILOSOPIIIA  NATrRALIS 

.).  PnrliMv;!,  pliis  cst  niovcro  so  ipsuin  aliqiiid  cst  naturalis,  quod  recessus  ab  eo- 

t'X»'umlo  a  proprio  lofo,  (|iiain  non  cxcundo;  dcni  sil  innatiiralis  ct  contra  nalurain  :  sicul 

scd  virlus  luciscstsedilliindcrc  pcrcoipora  f,Tave  accedil  deorsuin  natuialilcr,  recedit 

allciius  nalurie:  er{,'0  vidcliir  qiiod  inullo  aiilciu  inde  conlra  naturain.  Si  i.uilur  inolus 

Ibrlius  corpus  cadi  pcr  naturain  liicis  pos-  ((cli  esset   iiaturalis,  cuin   tcndil  ad  occi- 

sit  in  suo  orhe  sc  movere,  abs(pic  inniicn-  dciilcin,  coutra  ualuram  ab  occidcntc  rcce- 

tia  aliciijns  siibslaulia'  scparala-.  —  Ibid.  (lciis  in  oriciilcm   rcdirct ;   lioc  autcm  est 

\.  Pra'tcrca,    niiiliis   moliis    ucccssarius  impossibilc;  in  motu  enim  ccelcsti  niliil  esl 

dcpcndcl  a  voliintalc  crcaliira'  lanKiuam  a  violentum  cl  conlra  naluram.    Jmpossibile 

priino  inotorc;  scd  inotus  ca'li  est  neces-  est  igitur,  quod  principiiim  activum  motus 

sarius,  secuudiiin  sanctos  Patres  cl  pliilo-  c(i'lcstis  sit  ualura.  —  -2.   Sent.   dist.   14, 

soplios,  ut  i)alcl  ex  Aristolele   2.  de  Caiu  (|.  I,  a.  S,  (i.;de  Spirit.  Creat.  a.  (3,  c;  la, 

{text.  21 ;  c.  ^)et  12.  Metapln/s.  {text.  M;  q.  70,  a.  .-3,  c. ;  S  c.  Gent.  c.  2.3;  Opusc.  10 

I.  ll,c.  7)  :  er{,^o  motuscffili  noncstavo-  et   11,  primis  quinque  arf. ;  de  Motoribus 

luutatc  aliciijus  iiilclligcntia\  —  Ibid.;  12.  Orbium. 
Metaphtjs.  I.  7  (.")).  l'^t  idco  alii  dixcrunt,  cpiod  motus  cffili 

Sed  contra  :  l.Molor  (^st  iu  aclu  respeclu  est  ab  ali(pio  intcllcctu  efvoliintate.  Verum 

inobilis;  scd  ca'lum  cst  mobile;  nil  autcm  Iii  sunt  divisi  iuterse;  nam  ali(pii  dixerunt 

idem  siinul  est  in  actu  et  in  potcntia:  ergo  moveri   quidcm  coelos  a  subslantia  intelli- 

calum  non  potcst  moveri  a  se.  —  Quest.  gente,  sed  quae  sit  forma  non  solum  dans 

de  Motoribus  Orbium,  arg.  Sed  contra.  illis  motuin  sed  etiam  esse,  atque  adeo  quae 

2.  Pr;elerea,  omiiis  motus  naturalis  est  sit  anima  illorum,  et  hunc  volunt  esse  mo- 

corporis  exisfentis  extra  suum  ubi;  sed  hoc  torem  orbis  proximum.  Nam  unicuique  orbi 

est  impossibile  in  calo  ponere :  ergo  motus  assignaveruntduosmotores:  unum  conjun- 

coeli  non  est  a  propria  forma  nafurali.  —  2.  clum,   quein    dixerunt  animam  orbis,   et 

^c»/.  dist.  Pi,  q.  1,  a.  S,mvg.''l.  Sed  contra.  alterum  sejunctum,  quem  dixerunt  intelli- 

Respondeo  DiCEXDUM,  qucd  circa  hoc  est  gentiam.  Cujus   positionis  ratio  fuit,   quia 

multiplcx   opiuio.    Quidam   enim    dicunt,  infeUigentia    secunduin   eos  habet   formas 

quod  sicut  motus  aliorum  corporum  sim-  uuiversales,  (pise  non  conveniunt,  ut  imme- 

plicium  est  ex  nafuris  eorum  corporalibus,  diafedirigant  in  renovationibus  diversismo- 

itaetiammoluscorporis  ccelestis.  —  Sed  hoc  tus  coeli,  et  in  his,  quse  per  inotum  coeli 

non  videtur  verum,  primo,  quia  oninis  mo-  educunfur ;  et  ideo  oportet  habere  motorem, 

tus  est  ab  ali(pio  motore ;  in  motu  autem  in  (pio  sint  foriiKe  parficulares  dirigentes  in 

corporum  simi)licium,  quamvis  forma  na-  motu,  et  haiic  dicunt  esse  animam  orbis. 

turalis   sit  principium   mofus,  non  tamen  — 2.  Sent.  dist.  14,  q.  I,  a.  3,  c. 
est  mofor ;  sed  essenfialis  mofor  est  gene-         Ilaec  autem  positio  partim  est  haeretica  et 

rans,  quod  dedit  formam,  et  accidentalis  partim  cafholice  sustineri  potest.  Ipsi  enim 

est  removens  prohibens,   ut  probatur  8.  ponunf,  quod  res  secundum  ordinem  exeunt 

Phijs.  {text.  SS;  c.  4),  qua?  nullo  modo  a  Deo,  ita  (piodacausa  prima, quie  est  Deus, 

competunt  corpori  calesti.  Prceterea,  quia  creafur  immediafe  intelligentia,aqua  deinde 

motus  nafuralis  est  ad  unam  partem  tan-  exit  animaorbis,  et  ab  illa  producitiir  sub- 

tum   et  perficitur  quiete   naturali,   et  est  stanfia  ipsius  orbis;  et  pro  tanto  dicipotest 

corporis  existentis  extra  ubi  naturale ;  quoe  motor  proximus  forma  ejus  vel  anima,  quia 


omiiia  efiam  a  corpore  coelesti  aliena  sunt. 
Item,  nalura  non  movet  nisi  ad  unum, 
quo  habito  quiescit;  quod  in  motu  corpo- 
rum  coelestium  non  apparet.  Amplius, 
omni  molui,  qui  est  a  natura  sicut  a  prin- 
cipio  activo,  oportet  quod  si  accessus  ad 


dat  illi  esse,  sicut  causa  ipsi  proporfionata. 
lloc  auteni  lides  nostra  non  patitur,  qua3 
solum  Deum  creatorem  rerum  ponit ;  et  ideo 
angelos,  qui  movent  orbes  proxime,  possiH 
mus  dicere  molores,non  formasvel  animas: 
quia  orbes  recipiunt  ab  eis  inotum  tantum^ 


|)I<:  CiKLO  KT  MCM)0  —  gU.KST.  XWl 

iiuii  aulciii  (!ss('.  In  lioc  niilcin  sustiiicri  po- 
l('s(,  iil  diciiiiius  sii|)('ri()rt's  aii;,'('i()S,  (|ui 
lialiciil  foriiias  iiiajiis  iiiiivcrsalcs,  cssc  iiio- 
lorcs  scparalos  cl  rciiiolos ;  an;,'clos  anlciii 
inrcriorcs,  (pii  liabciil  rormas  nia^iis  |)arli- 
(■nlarcs,  cssc  molorcs  proximos.  rndc  cliaiii 
Avircnna  (Iracl.  10,  c.  I  iii  priiic. )  diril, 
(piod  iiilclli<:ciilia'  apiid  pliilosoplios  siml, 
(|in  iii  Kcirc  vocanliir  siipcrioivs  aniicli,  iil 
(llicriil)im  al(pic  S('ra|)liiiii ;  aniiinc  vcro 
orliinm  dicunliir  infcriorcs  anjicli  cl  aiij,'cli 
ininislcrii,  —  Jhitl. 

Alii  vcro  (lixcriinl  ccclos  immcdialc  mo- 
vcri  a  suhslanlia  inlcHijicnlc,  (pia'  illis  taii- 
lum  Irilniil  motuin  non  aulcm  cssc;  qua3 
posilio  mclior  cst.  Cnm  cnim  movcri  ab 
aliipio  (lcl)cant  ( nain  oinnc  quod  moveliir, 
al)  ali([UO  movctiir);  nec  possinl  immedialo 
movori  a  propria  Ibrma,  nl  dicliim  e.st,  ncc 
a  snbslaulia  inlcllijicnte,  cpia'  sit  forma 
inforinans;  nam  coeli  non  siiiil  animati,  iil 
dictnm  esl ;  —  nocessario  dcbcnl  moveri  a 
subslantia  intclli^rcnlc  scparata,  qua^  tanlum 
illis  conjiinjralur  ut  inotor  mobili.  —  dc 
Spirit.  Creat.  a.  6,  c.  ;  2.  Senl.  dist.  I  i, 
q.  1,  a.  8,  c.  ;  la,  ([.  70,  a.3,  c. ;  f).  c. 
Gent.  c.  2.i. 

A(l  printuni  or|;o  dicendum,  (piod,  sicul 
Coinmeiilator  dicit  mi.de  Ccelo^text.  89), 
motus  coeli  dicilur  naturalis,non  quia  prin- 
cipium  ejus  aclivum  sit  ali(pia  forma  naluralis, 
sed  quia  iiisum  corpns  caMcslo  est  lalis  na- 
lui-cT,  ut  talcm  inotnm  natiim  sit  suscipere 
ab  aliquo  intolloctu,  non  liabcns  naturam 
repugnantem  Iinic  motui  voluntario,  sicnt 
estin  nobis;  nalura  enim  non  taiitum  dicitur 
dc  forina,  sed  eliam  do  inaloria.  — 2.  .SV///. 
dist.  li,  q.  1,  a.  •?,,  ad  1. 

Yel  (//c,  (piod  niotus  cdMioslnaturalistam 
proplcrprincipium  passivum  qnam  aclivum, 
ut  diclum  est(snpra  q.  29,  a.  3,  ad  2).  — 
Yel  dic,  quod  motns  cotli  est  natnralis  illi, 
quia  natnra  ot  fijiura  coeli  illi  molni  concor- 
dant ;  non  enim  oportot  quod  omno  natnralo 
sit  a  principio  inlrinseco  sicul  a  lota  cansa, 
sed  snflicit  quod  virtns  naluralis  intrinseca 
cooporetur  virtuti  activa?.  —  II.  cit.  supra 
iii  c. 

Ad  secundum  dicendum,quod  ad  motnm 


l)K  .MOTi;  COUI'.  C(KK.  —  .\liT.  lil       (il 

•iravisnonsnfdcit  sola  uravilas  sivc  (pialilas 
propria,S('(I  conciirril  virtns(prmti  corpoiis, 
pi.clcr  illa  diio  iiiovcntia,  ipia^  |)oiiil  riiilo- 
so|)liiis  S,  Plnjs.  (le.rt.  .-{-2;  c.  i),  .sciliccl 
}:ciicraiis  j:ravc  et  levc,  ct  romovcns  iirolii- 
bciis,  Kt  ipiia  lia>cad  iiioluiiic(i>Ii  nonpossimt 
concnrr(>rc,  oporlcl  nl  cunciirrat  virtiis  s|)i- 
riliialis  siibslanlia;.  —  (Jn;"st,  cil.  (Ir  Mnln- 
rihus  Orhiuni. 

Ad  terliuni  diccudum,  ipiod  dilTiisio  lucis 
non  est  moliis  localis  j^roprio,  scd  nia;,ns 
alloraliouis.  Indo  siciit  ijiuis  polcst  calorcin 
siiiim  dilViindcrc  (I(H)rsum  virtiilc  pr()|)ria,  et 
tamcn  iion  .so  iiiovot  loco,  iii  (pio  cst,  sic 
in  cielcsti  corporo  inlcUijicndiim  est  essc. 
—  Ihid. 

Adquurlum  dicondniii,qno(I  niillus  motiis 
nocessarius  potost  pondere  a  volunlalc  vcr- 
liiiiii.  Quamvis  antemvolnntas  angoli  sit  pcr 
naluram  vcrlibilis,  porfjratiam  tamoii  oinnino 
invortibilis  clliciliir,  ot  lalciii  subslanliam 
intcHi.uciKliiiii  cst  esso  motorom  cirli,  (piod 
oslondit  ipsius  motus  nobilitas,  nniformilas 
cl  nocossilas  ol  qiiics  fntiira,  ciim  crit  por- 
focla  siipcrnacivilas,  ad  qiiam  consumman- 
dam  ordinalur  linalilcr  anj.iolica  ministratio. 
—Ihid. 

ARTICULUS  III 

LTRUM    MOTUS    CfELI   SIT    I>LMi:i)I.VTE  A   DEO 
AN  VERO  AB  INTELLIGE.XTIA  SEU  A.NGELO. 

Videtnr  quod  motus  ccbU  sit  proximo  et 
immcdilalo   a   solo    Deo,    non    anloni    ab 
anjiolo. 

i .  Dicit  onim  Pliilosophus  (2.  de  Ccelo  lexl. 
36;  c.  6),  qiiod  priina  causa  movct  causa- 
tuin  primiim  ;  s(kI  caiisa  prima  ost  Deus, 
causatum  priinum  est  primiim  inobilo:  orgo 
sallom  hoc  movotur  immcdialo  a  Doo.  — 
Qua*st.  cit.  dc  Motorihus  Orhium. 

2.  PrcTlcrca,  molius  ost  ali(piid  fiori  per 
nniim  (piam  pcr  multa,  si  sit  possibilo,  ut 
dicitur  S.PIn/s.  (text.AS;  c.  6) ;  sed  Deus 
potest  per  so  ipsnm  movere  caMos  absque 
modiis  angelis  :  orgo  vidotnr  quod  coeli 
immodilalo  moveantur  a  Deo.  —  la,  q.  103, 
a.  9,  arg,  2. 


C-2  SECrXOA  SKCLND.E  — 

:{.  IV:i'l<'n',i,  inotor  L'a'li  debet  essc  oiiiiii- 
iio  iiiiiiioliilis  i't   priiiiiis,   iit  (licit   Pliiloso- 
|iliiis  (8.  /V»//.s-.  a  tejit.  40;  c.  (i),  (jiiia,  ut 
(lictiiiii  cst  ( iii  I*riiiia  SeeiiiKho  liuj.  op.  ([.  ^IT), 
a.  ;{,  (kI  prim.  (iiursl.),  iii  iiiovciitilms  noii 
(latiir   processiis   iii    inniiitimi ;  scd    nioloi' 
oiimino   iiiiinol)ilis    cst    tantimi    Dcus,    iil 
(lictimi  cst  (ihid.):  er<i0  ca'luni  immediate 
movetur  a  \)co.  —  dc  Moloribus  Orbiiim. 
i.  Pr.Ttcrea,  cxmotii  et  iii(luciitia  corpo- 
ris  ccrlestis   est   conservatio  omniuni   cor- 
poriiin  viventium;  cr<>o  cx  cjus  inolore  erit 
conservatio    omiiium    spiriluum   vivificaii- 
tium,  (piia  sicul  se  liabet  niobile  ad  mobile, 
ita  se  liabet  inolor  ad  molorem ;  sed  solus 
Deus  est  conservatoret  vivilicatorspirituum : 
erjfQ  ipse  solus  niovet  ca'liim.  —  Ibid. 

5.  Pi\Ttcr(\i,  ca'lum  iit  inslrumentum  sui 
motoris  producil  animalia ;  scd  non  posset 
illa  producere,  si  moveretur  ab  aiigelo,  quia 
matcria  iion  obedit  aiigelo  ad  formam  ullam 
siibslantialem:  ergo  debct  immediate  mo- 
veri  c(]elum  a  Deo,  —  la,  q.  ilO,  a.  2,  c. ; 
de  Pot.  q.  3,  a.  II,  arg.  1-2,  13,  14,  15. 
G.  Prajterea,  motus  localis  corporum  na- 
turalium  sequitur  formas  eorum ;  sed  angeli 
non  causant  formas  corporum  naturalium : 
ergo  iiec  possunt  iii  eis  causare  motum  lo- 
calcm.  —  1a,  1.  c.  a.  3,  arg.  1. 

7.  PivTterea,  iii 8.  Phys.{tc.rt.  54 sq([. ;  c.  7) 
j)i'obatur,  quod  motus  localis  est  primus  mo- 
tuuiii  ;  sed  angeli  non  possunt  causare 
alios  niotus  transmutando  materiam  forma- 
liter :  ergo  neque  etiam  possunl  causare 
motum  localem.  —  Ibid.  arg.  2. 

Sed  contra  est,  quod  Pliilosoplius  12.  Me- 
t(ipJi!/s.{texf.  42 sqq. ;  1.  11 ,  c.  8)  ex  numero 
co^lorum  collegit  iiumerum  intelligentiarum 
quiie  movent  cados ;  sed  Deus  unus  est,  ut 
dicit  Pliilos(^i)lius  (l.c./c.r/.  50;  1.11,c.10): 
ergo  c(]eluin  iiou  movetur  immediate  a  Deo. 
—  12.  Metiiphys.  1.9  (0);1a,q.103,a.3,c. 

Respondeo  DicEXDUM,  quod  ccfili  mo- 
ventur  immediate  ab  angelis,  seu  a  Deo 
mediantibus  angelis;  quod  potest  esse 
manifestum  ex  multis.  Et  primo  quidem, 
quia  hoc  magis  congruit  divinao  sapientice, 
quce  inferiora  regit  et  movet  per  superiora, 
et  liiedia  per  prima ;  corpora  vero  coelestia 


PIIILO.SOPJIIA  NATUUALIS 

mcdia  suiit  iiiter  superiora  el  iiiferiora,  el 
ideo  ([iiaiitum  ad  dnrationem  mensurantur 
levo,  sicut   et  angeli;  quantum    aiitem  ad 
niotus    succcssivos    mciisuraiitur  tcnqiore, 
sicut  ct  alia  infcriora  cor[3ora.  —  Seanido, 
quia  magis  C(»ngruit  digiiitati  iiaturT  ange- 
licjp;  cum    eniin   servire  Dco  regnare  sit, 
dignius  obse([uium  esseiionpotest,quantuni 
ad  obsequeiilis    naturam,  ([uam  cooperari 
Dco  in  regimine  suae  providcnlia.' :  quod  fit 
movendo  ca'los,  ex  qu(miin  motugeneraiitiir 
oniiiia  infcriora.  Unde  servire  Deo  in  exsecu- 
lione  divina)  providentiie  in  majori  etminori 
mundo   majus   est,  quam    servire    Deo  iii 
exseculione    alicujus    ministerii   inferloris. 
Propterea  valde  |U'obabiliter  quidam  dicunt, 
quod  motores  orbium  sunt  de  media  hier. 
arcliia  et  medio  ordiiie,  puta   Virtutes,   ut 
dicit  Dicmysius  (de  Ccelesti  Hierarchia  c.  8, 
,^  1 ;  — Migne PP.  Gr.  t.3,  col.  239).  —  Tertio, 
quia id  magis congruit  auctoritati  Sanctorum ; 
dicit  enim  S.    Augustinus  {de  Trin.  1.   3, 
C.4;  —  Migne  PP.  L.  t.  42,  col.873),  quod 
sicut  corpora  grossiora  et  inferiora  per  sub- 
tiliora  et  superiora  quodam  ordine  reguntur, 
ita  omnia   corpora  per  spiritum  vitae  ratio- 
nalem.  In  Libro    etlam    LXXXIII  Qucest. 
q.79;  —  Migne  PP.  L.  t.  40,  col.  90  dicit, 
quod  unaqUcTque  res  visibilis  in  hoc  mundo 
habet  angelicampotestatem  sibii3ra8i30sitam. 
S.  Gregorius  eitamdicit  (Dialog.  1.4,  c,  0;  — 
Migne  PP.  L.  t.  77,  col.  329),  quod  in  hoc 
mundo  visibili  nihil  nisi  per  creaturam  invi- 
sibllem    disponi  potest.  Unde  manifestum 
est,  quod  ca?li  iiioveutur  immediate  ab  an- 
gelis  et  non  a  Deo.  —  De  Motoribus  Orbiiim; 
Opnsc.  10  et  11   primis  quinque  art. ;  de 
Spirit .    Creal .   a.    0,   c;    1a,  q.  110, 
a.  3,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  secun- 
dum  Philosophum  duplex  est  motor  prim- 
orbis,  sicut  et  reliquorum,  ut  patet  ex  12. 
Melaphys.{text.  30;  l.  11,  c.  7):  umis,  qui 
movet  per  modum  finis  et  amati,  et  hic  est 
Deus ;  alter,  qui  movet  per  modum  causae 
efficientis,  ef  hic  movet  per  modum  araantis 
et  desiderantis  et  moti  a  fine,  et  est  angelus. 
Et  hoc  modo  intelligendus  est  Philosophus, 
quod  primus  motor  primum  mobile  movet, 


DK  (:(J:lo  i:t  .mimm»  —  (^ii.kst.  \\\i 

puta  (iiialiUM-.  Vcl  si  iiilclliLioiKliis  sil,  (|ii()il 
niovoaf  ipsiiiii  ofliciciilcr,  (licliiiii  l'liil(»s()|)lii 
iiilclli^iciKliiiii  ost  pcr  (piaiidaiii  appropria- 
lionciii  ct  priiiiariaiii  iiilliiciilia'  siiscc- 
ptioiicm.  —  <le  Moloribus  Orhiuni;  1:2.  Mc- 
tdpliijs.  I.  7  (5). 

A(l  secundiini  (licciKliiiii,  (piod  si  soliis 
Dous  iinincdialc  iiiovorol  co'los,  siibtia- 
heroliir  iicrfcclio  causalis  a  porfccliorihiis 
croaliiris,  ciijiisniodi  siinl  aiijfoli  ;  undo  iion 
toluiii  nicliiis  licrcl  pcr  iiiiiiiii,  (piod  lit  pcr 
niiilta.  —  la,  (|.  1(1:5,  a.  0,  ad  -1. 

A(l  lerliinn  dicondiiiii,  (piod  iitcnpic  mo- 
tor  caMi  ost  immobilis  omiiino  lain  por  sc 
(piam  por  accidous;  nain  Dcus  cst  omnino 
inimulabilis,  angelus  vero  movens  coeluiii 
noii  movolur  ad  moliiiii  orbis,  ul  diclum 
esl  (in  Priina  Sociinda'  liuj.  op.  q.  25,  a.  3, 
0(1  lerl.  (jiKrsl.  ) 

Vel  (lic,  (piod  iion  oporlot  primi  mobilis 
niolorem  esse  onmimodo  primiim  vel  omni- 
niodc  immobilom;  sod  suflicit  (piod  sit 
primus  rospectu  alioruin  molorum,  ot  (juod 
sil  immobilis  molu,  (pio  movel ;  iioii  onim 
oporlcl  essc  slaliimiu  moloro  primi  mobilis 
simplicitor,  sed  in  gonero  croalurarum. 
Oiniu^s  onim  creatiira^  defectibiles  sunt  et 
reducunlur  in  ipsuin  Deum,  qui  est  prin- 
cipium  et  finis  onmium.  —  de  Molorihiis 
Orhiiini. 

Ad  qnarlinn  diccndiim,  (piod  proporiio 
non  sequitur;  ordo  enim  inler  corpora  tan- 
tumest  secundum  priedominiumet  oxcellen- 
tiam,  secundum  quod  uuuiii  potest  iuflucro  in 
aliud  ;  spiritus  vero  rationales,qui  sunt  mo- 
lores  cl  vivilicatores  corporum,  sic  habcnl 
graduin  et  ordincm,  iif  immcdiate  a  Doo 
porriciautur  ot  formcnlur,  ct  lioc  est  pro- 
pler  rationem  imaginis,  pcrquam  sunf  ipsius 
Dei  capaces.  —  Ihid. 

Ad  quiiiliini  diccndum,  qnod  caduin,  uf 
insfrumentum  angoli,  potesf  causare  vitam, 
ut  palot  iii  aniiualibus  ex  putrefactiouc 
genitis,  sicul  et  calor  naturalis,  ut  iusfru- 
nieiifum  animii?  vegefativa^,  agit  ad  produ- 
ctiouem  carnis;  neque  hoc  est  materiam 
obedire  angolis  ad  niitum,  et  angelos  posse 
transmufarc  mafcriam  corporalom  ad  ali- 
quani  forinam  substantialem,etnon  faufum 


liK    MOTI     (.(lUJ'.    (.(T.L.  —  AllT.    IV    (j.j 

ad  iiioluin  localcm.  .Naiii  cuin  id  (piod  |)0- 
losl  virliis  infcrior,  possil  siiporior  iion 
oodcin  sod  cxccllenliori  inodo,  siciit  inlcl- 
lccliis  cognoscit  sensibilia  oxccllculiori 
iiiodo  (piaiii  scnsiis,  angclns  oxccllcnliori 
modo  transmulat  mafcriam  cori^oralcm 
quam  agcnlia  c()r|)oralia,  scilicet  localitor 
movcudo  ipsa  agcnlia  corporalia  lanK|uain 
causasuporior. —  la,  (|.  110,  a.  -2,  a(l:2,  ct 
a.  :{,  a(l:2;  de  Pol.  ([.  (),a.  .1,  c.  cl  adargg.  ; 
(/('  Miiln  (j.  10,  a.  \). 

Ad  sexlum  diccndum,  (jiiod  incorjioribns 
sunt  alii  inolus  localos  |)ra'lor  cos,  (jui 
cousc(jiiuiiliirf()rinas:sicul  fluxiisolrclluxiis 
maris  non  conso(juifur  forinam  subsfan- 
fialoiii  a(jna',  sed  virtulom  Iniue;  el  nuilto 
magis  ali(pii  moliislocalesconsc^jui  jiossunl 
virlutcm  sjiiritualium  subslanfiariiin. —  la, 
q.110,  a.  3,  ad  1. 

Ad  sepliniinn  dicendum,  quod  angeli 
causaudo  inotuin  localem  tauKjuam  prio 
rom,  por  ouin  causare  possunt  alios  motus, 
adliibendo  scilicel  agontia  corporalia  ad  liii- 
jiismodi  ollcctus  prodiiceudos,  siciit  fabcr 
adliibct  igiiom  ad  cmollifionoiii  fcrri.  — 
Ihid.  ad  -2. 

AriTICULLS     IV 

UTRLM  POTENTI.V  MOTIVA  IN  .VNGELG  MO- 
VENTE  CfELlM  SIT  UEALITER  DISTINCTA 
AR  INTELLECTU  ET  VOLUNTATE. 

Videtur  quod  potonlia  niotiva  in  angelo 
movente  C(]elum  sit  rcalilcr  disfincta  ab  in- 
fcllcctu  of  voliinfafo. 

1.  Infclloctus  oniiii  et  voluiitas  lequali- 
ferseliabonf  ad  propiu(juaef  remofa.  Si  ergo 
angelus  soluin  ageret  i)or  iulollcctiim  et 
volunfafem,  seqiierefur  (juod  nou  diHorret 
ad  hoc,  quod  angelus  arujuid  ageret,  quod 
esset  propin(juuin  vel  remotum  illud,  in 
quod  agit,  ef  sic  nunquam  oporteret  quod 
de  C(]elo  ad  teiTain  descenderet  ad  aliquid 
hic  agendum ;  quod  esf  contra  tradifionem 
Saci\T  Scripfura}. —  Quodl.  0,  a.  :2,  arg.  1. 

:2.  Pra^tciva,  quanfum  ad  voluntatem  non 
difVcrf  uuifas  of  inuUifudo;  sicut  enim 
ali(juis    potest    velle  niovere    unam  rem, 


G;                           SRl.NDA  SIXLND.K  —  IMIILOSOIMIIA  NATLKALIS 

ila    iM.tcsl    vclle    inovere    plures    res    vel  aclio  ejus  erit  seciindiiin   proprietatenn  et 

eliani    lolani    terrani    vel    toluni    univer-  nioduiu  illius  naturce ;  (piod  non  contingit, 

siini.    Si    er^io    anjieliis    nioveret    cu'liiin  si  liabeal  iialiiram  compositani.  Oiniiis  eniin 

per  intellectiim  et  voluntateiu,  secpieretur  actio  i.nnis  est  seciindum  proprietatem  na- 

(|iiod    |)osset    luovere  tolaiii    terrain  atque  tura3    i},niis ;  in   cultello   autem   i.unito    est 

adeo   totuin    universuiu ;  (piod  est  impos-  (pKedaiii  actio  non  pertinens  ad  proprieta- 

siliile,  cum  ipse  sit  pars  nniversi;  noner<(0  t(Mii   iKnis,    scilicet   incisio.  —  C"'^'"-    ^', 

aiiiielus   niovet   cceluni  pcr  solum   intelle-  a.  iL,  c. 

ctuin    vel    voliintateni,    sed   per    arKpiam  Kt  lioc  etiani  considernndum  est  in  sub- 

aliam  potentiam.  —  IhiiL  ar.u.  ^l.  stantiis  spiritualibus.  Anima  enim  humana 

.i.  l'ra'lerea,  iu  iiobis  potenlia  niotiva  non  est  totaliler  intellectus,  sed  participat 
est  distincta  ab  inlelleclu  et  voliintale ;  crgo  iiitelleclualitatem ;  unde  est  in  ea  aliqua  vir- 
et  in  angelis  erit  talis  poleiitia  distiucta,  tus  el  actio,  qihT  non  est  secundum  intel- 
sicut  et  intellectus  et  volunlas  inter  se  rea-  lectum:  sicut  praecipue  patet  in  his,  quae 
liter  iii  illis  dislinguuntur,  sicut  et  in  iiobis.  pertinent  adanimam  vegetativam.  Sed  ange- 
jlriil,  in  c.  lusest  totalitcr  intellcctualis  natura?;  et  ideo 

4.  Priclcrca,   intcilectus  et  voluntas  ad  oportct  quod  omnis  ejus  actio  sit  secun- 

divcrsa  se  liabent;  crgo  si  aiigclus  niovet  duiii  iiilcllccluin;  unde  Dionysius  dicit  {de 

cdduni  soliim  per  inlellcctum  et  voluntalcm  Div.  Nom.  c.  4,  §  1;  —  Migne  PP.  Gr. 

et   11011    i)cr  aliam   potentiam,    sequerclur  t. -3,  col.  09-4),  quod  angcli  habent  substan- 

qiiod   posscl  diversimode  iiiovere  corpora  tias  et  virtutes  et  operationes  intellectuales. 

cadestia,  et  per  consequcns  efficere  varias  Intellcctus  autcm  non  agit  nisi  mediaute  vo- 

transmutationes    formales    in    inferioribus  luntate,  tum  quia  motus  voluntatis  est  in- 

corporibus,  (piod  esl  falsuni ;  ergo  potcutia  clinatio  sequens  formam  intellectam,  tum 

niotiva  angcli  cst  dislincta  ab  intellectu  et  quia  cum  intellectus  iion  agat  nisi  mediante 

voluiilatc.  —  de  Malo  q.  16,  a.  9,  arg.  7.  cognitione  seu  scientia:  sicut  a  scientia  ut 

Sed  coutm:  Omnis  actio  cst  ab   aliqua  scieutia  non  procedit  elTectus  nisi  mediante 

virtute;  sed  in  angclo  non  est  alia  virtus  voluntate,  quae  de  sui  ratione  importat  in- 

quam  intclleclus  et  voluntas;  intellectus  au-  lluxum  quendam  in  volita:  sicut  et  a  sub- 

tem  non  agit  nisi  per  voluntatem  :  ergo  vir-  stantia  nunquam  exit  actio  nisi  mediante  vir- 

tus  motiva  angeli  non  est  distincta  realiler  tute  (eo  quod  actio  est  ut  in  exeundo  ab 

ab  intellectu    et  volunlate.   —  Quodl.    6,  agente,  scientia  vcro  significalur  per  hoc 

a.  2,  arg.  Sed  contra.  quod  estaliquid  in  sciente,  non  ex  hoc  quod 

RESPONDEO  DiCENDUM,  quod  omnis  actio  aliquid  sit  a  sciente;  sicut  similiter  forma 

cujuscun(iue  rei  est  per  formam  natura^  il-  naturalis,  in  quantum  cst  forma,  cum  tan- 

lius  rci.  Nam  etsi  sint  aliqua;  forma}  acci-  tum  habeat  esse  in  perficiendo  illud  in  quo 

dcntalcs    priuci])ia   actiomim   ahcujus   rel,  est,  et  quiescendo  in  ipso,    non   nominat 

oportct  (piod  hujusmodi  actiones  reducantur  principium  actionis,   nisi  secundum  quod 

sicut  in  primuin  principium  in  forniam  spe-  liabet  inclinationem  ad  effectum,  quod  illi 

cificam  illius  rei  agentis;  sicutactio  caloris  convenit  ralionevirtutis  adjunctae:  unde  ubi 

ignis  reducitur  sicut  in  primuin  principium  forma  est  virtus,  forma  non  est  principium 

in  formain   substantialcm  ipsius,  qUcC  est  actionis  quatenus  forina,  sed  quatenus  est 

etiam  principium  omniuin  accidentlum  pro-  virtus) ;  —  ita  nec  intellectus  est  principium 

priorum  ignis.  Et  ideo  oportet  se  aliter  ha-  actionis  nisi  mediante  inclinatione  ad  effe- 

bere  in  actionibus  alicujus  rei  habentis  na-  ctum,  quc-e  est  per  voluntatem.  Undeoportet 

turam  simiilicem,   quam  in  actionibus  rei  quod  quidquid  angelus  agit,  agat  per  impe- 

habentis  naturain  compositain.  Sienimfuerit  rium  voluntatis.  —  Quodl.  6,  a.  2,  c. ;  la, 

aliquid  liabens  naturam  simplicem,  omnis  q.  14,  a.  8,  c.  ;  de  Verit.  q.  2,  a.  i4,  c. 


I,|;,;,j.;i ,)  (.yi'  .MINIM)  —  ur.KST.  \\\l  HK  .MOIT  COUP.  ('.(KL.  — .VIlT.  V  (m 

S(mI  laincii  (;oiisitl(M;m(liiiii('s|,i|iiu(l,  ('iiiii  AliTlCLLLS  V 

viiliis  sil  iiiciiia   iiilcr  e.sspiiliaiii  cl  (i|i('ra- 

.    ,.1,1    ,,.,..,1    xwriii^  ..1  ,„u lii.  iTinM  MDHs  ('.(Ki.F  Ar.iorANDo  cr:ss\niT. 

ti(i!i('iii  ,    (t|iiirl('l    (|iii)il    \iiliis  ('[    (ipci.iiio 

ciijiislilicl  rci  proporlidiicliircssciilia' ('jiis;  vi,|,.i,„.  ,p„„|  i,i,,|,is  Cd-ii  iiiiii<|ii.iin  ccs- 

iiikIc  siipcrioris  aii.ucli,   ciijiis  c.ssciili;c  csl  ^;,|,j(_ 

iK.l.ilior,  csl  cli;iiii  viiliis  cllicacior  siciil  ;ul  |     ,)„;,MMiii(pi('  ciiiiii  ncccssiliilcin  lialiciil 

inlcllij-ciKliiin,  il;i  cl  ad  aKcndiiin  in  rcs  cxlc-  ,.^  p,.j,„.j^  ^„„,  ,„.(.,.s.sam  ab.soliilc,  nl  palcl 

liorcs;  ct  sccniuliiin  lioc  ;icli()  an.-.n-Ii  liiiii-  j,,.,.  pi,i|,,s,,p|,„„,  ( -2.  1'ln/s.  Icxl.  «Ij ;  c.  \)): 

|;iliira(l;ili(|iicin  circcluni,  (|ni;i  nccvirliilcin  ^i^.,,,    „i,„.^  ;iiiiiii;ilis,    (pi;c   iicccssaria   cst 

iicc  cs.sciili;iiii   li.dicl   inliiiilnin.  —  (Jnoill.  p,.,,|,|,.,.  „,;,|, .,•!;,.  „,.,-c.ssil;dciii ;  o|U'r;ilioncs 

^»,  «"^'  2,  c.  ;nilcin  rcriiin  incorriipliliiliiiin,  iiilcr  (pias 

Adpnmum  cr-o  diccndiiin,  ipiod  ;iclio  „,„|„„i  ,.,jL.|i  „p,,i|,.t  iioncrc,  snnt  proplcr 

voliiiihdis    an}-(Mic;c    radicaliii'   iii    esscnlia  snbslanlias    corniii,    (iiiornni    siinl    opcni- 

ojiis,  a  (pi;i  procodil  c.jns  virliis  cl  opcralio;  |i„„os,  et  sic  necessitalcni  cx  priori  Ii;ihcrc 

(iportel  anl(Mii  inovciis  psse  siiiiid  ciiiii  iik,-  vidcnlnr;  cuiii  e  convei'so  sil  iii  corrnpli- 

bili,  qiiod   al)  on  movelnr,  iil    Iwihcliir   7.  |,i|j|,„s,   (pionnn   siil)sl;inli:c  siinl    propl(!r 

Pln/s.  {Ic.rl.  \i;  c.  i).  Kl  Idco  oporlcl  suh-  ,..„.„,„  „piM'ationes,  nndc  e\  p(jslei-iori  ne- 

slaiili:iiii  angeli  ali([nalilcr  coninn.ui  rcluis  ,.,>ssilatcni  Iiabcnl,    iil  Conniicnlalor  dicit 

(pias  niovel.  —  Qnoill.  (1,  ;i.  i,  ;ul  I.  (/7>/^/.);  ergo  moluscd^ruiccc.ssltale  absoliila 

Ail  seciiiiilinn  diccndiim,  (piod,  (pii;i  vo-  „,.ccssarins   cst  ct   ita  nun(|nam    cess;ibit. 

lunlas  limibdiir  scciiiulum  modiim   esscn-  _  ,i^,  pot.  q.  5,  ;,.  .5,  ari,^  ;];  'i-.  Scnl.  disl. 

liie,  non  oporlct  (piod  aii.t-cliis  po.ssil  ^iovrc  /,.,s,  ,j.  -7,  a.  -2;   I.  r.  Gciil.  c.  97;  Tuhiila 

ouiiiia,  ((iKT  velle  jiolest.  —  Ihiil.  ad  i.  ^[„rcit  vocc  <(  ca'Iiini  y^  ii.  1 1."i. 

Ail  tevlium  diccndiim,  (|uod  anima  pra»-  -2.  Pnelerea,  tiuis  molus  cteli  esl,  ut  co}- 

tcr  iutellccliim  ct  volimlalem  Iiabcl   alias  |,„ii  per  molum  assimilctur  Deo,  in  (pian- 

vircs,  sicutsciisitivasetmilriliv;is,  (|ui;i  iioii  |,||„  ,.xit  dc  polciili;i  iii  aclnm,  jicr  siluiim 

ost  totalitcr  iutclleclus,  sed  tantum  i);trlici-  ivnovationem,    quos   successive   actinditcr 

"pat  intellcclu;dilalcm;  at  in  aiigclo  nou  est  ;,c([uiril  ;   ununupiodiine    enim   secundiim 

;ilia  vis  qiiam  natiira  intcllccliv;i  cl  volnii-  i„)c  Deo,  qni  est  actus  purus,  assimihiliir, 

tas,  ([ua^  ad  iiitcllectum  coiisc([iiitur;  cl  pro-  (pu),i  actu  est;  iste  ;mtcm  linis  cessaret  ce.s- 

jilcr  lioc  an.yclns  dicitur  inciis  vcl  iulclh^-  sanlc  motu.  Cunl  ergo  motiis  non  cesset 

clus,  ([uia  tota  virtiis  ejus  iii  hoc  consislit.  „isi  obtento  linc,  proptcr  ([uem  est,  nun- 

riule  noii  est  miriim,  si  in  ;mtielo  potciiti;i  ,(ii;uii  motns  cieli  cessaliit.  —  dc  Pol.  ([.  ."), 

iiioliva  nou  sit  disliiicla  ab  intcllcclii  ct  vo-  ;i.  .'),  ;n'g.  I. 

hiiitalc;  secus  vero  in  iiobis.  —  l;i,  (j.  70,  ;}.  Sed  diccs,  (juod  molus  C(eli  iioii  csl 

a.  I,  ad  3;  Quodl.  l),  ;i.  2,  c.  proplcr  liunc  Ihicm,  sed  ad  coni|)lcn(Iiiin 

Ail  (luiirlum  diccndiim,   ([uod   liccl    ;iii-  numcrum  elecloruin,  ((uo  complclo  molus 

liclus  per  iutcllcctuiii  cl  volnuhdciii  iiiovcat  c(eli  cessabit.  —  Ned  contra,  nihil  est  pro- 

ca^luin  ,   non  lanicn  scipiilur  ([uod  possit  |)lcr  vilius  se,  eoquod  finis  est  nobilior  Iiis 

aliter  n"iovei*e,  sed  secundum  iiioduiii   pro-  ([uie  sunl  ad  rmeni,  ciim  finis  sitcausiiboni- 

porrionatum   uaturcT  ipsius.  Angcliis  enim  talis  in  his  qu:e  sunl  ;i(l  liiicm;  sed  calnm 

non  est  sua  volnnlas,  siciit  Deus,  scd  Iiabet  cum  sit  incorruplilc ,    esl   iiobilins  ([uaiii 

volunlatcm  in  natura    dclcrmiuala,  cl   se-  «icncrabiliaet  corru[)tibilia :  crgo  non  potesl 

Cundum  niodum  cjiis  volunlaselVcctum  sor-  dici,  quod  niolus  cieli  sit  proptcr  ali([uam 

tilur;  Deus  auteui,  ([uia  esl  ipsa  volunlas,  gcucrationcm  in  istisinrerioribus,  pcr  ((uam 

potest  indilYcrcntcr  laccre  quid((uid  potcst  nuuicrus   clcctorum   possit   compleri .    — 

caderfe  sub  voluiitalcin .  —  dc  Mulo  ,[.  h),  Ihid.  arg.  5. 

a.  9,  ad  7.  i.  Sod  diccs,  quod  molus  coeli  non  est 

SUMM.K   PuiLos.  III  —  5. 


00  SKCLNDA  SECrND.E  — 

pro|tlt'i'  yciuTalioiK-in  elecloruin  sicnl  pro- 
pttT  {,'ent'ralLMn  lincin ,  sctl  sicnt  |ti(^i)tt'r 
liiifin  sfi-uiulaiinin.  —  Sed  contni,  liabito 
line  secuiulario  non  qniescit  qiiod  i)io|)lt'i' 
liiKMn  niolus  niovetur;  si  erjj^o  .yoneiatio, 
per  (luain  coinplflur  nuinerus  elcctoruin, 
esl  secundarius  linis  inolns  cueli,  eo  liabito 
noiulum  (piiescel  ctcliiin.  —  de  Pot.  q.  5, 
a.  5,  arj,'.  t). 

f).  1'ra'lt'rea,  oinne  (luod  est  in  potenlia, 
est  iinperfecluin,  iiisi  ad  actuni  reducatur; 
sed  Deus  in  iiiiindi  consuinnialione  non  di- 
iniltet  arK|ui(l  iiuperfectuin :  ergc  cuni  po- 
tenlia  (puT  est  iii  caMo  ad  nhi,  non  redu- 
c:ilur  in  acluin  iiisi  per  inoluni,  videlur 
(piod  motiis  ca-li  etiam  in  inundi  consum- 
matione  non  quiescel.  —  Jbid.  arg.  7. 

0,  PraMeiva,  si  causic  alicujus  elleclus 
sunt  iiuxtrruptibiles  et  seniper  eodem  modo 
se  liabentes,  et  elTectus  ipse  est  scmpiter- 
nus;  sed  omnes  caus?e  motus  cali  sunt 
incorru[)libilcs  ct  eodem  modo  semper  se 
liabcntes,  sive  accipiamus  causam  moven- 
teiii  sive  ipsum  niobile:  ergo  motus  coeli 
sempcr  durabil.  —  Jbid.  arg.  8. 

7.  rra^lerca,  motus  cccli  est  naluralis 
ca-lo,  sicut  et  niotus  gravium  et  levium 
est  eis  naluralis,  ut  patct  cx  1.  de  Cwlo 
{texl.  78;  c.  8),  nisi  quod  elementa  non  mo- 
vcntur  nisi  cum  sunt  extra  suum  uhi,  coe- 
lum  aulcm  movelur  eliam  in  suo  ubi  exi- 
slens  ;  sed  elementum  cum  est  extra  suum 
nbi,  non  quiescit  nisi  violcnter :  ergo  et  cce- 
lum  non  potest  quiesccrc,  nisi  quics  sit 
violcnta.  Sed  lioc  est  inconveniens ;  nam  cum 
niillum  violcntum  possit  esse  perpetuum, 
sctpiitur  (piod  illa  quies  ca^li  non  esset  pcr- 
pclua,  sed  quaiulof|uc  calum  iterum  mo 
veri  incipcret,  ({uod  est  fabulosum :  ergo 
non  est  dicendum,  quod  motus  coeli  ali- 
qiiando    (piiescat.  —  Ihid.  arg.  12. 

8.  Pra^lerca,  illiid  (juod  a\pialiter  se  lia- 
bet  ad  duo,  aut  utriqueadhaM-et  ant  neutri; 
scd  sol  a'qnalitcr  se  liabet,  (piantum  cst  dc 
sua  natura,ad(pi(jdlibet  ubi  cali:  ergo  vel 
erit  in  quodlibet  aut  in  nullo;  sednonpotest 
esse  in  nullo,  quia  oinne  corpus  sensibile 
alicubi  est :  ergo  oportet  quod  sit  in  quo- 
lib(fl ;  sed  lioc  non  potest  esse  nisi  per  mo- 


Pnil.nSOPlllA   NATLTIALIS 

lus  successionem:  ergo  sempcr  movcbitur. 
—  Ihid.  arg.  18. 

Sed  contra:  1.  Omnis  niotus  est  propter 
alitpicmnnem,  ut  dicilur2.  Metnphijs.^text. 
8;  I.  1  niin.,  c.  :2);  sed  oinnis  motus,  qui 
est  proplcr  flnem,  habito  line  (juicscit; 
ergo  vel  molus  cali  mnupiam  conse^picturj 
suuni  rmem,  et  sic  esset  frustra,  vcl  aIi(piando I 
qnicscel.  —  i.  Sent.  dist.  48,  q.  2,  a.  %\ 
arg.  4  Sed  contra. 

2.  Pnelcrca,  qules   est   nobilior    quamj 
molus,  (juia  secundum  lioc  quod  res  suntj 
immobiles,  Deo   assiinilanlur,  in  quo  est] 
suinma  immobililas;  sed  corporum  inferio- 
ruin  motus  terminatur  naluraliler  ad  quie- 
lcm:  crgo  cum  corpora  coeleslia  sint  inul- 
lo  nobiliora,  eorum  motus   naluraliter  adj 
quietcm    terminabitur.    —    Ihid.    arg.    3i 
Sed  contra. 

Respondeo  dicendu.m,  quod  secundumj 
doclrinam  Sanclorum  ponimus,  motum  coelij 
quandoipic  cessaturuin,  quamvis  hoc  magis 
fidc  tencatur,  quam  ratione  demonstrari  pos- 
sit.  Ll  autem  manifestumesse  possit,  in  quo 
difficultas  consistat  hujus  quiestionis,  atten- 
dcndum  cst,  quod  motus  coeli  non  hoc  modo 
cst  naturalis  corpori  coelesti,  sicut  motus 
elementi  est  illi  naturalis;  habet  enim  hu- 
jusmodi  motus  in  mobili  principium  noii 
solum  materiale  el  receptivum,  sed  etiain 
formale  et  activum.  Formam  enim  elementi 
seqnilur  talis  motus,  sicut  et  aliae  naturales 
proprietates  ex  essentialibus  principiis  con- 
sequuntur;  unde  in  eis  generans  dicilur 
cssc  principium  movens,  in  quantum  dat 
formam,  quamconsequltur  inotus.  Sic  autem 
iii  coelo  dici  non  polcst.  Cuin  enim  natura 
semper  in  unum  tendat  determinale,  non 
se  liabens  ad  multa,  impossibile  est  quod 
aliqua  nalura  inclinet  ad  motum  secundum 
se  ipsuin ;  co  (piod  in  quolibet  motu  defor- 
mitas  qua^dam  cst,  in  quantuin  non  eodem 
modo  se  habct  (juod  movetur;  uniformitas 
vero  mobilis  est  contra  rationem  motus. 
Unde  natura  nunquam  inclinat  ad  molum 
propter  motum,  sed  propter  aliquid  deter- 
minatum,  quod  ex  motu  consequatur:  sicut 
natura  gravis  inclinat  ad  quietem  in  medio, 
et  per  consequens  inclinat  ad  motum  qui 


DE  C(ELO  KT  MrNDO  —  nl.KST.  W 

(>st  cloorsum,  spcuiiiliiin  (|ii()(I  lali  niolii  in 
t;il('in  lociiin  pcrvcnilni'.  (!(i>liiin  iiiilciii  noii 
pcnciiit  suo  inolii  iii  ;ili(|ii()(l  iihi,  :i(l  (piod 
|i(M'  sii:iiii  ii:iliii':iiii  iiicliicitiir,  i|iii:i  (|ii()illil)i'l 
ubi  csl  |)riiici|)iiiin  cl  iinis  inoliis;  iiikIc  iidii 
|)olcsf  cssc  siiiis  iiioliis  ii;iliir:ilis,  (|ii:isi  sc- 
(jiiciis  :ili(|ii:iiii  iiicliiKilioiiciii  n:iliir:ilis  vir- 
tiitis inlKcrciilis, siciil  siiisniii  lcrri cst  nioliis 
u:»tiir:ilis  ijfiiis.  —  dc  Vot.   (|.  .">,  :i.  ."),  c. 

Diciliir  :iiilciii  nioliis  circnl;n'is  csso  ii;i- 
tiir;ilis  cu'l(),  in  (|ii:iii[iiiii  iii  sii;i  ii;iliii':i 
li:ilicl  :i])lilii(liiiciii  :i(l  t:ilcin  inoliini,  cl  sic 
iii  sc  ipso  li;il)cl  principiiini  hilis  iiiolus  i);is- 
siviiin.  .\ctiviiin  :iiitcin  piincipiiini  inotiiscst 
;irKpi;i  siil)sl;iiili:i  .scp;ir;it;i,  iil  Dciis  vcl  in- 
tclli<i(Miti;i  vcl  :iniin;i,  iil  (pii(l:iiii  poniinl; 
(pi:iiiliiiii  ciiiiii  ;i(l  pr;i\scnlciii  (pKcslioiicin 
iiiliil  (liircil.  —  l»:ilio  QV!^o  pcriii;iiicnti:c 
motus  noii  potcst  sumi  cx  n:itui':i  ;irKpi;i 
ctrh^stis  corporis,  c.\  (pi:i  l;iiilum  ost  apli- 
liido  ad  molmii,  sod  oporlot  oam  siimcrc 
ex  priiicipio  aclivo  sopanito;  ct  ([ui;!  oiiiiio 
;igons  proptcr  riiicm  ^igif,  oporlct  coiisidi»- 
i';ii'c,  (piis  cst  liiiis  iiiofus  caMi.  Si  nauKpio 
llni  cjiis  coujiTiial,  (piod  molus  :irKpi:iud() 
lcrminctiir,  c(rluni  (pumdixpio  (piioscct  ; 
si  aiitoin  [ini  ojiis  non  compotit  (iiiios,  nio- 
tus  ojiis  orit  scmiiiforiius.  Non  onim  pofost 
osso,  (piod  iiiofus  doliciat  ox  mnl;ilioiio  c:uis:i3 
iiiovcnlis,  ciiiii  YoluntasDoi  sit  iinmul:il)ilis, 
siciit  cfiani  ii:itiira,  ot  por  illam  consofiuuii- 
tur  immobilitalcm,  sl  qUcT  sunt  causne  mo- 
difp  niovenlos.  —  de  Pot.  q.  5,  a.  5,  c. 

In  hac  aulom  ciMisidcrationc  oportot  tri:i 
vitaro  :  (juornm  primnm  osf ,  nc  dicamus 
c(vlum  movori  iiroptor  ipsuiii  moliim.  .Moliis 
onim  ox  ipsa  sua  i';ilionc  ropugnal,  no  pos- 
sil  poni  fmis,  oo  ([iiod  motus  ost  iii  armd 
lcudons;  uiido  uoii  liabot  rationom  finis,  sod 
ma|iis  ojus  ([iiod  ost  ad  finoiii.  (aii  oliaiii 
attcsbilur,  (piod  est  acfus  imporfocfus,  uf 
(liciliir ."}.  Plnja.  {(ext,  15 ;  c.  "2)  ;  linis  autoiii 
ost  ullinia  porroctio  roi.  —  Serundum  csl, 
ut  non  ponalur  iiiolus  cueli  osse  propter 
aliquid  vilius;  uam  cum  finis  sit  uiuie  ratio 
sumitur,  oportol  finom  pneominoro  his  qux 
sunt  ad  finem.  Potest  autein  contingere, 
quod  vilior  sil  lermiuus  operalioiiis  i'oi 
inobilioris,  nonautom  ut  sit  finis  iiitonfionis; 


\l  HK  MOTI'  ConP.  (KEL.  —  .MlT.  V  CJ 

sicul  sc('uril:is  rnstici  esl  (prKhim  lcrminiis, 
:id  (piein  opcnitio  re^iis  (;ubci'ii:mtis  tcrini- 
ii:ilm',  non  t:micii  ro|,'iiiicii  roj^is  est  oi'din;i- 
tiiiii  ;id  hiijiis  riislici  sccurihilom  siciil  iii 
ruiciii,  scd  ;id  ^irKpiid  iiicliiis,  sciliccf  :id 
boniiiii  comimiiic.  IikIc  iioii  polcsl  dici, 
(piod  gciici';iti()  isloriiiii  iiircrionim  sil  fiiiis 
iiiofiis  c(cli,  cfsi  sif  cfVccfiis  vcl  fcriiiiiius, 
(pii:!  ot  C(oliiiii  liis  inrcrioribiis  pi';ociiiincl, 
(i  iiiotiis  ojus  motibiis  ct  iimhilionibiis  lio- 
niiii.  —  Terfium  osl,  ul  noii  poiKitiir  finis 
iii()tiiscaii:ili(pii(l  iiiruiitiiiii,  (pii;i,  iit  dicitiir 
ll.Metnjiln/s.  {(e.rt.  S;  j.  1  min.  ,  c.  d),  (|ui 
|)()nil  iiifiiiiluiii  iii  c;ins:i  liiuili,  (lcstrnif  ii- 
iioiii  (i  ii:ifur;mi  boni.  IVrfiuLjcn'  oniin  ipiod 
iiiiiuiliim  ost,  impossibilo  osl ;  nihil  ;iii!ciii 
mov(iiii':Kl  id,  ipiod  impossibilc  ost  ipsuin 
cou.soqiii,  iil  diciliir  1.  de  Cirlo  (te.rt.  ."^S ;  c. 
7).  Undo  dici  noii  polosl,  qiiod  liuis  iiioliis 
coeli  sit,  ut  (^onscipciliir  iu  aclii  nisi  id,  :iil 
(piod  ost  iii  p()lciili:i,  lic^i  lioc  .\viconna 
dicerc  vidoiiliir.  lloc  (Miiiii  impossibilc  csl 
consoqui,  ciim  iiiiiiiilum  sit,  (pii:i  diiiii  ost 
iii  :iclii  iii  iilii  ;iliqii(),  (M-lt  iii  poliMifi;)  :id 
^iliud  u()i,  iii  (pio  priiis  exist(ij;if  actii.  — 
de  Poi.  q.  T),  a.  5,  c. 

Debet  orgo  finis  mofus  coeli  poui  ;ili(pii(I, 
(piod  cteliim  por  mofiim  po.ssit  consoijni, 
(juod  sif  ;irm(l  a  niotu  ot  eo  nobilius.  IIoc 
aufom  duplicifor  pofest  poni:  nno  modo,  iit 
ponafur  fiiiis  motus  coeli  aliipiid  iii  ipso 
ca?lo,  quod  simul  cum  motu  existit;  et  se- 
cuiidum  hoc  atpiibusdam  philosophis  poni- 
tiir,  (piod  similifudo  ad  Deum  iii  causando 
esl  liiiis  mofus  cceli;  ipiod  (piidoin  tit  ipso 
molii  duraiilo;  iindc  socunduni  lioc  noii 
convonit  ([iiod  inotus  ctrli  dofici:il,  (piia, 
doficioule  molu,  finis  ox  inotu  iirovonicns 
cossarot.  Aliomodo  polost  poni  fiiiis  mofiis 
C(eli  aliquid  oxfra  coium,  ad  quod  pcrviMii- 
tur  por  motuin  cixii,  (pio  cossante  illiul 
liolcsl  pcniKiiioro.  Kl  h;ec  ost  nostra  posi- 
tio;  ponimus  ouiiii,  (piod  moliis  c(eli  ost 
proplor  imploudum  umnorum  eloclorum. 
Anima  nanKjUC  rationalis  est  quolibet  cor- 
pore  nobilior,  etiain  ipso  cceIo;  unde  nul- 
luni  est  inconvenions,  si  ponatur  finis  motus 
ca^i  mulfiiilicafio  animarum  nitionalium; 
noii  aufeiii  in  inliuifum.  qiiia  lioc  por  mo- 


«8 


SKCINDA  SKCIND.K  -    IMIII 


liiiii  i-irli  provniirr  ikh)  |)Ossi't,  ct  sir  movo- 
rctiiraii  ;ili(|iiiil,  qiKMJ  iMtiisc^jui  \um  posset. 
riiilr  rrliiii|niliir  (|(i(>(l  il('t(>riiiiii:il:i  iniilti- 
IikIo  :iiiiiii:iriiiii  r:ili(>ii:irniin  sil  tiiiis  iiioliis 
co-li ;  iukIc  c:i  li:iliit:i  inotiis  c(cli  ccss^iltit. 
—  (!,'  I'ul.  I.  c. 

Kicct  Jiiilcin   iilr;Kiiic  |tosilioniMn   itncdi- 
^•t:niiin  posscl  r:ilion:iltilitcr  suslincri,  t;nncii 
scciiikI:!,  (1ii:i'  lidci  cst,  vidctnr  cssc  itrolm- 
Itilior  pro|tlci'  trcs  nilioncs:  jn-iino  qnidcin, 
(pii;!  niliil  dilVcrl  dicDrc,  tincni  alicujns  essc 
assiinihdioncin  :kI  Dcuin  sccundinn  ali(piid, 
cl  illiid,  sccunduni  qiiod  assiinilatio  atlcndi- 
liii';  sicut  supra  (lictuni  csl,  quod  finis  ro 
riiin  p(tsscl  (licit  vcl  ijisa  assiinihilio  diviua.' 
Itouihitis,  vcl  psse  ici-nm,  sccunduin  (piod 
rcs  Dco  assiinihintiir.  Idcm  cri>o  (?st  diccrc 
tincm    molus  ccdi  cssc  assimilari   Dco   in 
causando,  ct  c:\usarc;  caus;u'c  autcm  non 
potcst  cssc  (inis,  cum  sit  opci';Uio  h:il)cns 
opcratum  cl  fcndcns  iii  :diud  ;  liiijnsmodi 
cnim  operalionibus  mcliora  sunt  operata, 
ut  dicilur  1.  Efli.  (c.  1).  fiide  imjusmodi 
factiones  uoii  possunt  essc  fines  agenliuin, 
cum  iion  sint  perfectiones  facicutium,  sed 
mat^is  tiictorum ;  nndc  et    ipsa  facta  suut 
uKigis  fiues,  ut  patet  ex  9.  MchipJij/s.  {text. 
10;  1.  8,  c.  8)  et  1.  Eth.  (c.  J ).  Ipsa  au- 
tem  operata  non  sunt  nnes,  cum  sint  vilior:i 
cipIo,  ut  supi'a  diclum  cst.  Uiule  rcrinquitur 
convenientcr   non   dici,  quod   finis   motus 
cceli  sit  assimilari  Dco  in  causaiulo.  —  Se- 
cundo  vero,  quia  cuin  ccpluin  uioveatui',  iu 
ipso  existente  sola  ;iptitudiiic  :i(i   moltiin, 
priiici[)io  vci'o  :iclivo  exisfcnte  extra,  iil  di- 
ctum  esl,  movctur  ct  aiiil  siciit  iustinimcn- 
tnm.  Il;er  cnim  csl  dispositio  instruiiienli, 
ut  patet  iii  arfificlidiltns;  nam  iu  sccuri  csl 
sola  aptifudo  ad  talem  niofum,  pj-incipium 
;uitcin  mofus  in  arlifice  est.  Unde  et  secun- 
duin    philosoplios,    qnod    movet    motuni, 
movet  ut  iusfrnmenfum ;  in  actione  aufein, 
qua?    est    per  insfrumeufum,    iion   potest 
esse  finis  aliquis  in  ipso  instrumento  nisi 
■  peraccidens,  in  quantuni  instnimeutum  ac- 
cipitur  ut  artificiatum  el  non  ut  instrumen- 
tum.  Unde  non   est  probabile,  quod  finis 
inofus   cueli  sif    alitpaa  cjus  perfecti(\  sed 
•  mag^s  ali(|iiid  cxti-;i  ipsum.  —   Tcrtio/X[\m 


.(»S(>I'III\  NATl  i;\MS 

si  similitndo  :id  Dcum  iu  causiiiido  (^st 
liiiis  iiiotus  cirii,  pr:«'cipiio  allcndilur  luuc 
similitudo  seciindiim  cans:ilil:ilciii  cjiis, 
(piod  ;i  Dco  iniiiicdi;it(!  caus:itur,  scilicct 
:miiii:c  r;iti(tii:ilis,  ad  ciijus  caus;dit:itcm 
concurrlt  ca'liim  pci-  luotiim  siiiim  m:ite- 
ri;im  disjioncndo.  Ul  idco  itriibaltilius  cst, 
(pKtdfinis  nKttusciclisit  iiumcrus  clccloriim 
(pi:iin  iissimihifio  ;kI  Deum  iii  Cims:diliite 
gcnerationis  et  corrupfionis,  scciindum  (jiiod 
])hiloso]tlii  itonunt.  Kf  ideo  concediimis, 
quod  molns  c(eli  coinplelo  muinero  electo- 
rum  finicfiii".  — •  dc  Pof.  (\.  ."i,  a.  5,  c. 

Ail  p)-i>uiini  ergo  dicendum,  qnod  hiecj 
i)r;pposilio  proptcr  denolat  cmisam ;  uiidej 
(juandoque  denotat  causam  finalem,  quse 
esl  ])oslerior  in  csse;  (juandoque  aulem  m:i- 
lerialem  vcl  efficientem,  (]u:e  sunt  priores. 
Cuin  aulem  dicitur:  in  rehus  incorruptihi-j 
lihus  actus  sunt  pi-opfiM'  ageutia,  ly  propfci 
non  denofaf  causam  fiu;dcin,  sed  ellicienfem, 
ex  qua  est  necessitas  ibi  et  non  ex  fine.  Mo- 
lus  ergo  cceli  si  comparetur  ad  i])sum  mo- 
bile,  non  liabet  ex  eo  necessitatem  sicut 
cx  causa  efficiente,  u!  dicfum  est;  liabet 
autem  liauc  necessitatein  ex  movente,  quod 
(piiii  est  voluntarie  movens,  secundum  hoc 
nccessitafem  in  niofu  inducit,  secundum 
(juod  determinatum  est  pcr  ordinem  di- 
vin.ie  sapientiir,  et  non  ad  moveri  semper. 
-   Ihi(}.  ad  3. 

Ad  scrundnm  dicendum,  quod  assimilari 
Deo  Sfcundum  lioc  quod  actu  acquirit 
successivediversossifus,  ad  quos  prius  erat 
in  ])ofeiiti;i,  uou  polest  esse  finismolus  cadi, 
luin  (pii;i  hoc  iiinnilnm  esl,  ul  siqira  osteu- 
suiii  csf ;  him  (jui;i  sicut  ex  nna  parle  per 
motum  :icceditur  ad  divinam  similitudiuem, 
j)er  hoc  (juod  sifus  qui  erant  in  potentia, 
fiunt  :icfn,  ita  ab  iilla  parte  receditur  a  di- 
vina  similitudine,  jx'r  lioc  quod  situs  qui 
erant  in  acfu,  fiunt  in  pofentia.  —  de  Pot. 
q.  5,  a.  5,  <ad  -4. 

Ad  tcrtiuni  dicendum,  quod  licet  gene- 
rabilia  et  corrupfibilia  sint  viliora  coelo, 
tamen  anim*  rationales  sunt  corpore  ceeU 
nobiliores,  quse  tamen  a  Deo  producuntur 
ad  esse  in  materia  disposita  per  motiim 
Cpeli.  —  Ibid.  ad  5. 


DKciKLo  i;t  .MINDO  —  Or.KST.  x\ 

.1^/  (/Kiiiiinn  «licciiiliiiii,  i|ii(iii  complctio 
niiiiicri  clccloniin,  scciiinliiin  ili)clriii;iiii 
liilci,  noii  j)oiiiliir  scciiiuhiriiis  liiiis  rnoliis 
COBli,sc(l  i)riiici|)alis,  licct  noii  iilliimis,  (|iiia 
finis  iilliiiiiis  iiiiiiisciijiisijiic  rci  vA  boiiilas 
(livina,  iii  (|iiaiiliiiii  ci-(>aliira>  (|ii()(|ii()  modo 
ad  cam  |)crliiii,Miiil  vci  |icr  similitiKlincin 
vcl  pcr  (lcliiliim  ramiilaliim.  —  Ifiiil.  a<l  (». 

Ail  ijuiiibini  (licciKliim,  i(iio(l  rcs  iioii 
(iiciliir  cssc  im|)ciTccla,  (|iiaciiii(iiic  potiMilia 
in  i|isa  noii  rcdiicla  ad  acliim,  scd  soliiiii 
i|iiaiido  pcr  rcdiiclioiicm  iii  acliiin  rcs  coii- 
scipiiliir  siiiim  complcmciiliim.  Noii  (Miim 
liomo  (pii  csl  iii  pohMilia  iil  sil  iii  liidia, 
iiiip(MT(M-|iis  (M-il,  si  il)i  noii  fii(M'il ;  s(mI  im- 
p(M'rcctiis  diciliir,  si  sciiMilia  vc!  viiiiilc  c:i- 
rcal  ipia  naliis  esl  pcrlici ;  cculiiin  aiiliMii  noii 
pcrliciliir  pcrlocum,siciil  corpora  iiifcriora, 
ipia'  iii  proprio  «6/ conscrvanlnr.  1'nde  licel 
poUMilia  (|iia  potesl  esse  iii  aliipio  iihl, 
iiuiKpiain  reducalur  ad  aclum,  nun  lamen 
sc^piiliir  quod  sit  impeiTeclmn ;  nam  si 
secimdum  se  considerelur,  non  ma,^is  per- 
licilur,  ciim  esl  in  iino  silu  (|uam  iii  alio, 
sed  iudillerenler  se  liabel  ad  omnia  iihi, 
ciiiii  ad  (piodlil)ct  movealiir  naliiraliliM'. 
Ipsa  aiilem  iiidiirereiilia  ma^is  iiidiicil  ad 
(juielem  (luam  ad  perpduilahMii  moliis,  iiisi 
coiisideretur  volmilas  moveiilis  el  iiilciidiMi- 
lis  liiKMU,  sicul  cliam  (piidam  |)hilosophi 
assignaverunt  causam  (piielis  l(M'i;e  iu  \w- 
dio  |)roplcr  iiKlinereuliam  ejiis  respcciii 
ciijiislibet  partis  .circumrerenii;e  c(rli.  — 
Ibid.  ad  7. 

.•l(/  sc.iiiiiii  diccudum,  (piod  licet  caus;e 
iiiolus  cadi  oiimcs  siut  ;eleru;e,  tamen  mo- 
vens,  ex  qiio  neccssiias  ejus  depeudet,  movet 
per  volunlalcm,  et  non  cst  neccssarium 
qiiod  semiier  moveaf,  sed  secunduni  quod 
exigil  ratio  linis.  —  Ihiil.  ad  8. 

/l(/  scplinnnii  dicendum,  (piod  moiiis 
ca>li  non  est  naluralls  [^ropter  aclivam  iii- 
cliuationem  formalis  priucipii  in  corporc  C(P- 
lesli  adlale.m  motum,  sicut  esl  iii  elemeutis. 
Tnde  non  se^piitur,  si  cwlum  quiescit,  (piod 
ejus.  qiiies   sii    violenta.  —  Ibiil.  ad  1:2. 

Ad  uiiiivinn  dicendiim,  (piod  quamvis 
ca'lum  it>qu;iliier  se  luiheal  ;k1  (piiemliiicl 
situin    sihi   possihilem,  uou    lamen  muliis 


\l  DK  MOTl    COIU'.  OKL.        .\l;j.  VI       (i!J 

csl  [)ropl(M- ;ic(piisitioniMn  siliis,  scd  pr()j)l(M' 
aliipiid  ;iliiid  :  iiudc  iii  (|iio(MiU(pie  silii  rc- 
m;iiic;il,  implcto  imi  ;id  (piod  enil,  niliil 
dilVcrt.  —  tbiil.  ;id  JS. 

AUTICn.l  S    Vl 

LTUIM  CESS.VNTK  MDTI'  CiKI.I   HIOMANK.WT 
EMiMK.NT.V. 

VideUir  rpiod  cess^mtc  molii  cd-li  noii 
rcmancanl  el(Mii(Mil;i. 

I.  i)icitiir  (Miim  '2.  Prhi  .{,  Il),  (piod 
iii  liiie  niuiKli  c1ciikmiI;i  c;ilore  solvenliir; 
(piud  aulem  dissulviliir,  iinii  manet :  eri^o 
elemeiila  nuii  maiiehun!.  —  ilc  Pol.  (|.  ."), 
;i.  7,  ;irii.    I. 

'i.  Sed  dices,  qnod  manchiml  secundiim 
suhsl;mliam,sednonsecundiim(pi:iIilalesac- 
iivasetpassivas.  —  Sed  contra,  manente  cau- 
sa  nianet  eHcctus;  sed  princii)ia  essenti;ilia 
suntcausaproprioriimaccidentiuin:  cum  er 
lio  (pi;iliiales  ;icliv;e  ct  pa.ssiv;e  sint  propria 
elementonimaccidenii;!,  videliir(|uod  priiici- 
piis  csseniialihus  maiientihus,  sinc  (juihus 
siihslanliaesse  non  polest,  eliam  remancaul 
(|ualit;ilesacliv;cct  passiva\ —  Ihiil.iii'(r.  -2. 

S.  Pneterea,  elemeiit:i  f;K'la  siinl  pn^pter 
liominem  iii  healitiidiuem  teiid(Milem;  sed 
liahilo  fiue  cessant  ea,  (pKc  ad  liueiii  siiiit: 
ergo  liomin(^  loialiler  jam  in  healitudiue  col- 
locato,  quod  eril  in  line  muiidi,  elementa 
cessabuni.  —  Ihiil.  ^irii.  0. 

-4.  PrxTerea,  materia  esl  propter  lonuain, 
quam  per  generationem  ;icquirit ;  elementa 
aulem  comparanlur  ad  oulnia  alia  corpora 
mixt;i  sicut  materia:  ergo  cuni  <iener;dio 
mixlorum  cesset  post  tinein  mundi,  videtur 
quod  eleinenta  non  nKmeanl.  —  Ibid.  arg.  10. 

5.  Pnvterea,  illud  (juod  non  Iiahet  virlii- 
lemut  sit  semper,  non  potest  in  perpeluum 
manere;  sed  elementa,  cum  sint  corrupli- 
hilia,  non  habenl  virliitem  ut  sint  semper: 
ergo  non  possunl  in  perpeluum  m:mere, 
motu  caMi  cessanle.  —  Ibid.  arg.  15. 

G.  Sed  dices,  (piod  elementa  sunl  incor- 
riipiil)ili:i  S(MMiiKhim  totum,  liccl  sint  cor- 
riiplil)ili:i  sccundiim  p^irhMU.  —  Sed  con- 
li;i,   hoc  compclil    elemenlis  per    niolum 


7(1  SFr.rNDA  SKCrNO.E  — 

C(rli,  iii  (iii;iiilmii  iiii:«  |'J><'^  elemcnti  cor- 
rmiipiliir  i'l  ;iliii  jiciicraliir;  sic  ("nim  ip- 
sins  elemeiili  l(»l;»Htas  coiiservatur;  motu 
ergo  ca'll  cessaiilc  iion  poleril  assij,Miari 
causa  incorruplionis  in  toto  eleineiito.  — 
(/('  Put.  q.  5,  a.  7,  ar«i.    10. 

7.  Pi-elerea,  1'liilosoplius  dicil  (8.  7V<//.?. 
/(',//.  1  ;  c.  1.  ),  (pioil  motusccell  est  utvita 
(pKedam  naliira  exlstentihus  omnibus;  et 
Uahhi  .Moyses  dicif,  ipiod  motus  caMi  in 
nnlverso  est  slcut  inotus  cordis  In  animali, 
a  (pio  dependet  vita  totiiis  animalis;  ccs- 
sante  autem  motu  cordis  omnes  partes 
animalis  dis.solviinlitr:  ergo  cessantc  motu 
C(rli  omnes  parles  universi  pcribunt,  et 
Ita    elcmcnta    non    rciiiancbunt .  —  Jhid. 


arg 


17. 


8.  Pnetcrca,  csse  cujuslibcl  rci  esta  sua 
fornia  ;  scd  motus  cali  cst  causa  formarum 
in  Islis  inlcrioribus;  (piod  palct  cx  hoc 
(juod  niliil  in  infcrioribus  agit  ad  specicm 
iilsl  ex  virlule  motus  cali,  ul  pliilosoplii 
dicunt :  ergo  cessante  motu  cceli  elementa 
esse  dcsincnt,  formis  eorum  destructis. 
—  Ihid.  arg.   i^. 

9.  PrcTtcrea,  ad  prcesentiam  solis  ele- 
mcnta  superiora  vincunt  semper  inferiora, 
sicut  accidil  in  aestatc  propter  caloris  forti- 
licationem,  scd  ad  solis  absentiam  e  con- 
verso ;  motu  autcin  co^li  cessante  sol  semper 
ex  una  parle  proesenseritetexalia  absens: 
ergo  ex  una  parte  totaliter  destruentur  ele- 
mciita  frigida,  et  ex  alia  elementa  calida,  et 
sic  elementa  non  remanebunt,  motu  cceli 
cessanlc.  —  Ibid.  arg.  19. 

Sed  contra  est,  (juod  elementa  facta  sunt 
ad  divinam  l)onitatem  inanifestandam ;  sed 
tunc  maxime  oportebit  divinam  bonitatem 
manifestari,  (|uan(lo  res  ultimam  consum- 
mationem  accipient:  ergoinfme  mundiele- 
menta  manebunt.  —  Ibid.  arg.  2  Sed  contra. 

Respondeo  digendum,  (juod  apud  om- 
nes  communiter  dicitur,  cjuod  elementa 
cjuodaminodo  manebunt  et  (juodammodo 
transibunt ;  sed  in  modo  manendi  et  trans- 
eundi  est  diversa  opinio.  —  Qiiidam  enim 
dixerunt,  (juod  omnia  elementa  manebunt 
cjuantum  ad  matcriam ;  scd  cjuiedam  nobi- 
iiorem  formam  accipient,  scilicet  aqua  et 


I'I]IL0S0IM11.\   .N.Vn  IIAMS 

Igiiis,  (jiia'  accij^ient  forinam  coili,  iit  sic 
tria  cleincnta  jiossint  dici  cadum,  aerscili- 
cct,  (jui  ex  siia  iiatura  habet,  ut  cfclum 
(jiiando^jne  in  Scrijjturis  dicatur,  et  a(|ua 
et  ignis,  (jmo  formain  cdili  assument,  ut 
sic  inlclligatur  verilicari,  (juod  dicitur 
Apoc.  21,  1  :  «  Vidi  ccclum  novum  et  terrain 
novam»,  sub  c(X'li  nomine  tribus  compre- 
hensis,  scilicct  igne,  aere  et  acjua.  —  Sed 
ista  positioest  iinj)ossil)ilis.  Kleinenta  eniin 
non  sunt  in  potentia  ad  formam  coeli,  eo 
(juod  forma  coeli  contrarium  non  habcat, 
et  sub  forina  cojli  sit  tota  materia,  (jusest 
in  potcntiaad  ij^sam;  sic  eniin  ccelumesset 
geiicrabile  ct  corruplibilc;  cjuod  Pliiloso- 
phus  oslendit  essefalsum  (1.  deCoilo  text. 
20;  c.  3).  Ratio  etiain,  (jua  hoc  asseritur, 
frivola  cst:  (juia  in  Scriptura,  sicut  dicit, 
liasilius  (Homil.  i  in  Hexaemeron  n.  7; 
—  Mignc  PP.  Gr.  t.  29,  col.  19),  j)er  ex- 
trema  mediaintelliguntur,  ut  j^atet  Genes.  1, 
1 ,  cum  dicitur :  «  In  principio  creavit  Deus 
cffilum  et  terrain  »  ;  nam  per  creationem 
coeli  et  terrae  etiam  elementa  media  intelli- 
guntur.  Quandocjue  etiain  sub  certo  nomine 
omnia  inferiora  comprehenduntur,  ut  j)atet 
in  Psalmo  148,  7:  «  Laudate  Dominum  de 
teiTa»,  etposleasubditur :  « ignis,  grando  ». 
Unde  nihil  prohibet  dicere,  (juod  per  innova- 
tionein  coeli  ettcrr?e  Scriptura  innovationem 
etiam  mediorum  elementorumintellexit,vel 
(juod  sub  nomine  terrte  omnia  elementa 
eomprehendat.  —  de  Pot.  q.  5,  a.  7,  c. 

Et  ideo  alii  dicunt,  quod  omnia  elementa 
manebunt  secundum  substantiam,  nonso- 
lum  quantum  ad  materiam,  sed  etiam 
quantum  ad  formas  substantiales.  Sicut 
enim  secundum  opinionem  AvicennaB  rema- 
nent  lormcTe  substantiales  elementorum  in 
mixto,  qualitatibus  activis  et  passivis  non 
remanentibus  in  suis  excellentiis,  sed  ad 
medium  redactis,  ita  possibile  erit  quod 
In  ultimo  statu  inundi  absque  prsedictis 
qualitatibus  remaneant  elementa.  Cui  vide- 
tur  consonare  quod  Auguslinus  dicit  (de 
Civ.Dei].  20,  c.  16;  — MignePP.  L.  t.41, 
col.  682):  «In  illa  conflagratione  mundana 
elementorum  corruptibilium  qualitates,  qute 
corporibus  nostris  corruptibilibus  congrue- 


1)1-  CaH.O  KT  MCMIO  —  Uli.KST.  .\.\.\l    Ii|.  MOTU  COUI».  CQ-L.  -  AllT.  \  I        71 

bant,  anlcndo  |iriiiltis  iiikMihiiiit,  ;it(|ii('  il.i  liila,  oporlcf  pomTo  ('onfnriiiin  cjiis,  snili- 

siii)sf:iiilia  oas  (pialilalcs  liali('hil,(pi;i'  cor-  ccl   i^riiciii,  (|iii   sil   siiiiplicitcr  lcvis;  (piia 

porihiis  iiiimorl;ilil)us    iiiir:il)ili    iiiiihilionc  si    iiiiiini    coiitnirionim    csl    in    ii:iliir;i,  cl 

Fcoiiveniciif. —  Sed  hoe  noii  vi(lcfiirrafioii:i-  rcli^piiim.    Siipposilis    ^iiilcm    cxlrcmis  ije- 

biiifer  (licliim  :  prinio  (piidciii,  (pii;i   ciiiii  ccsse  esl  cl  poni  mc(li:i;  iiiidc  oporfef   po- 

qiialil:iles  aeliv;e  ct    |);issiv;i>    siiit    |)cr  sc  iicre  acrein  el  ;i(|ii:iiii,  (pi;c  simf  ;i(l  i.L,Micm 

clemenforiini    acci(lciili;i,    o|)()rtct   (jiiod    :i  (piidciii  levia,  ;i(l  lcrnini  ;iiitcm  }fravi;i  ( 1); 

priiicij)iisesscnli;ilil)iis  caiisciitiir;  iiiidc  iioii  (pioniiii  iiiiiim  csl  propimpiiiis  i;,'iii,  ;iliii(l 

polest  osse,  ipiod   princi|)iis   csseiiti;ilil)iis  propiiKpiiiis  tcrr;e.  Inde  c\  ipso  silii  iiiii- 

in;inenlil)iisineleincnfis,  (jii;ilil;ites  denci;iiil  versi  ji^itcl,  ijiiod  i|)s:i  clcnicnl;i  siint  jiartes 

nisi   jier  vioIenli;iin,  (jiiod  non  jjolost  osso  esscnti;dcs  imivcrsi . 

(liiitiirnnm.  Kf  idco   ncc  oj)iiiio  .VvicenncC  (Jiiod  j);itct  ess(>  in:iiiireslnm  ordine  c;iii- 

vidctiir  osse   jiroh^ihilis,  (jiiod  roriiwc  ele-  s;iriim  el  elVcctiiiim  considcrato ;  n;im  siciil 

inciiloriiniaclii  iii:iii(\iiit  iii  iiiixto,  scd  soluin  c(cliiin  esf  nnivers;ilo  ;ic!iviiin  coriim,  (jiia' 

virtiite,  nt  dicit  Pliilosoj^liiis;  (jiii:i  oj)orlc-  j,'eiicranfnr,   ifa    eleiiKMila    siiiif    eoriiiidcin 

ret  (jnod  diversoriim  elcmonformn  fornuo  iiniversalis  m;if(M-i;i.  rnde  nd  perfeclionom 

indiversisp;irtihiisniaterije  consorvaronfiir,  imive!"si  re^iniriliir,  (jiiod  chMiienta  socnn- 

(jiiod  non  essof,  nisi  essent  eli;iin   silii  di-  duin    siiain   siihslantiam    immoant ;    cf  nd 

stincfce;  ct  sic  non  esset  vera  commixfio,  hoccliam  liahenl  exsni  nafuni  aj)titiidinem. 

sed  solnin  secnndiim  sensiim  ;  ot  tamon  in  Corriij)tlo  aiifein  ;diler  ;icci(lit  in  corj^orihus 

niixto  imj)0(liunliir  (ju;ilil;»tes  nniiis  elomenti  mixtis  et  clcmentis.  In  corjiorihiis  enim  mi.x- 

per(ju;dil:ilos  allerins;  (juod  non  potcsf  dici  tis  incst  corriiptionis  aclivnm   j)riiicipium 

in  niundi  consiinimalione,  uhi  oninino  ccs-  proj^tcr  hoc,  (jiiod  suul  ex  confrariis  com- 

sahif  violenfia.  6V(»//f/o(juia,  cuni(jiialit;itcs  p()sit;i;  iii  elemoutis  anfeiii,  (jiiia    contni- 

activii^  ol  jiassiv.T  sint  dc  integrit;itc  natiira»  riiiin  exfcrius  liahonf  ot  iion  siint  ex  coii- 

elemontoruin ,  so(jucretur  (jiiod    elemenla  liMriis    composila,    non    iiiost    jirincij^ium 

imj)orfecta    remanereiit;    iindc    auclorihis  corruptionis  aclivuiii,sed  iiassivuiu  tanlum, 

Augustini  inducta  non  Io(jnitiirde  (iiialif^iti-  in  fjuantum  liahonf  niateriam,  cui  Inest  aji- 

busactivisct  i)assivis,sed  de  dispositiouihus  tiludo  ad  aliam  (ormam,  (pia  privanliir.  Ef 

eoruni,  qniio  goneranlur  et   corrumpuutur  ah  hoc  principio  generatio  ct  corruplio  in 

ef  alleranlur. —  de  Pot.  q.  5,  a.  7,  c.  elementis  sunt  molus  vcl  niulationes  nalu- 

Et  ideo  videfurdiceudum,  rjuod  elenienta  rales,  ct  non  proptcr  principium  activum, 

in  sua  suhstanfia  remanehunt,  et  ctiam  in  ut  dicit  Comnicntator  in  2.  Pln/s.  Sicut  ci- 

suis  (lualitatihus  naturalihus;  scd  niiituae  go,  (|uia  corpus  coeleslc  principium  sui  mo- 

gcnoraliones  ct  corruplioiics  ct  allerationes  tus  activum  hahct  exfra,  pofost  cssc  (juod 

cossahmit.   Pcr  hujusmodi  cnini  elomonfa  ejus  mofus  cesset,  ipso  manentc,  ahsfjuc 

ordiuanlur  ad  complelionoin  nunieri  electo-  violentia,  ut  dictuni  esf,  ita  polcst  essc  ut 

rum,  sicul  ef  ca>Iuiii  por  mofuni  suuni;sed  corruplio  eloineiitorum  cesset,  eoruni  suh- 

suhstanti.T  elemeutorum   iiiauchunt,   sicut  sf;iiitiis   manenlihus,   cxtcriori    corruptivo 

ef  suhstanfia  c(cli.   Cum  (Miim  universum  cessanfe,  (piod  oporfol  redncere  in  nioluin 

in  perpctuuin  rcmaneat,   oportet  quod   ea  cceli,  sicul  iii  jirimum  gcneralionis  et  cor- 

qu;^  sunt  de  pcrfectione   univorsi,   j)rimo  ruptionis    principiuui.    —   de    Pol.    ({.  5, 

et  pcr  se  reiiiaiic;iul ;  lioc  aulem  conipetit  a.  7,  c. 

elementis,cum  sint  cssenfiales  parfes  ipsius  Ad  primum   ergo  dicendum,  quod  illa 

unlversi,  ut  prohat  Philosophus  (:2.  rfe  Ca'/(j  elemeuforum  solufio  non  esl  referenda  ad 

lexl.  30  sq(i.;  c.    4).  Si  enim  cst  corpus  dostructionom  suhstanticT  elementoruni,  sod 

circularc,oportct  esse  ceufrum  ipslus,  quod  ad  elcmentoruiii  purgationcm,  (piT  cril  per 

est    terra;  posita    autem    terra,  qUcT    est  ,.,  ,      ^       ., ,       _, .           ..          .      , 

*                                                *  (U  Legendum  vuielur :  ad  igncni  quidcm  gravia,  au  ter- 

smiphciter  gravis,  ufpote  m  medio  consfi-  ram  autem  levia. 


7-2  SKCINDA  SKCIND.K  — 

i>4iii'iii,  (|iii  raciriii  .liidiris  |>i;i'C(mI(>1  ;  post 
illain  aiiUMii  piiij^arioiiciii  iviiianchuiit  eU^- 
inciita  scciiiuliiiii  siiljsiaiiliaiii  ct  naturalos 
(lualHalcs,  iit  (licliiinesf.  —  riidc  secundunt 
conccilinius.  —  de  Pot.  ([.  .">,  a.  7,  ad  I  cl  -J. 

Ail  terliiini  (ricciKliiiii,  (luod  clciiiciila 
(|iiaiitiiiii  ad  siii  imilatioiicin  lacla  sunl 
|ir()|)lci-  lioiiiiiiciii  iii  licaliludiiiciu  lciidcn- 
lcni;  sod  (luantiiin  ad  sui  subslantiain  siinl 
faclu  et  proiilcr  pcrfcclioncin  unlvorsi  cl 
propter  siiiislaiiliam  ipsiiis  liominis,  (pKccx 
cleincnlis  coiistitiiilui-.  —  Il>i<l.  ad  !>. 

A(l  (jmtrtuni  diccndiim,  ipiod  in  niiiiidi 
consiimmaliono  non  cessabunt  omnia  ini.v 
la^  (jiiia  corjiora  Immaiia  lomanobunt; 
undo  docens  est,  si  partes  eorum  remaiioiil 
in  corporo  bominis,  (jui  ost  minor  nuiii- 
(Uis,  ([uod  i|)sa  tola  remanoaiil  iii  mundo 
niajori.  —  Jhitt.  ad  10. 

Ad  quiitluni  diconibim,  (piod  olomon- 
tnm  sicut  non  liabot  virlulom  ut  sit  som- 
per,  proptor  boc  (piod  potost  al)  extoriori 
corrumpi,  ita  non  lialiot  virtutom  ut  quan- 
dociuo  doficiat,  nisi  matorialcni,  ut  dicium 
est.  —  Ibid.  ad  15. 

Ad  sextutn  dicondum,  (piod  elomonta 
sunt  incoiTuptibilia  socunduin  totuin,  par- 
tibus  generatis  ot  corruptis,  quamdiu  mo- 
tus  ca'li  dural;  scd  motu  ca4i  cessante  erit 
in  eisalia  incorruptionis  causa,  quia  scilicot 
non  possuut  corrumpi  uisi  al)  exlriusoco; 
corruplivum  aiitom  oxtriusocum  dericicnto 
molu  coeli  ccssabit.  — Ibid.  acl  16. 

Ad  seplimum  (Hcoudum,  quod  motus 
caii  ost  ut  vila  (puedam  omuibus  ro])us 
ualuralibus  socundum  slaluiu  mutaliouis, 
qui  in  consummatiouo  muudi  toUetur.  — 
Jbid.  ad  17. 

Ad  oclavuni  dicoudum,  quod  licet  edu- 
ctio  formarum  dc  potoulia  iu  acfum  dopou- 
doat  ex  mofu  caii,  famou  eorum  conser- 
vatio  dcpcudct  a  principiis  altioribus.  — 
Ibid.  ad  -18. 

•  Ad  nonum  dicendum,  quod  sol  est  causa 
caliditafis  per  motum,  ut  dicit  PbilosopUus 
2.  de  Co-lo  {texl.  50  et  58;  c.  9  et  10); 
unde  ccssautc  mofu  toUifur  corrupfionis 
causa  inelemonfis,  qu?e  est  per  suporexco- 
denliam  caloris.  —  Ibid.  ad  i9. 


Pllli.dSiUillA   NAnUAJiS 

AnTICl  l.l  S  Vll 

LTIUM    CESS.V.NTK     .MOTL'     ClELl     UEM.VNE.VT 
ACTIO   ET  P.VSSIO  L\  ELEMENTIS. 

Vidotiir  quod  cossaiito  niotu  c(JL'li  reinan(,'a( 
actio  et  passio  in  elomentis. 

1.  1'otoiilia'  oiiim  natiiralos  siiiit  defer- 
miiiala'  ad  iiiium;  umio  viitus  i;.;nis,  cuin 
sil  naturalis  potonlia,  so  liabet  tanluin  ad 
(alolacicndiim;  sed  iu  illa  innndi  consuin- 
malionc  remaiiobit  virlus  i.t,Miis  ol  alioruin 
(iemenlorum,  iit  priiis  dicluin  est:  crgo 
impossibile  esl  (luin  ignis  cf  alia  elemonfa 
agant.  —  de  Pol.  q.  5,  a.  8,  arg.  I. 

'2.  Pr;ofcroa,sicul  dixil  PUilo.sopUus  (i.de 
Generiil.  /cW.  iH  ot  i9  ;  c.  7),  ad  Uoc 
(piod  liat  inutua  actio  et  passio,  roipiirifur 
(piod  ageus  ot  })ations  sint  similia  secuii- 
dum  inaforiain  et  dissimilia  scciuidum  foi- 
niam;  lioc  aufom  orif  iu  elemeufis  cessaufe 
molu  cceli,  quia  eorum  substautiai  mancT 
l)untprincii)iisossontialibusuoumutafis:  cr- 
goorif  actio  ot  passio  in  clcmeutis  motu  call 
cessauto.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Pneferea,  causa  actiouis  ot  passionis 
in  elomonfis  est  ex  lioc,  quod  in  materia 
elemeuti  semper  esl  appofitus  ad  allam  for- 
mam,  licot  materia  iioi-  uuam  formam  sil 
perfecta;  sod  isfc  ai)i)etifus  in  matoria  rema- 
uebit  ctiam  luotu  C(£li  cessaute;  uon  euim 
una  forma  elementi  potcrit  totam  poteutiam 
matcria^  implere :  ergo  in  illa  muudi  con- 
summafiono  romancbit  actio  of  passio  in 
olcmontis.  —  Ibid.  arg.   3. 

A.  Pra'toroa,  iUud  quod  cst  do  perfe- 
cfiouc  elemeufi,  uou  aufertur  ei;  hoc  au- 
tem  est  do  iierfectiouc  cujnsque  eutis,  quod 
agat  sibi  simile;  dilfusio  cuim  ipsius  esse 
dcrivafur  a  priiuo  bono  iu  oninia  entia: 
crgo  vidofur  quod  elemenla  in  illa  cou- 
summafioue  agonl  sibi  siiuilo,  et  sic.  erit 
iu  eis  acfio  et  passio.  —  Ibid.  arg.  A. 

5.  Pra^leroa,  sicut  proprium  est  ignis 
osse  calidum,  ita  otiam  proprium  ejus  osl 
calefacore;  sicut  onim  calor  derivatur  a 
inincipiis  ossontiaUbus  ignis,  ila  calefaclio 
derivatur  a  calore;  si  ergo  in  illa  reruni 
consummatione  ignis  ot  ejus  calor  reiuane- 


|)K  CiKLO  KT  MIMH)  —  nl'.KST.  X.WI  l>K  MOTL  COIU'.  CiKL.  -     AUT.  Vll        7.) 

bil,  vi(k'liir  qiidtl  eliaiii  cjilfriictio  rcinanp-  n.iiii  iii  ((tiporihns  inf<'ii(»ril)n.s  noii  csl  lo- 

j)i(^  —  Jlji,l,  [w<^.  ').  t;i  potcnli.ilitas  coniplcta  |)('r;i('tnin,  ('(Kpiod 

().  Pra-loroa,  onniia  corpora  natnralia  sc  malcria  snhslans  nni  roiina'  rcinancl  in  po- 

langcnlia  aliipio  modo  si^  altcrant,  iit  patcl  icnlia  ad  aliain  formam;  (piod  non  cst  iu 

exI.</e(;c»<'/'«/.  (/«•./•/..-).•{;  c.  7); scdolomonla  corpoiihiis   cirlcslihns.   .N.nii   m.itciia  cor- 

iiiilloslaliimimiliscl.in^^cnt:crf,'osoinviccm  poris  c(clcslis  noii  csl  in  polcnlia  ad  ali.iin 

allcrabimt,   cl  il.i  crit    ihi  aclio   ol  passio.  form.im;   nnd(^    sii.i    potcnlialitas    tola   csl 

—  Ihid.  iwii.  (>.  tcrmiiiat.i  pcr  forniam,  (piaiii  liah(!l.  Snh- 

7.  I'ra'lcrca,  iii  illa  miiiidi  consnmma-  stantia'  vcro  sci^ararta»  snnt  pcrfcctiorcs  in 
liune  «  crit  liix  liina'  siciil  Inx  solis,  cl  liix  actiialil.ilc,  (piain  ctiain  corpora  c(i'lcslia, 
solis  S('i)t(>inplicitcr  » (  A\.  ."lO,  -2() );  scd  modo  (juia  non  siiiil  composita^  cx  malcria  cl  for- 
sol  ol  Inna  sna  liicc  illiiminanl  corpora  in-  ma,  scd  siml  forma'  (pia'(Iani  siihsislciitcs, 
feriora  :  cruo  miillo  fortins  lunc  illiimin.i-  quic  taincn  dcrK'iiint  ah  actnalitatc  Dci,  (pii 
bunt,  ol  ila  rcmanchit  aliipia  aclio  ot  passio  cst  sniiin  osso,  qnod  dc  aliis  snhstantiis 
in  liis  infcriorihns;  nam  mcdiiim  ilhimina-  scparalis  non  conlin.uit.  Sicnl  cliani  vidc- 
tinn  illiimiiiahil  nlliimim.  —  Ihul.  •dVii..    7.  nms,  <piod  clomcnta  oliain  sc  siipcrant  in- 

8.  IYa>tcrca,  Saiicli  vidchnnt  visn  cui-  viccm  scciindnm  gradnin  aclnalilalis,  co 
poreo  ros  linjns  innndi ;  sod  visio  non  polcst  (piod  aijna  hahcl  plns  de  spccic  (piain  tcrra, 
esse  sinc  aclionc  ct  passlonc,  (piia  visns  acr  (in.im  aqna,  ct  i!i;nis  ([uam  aor;  ita  oliani 
patitur  a  visihili :  crgo  crit  aclio  ot  passio,  esl  in  cori)orihns  ccrlcslihus  ol  in  snhslan- 
eliain  molii  C(X'li  cessanto.  —  //'/(/.  arg.  8.  tiis  scparatis.  Elcmenta  orgo  agnnt  in  vir- 

i>ed  conlra :  1.  ncmota  causa  rcmovctnr  tnle  corpurnm  coelcstium,  et  corpora  ctc- 

.eftecUis;  sed  moliis  ca'li  cst  caiisa  actionis  lcstia  agnnl  in  virlute  suhstantiarnm  sepa- 

et  passionis  iii  istis  infcriorihns  sccundum  ralarnm;  unde  ccssantc  aclionc  suhstanliie 

doclrinam  IMiilosophi  (1.  Mclcoivl.  c.  2  ct  scparala3  oportet  quod  eesset  actio  corpo- 

2.  dc  Ca-lo  text.  5(5;  c.  0);   crgo  remoto  ris   coelcstis,  et  ea  cessante  oporlet  quod 

niolu  C(rli   rcmovchiliir  actio  ot  passio  in  cossel   aclio    corporis    olcmcnlaris.  —  de 

istis  infcriorihus.  —  de  Pot.   q.   5,  a.   8,  Pui.  q.  5,  a.  8,  c. 
arg.  1   Sed  contni.  Sed  sciendum,  qnod  corpus  hahcl  dui^li- 

4.  Pra'tcrca,  aclio  et  passio  in  rchus  cor-  cem  aclioncm  :    inui»!  qnidcm    sccnndum 

poralihus  sine  molii  osse  non  polest;  re-  jiroprictatcm  corporis,  ut  scilicct  agat  pcr 

.molo  autem  priino  motu,  qui  est   motus  motum  (hoc  cnim  est  proprium  corporis, 

cadi,  ut  prohatur8.  Pliys.  {text.  75;  c.  9),  nt  molum  moveat  et  agat);  aliam   autcm 

oportct  poslcriorcs  motns  cessare:  romotu  aclioncm  liahct,  sccundum  quod  aUingit  ad 

ergo  motu  ca'li  non  cril  actio  ct  passio  in  ordincmsuhstantiaruin  scparatarum,  nl  par- 

islisinfcriorihns.  — Ihid.  arg.  i,  Scdcoiifni.  ticipat  arujnid  dc  modo  ipsarnm:  sicut  na- 

Hi:spo.M)K01)ICi:ndi"M,  quod  sicul  liahclur  tura'infcriorcs  consucvcrunt  aliquid  parlici- 

iu  lih.  de  Cniisis  (proi)os.  1 ),  (luando  causa  parc  deproprictalc  nalnrcC  suporioris,  ul  ap- 

prima  rctraliit  aclioncm  suain  a  causato,  paret  in  qnihusdam  animalihus,  (piae  parti- 

pportot  cliam,  quod  causa  sccunda  rctra-  cipant  aliquam   simililudiiicm    prudcnliie, 

liat  actioncm   suam   ah   codcm,   eo  (piud  ([ua^  propria  est  homimim.  Ihoc  autcm  cst 

xausa  secuuda  liahct  hocipsum,  (luod  agil,  aclio  corporis,  qua?  uon  est  ad  Iransmuta- 

per  actioncm  caiisa^  priuKO,  in  cujus  virtule  tionem  maleriio,  scd  ad  quandam  dilhisio- 

agif.  Cum  autom  oinuc  agons  agat  socun-  ncm  simililndiuis  foruKo  in  luodio,  sccun- 

duiu  quod  ost  in  actu,  oportct   sccundum  diim  simililudincm  spiritualis  intcntionis, 

lioc  acciperc  ordincm  causarum  agcnlium,  qua^  rccipilur  dc  rc  in  scnsu  vcl  intcllcclu; 

socuuduin  ([uod  csl  ordo  carum  in  aclua-  ct  liuc  iiKjdu  sol  illuminat  aorcm,  ct  color 

litatc.  Corpora  autcm  infcriora  ininus  lia-  mulliplicat  spociom  suam  iu  mcdio.  llcr- 

hont  de  actualitatc  (inam  corpora  coileslia;  (lue  autcm  modus  actionis  in  istis  infcrio- 


74  SECl.NDA  SKCUND/E  — 

ribus  causattir  ex  corporiljus  ca*les(ihus; 
iiam  el  ijjjnis  suo  calore  transiiiutat  niate- 
riani  e.\  virtute  corporis  ca'lestis,  elcorpora 
visil)ilia  nniltiplicant  suas  species  in  nie- 
clio  virlute  luniinis,  cujus  fonsestin  ca'lesti 
corpore.  Tnde  si  actio  utra^iue  corporis 
ccelestis  cessaret,  nulla  aclio  in  istis  infe- 
riorihus  lenianeret.  Sed  cessante  inolu 
cceli  cessahil  priina  aclio,  sed  non  seciinda; 
et  ideo  cessante  inolu  cadi,  erit  (piidein 
actio  in  istis  inreriorihus  illuniinationis  et 
iininutationis  niedii  a  sensihilihus,  non  au- 
teni  erit  actio,  per  quain  transniutatur  nia- 
teria,  (piain  se(piitur  generatio  et  corru- 
ptio.  —  (/('  Pot.  (p  5,  a.  8,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  virtus 
ignis  semper  est  deterininata  ad  calefacien- 
dum,  pnesupposilis  tainen  causis  priorlbus, 
quae  ad  actionem  ignis  requiruiilur.  — 
Ibid.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  similitudo 
secundum  materiamet  contrarietates  form<e 
non  sufficit  in  istis  inferioribus  ad  passio- 
nem  et  actionem  nisi  motu  cali  pra?sup- 
posito,  in  cujus  virtute  agunt  omnes  infe- 
riores  activ?e  potenlicT.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  lertium  dicendum,  quod  materia  non 
suflicit  ad  aclionem,  nisi  principium  acti- 
vum  ponatur.  Tnde  appetitus  materiie  non 
sufticienter  prohat  actionem  in  elementis, 
inotu  coeli  subtracto,  a  quo  est  primura 
principium  actionis.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  inferiora 
nunquam  attingunt  ad  gradum  perfectionis 
superiorum;  hoc  autcm  est  de  ratione  per- 
fectionis  supremi  agentis,  quod  sua  perfe- 
ctio  sibi  sufficiat  ad  agendum,  omni  agente 
remoto;  undc  lioc  iiiferioribus  agenlibus 
attrihui  non  potest.  —  Ibid.  ad   i. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  ignis  est 
proprium  calefacere,  supposilo  quod  liabeat 
aliquam  actionem;  sed  ejus  aclio  depeiidet 
ab  alio,  ut  diclum  est.  —  Ibid.  ad  5. 

Ad  sextum  dicendum,  quod  tactus  non 
sufficit  in  elementis  ad  agendum,  nisi  motu 
coeli  supposito.  —  Ibid.  ad  6. 

Ad  septimum  et  octavum:  illa  concedi- 
mus ;  nam  procedunt  de  actionihus,  quihus 
mate'ria  non  transmutatur,  sed  species  quo- 


PlilLOSODHl.V  NATUKAIdS 

dam  modo  multi|)licatur  per  modum  intcii- 
tionis  spiritualis.  —  Ibid.  ad  7  et  8. 

ARTIGULUS  VIII 

UTRU.M  CESSA.NTE  MOTU  C(ELI  I{EM.\NEANT 
1'LANT.E  ET  ANIMALIA  BRUTA  ET  COUPO- 
RA  MLNERALIA. 

Videlur  quod  cessante  motu  cccVi  rema- 
n(\uit  planl.-e,  hruta  animalia  et  corpora 
mineralia. 

i.  llahetur  enim  Eccle.  3,  14:  «  Didicl, 
(piod  omnia  opera  Dei  perseverent  in  a^ter- 
num  ))  (I);  sed  pra^dicta  sunt  opera  Dei: 
ergo  in  ajternum  manenf.  —  de  Pot.  q.  5, 
a.  9,  arg.  1 . 

2.  PivTterea,  impossibile  est,  quod  in- 
tentio  et  appetitus  natur»  frustrentur,  cum 
naturrc  intentio  sit  ex  hoc,  quod  natura  a 
Deo  in  rinem  dirigitur;  sed  natura  intendit 
per  generationem  et  corruptionem  perpe-j 
tuitatem  speciei  servareiergo  nisi  prsedicta 
secundum  speciem  conserventur,  frustra- 
hitur  natura)  intentlo  et  appetitus;  quod 
est  impossibile,  ut  dictum  est.  — Ibid.  arg.  3 ; 
4.  Sent.  dist.48,  q.  2,  a.  5,  arg.   5. 

3.  Pra^terea,  decor  universi  pertinet  ad 
gloriam  beatorum ;  unde  dicitur  a  Sanctis, 
quod  in  majorem  heatorum  gloriam  elementa 
muiidi  instatum  meliorem  reformahuntur; 
sed  plantcT,  bruta  et  mineralia  pertinent 
ad  decorem  universi :  ergo  non  subtrahen- 
turin  ultima  consummatione  beatorum.  — 
de  Pot.  q.  5,  a.  9,  arg.  4  ;  4.  Senl.  1.  c.  arg.  I . 

4.  Praeterea,  sicut  elementa  servierunt 
homini  in  stafu  vise,  ita  et  animalia  et 
plantoe;  sed  elementa  propter  prtedictum 
ministerium  remanebunt  cessante,  motu  coe- 
li,  et  glorificabuntur :  ergo  et  plantcC  et 
animalia  remanebunt  et  gloriticahuntur. 
—  de  Pot.  I.  c.  arg.  9. 

5.  Pra?terea,  quanto  aliquid  magis  par- 
ticipat  de  proprietate  primi  perpetui,  quod 
est  Deus,  tanto  magis  videtur  esse  perpe- 
tuum ;  sed  animalia  et  plantae  plus  partici- 
pant  de  proprietatibus  Dei  quam  elementa, 
quia  sunt  ha3C    tanfum  existentia ,  plantre 

(1)  Vulg.  :    Didici,  quod  omnia  opera,  quae   fecit  Deus, 
perseverent  in  perpetuum. 


m  C(KI.O  KT  MUNDO  —  QU.KST.  XXXI  I)K  MOTK  COIIP.  C(KL.  —  AflT.  VIII 


/o 


arg. 


aiilcin  cliam  viviiiil,  animaliavom  insupcr 
coyiiuscmil:  cr.u^o  (lchiMit  ma;^MS  li;i'r  in 
perpolmim  maiiiMT  (piam  illa.  —  Ihid. 
10. 

0.  PrichMva,  si  iii  crcalioiH^  miiiidi  aiii- 
nialia  ot  plaiikp  iion  fiiissiMil  producla,  iioii 
fiiisscl  miiiiiliis  jjcrfccliis;  scd  major  (M-il 
p(M-fcclio  miiiuli  iillima  ipiam  prima:  crj,'() 
vidclur,  cum  dici  iion  jxissit  (piod  muiidiis 
insiia  imiovationc  maiical  impcrfcclus,(piod 
praMlicla  iHMnancaiil.  —  dc  Pot.  (\.  ."),  a.  !), 
arg.  1:2;  4.  Scnl.  disl.  i8,  ([.-2,  a.  j.arg.ij. 

7.  Pnelcrca,  uiiivcrsale  csl  scmpcr;  sed 
univcrsalc  non  csl  nisi  insingulariluis:'ergo 
vidcliir  (piod  cujiislibcl  univcrsalis  singii- 
laria  scmpcr  criint;  crgo  ct  hriita  animalia 


|Hiiis  considcrctiir  causa  fiiialis,  el  post- 
inodiiin  |)rini'i|)ia  malcrialia  ct  forinalia,  ct 
caiisa»  luovcnlcs.  —  <lc  Put .  ((.  .">,  a.  I),  c. 
/V/(/.v  aiilciu  mincralinm  corporum  cl 
pianlariiiu  cl  hnilormu  diiplcx  polcst  coii- 
si(l(M"arl :  primus  (prKhMii  coiui^li^lio  iiuiv(M"si, 
ad  (piain  omncs  parlcs  uuiv(M"si  ordinantiir 
sicul  in  rmcm  ;  adipuMn  (piidiMU  Huimu  rcs 
pravlicla'  non  ordinauliir  sicut  piM*  sc  el 
essenlialit(M"  dc  |)(M-fectione  universi  exi- 
stenlcs,  ciiiu  nihil  in  eis  exislat,  (piod  non 
invenialur  in  principalihiis  partihiis  inuiidi 
((pia3  sunt  corpora  cielcslia  ct  clcmcnla  ), 
siciit  in  principiis  aclivis  cl  nialiMialihiis. 
Undc  rcs  pnediche  suut  (piidam  particiilarcs 
eircclus  c;iiisaruin  nniversaliuiu,  (pue  sunl 


et    i)lantie   et  corpora    ininenilia    semper     essentialcs  partcs  nniversi ;  et  ideo  sunt  dc 


erunt.  —  de  Pot.  1.  c.  arg.  10. 

8.  Pi\Tlerca,  auiimdia  ct  planhe  hahcnt 
nohiliorem  formani  (piani  ipsa  clcin(Mil;i; 
sed  niundus  in  illa  fmali  innovationc  in 
niclius  miilahitur :  ergo  magisdehentrem;i- 
ncre  animalia  ct  plantir  (pi;iin  clcmciil;i, 
cum  sint  nohiliora. —  4.  Seiit.  I.  c.  arg.  4. 

Sed  contnr.  1.  Sccundum  Philosophnm 
("2.  dc  Gcncnit.  text.  55  sipj. ;  c.  9  et  10) 
in  animalibus  et  plantis  spccici  pcrpclnilas 
non  conscrvaliir  nisi  sccundum  continua- 
tionein    niolns    cadcslis ;  sed  tunc   molns 


perfectionc  universi  secundnmlioc  hiiiliiiii, 
(pii)d  a  suis  causis  progrcdiuiiliir,  (piod 
(piidcm  fit  per  inolum.  rnde  pcrtincnt  ad 
perfcctioncm  universi  sub  motu  existcnlis, 
non  aiilein  ad  perfcctionem  universi  sim- 
l^liciler  ;  ct  idco  cessanlc  mulahililate 
univcrsi,  oporlet  (juod  pr.Tdicta  cesscnt. 
—  AUiis  aulcm  linis  cst  lioino,  (luia,  utdi- 
cit  Philosophus  1.  Polil.  (c.  5,  al.  8),  ca 
(pKC  sunl  impcrfccla  in  nalura,  ordiiianlur 
ad  pcrfccla  siciif  ;iil  fincm  ;  nndc,  sicut  ihi- 
dein    dicit,  cum    animalia    liabcant   vilam 


C(eleslis  dcficiet:  ergo  non  potcrit  pcrpe-  impcrfcctam  respectu  vita?  hiuuaiKr,  (luae 

tuitas  in  planlis,  brutis  et  mincralihus  con-  simplicitcr  perfecta  est,  et  planta)  respcctu 

servari.  —  4.  Scnt.  disl.  48,  ({.  2,  a.  5,  arg.  animalium  :  planta?  sunl  proplcr  aniin;ilia, 

2  Scd  contra.  pncparata)  eis  in  cihum  a  natiira,  aninKiIla 

2.  Piwlcica,  cessaiilc  ruie  cessare  dehet  vero    proiitcr  homincm,  nccessaria  ei  ad 

id  (juod   est  ad    finem ;  scd   animalia  et  cihum  et  ad  alia  auxilia.  Ista  antcni  neces- 


planUo  facta  sunt  ad  anlmalcm  vitam  ho- 
niinis  suslcnlandam  ;  undc  dicitur  Gcnes.  9, 
3:  «  Sicut  olcra  vircntia  dcdi  vohis  omncni 
carnein  »  ;  sed  post  illa  min  novationcm  ani- 
nialis  vita  in  homiiic  non  crit :  crgo  ncc 
plantie  nec  animalia  remanchunl.  —  4.  Sent. 
1.  c.  HVg.SScd  conlra;  de  Pot.  q.  5,  a.  9, 
arg.   2  Scd  contra. 

Respondeo  dicendum,  ({uod  in  illa  niundl 
innovationc  nulliim  corpus  mixtum  rcma- 
nchit  pi\Teler  corpus  humanum.  — Ad  liujus 
auteni  rationcm  sumcndam  proccdcndum 
est  ordine  (piein  docel  I*liilosoplius 
(2.  Phys.  text.  SS  sqq.  ;  c.  9),  ut  scilicet 


sitascstvila  animalis  hominis  duranfc,  (\\\x 
quiilcm  in  llla  rcrum  inuov;itionc  tollclur, 
qui;i  corpus  rcsurgct  non  aniinalc,  scd  spi- 
rilualc,  ut  dicifur  1.  ad  Cor.  15,  -44;  et 
idco  tiinc  cfiam  aninialia  ct  plantii?  ccssa- 
huiif.  —  dc  Pot.  q.  5,  a.  9,  c. 

Ktadhocidcm  habcnt  aplifuilinem  praj- 
diclarum  rcrum  materiaQlforma.  Cum  cniin 
sint  compositJC  cx  contrariis,  liabcnt  in 
se  ipsis  principium  activum  corruplionis  ; 
nndcsiacorruptione  prohiberentur  ab  exte- 
riori  principio  tanlum,  hoc  esset  quodam- 
modo  violcnlum  et  non  convenicns  pcrpe- 
tuitati:  quia  quae  suntviolenta,  nonpossunt 


71)  SKr.l.NhA  SKCr.ND.K  — 

esse  seniitcr,  iit  |):il»'t  \)vv  Pliilosopliim 
(1.  (le  Cu-lo  leat.  ir);c.  ::J);  inlcriiis  aiitem 
principinni  non  liahcnt,  (|U0(1  i^ossit  a  cor- 
ni|iti(tnc  |tr(tliil)cn':  (jnia  c(triini  lornncsunt 
|icr  iiatuiain  cttrruplilnlcs,  iitit(jle  nec  pcr 
SP  snbsistcntes,  scd  esse  liabcntcs  a  nialc- 
ria  (lciiendcns;  unde  non  itossunt  in  per- 
|i('tuiiin  renianere  eadcni  iiunicro  nec  ea- 
dciii  specie,  ^cneratione  et  corru|tti(tiie 
cessante.  —  Ibid. 

Iloc  auteni  idein  invenitur  ex  considera- 
tione  cuum'  mofeHtis ;  esse  enini  plantaruiii 
et  aniinaliiiin  (juoddain  vivere  est,  quod  in 
rebus  coiiioralibus  sine  motn  non  existit; 
iinde  auimalia  dellciunt  cessante  motu  cor- 
dis,  et  plaiila'cessaiite  nulrimento.  Inhisau- 
leni  rcbus  noii  est  aiiciuod  molus  i^rincipium 
non  dcpendens  a  primo  mobili,  (pna  ipsa:^ 
anima^  animalium  et  plantarum  totaliler 
subjiciuntur  iinpressionibus  ca^Iestiuni  cor- 
porum;  unde  motu  cffli  cessanle  non  po- 
lerit  in  eis  motus  remanerenecvita.  Et  sic 
patet,  ({uod  in  illa  mundi  innovatione  res 
prtedicta^  non  poterunt  remanere.  —  dePol. 
c^.  0,  a.  O)  c. 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod  omnia 
opera  Dei  in  leternum  perseverant  vel  secun- 
dum  se  vel  in  suis  cansis;  sic  enim  et  anima- 
liaetplanta?  remanebimt  manenlibuscorpo- 
ribus  ccKlestibus  et  elemcntis.  —  Jbid.  ad  1 . 

Ad  secundum  dicendum,  quod  perpetui- 
tas,  qua3  est  secundum  speciem  et  non  se- 
cundum  numerum,  est  per  generationem, 
qua3  cessante  motu  cadi  non  erit. — Ibid. 
ad  2. 

Vel  dic,  (piod  naturalis  appetitus  ad  per- 
petuitatem,  (pii  inest  animalibus  et  plan- 
tis,  esl  accipiendus  secundum  ordinem  ad 
motuni  cali :  nt  scilicet  tantum  in  esse  per- 
jnaneant,  quantummotus  c(Deli  durabit;  non 
enim  potest  appetitus  esse  in  eirectu,  ut 
permaneat  ullra  suam  causam.  Et  ideo  si 
cessante  motu  primi  mobilis  planta?  et  ani- 
malia  nonmaneant  secundum  speciem,  non 
sequitur  appetitum  naturalem  frustrari.  — 
.4.  Scnl.  dist.  48,  q.  4,  a.  5,  ad  5. 

Ad  terliuni  dicendum,  quod  prKdicta) 
res  faciimt  ad  decorein  universi  secundum 
statnm  mntabilitatis  in  mundo  et  animalis 


l*lllLi>S()|'lll\   .NATlliALIS 

vita'  iii    liomine,  et  noii  alitcr.  —  de  Pof. 
([.  '),  a.  \),  ad  4. 

.l(/  quiirlitm  dicendum,  (piod  elemenla 
non  diciiiitur  remunerari  secundum  se, 
(piia  nec  .secundum  se  ali^piid  meruerunt, 
sed  dicuntur  reinunerari  in  (pianlum  lio- 
mines  in  eis  remunerabuntur,  prout  scili- 
cet  eoruin  claritas  in  gloriam  electorum 
cedet.  Aiiimalibiis  autem  et  planlis  liomines 
non  indigebiinl,  sicut  elementis,  quaj  erunt 
qiiasi  locus  gloris  ipsorum;  et  ideo  non 
est  simile.  —  Ibid.  ad  9;  i.  Sent.  1,  c.  ad  :2. 

Ad  quinlum  dicendum,  qiuxl  licet  quan- 
tunrad  vilam  et  cognilioiiem  plantae  et 
animalia  sint  similioi'aDeo(juam  elementa,. 
tainen  (luantumad  simplicilatem,  quiB  faciL 
ad  incoiTuplionem,  sunt  elcmenta  Deo  si- 
miliora.  —  de  Pot.  q.  5,  a.  9,  ad  iO. 

Ad  sextum  dicendum,  quod  alia  fuitper- 
fectio  mundi  creati  et  alia  consummati,  ut-J 
supra  dictuni  est;  et  ideo  non  oportet  utj 
sit  de  secunda  perfectione,  quod   fuit  dftj 
prima.  Rationi  enim  consentaneum  est,  ut| 
slcut  perfectio  liominis  multipliciter  assigna-j 
tur  ( est  enim   perfectio   naturas  condita 
et  natune  gloriticatie),  ita  etiam  perfectio 
uiiiversi  sit  duplex:  una  secundum  statum 
hujus  mutabilitatis,  altera  secundum  sta- 
tuin  futune  novitatis.  Plantie  autem  et  ani- 
malia  sunt  de  perfectione  ejus  secundum 
statum  istum,  non  autem  secundum  statum 
novitatis  illius,  cum  ordinem  ad  eam  non 
habeant, — Ibid.  ad  12;  4.  Smt.  dist.  48, 
q.  2,  a.  .5,  ad  3. 

Ad  seijtimum  dicendum,  quod  universale 
tripliciter  considerari  potest,  et  secundum 
quemlibet  modum  considerationis  aliquo 
modo  verum  est,  quod  universale  est  sem- 
per.  Potest  enim  uno  modo  considerari  na- 
tura  universalis,  secundum  quod  abstraliit 
a  quolibet  esse ;  et  sic  veruni  est,  quod  uni- 
versale  est  semper,  magis  per  remotionem 
causte  determinantis  ad  aliquod  tempus, 
quam  per  positionem  causifi  perpetuitatis; 
de  ratione  enim  naturce  universalis  non  est, 
({uod  sit  magis  hoc  tempore  quam  illo :  per 
quem  etiam  modum  materia  prima  dicituF 
esse  una.  Aiio  niodo  potest  considerari  se- 
cundum  esse,  quod  haJDet  in  singularibus; 


I)K  OK\A)  i;r  Ml  NDII  —  Ol.KST.  \\ 

ct  sic  vernrn  est,  qihul  pst  seinppr,  (|iiia(\sl 
(|ii;iii(l(»niin|iit'  csl  sniiiii  siii;^iilan':  siciil 
('liaiii  (liciliir  cssc  iilii(|iic,  i|iiia  csl  iihiciiii- 
t|iic  csl  siiiiiii  sin,milai'c  :  ciiiii  taiiicn  iniilla 
loca  sinl,  iihi  siia  sin.uiilaria  noii  snnt,  iindc 
iicc  ilii  csl  iinivcrsalc.  Terlio  modo  |)(>tcsl 
considcrari  sccniKlmn  cssc  (iikmI  liahcl  iii  iii- 
tcllcclii;  cl  sic  cliaiii  vcnini  csl,  (|ii(>(l  iiiii- 
vcrsalc  est  soinpcr,  pr;n'ipno  in  inlcllcclii 
(livinn.  —  do  Pol.  (|.  ."),  a.  !>,  ad  !(>. 

.\(l ocltinini  (liccndiini,  (piod  (piainvisani- 
nialin  ct  planla'  (pianlnin  ad  cpiaMlain  alia 
sinl  nohiliora  ((iiain  ipsa  olonicnla,  lainon 
(pianlnin  ad  ordiiicm  incornii^lionis  clc- 
inonla  snnl  noltilioia,  nl  cx  diclis  palcl. 
—  -i.  .S>///.  disl.  '»S,  (].  i>,  a.  5  ad  A. 

AHTICIIAS     l\ 

UTUrM    CORPOUA    IIIMA.NA    MANEANT    MOTU 
r.(i:Ll    CESSANTE. 

Vidclnr  ipiod  corpora  limnana  non  rcma- 
neanl  moln  cctdi  ccssanlc. 

1.  Oinnis  oniin  mixlio  olomontorum  c.x 
molu  ca^ll  causalur,  cum  ad  mixlioncm  al- 
toralio  ro(piiralur;  sed  corpus  humanum 
est  corpus  mixluin  ox  clcmontis:  ergo  mo- 
tu  ca}li  cossanlc  romanoro  non  potosl.  — 
ile  Pol.  (j.  5,  a.  10,  arg.  ^. 

"2.  Pra»loroa,  nccossitas  (pia>  ost  o\  ma- 
loria,  est  necossitas  ahsolula,  nt  patol  o.\:2. 
Plii/s.  {lexl.  87  et  88;  c.  9);  sed  in  corpore 
composito  o\  contrariis  est  necossilasad  cor- 
rnplionem  o\  ipsa  malcria:  crjio  impossi- 
bile  esl  (luin  talia  corpora  corrumpanliir, 
el  ita  impossihilc  osl  (piod  rcmaiicanl  post 
stalum  generalionis  el  corruplionis;  cav- 
-  pora  aUlenl  linmana  suiil  liujusmodi:  orgo 
iinpossihile  csl  ipiod  in  illo  roruin  tine  re- 
inan(\nit.  —  Ihid.  arg.  S. 

l).  PraMoroa,  liomo  cum  hrulis  convonit 
in  hoc  quod  hahot  corpus  sensibile;  sed 
corpora  sensihilia  l)rnlorum  uon  romane- 
buiil  in  illo  mundi  tine:  ergo  nec  corpora 
iiumana.  —Ibid.  arg.  4. 

\.  Pra»terea,  tinis  homiuis  est  porfecta 

-.assimilalio  ad  Doum;  scd   Dco.   (pii  incor- 

4)oi\His  esl,  nlagis  assimilalur  aiiinia  a  col*- 


\l  DK  MOTf  COUP.  CiKL.  —  .MlT.   I\     77 

|iorc  ahsoliila  (piaiii  cor|)ori  iinita:  ergo  in 
slalii  linalis  hcalilinlinis  aniiiiic  iTiiiit  sine 
corpoiihns.  —  Ihiil.  arg.  .'). 

.'».  Pr;('lcroa,  ;id  pcrfci-t:iin  lioiiiiiiis  l)c;ili- 
ludincin  rcipiiriliir  piMTccl;i  opcnilio  inlolle- 
clus,  ([ui  ost  pi'in('ip:ilins  in  hoiniue;  sinl 
oporjilio  :miin;o  inlcllccliva'a  corporo  ahso- 
liil;c  csl  iiorlcclior  (pi;iiii  corpori  imil;c,  (pii;i, 
nl  diciliir  iii  lih.  ile  Cniisis  (  propos.  17), 
omiiis  virliis  iinil;i  pliis  csl  inliuil;i  (pi;im 
miilliplic  il;i;  lorm;i^  ;iulcin  sop;»i';it;o  in  se 
iinil;o  snnt,  in;ilori;e  voro  conjiincho  (pio 
(l;iiiimo(lo;)(l  plur;)  dilVmidunlur:  orgoin  illa 
pcrrcct;!  I)c;ililiidiiic  ;inim;c  iioii  oniul  cor- 
pori  iiniho.  —  Utid.  ;u'g.  li. 

(i.  Pr;olei'oa,  oloiiicnl;i(pi;o  siint  iii  mixto, 
;ippoliml  n:itui';ili  ;ippclilu  propri;i  iihi\  ap- 
pclilus  auloin  nalmalis  iiou  potest  esse  va- 
nus;  unde  (piod  ost  contra  natunini  non 
potostesse  porpoluum:  uon  polostergo  esse 
(piin  elomonta  in  corpore  nii\to  e\islenlia 
quandoquo  ad  sua  loca  tondant,  et  sic  cor- 
l»iis  mi\liim  corrumpalur;  orgo  post  cor- 
riiplionis  slatuni  non  romanohuul  liumana 
corpora,  qua^  suul  mi\la.  —  Ihid.  arg.  7. 

7.  Pnrtorca,  omuis  molus  naturalis  cnjus- 
cunque  corporis  a  motucioli  dopendcl;sod 
molus  cordis,  siue  (pio  non  potost  osso  liu- 
iii;ini  corporis  vila,  est  iiiofus  n;iluralis: 
ergo  cessanto  inotu  coeli  reni;inere  iion  po- 
lorit,  ot  por  conso((uens  nec  liumani  cor- 
poris  vita.  —  Ihid.  arg.  8. 

8.  Pra^torea,  niomhra  huinani  corporis 
pro  in;ij()i'i  parto  siint  ordinata  ;ul  nsusconi- 
petenlos  vit<e  anim;ilis,  sicut  patcl  do  vouis 
cl  stomacho  ot  hujusmodi,  (pi;e  ordiuaiiliir 
;id  iiiilriiiientiim;  scd  animalis  vit;i  in  lio- 
minonon  romauchil  iii  illa  ho;ililiidiiio:  orgo 
nec  momhra  corporis  (alias  fruslra  esscnl), 
et  sic  nec  cor|)us  hnmannm  remanohil.  — 
Ihid.  arg.  9. 

Sed  coiilra  c.v;/.'  I.  quod  \.ndCor.  l.j, 
.53  dicitur:  cc  Oportet  corruplihile  hoc  in- 
duere  incorruptionom  »  ;  hoc  autoiii  cor- 
ruptihile  est  corpus:  ergo  corpus  remanehit 
iiicorruplione  indulum.  —  Ihid.  arg.  1 
Sed  coiilro. 

^2.  Pnvlorea,  ad  Phil.  3,  -21  diciliir: 
>  Ueforniahil  corpushumilitatis  nostne  con- 


78  SECUNDA  SECUND/E  — 

liguraliim  curpori  claiHalis  suoe »  ;  sed 
Chrislus,  coipus  qiKjd  sciiicl  iii  resurre- 
clionc  resuiiipsit,  iiuiiqiiain  dcjiosuil,  ncc 
dcponct  {Rum.  G,  9:  «:  Clirislus  resurgcns 
ex  niortiiis  jaiii  non  nioiitiir  »):  ergo 
el  Sancti  iii  perpctiiiiiii  vivcnl  cuiii  corpo- 
ribus,  cuni  (|uil)iis  rcsiir,ueiit,  el  sic  liuiiiana 
corpora  post  fineni  inundi  inanebunt.  — 
dc  Pul.   ((.  5,   a.    1(1,    ar,:,'.  2   Sed  conlra. 

Hespondeo  dick.ndum,  ipiod  sicilt  AllJ-ll- 
stinus  dicil  {de  Cir.  Iki  \.  2:2,  c.  20;  — 
Migne  V\\  L.  t.  41,  col.  79i),  Porpliyiius 
poneliat,  ad  perfectani  hcaliludincni  aniuKie 
onine  corpus  fiiiiienduin  esse,  el  sic  secun- 
dum  eum  anima  in  iicrfecta  beatitudine  exi- 
stens  corpori  unita  esse  non  polest;  quam 
opinionem  tangit  Origenes  in  suo  Periarchun 
(lib.  3,  c.  0 ;  —  Migne  PP.  Gr.  t.  M ,  col.  3;3G) 
dicens,  quosdam  opinatos  fuissc,  Sanctos 
corpora  in  rcsurrectione  resumpta  quando- 
qu*e  deposituros,  ut  sic  adDei  similitudinem 
in  perfecta  beatitudine  vivant.  —  Sed  hajc 
opinio  pneter  hoc,  quod  est  fidei  contraria, 
ut  ex  auctoritatibus  inductis  et  pluribus 
aliis  patere  potest,  etiam  a  ratione  discor- 
dat.  Non  enim  perfeclio  beatiludinis  esse 
poterit,  ubi  deest  natura?  perfeclio.  Cum 
autem  anima?  et  corporis  naturalissitunio, 
et  substantialis,  non  accidentalis,  non  potest 
esse  quod  natura  animge  sit  perfecta,  nisi 
sit  corpori  conjuncta.  Et  ideo  anima  sepa- 
rata  a  corpore  non  potest  ultimam  perfe- 
ctionem  beatitudinis  obtinere.  Propterquod 
etiam  dicit  Augustinus  {de  Genes.  ad  Litt. 
1.  12,  c.  35;  -  Migne  PP.  L.  t.  34,  col. 
483),  quod  animae  Sanctorum  ante  resur- 
rectionem  non  ita  perfecte  fruuntur  divina 
visione  sicut  postea;  unde  in  ultima  per- 
fectione  beatitudinis  oportebit  corpora  hu- 
mana  esse  animabus  unita.  —  de  Pot.  q.  5, 
a.  10,  c. 

Positio  autem  prsemissa  procedit  secun- 
dum  opinionem  illorum,  qui  dicunt  animam 
accidentaliter  uniii  corpori,  sicut  nautam 
naviauthominem  indumento.  Unde  etPlato 
dixit,  quod  homo  estanima  corpore  induta, 
utGregorius  Nyssenus  (potius  Nemesius  de 
Natura  Hominis  c.  3;  —  Migne  PP.  Gr. 
t.  40,    col.   594 )  narrat.  Sed   hoc   stare 


PIIILOSOPIIIA  NATURALIS 

non  polest,  (piia  sic  liomo  non  esset  ens 
per  se,  sed  per  accidens ;  ncc  esset  in  ge- 
nere  accidentis,  sictit  lioc,  qiiod  dico  vesti- 
tiiin  et  calccatum.  Palet  etiam,  qiiod  ratio- 
iies  supra  indiictie  de  corporibus  mixtis  non 
habciit  locuiii  in  liomine ;  nam  homo  ordi- 
nalurad  i)erfectioiiein  universi  ut  essentialis 
pars  ipsiiis,  cum  iii  liomine  sit  aliquid, 
(piod  non  continclurvirlute  necinelementis 
iicc  in  cudcstibus  corporibus,  scilicet  ani- 
nia  rationalis.  Corpus  etiam  liominis  ordi- 
natur  ad  hominem  iion  secunduin  animalem 
vitam  tanliim,  sed  ad  perfectioncm  naturae 
ipsius ;  et  quanivis  corpus  hominis  sit  ex 
contrariis  compositum,  inerit  tamen  prin- 
cii)ium  incoiTuptibile,  quod  poterit  prceser- 
vare  a  corruptionc  absque  violentia,  cum 
sit  intrinseciim ;  et  hoc  poterit  esse  sufli- 
ciens  principium  motus,  motu  coeli  cessante, 
cum  a  motu  coeli  non  dependeat.  —  Ibid. 

Ad  prininm  ergo  dicendum,  quod  motus 
est  causa  mixtionis  secundum  fieri ;  sed 
conservatio  ejus  est  per  formam  substan- 
tialem,  et  ulterius  per  principia  coelo  altio- 
ra.  —  Ihid.  ad  2. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  anima  ra- 
tionalis  ex  perfecta  unione  ad  Deum  omni- 
no  super  materiam  victoriam  habebit ;  et 
sic  licet  materia  sibi  relicta  corruptibilis  sit, 
tamen  ex  virtute  animae  incorruptionem 
sortietur.  —  Ihid.  ad  3. 

Ad  tertium  diceudum,  quod  sensibilitas 
in  homine  est  a  principio  incorruptibili , 
scilicet  ab  anima  rationali,  in  brutis  autein 
est  a  principio  corruptibili ;  et  ideo  corpus 
senslbile  hominis  in  perpetuum  potest  re- 
manere,  non  autem  corpus  sensibile  bruti. 
—  Ibid.  ad  4. 

Ad  quartuni  A\t<^\\(km\,  quod  anima  cor- 
pori  unita  plus  assimilatur  Deo  quam  a 
corpore  separata,  quia  perfectius  habet 
suam  naturain.  Intantum  enim  unumquod- 
que  Deo  simile  est,  in  quantum  perfectum 
est,  licet  non  sit  unius  modi  perfectio  Dei 
et   perfectio   creaturae.  —  Ihid.  ad  5. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  anima  cor- 
pori  unita  non  multiplicatur  per  modum 
formarum  materialium,  quae  sunt  divisibi- 
les  divisione  subjecti ;  sed  in  se  remanet 


I)K  GiKLOETMUNDO— 01M':ST.  XWII  DK  A 

siinplcx  (H  mia  ;  iiiido  cjiis  (»|)(M;iti()  iioii 
im|)(Mli('liir  cx  i-orj^oris  iiiiioiic,  (|ii;iii(l() 
foipiis  ciil  oiiiiiiiio  siil)jcclmii  ;iiiiiii;c;  iimic 
aiilciii  iiii|)C(liliir  ox  corporis  iinionc  pro- 
plcrlioc,  (pio(laiiiiii;i  noiipcrrcclcdoiiiiiKiliir 
in  corpiis,  —  dc  Pol.  (|.  .').  a.  10,  ad  (». 

Ad  stwhtiH  dicciidmii,  (piod  ;ippcliliis  n;i- 
liinilis  clciiiciilormii  lcndciidi  iii  propi'i;i 
l()C;i  pcr  doiiiinimii  ;iniin;c  iii  corjiiis  rcli- 
nchiliir,  nc  dissohilio  clcinciilormn  li;it, 
(piia  clcnicnl;i  pcrfccliiis  cssc  li;il)cl)mil  iii 
corpore  hoininis,  (pi;iin  in  snis  locis  hahc- 
rcnl.  —  Jhid.  7. 

Ad  sciilimum  (licciKhim,  rpiod  inotns 
cordis  in  liominc  c;uis;il)iliii' cx  luitiini  ;ini- 
in.T  ralion;ilis,  (pi;c  a  inoln  c(cli  non  dcpen- 
dcl ;  et  idco  inoliis  illc  non  ccssahit  niolii 
C(rli  cessantc.  —  /hid.  ;i(l  8. 

Ad  ochwiim  diccndmn,  <piod  omnia  mcin- 
hra  corporis  rciiKinchmit,  non  proj^lcr  nsiis 
animalis  vil;c,  scd  proplcr  pcrrcclioncin  na- 
lura'  hominis.  —  Jhid.  ;id  9. 


QUiESTIO  XXXII 

DE  ACTIONE  CORPORrM  C(ELESTlUM 
IN   CORPOR.\  l.NFERIORA. 

Dcindc  considerandum  cst  de  ;iclionc  cor- 
poruni  ca^lcstiuni  iu  corpora  infcriora. 

CIRCA  QUAM  QU.ERUNTUR  QUINQUE: 

1.  Utrnm  aliquod  corpus  sit  activuni. 

2.  Utrum  corpora  coelestia  siiit  causa  oorimi, 
({ua^  fiunt  in  inferioribus. 

3.  Utrum  sint  causa  humanorum  actuum. 

4.  Utrum  imponant  necessitatcm  iiis,  qute  sul)- 
duntur  corum  aclioni. 

5.  Ulrum  ca'lum  aj;at  iii  liaDc  inferiora  tantum 
per  motum  et  lumen. 

.\RT1GULUS    I 

UTRUM  ALigUOD  CORPUS  SIT  ACTIVUM. 

Videtur(iuod  nullnm  corpus  sit  activum. 

1.  Non  enim  possunt  forma)  et  accidentia 
fieii  exmateria,  cum  nonhabeant  nialeriam 
parfem  sni;  ergo  si  liant,  oportet  quod  fiant 
exnihilo,  et  per  consecpiens  cpiod  crecntur: 


TIONE  GORP.  GfEE.  IN  INEER.  —  ART.  I     1\) 

scd  crcatio  soliiis  Dci  cst  aclio:  crgo  soliis 
Dcns  l;mi  form^is  suhsl;mli;ilcs  (pi;iin  acci- 
dcnhilcs  prodiicit,  cl  sic  milliim  corpiis  crit 
aclivum.  —  :).  c.  Gcnl.  c,  (I!)  init. 

5,  Dr;i*lcrc;i,  oinnc  ipiod  per  sc  non  cst, 
dcriv;iliir  ;il)  co  (piod  csl  pcr  sc ;  erj(0 
loriiKc  rciiim  (puc  iioii  smit  pcr  se  exi- 
slcntcs,  scd  iii  in;ilcii;i,  provcniunt  ex  for- 
mis,  (pi;c  pcr  sc  siint  sine  matcria  ;  scd 
oinncs  foriiKe  siihlnnaiTS  cxccjila  ;iniin;i 
ralion;ili  smil  iii  iiKilcria,  el  omne  corpus 
hahct  foriiKim  in  iiKihMia  exislcntcm  :  ergo 
nulliim  corpiis  csl  iilliiis  rci  ;iclivmn.  — 
Ibid. 

f\.  Pnetcrea,  oinne  agens,  exceplo  primo 
agcnle,  in  suo  opere  indigcl  siihjccto,  (piod 
sit  snsceplihile  suai  actionis;  sed  infra  siih- 
st;inliam  corponilcm  non  est  suhslaiitia 
((1103  sit  susceplihilis  sure  aclionis,  (jnia  lucc 
siil)st;mli;i  lciicl  ullimmn  gradiim  iii  ciiti- 
bus:  ergo  suhstauti;i  corporalis  non  est  ac- 
tiva.  —  Ihid.  cl  la,  (|,  115,  a.  i,  arg.  2. 

A.  Pnelerca,  omnis  suhslantia  corpor;ilis 
concludilur  (pianlitatc;  sed  (pianlil;is  impc- 
dit  siihst:intiam  a  motn  ct  Jictiouc,  ipiia 
comprclicndit  cam  ct  inergitur  in  ca,  sicut 
impcditur  aer  nubilosus  a  perceptione  lu- 
minis;  et  hiijus  esl  sigiium,  (fuod  (luanto 
magis  accreverit  (iiiantitas  corporis,  tanto 
est  ponderosius  ct  gravius  ad  hoc  (piod 
moveatur:  ergo  nulla  suhstantia  corporalis 
est  activa,  —  3.  c.  Gcnl.  c.  69;  la,  1.  c. 
arg.  3. 

5.  PivTterea,  omne  agens  hahet  virtutein 
agendi  ex  propincpiitate  ad  priinum  acli- 
vum;  sed  a  primo  aclivo,  (|uod  est  simpli- 
cissimnm,  rcmotisslma  sunt  corpora,  riiKc 
sunt  maximc  composita:  ergo  nullum  cor- 
pus  est  agens.  —  la,  l.  c.  arg.  i;  3.  c. 
Gcnt.  1.  c. 

G.  PiVTlerca,  sl  aliipiod  corpus  est  agens, 
aut  agit  ad  formam  snbstanti;ilcin  aut  ad 
formam  accidcnlalcm.  Sed  non  ad  fornKim 
substantialcin,  (^uia  luni  invcnitur  in  cor- 
porihus  principium  actionis  nisi  aliciua  (pia- 
litas  activa,  qua'  est  accidens;  accidens  au- 
tcin  non  potest  esse  causa  forma?  substan- 
tialis,  cuin  causa  sit  potior  elTectu.  Similitcr 
ctiain  ncque  ad  foruKnn  accidentalem,  quia 


.S(i  SlXrNDA  SKCr.ND.K  — 

Mccidciis  iKiii  sc  cxlciidit  iiltrn  suiini  siih- 
jccliiiii.  Kr.uo  iiiilliiiii  corpus  est  acliviiiii. 
—  I;i,  (|.   I  I.'»,  :i.   I,  ;ir^'.  5. 

7.  Pi-iftcrca,  arcidciis  iion  iniiir;il  (losiib- 
jccto  in  suiijcclmii  ;  scd  iMiiir;irct,  si  siii)- 
stantia  C(ir[)or;ilis  cs.scl  activ;i:  crj,'o  iiullimi 
corjxis  est  activmu.  — :].  c.  Genl.  c.  09. 

Sed  conlra  csl  :  1 .  (|uod  si  sul)st;mli:i 
corporalis  uou  a,uit,  scd  solus  Dcus  iiumc- 
(lialc  omui;i  opcr;itur  in  onmihus,  cum  Dcus 
uou  varictiirpcrlioc  (piod  operatiir  iu  rchus 
divorsis,  nou  sc(|uorotiir  divorsus  ofrcclus 
ox  divorsii;ito  rcrum,  iii  (piil)us  opcralur, 
IIoc  autom  ad  sonsum  ;ipparol  falsum ;  nou 
oiiim  cx  oppositiouc  calidi  sc(piitur  iulVigi- 
datio,  ucfpic  ox  semiuc  lioininis  scqiiitur 
goncratio  uisi  hominis.  Krgo  etiam  suhstan- 
tia  corporalis  csl  activa.  — .").  c.  Goil.  c.  09 
11.  1  (inconvon.). 

2.  lVa>tcroa,  contra  rationem  sapieutiic 
ost,  ut  sil  aliqiiid  frustra  in  operihus  sa- 
pionlis.  Sed  si  suhslantia}  corporoic  nullo 
modo  operantur  ad  effectus  produceudos, 
sed  solus  Deus  immediale  omnia  operatur, 
frustra  essent  adliihila)  ab  ipso  ali;i;  res 
corporc.T,  maxime  ad  res  producendas.  Rc- 
pugnat  ergo  pnrdicta  })ositi()  diviiUT  sapicn- 
tia».  —  Jhid.  n.  2. 

3.  Pncterea,  quod  dat  alicui  aFupiod 
principalc,  dat  eidem  omnia  qua^  couse- 
quuiitur  ad  illud,  sicut  cousa  qu[c  dat 
corpori  elementari  gravitatem,  dat  ei  mo- 
Uim  dcorsunu  Sed  faccre  aliquod  actu  con- 
sequitur  ad  hoc  quod  est  essc  actu,  ut 
patct  in  Deo;  ipsc  enim  est  actus  pnrus  et 
est  prima  causa  essendi  omnihus.  Si  ergo 
suhstantiis  corporeis  communicat  similifu- 
dinem  suam  quautum  ad  esse,  in  quaufum 
illas  in  esse  produxit,  consequcns  cst  quod 
communicct  illis  slmilitudincm  suam  (juau- 
tum  ad  r/r/crc,  ufctiam  suhslantia'  corporea^ 
haheant  proprias  actiones.  —  Ibid.  n.  3, 

Respondeo  DiCE.NDUM,  quod  scnsibilitcr 
apparet  aliqua  corpora  csse  activa.  Sed  cir- 
ca  corporum  actioiles  tripliciter  aliqui  crra- 
Yeruiif.  Fuerunt  cnlm,  qui  totaliter  corpo- 
.ribus  actioues  subtraxerunt.  Et  hoec  cst 
'npijiio  Avicehron  in  lib.  Fontis  'Yike,  uhi 
per  rafionCs,  qute  tactae  sunt,  probare  iliti- 


DHILO.SOIMIIA  .WTIRALIS 

liir,  (piod  iiiillum  corpiis  ;igit,  scd  oiiincs 
;ictionos,  (jiuc  vidcntur  ossc  corporum,  smil 
;ictioiics  (•iijiisd:iiii  virtutis  sjjiritiuilis,  (jua) 
ponotnif  jtcr  ()iiiui;i  coij)or;i :  ita  (jiiod  igiiis 
scciiiidiim  ('iiiii  iioii  c;il('facil,  sod  virtns  sjii- 
jilu;dis  iiciicfrans  jicr  iiisuin. 

Kf  vidcfur  h;cc  ojiinio  dcriv;ita  e.sso  ab 
opiniime  Plidonis.  Naiii  IMafo  posuit,  omneSi 
lbrm:is  (jiKa^  suuf  in  inaferi;i  corporali,  ossej 
p^irficipafas  et  dcferiuinat;\s  ot  contract;is 
;id  lianc  inatcriam,  formas  vero  soparatas 
cssc  ahsoliitas;  ot  idoo  illas  formas  separa- 
tas  dicebat  esse  causas  formarum  qua)  suntj 
in  maicria.  —  Secundum  lioc  ergo,  qii0( 
forina  qu»  est  in  m;iteria  corporali,  dctcr- 
miiiata  cst  ad  hanc  materi;im  individuatani 
per  quanfifatcm,  ponchat  Avicchron,  quo( 
a  quanfitate,  prout  est  individuafionis  priii- 
cipiuui,  refinetur  ct  arcetur  forma  corpo- 
ralis,  ue  possit  se  cxtenderc  per  actionem' 
in  aliam  maferiani;  sed  solum  forma  spiri- 
tualiscl  iinmaferialis  qine  non-cst  coarctata 
per  quaufifatem,  potcst  effluere  per  actio- 
neni  iu  aliud.  —  1a,  q.  115,  a.  1,  c. 

Sed  ista  ratio  non  concludit,  quod  forma 
corporalis  non  sit  agens,  scd  qiiod  noii  sit 
agcns  univcrsalc.  Secundum  quod  cnim 
parficipafur  aliqiiid,  secundum  hoc  est  ne- 
ccssarium  quod  parficipetur  id  quod  est 
proprium  ei :  sicut  quaiitum  participatur 
de  luiiiiue,  tanfum  participatur  de  ratioiie 
visihilis.  Agere  aufeni,  quod  nihil  est  aliud, 
quam  facere  aliquid  actu,  est  per  se  pro.- 
jjiium  actus  in  quanfum  est  actus;  unde 
et  omne  agens  agif  sihi  simile.  Sic  ergo  ex 
lioc  quod  aliqiiid  cst  forma  iion  defcrmi- 
iiata  per  materiani  quautifafi  suhjectam, 
liahet  quod  sit  agens  indeterniinatum  et 
universale;  ex  hoc  vcro  quod  est  dctcrmi- 
nata  ;id  liaiic  materiam,  liahet  quod  sit 
agcns  contracfum  ct  particulare.  Undc  si 
essct  forma  ignis  separata,  ut  Platonici  po- 
suerunt,  esset  aliquo  modo  causa  omnis 
ignitiouis,  Sed  liccc  forma  iguis,  quae  est  in 
hac  raatcria  corporali,  est  causa  liujus  igni- 
tionis,  qu?e  cst  ah  hoc  corpore  in  hoc  cor- 
pns ;  unde  et  fif  talis  acf io  per  contactum  duo- 
rum  corporum.  —  Sod  tamen  ha}c  opinio 
Avicehroii  supcrexccdit  opiiiioncm  Plafonis. 


DKCfKLO  KTMl.NDO  — nC.KST.  .\.\.\ll  DK  .VCTlnNK  CoUI'.  ('.(KL.  I.N  I.NKKI;.  —  AMT.  I  81 


N;im  Plalo  |)()iif'l);il  solimi  loniKis  siil)sl;m- 
ti;il(S  s('|):ir;il:»s,  ;icci(l('iili;i  voro  rfdiiccl):!! 
:i(l  |)i-iiici|)i:i  m;il('i'i;ili;i,  (|ii;v  siml  m;i;;iimii 
cl  |);iiviiiii,  (|ii;c  |)()ncl);il  c.ssc  |)rim;i  con- 
lr;ii'i;i,  siciil  chilii  i':irimi  cl  (lcnsiim.  Kl  idco 
l;im  l*l:ilo  (|ii;iiii  .\vi(-cim:i  iii  :ili(|iio  ipsiiiii 
8c(|ucns  |ioiicl);ml,  <|iio(l  ;i<^M'nli;i  cor|)oi-:ili:i 
;i}iiinl  scciiiKlum  lbrm:is  :icci(lciil:ilcs,  dis- 
iioncndo   m;ilcri;ini  ;i(l  lbrni;im  siil)sl;inli:i- 


(-oi-|)iis  cst  iiilV^i  ;illci'iim,  iii  (|ii:mliiiii  cst  in 
polcnli;)  ;i(l  id,  rpiod  li:il)ct  ;iliud  iu  :ictu.  — 
l;i,  (|.  I  15,  a.   I,  ;id  I. 

Atl  (piiirtKin  (liccndiim,  ((uod  qu:mlil;K 
iioii  impcdit  roi-m:im  corponilcm  onmino 
:d)  ;iclionc,  si(-ul  dicliiin  cst,  scd  impcdil 
c;iiii  nc  sit  a<,M'ns  univcrs:dc,  iii  (pi:mliim 
rorm:i  individii;iliii',  pioiil  csl  in  m;dcri;i 
(pi;inlit:ili  siihjcchi.  Si;.r|ii||||  t:micn,  (piod 
lcm ;  scd    iiHim;)    pcrfcctio,    (pi;c    csl    pcr     indiiciliir  dc  pondcrosit^ili!  coi'p(»ruiii,   iion 


indiiclioiicm  roini;v  siil)sl:inli:ilis,  cst  ;i 
|)i'iucii)io  iiiim;itcri;ili.  Kl  li;cc  cst  socimd;! 
opinio  dc  ;iclionc  corpormn. 

Tcrli:i  vorort^>//(/oruil  Ikiiiocrili,  (pii  poni^- 
bat;\cli()ncni  cssc  pcrcflluxioncm  atomormti 
a  corporc  ajicnlc,  cl  ii^issioncm  c.ssc  pcr 
rorcplioncm  cornndcm  iii  corpiis  palicns. 
Oiiam  opinioncni  improbal  .Vrislolclcs  (1. 
de  Geneml.  ;i  texl.  57  ad  7G;  c.  8).  Sctpie- 
rclur  enim,  quod  corpus  non  palorclur  por 
loluni,  ot  qnod  (puintilas  corporis  ajjjcnlis 
(liminuorotur  ox  lioc  cpiod  a«iil;quio  sunt 
nianircstc  falsa.  Dicondum  csl  orijo,  (piod 
corpusajiil  sccundum  (piod  ost  aclii,  in  :iliu(l 
corpus  sccundiim  (piod  osl  polciili;i.  —  la, 
q.  115,  a.  1,  c. ;  de  Pot.  q.  8,  a.  7,  c. 

Ad  primum  erjro  dicoiuUim,  (piod  quia 
ad  lioc  aliquid  lil,  ut  sit;  sicut  forma  non 
(licitur  ens,  quasi  ipsa  liaboat  esse,  sed  quia 
por  eani  comi)osiliim  ost;  ita  nec  forma 
proprie  lit,  sed  incipit  esse  por  boc,  c[uod 
composilum  roducilur  do  polontia  in  actuni. 
—  3.  c.  Gent.  c.  60  (in  soluliono  ralio- 
nuin,  n.  1). 

Ad  secnndum  dicondiini,  quod  non  opor- 
lot,  nt  omno  ipiod  b;ibot  ali(|uani  form;im 
(piasi  i)articip:il;iiii,  rccipiat  oam  immodi;ilc 
ab  00,  quod    ost    o.s.sonlialilor  Ibrma,  sod 


est  ad  pi'oposiliim :  priino  (juidom,  (|ni;i 
;idditi()  r|ii:iiilit;itis  iion  ost  c;ms;i  <fr;ivil;itis, 
iit  prob;iliii'  in  i.  dc  CipIu  {text.  1);  c.  "i.  ); 
—  secundo,  qiii:i  lalsiim  osl,  rpiod  pondoro- 
silas  f:icil  hirdiorcm  iiiolum  ;  imo  (pianlo 
:ili(|uid  csl  jinivius,  bmlo  m:i.ifis  inovolur 
motu  proprio;  —  lertio,  (piia  ;ictio  iion  lit 
pcr  moliim  localom,  iit  Doinocritus  posuil, 
sed  por  boc,  (piod  ^irKiuid  rcduciliii-  do  po- 
lciilia  in  actuni.  —  fhid.  ad  .'J. 

Ad  quintuni  diccndum,  (pi(3d  corpus  noii 
ost  id,  (piod  m;ixim('  dishit  a  Deo;  p;irlici- 
p;it  onini  ali^piid  i\c  similitiidino  divini  o.sse 
socundum  formam,  (piam  luibcl ;  scd  id, 
qiiod  ni;iximo  dishit  a  Doo,  est  matoria  pri- 
nia,  qu;c  nullo  modo  cst  agens,  cuin  sit  in 
potontia  tanliim.  —  Ibid.  ad  4. 

Ad  sextuin  dicondum,  (piod  corpus  agit 
et  ad  formam  accidonhilcm  ol  ;i(l  substan- 
lialem.  Qnjdilas  ouiin  acliva,  nt  c;dor,  (juia 
est  accidens,  ap;it  ad  formani  accidenlalcm 
in  virtute  propria;  qnia  voro  causatur  ;i 
forma  substanliali,  qua?  siiiuil  ciim  malcri;i 
ost  causa  proprioriim  accidonlium,  agil  in 
virtiito  tbruKO  siil)st;inlialis  sicut  ojus  in- 
slriiinoulum.  Kl  idco  polosl  a.ucro  ad  for- 
ni;im  siibslanli;iloui ;  sictil  cl  c;il()r  ii:iluralis, 
iu  (pi;inlum  ost  inslrumontuin  aninue,  a.tjil 


iminediato  quidom  ab  alio,  quod  b;ibot  si-     ad  gcnoralionein  cariiis.  Quod  enim  afiil  in 
inilom  Ibrmam,  simili  scilicot  modo  i^artici-     virlute  altorius,  producit  elToctuni  similom 


palani,  qnod  tamen  agal  in  virlulo  illiiis 
fornia}  separatic,  si  qna  est  talis ;  sic  enim 
agcns  siinilom  olVecluin  sibi  producil.  —  S. 
c.  Gent.  l.  c.  n.  i. 

Ad  tertium  dicondum,  quod  lota  natura 
corporalis  simul  accopta  non  babol  aliquam 
iuferiorom  naluram  infra  se,  in  quam  agal, 
sicut  natura  spiritu;ilis  in  corporalom,  et 
nalura  increata  in  cre;ilaiu;  sod  tanieii  uiuiiu 


non  sibi  tanUim,  scd  inagis  ci,  in  cujus 
virtule  agit,  sicnl  ex  aclioiio  inslruinonti 
fit  in  artiUcialo  similitudo  artis.  Neque  est 
confi-a  ralionein  accidentis,  quod  excedat 
suum  subjocluin  in  agondo,  sed  quod  exce- 
dal  iu  essendo.  —  Ihid.  ad  5:  3.  c.  Geiit. 
c.  09  (iii  solntiono  rationum  n.  8). 

Ad  septimuin  diconduni,  quod  ridiculum 
ost  dicero,  qnod  ideo  corpus  noii  agat,  ([uia 


SUMMiE    PHILOS.    IU 


G. 


8-J  SI-XINUA   SKCL.ND.K  - 

iu-cid»*iis  noii  Inmsil  (lc  siihjcclo  iii  siilijf- 
fliiiii.  -Niin  <'Mim  iioc  iiiotlo  (lieilur  coritus 
c;ili.hiiii  (MlcrMccic,  (|iiuil  iilcm  iiiimcro  ca- 
l(»r,  (|iii  csl  iii  calclaciciilc  corporc,  Iraiis- 
cal  ail  corpiis  (•alcracliim;  scil  (|iiia  viiliilc 
caloris,  i|iii  csl  iii  (•alcraciciilc  corporc, 
aliiis  calor  iiiimci-o  lil  arlii  iii  corporo  ca- 
lelaclo,  (pii  priiis  cial  iii  co  iii  polciilia. 
.A^ciis  cnim  naliiralc  noii  csl  Iradiicens  pro- 
priam  roiiiiam  in  allcriim  siibjccliim,  ^Oi\ 
rediicens  subjccliim,  (juod  paliliir,  dc  po- 
lenlia   in  arliim.  —  :\.r.  (ifnt.  v.  09,  n.  9. 

AilTIKlLrS  II 

iTiirM    conroHA    ctKLEsn.x    si.nt    c.msa 
KOFUM,  or.E  fin:  in  iNKKUionmrs  funt. 

Vidcliir  ipiod  cori)ora  cudcslia  non  sint 
caiisa  (>oniin,  (piir  liic  iu  inlcrioi'il)US  cor- 
porihus  liunl. 

1.  Dicit  cnim  Damasccmis  iii  lib.  it  de 
Fide  Orlhod.  c.  (i  (  Mi,unc  VV.  (W.  t.  IH, 
col.  89i):  iNos  autcm  dicimus,  quoniam 
ipsa  corpora  codf^slia  iion  sunt  causa  ali- 
cujus  eorum,  (jua'  liiinl,  no(iuc  corruptionis 
porum,  (pui'  corrumi)unlur;  sigiui  aulem 
sunt  luagis  imbriuni  et  aeris  transnuitatio- 
uis.  —  la,  q.  1 15,  a.  o,arg'.  I ;  de  Verit.  q.  5, 
a.  9,  arg.  I. 

2.  Sod  dicos,  quod  dicunlur  non  osse  cau- 
sa  horuni,  quia  non  indncuut  in  liis  info- 
rioribus  nocossilalem  .  —  Sod  contra ,  si 
cncclus  corporis  cadeslis  iinpeditur  in  liis 
inrcrioribus,  lioc  uon  polcsl  esse  iiisi  proptor 
aliquam  disposilioiiem  iii  liis  invcnlam.  Sed 
si  Ikcc  inreriora  causanlur  a  snpciioribus, 
oporteteliam  illam  disposilionom  impodien- 
lcm  in  aliipiani  virlulcm  corporis  c(Dplestis 
reducere  .  Krgo  impodimontimi  non  polost 
esso  in  liis  inrerioribus  nisl  socundum  exi- 
gontlamsuperiorum;  ol  ita,  si  suporiora  iia- 
benl  nccessitatoin  in  suis  motibus,  efiam  in 
inferiora  necossitatem  inducont,  si  a  superio- 
ribus  producuntur.  —  de  Veril.  q.  ,j,  a. 
9,  arg.  "2. 

:3.  Prsterea,  ad  facionduin  aliquid  suf- 
ficit  agens  et  materia;  sed  in  istis  inferio- 
ribus  invoniunlur  matoria  pations  et  con- 
trarlii  agontia,  sciliccl  calidum  cl  friuiduin 


'IIILOSOIMIIA  .NATl  UALIS 
cl  liuiusmodi:  crgo  noii  csl  ncccssariuin 
ad  causandum  ca,  (pue  iiic  infcrius  agiiii- 
lur,  causalilalcm  cfclcslibus  corporibus  al- 
tiibiioro.  —  la,  q.  II.5,  a.  .{,  arg.  ^;  de 
Veiil.  I.  c.  arg.  .">. 

'(.  I'i;clcrea,  agciis  ;igil  sibi  similc;  sod 
vidciims  oiimi:i  (puc  liunl  hic  inferius,  lie- 
ri  per  lioc  (juod  c;dcrmiil  el  frigcfiunl,  et 
lminoct;mtiir  cl  (losicc;inlur,  ol  aliis  liujus- 
nioili  (|ii;dit;itil)iis;iItor;mtiir:  orgo.  —  la,  L 
c.  ;irg.  :]. 

').   IM'a'lorc;i,   ilicit   Augustiiuis  (de  Cti'. 
JJei,  I.  .'),  c.  (i;  —  .Migno  i^P.  L.   I.  41,   col.l 
IIG),  (luod  niliil  osl  inagis  corporeum  quam 
corporis  sexus.  Sed  corporis  sexus  non  cau-j 
salur  ex  corporibus  ca'leslibus;  ciijus  si- 
giuim  osse  vidotur,  quod  duoruin  geinino- 
runi  sub  una  conslollationo  natorum  unusj 
ost  masculus  el  ;dter  femina.  Krgo  corponij 
copleslia  non  sunl  caiisa  reruin  corporalium, 
(pue  iiic  fiunt.  —  ia,  1.  c.  arg    4;  de  Verit. 
1.  c.  arg.  9. 

().  Pr;T'torea,  si  corpus  ciDeleste  agit  ali- 
({uid  in  1kx'c  inferiora,  aut  agit  in  quanlum 
esl  corpus,  por  corporalem  scilicef  formam, 
aut  per  aliquid  aliud.  Non  priniuin,  (juiasic 
agoro  cuilibot  corpori  convenirof,  quod  est 
f;ilsum;  ergo  si  agit,  agit  por  aliquid  aliud, 
et  sic  iili  incorporo;c  virtuti  debet  attribui 
actio;  et  sic  idom  quod  prius,  —  de  Verit. 
1.  c.  arg.  5. 

7.  Pra^erea,  necessitas  effectus  procodit 
ox  nocossitate  caus;r,  ut  dicitur  in  5.  Meta- 
jilrf/s,  cap.  do  necossario  (/c.r/,  0;  I.  -i,  c.  .")), 
Sedmotus  c(cli  esl  uccessarius,  Cum  onim 
sit  n;tturalis,  ut  in  I,  de  Ca-lo  {text.  78 
S(|q.;  c.  8)  dicitur,  non  videtur  osse  volun- 
tarius  vel  electivus.  Si  oi'go  ox  corporibus 
coelesfibus  causanfur  altorationos  et  motus 
corporum  inferiorum,  oporfot  quod  In  in- 
forioril)us  omnia  ex  necessitate  contingant, 
quod  est  falsum;  ergo.  —  2.  Sent.  dist.  15, 
q.  I ,  a,  2,  arg.  3;  f/e  Verit.  1.  c.  arg.  11  et  12. 

8,  PrcTferoa,  ubi  est  eadem  causa, 
ot  idem  effecfus  ;  sed  omnia  corpora 
ca^lestia  communifer  habent  motum  et 
lumen:  ergo  omnia  haborent  eundem  ef- 
foctum  ;  quod  ost  confra  omnes  qui  po- 
nunt    causalit;dein    corporum    (^oelestium 


DKCIKLOKTMUNDO  — nr.KST.  \\\ll  DK  VC 

sii|))'riiir('mra,  cuiii  (|iiii'(l:iin  ('oriiiii  (liciii- 
liirclVcrlivc  cMlid;!,  iil  Sdl,  (|ii;c(l;im  vcro  iVi- 
gichi,  iil  snjiiiiiiis  cl  liiiia.  —  "2.  Sfnl.  dist. 
iri,  (|.  I,  ;i.  -J,  ;ii;:.  ."». 

!l.  Pra'lci(';i,  ciiiii  iiiovciiscl  iii(»liiiiHi|i<>r- 
lcal  cssc  siiiiiil,  cl  ;i^ciis  cl  |i;issiiiii,  iil 
pntlKiliir  iii  7.  Phi/s.  (tc.rl.  10;  c.  i.),  iioii 
polcsl  ;il)  iiiio  cxlrciiio  provciiirc  ;iclio  iii 
allcriiiii  iiisi  pcr  iinprcssioiiciii  lachiiii  iii 
iiicdio;  scd  iiilcr  slclhis  siiporiorcs  cl  c(ir- 
por;i  iiilcriora  siinl  incdii  orhcsphiiichiriiin: 
riiin  crjio  illi  orhcs  iioii  rccipi;iiil  iiniircs- 
sioiicni  calorisot  IVigoris,  iioii  vidclur  ipiod 
ad  iniiuis  a  supcrioribiis  stcllis  arnpi;!  iiii- 
prcssio  in  r(trpora  inlcrioni  li^it,  iicc  ctiain 
;il)  aliipia  planetaruui,  iiisi  forlc  ;i  liina.  — 
2.  Seiil.  I.  c.  arit.  (I;  (lc  Veril.  (\.  .">,  ;i.  1), 
■AV)i.  10  ct  17. 

10.  Prjolorca,  si  ('(cli  ;iguiil  iii  lucc  iiilc- 
riora,  niaxiine  pcr  inoluin,  iil  dicit  Philoso 
pluis  (4.  (Ic  Orlo  hwt.  i"!;  c!  7) ;  sed  lioc 
non  |)otest  dici,  (piia,  si  sic  aj»erent,  dcberet 
iiKijor  calor  causari  in  corporibus  i)ro[)iii- 
(piioribus  caMo  «piani  iii  reniotioribus ;  sed 
opposilum  patet  expcricnlia;  nam  circ;i  lcr- 
ram  i^lures  species  rerum  j>enerantur  (piaiii 
siii^ra  :  erjiodicendum  esl,  (piod  cieliiin  non 
ai;it  iiih.Tc  infcriora. — :\.  de  C(i'lo  I.  10. 

Sedcontra  est:  I .  cpiod  secundiim  Philoso- 
pliiim  (2.  Metdphijs.  te.rt.  i;  I.  1  min.,c.  1) 
illiid,  qnod  est  primum  iii  ali(piop:enerc,  esl 
causa  illorum,  qu;e  snnt  post  in  illo  oenere; 
sed  corpora  coelcstia  snnt  prima  in  geiiere 
corporum,  ct  moliis  eoriim  siinl  priini  iiilcr 
iiiotus  afKts  corpitrales:  ergo  siiiil  causa 
c()rpor;iliiiin,  ipue  liic  ;igunliir.  —  deVeril. 
q.  5,  a.  y,  arg.  S  Sed  conlra. 

"1.  PraMcrea,  Philoso|)lius  iii  "1.  de  Ge- 
iierat.  {te.cl.  54;  c.  10)  dicil,  (|Uod  ;ill;ilio 
solis  in  circulo  dedivi  est  cansa  U('ncr;ilio- 
nis  et  corruptionis  in  liis  infcrioribiis;  iiiide 
et  genorationes  ot  corruptiones  mensuran- 
lur  per  molum  praHlictum.  lu  libris  eliam 
de  Animal.{A.  de  Geueral.  Animal.  c,  10) 
diclt,  quod  onines  diversltates,  qu»  sunt 
in  conceptionibus,  sunt  ex  corporibus  C(£- 
lestlbus.  Ergo  ha^c  sunt  causa  eorum,  qua? 
fiunt  iu  his  inferioribus.  —  Ibid.  arg.  4 
Sed  contra. 


TIONK  COllP.CiKL.  IN  INKKIL  -  .VMT.  II  H:i 

:i.  Pri('l(>rc;i,  (-iim  oiiinis  miilliludoiibiiiii- 
t:(lc  proccd:il,  oiniiis  iiiotiis  dcbcl  :ib  ini- 
iiiobili  iiroccdcrc,  ii:iiii  imiiiobilc  iino  inodo 
sc  li;dicl,  niitbilc  vcro  miilliforniilcr;  cl  pcr 
(diiscipicns,  (pi;iiilo  :ili(piid  csl  iii;ii,'is  iiii- 
iiKtbilc,  Uiiilo  csl  iiKij^is  c:iiis:i  ni:i^is  iiiobi- 
lis.  Scd  ('(trponi  c(clcstia  siiiil  iii;i;.'is  iiii- 
iii(tbili;i,  (pii;i  sitlo  iiKttii  loc:ili  iiiovciiliir, 
(pi(t  iiiill;i  fil  iiiiilliformihis  iii  ;ili(pio  inlriii- 
scco.  Il;ec  :iiilciii  iiiferior;!  iiuixime  mobilia 
siint,ciim  uiiiltismolibus  (gcncniti^tiie,  :illc- 
r:ilione,  ;iiigiiiciilo  cl  iiKttii  l(tc:ili)  inove:iu- 
liir.  Krgocorpora  C(el(^sli;i  suul  li(triiiii  iiifc- 
ri(triiiii  c:iusa.  —  l;i,  ij.  11.'»,  ;i.  .•[,  c. 

RKSIMINDKO    DICK.NDIM,    (jlKtd     C(tinillllllis 

(tiiiiiiuiii  inlcntio  fiiil  rcdiicerc  mulliliidinciii 
iii  iiniUilciii  cl  v:iricl;itciii  iii  iiiiiforiiiiUi- 
lein,  scciiiulum  ipiod  [tossibilc  esscl.  Kl 
idco  aiiti(jiti  considcranlcs  diversilateiii 
;ictioniim  iii  istis  inferioribus,  re|)iitavc- 
riiiit  (\i  reducore  iii  ali(|ii;i  |)riiici[)ia  [):iii- 
cioraotsimpliciora,  scilicel  iii  eleincuta  ;iiil 
iniilUi  ;iiil  iiiuiin,  cl  in  (jiKililalcs  eloinen- 
tares.  Sed  ista  positio  non  est  ratiouabilis. 
Ou;ilil;itcs  enim  eleinenlaros  invouiiiiilur  se 
iKibere  in  actionibus  rerum  n;iluralium  sic- 
ul  instrumentalia  [)rinci|)ia.  Ciijiis  signiim 
ost,  qiiod  non  oiindom  inodiim  aclioiiish;i- 
bonl  in  omnibiis,  noc  ad  eundein  terini- 
num  [)erveniunl  actiones  ipsarum ;  alium 
enim  elTectum  liabonl  in  auro,  aliiim  in 
ligno  vel  carne  animalis;  ([uod  non  esset, 
nisi  agerent  in  qmintum  siiiit  :ib  alio  re- 
gulala.  .Vctio  auloiii  princi[)alis  agontis  non 
roducilur  sicut  in  principium  iii  actionem 
iiislrumcnti,  sed  |)otius  e  converso;  sicul 
onectus  artis  non  debol  altribiii  serra',  sed 
artirici.riidoelonocUisnaturalosiioiip(tssiiiit 
rodiici  in  (|iialil:ilcs  clciiicnUircs  siciit  iii  pii- 
ui:i  |)riiici[)i;i. 

Lnde  el  alii,  sciliccl  Plaloiiici,  rcduxe- 
runl  iii  forin:is'^  simplicos  et  soparatas  sicut 
in  prima  principia,  ex  quibus,  ut  dice- 
bant,  erat  esse  et  generatio  in  istis  inferio- 
ribusetomnis  proprietas  naturalis.  Sed  lioc 
noii  potest  stare.  A  causa  enim  eodem  mo- 
do  se  liabente  est  eneclus  eodem  modo  se 
habens;  form;p  auteni  illa^  ponobantur  osse 
immobiles:  unde  oporterot  iit  semper  ge- 


SI<:CU.\DA  SI'XrM)/E  -  FMIILOSOIMIIA   NATniALIS 


lUTatio  iib  »'is  esset  imilormitcr  \n  istis  iii- 
IVrioribiis;  fonlrariiim  tamrii  vidcimis  ad 
sriisiim. 

liidc  o|)ortot  poiioro,  iirincipia  ponoia- 
tionis  ct  corniplionis  ct  aliorum  motiinm 
coiisoijiicntinm  iii  liis  inrcriorihus  cssc  ali- 
(pia,  (jiKO  non  scmpcr  oodom  modo  so  ha- 
hcant:  oportct  ca  lamcn  scmpor  mancro 
priiiia  principia  «zciicrationisol  corrnpti(»nis, 
nt  ^icncratio  conliiuia  csse  possit.  Kl  idco 
oportot  ca  invariahilia  osso  socnndiim  siih- 
slanliam,  movcri  antom  socnndiim  lociim; 
nt  |)cr  accossnm  cl  rocossnm  ot  motns  va- 
rios  ot  contrarios,  contrarii  ef  divorsi  onectns 
fiant  in  liis  inrcriorihns.  Kt  hujnsmodi  snnt 
corpora  cadostia;  ct  idco  oinnes  ofToctiis 
oporfot  roducoro  in  oa  sicut  in  causas. 

Sed  iii  hac  rcdnctionc  dnplex  orrorfnit. 
Quidam  onim  luec  inforiora  incorpora  cop- 
lostia  rodnxorunt  sicut  in  cansas  simplicitor 
primas,  eo  (piod  nnllas  snhslantias  iiicor- 
poroas  arhitrahanfur;  unde  priora  in  cor- 
porihus  dicehant  esse  prioraincntihus.  Sed 
lioc  manifoste  apparef  esse  falsum.  Xam 
omne  (piod  movetur  oportet  in  iminohile 
princii)ium  roduci,  cum  niliil  a  sc  ipso  mo- 
veatur,  et  non  sit  abire  in  infmifum.  Cor- 
pus  aufem  coelesfe  (piamvls  non  varietnr 
socundum  gonerationom  et  corrupfionom, 
aut  socundum  ali(juem  mofum,  qui  variet 
ali(juid,  fjuod  insit  su])sfantia^  ejus,  niove- 
fiir  famen  secundum  lociim;  unde  oportet 
in  ali(piod  primum  principium  reducfionem 
fieri;  ut  sic  ea  cjua^  alferanfur,  (juodamoi-- 
dine  redncantur  in  alterans  non  alferafum, 
motum  tamen  socunduin  locum;  ef  nltorius 
in  id,  (jiiod  millo  modo  movetur. 

Quiddm  vero  posuerunt,  corpora  coele- 
stia  osse  causas  isforum  inferiorum,  non  so- 
lum  (juanfum  ad  motum,  sed  etiam  (juantum 
ad  primam  ooruin  instifufionom;  sicut  xVvi- 
conna  dicitinsua  Metaphysica,  (jnod  ox  eo, 
(juod  est  commune  omnihus  coiporihus 
co?lestibus,  scilicet  natura  motus  circularis, 
causafurin  his  inferioribus  id,  quod  est  eis 
commune,  scilicef  materia  prima ;  et  ex  liis, 
qnihus  corpora  cadesfia  differunt  ab  invi- 
cem,  causatur  divorsifas  formaruin  in  his 
inforiorihus :  ut  sic  corpora  coelestia  sint 


mcdia  intcr  Douin  ot  isla  corpora  inforiora, 
cliaiii  iii  via  creationis  quodammodo.  Sed 
lioc  aliciiiim  est  a  tide,  qiire  ponit,  naluram 
omniiim  immcdiate  a  Deo  esso  conditain 
socimdiim  |)riiiiam  iiislitiitioiiciii.  rnaiii 
autem  naliiram  movori  ab  altoia,  pra?suj)- 
positis  virliitihiis  naturalihiis  iilrique  crea- 
liira^  ox  divino  opore  attrihiilis,  non  est 
conlra  lidein.  Kt  idco  j)oniiiiiis,  corpora 
(•(clcslia  osse  caiisam  inferioriim  i)er  viani 
moliis  fanliim,  cf  sic  esse  media  in  opere 
«iiihernafionis,  non  autoin  in  ojicre  creatio- 
nis.  —  de  Veril.  (j.  5,  a.  9,  c. 

Ad  primum  ergodicendiim,  (juod  dicliim 
Damasceiii  inloHi,i>onduin  est,  quod  corpora 
cddeslia  non  sunt  prima  causa  generationis 
ef  coiTuptionis  eoriiin,  qu^e  liic  fiunt,  siciit 
dicehant  antiqui  nafuralos,  qui  ponehaiit 
corpora  ca'lcsfia  Oi^so  doos,  qui  nimirum 
non  intelligenfosaliquain  suhstanfiam  pra-- 
ter  corpora  t'sso,  ea,  qua^  sunt  nohilissima 
iii  corporihus,  posuerunt  esse  nohilissima 
in  entihus;  unde  eliam  scientiam  natura- 
lem  primain  scientiarum  dicehant,  ut  in  4. 
Metaphys.  (text.  7  et  8  ;  i.  3,  c.  3  )  dicitur. 
Efpropterhoc  corpora  coelestia  deos  appel- 
lahanf,  credenfes  etiam  ea  esse  animata, 
quia  ipsam  animam  corpus  esse  dicehant ; 
unde  sequohafur  corpora  coelestia  habere 
primain  influentiam  in  corpora  exse  etnon 
ah  alio ;  qu^  positio  fuit  causa  inducens 
idololatriam.  —  2.  Sent.  dist.  15,  q.  1,  a.2, 
c.  et  ad  2 ;  ia,  q.  115,  a.  3,  ad  1. 

Vel  di(\  quod  Dainascenus  intendit  a  cor- 
porihus  coelesfihus  oxcludere  rospectu 
horiiin  inferiornm  causalitafem  primam,  vel 
efiain  indiicenfem  necessifatom.  Corpora 
enim  ca^Iesfia  licet  semper  eodem  modo 
agant,  eorum  tamen  clTectus  recipitur  in 
inferiorihus  secundum  modum  inferiorum 
corjjorum,  qua^  in  contrarils  dispositioni- 
bus  froquenfer  inveniuntur;  unde  virtutes 
coelestes  non  somper  inducunt  offectus 
suos  in  isfis  inforiorihus  propter  contra- 
rias  dispositiones  impedientos;  et  hoc  est, 
quod  dicit  Pliilosophus  (de  Divimtt.  per 
Somnum  c.  2),  quod  frequenter  fiunt  si- 
gna  imhrium  et  ventorum,  quse  tamCH 
non   eveniunt  propfer   confrarias   disposi- 


i 


DKCa-UlKT.MINDO  — nr.KST.  X.X.XII  DK  .VCno.NK  lidi;!».  ClKK.  I.\  I.NKKK.  —  .VUT.  II  h:> 

tionos  furtioiTS.   —  tlc  Vciil.   (|.  ."),   a.  !•,  111^1  iikiIiiiii.i  |»iiii(ipali  iiiovciilcrla^iciilfjla 

ad  1.  ijcc  virliilcs  iiilcriorcs  acliva' a^icrc  |i(jssiiiit 

ytf/ Arrj//<r/«m  (IIccikIiiiii,  (iii.id  (lisposilio-  iiisi    iiiota'  a  (•(ii|)(»ril»iis    c(i'lc.stil»iis.  —  dc 

nes  ista\  (jiia*  ('oiitrariaiitiirca-lcsli  viiliiti,  Vcril.  (|.  .'),  a.  il,  ad  ;l. 

n(»n   siiiit   c.\  |)riiiia   iiislitiitioiic  caiisala'  a  .1^/   (jiiarlum    dicciidiiiii,    (|ii()d    coriK^ra 

corporc  ca'lcsti,  scd  c\  diviiia  opcratioiic,  cdMcstia  inlcriorilms  corp(»ribiis  ii(»ii   siinl 

pcr  (|ii;uii  i}iiiis  cst  calidiis  cHccliis,  ct  aipia  siiiiilia  siiiiilitiidiiic  s|»ccici,sc(l  iii  ijiiaiiliiiii 

frigida,  cl  sic  dc  aliis;  cl  sic   iioii  opoilcl  siia  iinivcrsali  virtiilc  c(»iitinciit  iii  sc  (inid- 

oinnia    inipcdiinciila    liiijiisinodi  iii  caiisas  (|iii(l   iii    iiilcrioi-ihns   <.;cncratnr,  sccundiiin 

'lcstcs  rcdiiccrc.  —  Jbid.  ml  ^l.  (|iiciii  inodiiiii    diciinns  ctiain   oninia   cs.stj 

Ad  leiiiitni    diccndiim,   (piod    principia  Dco  similia.  —  la,  (|.   I  l.'»,  a.  ."{,  ad  ;). 

acliva  in  Islis   inlcriorilnis  coiporiliiis  iioii  .\d   tjHiiititin    diccndiim,    ipiod    o|»(»rtc| 

iiivcniimtnr  nisi  (pialitatcs  acliva'  clcincn-  sc^inimdivcrsitalcmad  vircs  c(i'lcstcs  rcdii- 

loriim,    (|iia'  snnt  calidiim  cl  tVi.nidiim  cl  ccrc.  Oinnc  cnini  aucns  inlcndil  assimilarc 

litijiisniodi.    Kt   si  sic  csscl,   (piod   foriiKT  silii  palicns,  scHMindiim  (piod  potcsl  ;  iiiidc 

sulistantialcs  intcrionim  corporiim  iioii  di-  vis  acliva,  (|ihr  cst  in  scminc  maris,  iiilcii- 

vcrsilicarcntiir    nisi    socimdiim    liiijiismodi  dil   conccptiim   scmpcr  diiccrc    ad   sc\uin 

accidontla,   (piornm     principia    rdnini    ct  masciilimim,  ([iii  pcrfcctior  csl ;  uiidc  scxns 

densuni  antiipii   naturalos  posu(M"unl,  noii  tcmincns  accidit  pra'!cr  intcntioncm  natnra; 

oportcrct  siipcr  IhTC  infcriora  corpora  ali-  particularis  agenlis.   Nisi  ergo  essel  ali(pia 

(|Uod  activnm  principium  ponere,  sed  ipsa  virliis,  (puc   intenderet  sexuin  femineum, 

suflicerent  ad  agcndiim.  Sed  recte  considc-  gcncralio  feiniiuie  esset  omnino  a  casn,  siciil 

ranlibus  apparct,  (|iiod  liujusmodi  accideii-  et  aliorum   monstrornin.   Kt  ideo  dicitiir, 

lia  se  liabcnt  sicul  matcriaics  dispositiones  ({uod  (piamvis  sit  pr;vtcr  inlcnlioncm  n;ilii- 

ad  formas  sul)slanli;ilcs  ii;ituralium  corpo-  rie  parlicularis,  ratione  cnjus  fcmina  dicitur 

runi..Materiaautemnonsullicit  adagcudum;  mas  occasionatns;  tamcn  est  de  intcnlione 

pf  ideo  oportet  superlias  materiales  dispo-  ii;itura'  univers;dis,  (|n;e  est  viscorporis  C(e- 

sitionesponercali(|iiod  principiiim  ;ictiviim.  Icstis,  ul   Aviccmia   dicit.   Sed   polest   ossp 

rnde  Platonici  posnerunt  species  scparat;is,  impcdimciitum  c\  in;itcria,  (piod  neipic  vir- 

ut  dicluin   est  (supra  in  c. ).  Sed  hoc  noii  liiscaMestis  neipie  particularis  consequitiir 

sunicere   videtur,    (juia    species    scparatiu  eflcctnm  snnin,  productionem  scilicet  m;i- 

semper    eodem    modo  se  liaberent,   cum  sculini  sexus.  Inde  (piando(jue  fcmina  gc- 

pon;intur    immobiles ;  et  sic    seiiueretnr,  neratur,    ctiam    existentc    dispusilione    iii 

(|uo(l  non  esset  aliiina  variatio  circa  gene-  corpore  calesti  ad  contr;irium,  proptcr  ma- 

ralioncm  el  corruptionem    inferioriim  cor-  tcri;i!  indispositionem;  vel  e  contrario  tio- 

porum ;   (|uod    patct    csse    falsiim.    Liidc  nerabitur  sexus  masculinns  contr;i  disposi- 

secunduin  Pliilosoplium  in  2.  de  Geiicnil.  lionem  C(elestis  corporis,  propter  |);irticu- 

(tejct.   55    s(i([.  ;  c.    10)  necesse  est    |)o-  larisvirtutisvicloriam  siiper  m;itcriaiii.  (-on- 

nere   ali([uo(l  principiiim  activum  mobile,  tingit  ergo  fpiod  in  conceplione  geminorum 

(piod  per  suam  pr;»'scntiam  etabundantiam  operatione  natura)  in;iteria  separatur,  cujus 

causct   variclatem    circa   generationem   et  una  pars  m;igis  obedit  virluti  agcnti  (luam 

corriiptioncm  infcriorum  corporuin;  et  hu-  altera,  propter  alterius  indigentiam  ;  ct  ideo 

jusmodi    sunt    corpora    ccelestia.  Kt  ideo  in  una  parte  geiieratur  sexus  masculinus, 

<[uid(iuid  in  istis    inferioribus    generat  ct  iii  altera  fcmineus;  sivc  corpus  cceleste  dis- 

niovet  ad    speciem,   est  sicut    inslruiiicn-  ponat   ad   iiniiin   slve   ad  allerum ;  niagis 

fuin  calestis  corporis,  secnndum  ([uod  di-  famen  lioc  polesf  accidere,  qiiando  corpus 

cifnr  in  "2.  P/n/s.  {  IcjI.  :20  ;  c.  :2 ) ,  quod  sol  cadeste  disponit  ad  fcininenm  sexiim.  —  de 

ef  homogenerant  hominem.fla,  (1.  Il5,a.3,  Vcrit.  I.  c.  ad  9;  la,  I.  c.  ;id  i. 

ad  il. )  Unde  sicnt  instriimcntuiiinon  movet  Ad  sexium  dicendum,quod  agenssemper 


sr»  sK<:rM)\  sir.iND.K  —  iMiiLosnpiiiA  natimalis 

est  (livcrsiini   \fl   ((tiitrariiim    paticnli,    iil  raricntis  maniiin  (lcfcrtiir  ad  manum   me- 

iliiMtiir  iii  l.  (Ic  (ienerat.  (lej-t.  :>();  V.1  ).VA  dianlc  rete,  (iiiod   iion  stiipcfacit,  nt  dicit 

ideo  coi|)ori  ikmi  com|)ctit  ajicre  in  aliiid  Coniincntator  iii  8.  Plii/s.  (text.  r37 ),  quia 

corpus  secimdiim  lioc  (jiiod  lialict  conimiiiic  stii|)cfactionis  capax  non  est,  (piamvis  ali- 

ciim  eo,  scd  scciindiim  id  (piod  al)  codistiii-  (pio  niodo  rcte  altcretiir  ex  virliite  piscis. 

guitnr.  VA  ideo  coipiis  non  a^it  iii  (piantimi  lla  ctiam  oi)ortet  ipiod  virtiitcs  snperiorum 

est  corpns,  sed  in  (|iiantiiin  cst  talc  coi|)iis;  stcllarnm  jiriiis  rccij)ianliir  in  mediis  orbi- 

sicut  etiaiii  aiiimal  non  raliocinatiir  in  (piaii-  l)iis(|iiam  in  infcrioribus  corporibiis,  quam- 

tum  est  animal,  sed  in  qiianlum  esl  homo;  viseosdem  eireclus  iitrobique  non  habeant; 

et  simililcr  i,miis  iioii  calcfacit  in  qiiantiim  nam   acliones   illariim   non   recipiiintur  in 

est   ijiiiis,  scd   iii   (piaiitiim  cst  calidus ;  el  iikmIIJs  oritibiis,  iit  altereutursiciit  haecinfe- 

similiterest  de  corpore  cnMcsti.  —  (le  Vrrif.  riora.  —  ^.  Scnt.  I.  c.  ad  6;  de  Verit.  I.  c. 

q.  5,  a.  9,  ad  5.  ad  Hi  el  17. 

Aii  srjititniini  dicendiim,  quod  impressio  Ad  ilecimiini  dicendum,  ipiod  secnnduin 

aliciijiis   a.ucntis    non    rccipitur    in  aliipio  quod  calor  causaliir  in  inferioribus  corpo- 

nisi  per  modiiin  rcci|)icntis ;  et  (juia  naliira  ril.Mis  ex  motii  astroriim  et  totius  coeli,  cor- 

inferior  est  talis,  qiur  impcdiri  iiotcst    el  pora  projiincpiiora  cirlo,  iil  ignis  et  snpe- 

deficere  in  minori  parte  :  ideo  impressioncs  rior  pars  aeris,  qua3  circumfertursecundiim 

corponim    co'lestium   non   recipiuntur  in  motum    coeli,    sunt    calidiora;    secundum 

corporibiis  infcrioribus  secnndum  necessi-  antem  quod  ex  lumine  stellariim  causatur 

tatem,  ut  semperita  eveniat,  sed  ut  in  pluri-  calor,  siint  calidiora  ea  qua3  sunt  infmia, 

bus,  sicut  expresse  habetur  a  Philosoiilio  (juia  in  superioribus  reflexiones  radiorum 

de  Divinat.  per  Somni(m  c.  2.  —  2.  Sent.  magis  disperguntur.  Et  inde  est  etiam,  quod 

dist.  15,  q.  1,  a.  2,  ad  S.  circa  terram  jilures  species  rerum  generan- 

Ad  octavum  dicendum,  quod  lux,  quan-  tur  ex  virtute  radiorum  solis  et  stellarum, 

tum  est  de  se,  semper  est  elTectiva  caloris,  qua?  per  reflexionem  circa  tcrram  muUipli- 

etiam  lux  luna\    Unde   dicit   Philosophus  cantur.  —  2.  de  C(jelo  I.  10. 
(4.  de  Part.  Animiil.  c.  5),  quod  noclcs 

plenilunii  sunl  calidiores.  Sed  prieter  naf  u-  A  R  T I  C  U  L  U  S     111 
ram  lucis,    qUcC   commnnis   est    omnibus 

corporibus  ctelesfibus,  quadibet  stella  habef  utrum    corpora    ccelestia     sixt    causa 

virlutem  deterniinafam  consequeniem  suam  humanorum  actuum. 
speciem,  ratione  ciijiis  lux  ejus  ef  mofiis 

habet  vel  infiigidarc  vel  hiimectare,  ef  sic  Videlur  quod  corpora  coelestia  sint  cau- 

de  aliis ;  sicut  ctiam  et  pneter  mofum  com-  sa  luimanorum  actuum. 

munem,  qui  est   motiis  diurnus,  (piilibef  1.  Cum  enim  corpora  coelestia  moveantur 

orbis  habet  motuin  proprium.  —  2.  Sent.  a  si^irifualibus  substantiis,  ut  dictum  est, 

1-  C-  a<J  5.  agunf  in  virfute  earum  quasi  insfrumenta ; 

Ad   noniim   dicciidum,   quod   cujuslibcf  sed  ilke  subsfanticB  spirituales  sunt  supe- 

agenfis  habenfis  sifum  acfio  j^rius  recipifur  rion/s  animabus  nosiris:  ergo  videtur  quod 

in   medio  quam    in   termino  ;  non   famen  possint  imprimere  in  animas  nostras,  et  sic 

oiiortet  quod   recipiafur  in  utroque  codem  causare  acfus  humanos  ( la,  q.  il5,  a.  i, 

modo,  sed  secundum  quod  exigit  disposilio  arg.  1):  quia  cum   instrumcntum   agat  in 

ntriusque.   Nam  acfio  agenfis  recipitur  in  virtute  proi^ria  et  principalis  agentis,  motus 

medio  per  modum  medii ;  et  ideo  quandoque  coeli,  ratione  cujus  ccjelum  est  insfrumentum 

alio  modo  recipifur  in  mcdio  quam  in  ul-  intelligenfiic,    non   solum   aget   in   virfute 

timo;  sicut  virtiis  magnetis  aftrahentjs  fer-  corporis  moti,  sed  ctiam  in  virtute  spiritus 

rum  dcferfurad  fcrrum  permedium  aerem,  movenfis.  Ef  ita  ciim  motus  sit  actus  corpo- 

qui  hon  atfraliitur;  et  virtus  piscis  stiipe-  ris  mofi  ef  spiritus  moventis,  (fuia  corpus 


DEaELOKT.MlNlM)  — (jl  .KST.  XWII  liKACTin.NKCOlU'.  CiKL.  IN  INKKl;.  —  AKT.  III    XI 

ccploslo  j)i';i'(Mniii('t  corpoii  luim.iiio,  iiioliis  iici|ii:ii|ii;iiii  siiiil   (^ius;!   cn*l('sli!i   corpor;» ; 

illo  iinpriniit  iii  illii(l,(|iii;i  ('li;iin  spiiiliis  iili>  nos   ('niiii    lihfri    :ii-|)ilrii  ;i  ('onilitori'  nirti 

pncciniiict    linni:ino   s|)iriliii,    niotiis    co^li  siiiniis,(|i)iniiii  niistroriiin  cxistiniiis^ictiiiiin. 

ini|)riinct    in  ;iiiiiii:iin.   —  df  Vfrit.  (|.  5,  El   lioc  ipsiim   (lclciiniiniil    Aii^iistiniis   iti 

a.   10,  ;iiV.   i.  r».    (!,'    Cirilalr  Drt   c.  !l  (  .Mi-iic  I'l'.   K.   I. 

2.  l'r;i'l('r(':i,  omiic  miillilbrmc  rcdiicitiir  il,    col.    I  i8  s(\i\.  )  ct   in    liiic   snfirr  (ir- 

iii  ;tli(|iio(l  nnirormc  principiiim  ;  scd  ;icliis  )icsiin  tnl  f^ilfrnini ;  cl  (ircjioriiis  iii   Ihiiiii- 

liiiiii;ini  siml  v:irii  cl  miillitbrmcs :  cr;i(i\i-  lia    H*  in  Erdiiijrliii  (  .Miimc    1'!'.   L.  I.  7t», 

ilctiir  ipiod  rciliic:intiir  in  imilbrmcs  inotiis  col.   1 1 1 1  S!|. ) 

C(Plcsliiiin  corporiim,  sicnl  in  sii;i  priiicipi;i.  "1.  Pr;ctcrc;i,siciit  dicit  l'liilosoplms(;L</f 

—  I;i,  (j.  115,  ;i.  i,  -M']^.  "1.  Anima  Ir.il.  8,  li  cl   18;  c.  lct  5),  iij,M'ns 

:\.    I*i"clcrc;i,  dicitiir  iii   Srr  Prinripiifi,  oporlet  esse  pra.*st;intiiis  i^aticntc;  scd  cor- 

ipiod  ;miina   conjimchi   corpori  coiii|)lcxio-  pus  crrlosle  osl  iniilto  inlVriiis   in  ordiiic 

iicin  corporis  iiuit;iliir;  scd  corpor;!  c(cl('sti;i  cntiiim  (pi;mi  ;iuiin;i   r;itiou;dis:   crjio   uou 

iinpriiimnt  iu  complc.xioncm  lmin:ini  corpo-  polcsl   iii   ip.s;nn  ;iii('rc,  ut  ("luscl   ;ili(piciii 

ris:  crjio  cl  iii  ips:mi  ;miiii:iin,  c!  ili  possiml  cllcclum  cjiis.  —  "2.   Sriil.  disl.   1.*),  (|.    I, 

csso  c;iiis;i  liuimmorum  ;icliium.  —  ilr  Vrril.  ;i.  :],  ;ir^.   l  Snl  ioiilrn. 

I.  c.  arj;.  t.  ."].  Pra?loroa,   ul    prob;il    1'liilosoplius  iii 

\.  Priotoroa,   oxi)oriiii('nt;ilil('r  iuvcuilur  3.  Elhir.  c.  5  (7)  ol  \.Mn<jn.  Monil.c.  10 

aliipios  lioniiuos  a  nativitato  ossc  dispositos  ( 9),  in  nobis  ost  bonos  vol  malos  esse ;  sed 

ad  discond;!  vcl  oxorconda  ali(pi:i  ;irlilicia,  boui  vel  mali  cflicimiir  pcr  aclus  noslros: 

iil  (juidain  ad  hoc  quod  sinl  fabri,  (pii(l;mi,  orgo  in  nobis  osl,  (pujd  bonos  actus  no- 

<pu)d  sint  modici,  ot  sic  {\v  aliis;  uoipio  lioc  strosfaciainus;  orgo  noncausanttir  oxali(pi:i 

rodiici  potost  sicut  in  can.sam  in  priucii)i;i  impn^ssiono  virlulis   ccElestis.  —  -2.  Srnl. 

proximi  agontis,  (pii;!  (|uau(lo(|uo  uali  invo-  1.  c.  arg.  "2  Scd  conlnt. 

iiiuutur  dispositi  :id  (pi;t'(l:mi,ad  (pi;o  p;ircn-  Respondi^o  DiCE.M)r>F,  (piod  ciim  propria 

lcs  nou  iucliii;d)aulur  :   orgo  oportct  (piod  rci  operatio  soijuatur  n;iturain  ipsiiis,  illiid 

li;oc  (livorsitasdispositiouiim  ro(Iu(';ilursicul  tautum  causa  oponiliouis  osso  i)otest,([iio(l 

in  causam  iu  corj^ora  ccolosli;).  Nc{juo  potost  ali(juo  modo  ualuram  in  osso  producit.  El 

dlci,  (juod  hujusmodi  disj)ositiou('s  sint  in  idoo  cuui  actus  ox  liborlato  ;u'bitrii  proco- 

;miiuabus  mediantibus  propriis  corporibus,  dentes  ex  lioc,  cjuod  voluutarii  sunt  et  in 

(juia  ad  hujusmodi  inclinationos  nihil  ojjo-  potostato  nostra,  actus  humani  propric  di- 

rantur  corporoaMjualitalos,  sicut  oporautur  cantur;  non    possuul    iii    alicjuam   causam 

ad  irain  et  gaudium  ot  hujusmodi  auim;o  directe  reduci,  (jiut  ipsius  aniina}  causa  noii 

passionos.  Ergo  corj)ora  ca?Iestia  iinmo(li;i-  sit.  Et  ideo  socundum  divorsas  posilionos 

to  etdirccto  iii  animas  Immanas  imj)rimiml,  de   causalit;itc  anima?  rationalis  consocut* 

ot  ita  sunt  causa  humanornm  actuum.  —  sunt  diversa^   opinionos   do   operibus   hu- 

(/('  Vcril.  1.  c.  ar»;.  5.  m;inis. 

."").    Pnetoroa,    astrologi    frc^iiionlor  vora  Qnidain  cuim  ;mti(|ui  philosojihi  scusiim 

;miumtiant   do  ovoutibus  bclloriim  ot  ;diis  ol  iutclloctum  idom  essc  dixoruul,  iu  lau- 

luuiKmis  actibus,  (juorum  i^rincij^ia  suut  iu-  tum  (juod,  sicut  ox  trausinuliitiouc  corjioris 

lolloclus  ol  volunlas  ;  (juod  facoro  non  j)os-  transmutatursousus,  ila  etiam  transmutoliir 

sont,  nisi  cad(^sti;i  corj^oni  ossout  huiuauo-  iiitclloctus,  ul  do  Democrito  narrat  rMiiloso- 

rum  acluum  causa:  suut  orgo  corjiora  c(o-  phus  ( i.  Mclaplii/.s.  Icrl.  -21 ;  1.  .i,  c.  .')).  Kl 

lostia  actuiim   humanornm  c;uisa .   —   l;i,  cum  oumos  virtutos  corporalos  ox  corpore 

1.  c.  arg.  .3.  dopendontos  roducantur  in  v-irtutes  i^rimo- 

Scd  conlra  csl :  I.  (juod  dicit  l);unasconus  rum  corporuni  sicut  In  causas,  soqucbatiir 

((/(•  Fidc  Orlliod.  1.  2,  c  7  ;  —  Migno  PP.  quod  corpora  ccelostia  directe  cansalitatom 

Or.   t.  Oi,   col.  80n:   Xosfrorum  acttium  haboreut  sujjor  animam   ration;ilom  ct  jior 


88  SKCr.NDA  SKCIND.K  —  I' 

cunsociiiciissiiporopcrationosojus.  Undopo- 
nclKint,  (inoil  (|nalis  nnnsiiniscjno  ost  secnn- 
(Inni  (lispositiononi,  (|nani  ox  nativilato  sor- 
tiohatnr  sccnndnni  iniprossionom  corponini 
snporiornin,  talisrmisvidohatnrci;  ot  scciin- 
(Inm  iioc  (livorsilicabanlnr  olcctioncs  homi- 
nnm,  (inihnsdam  lioc,  (|iiil)ns(lain  alind 
oli{,a'nlibns.  —  Ilioc  aiiloiii  posiliorcprobala 
ost  a  philosophis:  cl  (|nanliim  ad  cansam, 
(|nla  probavornnl  iiilcllcclnm  non  esse  vir- 
tntciii  corporalcm,  nccactnm  ojiis  proprinm 
organo  corporali  o.xplcri ;  tnin  ctiam  (pian- 
tnm  ad  id,  (piod  .so(|nitnr,  ostcndontos  bonam 
vcl  nialain  clcctioncm  in  nostra  potestalo 
esse;alias  iiijnstc  darcnlnr  paMi;e  ot  prae- 
mia.  Simililcr  cliam  damnata  ost  a  Sanctis 
tam(|nam  lidoi  contraria. 

Aliixcvo  philosophi  poncntos  intclloctnm 
a  sonsn  diircri'0  in  hoc  (piod  a  corj)orc  non 
depcndot,  noc  corporali  organo  actum  suum 
explet,  dlxornnt  nnllam  virlutcm  corpora- 
lem  cansalitatcm  supcr  intellcctum  huma- 
num  liabere,  sed  omninoab  intrinseco  esse; 
et  ideo  otiam  olcctionem  humanam  non 
dependere  ex  corporibns  c(]elostibus  nisi 
per  accidens,  in  (|nanlum  videlicet  ex  dispo- 
sitione  corporis,  (|nam  Improssio  coeleslis 
relinquit,  arKpio  modo  anima  inclinatnr  ad 
seqncn^him  alToctiones  corporis,  pcr  moduni 
qno  passioncs  cori)orales  rationem  inclinanl 
et  qnandoquc  dodncunt.  Sed  tamen  quia 
ponunt  aniinas  humanas  creari  a  Deo  me- 
dianlibns  intclligcntiis,  ponunt  quod  moto- 
res  orbium  cansent  ipsins  motus  voluntatis 
prsoter  ordincm  motus;  ut  Avicenna  dicit 
in  rine  snse  Meldphys.  (tract.  10,  c.  1 ),  quod 
Yai'ietas  opcrum  voluntatis  reducitur  sicut 
in  causam  in  conceptiones  nniformes  mo- 
torum  coelestium.  Nec  tamen  ponunt  quod 
tollatur  libertas  electionis,  cum  impressio 
recipiatur  per  modum  recipientis.  Verum 
haec  etiain  positio  falsa  cst  ct  contra  fidem, 
quse  immediate  animas  humanas  a  Deo 
creari  ponit.  —  2.  Sent.  dist.  15,  q.  1, 
a.  S,  c. ;  3.  c  Genl.  c.  87. 

Unde  aliter  dicendum  est,  quod  scilicet 
corpora  calestia  in  corpoia  qnidcm  impri- 
munl  directe  et  per  se,  in  vires  autem  ani- 
mae,  quae  suntactns  organorum  corporeorum 


IIlLOSniMIIA   .NATIKALIS 

non  (lir(!ctc  (inidoin,  sod  pcr  accidens,  quia 
noccsse  est  Imjnsmodi  actns  harnm  poten- 
tiarnm    impodiri    scciindum    impcdimcnta 
organoriim,  sicut  oculus  turbaliis  non  bene 
vidol.  I  11(10  si  intolloctus  et  volnntas  essentj 
viros  organis  corporois  alligaUo,  sicnt  po- 
suoriint  diccntcs  (piod  intclhictnsnon  dilTert 
a  sciisii,  iil  dictiini  (!st,  ox  noco.ssitate  se-. 
(|ncrclur,    (piod    corpora    cfjelestia    e.ssent 
cansa    humanorum    actnnm  ;    et   ex    hoc 
sciinorotur,  qiujd  homo  naturali  instinctu-j 
ag(M'ctnr  ad  snas  actiones  sicnt  cetera  ani-i 
malia,  iii  (jiiibns  non  snnt  nisi  vircs  animae 
corporcis  organis  alligatae:  nam  illud,  quod 
fil  in  islis  inforioribiis  cx  improssione  cor-J 
poruni  celestium,  naturalitcr  agitnr;  et  lta| 
sc(|iierctur,  quod   liomo   non  esset  liberi' 
arbitrii,  sod  haberet  actiones  detoi-minatas, 
sicutot  cetcme  resnaturalos;  qua3  manifeste 
sunt  falsa  et  fidei  contraria,  ut  dictum  est. 
—  la,  (j.  115,  a.  4,  c. 

Siiniliterindirecte  et  peraccidens  impres- 
slones  corporum  c(]elestium  pertinere  pos^- 
sunt  ad  intellectum  et  voluntatem ;  et  hoc j 
duplicitcr:  primo,  quatenns  impressiones| 
corporum  ccElestium  in  cxteriora  corpora 
sunt  nobis  cansa  alicujus  electionis;  sicut 
ciim  per  corpora  coelestia  disponitur  aer  ad 
frigus  intensum,  eligimus  calofieri  ad  ignem 
vcl  aliqua  liujusmodi  facere  qUcTe  congruunt 
tcmpori.  (3.  c.  Gent.  c.  85.)  Semndo,  qua- 
tcnus  tam  intellectus  quam  vohmtas  aliquo 
modo  ab  inferioribus  viribus  accipiunt,  quoe 
organis  corporeis  alligantur.  Sed  circa  lioc 
divcrsimode  se  Iiabent  intellectus  et  volua- 
tas.  Nam  intellectus  ex  necessitate  accipit 
ab  inferioribus  viribus  apprehensivis;  unde 
turbata  vi  imaginativa  vel  cogitativa  vel 
memorativa,  ex  necessitate  turbatur  actio 
intellectus;  sed  voluntas  4ion  ex  nece.ssitate 
sequitur  inclinationem  appetitus  sensitivi. 
Llcct  enim  passiones,  quie  sunt  in  irascibi- 
li  et  concupiscibili,  habeant  quandam  vim 
ad  inclinandam  voluntatem,  tameii  in  pote- 
statc  voluntatis  remanet  sequi  passiones  vel 
cas  refutare.  Et  ideo  impressio  corporum 
ccelestlum,  secundum  quam  immutari  pos- 
sunt  inferiores  vires,  minus  pertingit  ad 
vohmtatcm,  quse  est  proxima  causa  huma- 


DE  (KKLO  KT  Ml.NDO  — (jK.KST.  XWll  DK  AC 

iioniin  acliiinn  (|iinin  :ui  iiitcllcctiiin.  Ouia 
tTfjo  i)(mt'r(\  (jiiod  (^oipora  (*(pU'stia  sinl 
raiisa  liiimanoriim  actiiiim,  cst  |)ro|triiiin  il- 
loriiin  ,(|iii  iliciiiil  iiilcllcctiim  noii  <lill'crrc  a 
scnsii  (iiiiilc  (|iiiilain  coriiin  (licchant,  (|iio(l 
talis  cst  voliiiilas  in  liominc,  i|iialciii  in 
ilicm  iiiiliicil  patcr  viroriiin  (lcornnKiiic  ),  ct 
conslat  intcllcctmn  ct  voliintatcm  non  esse 
actiis  oriianornm  corporconim;  impossihilc 
cst,  (piod  caHcslia  corpora  siiit  cansa  Ini- 
manornm  actniim.  —  la,  q.  1 1."),  a.  i,  c. :  .l, 
(.  Gcnt.  c.  85-87. 

A(l  priinnm  ergo  (liccndnm,  (|iio(l  spiri- 
tiialcs  snl)stantia\  (pne  ca'lcstia  corpora 
movent,  in  corporalia  (piidcm  a^Mint  incdian- 
tihiis  corporibiis  c(clcstil)us,  ^iu\  in  inlcllc- 
cliim  luimanuin  a<:unt  imincdiatc  illuini- 
nando;  volunlatcm  aulcin  immutarc  non 
possunt.  ( la,  I.  c.  ad  I. )  —  Vel  dic,  quod 
instrumentum  spiritualis  agentis  non  agit 
per  virlutem  spiritualcm,  nisi  ex  hoc  quod 
agit  per  virtulem  corporalem.  Secunduin 
autem  virtulem  corporalcm  corpus  coeleste 
non  potest  agere  nisi  in  corpus.  Et  ideo 
etiani  actio  qua3  est  secundum  virlutem 
spiritualem,  non  potest  pertingere  ad  ani- 
main  nisi  per  accidens,  scilicet  incdianle 
corpore.  Sed  in  corpus  utrotpie  inodo  actio 
ejus  pervenit :  ex  virtute  eniin  corporali 
inovet  qualitales  eleinentares,  scilicet  cali- 
duin  et  hnmidum  ct  liujusmodi ;  sed  ex 
virtute  spirituali  inovet  ad  speciem  et  ad 
etrectus  consequentes  totam  speciem,  qui 
non  possunt  in  qualitates  elementares  redu- 
ci.  —  dc  \eril.  q.  5,  a.  10,  ad  4. 

Ad  secundum  dicendum,  qnod  sicut  nuil- 
tiformitas  corporaliuin  motuuin  reducitur 
sicut  in  cansam  in  uniformem  motum  ca- 
lestium;  ita  multitormilas  actuum  qui  sunt 
ab  intellectu  et  voluntate,  reducilur  in 
principium  nnitbrme,  quod  est  intellectus  el 
voluntas  divina.  —  ia,  1.  c.  ad  "1. 

Ad  tcrtium  dicendum,  (piod  ratio  illa 
recte  procederet,  si  corpus  ccleste  posset 
iinpriinere  per  se  in  animam;  impressio 
autem  corporis  caMestis  non  pervenit  ad 
animae  essentiam  nisi  per  accidens,  scilicet 
nisi  per  corporis  nnionem,  cujus  ipsa  est 
actus.  Voluntas  autem  non  oritur  ex  essen- 


iTo.\K(:uiU'.(.(j;K.  i.N  i.\i'i:n.  —  Airr.  iv  m 

tia  anima>,  .secundiim  (|UO(l  est  corpori  con- 
jiincta.  i:t  idco  ratio  iion  S(^(piitur.  —  dc 
Vcrit.   I.  c.  ad  .K 

Ad  (/iKirlum  dicciidiiin,  ipiod  cst  ali(piis 
ellcctus  a  corporihiis  cd-lcslihiis  in  istis 
corporihiis,  (pii  non  caus;itnr  ex  calidu  cl 
iViLiidn,  siciil  (piod  inagncs  attraliit  lcrriim; 
ct  |iri'  hiinc  modiiiii  aliipia  dispositio  iii 
corporc  liiimano  rcliuipiitiir  a  corpore  cm- 
lcsti,  ex(juo  conlingit,  iit  aniina  ei  conjuncta 
inclinclurad  lioc  vcl  illiid  aititiciiim.  — de 
Vcrit.  I.  c.  ad  .'». 

Ad  (luiutiim  diccndum,  ipiod  pliircs  ho- 
iniiium  sciiuiinlur  paisioncs,  (jiia'  siint  mo- 
tiis  appctitiis  scnsitivi,  ad  (jiias  coo|)crari 
possiint  c()r|)ora  coMcstia;  jiaiici  aiilcin  sunt 
sa|)icntes,  (jiii  hujusinoili  passionihus  n*- 
sistant.  Et  ideo  astrologi  nt  in  plurihus  vera 
l)ossunt  pra'dicere,  etinaxime  in  communi, 
non  autein  in  sj^eciali,  qiiia  niliil  prohihet 
arKjueni  hominem  pcr  lihcrum  arhilriuin 
passionihus  resislere.  L'nde  et  ipsi  astrologi 
dicunt,  quod  sapiens  homo  dominatur  astris, 
in  (piantum  scilicet  dominatur  suis  passioni- 
hus.  —  la,  I.  c.  ad  :3;  de  Vcrit.  I.  c.  ad  7. 

ARTICULUS  IV 

UTRU.M   CORI'OR.V    C(KLE>Ti.V     IMPO.N.V.NT 

NECESSIT.VTEM    IIIS     gU.E     EORUM 

ACTIO.M   SUBDU.NTUR. 

Videlur  quod  corpora  coelestia  imponanl 
necessitatein  ils  qua3  eorum  aclioni  suh- 
diintur. 

1.  Causa  enim  sunicienti  posita  necesse 
eflectum  poni;  sed  corpora  ccnlestia  sunt 
sufticiens  causa  suornm  enectuum  :  cuin  igi- 
tur  corpora  ca'lestia  cuin  suis  molihus  et 
dispositionihus  ponantur  sicut  ex  nece.ssi- 
tate  entia,  videtur  (jiiod  eirectus  eorum  ex 
necessitate  consequautur.  —  la,  (j.  li.j, 
a.  0,  arg.  1. 

"2.  Pn^terea,  elTectus  agentis  ex  necessi- 
tate  seijuitur  in  materia,  (piando  virtus 
agcntis  tanta  fuerit,  (juod  j^ossit  sibi  suhji- 
cere  totain  maleriam ;  sed  tota  materiii  infe- 
riorum  corpornin  subjicitur  virtuti  coele- 
stium  corporum  tamquam  excellentiori :  ergo 


00 


SKCr.NDA  SIXrND.E  —  I 


e\  nefessilaf»"  flTcctiis  coelestiuni  corponim 
recijiitiir  in  niateria  corporali.  —  Ilnd. 
arg.  "2. 

S.  PraMerea,  si  efleclus  ca'lestis  corporis 
non  ex  necessitate  i^roveniat,  hoc  est  pro- 
l)ter  ali(piain  causam  impediculem ;  sed  (|ua^- 
libet  corpora,  (jua'  imjjcdire  possenl  enV- 
clum  cceleslis  corporis,  necesse  esl  rediici 
in  alicpiod  ccelesle  princi])iiim,  ciim  c(ele- 
stia  corpora  sint  cansa  omnium  (pue  liic 
fiunt:  ergo  cum  cl  illiid  c(elesle  principiiim 
sil  necessarium,  setiuilur  quod  necesse  sit 
iini)ediri  eneclum  alleriiiscorporis  coeleslis; 
et  sic  omnia  (|ua'  liic  contingiinl,  ex  neces- 
sitate  eveniiiiil.  —  fhid.  arg.  S. 

Scd  conlrii  e.sf,  (piod  Pirdosoplms  dicil 
{de  Divinat.  per  Somnuin  c.  i2),  (|iiod  nc- 
cpie  eorum  cpia'  in  corporihus  siinl  sigiuj- 
rnm  cceleslium,  velul  a^piarum  el  venlorum, 
inconveniens  est  mulla  non  evenire ;  sic 
ergo  non  omnes  elTectus  ca'lestium  corpo- 
rum  ex  necessitate  eveniunt.  —  Ilnd.  arg. 
Sed  conlra. 

Respondeo  D1CE.NDLM,  cpiod  isla  c|ua'slio 
parlim  cjuidem  absolula  est  secundum  pra!- 
missa,  parlim  aulem  difficultalem  habel. 
Ostensum  enim  esl,  cpiod  cpiamvis  ex  im- 
pressione  cceleslium  coi"poruin  fiant  alicpue 
inclinaliones  in  nalura  corporali,  volunlas 
lamen  non  ex  necessilale  secpiitur  lias  in- 
clinaliones;  et  ideo  nihil  prohibel  pervolun- 
tariam  aclionem  impediri  elTectuin  coele- 
stium  corporum,  non  solum  in  ipso  homine, 
sed  eliam  iii  aliis  rebiis,  ad  cjuas  hominum 
operatio  se  extendll. 

Sed  nullum  tale  principium  invenitur  in 
rebus  naluralibus,  cpiod  habeat  libertatem 
secjuendi  impressiones  ccKlestes.  Unde  vi- 
detur  cpiod  in  talibus  ad  minus  omnia  ex 
necessitate  provenianl,  secundum  anli(]uain 
cpiorundam  rationem  ,  cpii  supponenles 
omne  (|uod  est  causam  habere,  et  cpiod 
posila  causa  exnecessitale  ponilur  efTeclus, 
conchulebanl  (piod  omnia  ex  necessitate 
conlinganl.  Ouam  cpiidem  opinionem  repellit 
Arisloteles  (6.  Metaphys.  text.  5  scjci.  ;  1. 
5,  c.  2  scp)  secundum  duo,  quae  ipsi  sup- 
ponunt.  Primum  enim  non  estverum,  quod 
posila  quacunque  causa  necesse  sit  elTectum 


MIII.OSOPIIIA  NATIHALIS 

poni.  Sunt  enim  qua'(lam  caus»,  quae  or- 
dinanlurad  suos  elTectus  non  ex  necessitate, 
sed  iil  iii  pluribus;  qua?  (|iiando(pie  defi- 
ciiinl  iii  iiiinori  parte.  Sed  cpiia  hujusmodi 
causie  iion  deliciunl  in  minori  parte  nisi 
propter  ali(piam  causain  impedientem,  vi- 
deliir  adliuc  |)raMlicluni  incdiiveniens  non 
vitari,  quia  el  i|)siim  iinpedimenliim  talis 
causa>  ex  necessilale  conlingil.  —  El  ideo 
secundo  oporlel  dicere,  quod  omne  quod 
est  per  se,  habel  causam,  (piod  autem  est 
per  accidens,  non  liabet  cansam,  cjuia  non 
est  vere  eiis,  ciim  iion  sit  vere  unum.  AI- 
bum  eiiim  caiisam  liabel,  simililer  el  mu- 
sicum ;  sed  albiim  musicum  iion  habet 
causam,  quia  iion  est  vere  ens,  neque  vere 
uiium.  Manifeslum  est  autem,  quod  causa 
impediens  aclionem  alicujus  causa?  ordina- 
he  ad  suiim  elfeclum  ut  iii  pluribus,  con- 
currit  ei  inlerdum  per  accidens.  Unde  talis 
concursus  non  liabel  causam,  in  quanlum 
est  per  accidens,  et  proplerhoc  id,  quod  ex 
tali  concursu  sequiliir,  non  reducilur  in 
aliquam  causam  pra'exislenlein,  ex  qua  ex 
necessitate  sequalur :  —  sicut  quod  aliquod 
corpus  lerrestre  ignitum  in  superiori  parte 
aeris  generetur  et  deorsum  cadat,  habet 
causam  aliquam  virtutem  coelestem ;  et  si- 
mililcr  etiam  quod  in  superficie  terra?  sit 
aliqua  maleria  combustibilis,  potest  reduci 
in  aliquod  coeleste  principium ;  sed  quod 
ignis  cadens  huic  materia.^  occurrat  et  com- 
burat  eam,  non  habet  causam  coeleste  cor- 
pus,  sed  est  per  accidens.  Et  sic  palet,  quod 
non  omnes  effectus  coelestium  corporum 
sunt  ex  necessitale.  —  la,  q.  M5,  a.  6,  c. 

Ad  primuni  ergo  dicendum,  quod  corpo- 
ra  coelestia  sunt  causa  inferiorum  elfectuum 
mediantibus  causis  particularibus  inferiori- 
bus,  qua?  deficere  possunt  in  minori  parte. 
—  la,  1.  c.  ad  1. 

Ad  secnndum  dicendum,  quod  virlus  cor- 
poris  coelestis  non  est  infinila  ;  unde  requi- 
ril  delerminatam  dispositionem  in  maleria 
ad  inducendum  suum  elTectum  et  quanlum 
ad  dislantiam  loci  et  quantum  ad  alias 
conditiones.  Et  ideo,  sicut  distantia  loci 
impedil  efTectum  coelestis  corporis  (iion 
enim  sol  eundem  caloris  elTectum  habet  in 


IiKCfKLnf-r.MCNDO  — ULi/KST.XX\lir)lvV( 

Daria,  qiKMii  lialtfl  iii  .Ktliiopia),  ila  cl 
grossilics  malcriievel  Irif^Mdilas  vol  calidilas 
aut  alia  iHijiismodi  disposilio  impcdin!  po- 
losl    clTccliim   corporis    calcslis.  —  Ibid. 

ad  ± 

Ail  Ifiiiinii  dicciidiim,  (piod  liccl  caiisa 
impcdiciis  clVccliim  allcriiis  caiisa'  rcdiic.i- 
liir  iii  aliipiod  co-lcslc  corpiis  siciil  iii  caii- 
sam,  lamcii  (•oiiciirsiis  diiariim  caiisariim, 
cum  sif  |)cr  accidciis,  non  rcdiicilnr  iii 
causam  cudcslcm,  ul  dictum  csl  (iii  c). — 
Ihid.  ad  3. 

AMTICrLlIS       V 

iTiu  M  (;(j;Lr.M  ta.mtm  .\(i.vT  i.\  ii.i;e;  i.m  i;- 

FUOR.V  PER  F,rMFN  flT  MOTFM. 

Vi(lotur(piod  codum  a<fat  iii  lia?c  iiilVriora 
noii  tanliim  i)orlumeii  cl  iiiotiim,  sed  etiam 
per  alias  virtiites. 

1.  C(rliim  eiiim  i^rodiicil  Ibrmas  subslan- 
liales ;  sed  liie  non  possunt  produci  per 
lumen  vcl  motuiii,  (piia  caiisa  esl  j^olior 
clTeclu,  priedicta  vero  sunt  accidenlia:  ergo 
ca'liim  non  agit  in  lia*c  inferiora  tantuiii 
per  lunicii  el  motiim.  —  la,  ((.  (57,  a.  ;3, 
arg.  3. 

"1.  Pneterea,  secuiidiim  iialiiram  csl,  (piod 
simile  general  sibi  similc  ;  sed  caduin  esl 
causa  caloris  in  bis  inferioribus:  ei"go  debet 
illuni  generai'e  per  consimilem  qnalitatem, 
et  non  per  lumen  vel  motiini.  —  I.  Mrlcorol. 
I.   i. 

S.  Sed  dices,  quod  cadum  esl  causa  ca- 
luris  iii  bls  inferioribus  per  iiiotiim,  (jui 
habel  virtutcm  calelacieiuli.  —  C.oiilra, 
si  calor  producitur  in  liis  infcrioribiis 
JHM"  motuni,  illa  pars  eril  calidior,  (pue 
csl  inagis  propiiupia  astro,  ex  ciijus  nio- 
tucausatur  calor ;  nain  causa  calefaclio- 
nis  est  proi)iiiquilas  ad  astruni,  e.\  quo  per 
inotuni  causatui  calor ;  sed  experientia 
patet  niajorem  calorem  esse  prope  terram, 
a  qua  niagis  distat  astruni,  quod  est  causa 
caloris :  ergo  caduni  non  agit  in  liaic  infe- 
riora  producendo  calorem  per  inotiim.  — 
nml.   et  ±  de  Cwlo  1.  10. 

•i.   PraMerea,  si  niotus  est  cansa  caloris. 


ITIO.NK  COHP.CiKL.  I.N  INKKi;.      AHT.  V     !)| 

cl  conse(|ii(Mit(M"  g(Mi(M"iti()nis  et  corruptionis 
iii  bis  iiilcrioribiis,  maximc  id  est,  ut  iinjuil 
{'liilosopliiis  (-2.  deCivlotcxt.  /»:2;  c.  7),  (piia 
causaliir  calor  in  acre  trito  vel  coinpresso 
p(M-mi)him  slcll.iriiiii  cl  pra?s(M'tiin  solis,  iit 
dicitur  I.  Miiron)!.  (c.  i,  al.  ."{).  —  Scd  boc 
noii  esl  possibile.  .Naiii,;*/////o,  moliis  iit  mo- 
tusnoncausal  calor(Mii,(|uiasic  oninis  moliis 
localis  calcfac(M'cl  .scrundo,  (jiiia  cuin  a'(|ii;i- 
lil(M-  movealur  corpiis  solare  cl  parlcs  cddi 
ipsiiis,  a'i|iialil(M'calcfacereiit  iilra^pic;  (jiiod 
est  falsiim,  iiain  corpns  solis  nioliim  magis 
calcfacil  (|uani  partes  c(pli  ipsiiis,  iil  dicil 
Pliilosopliiis  (I.  Mclconil .  c.  i.  al.  ;i); 
lciiio,  (|iiia  (Miin  oiiiucs  slcll;c  lam  lix;)' 
(|n;iin  err;iiilcs  movc;iiitur,  dcl)(M'(Mil  gigii(M'c 
c;ilor(Mii,  sicut  gigiiil  iiiotus  S()lis;cl  hiiiKMi 
IMrdosoplius  c;ius;im  caloris  in  liis  iufcrio- 
ribus  assignal  iii;iximc  niolui  solis  (I.  Mc- 
lcorol.  c.  i,  al.  :l);  (/inirlo,  (|ui;i  biii;i,  (|u;o 
c;iicri(M'i  iioii  potest,  cuiii  inl(M'poii;iliir  iiiliM' 
iios  et  soleiii,  impedirct  ne  sol  causaret 
(■;d()r(Mii  iii  liis  iiifcrioribus  ,•  r/i/////o,  (|ui;i 
contritio  vel  compressio  a  motii  solis  pio- 
veiiirc  non  potest  ad  aerein,  nisi  niedia 
corpora  cojlestia  conteraiitiir,  (juod  est  im- 
possibile.  Krgo  per  motum  non  potest  gigni 
calor,  el  perconseqiicus  nec  ticri  c;ilef;icti(), 
(jua^  re((iiirilur  ad  omnein  generalioiieiii. 
—  ±  dcCwlo  1.  10  ;  1.  Mclcorol.  1.  5. 

5.  PrLcterea,  si  per  niotum  splutM-.-e  c(je- 
lesfis  calelif  aer  inferior,  sequilur  qu(jd 
scm()cr  dcbcat  csse  ajqualis  calor  in  aerc 
tani  in  (ustafe  (iiiaiii  in  liieme,  tain  nocle 
(piaiii  die,  t;uii  iii  iimbra  quani  iii  sole ; 
cujiis  tamen  conlrarium  videinus:  ergo  per 
niotuin  noii  potest  fieri  calor,  ef  pcr  conse- 
((iiens  neccalefactio.  —  il.  de  Codo  I.  c. 

(1.  Pi\eterea,  ca^Iuni  iion  soluiii  in  liis 
inferioribus  est  causa  caloris,  sed  etiain 
friuidil;itis,  bumiditalis  et  siccitatis;  sed 
bas  ((u;ilitates  non  (iroducif  cofluin  p(M- 
inotuin  et  luineii,  uf  per  se  constaf ;  nain 
ba?c  de  sua  nafura  non  liabenl  infrigidare, 
sed  calefacerc :  ergo  ca?luni  bas  ((ualifafes 
saltem  producef  per  alias  virtufes.  —  Ibid. 

7.  Pneferea,  lumen  solis  et  reliquarum 
stellarum  non  potesf  penetrare  terrain,  sed 
I)otins  ad  ilhim   reflecfifnr ;  sed  in  profiin- 


SKCIMIA  SKCIND.K  —  PlIILnSOIMllA  .WTrilALIS 


(lls  |Mrtilnis  tcrra'  luinl  miillM'  «icncrationos: 
erp)  saltcin  illa  non  llinil  a  cttlo  nicdianli' 
linninc,  ct  nnillo  niinns  incdio  inotu,  cuni 
terra  sccnndnin  Idluin  sit  iniinohilis;  ergo. 
—  ±  (le  Cwlo  I.  10. 

S.  rijeterea,  Inna  est causa  lliixus  et  rcllu- 
xus  inaris;  scd  liuuc  eHcctuin  non  pofcst  fa- 
cere  persuuin  inotuni  vd  pcr  suiiin  luincn, 
ut  patct:  crjio  dchct  illuin  cllicercperaliain 
virtulcin.  —  TdliHltiAitreuxocc  ((inare»  n.  il. 

Sedcunlra  e.sl,  ((uod  Pliilosopluis  I.  Me- 
leurul.  (c.  :\  et  i,  al.  c.  ;{)  el  "1.  de  Cuilu 
(  lejcl.  'y-i;  c.  7)  dicit,  quod  ca'Iuni  agit  in 
haec  inferiora  pcr  luincn  et  inoluin  ef  nia- 
xiine  per  inoluin  corporis  solaris.  —  I. 
Meleurul.  I.  i,  5  cl  0;  t2.  deCwlu  I.  10. 

IlESI'ONDKO  DICENDIM,  (|uod  c(]eluni  agil 
in  ha^c  infcriora  per  luotuni  et  lumen  et 
per  alias  virlutes  siugulis  corporibns  cck- 
lestibus  altributas.  Et  (piidem  quod  mutus, 
pra^sertim  solaris  corporis,  causet  calorem 
in  his  inferioribus,  probalur  primo,  quia 
motns  localis  naturaliter  calcfacit :  lam  quia 
potest  disgregare  aerem  el  rarefacere,  et 
consecpienter  ignire  (nam  raritas  et  igncitas 
se  consequuntur,  ut  frigiditas  et  spissitudo; 
et  propter  hoc  ea,  qua?  feriintur,  sicut  sa- 
gittse  si  habeant  pluinbum  et  ceram,  ssepe 
videntur  li(pieficri  quasi  niotu  ea  calefaclen- 
tc);  —  lam  quia,  sicut  probaturin  S.PIn/s. 
{texl.  54  sq.;  c.  10),  motus  localis  est  pri- 
mus  motuuin  ;  in  quolibet  autem  genere  id, 
quod  est  primum,  est  causa  eorum,  qua? 
sunt  post  in  eodem  genere :  unde  niotus 
localis  est  causa  generationis,  quae  est  pri- 
ma  interalios  inotus,  etprsecipue  est  causa 
prima  alterationis,  quoe  est  calefactio.  {"1. 
de  Ccelu  I.  10.) —  Et  quamvis  in  istis  infe- 
rioribus  causetur  calor  tam  ex  motu  solis 
quam  ex  motu  alicujus  alterius  corporis 
superioris ;  solus  tamen  sol  sufficiens  est  fa- 
cere  a3stuanteni  calorem,  ut  inquit  Pliiloso- 
phus  (1.  Meleurul.  c.  4).  Nam  calor  qui 
fit  ex  aliis  corporibus  cwlestibus,  est  quasi 
insensibilis  respectu  caloris  qui  fit  a  so- 
le.  IIujus  auteni  ratio  est,  quia  motus 
qui  causat  vehemcntem  calorem  oportet 
quqd  sit  velox  et  propinquus  nobis.  Un- 
de    motus  astrorum    fixorum    et  quinque 


errantium,  (pue  suiit  supra  solein  secun- 
duiii  opinioncin  Aristolelis,  scilicel  saturni, 
jovis,  inartis,  vcneris  et  inercurii,  est  qui- 
dein  vclox,  remotus  taincu  a  nobis  longe. 
.Moliis   aulcin    Iuikc    licet  sit   j)i'o|rni(pius, 
est  tamcii  tardus.  Motus  autein  solis  liabet 
utrimKpie  sufficicnter  ad  caiisandum  calo- 
rcin  iii  istisinrciioribiis,  vclocitatem  scilicet.. 
et  propiiKpiitatcm.  (I.  Meleurul.  I.  5.)  Cete- 
rum  niagis  generatur  calor  ex  motu  ipsiusJ 
solaris   curpuris,    (piain   ex   motu    spluerm 
ijisius :  quia  inaxime  motus  corporis  solidi 
disgregat  aerem ;  corpus  autcin  solare  estj 
inagis  solidum  (piain  cetera?  parles  sphajra}] 
ipsius,  cuni  non  sit  diaphanum.  Generatur 
enim  calor  in  liis  inferioribus  ex  motu  coelij 
al(piea(lco  solis,  trilo  aereatque  compresso, 
iit    dicit    Philosophus  (:2.    de    Ccelu   text. 
ii ;    c.   7 ).  Quod   non    est   ita  intelligen- 
duni,    quasi    mutua    contritio  vel    confri-.J 
catio  corporis  calestis  et  aeris  sit    caus^ 
caloris,  sed  solum  motus  aeris  ex  superioril 
niolu  coelestis  corporis  causatus.    Movetur 
autem  aer  superior  et  simililer  ignis  secun-j 
dum  motum  diurnum  coeli  totius,  secundumf 
virtutem  solis  praesertim  et  oninium  stella^ 
rnm,  ut  dicit  Averroes  (in  2.  de  Coelu  text.\ 
4-2). 

Quod  vero  pnEler  motum  etiam  lumen] 
astrorum,  et  pneserlim  solis,  sit  causa  ca-j 
lefactionis   corporum  inferiorum ,   manife- 
stum  est.  Nam  lumen  habet  virtutem  calefa^ 
ciendi,  inquantum  esl  qualitas  activi  primij 
alterantis,  scilicet  coeli,  et  directe  causat 
qualitatem  primam  inferiorum  corporum,] 
quae  est  calor.  Et  quia  hsec  qualitas  magis 
abundat  in  sole,  inde  est  quod  est  maxime] 
potens  ad  calefaciendum.  Reliqua  vero  C( 
lestium  corporum,  in  quantum  participant 
de  lumine,  quae  est  universalis  virtus  aclivaj 
caleslium  corporuni,habent  virtutem  cale- 
faciendi  in  tantum,  quod  eliain  luinen  hnue 
est  calefactivum  secundum  id,  quod  Pliilo- 
sophus  dicit  (de  Partibus  Animal.  c.  5), 
quod  noctes  plenilunii  sunt  calidiores,  un- 
de  quidam  pisces  moventurad  superficiem 
aquae. 

Verum,  quia  qua?dam  astra  non  soluiii 
dicuntur  calefticere,  sed  etiam  infrigidare  et 


m  (mo  KT  MINDO  — OC.EST.  XXXII  HK  AOTloNK  COIU'.  CiKL.  l.N  l.NKKIC  —  \[[T.  V   [):i 

hiiinoclaiT  (  cl  iion  pcr  arriilfns,  (inalcnns  r(i'l('sliiim  ;i<l  prodiiccntlas  fonnas  snhstan- 

a^Minl  calorcin  proporlionalnm,  nl  vnll  Avcr-  lialcs.  —  la,  q.  07,  a.  :],  ad  :{. 

rocs,    proptcrca    rcprclicndcns   Aviccnnam  Ad  .wiiiuhnn    diccndnm,  rpiod    snfricil, 

(liccntcm   (piod  stcll;o  lacinnt    inlri;ii(l;ilio-  (piod  similc  |tro(liic;itnr  ;i  siniili  iii  virtnlc, 

ncm  cl   c;dctaclioiicm  ;  scd /)cr  .?/' :  -^  (piod  licd  iinii  ;uiii;motns  ;inlcm  cddi  csl  virlnlc 

p;il(i,  (pii;i  illnd  vidtinr  cssc  pcr  ;icci(lciis,  c:didiis,    si   noii   nt   iiiotiis,   s;illcm    iil     csl 

qnod  noii  porsc  prodiiciliir  ;il)  ajicntc  ;  cor-  inotiis  l;dis  corporis  in  sna  n;ilnr;i  li:il)ciitis 

por;i;iiitcincaicsti;isnnt  i)crsc;icliv;icoriiiii,  virtiilcm  cidiiacicndi.  —  -1.  ilr  (jrli,  I.   10; 

qna?  siinl  liic  :  si  ii^iliir  non  pcr  sc  affcrciil  I.  Mclcorol.  1.  4. 

fri^M(lit;ilcin  cl   linmi(lit;itcm  (i  ;ili;i  liiijns-  Ad  lerlitim  diccndnm,  qiiod  diiplcx  osl 

inodi,    sc(picr(inr   (piod    isl;i    cssciit    pcr  ransa   caloris  ox  corporihiis  c(clcstil)iis  in 

accidcns   in    iinivcrso); —  idco  diccndmii  liis  inrcriorilms  ^ciicr;ili :  iiii;i  (piidcm  c;iiis;i 

osl,  (piod  corpor;i  ccrloslia  por  so  afimit  in  cst  moliis,  ;ili;i  c;iiis;i  csl  liimcii  scn  rovcr- 

hioc  infcrioni,  non   solnm    por  motiini  (i  bcnilio  nidiornm   solis  ;i  tcrni.   Sccniidiim 

liimon  calcf;icicn(lo,  sed  otiani  pcr  ^//m.v  c/V-  (piod  calor  jicnoratnr  in  liis  infcriorihiis  cx 

liilcs  alios  olToclns  prodiicondo.  Oiiod  m;i-  inolu  ;islronim  ot  loliiis  codi,  corpora   jiro- 

nifcsliiiii    csl,    (pii;i    ciim    omnos     foriii;c  piiupiiora  cado,  scilicol   ij/nis   (i    sniicrior 

siil)st;iiiti;ilcs  iiifcrioriim  corpornm  siiit  ox  jiars  acris,  (pia^  circiimfcrniilnr  .socnndiim 

virlnlo    ca^losliiim    cori)onim,   consoijnens  moliini  C(rli,snnl  calidiora;  sociindmn  (piod 

esl,  qiiod  ex  eoriim  viiinlo  siiit  cti;iin  (pi;i-  anlom  ex  /j/m/y»<?st(il;iriim  ol  pi"ocipno  solis 

lit;iles    consoqnonlos  .spocios   sen    Ibrinas  cansatnr  calor,  snnt  calidiora  oa,  (pia3  snnt 

olcmonlornm.  Et  iih^o  licot  omnia  corpora  iiilima,    qnia  in    snpcrioribns    rolloxioncs 

caicsli;i    sccnndnm    conimnnom    viiiiitcm  radiornm  ni;itiis  dispcrjiimlnr. 

Imninis      li;d)c;iiil     calolacoro,     socnndnm  Ad   cnjiis    iiil(ili,i:ciiti;ini    scicndmn    cst, 

laincn  ;ili;is  virtiitcs  proprias  sinimlis  cor-  qnod    radii  proccdcnlos  a  solc  ad   tcrrani 

poribns  ca^lostibiis  ;iltiil)iitas(lcbcnt  liaboro  snnt  cansa  calidilatis;  cnm  aiitom  radinsin 

non  solnni  posso  caldacoro,  sodotiaminfri-  tcrram  cadons  roporcnlilnr,  fil  ilcrnin  ;iliiis 

p:idaro,  linmoctarc  ot  omnos  alios  elToclns  radins  a  torra  qnasi  rotro  snrsuin  tondons. 

corporalcs  iii   liis   infcrioribns   corporibns  Qnanlo  ergo  lii  diio  radii  fnorinl  magis  sibi 

oflicere.  Et  secnndiim   iiitliionti;im  Imninis  invicom  propiiKpii,  tanto  plnsdocalore  can- 

et  harum    viilutnm    potost  sol   calofacorc  satiir,  (|iii;i  virliis  ulriiis(pio  radii,  scilicet 

corpora  inferiora,   ;ibs(pio  oo  quod  calofa-  cadontis  ot  rolloxi,pertingil  ad  oandem  par- 

ciat  medios  orbos.  Niliil  enim  proliibol,  nt  tom  aoris.  Et  inde  est,  qnod  nbi  radins  solis 

in(|nit  Aloxandor,  ab  aliqno  agonte  ali^inid  cadons  superterram  facit  angnlnm  reclnni, 

altcrari  por  mcdiiim,  ita  tamon,  (piod  illud  ibi  ost  maximns  calor,  qiiia  rolloxio  fil  in 

incdium  non  altcrctur,  liccl  rocipi^it  arKpiid  oadoni  paiio;  (pianto  voro  r;i(lius  cadcnsin 

suo  modo.  Kl  ita  sol  imprimil  in  li;rc  infc-  ;di(|ii()  loco  foccrit  ;iiigiilnm  iiKijorcin  rcclo, 

riora  mcdi;intc  lumiiio  calorom,ciijiis  capa-  hmlo  ost  ininns  do  c;iloro,  qni;i  ciiin  rcpor- 

cia  snnt ;  orbos  voro   modii   imprcssionom  cussio  fiat   socundum   ;diam  parloin  aoris, 

solis  alio  niodo  rociplunt,  pula  innuontiam  radius  repercnssns  mnltnm  distat  a  radio 

Inmiuis  ot  aliarnin  virtutnm.  Et  sic  mani-  primo    cadcnto ;    manifestum    ost    autcm, 

foslnmesl,(inodcainm  agitinlKcc  infcriora  (luod  qnanto  du;o  linea?  contiiiciitcs  aiigii- 

non  soliim  per  moluni  ti  lumon,  sod  etiain  lum  magis  procediinl,  taiito  inagis  distant 

por  alias  virtnfi^s.  —  1.  Mclcorol.  I.  5;  :^.  ad  invicom.  Undo  qnanlo  magis  receditnr  a 

t/c  Cfvlo  1.  10.  tcrra,  iil)i  fil  revorbcratio,  lantomagis  pra?- 

.-l(/  prinniin  ergo  dicondmn,  (piod  sicut  dicli  radii  dislant  ab  invicein,et  est  minor 

caloragit  ad  formam  ignis  iiislruiiicntaliter  calor.  El   idco  propter  immonsam  sopara- 

in  viiiulc    foruKc  snbtaulialis,  ita    lumon  tionom  pnpdictorum  radioruin  ab  iiiviccmin 

agit   instrumciit;ilitcr  in  virtnlo   corpornm  loco  snperiori  desinil  calorol  condensantur 


Oi 


SKCl.NDA  SECL.ND.K  —  IMIILUSOlMII.V    NATLUALIS 


il)i  iiuhcs  |)ro|)lrr  Irijiiis,  (iiiu'  p  coiilra  |)r()- 
liil)iMiliir('i)ii(l('ns:iri  propc  lcrraiii,  (|iii:i  r:i(lii 
rcvci'l)cr:tli  ;i  lcrr:i  siui  c;ili(lil:it('  (lis<irc^:(iil 
coiisis|ciili:is  v^iporiiiii. —  I.  Mcleoiol.].  i\ 
'2.  di'  Im'Io  I.  10. 

Ad  (jutirhim   (liceiKliiiii,  (|iio(l  c\  iiiolii, 

solis    pr:i'scrliiii,    iiioilo   c\plic;ilo    (  iii    c. 

cl    :((l  '■2  )    }^ciicr;iliir   c;il()r    iii   coriioriljiis 

iiircriorilms,  Nc(pic  obshiiil  nilioiicsiii  coii- 

Iniriiiiii.    Noii   i>iinui,  (jiii;i,  iil  (lictiiiii  cst 

(in  c.  ),  iiiotiis  li;il)ct  virtiitcin  de  sc  c:il(^- 

f:ici('n(li,  vcl  s:iltciii  iil  cst  corporis  ]i;iljoiitis 

virtntoni    cJilofacicnili,    nt    (lictiiin  osl  (:i(l 

2).     Ncijiio    secuniln,    (|iii:i    licot    a'fjn;i- 

litor    inovoatnr  corjins    solidnin  ol  jjartos 

sjjlniMU'  ijisins,  inotns  tainon  corporis  sohiris 

maijis  calofacit,  qnia  ost  corpiis  inagis  soli- 

dnm,    (jiuiiii   siiil    cotorae    i)arlos   si)li?ei\T 

ipsiiis,  ciini  non  sil  di:i|)li:iimni.  (iiijiis  siiiii- 

le  iJossnmns    snniore,  intjnit    IMiilosojilms 

(I.  Meleorol.  c.  4,  ;d.  .'O^f'-^  liis  (jmc  snnl 

apiid  nos,  (jnia  etiam  liic  aer  viciniis  rebns 

spissis,  qii;e  feruntnr  jior  violeiitiaiii,  maxi- 

mo  lil  calidns.Noijne  /<'r//V/,qni;i  licet  onmes 

stolhn^  tani  li\;o  (jii;im  errantes  moveanlnr, 

(jnl;i  lameii  motns  solis  est  velox  ot  jiro- 

pin(juus    nobis,  quod    non    liabel    motns 

cetorarum    stoll;irum,   idoo   ille   est  causa 

m;ijoris,  qiiam  iste.Noque  ry*/^/>7f^  ,qnia  licot 

Inna  non  calefiatasole,  ;iliquo  tamen  modo 

immntatnrab  eo;  videmns  enim,  qnod  illn- 

minatur  ab  eo.  Non  semjjor  antem  oadein 

specie   immutatioiiis    mutatur  niediuin   ot 

extromum,sicut  radius  solis  iion  infhimmat 

vas  vitroum    j)lonum   aijn;!,  sod    stnpjjam 

oppositam.  .\equc  (luinUi,  (jui;i  t:im  ox  inotu 

astrorum  (jnani  cx  lumiiio  cansaliir  calor 

in  liis  inlcrioribns  ;  iio(juo  opns  est  alterari 

orbes  modios  inlorsolemet  nos,  sod  solnm 

simnl  moveri  cum  sole  et  per  suum  motnin 

cansare  calorem  modo  dicto  ( in  c. ).  —  2.  de 

Ccelo  1.  10;  1.  Meteorol.  1.  5. 

.l(/  quintum  dicondnm,  qnod  maxime 
calor  ignit,  nt  ait  Philosophns  ( 2.  de  Coelo 
text.  -42;  c.  7),  per  motum  illius  sphae- 
rre,  cui  est  Infixus  sol.  Et  ideo  generatur 
calor  propter  propinquitatem  solis  ad  nos, 
et  hoc  duplicitor  :  uno  modo,  secundum 
quod  'per  suum  ortum  ascendit  ad  nostrum 


li:('iiiisj)li:('riiiiii  sujiorins ;  aiio  modo,  in 
(ju;iiilniii  :icce(lil  ad  snmmihitem  capitnin 
iiostrorum.  Sicul  eiiiiii  esl  major  calor  iii 
dic  (|ii;iiii  iiinoctc,  it;i  eti;mi  ost  m;ijorcalor 
iii  mcijdic  (ju;iiii  iii  iii:iiic.  Aj)j);irot  eliam 
r:itio,  (jiuiro  iibi  est  iimbra,  iion  est  laiitus 
(■;ilor,  (jii:iiilns  csl  iii  loco,  nbi  radii  solares 
j)rojicinnliii':  (jiii;i  iiml)i;i  c;insatur  c\  ali- 
(juo  corjjorc  ojijiosito  soli,  (jnod  intorrumpit 
coiiliniuitionom  tninsiiiiil;itioiiis,  quio  est  a 
sole;  sed  actio  solis  portingit  ad  locumiim- 
br:o  j)or  (ju;indam  rollexionom.  —  2.  de 
C(i'lo  I.  10;  1.  Meteorol.  1.  5. 

Ad  sextum  concedimus  ca.'Ium  agere  iu 
lucc  inferiora  per  se  prodiicondo  non  solum 
calorein  et  Inineii,  sed   oliam  alias  quali- 
tates,  et  conseqnonter  iion  solum  agere  per 
motnmol  Inmen,  sed  eliani  j)eralias  qualil:i- 
tesot  virtutcs.  Tot.i  ciiiiii  materia  corporalis, 
qu:o  est  sub  corj)ore  ccelesti,est  sicut  quaE^, 
dain  materia  existensinpolentia  ad  calidita- 
tem,  frigiditaloni,  liniiiidihiteinetsiccitateni, 
et  ad  alias  passionos  et  formas,  quae  conse- 
qnuntnr  ;id  luiec.  Et  (jni;i  materia  j)er  se 
roducitur  in  actuin  a  priino    agente ;  ideo 
cum    j)rimum  generationis  principinm  sit 
corpus  c(]elosto,  j)erse  et  multo  jirincii^alius 
corpora  inferiora  recipiunt  praedictas  qnali- 
tates  a  corpore  ciDelesti  quam  a  generante ; 
non  qnidem  quod  in  illo  sint  prpedictae  qua- 
lit;ites  similes  productis  in  his  inferioribus, 
sed   alire    productivse    ilhirum ;  qnia   cum 
ca'lestia  corpora  agant  et  non  patiantur,  et 
conseqnenter  tangant  et  non  tangantur,  in 
illls  non  sunt  qnalitatos  tangibiles  por  mo- 
dnm  quo   snnt  iii  inforioribns  corporibus, 
sed  por  modum  eminentiorem  sicut  in  causa 
activa.  Xon  eniin  ost  ibi  calidum  vol  frigi- 
dnin,  humidum  vel  siccum,  sed  virtus,  qua? 
est  horum  cansativa  ;  sicnt  siiniliter  non  est 
ibi   gnive  et  leve,  sed  loco  horum  est  ibi 
aptitudo  ad  motum  circnlarem  ;  item  rarum 
et  densum  invenitur  in  corporibus   coele- 
stibus,  secundum  qnod  astra  sunt  spissiora 
etmagis  commassata  qnam  spha?rce  eorum, 
non  tamen  secundum  difTerentiam  contra- 
rietatis,  sed  solum  secundum   additionem 
ot    diminntionem    virtutis,    et    secundum 
majorem     et 


minorem     congregationem 


dl:  caxu  et  .mim»u  —  ui.kst.  XXXIIl  l^K  ACCIDKNTIHIS  CiKLI  -  aut.  i 


«»:i 


IKirlinni.  —  I.  Mctforol.  1.  r,  z.  </>' 
Cwlu  1.  10. 

A(t  sciillnnnn  (lii'('ii(liim,  (|ii()(l  {(tnii;!' 
siil)sl;iiili;il('s  iii  iiifcnoriltiis  iKirlihiis  l('n;i' 
|ir(»(lnciiiiliii-  ;ih  ^iliis  virliilihiis  siii,milis 
(•orporihiis  (•(rlcslihiis  ;illrihiilis,  itl  (rMliiiii 
cst  (in  c.  ;irl. ).  —  :2.  dc  Cirli)  I.  10. 

A<1  orlarinn  (licciKliiiii,  (|iio(l  lliixiis  cl 
rclliixiis  iiKiris  non  consc(|iiiliir  ronn;iiii 
siihsl;»nli;ilcni  ;i(|na\  sod  viiliilciii  Iiiii;i3; 
sc(|iiiliir  ciiiiii  cjiis  niolnni,  cl  csl  ;i(|ii;c 
n:iliir;ilis,  (|iii;i  est  ex  iin|)rcssioiic  C(i'lcslis 
cor|)oris  liiii;iris,  cni  ii;iliir;ililcr  snhdiliir 
ii(iu;i.  —  Tubitld  Aiirea  voce  o  nuirc  >»  n.  -2. 


UU.ESTIO     XXXllI 

I)E  .XCCIDE.NTIHUS    C(i:LI. 

Dciiule  consi(lcr;in(hiin  csl  dc  ;icci(lcnli- 
bus  cceli. 

CIIICA   OL'.K   Ul.KIUNTril   TIIIA  : 

1 .  Utruni  \n  eorporibu.s  coplestibussint  acci(.lenlia 
.sicul  in  corporihus  inferioribus. 

2.  rtrum  accidenlia  cffii  sint  pjusdeni  sp(^ciei 
cuni  accidenlibus  corporuni  suliiunariuni,  ut 
lunien  in  sole  et  in  aere,  qiiantitas  et  motus. 

3.  Utruni  macula;  luna^  causentur  ex  interposi- 
lione  alicujus  corporis  inter  nos  ct  lunani. 

ARTICULUS     I 

ITRUM  I.\  CORPORIBUS  COELESTIBUS  SINT  \C- 
CIDE.NTIA    SICUT    l.N  CORPOniBlS    INFKRIO- 
■     RIBUS. 

Videtnr  quod  iii  corporihus  C(]eleslihus 
non  sint  accidenlia. 

I.  Oiiod  cnini  liahel  suhslantialein  et 
speclficam  virlnlem,  nullum  liahet  accidens ; 
uam  si  hoc  illi  inesset,  inesset  tamqnam 


sul)st;inli;ilis,  non  csl  ulliim  ^iccidcns  ;  ii;im 
supcrlliic  in  illo  cssc!,  ciiin  noii  possit 
;i<.'crc  ;id  prodiiclionem  foriiia'  siihl:inri;ilis; 
ii:iiii  ;i^'('r('l  iillra  vires.  SimI  ni'liiiii  ol  caiis;i 
rorin;iruin  siil)sl;inli:diiiiii,  (pi:i'  prodiiciin- 
hir  iii  liis  infcriorihiis  ;  cr^'o  in  C(i'l(i  iiiill:i 
siinl  ;icci(lciili;i.  —  Ihid. 

Scil cDiilrii  c.s7,  (piod  IMiilosopliiis^  iii  i.  ilc 
L'(j'/(>/c./7.:Js(|(|.  et  ■J-istpi.  ;c.  1  cl  i)pr(th:it 
C(elesli;i  corpor;!  inovcri  circiihirilcr  cl  cs- 
se  li}iiir:e  circiihiris,  ct  pcr  consc(|iiens  in 
illis  ess(^  (|ii;inlilal('in,  ciim  li^iura  el  inoliis 
in  qiniiilihilc  suhjcclenliir. —  2.  ilc  Cirlu  1. 
I  S(|(|.  ;  I.  .')  s(|(|. 

Uespondeo  DicENDi.M,  (|uod  Simpliciiis 
inconveniiMilissimiim  existimal  diccre,  iii 
corporihus  ca'leslihiis  esse  accidentia,  iiio- 
liis  objeclis  su|)r:i  ;ill;dis,  ex  (iiiihns  s('(|iii- 
Inr,  cuin  sensus  non  sil  cojiiioscitivus  nisi 
accidentium,  quod  niliil  illorum  corpornm 
sentimiis;  niide  ipse  dicil,  (piod  n('(|iie 
;istr;i  ips;i  vidcmns,  neqiie  majiiiitndiiicm 
ipsoriiiii  aul  ti.ifiiras,  uciiuce  xccllentes  piil- 
cliritudines,  S(»(l  lUNjiie  motum,  i^M  vcliil 
illustralionem  ([naiKhim  ip.sornm  videmns 
t;dem,  veliit  eti;iin  solisciiTa  lerrain  lunien, 
iion  ipse  sol  vidcliir.  —  Sed  lioc  est  ex- 
pressissime  f;dsum:  primo  (juidem,  (|ui;( 
Aristoleles  ('2.  de  Animn  le.rt.  08;  c.  7) 
dicit,  quod  non  seciindnm  qnod  :i(jii;i  iio 
qne  secnndum  quod  aer,  diaphanum  est, 
sed  quoniam  est  natnra  eadein  in  liis 
ulriiis(|iie  cl  in  mdiira  superioris  corporis; 
si  eriio  iii  liujiismodi  inleriorihns  corpori- 
hus  siiul  accidentia  sensu  perceplihili;i, 
pari  ratione  in  corpoiihns  c^elestihns  siiiil 
;icci(lenti;i  sensii  percej)tihili;i.  .{lUnir,  lijiii- 
ra  ct  magiiitudo  sunt  entia  niatliematicali;i, 
quorum  rationes  sunt  inditlerenter  in  (pio- 
cuiuiue  existant.  Sicut  igitnr  fignra  et  ma- 
gnitudo  infcriorum  corporum  sunt  acciden- 
tia   sensihilia,  ita   etiam    et  in   coelestibus 


ejus  virtus,  eo  quod   accidens   est   virtiis 

substantia\  ut  sa^pius  dictum  est ;  sed  cor-     corporihns.  Ilem,  si  lioc  esset,  periret  oin 

pora  ctelestia  bahent  subtantialem  et  spe-     niscertitudoastrologica^  scientia%  (jua^  pro 


cificam  virtuteni ;  suiit  (Mdm  eausa  omnis 
generationis  subslanlialis,  qua?  fit  in  cor- 
poribus    sublunaribns :   ergo   non    liabent 
uUum  accidens.  —  i.  de  Ccvlo  1.  14. 
2.  Prapferea,  in  eoquod  est  causa  forma? 


cedit  ex  apparentibus  secundum  seiisum 
circa  corpora  C(jelestia.  Quomodo  etiam 
esset  possibile,  quod  niotus  c(Plestium  cor- 
poruin  esset  eoruni  substautia,  cuin  sit  quid 
iuiperfectissimuni.  Sequerelur  elinm,  quod 


SECINDA  SECLND.E  —  I'11ILUSU1'11IA    NATLHALIS 

HKsrM).M)r:o  dicendlm,  ([uod  plura  acci- 
(l(Mitia  ca'li  suut  cjusdoin  ratiouis  cum 
accidcutihus  corporuui  sublunariuui.  Et 
ratio  cst,  (juia  plura  cons(^quuntur  naturam 
connnuucui  corporis,  (jufe  logicp  eadom  est 
in  ouinihus  corporihus  tam  coriuptibilihus 
(piam  iucoiTuptibilibus,  ut  csl  esse  diaplia- 
nuui;  esse  luceus  actn  et  illuuiinativum, 
quod  est  commune  i<>ni  et  corpori  coelesti ; 
esse  (piantum,  ({uod  est  passio  corporis,  ut 
dictum  est  (supra  in  IMiysica  q.  3,  a.  1 1 ,  ad  2), 
cujus  ratio  comuumis  cst  univocalione  logica 
ouHiibus  corporibus  coelestibus  et  subluna- 
libus;  et  idem  dicendum  est  de  figura,  quae 
est  modus  quantitatis.  Quemadmodum  vero 
in  his  inferioribus  plura  accidentia  sunt, 
quJB  consequuntur  naturam  propriam  cujus- 
libet  rei,ul  calor  et  siccitas  naturam  ignis, 
fiiguset  humiditas  naturam  aquae,  et  sic  de 
singulis,  ut  infra  dicemus  (q.  45,  a.  1); 
ita  in  corporibus  coelestibus  singulas  na- 
luras  consequunlur  siugula  accidentia,  quae 
Yidetur  (piod   accidentia   cali   non   sint     sunt  illis  ratio  producendi  diversas  opera- 


9G 

idem  esset  iii  sole  figura,  lumen  et  motus, 
cum  unius  rci  non  sit  nisi  uua  substantia. 
riide  patct  omiiiuo  iuipossibilc  csse  (piod 
dicit  Siiuplicius.  —  2.  (Ic  Cclo  I.   1  i. 

A(l  jnintam  ergo  dicendiim,  (piod  nihil 
prohibet  corpora  codestia  specilicam  virtu- 
tcin  liabcic,  ct  taiiHm  (pia*dain  accidcntia 
in  eis  esse ;  nam  iii  iufcrioribus  corporibus 
snut  qu.Tdam  accidentalia,  licet  in  eis  sit 
virtus  ad  generaudum  sibi  simile  in  specie. 
—  Ihiil.  ' 

Ad  seciiiKhim  dicendum,  quod  accidcntia 
possunt  in  virtulc  substanti;c  tamquam  cjus 
instrumcnta  produccrc  foruias  substantiales, 
ut  sa'pius  dicluui  cst. 

ARTICULUS    11 

UTRLM  ACCIDENTL\  C(ELI  SINT  EJLSDEM 
SPECIEI  CLM  ACCIDENTIBLS  CORPORLM 
.SURLUNARIUM. 


cjusdcm  spccioi  cuiii  accidentibus  corporum 
sublunarium. 

1 .  Dicit  cniin  Philosophus  (  iO.  Melaphys. 
texl.  26;  1.  9,  c.  10),  quod  corruptibile 
et  incorruptibile  diffcrunt  genere;  sed  acci- 
dentia  coeli  sunt  incorruptibilia,  ut  quanti- 
tas,  motus,  figura  et  similia,  cadem  vero 


tiones  et  effcctus,  ex  quorum  diversitate, 
ut  dictum  est  (supra  q.  30,  a.  2),  arguitur 
diversitas  specifica  coelorum.  —  2.  de 
Animal.  14;  2.  de  Coelo  1.  10,  14;  1. 
MeleorolA.  4,  5. 

Ad  primiim  ergo  dicendum,  quod  cor- 
ruptibile  et  incorruptibile  differunt  genere 


accidontia  in  corporibus  subhinaribus  sunt     physico  seu  materia,  non  autem  genere  lo- 
corruptibilia:  ergo  non  sunt  ejusdom  spe-     gico,  cum  conveniant  in  una  communi  ra- 


ciei.  —  10.  Metaphys.  1.  4. 

2.  Praeterea,  qua?  habont  diversos  offe- 
ctus,  sunt  specie  divorsa ;  sed  hix  solis  ot 
aliorum  astrorum  habontvarios  ot  diversos 
offectus,  ut  patet :  ergo  sunt  specie  diversff'. 
—  Tahula  Aiirea  voce  «  lux  »  n.  18. 

3.  Pnetorea,  quantitas  corporum  sublu- 
narinm  est  divisibilis;  sed  quantitas  corpo- 
rum  coelestium  est  indivisibilis,  alioqui  coe- 
lum  esset  corruptibile :  ergo  accidontia  coeli 


tione  corporis,  ut  dictum  est  (supra  q.  29, 
a.  2,  ad  3). 

Ad  secundum  dicendum,  quod  sicut  ca- 
lor,  qufp  est  qualitas  activa  ignis,  et  habet 
actionom  quandam  communom,  quatenus 
est  calor,  et  habot  aliam  proprlam,  secun- 
dum  quod  est  in  diversis  rebus  —  ut  sic 
enim  determiiiatur  ojus  actio  ad  diversos 
effoctus,  sicut  calor  qui  est  in  homine,  ope- 
ratur  ad  conversionein  sibi  in  carnem  hu- 


non  sunt  ejusdom  speciei  cum  accidentibus  manain,  ot  in  planta  ad  substantiam  plan- 

corporum  sublunarium.  —  V.  in  Logica  q.  tae;  —  ita  et  hix  quamvis  habeat  actionem 

M,  a.  1;  8.  Phys.  1.  11  et  21.  consequentem  naturam  lucis  in  quantum 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  de  est  lux,  determinatur  tamen  ipsius  actio, 

Anima  text.  G8 ;  c.  7)  dicit,  quod  perspi-  secundum  quod  in  diversis  recipitur,  ad  di- 

cuitas  et  lumen  sunt    ejusdem  rationis  in  versos  effoctus;  unde  alium  otYectum  habet 

elementis  et   coelis.  —  2.  de  Anima  1.  14.  radius   saturni    quain  jovis.   —  2.    Sent. 


in-:  ('.(KLd  i;t  Mi.NDO  —  (ji  K.^r.xwiii  Di-;  ACCihKMiiu  s  (;(KiJ  —  \i;r.  iii    !>7 

il.    !■'{,  .1.    i,  t",' i\.    i-'),  <|-    ''  '■'•   -'  '"I  •*'  <|n;i'(l;im     ()l)sciiril;is    cx  co    qiiod    li.ilxTf 

l;i,  (|.  ()7,  ;i.  .{,  r;  (].  70,  ;i.   I,  ;i(l  -J.  (•hiiiLilciii  iii  ilhi  p^irlc  non  vidcmiis.  Scd 

Ail  lcrliiim    (liccii(!i:iii,    (iiiod   :iliii(l    csl  lioc  iioii  polcsl  cssc,  (jiiia  iliiid  corinis  iiilci- 

n>m  cssc  (livisiiiilciii  iii  polciili;i,  ;iliiid  ciiii-  posiliim  iiilcr  iios  cl  iiiiiiim  iioii  cimIciii  mo- 

ilcm   possc  ;iclii  dividi;  iiliid  csl  ^W  i;ilioiio  do  iiilcipoiiilnr  iiilcr  liin.im  cl  visiim   lio- 

(pi;mlil:ilis  ct  ('oiiliimi,  iioii  lioc;  cl  idco  c(c-  minis  iii  (piiiciiinpic    pulc   miiiidi;   ci    iia 

liim  csl   c(iiiliiiiiiiiii.  cl  pcr  coiisc(|iiciis  di-  iion   vidcliir  similis   disposilio   iii   liina   c\ 

visihilc,  iioii  l;iiiirii  polcsl  ;iclii  dividi,  (pii;i  omiii   pailc  miiiidi.  Sic  i;,nliii-  iioii  vidcliir 

lioc  rcjxijiiKil  ii:iliii:(' illiiis.  —  S. /V///x,  1.  1  I .  similis  disposilio  cclipsis  sol;iris  cx  oiimi- 

hiis  |);irlil)iis  miiiidi  cx  iiilcr|)osilioiic  liiii:c 

A  I»  ri(;i  Kl  S    III  iiilcr  solciii  ct  visiim  iiostriim.  (jiiod  circ;i 

|ir;('dict:im  divcrsilalcm   Iiiikc  iioii  ;icci(lil; 

rimM  .M.V(:ri..i:  i.i.n.i:  c.visk.ml  u  i:\  i.n-  „;„„  similiicr  vidctiir  cx  oiimilms  parliims 

TKRPOSiTiOM-:  Ai.iciMrs  conpoius  i.\Ti:n  lcrr;c  sivc  oriciit;dil)iis  sivc  occidcntaiilms 

Nos  f:t  l.iNAM.  ^ivc  ;uislr;ilil)iis  sivc  l)orcalil);is.   —  -2.   ili' 

Civh  I.  -21. 

VidiMiir  (piod  m;iciil;c  iiiii;»^  c;m.sciitiir  cx  .1///  vcro  dicimt,  (piod  liujiismodi  oiiscii- 

iiilcr|)ositioiic    ;diciijiis  corporis   iiilcr  iios  rit;is  ;i|)|);irciis  iii  liiii;i  csl  (pi;cd;iiii   simili- 

cl  iiUKun  :  —  i.  (pii;i  liiua  ost   corpiis  lio-  liido  ;iliciijiis  corporis,  piil;i  l(Mr;c  :iiit   iii;i- 

m();:ciicum,   siciil    ct   soi  ct  rciiipii    phiiii  -  ris  ;iiil   moutiiim,  (jii;i«  rcsulhil  iu  liiu:i  :i(i 

l;c;    scd    (pidd    p;iis    corporis    liomo.LTcuci  uiodiim  (pio  rcsidtat  loriii;i  iu  spcciilo.  i;i 

iioii  vidcliir,   rciiipi;!'  vcro  vi(Ic;uiliir,    ori-  I"""   tolliliir   cli;mi   pcr  c;iiidciu  r;ilioiiciii : 

tiir   (^x  iulcrposiliouc    corporis:   cri^o  m:i-  qnia  si  Imjiismodi  foriu;c  iii  s|)cciilo  vidc- 

ciiia' imuc  oriiiutiircx  t;di  iiitcrposilioii(>.  —  rciiliir  cx  (pi;ul:mi  rcllcxiouc  radiorum  vi- 

i.ik'Civlo\.  12.  siuiiiiim  vei  cli;iiii  roriu;iruiii  visii;diiiiii,  uoii 

2.  Pr;ct(M'c:i,  m;icui;c  liiu;c  siiut  ohscu-  o.\  omui  |);iitc  lcrr:csiiiiiiis  (livcrsit:is;ipp;i- 

i'il;itcs  (pucdaiu  ct  privalioucs  lumiuis  iu  i"<'ivf  iu  liiua,   siciit  ucc  forma  iii  spcciiio 

iiiii:i;  scd  priv;itio  lumiuis  ah  alio  ;icc(»pti  ;ii)i):irct    scciiiiduiu   caudaiu   dispositioucm 

orilur  vcl  cx  iiilcrposiliouc  iutcr  ipsiiiu  (_'t  imdiipio  aspicioiiti,  (jiiia  rollcxio  lil  ad  loc;i 

('orpiis  iliiimiuaus,  vcl  corlo  inlor  uos  ol  (lolcrmiiuila  socundum   proporlioucm   cor- 

iiuuun:  (M'go  (Mim  nou  possit  primiim  dici,  porum,  ad  (|ii;c  lit  rcllcxio.  Ibiil. 

ciuii  iuiKT  macula'  vidoaiilur  sompor,  oti:iiu  Kt  idoo  nlii  dicuul  ol  moiius,  (jiiod  ralio, 

(|ii:ui(lo  liiii:i  uoii  oclipsalur,  diccudum  osl  (pi;iro  lalis  div(M-sit;is  vidotur  iii  liiua,  osl 

luisci   t;iles  maculas  ox  iulcrpositiono  cor-  j^roptor  dispositioucm  su;e  siihst;uitia',  uou 

poris  iutor  nos  ot  luiuiiu.  —  Ibiil.  Jiutoin  proplordisposiliouom  aliciijiis  corpo 

Nc(/co<*//vn',s7,  ([iiod  uiacul;c  luiuiM^xoniui  ris  vcl  (jiuiiucuuipic  rclloxiouciu.  Kt  liorum 

p;u'tc  inuiidi  vidoiitiir  ;il)  omnihus,  (piod  diiplox  ost  opiuio.  (Jiiiiliiiii  (Miim  (lix(M'iiiit, 

iion  conlin^icrot,  si  oriroutur  ox  iiittM'-posi-  (piod  foriiuo  cnocluiim  suut    (piod^immodo 

tioiiccorporis  iutoruosot  lunani. — Ibiil.  iu  suis  causis:  it:i  1;iiirmi,  (piod  (puiiito  ;iii- 

ilEspo.\nEOi)ii:i:.M)iM,  (juod  causa  ni;icu-  (pui    c:uisa    ost    siiptM-ior,   t;iiito    divors;c 

lariiin  qua'  iu  luna  apparout,  a  divorsisdi-  fornuo  olTocluum  suut  iu  oa  ma,iiis  unifor- 

vorsiinodo  assij.;iuitur.  Qniiliim  onim  dicunt,  milor ;  (jiianto  voro  ost  inforior,  taulo  form;p 

quod  causa  iHius  tlivorsitatis,  qiuo  iu  su-  olToctiiiiin  sunl  iii  ca  nui.iiis  distiuct;o.  Cor- 

liorllcic  luiuo  apparot,  sou  macularunu^ju*,  pora  aiitom  ca'Iostia  sunt  causa  inloriorum 

osl  alitpiod  corpus  inlcrpositum   intor  nos  corpt)riuu.  liittM"  corpora  cuelesrui  iiitiiuuiu 

el  luiiam,  ipiotl  jirohihot  uos  no  vitlt^imus  cst  luua;  ot  iiloo  in  luua,  sociiutlum  info- 

totalitor  claritatom  liiiup;  undo  ox  illa  i>arto  riorom  suiMMficicm   ojus,  continolur  tjiuisi 

qua  iiitor  visiim   uostrum  ot  luuam  iuttM--  cxomplaris   divcrsitas  corporum  genorahi- 

ponuntur  luijusmodi  corpora,  vidotur  osse  liuni.Etista  fuil  sentoutia  iamhiici.  —  Alii 

Su.MM.i:  Philos.  III  —  7. 


98 


SI'XrM>\  SKCr.ND.K  —  IMIII.(>SO|'|||\    .WTIIIAMS 

.MITICIKIS   I 


V('i(»  (rKiiiit,  (|ii(i(l  liccl  corponi  (•(rlcslia  siiit 
;illcriiis  !i:iliii;c;i  (|ii;itii(ir  clcmciitis,  pijccxi- 
sliinl  l;iiiicii  iii  (•(irporihiis  ('(clcsrihiis,  siciit 
iii  c';uisis,  propriclatcs  clciiiciitoruiii ;  iion 
l;inuMi  c(»(lciii  modo,  siciit  in  clcincntis, 
scd  (pi(i(l;iiii!ii(ido  in  c.\ccllcutio!'i  !iio(l(». 
Kl  iiilcr  clciiiciit;i  siiprciuuiu  cst  i.uiiis,  (pii 
|)lurimiiiu  li;il)ct  dc  liicc ;  iulimum  ;uitciu  lcr- 
|-.i,  (pi;c  miuiuium  li;il>cl  dc  Ui(.'c.  Kt  Idco 
lun;i,  (pup  csl  inrun;!  iiilcr  corpora  c(rlcslia, 
pi'oporlioi!;iti!r  lci'i'a'  ot  ;issiuiil;(tiir  (pi(»d;mi 
niodo  ii;iliir;c  ipsiiis;  ci  idco  noii  tot;dilc!'  cst 
i|lust!'al)ilis  a  solc.  Uudc  c\  ill;i  i);»rtc,  (pia 
poi'fectc  illnstniliir  ;il)  co,  vidclnr  in  oa  osso 
(jua'(l;mi  ohscurit^is,  (puo  sompcr  app;ii'ct 
sociiudmu  c;iii(lciu  disposiliouciu  iu  liiu;i; 
(juoduoii  csscl,  si  liiii;i  rcvolvcrctur,  (pii;i 
p;iiil;itim  iiU!Uiil;u'olur  aspocliis  t;ilis  ohs- 
ciirihdis.  —  -2.  de  dvlo  l.  H.  —  Kt  ex  liis 
p.dcl  (1(1  (ihjeclii. 


QUi^STTO     XXXIV 

I)E  ELKME.NTIS  SECLNDUM  QUOD  SU.XT  P.\I{Ti:S 
UMYKHSl. 

Doiudo  considoi'andum  ost  i\o  clomoulis 
scciiudum  quod  suut  jiartcs  uuivo!'si,  ot 
por  ('o!isc(picus  iU'  (ju;ilil;dihus  motivis, 
ox  (piihiis  dclcrmiiuitiir  illis  silus  in 
uuivorso. 

CIRCA  QIlE  QU.KHINTUR  OCTO  : 

-1.  Utruiii  qiialitatcs  motivn^  elemoiitnrmn  difTo- 

raiit  speeie. 
2.  Utriim  Liravia  et  levia,seu  elementa,moveantur 

enective  a  propriis  rorniis  suhstantialihus,  an 

vero  a  generante. 
'^.  Utriini  sint  piura  elementa  gravia  qiiamlevia. 

4.  Utrum  omuia  elemeuta  pra?ter  ignem  liaheant 
gi-avilatem,  et  gravitent  in  propriis  locis. 

5.  L'trum  motus  iiafiiralis  elementorum  sit  velo- 
cior  in  fine. 

().  De  loco  elementorum. 

7.  Utrum  i^rojecta  moveantur  alj  aerc,  au  vero  a 
virtute  impressa. 

8.  Utrum  prnjecta  velocius  moveantur  in  princi- 
pi-D  qiiam  in  liue. 


UTFIUM   (JU.VLIT.VTKS   MOTIV.L   KLEMENTonUM 
I)IFUKH.\.NT    SI>E(:iE. 

Vidctiir  (piod  (puditalcs  moliv^c  (dciucn- 
toruni  iiondilVci';int  spccic.  —  I.  Dicit  ciiiin 
Philos()|)lu!s  (  1 .  (le  Qelo  lexl.  5  ef  0 ;  c.  2 ) , 
(piod  viitiitcs  !!!oliv;o  suiit  Ircs:  ci!'CiHaris, 
;i  incdio,  ot  ;i(l  niodiiiin  ;  scd  si  (pi;ilit;ilo.s 
ii!otiv;c  clcmcutorum  specie  (liiroi'i'ont,  os.sont 
(piiiKpio,  non  ;iiiloui  tros:  ergo  (pi;dit;ites 
!U()tiv;o  uon  dilVcriiut  specio.  —  I.  <le 
Cwlo  1.  ;>. 

2.  P!'a}lerea,  dicit  Pliil()soi)l!us(I.  de  Oelo 
le.it.  10;  C.2),  (piod  iiiiimi  uni  est  coiitra- 
liiim ;  scd  si  (pi;dit;itos  motivio  spocie 
dilTcrrcu!,  sin,u;uho  lial)Oi'eut  duas  couti';!!'ias, 
ut  lcvit;is  ignis  gnivitatoin  a(pLT  ot  torra?: 
orno  (pi;ditates  motiv;o  elouientorum  non 
dincriml  spccio. —  1.  de  Ceelo  1.  i. 

o.  Piielerea,  ideiii  iii  (piantuni  idom  sem- 
per  est  iiatui';i  facere  idem,  ut  dicitur  \.de 
Generat.  {lexl.  50  ;  c.  10 ) ;  sed  levitas  ignis 
et  aeris  oi'iuntur  ex  cilore,  sicut  gravitas 
;upi»  et  terra^  oriunturex  frigiditate,  ut  di- 
ctiim  est  (cf.  infni  {[.  i."l,  inc.  et  ad  G) :  ei'go 
sicutc;!lor  iguisot  aerissuut  iideni  specie,et 
siiuiliter  fi'igi(litas  aqua?  et  teiTO,  ut  dictum 
est  (cf.  iiifra  (}.  il),  a.  7,  c),  ita  ejnsdom 
speeioi  oruiit  levitas  ignis  et  aeris,  et  gra- 
vitas  aqu;ii3  ef  terrio. —  i>..de  Geneml.  1. 10. 

i.  Pi';ctei'ea,  qualitatos  luotivie  speciem 
sumuul  aterminis  sive  locis;  sedhi  fermini 
sive  loca  suut  tantuui  duo,  puta  sursum  et 
deorsum,  ut  dicit  Pliilosophus  (1.  de  Coelo 
text.  0,  c.  2  ;  2.  de  Getienit.  text.  22,  c.  3): 
ergo  (pialitalos  inotivai  specie  dineronfes 
suut  tantum  dua^  gravitas  et  Ievit;is ;  unde 
l(!vifas  ;ioris  ct  ignis  uon  ditrerent  specie, 
sicut  noc  gravitas  fernB  et  aqua^.  —  1.  de 
Cado  1.  3  ot  i;  2.  de  Generat.  I.  3. 

5.  Pi'a:'terea,  1.  de  Ceclo^tcxt.  17;  c.  3) 
dofinit  Pliilosophus  leve,  quod  natum  es 
forri  a  niedio,  grave  quod  ad  niedium ;  se 
dofiuilio  levis  aMpialiter  compefit  igni  et  aei'i, 
sicut  defluitio  gr;ivis  aquae  etferra^;  nam 
illa  fonduul  a  medio,  hgec  ad  modiuni, 
seu     illa     sui'sum,    haec    deorsum :    ergo 


l)K  r.(i:L()  KT  .MINDO  —  (U.KST. 

leviliis  i^iiiscl  ;n'i"is  ('riiiil  ('jiisdcm  siiccici, 
el  siiiiililcr  },'r;ivil;is  ;i(|ii;ccl  lcrnc. —  I.  <!>' 
(J(i'li)  I.  5. 

(I.  I'ra'lcr(';i,  r(irni);n;irKi  ikim  csI  nisi 
inlcr  (';i,  (|ii;c  sinii  imiiis  s|iccici,  iil  dicil 
Pliildsdpliiis  (  7.  1'liiis.  ir.ri.  -1\):  c.  l  ): 
scd  ;i('r  cl  i^nis  (•()m|i;ir;iiiliir  iii  lcvil;ilc,cl 
a(|ii;i  cl  l('ir;i  iii  j^r^ivihilc,  iil  |i;ilci  1.  ilc 
Civlo  Iv.rl.  17  (C.  .'■])  Cl  i.dr  Cn-lo  Ir.rl.  -J(i 
p|  :27  (c.  7  ):  cr.iid  lcvihis  ijiiiis  cl  ;icrissiml 
ojiisdcm  spccici  cl  simililcr  }ir;ivil;is  ;i(|iia' 
cl  lcrr;p.  —  7.  /V///.v.  1.7:  I .  ilc  Cirln  \.'> : 
A.  <h'  Civlit  1.  ;{. 

.SV(/  cniilrii  c.v/,  (|ii(i(l  l'liil(is(i|ilius  (4.  ile 
Civlo  le.rl.  i(i  sq.  ;  c.  4)  c.\  (|ii;ilii(ir  (|ii;dil;i- 
lihus  uKilivis  proJKil  (pi;ilu(ircssccl('iiiciil;i. 

lU:si'().Mi!:()  nicK.NniM,  (piod  (pi;ilil;ilcs 
m(iliv;c  clcmcnldrmn  spccic  diircriiiit.  Kt 
ralio  rsl,  (piia  (pi;ilil;ilcs  motiv;c,  siciil  cl 
eorum  ;icliis,  piihi  molus,  s|)ccilic;mliir  ex 
terminis:non  smil  ;mlcm  iidcm  spccic  tcr- 
mini,  sccundimi  ipios  si)ecilic;inlur  moliis 
iguis  cl  ;icris,  ;i(pi;('  ct  tcri;c.  .\cr  cuiin 
n;itus  est  moveri  ;i(l  locimi  (pii  siilidilnr 
i<,Mii,a(pia  ;iut('in  :i(l  lociim  (pii  siipcrciiiiiicl 
teiTie.  1'nde  ct  iiiuis  dicitur  simplicitcr  cl 
absolute  levissimus,(pii;t  lcndil;idcoiic;ivuin 
iunie ;  lerra  vcro  siiuplicitcr  cl  ^ibsolulc 
gravissim;»,  (piia  tendil  ;i(l  ccntriim  iiiiiiidi. 
Aer  aulcin  est  lcvis  per  companilioucm  ;id 
(luo  elementa :  cl  simililer  aipia  est  gravis 
per  companilioncm  ;id  diio.  Pr;e[cr(piam 
quod  si  levitas  aeris  et  ignis  essent  eadem 
specie,  aer  et  Ignis  naturalitcr  tcudcrcnlad 
euiidcm  locuui,  et  per  consequcns  aer  vio- 
leulcr  (piiescercl  in  eo  loco  ulii  nunc  esl, 
puta  snb  igne,  qui;i  ii;ilur;ilitcr  umuiKpiod- 
que  quiescil  in  co  loco  ;id  (picin  nalnralilcr 
fcrlur,  utdicilur  3.  (/e  Cu'lo{U\ii.  19;  c.  :2), 
sicut  vi  (piicscit,  ad  fpiem  vi  fcrlnr,  sicut 
e  contra  uaturalilcr  uuunKpiodque  niovetur 
ad  locum  in  quo  natunditcr  quiescit ; 
quiesclt  autein  ualuralilcr  unuuKpiodipie  in 
proprio  loco.  Cnin  eniiii  uuuuKpKKhpie  mo- 
veaturad  suum  locum,  lauKpiam  ;ul  perfe- 
ctionem  et  liucm  sunm,  ul  dicil  Pliilosoplms 
(4.  de  Coclo  lext.  Hil,  HS;  c.  3),  perfectio 
ejus  erit  in  illo  esse,  et  per  consequens 
naturaliter  in  illo  quiescet.  Uiide  manife- 


WXIV  DK  KKKMKNTIS  —  .\i;T.  I 


<M) 


stiiiii  csl,  (pidd  (pi;ilil;ilcs   moliv;»'  clcmcn- 
loriiui  spccic  ditlcriinl. —  \.ileCii'lo  l.;!,."'); 

.•;.   ih'  Cirln  1.  .■,  ;    i.  dr  (jrln  \.   -}. 

Ail linniinn  cr^d  dicciidiiui,  ipiod  (pi;dil:is 
iii(iliv;i  K  nirilln  csl  iin:i  s|iccic  sub;dlcin;i, 
siciil  ct  (pi;ilit;is  iiKiliv;!  inl  ini-iliinn,  iil  |i:ilcl 
e.\  liis  (puo  docct  Pliilosopliiis  i.  dc  Cn-lo 
(le.rl.  4();  c.  i  ),  uldiclumcst.  —  i.  ile  C(i'lo 
I.  i>  cl  :). 

.\il  .seiuniiliiin  diceudiim,  ipidd  lUdtiis 
ldc;ilis  clcmcnldriim  Iriliiiitiir  clcmcnlis 
iion  sccundimi  c;ilidiiiii  ct  frigidiim,  liiiiiii- 
(lumet'siccum,secuii(luinipi;('disliuguuiiliir 
elciu('ul;i,  iit  p;il('t  c\  -2.  ile  Ceneiiil. 
{le.vl.  (i;  c.  I  ),  scd  seciiiidiiiii  gr;ivil;ilcm 
el  lcvilalcin.  rnde  duo  corpor;i  gravi;icoin- 
p;ir:iiitur  ;i(l  iiiolum  localcm  siciit  iiiiiim 
corpus,  cl  simililcr  diio  lcvi;i ;  siciil  similitcr 
corporididci  c()ntr;iri;iliir  :im;iriiiii  ct  s:il- 
siiiii,  ipiia  lucc  duo  sc  li:iliciil  pcr  mo(hiiii 
uniiis,  ciim  ntriiUKpic  sit  iiriv:itio  diilcisin 
liiimido  iiiilrimcul;ili.  ( Ct".  ile  Sensu  et  Sen- 
.'<iiln  1.  10 ).  rroptcre;!  vci-o  ;icr  ct  igiiis 
clTiciiinl  uuuin  corpus,  sicut  cl  utriipic  iiiiiis 
locus  sursiiin  trihuitiir  ;i  I*liilosoplio( -2.  ilv 
Cenernt.  texl.  itl;  c.  3);  cl  idcin  dico  de 
aqu:i  et  terra,  (pii:i  aer  et  aipia  p:irlicip;int 
{\v  igue  et  terra  ;  ;iqua  eniin  lcviscst  inlerra 
ct  gr;ivis  in  aere  et  igne.  UikIc  cnm  a(iu;i 
plus  liahcat  dc  gr;ivilate  (luam  de  levil:itc, 
in;igis  cominiinic;it  cuin  tcrr:i,  et  ideo  utri- 
(|uc  dalur  unus  locus;  simililcr  aulcm 
diccndum  esl  de  ;iere  et  ignc.  —  X.ileCcrlo 
1.  4;  :2.  de  Generat.  I.  3. 

Ad  tertiuin  dicendum,  quod  levitas  ignis 
conseiiuitur  comhinatiouom  caloris  et  sicci- 
tatis,  et  lcvitas  aeris  comhiiKitionem  caloris 
ct  liumiditatis,  ct  simililcr  dico  de  gravilate 
:i(ime  et  tcrr;c,  ul  diclum  est(  cf  infni  i\.  13, 
in  c.  et  ad  0 ;  (|.  Ui,  a.  7,  c). 

.l(/  ijuarluin  dicendum,  ut  diclum  csl  ad 
secundum.  —  Vel  div,  quod  noii  sunt  iideni 
specie  termini,  ct  cadem  loca  specie  ignis 
et  aeris,  nt  dictum  est  (in  c,  art,).  —  Et 
iisdem  modis  dicendnni  est  ad  quintuin. 

Ad  sc.r/»mdicendum,  quod  licet  propriis- 
sime  non  sit  comparatio  nlsi  inter  ea  qux 
sunt  ejusdem  speciei,  proprie  tameii  polest 
etiam   fieri  inter  ea  qncT  specie  dilTerunt, 


Kin  SKClNhA  SKCIMU-:  —  IMIII.OSOIMII  \   NATl  HAUS 

iliiiiuiKitid   siiil    (•jiisdciii    iiciicris,    iil    (licil  siiiil   siiiiiil,  iil  ilicliiiii  csl ;  scd  }ir;ivc  iiio- 

lMiil(»s(.|>liiis  (  1(1.  Mehiii/ii/s.  If.rl.  |-J  cl  1.);  vcliir  ;ili(iii;iii(l()  (lcnrsiim  (|ii;in(l()  gcncrjms 

I.  !>,  c.  .)).  Klcmciil;i  iiiilcm  liccl  (lilTcrant  noii  cxislit,ul  pcr  sf  manircslum  osl:or<,'o 

inlcr  sc  s|iccic,  siml  l;imcn  cjusdcm  «icnc-  gravc  iniii  movclur  a  .ucncnmto,  sod  a  pro- 

ris;   siinl  cniin  corpora   naluralia,  cl   |icr  priji  roriii;i.  —  -2.  J^lii/s.  I.  (i. 

consc(|ncns  in  jicncrc  sul»sl:(nlia',  nl  dicil  (i.  Vi(!(Mur  (jiiod  .ur;ivia  cl  lcvi;i  movoan- 

IMiilosoiilms  (;l.  ilc  Cwlo  IcjI.  I;  c.  I  ).  --  Inr  ab  acrc  mcdio,  (jiii;i   luolus  n;itiir;ilis 

10.  .Miliij)lii/.s.  I.  .-);  :!.  ilc  (lirlo  I.  I.  dchcl   immc(li;ilc  scf|iii  ;i  siio  molorc;  sod 

molus  <ii';iviiim  (M  lcvium   nou  so(juitur  ;i 

A  ItTI  l.l  l.l  S  II  siio  ,u('Uor;iulc,  ul  ij;ilot;  nciiiio  oliain  ;i  |(ro- 

liri;i  Ibrm;!,  (jui;i  movons  so  ipsuiii  dividiliir 

iriiLM  r.UAMA  v:\  i.i;\ia  movka.nti  n  i;iri:-  inmovousolmolum,  iil  prol);iliir  iu8.  PA//.?. 

CTIVK    A    l'UOFM{||S    KOUMIS    A.N    VKIIO   A  ( lc.xl.    iO  sq.  ;  0.  5),  (juod   iioii  iiivciiiliir 

(lENElUNTK  VKL  A  MKDK).  i'^  gravibus  ot  lcvibus,  (jua»  dividuiilur  iii 

f(ji'inam  ot  malori;mi,  cujus  non  ost  movori, 

Vidclur  (juod  liravia  ol  Icvia  movoanlur  ul  j)robatur  1^5.  P/<//6'(/e,r/.  10  sfjq. ;  c.  2): 

oircclivo  a  j)roj)riis  formis  subshmlialibiis.  crgo  nocessario  dol)ol  movori  a  mcdio,  ita 

1.  Dicil   ciiim    IMiilosoplius  (1.  de  Cce'o  iil  ipsa  movoant  aorem,  ad  cujiis  molum 

/i'./7.  81);  c.  8),  (juod  clcmonla  non  forun-  ijisji  doiudo  niovoantur.  —  de  Cwlo].  7. 

lursursum  vol  doorsum  (piasi  nu)taabalio  7.  IM'aMoroa,  oporlot  osso  allquam  rosi- 

oxlcriori;  sod  si  movcrculur  a  gouorantc,  slculiam  iulor  movous  et  mobilo;  sod  nulla 

movoroulur  ab  jili^jiio  oxlcriori:  orgo  ele-  o.st    rosistoulia    matoriie   corporalis  gravis 

monla  non  movouliii';»  gcuorante,  sed  a  se  vel  lovis  ad  cjus  formam  vel  ad  gonerans, 

ipsis  por  proprias  formas  substaulialos.  —  esl  autom  ad  modium:  ogro  grave  et  leve 

I.  ilc  Co'lo  1.  18.  movetur  ab  aoro.  —  Ibid. 

±.   IMuMerea,  IMiilosoj^lius  (I.  c. )  dicil,  8.  Prtetei'ea,dicit  Philosoi)bus(,S.  ^te  Cw/o 

(piod  oIomcul;i  iioii  movonlur  viad  propri;i  lc.ii.  28;  c.  2),  (luod  acr  facit  moliim  na- 

loca,  sed  naluralilor;   sod  inolus  ualuralis  luralcm  elomonli,  sicut  et  violontum  ;  sod 

est,  cujus  principium  ost  in  eo  (juod  mo-  violonlum  facit  por  se  ct  efTective:  ergo  et 

votur:  ergo  elomoula  non  movonlur  a  go-  naUiralcm;  ol  por  conserjuons  gravia  ot  le- 

noranlo,  (juod  osl  illis  extrinsccum,  scd  a  via  movcbuntur  a  modio.  —  Ibid. 

propriis  formis  inlrinsecis. — Jbid.  ct  ;J.  dc  Scd  conlru  cst :  1.  quod  Philosopbus  (8. 

Coio  1.  7el8.  Pliijs.  tc.rl.  29;  c.  4)  dit:!!,  (juod  impossibile 

o,  Pnclorca,  dicitPhiIosoj)hus(  1.  (/cCV/o  est  gravia  ot  levia  moveri  a  so  ipsis,  quia  hoc 

te.rt.  5;c.2),  quod  omnia  naluralia  habout  est  j)roprium  vita^otanimalium,  cujusmodi 

inse  princij)iiim  molus;  sed  elcmcnla  suiil  uon  sunt  gravia  et  levia,  sed  moveri  per 

corj)oranaluralia,  ut  dicilPhi!osoplius(l.  f/c  so  a  gonorante,  por  accidens  voro  a  roino- 

Co'lo  tcxt.   1;  c.   1):  orgo.  —  I.  de  Codo  vente  j)rohibons.  —  8.  Plii/s.  1.  7. 

I.  I  ot  o.  2.  Pra3terea,  dicit  Pliilosoj)hus  (8.  P////5. 

i-.   PraMoroa,  formam  corporis   elemou-  tcrl.  30;  c.   i),  quod  nuUum    conliuuum 

taris  soquilur  molus,  sicut  ct  alia?   nalii-  movet  se  ipsum;sed  ex  eodem  {ibid,)gvix.~ 

ralcs  i)ropriolates  conso(iuuntur  e.ssentiali;i  via  et  levia  sunt  continua:   orgo  niliil  Iio- 

jjrincipla;  sodliirchabonl  ralionom  onicion-  rum  movet  seipsum.  —  8.  Plnjs.].  7  ot8. 

tis  rcspcctu  illarum,  ut  dictum  ost  (in  Lo-  ."3.  Pr;olcroa,   id   quod   est   in  potentia, 

gica  q.  0,  a.  2):  orgo  et  forma  olomontaris  iiaturalilor  movolur  abalio  (juod  est  actu; 

erit  principium  officiens  motum  olemenli,  sed  nihil  socundum  idem  est  in  potenlia  et 

ot  ita  elomontum  oHoctivo  movobitur  a  sc  aclu:  orgo  gravia  et  levia  non  moventur  a 

ipso.  —  (/('  Pot.  ([.  5,  a.  1,  5  et  8.  se,  sed  ab  alio.  —  Ibid. 

5.  Pra.Merea,    causa  ol   elloclus  iu  actu  A.  Pra}terea,    dicit    Philosophus  (3.   de 


[)K  rm.i^  rr  MiNno  —  or.KST.  \\\iv  dk  ki.k.mkntis  —  \i;t.  ii 


101 


Cwh  lcdl.  28;  c.  2),  (iiiodsi  ikji  cssrl  ;irr 
nictliiis,  11(11  (!;ii('liir  corpiis  vioN  iilcr  iiki- 
liiiii;  ;il  vcio  iiKtliiiii  ii;i(iii';ilciii  ^r;ivis  cl 
jcvis  ;icr  hiiiliiiii  indiiiovcl  cl  co;i(ljiiv;il  iiio- 
liiin :  cr,u(t  iii;ivi;i  cl  Icvi;i  iioii  iiiovciiliir 
n;iliir;ililcr  ;ii»  ;k'1c,  siciil  iiiovciiliir  violcii- 
lcr  ;il>  codciii,  niovciiliir  ;iiilcin  Ciliciciilcr 
in  l;ili  niolii  ;il)  ;icrc.  —  .S.  dc  (jflo  I.  7. 

llMSro.MiKO  DK.KMil.M  ml  !■!  iiiKini  tjinr- 
sliviuiii .i\\HA\  iii  1i;m' (iiiliciill;ilc  ^lr  luolorc 
•:r;iviiiiii  cl  lcviiiiii  (|iii(l;iiii,  iil  .\vcirocs,  ili- 
xcriiiil,  ([110(1  gr;»vi;\  cl  lcvi;i  niovcnliir  ;i  so 
ipsis,  nun  liinicn  |icr  sc,  scd  jier  ;ic(i(lcns, 
sicnl  n;inl;i,  (iiii  niovcl  n;ivciii,  ;i(l  ciijiis 
nioliini  ipsc  niovcliir,  cl  siniililcrcorpiis  ,i:r;i- 
vc  ct  lcvc  [)cr  siwiin  rorni;ini  niovct  ;icrciii, 
:id  ciijiis  niotiiiii  i[)siini  corinis  izrjivc  vcl 
lcvc  inovctiir ;  i(l(|iic  |)rol);iiil  ;iriiiiiiiciilis 
jilhitis.  —  Vernin  liivc  [lositio  lalso  nilittir 
fniKhinicnlo.  Kxislinuil  cniiii,  ([iiod  lorin;i 
gnivis  ct  Icvis  sil  [)rinci[)iiiin  ;ictivnin  |)cr 
inodiiin  inovontis,  cl  sic  o[)orlc;d  cssc  ;di- 
qu;un  rcsislcnti;iiii  ad  incliii.ilionein  lornuo, 
cl  ([iiod  iiiotiis  non  [)rocc(l;it  iinnic(li;itc  ;i 
gcnonuitc,  ((iii  d;it  rorinjim.Oiiodcst  oninino 
f;ilsnin.  .\;un  forin;!  gr;ivis  ct  levis  non  esl 
[)rinci|)iiiin  nioliis  siciil  ;igcnsinolmn  (n;un 
ngcns  [)cr  se  est  id  (inod  ;igit  [)cr  [)ro|)ri;im 
fornKun,  forni;\  ;inteni  non  ;igit  [)cr  ;ili;iiii 
fornuim );  sed  est  id  (|iio  ^igens  jigii.  liidc 
non  [lotest  dici  :igens  nisi;d)iisive;  esl  enini 
[)rinci[)iiim  niolns,  (|uo  movens  movet,  sic- 
iit  color  est  [irinci[)iiiiii  visionis,  (jiio  ;ili- 
([uid  vidctiir.  Inde  el  IMiiloso[)lius  (in  8. 
Pliijs.  Ic.rt.  o-i;  c.  i),  [)Ost([u;uii  dixenit  de 
niotu  gniviumel  leviuni,  ((iiod  iiiliil  liornm 
niovet  sc  i[)siim,  st;itiiii  siilidil:  «  scd  iiio- 
tns  li;il)ciil  [)riiici[)iiim,  iioii  movciidi  iic((iic 
faciendi,  sed  ();iliciidi  ».  (jiuue  diceiidum 
est,  ([iiod  molus  giaviumet  lcvium  [lerseesl 
ageiier;inle,  (icr  .iccidcns  veroa  removenle 
[irohiliens,  utdicil  lMiiloso[)liiis  (iu  8.  Pliifs. 
text.  SS;  c.  i).  —  l).  deCwlo  I.  7;  <lc  Ma- 
lo  ((.  -i,  a.  II,  c.  ;  8.  /V///.s-.  I.  8. 

Quod  confirnialiir  iniiiio  ex  ditrereiiti;i 
intcr  niotum  uiavium  el  leviiini  et  molniu 
animatoruni  seu  vivciitiiim.  Ouia  cniin  luoc 
secunduni  qucd  siiiil  iii  sua  (lis()()sitione 
naturali,  moveutur,  non  aiilem  in  accedondo 


:i(l  c:uii  \cl  iii  rcccdcndo  ;il)  i':i ;  idc()  di- 
ciinliir  niovcii  :i  se  i|isis,  el  con.se(|ncnlcr 
li:d)crc  iii  sc  [innci()iiiiii  l;ilis  iikiIiis;  :il  gr:i- 
vi;i  ct  lcvi;Mioii  movciitiir,  nisi  .scciiiidiiiii 
(|iK)(l  siiiit  c\tr;i  dis|iosili(incm  sii;i'  n;iliir;o, 
iiljiolc  ciim  siinl  c\tr:i  |ir(i|iriiim  Iticiiiii.  ( aiin 
ciiiiii  siiiit  iii  [)ro[irio  ct  ii;itiir:ili  Idcn,  (|iiic- 
sciinl,  el  ideo  non  nisi:i  inolorc  cxlrinscco 
movcnliir,  ((iiod  ((cr  se  esl  gcncr:ins,  [kt 
:icci(lciis  vcro  rciiioNciis  ()roliil)cns.  —  l;i, 
((.   18,  :i.   I,  c.  ct  ;i(l  -j. 

Seniinlo,  ex  r;iti(iiic  gciicr:di  moliis.  Mo- 
liis  ciiiiii  ((iiililicl  cst  iiK-Jiiiatio  ii:iliir:(>; 
oimiis  :iiitcin  iiicliiudio  ii:itiir;e  est  :i  [iro 
()ri;i  foriii;i  ct  :ii)  co,  (|ni  dedil  foriniim: 
criio  cl  niolus  localis  ii;iliir:ilis  ,t:r;iviiiiii  ct 
lcviuin  crit  :i  |»i(i|iii;i  l'(iriii;i,  cl  :i  gciicr:inte 
i|is;i.  Scd  iiou  csl  :i  l'onii:i  l;mi((ii:iin  :il) 
a.iiciite  cl  movcntc  [)cr  sc  |)ro[)rie,  .sod 
;d)iisivc  l;iiiliiiii,  iil  dictiim  csl ;  ergo  oril 
[)ro[)rie  I;iiik(ii;iiii  ;i  ()riiici(»io,  ([iio  movons 
inovcl.  —  l;i,  (|.   Kir»,  ;i.  i>,  c. 

Terlio.  cx  dilVeivnti;i,  ((iiic  invouiliir  iii 
his  ([iKo  movenlur.  Koriiiii  ciiiiii  (|ii;i'  mo- 
vonlur,  ([iKiMlam  ()iiiici()iuiii  siii  moliis  in 
se  i|)sis  hahenl,  ((iKoihuu  voro  exlni  se,  sic- 
ut  ea  ((ii;e  ()cr  violoiiti;iiii  movontiir,  in 
((iiihiis  [)riuci[)iiiiii  csl  cxIim,  iiil  coiilcrcnte 
viiii  ();isso,  scciiiidiiiii  l'liil(is(i|iliiiiu  (iu  .'j. 
KUi.  c.  I).  Koruiu  .lulciu  ((iioriiiii  [irin- 
ci|)iiiiii  motiis  in  i[)sis  osl,  (|naHl;iiu  talia 
siiut,  ([uod  i[)s:i  soi()sa  movent,  siciil  ;iiii- 
uKilia;  ([uiinlain  :iiitom,  ((ii;o  noii  inovent 
sei()sa,  ([iKimvisinsoipsissui  inotus  :ili([uo(l 
()riiici(iiiiiii  li:il)o;int,  sicul  gr:ivi;i  cl  lcvi;i. 
Non  cuiiii  i().sa  soi()sa  luovont,  cuiii  noii 
[lossiiit  disrmgui  iu  duas  ();irtes,  ((iKiriim 
uua  sil  movous  ol  :dia  ni(»l;i.  siciil  iu  ;iui- 
iiKilihus  invouiliir,  ((iKimvis  luoliis  eoriiin 
couso([iialiir  ;di((ii(»(l  ()riiici[)iiiin,  ((iiod  ost 
iu  illis,  scilicct  loruKim;  ([iKiiii  ((iii;i  ;i  ge- 
noraiile  iKiheul,  dicimtur  a  goiioninto  mo- 
vori  [lor  se,  sed  ;i  removonle  [irohihons  [ler 
accidens,  seciindiiui  l*liiloso()hiiiu  (8.  Pln/s. 
1.  c);  ol  Ikoc  niovoiilurseipsis,  sed  non  a 
sei[)sis.  —  ile  Veril.  ((.  -li.  ;i.  I,  c. 

Poslreino  [)rohatnr  et  siiuiil  (>X()lic;ilur, 
((uomodo  molns  gravium  ol  leviuui  a  geno- 
raiilo  sil  [)cr  se,  ;i  romoviMito  vcro  (irolii- 


10-2 


SKa'M».\  SKCl.ND.K  —  IMIILOSOIMII  \    .NATIHAMS 


liciis  |)cr  ;i(ci(lt'iis,  t'.\  r.ilioiit'  iiitiliis  liif;ilis 
|iri"  f()iii|i;ir;ili(iin'in  ad  ;ili()s  iiioliis  ;ill('r;i- 
lioiiiscl  ;iii;iiii('iil;ili()iiis.  (Mii;i  (•iiiii  id  (jiiod 
cs(  iii  i)()lciiti;i,  iiiovcnliir  ;ili  co  (|ii(i(l  cst 
;n'lii,  sicut  dii|ilicilcr  ;iii(|iii(l  csl  iii  |)()l('ii- 
li;i  lcvc  vd  jii^ivc  —  inio  inoilo  siciil  illc, 
(|iii  csl  iii  |)otciili;i  :id  li;il)iliiiii  sciciili;c, 
l)iil;i  ciiin  adliiie  cst  a(|ii;i  ct  cst  iii  polciili;! 
ail  lcvc,  id  csl,  iil  llat  acr;  nlio  inoilo,{'\\\\\ 
cx  a(iii;i  lacliis  csl  ;ier,  esl  iidluic  iiipolcii- 
ti;i  ;i(l  ;icliim  lcvis,  (jiiod  cst  cssc  siirsiim  ; 
siciil  li;ibciis  luibiliim  scicnti;c  ct  iiou  coii- 
sidcnms,  cst  inpolciitia  ad  ;icliim  sciciili;i': 
—  /7^/  diiplicilci'  potcst  ;ili(piid  movcri  ct  rc- 
diici  ;id  ;icliim,  scii  c.\  prima  potcntia  ;id 
sccundam  cl  c\  sccmid;i  ad  ;ictmii  illiiis  po- 
tentlie.  Xam  rciliiciliir  ilc  priiu;i  potculi;i 
ad  actum,  cui  coujuugilur  secuuda  polciilia, 
per  agcus  cxtrinsccuni  prodiiccus  ct  liiMuv 
r;uis  talcm  actuui;  ad  ;ictiiiu  vcro  sccuud;ic 
potcntiie  nou  reducitur  pcr  alitiuod  agcus, 
sed  per  seipsuin  scquitur  t;ilis  actus,  nisl 
sit  aliquod  impedicus  ct  ]U'oliibcus.  Nam 
tunc  per  accidciis  rcducitur  ad  actum  pcr 
rcmovens  ])roliibcns,  iil  ]);itcf  iuduclionc. 
Nam  iu  qiuilitatc,  existcns  in  potcntia  ad 
illaiu,  rcducilur  ad  actnm  per  agcus  pro- 
duceus  laleiu  qu^dilatcm,  qua  iiosita  statim 
scquitur  actus  illins  (]iialitatis;  et  si  sit  im- 
pcdicus  talciu  aclum,  jier  accidcns  reducitur 
a  rcmovcule  taic  im])cdimcntum;  ut  uon- 
dum  liabcus  liabitum  scieuliic  rcduciturad 
actum  pcr  actuiii  doccutis;  liabeus  autcm 
jam  liabilum  scicutijc  uou  oportet  quod 
reducatur  iu  sccundum  actum  per  aliipiod 
agcus,  scd  st;iliiu  ])er  seipsum  opcratur 
considcrando,  iiisi  slt  ali(]uod  prohibcus, 
puta  occu])atio  vcl  iulirmitas  aut  voluutas; 
et  tuuc  per  accidcus  dicitur  movcri  et  re- 
duci  ad  actum  a  removeute  tales  causas 
impcdicutcs.  Similitcr  iu  quautitate,  ante- 
quaiu  Ii;it  addilio  quauli  ad  quautum,  quan- 
tum  rcducitur  ad  actiim  priiuum  per  ageus 
producens  talciu  actum;  postquam  vero 
facta  est  addilio,  statim  sequitur  extcusioiu 
corporeaugmcntaliili,  uisi  ali(]uid  proliibeat ; 
et  illud  quod  removet  lioc  prohibeus,  di- 
citui;  quodammodo  movere  quaulumadcx- 
tensionem.  Et  siniiUter  in  motu  locali:  si 


coliiiiiiia  siisliiic;il  ;ili(iiio(l  ijininc  cI  sic  im- 
|)cdi;il  iiisiim  d;'S('ciidcrc,  illc  (]ui  divcllit 
(•oliiiiin;iui,  iicr  ^ici-idcns  dicitiir  inovcre 
gr;ivc  siipposiluin  coluimuc.  Kt  similitcr  ille 
tpii  rciiiovc!  lapidcm,  i|ui  impcdit  ;i(|ii;im 
cniucrc  ;i  v;isc,  dicitiir  pi'r  ;iccidcns  nio- 
vcrc  ;i(|u;im,  cl  non  i)er  se;  sicut  si  ])il;i 
rc])crciiti;ilur  ;i  parictc,  pcr  accidcns  dicitiir 
movcri  a  p^irictc,  per  seautciu  ;i  i^rimo  pro- 
jiciciitc:  p;irics  ciiini  nou  dcdit  ci  arKiucm 
iiu])ctum;idmoluiu,  sicul  dcdit  pcrcuticus, 
pcraccidcns  aulciu  fuit  quod  dnm  a  parictc 
impcdircliir,  iic  secundum  iiu])ctnm  ferre- 
liir,  codciu  iiujiclu  in;incntc  in  contnirium 
mnlii;n  rcsilirct.  1'^f  simililerillc  (lui  divcllit 
colummim,  non  dat  gravi  supposito  impe- 
lum  vc!  iii!'lin;itioncin  ad  hoc  quod  sit 
dcorsum,  sed  hanc  habuit  a  primo  gene- 
rante,  quod  dedit  ei  formaiu,  ad  quam  se- 
(luiliir  talis  incliiiatio  ct  luotus.  —  S.  Plnjs. 
1.  8;  (lc  Malo  q.  4,  a.  II. 

Sic  igitur  diceudum  cst,  quod  gcncrans 
per  se  est  causa  motus  gravium  et  levium, 
(piia  dat  illis  forni;uu,  quam  conscquitur 
molus;  rcmovcns  autcm  prohibens  per  ac- 
cidens,  quia  statim  ac  allquid  e^t  grave  et 
leve  et  est  extra  locum,  nisi  impediatur, 
movclur  ad  ])ropri;i  loca,  per  se  quidem 
a  generanlc,  t;unquaiu  causa  i^riucipali  et 
propric  quidcm  ageute,  quia  agit  per  pro- 
priam  formam,  ct  producitformam,  adquam 
scquitur  motus,  agcutc  taiucu  consequcutcr 
et  uou  ])riino:  quia  priucipale  agens  dici- 
tur  allquid  agcrc  ])rimo,  et  aliquid  conse- 
qucuter; — agit  euim  ]irimo  dans  formam, 
agit  autcm  conscqucnter  dans  motum,  qui 
consequitur  foriuam;  —  pcr  accidens  vero 
a  removente  ])rohibcns;  sicut  per  se  quideiu 
sol  illumiuat  doiutim,  per  accidens  vero 
qui  apcrit  fcncstram,  (]uje  erat  obsfaculuni 
lumiuis.  .Et  sic  patet,  quod  iu  gravibus  et 
lcvibiis  formauoncst  priucipium  etrcctivum 
vel  activuin  ut  qiiod,  scd  tautum  passivum, 
est  tamcu  aclivum  ut  cjko,  quia  mcdiantc 
forina  gcncnms  producit  motuiu  graviuin 
et  leviuin.  —  Tubula  Concord.  n.  690,  G9i ; 
1.  de  Cado  I.  18. 
^  Ad  primum  ergo  diccndum,  quod  cum 
'  Pliiloso])hus  negat  gravia  et  levia  niovcri 


KK  ClKI.O  KT  MIMM)  —  01  .KST.  .\\\l\   l»K  KI.KMKNTIS  —  .\l;T.  III  U):\ 

;ili  ('Xtcriori  ;i^i'iili'.  laiiliiiii  rriiKivrl   cxlt;-  riidi'   iiuii  i)|iii!'li'l  i|ii(iil   ;ili  ;iliii  iiii|t<'lli'iiU' 

rj(ii-i'in  itiolorciii,  (|iii   liiijiisiiKMli    (-(iriKir;!  inovc^itiir,  siciit  id  (|ii(i(|  |ii>r  vi(tlriiti;iiii  iiKt- 

iiiovimI,  |misI(|Ii;iiii  r(trin;iiii  s|i('i-ili(;iin  siiiit  vcliir,  (|iii;i  iiiill;iin  virtntcin  iiKlil;iin  li:ilicl, 

i-(insc(-iil:i.    .\l(ivciilnr   ciiiin    lcvi;i    (|iiiilciii  ;i(l  (|ii;iiii  sci|ii;ilni- l:ilis  initlns,  sicnt  IkiIiciiI 

siirsiiin,  ,u:r:ivi;i  vcrit  (lcdrsiini  ;i  ^cncr^inlc,  ;ir;ivi;i  cl  lcvi:i,(|ii;c  |tr(tin(lc;i  sitlo  ^'cnci-;iiilc 

iii  (|ii;iiiliiiii   (l:il  cis  r(irin:iiii,  (|ii;iin  sc(|ni-  l;iiii(|ii:iiii     |ti-in(-i|t;ili    <-ins;i     i'(tns('i|iicntcr 

tiir  t;ilis  iiKitns;  :i  r<'iiKiv<'nl<' |)r<iliiltciis  |i('i-  ;i.ii<'iilc,   ;ili    ;ici('  Ncid    t;iin<|ii:iiii  ;i   |ti-(iiii(t- 

iiL'(-i<li'iis  <'l  iKHi  |i<'i-  s<>.  (jniihiin  :iiitciii  |iii-  nciiIc  iiKiliiin,  i|ii;iI('Iiiin  niniiriiin  |ii'i-  sii;iin 

sucrniit,    <|iKiil    |iosl(|n;iin     s|)criciii     siiiii  l<'\il;il<'iii  <-(i;kIjiiv:iI  :kI  iikiIiiiii  (|ni  csl  snr- 

lulcpla,  linjnsinoili  ('<ir|)<ii-:i  iii<li^<'iil  :ilt  :ili-  siiiii,  jicr  sii:iin  ^i-;ivit;iti>in  :kI  iikiIiiiii  dcor- 

(|ii(t  :ili(i  c\li-ins(>(-ii  inovcii  pcr  S(>,  |).-:(>I(>|--  siiiii.  riidc  ;k'|- l;iiiliiiii  rcipiirilnr  ;kI  iiinliiin 

(pi:nn  a  jjcncriinlc,  (piod  loco  citito  IMiilo-  iir:iviniii  <>l  l(>viiiiii  ;id  hciii'  c>sc,  cl  ikui  cx 

soplnis  r('niov<'t.  —   I.  '/<•  dtrlo  1.  IS.  iic<-cssit;ilc,  iil  iii;ilc  dclcriniinivit  .\vci-r<tcs. 

A(l  s(rii)i(hiin  dii-cndiiin,  (piod  :kI  inoliini  —  ;!.  de  (iifli)\.  7. 
ii:itiiralciii  snrticit  li;il)<'r<'  priii<-ipiiim  p;issi-  Ad  sc.rfiini  <'i-,4o  <'l  sepllnnini  (rK-cii(liiiii, 

viiin  <'l  :i(liviiin    f/^^o  ;  (pioiiKxlo  sc   li;il)cl  (piod  ipii;i  toi-in:i  non  csl   pi-iiK-i|tiiiin  :i<-li- 

virtiis  {inivinni  <'l  l<'vinin.  —  Kt  sic  pal<'ha/  viiin  iiiolus  |j:i-;»vinin  ct  lcviiiin  pi>r  niodiiin 

levtiuin:  \\w\\\  clcincnUi  sunt  corponi  iiali;-  movcntis;  scil  sicnt    (pio    m<)V(>ns   inovcl, 

i:ili;i  <'l  li:il)ciil  in  sc  principinm  siii  inolns  idt>()  noii  oporlct  ;ili;iiii  ii'sist<'nti:im  <piJL'nv 

initnralis  passivnin  ol  uon  activnm,nl  (inod  rc  in  lioc  inotii,  (pi;iin  ilhim  <pKe  esl  inl<>r 

scilicct,   ul    <licit     Pliilosophns  (  8.    /V///\.  gencrans  cl  jicnitiim.  —  ;}.  de  Cirlo  1.  7. 
tedl.  SHw.  A).  —  Et  pcr  licc   patcl  solntio         Ad  ocluvnm  dit-cndiim,    (piolt    ;ier    iion 

(id  tertiuni.  —  8.  Plnjs.  1.  8.  codcm  modo  lacit  moliim  violcnlum  <'l  n;i- 

Ad  (jiiartuni  diceiulum,  i|uo<l  rorma  ele-  turalcm,  iit  dicit  IMiilosoplius  ( ;{.  de  C<rlo 

luculi,  nt  sc  tcncl  e\  [larlc  ipsius  clcm<'nti  text.  !28;  c.  '1).  Nam  de  violcnlo  ili<-it,  (pnxl 

mobilis,  lialtct  nitioncm  priui-ipii  p;issivi ;  iil  si  non  essel  ;um-,  non  essel  <pi<)<l  vi   molum 

vcro  se  tcnet  ex  ii;irtc  m'iici:mtis  iiiov<'nlis,  csset ;  de  luilnrali  vero  dl<-it,  <pio<l  :ici  pro- 

lialict  rationcm  iiriiu-ipii  activi.  iKiiKpridcm  movel  inolnin  naluralcm.  liidc  jkI  violcii- 

ctlicicntis  et    ul  (luvd,  scd  foim;ilisct  nt  (juo.  imn  iiecessario  re<iuirilnr  aer,  ad  n;ilui-;ilcin 

—  Tuhula  Convord.  u.  (tUO,  (i!)l.  non  iiisl  ;id  hene  esse  oh  r;ilioiu'm  allatam 

Ad  (juintuin  <liccn<]um,  <pi()d  cniii  iicne-  (^in  c.  ).  —  o.  de  Cwlo  1.  7. 
raiis  sit  caiisa  priiicip:ilis  inoliis  iiravlnin  el 

leviuin  conse(|nenter,  pnta  nu'(li:iiite  l'orm;i,  .\RT1CIH  S   III 

non    iiiilcm    prini;i,  ideo   iion  est  necesse 

(putd  genei-ans    exislal,  sed  snllicit  nt  cxi-         UTUIM  sint  i-hua  elemknt.v  c.uavia 
slat  ibrina,  ineirianle  (|ua  niovet.  (  de  Malo  (JIAM   i.kvia. 

q.  :2,  a.  11  ) —  Vel  dic.  (piod    movcns    et 

uiolum  <lchent  esse  siiniil,  vcl  (pi;mliim  :k1  Vidclur  ipiod  sinl  pluia  clcmcnla  liravia 

principium  motns,  non  autem  (pi:iiitiim  ad  (pi;im  lcvia. 

totuni    inotuni,   ul    patel  in  projeclis ;  vcl  1.  Dicit  cuim   Pliilosoplms  (1.   de  Cido 

(pianulin  rctinelurvis  a  inovente  collala,  nt  tc.ct.  -29  ct  ;W;  c.  i),  (luod  oinnia  elem<'n- 

est  inproposilo;<pi;muliu  cnimiii-;ivci-ctiuct  ta  liabent  gravitatein  pritter  ignem,  eti;un 

tbrinam  d;ilainageuerante,dicilnr  iienerans  ;»er ;    ci-go    i)lui-:i    sunl    eleincnl;i    gravi;i 

luovere  gravc.  —  de  Pol.  (|.  ;>,  a.  II,  ad  .*>.  y\\vM\\  l<'vi;i.  —  'i-.  de  CavIo  1.  ;). 

Ad    secundani     (iiuvstioneni     <riccnduiii.  '1.  rM-;elei-e;»  dicil  Philosoplins(  1.  c. ),  (pujd 

(luod  uou  re(iuii-ilur  ad  motum  natiii-alcm  si  accipialnr  uter  de  corio  suhtili  ct  iutlclnr 

gravinin  et  levium  e\  neccssitatc  acr,  (pii:!  :k'i-c,  m:i.joris  poudi^ris  erit  inlhitus  <|ii:mi 

id    (|uod  movctur  natnraliter,   liahct    sihi  uon  inllatus,  ct  vclocins  movcbitnr  infcrius; 
iuditam  virtutcm,  (puccst  principium  motns.      scd  hoc  esse  nou  potest,  nisi  aer  gravil:itcin 


101  SKCINDA  SECIM».!-:  • 

haborot:  crgo  eliMiicnla  gravia  |»liira  suiit 
qnnni  Irvia.  —  Ihid. 

S.  I'ra'lc'iva,  ilicil  IMiilosoplius  (  i,  (lc 
C(i'lo  /«•./•/.  o[)\  c.  5),  (luoil  si  submovcatur 
acri  a(|ua,a('r  iialiintlitcr  (lcorsuni  lcrclur; 
si  vcro  tollatur  i.unis,  acr  iion  iiisi  vi  fcrclur 
sursuiii ;  scd  lioc  csse  noii  polcsl,  iiisi  acr 
gravilatcui  liabcat  :  ergo  idcm  quoil  iirius. 
—  Jhid. 

A.  l*r.Ttcrca,  onine  ii;ravius  cst  firavc, 
quia  coiiipaiativiis  supijoiiil  posilivuin ;  sic 
cniin  oninc  alhius  cst  albuin ;  sc(^l  acr  est 
gravior  h^nc:  crgo  acr  csl  gravis,  cl  sic  plu- 
ra  suiit  clcnicnta  gravia  (piain  Icvia.  —  .■>. 
de  Civlo  I.  .i. 

Scd  coiilru  c.sl,  (piod  PliiIos()})lnis  (1.  de 
Cwlu  teul.  18,  c.  S;  S.  de  Cu-lo  texl.  :28, 
c.  ^l;  A.  dc  C(vlu  tcxl.  ^ll,  c.  i)  docet,  (piod 
duo  sunt  elenicnla,  (pioruin  uniiin  cstabso- 
lute  grave,  aliud  absolutc  lcvc,  puta  tcrra  et 
ignis  ;  ct  duo  sunl  rcspcctive  levia  et  gravia. 
iXani  aer  respcctii  ignis  est  gravis,  respcctu 
aquae  levis,  aqua  vcro  rcsi^ectu  terra)  est 
levis,  respcctu  aeris  gravis.  —  [.  de  C(vlo 
1.  5;  o.  de  Ccjelu  I.  7;  \.  de  Cado  1.  3. 

Ukspondeo  dice.ndum,  quod  neccssc  est 
dicere  non  esse  plura  elcnicuta  gravia  quam 
levia,  sed  esse  nnum  elcmcntum  gravis- 
simum,  allenim  lcvissimum,  et  duo  mcdia, 
partimgravia  partim  lcvia,  sirespecludivcr- 
sorum  cousidcrcnlur.  Et  quidem  de  primis 
duobus  probatur  c\  dcfinilione  gravissimi 
et  levissimi.  Gravissimum  enim  cst,  (juod 
substat  omnibus  ([ux  deorsum  feruntur; 
lioc  autem  non  nisi  unum  esse  polest,  quia 
si  plura  essenl,  luillum  eoruin  substaret  om- 
nibus  qua3  deorsum  feruntur.  Similiter  lcvis- 
simum  est,  quod  supcrcmlnct  omnibus  qmc 
feruntur  sursum;  quod  similiier  est  unum 
ob  eandem  ratioiicm.  —  4.  de  Coelo  1.  S. 

Et  confirmatur  primo,  quia  ad  sensuin 
vidcmus,  quod  icrra  et  omnia  terrea  sub- 
stant  omnibus  corporibus,  et  fcrunlur  sim- 
pliciter  ad  mcdiuin.  Mcdium  eiiim  dctcrmi- 
natumest,quianon  contingit  ali(iuid  corum 
quce  moYcntur,  in  infinitum  lcrri,  uisi  pcr 
reiterationcm,  ut  contingit  in  niotu  cceVi, 
sccundum  intcntioncm  Plnlosoplii.  Et  simi- 
liter  videmus  iguem  supereminere  et  super- 


IMlll.dSOPIIIA    .NATIIIAldS 

fcrri  oinnibiis,  etiam  ipso  aere;  nam  positus 
iii  acrc  sursum  fcrtur  ipso  qiiiescente.  Unde 
ncccss(!  est  (piod  inoveatiir  ad  e.xtremiiin 
locum  simplicilcr,  cl  pcr  conseipiens  (piod 
nullain  gravilatein  liabeat.  Si  cniin  liabe- 
rel  aliipiam,  tunc  substarel  alicui;  lioc  eiiim 
dicimiis  gravc,  (piod  siinpliciter  vcl  alicji 
siibslal.  El  si  boc  c.sset  verum,  es.set  ali(juod 
aliud  corpus  (juod  moverctiir  ad  e.\trenuiui, 
(juod  oninibus  siiiicrcmincl ;  nunc  aulcin 
noii  vidcmus  aliijuod  talc  pi-ioter  ignem. 

Sc-iuido,  (juia  cuin  sil  ali(juod  mediiim 
('[  aliquod  c.\lrcmum  delcrmiirita  ad  iuvi- 
ccm  j)luriniuni  dislanlia  localiler  (iit  jiatef, 
pnclcr  dicia,  c\  eo  (ju(xl  ignis  a  deorsuin 
movclur  sursuni  ad  angulos  similes  sjiliiB- 
ralcs;  ef  similitcr  nnaqua^cjue  pars  tcrrae 
ci  omnc  Iiabcns  gravilaicm  fertur  deorsum 
ad  sindlcs  angulos  sjilucrales,  cum  movea- 
tursccundum  rectum  ct  tcrra  sit  circnlaris); 
rationabiliter  sunf  duo  corpora  extrema, 
grave  et  leve.  Locis  ciiim  naturalibus  exi- 
stcniibiis,  nccessc  est  essc  corpora  mobi- 
lia  ad  ilia,  quia  locus  naturalis  non  est  siiie 
corpore.  Undecum  sintduo  loca,  e.xtremum 
scilicet  ct  mcdium  in  mundo,  necesse  est 
esse  corpora  mobilia  ad  illa.  Ilujusinodi 
auiemsunt  gravc  et  lcvc  simpliciier;  et  ha^c 
alia  non  sunt  priclcr  ignem  ct  ferram,  uf 
scnsu  j)aici.  —  Ihid. 

Quod  aulcm  praiicr  duo  c\irema  elemenla 
sint  alia  diio  inlcrmedia,  puia  aer  et  aqua 
respeciive  gravia  et  lcvia  (aer  (juidem 
gravis  respccfu  ignis,  levis  autcm  respectu 
aqua);  aqua  vero  levis  respectu  terroe,  sed 
gravis  respcctu  acris),  probafur,  quia  si 
danfur  c\ircmum  cl  medium  in  mundo, 
cum  luec  sint  coniraria,  nccesse  est  inter 
Iiacc  contraria  dari  medium.  Duorum  enim 
conlrariorum  niliil  j>rohibet  esse  unum  aut 
plura  mcdia.  Omnia  eniin  confraria  primo 
ct  princii^aliter  dicia  mcdium  liabcnf,  ut 
l)robafur  10.  Mcl(ip]n/s.{texl.  43 ;  1.  9,  c.  7), 
(juwdam  quidcm  unum,  qu^edam  plura,  ut 
jiafcf  in  coloribus.  Quare  inter  duo  corpora 
e\frcma,  graveet  levc,  dabifuraliquod  cor- 
j)us  grave  medium,  quod  ad  utruiiique 
cxfremoruiii  comparatuin  rafionein  utrius- 
que  liabeat ;  ct  per  consequens  erit  aliquis 


I 


\)K  cdiLo  KT  .Mrxno  —  or.KST.  \\\i\  !»!•:  i:l»:m i:\ris  —  wvw  m       k».'. 

lociis  iiilcriiiciliiis.   niii;i   riiiiii   lociis  ii.ilii-  csl    I'iiili»s((|iliiis;  sri-iis  vcro  si  sil   iiill.iliis 

|-;ilis  11(111  csl  siiit'  (•(»r|)(ii('  ii;il(i   iiKivcri  ;i(l  ;icrc    rciiioio  :i  lcriM,   \r\   si   lo(|ii;iiiiiir    dc 

i|isiiiii.  :iii!  iiicxislciilc,  ciii  |iro|iorlioii;iliir;  ;icrcscciiii(liiiii  ii;iliir:iiii  sii;iiii  <lis|iiisilo,  ilc 

iii;ii!ircs!iiiii  csl,  i|iiii(l  iicccssccsl  iiilcr^M;ivc  inio    iiilcHi.LiciKli    siiiil    Siiii|tliciiis,    Tliciiii- 

cl  lcvc  siiii|»ricilci-  sil  ;ili(|iii(l  iiicdimn,  (iiiod  sliiis  cl   l'lo!cm;i'.is  iic;i;iiili's  ;ii'rcm  iii  loco 

sil  ^r;ivi'  cl   lcvc  :i(l  ;irni(l,  qiiod   iiimiriim  siio  |zr;ivil;ilcm  li;il)crc.  —  /hiil. 

r()iii|);ir;iliiiii  ;iil  lcvc  sil  ^fr;ivc  c!  com|);ir;i-  Ail  fcrliinn  dicciidiim,  i|iioil  si  loi|ii;iiiiiir 

liim  ;i(l  \ir.i\v  sil   lcvc.   Kt  sic  |);ilcl,  (|iiod  Ai'  ;icrc  scrtimhDn  .vc  ct  scciiiidiim   ii;iliir;i- 

iiilcr  i^nicm  cl   lcrcim   dchcl  cssc  ;irK|iiod  lciii  sii;im  dis|ii)sili()iiciii,  iioii  Inhcl  :ilii|ii;mi 

cor|uis  mcdiiim.  Iliic:mlcm  noii  cssc  iiiiiim  }:r;ivil;il('m,  p;'r  (|ii;mi  cx  loco  siio  iiiovc;iliir 

l;iiiliiiii    s|)ciic,  scd    diio,  |)ii!;i    ;icrciii    cl  dcorsiim,  i|iioiii;im  ;icr  scciiiidiim  smiiii  ii:i- 

!i((ii;im,    m;milcsliim   csl    liim   sciisii,    liiiii  liir:ilcm     (lis|)osilioiicm     li;il)cl    i|ii:ilil:ilcm 

i|iii;i  si  siml   diio  clcmciil;)  c\li'cin:i,  [)iil;i  iiiiimi   siiii|)licciii,  (|ii;c  cs|    |)]^iiici|iiiim  siii 

ijiiiis  ct  lcrni,  iicccssc  csl  ;ili;i  diio  iiilcr-  iiioliis  ii:iliir;ilis,  (|iiod  oslciidit  simplicihis 

iiicdia  c^sc,  iil  dicil  Pliilosopliiis  (  i.  (/c  fw/--  rorin;c  siil)st;iiili;ilis  ipsiiis,  i|ii;c  csl  |)cr  sc 

/c  /<•./•/.  'M  \  c.  .')).  N;iin  si  iimim  coiilniriiim  c;iiis:i  illiiis,  cl  cli;iiii   iinihis  loci  ct  simpli- 

csl  in  ii;iliir;i,  ncccssc  csl  ct  allcriiin  cssc  ;  cit;is,  ;i(l  (pi;im  |)Ci'  ip.s;mi  movcliir  |)cr  .sc ; 

i;iiiis  autcm  scciindiim  nalnrain  csf  calidiis  |)cr    isl;im     ;mtcm    (pKilihdcm    siinpliccin 

cl  sicciis :  crgi)  ncccssc  csl  dari   corpiis  ci  ipiicscil  in  loco  siio  n;iliir;ili,  ciiin  cst  in  co, 

o|)positiim  scciindmii  ii!r;iiii(pic  (pi:ili!;ilciii,  cl    movcliir  ;kI    ipsiiiii,    iihiciiiKpic    fiicril, 

(jiiod  vocamus  a(pi;im,  (pi;c  csl  Irigid;!  cl  sivc  dcorsiiin  in  loco  tcira'  vcl  ;Kpi;i«,  sivc 

lmmi(l;i.  Hursum  lcrra  cst  IVi.uid^i  cl  sicc:i ;  sursiim  iii  loco  i.unis.  Si  ;iulcm  |)i'r  ips:ini 

crgo  (lcl)ct  (lari  :iliiid  corpiis  ci  opiiosiliim,  iiiovcliir  ;id  loriim  siiiiiii  cl  (piicscil  in  co, 

(juod  sit  c;ilidiim  ct  luimidiim,  (piod  voca-  criio  |)cr  ii)s;iin  non  inovcl)iliir  c.x  iji.so.  Iin- 

niiis  aercm.  Kl  sic  m;mircstuin  cst  non  cssc  j^ossihilc  cniin   cst    (juod   aliijiiod  corj^us 

|)liira  corjiora  i:r;ivi;»  (piam  lcvia,  scd  cssc  simplcx  movc;itur  jicr  unam  rorm^im  sim- 

diio  jj[r;ivi:i,  iimim  simplicilcr  cl  ahsoliilc,  j^liccm  ad  arKjiicm  locuin,  cl  cx  illo  ilcriim 

cl  allcrmn  sccimdiim  (jiiid  cl   rcspcctivc;  movcaliir;  n:mi  cuin  jicr  ist:mi  (piic.scal  in 

cl  simililcr  cssc  diio  lcvi;i,  uiuim  sim|)!icitcr,  loco  suo,  pcr  i|)s:im  uon  inovchilur  cx  co, 

;illcrum    rcspcclivc,  siciit    dictum    cst    dc  (juia   iiullum  corj^us  pcr  e;indcm  lorm;iin 

jiravi.  —  \.  de  Cwlo  I.  c3.  (juiescit  in  arKjuo  loco  et  movelur  cx  illo. 

.1(/    i>riminn    ei"go    dicendum,   (piod    ;i  Et  lioc  modo  loculi  siiu!  j)!iiloso[)lii  asscr('ii- 

l'liilosoj)lio  dicuiilur  omiiia  eleinciita  iiravia  tes  aercm  iu  loco  suo  nou  Imhcre  <Tr;ivit;iteui, 

l^raMcr  iiiuem,  quia  praMcr  iiinciii  tcri;i  csl  el  utrein  iiill;iliim  nou  e.>sc  gr.iviorem  noii 

itravissimum  elcmenlorum  ;ihsolii!c,  rcrKpui  iu!l:ilo.  —  Si  aiilein  loijiiamur  dc  •.wnymnn- 

vero  duo   inleiMncdia  sunt  gravia  cl  lcvi;i  ihnn  nrcidcn^  et  secundiim    disj^ositioucm 

rcs|)cctive  seu   ratiouc  diversoriim,   iit  di-  ejus   priuternaturalcm,  sic  uiliil    prohihet 

ctuin  est  (in  c.  ).  —  Vcl  cUc,  (jiiod  :ier  pro-  acrem  in  rcgionc  sua  ari(juamli;d)cregr;ivila- 

j)C  lcrram  ct  a(|ii;mi,  cum  maxime:iltcrelur,  tatcm,et  j)cr  cou.se(jiiciis  naluralilcr  dcsccu- 

iurrigidcliirct  ingrosscliir,  jiotest  etiani  con-  dcrc  dcorsuin,  si  rcmov(Miitiir  coi"j)ora  siih 

cijicrc  in;ijorem   sir;ivit;ilciii ;  et  sic  verum  illo  cxistciilia.  Contiiiiiit  cuim  ;iercm  jiro- 

est,  considenmdo  t;dcm  aerem,  plura  esse  iiiiKpiiim  terr;r  vel  a(ju;e  tVigiditale  ijisius 

elemcula  gravia  (juaui  levia ;  verum  de  ele-  ingrossari  cl  inrrigid^iri  |)i\eter  naturam  ejus 

nicutis  judicandum  cst  sccundum  jirojirias  (siciil;ujuac-iletll  al)igne);et  (juia  fri.uiditas 

uaturas,  ct  uou    scciinduiii    ea    (juie    illis  csl  c;iusa  gravitatis,  contingit  ijisum   licri 

armude  accidiint. —  't.  ilc  Cwio  \.  :].  gravein   j^iuMcr  n;iturain   suaui,  et   conse- 

Ad  secunduni    diccndum,  ijuod  utcr  in-  (jueutcr  ipsum  moveri  deorsum  ad  lociim 

llatus  aere  crasso,  vicino  scilicct  aiju:e  ct  aijiuw  Kt  sic  aer  per  accidens,  secuudiim 

!ciTcT,eslgraviornon  inllato,  eldeeolocutus  cjuod  huiusmodl,  gravis  est  in  aliijua  jKirle 


iik; 


SKCr.NDA  SKCC.ND.K  —  IMIILOSOIMII  \  .\.\T(II.\LIS 


rcjiioiii.s  sii;f  il  |icr  iicciiiciis  iiioNcliir  dcor- 
siiiii  c\  |)iiiici|tio  iiilriiiscco  pcr  accidciis 
t'.\isl»'iili  iii  ip.^o  c\  |Hd|tim|iiilalc  lcna'  cl 
ji(|ii;i';  siciil  cl  aci  viciiiiis  i^iii  siilililialiis 
calidilalc  '\i^n\^,  |iia'lcr  iialiiralciii  cjiis  dis- 
|tosilioiiciii  iiiovcliir  scciiiidiini  aruiuid  ad 
rc-iioiiciii  ij^iiis,  cl  ij^iiis  iii  infcriori  pailc 
cjiis  iii^rossaliirliiiiiiidilalc  acris,  cl  scciiii- 
diiiii  ali(|uid  iiiovclur  dcoisuiii  ad  rci^ioiicin 
acris.  Kl  lior  iiiodo  polcsl  acr  liahero  {.,n'avi- 
ialciii  iii  rcjiioiic  Mia  ti  |)criliaiii  iialiiralilcr 
rcni  dcorsuiii.  Kt  secunduiii  liiiiic  iiiodiiin 
lo(|iiiliir  .\rislolcIcs  (U'  acrc,  ([mndo  (A.de 
(]ii'lu  If.il.  .-)(►;  c.  i)  difil  ijisuiii  lialterc 
gravilalciii  iii  rej,;ion('  siia  cl  moveri  deor- 
sum  dislraelis  inrerioribus,  cl  non  nisi 
violenler  lcrri  sursuni  ad  locum  ii-nis,  i,mie 
sublraelo.  Kt  seeuiidiim  liiinc  modum  iiolest 
esse  verum,  (juod  si  uter  replealur  aeresic 
disposito,  gravior  sit  seipso  non  replelo. 
—  i.  (lc  Ca'lo  I.  :]. 

A(l  (luaiiuiit  dicendum,  (juod  compara- 
tiviis  si  proprie  accijiiatur,  iira-snpponit 
posilivum  el  inlerl  ipsum  ;  sed  (piandoipie 
comparatio  est  abusiva,  puta  cum  aii(piid 
comitarative  dicitur  i'esi)ectu  opi)ositi,  sicut 
si  dicitur:  cygnns  albior  corvo;  vcl  etiam 
si  (licalnr  comitarative,  propter  ([uod  miims 
participat  de  opposito,  ut  si  dicatur  a^tbiops 
albior  esse  corvo,  (juia  est  minus  niger;  et 
simililer  dicilur  aTKiuod  minus  malum  esse 
eligibilius  magis  malo,  cum  tamen  nialum 
non  sit  eligibile,  ncc  letliiops  sit  albus;  et 
secundum  bunc  modum  dicitur  aer  gravior 
igne,(|niaestminuslevisillo.Verum(iuianon 
consuevit  Aristoteles  argumentariex  locutio- 
nibus  ambiguis,  ideo  dicendum  est,  (piod 
(lujedam  sunt,  quce  dicuntur  absolute,  sicut 
album  vel  dulce,  et  in  talibus  comparativis 
prcesupponitur  positivuin  et  inrertur.  Ouje- 
dam  autem  sunt,  (jua^  dicnnlnr  (piando^pie 
absolute,  ({uando(]ue  comparative  seu  rela- 
tive,  sicut  grave  et  Ieve;nam,  ut  dicitur 
4.  de  Ca'lo,  ignis  dicilur  absolute  levis, 
lerra  autein  absolnte  gravis,  aer  autem  ad 
igneni.  (luidem  gravis,  ad  aqnam  vero  et 
lerram  Ievis;sic  et  a^pia  ad  ten-am  quidem 
levis  est,  ad  ignem  autem  et  aerem  gravis. 
Manifestum  est  autem,  quod  id  quoU  est 


absoliile  grave,  est  eliam  grave  per  coiiipa- 
tionciii  ad  alia,  cl  pi*!'  Iiiiiu-  modiiiu  oiiiiie 
grave  (.'sl  gravius,  el  o.nne  lev(!  esl  Itniii-;. 
.Non  lamcn  se(piilur(|uo(l  omne  leviiis  est  leve, 
aiit  oiniie  gravins  est  grave,  (jiiia  non  se- 
(|iiiliir  quod  si  est  leve  ad  alia,  sit  leve 
absoliit(';et  eiideinest  iMtio  de  gravi;  (piod 
palel  siinililer  iii  uiagniludiiH'.  .Magniim 
eiiiiii  (•(Miimuniler  acceptuin  dicitur  ad  ali- 
(piid,  iil  p;dcl  iii  Pnciltnnn.  Sed  apposituin 
aliciii  rci  diciliir  aiisoliilc'  nrignuin,  quod 
perliugil  ;i(l  (|ii;iiilil;ilciii  debitam  illi  rei  ; 
siciil  Iioiiio  dicilur  inagnus  absolute,  (|ui 
pcrtiugit  ad  pcrfechim  (pnmlit^ilem  liominis. 
Kl  ila  patet  (piod  magniim  dicitur  absolute 
et  ad  alitpiid.  l'ude  est  (piod  omne  uuiguuni 
absolute  diciltir  iiuignum  ad  aliipiid,  (piod 
est  esse  in;ijiis;  noii  ;iuteni  oinne  majusest 
absolule  m;igiium;  niulta  eiiim  sunt  qua) 
;»bsolutecoiisiderala  sunt  parv;i ;  qu;etainen 
aliis  suiit  iiKijora.  Et  secundum  liunc  mo- 
diim  aer  licet  sit  gravior  per  coniparalio- 
neiii  ad  igneiii,iion  tanicn  est  absolute  gra- 
vis,  quia  gravitas  illi  coinpetit  tanlum 
comparalive,  non  absolute.  —  S.  de  Cxlo 
I..J;  i.  (/('  Ca-lo  I.  3. 

ARTICCLUS     IV 

UTRL.M     OMM.V    ELEMEM.\.    PR.ETER     IGNEM 
H.^BE.VNT    GRAVITATEM   ET   GRAYITENT   L\ 

PROPRIlS   LOCIS. 

Videlur  (juod  omnia  elementa  praeter  ig- 
nem  liabeaiit  gravitalein  et  gravitent  in 
propriis  locis. 

\.  IVobal  enim  Pliilosoplius  (4.  de  Cm- 
lo  text.  i29  ad  39 ;  c.  4-  et  5 ),  quod  aer  in 
proprio  loco  habet  gravitatem  et  gravitat, 
experientia  utris  de  corio  sublili,  qui  intla- 
tus  aere  et  in  loco  aeris  existens  velocius 
descendet  inferius  quam  non  inflatus ;  quod 
iion  esset,  si  aer  gravilatem  non  haberet 
et  iion  gravitaret  in  proprio  loco.  —  4.  de  ' 
Cwlo.  I.' 3. 

^.  Pnetere;!,  dicit  Philosophus  (4.  de 
C(vlo  lexl.  39;  c.  5),  quod  aer  et  aqua 
submotis  corporibus  substaiilibus  eis  nio- 
ventur  deorsum  a  regionibus  suis  naturali- 


I)K  ClKLO  KT  .Ml-NOO  —  Or.KST.  \\\IV  UK  KKKMKNTIS  —  AIST.    V  107 

tiM-;   i^tiiis  aiilciii,   si  rcinovcaliir  ;iri-,  iioii  siiiilmclis  (•(trporilms  iiifcrinriluis  ilfsccinlil 

IVirliir  (lcorsiiiii    iiisi   |icr  violciili;iiii ;   scd  (lcorsiiiii  pcr  },'ravil;ilcm,  (iii:iin  li;«ln'l,  |»i-;i'- 

hoc  iioii  cssct,  iiisi  ;icr  ^r;ivil;ilciii  li;il»crcl  lcrii;iliir;ilciii   sciliccl.   —   Kl   cx   liis   |i;ilcl 

iii    proprio    loco,   pcr  (pi;iiii    (lcscciidercl :  ^^^/ /</•//;/(//// cl  .vc'"/"/"'"  objcclimi.  —  i. '/f 

ci>'o  clcmciil;i  li;iliciil  <:i;ivil;ilcm  iii  propriis  Oc/o  I.  :]. 

I^it-iv;.  __  Ihid.  A(l  lcrliinii  dicciidiim,  tpiod  sciisiis  Plii- 

;1.   lV;i'lcrc;i,    niilo.soplms  (.-1.   <lr   drli,  loso|)lii    csl,  (piod   ;icr  ipii;!    siiblilis    cst, 

/cW.  1>S;  c.4)(licil,  (piod  ;icr  cl  ;i(iii;i  siiiil  polcsl   lacilc   rccipcrc   moliim,    pcr    (picm 

ncccssari;i  iii  iiiolii  proiccloriim,  (pii;i  li;d)ciil  iiinvcat  dcorsum  cl  sursuiii  c;i  «pi;c  proji- 

iinlur;iiu  }ir;ivis  ct  lcvis,  pcr  (|ii;iiii  possiml  ciuulur. 
(Icorsum  cl  sursum  lacililcr  movcri ;  ciim 

crjio    nioliis  projccloriim    li;il   dcorsiim   iii  .MlIIKl  Kl  S    \ 
acrc,  oporlcl  ipsiim  luihcrc  ^iijivihilcm,  pcr 

(|ii;un  deorsum  fcnittir.  —  ;}.  ih'  Cirlo  I.  7.  niUM  .motus  .N.\Tnt.M.i>  i:i.r.Mi:.NTourM  srr 

Si'(l  conlni  c.s/,  (piod  IMoloiUiiMis  (  lih.  dc  VKi.ociui;  in  riM-:. 
Pon(lciil>its)o^W\u\\l,  (|U()d ncc  ;i(M"ucc  :i(|u;i 

in  propri;i  iv.niouc  <'r;ivi!;il(MU  IkiIkmiI  ;  cl  dc  Vidcliir  (piod   molus  |ir;iviuiii  cl  lcviuiii 

aipia  osl(Mi(lil  c.\  co  (piod  iiiiiii(M'<i(Milcs  sc  non  sil  vdocior  iii  liiic. 

in  a(Hi;i,(|ii;iinvis;ul  iii;i^ii;iiii  prorundihikMii  |.  Dicil  (Miim  Pliilosoplius  ( .'>.  /V///.s.  tr.rl. 

subnHM-iianlur,     noii     siMiliunl     jir;ivilal(MU  A\\  c.  'o,  (piod  moltis  irrc.uMihiris  cst,  (jui 

ipsius,  ilhim  ;iultMn  s(Milir(Mit,  siessct  izravis;  nou  csl  ictpKililcr  vclox  pcr  toluiii;  rc,mii;i- 

et  de  acrc  probat  cxpcri(Mili;t  opposila  illi,  ris  V(M'o,  tpii  csl  ;c(iti;ililcr  vclox.  Scd  inoliis 

(|uain;ilVcrl  IMiilosoplms  I.  siipra  cit. —  i.  ^/('  ii;itur;ilis  •iraviiim  cl  lcvitim  csl  rcjiiihiris. 

Civlo  \.  S.  Dicil   (Miim   Pliilosoplms  (il/id.   Irrl.    \:\), 

Rkspo.ndioo  DlCKNDrM,  (piotl,  iil  cx  diclis  (piod  potcst  ;irKiuid  movcri  Ioc;ililcr  iii  m;i- 

palcl,  duplicitcr  hxpii  possumus  dc  aere:  oniliidinc  r(\mil;iri  cl  iiuiformi,  ^iltpic  adeo 

luio  modo  sccundtini  se  et  secundiim  n;ilu-  rciiularilcr,  si  fendur  per  circuliim  vcl  pcr 

ralein    sii;mi   disposilioiuMn ;  cl   lioc  modo  lincam  rcchmi;  motus  auleiu  u;tltiralis  gra- 

aer   nou    iiabet    alitiii;uu    iiravil;il(Mn,   per  viuin  ct  lcviuin  csl  pcr  lincam  rccbiin:  er- 

(luani  ex  loco  suo  inovc;itur  deorsum;  et  go  l;ilis  in(')tus  nou  esl  velocior  in  liiie.  — 

hoc  niodo  loculi  suiil   PIoIciikvus  cI  TIic-  .").  /V(//.v  1.  7;  8.  /V///s  I.  40. 

niisliusexposilor.Vrislolclis,  negantesaereni  -2.  Prieterea,  nalura  est  delerminala  ad 

in  proprio  loco  gravilare;  et  Iioc  modo  uler  nuuin ;  sic  in  niotu  recto  est  determiu;iliiin 

implclus  acrc   noii  cril   irravior  iilre  non  principitim,  incdium  el  linis,  til  dicit  Pln- 

implcto  aere.  Alio  modo  potest  aer  cousi-  losoplius  (8.  Pln/s.  k\rl.  70;  c.  9);  ergo 

derari  secundum  dispositionein  priVleriKi-  in   inolu  nalunili   liraviiim  cl  Icviuin,  (lui 

turalcm  (\jus,  cl  sic  niliil  prohibet  acrcm  recttis  csl,  crit  cliam  dctcrmin;a;i  velocilas 

iu  regiouc  sti;t  li;ibere  alitiuain  gnivilalem.  a  natura,  et  ila  iion  erit  velocior  in  liuc.  — 

Quia   cuim    conrmgil    iiercin    propintiiitiin  .'{.  de  Cado  I.  5;  8.  Plnjs.  I.  :20. 

lerrie  vcl  ;i(|iia'  friiiidilalc  ipsortim  ingros-  :].    Prwterea,   inotus   ab   exlrinseco    cst 

saii  el  infriiiidari  piiclcr  iKiluram  cjus,  cl  v(Mocior  in  principio  (iiKiin  in  tiiie,  ul  dicit 

frigiditas   est    causa   gravcdinis,    conrmgit  Pliilost)pIius  (2.  dc  C<rlo  h\rl.  S.);  c.  0); 

ipsuui  lieri  gravein  prielcr  niiluram  ipsitis,  scd  inoltis  naliiiidis  gravium  et  levium  est 

et  consciiucntcr  niovcri  deorsum  ad  lotMiin  iib  iutrinseco;  gnivia  eniin  ct  levia  traliun- 

atpKo,  et  sie  per  accidens  esse  gravein.  Kt  liir  in  suo  molu  ii  line,  ad  (picm  UMiduut, 

sccuudum  liunc  moduin  Io(iuilur  Pliiloso-  ut  dicliiin  esl :  ergo  molus  ii;ituralis  gni- 

phus  de  aere,  ctiin  dicit,  (piod  uler  plcuus  viuni  et  levium  non  est  velocior  in  tine.  — 

iiere  est  gravior  scipso  non  repleto  aere ;  -i.  dc  C(vlo  I.  8. 

et  simililer,  cum   de  eodem  asserit,  (|uod  Sed  ronfra  :    I.  Philosophus  (8.   Plins. 


m  SKCIWDA  SKCIND.K  —  I'1IILOSOI'III.\  .WTIP.AUS 

tc.it.  TC»,  c.  !»;  (le  C<rl<>  tc.it.  8S  ct  S!),  c.  S;  ('onscfiiiciis    vclociiis    lcrliir   ml    |)ro|)rium 

-2.  ilc  lUclo  tc.it.  ;{.■>,  c.  (i  )  (licil,  (|ii()tl  (|ii;c  lociiiii.  Vclocil.is  cniiii  major  cl  ininor  so- 

inovciiliir  iiKilii  ivclo  iKiliinili,  iil  clcinciil;!,  (|iiiliir   iii:ijorciii   ct    iiiiiiorcin    ^n-avilatcin  ; 

vclocins  inovciiliii-  in  liiic  (|ii;mi  iii  princi-  iii;ijor  aiitcin   ifiavitas  jfiavis  oritur  ex  iii;i-  ' 

|,io.  —  S.  /V///.V.  I.  -20;  I.  '/(•    Cirhi  1.    17  jori  (lcsccnsu  ;  (iiuinlo  ciiiin  jinivc  corpii 

ct   IS;  '1.  ilc  C(clo  I.  S.  ;iiiil)liiis    (lcscciidil,    co  \clocilas    cor|)(tii 

'2.   l'r;t'tcrc:i,  cuni  ii;iliir;i  iii;i.!.;is  ;iccc(l;il  iii^ijor  csl,  cl  similitcr  gravitas.  N;iin  corpii 
ail  tcnniniim  silii  convcnicnlciii,  (lchct  vclo-     ,ur;ivc  vclo.x  cst  pcr  suam  ,u;r;ivit;itcin,  ;iii- 

cins   fcrri    ciim    appropiii(pi;il     ;iil    illiim,  licliir  aiitcm  j-ravitiis  clcmcnti  gravis  in;i}ii 

(pi;mi  ciiiii  rci-cilil  ;il)  illo;  scil  illinl  csl  iii  (lcsccndcntis  pcr  pliircs  i);irtcs  acris  rclicli 

liiic  iiiotiis,  lioc  iii  principio:  cr.yo  iiioliis  ;i  lcrgo  et  dcsccndcntis  iiroptcr  dcscensuin 

n;itiir;ilis  cst    in   liiic  vclucior.  —  l;i  ±v,  l;ipidis.   Cmn   cniiii  acr  iirope  terniin  cxi- 

(j.  :]'),  ;i.  0,  c.  cl  ;id  (i.  stens  ab  aqme  et  terra'  rrigiditatc  sit  iucras- 

Hesih)M)KO  DitiE.Nnr.M,  (piod  vcrissimiim  satus,   (it  gravis,   cl   n;iliiialiler  desccndil 

est   el  sensu  in;milcstiiiii,  (jiiod  gravia  et  deorsum,  ut  dicit  IMiilosophus  (4.  Je  Cwln 

lcvi;i,  (|ii;iulo  magis  descciidiiiil  vcl  ;isceii-  te.rt.  .j() ;  c.  5);  el  per  consequens   aiigcl 

diiiil,  vclocius  movciitur  in  liiic  (pi;im  iii  gravilatem  gravis,  et  eo  intigis,  quo  jiliis 

priiicipio.  Vciiim  liiijiis  ;iccidcnlis  ratioiicm  aeris    descendit ;  (piod    conlingit,    qu;iii(l(i 

assign;irc    diriicilc    cst.    HipiMichus    enim  grave  in;i,uis  ;i]j  emincnti   loco  descendil. 

ill;mi  assi,tiuat  ex  parte  movcntis  per  violeir  riide  m;inilestum  est,  quod  motus  natiini- 

tiani,  qiiia  (pi;iiito  inagis  elon,n;itiir  iiiolus,  lis  ,uravium  et  levium  est  in  fine  velocior. 

taulo  iiiiuus  remanet  de  virtute  moventis,  —  1.  dc  Ca-lo  1.  17;  i,  de  Ccelo  1.  3. 
et  sic  inotus  lii  tardior;  unde   molus  vio-         Ad  primuni  ergo  dicendum,  quod  duo 

lentus  iii  priuci|)io  (prKJcm  iiilcudiliir,   iu  suut  inodi  iiTcgularitatis  in  niotu  :  unus  esl 

fine    autem    remittiliir,    iii    t;mtum    quod  sumptus  ex  parte  rei,  iu  qua  aliquid  movc- 

fiiKiliter  grave  nonpotestplus  sursum  ferri,  tiir,  ut  ]);det  prtccipue  in  motu  locali,  (pii;i 

sed  incijiit  moveri  deorsum  proplcr  iiarvi-  imiiossibile  cst  quod  motus  sit  regularis 

tatcm    cjiis    (|uod    rcmanscrat   de    virtulc  vcl  uniformis,  qui  iion  transit  per  ma,uiii- 

motoris  violcuti,  (puo  (pianto  magis  inino-  tudinem  regularem,  id  est  unif(jrmein.  Di- 

nilur,   iiiotus   coulr;irius    fit  velocior.   Scd  cilurautcm  magniUido  regularis  vel  unifor- 

ista  ratio  est  particuhiris  solum  in  his  qucO  mis,  cujus  qUtTliljct  pars  uniformitcr  sctpii- 

inovcntur  u;iluralitcr  pust  motuin  violcii-  tur  ad  aliam  partem,  ct  sic  quKribct   iiars 

tuin  ;  noii  autcm  locum  habct  in  his  qua)  potcst  supponi  altcri  parti,  nt  patct  in  linea 

inovcutur  naturaliter,  eo  ipiud  gcucrantur  ex-  circulari  ct  ctiamin  recta.  Maguitudo  autciii 

traproiirialoca.  —  .l//?assi|inavcrunt  hujus  irrcguhiris   cst,  ciijus   non   qucclibct    iiars 

causam  cx  partc  incdii,  pci-  quod  fit  motus,  se(|uitur  ad  aliam  partem  uniformitcr,  sicul 

puta  acris,  qui  minus  resistit,  quanto  plus  patct  in  duabus  lincis  facientibusangulum, 

proccditur  in  motu  uaturidi,  et  idco  minus  (luaruui  una  applicatur  altcri  non  in  dirc- 

potest  impcdirc  niolum  ii;ituralcm.  Scd  et  ctum,  sicut  partcs  unius  linca3  sibi  inviceiii 

luTc  ratio  nou  minus  comiictercf  iii  motilius  iii  directum  applicantur.  Et  ideo  motus  cir- 

viuleutis  quani  naturalibus,  iuipiibus  tamcn  cuhuis    cst    rcgularis    et    similitcr   motiis 

coutrarium  accidit.  rcctus ;  scd  mofus  reflcxi  ct  obliqui,   qui;i 

Et  ideo   dicendum   cst  cum   Aristotelc,  faciunt  angulum,  non  sunt  regularcs  nec  iii 

quod    causa    hujiis    accid(Mitis    est,   quod  in;ignitu(linc  rcgulari,  vel  quicunquc  alius 

qiianto  corpus  grave  magisdescendit,  tanfo  motus  sit  pcr  (pi;imcumque  ina,gniliidineiii, 

lujigis  confort;itur  gravitas  cjus  proi)ter  pro-  ciijus  (jmecuuque  pars  iion  conveniat  cui- 

pinquitatein  ad  locuin  proprium  ;  quo  cnim  cunquc  parti  pcr  uniformitatcm  applicatio- 

magis    desccndit  gravc,  fortius   impcllitur  nis,  vcl  cujus  una  pars  non  convenicnter 

aliquid   juxta  tcrminum  siii  mofus,  et  per  possit   contingerc    aliain   parfcm.  Si  eiiiui 


ni-:  CAVAA)  KT  .MlNim  —  nC.KST.  .\\\IV  DK  KKK.MK.NTIS  —  .\I1T.   VI         KM.» 

illa  |)ars  (|ii:i'  (-oiiliiicl  aii.^iiliiiii,  .-<ii|i|i(iiia-  siciil   cl    i|)>c   niliis  Iiimm',  (-iiiii  i-irciilaiilci' 

tur  illi    |>arli  )|iia'  a!i;.Miliiiii  iioii    (-(iiiliiicl,  iiiovcaliir;  cl  siiiiililcr  loliis   i;;iiis   ciiiii  sit 

iioii  ('lil  niiivciiicns  c(iiilacliis.  —  Allvr  cst  nioltilis,  cliani  cjiis  siipcrlicics  cl  t(M-iiiiims 

ex   (liversilalc   iiicdi    iikiIus.   Iiclcrminaliir  cril  moliilis:  cr^io  iicc  sn|icr(iciL'.s  i'(iiicava 

eniiii  islc  s('<.-nii(liis  incdns  iirciinlaiilalisiw  c(cli   liiiia'  ciil  lociis  i.miis,  iicc  sii|ici-(ici(»s 

velocilalc  ct  laidilalc,  (|iiia  illc  iiioliis  (lici-  coiicava    i;jiiis  cril    lociis    acris,   cl   sic    t\v 

liir  rcj^Milaiis,  ciijns  csl  cadcm  vclocilas  pcr  rcli(|nis.  —  i.  J'lii/s.  |.  (i. 

loliiin:  irrc^nlaris   anlcm,  (-iijiis  ima  j^ars  -2.  ria-lcrca,  illc  csl  lociis  a^ina',  a(l(|iicm 

(^st  velociorallcra,  nl  C(»nliii<.jil  in  inoln  rcclo  nalnralilcr  tciidil :  s(»d  nalnralilcr  lciidil  ad 

•iraviiim  cl  lcviiim;  lia'cciiim  a  |iiiiici|)io  ii-rc-  lcrrani  illam(|iic  siiliin.;i-cdiliii-,  iil  maiiircslc 

•[iilarilcr  rcnmlnr  ad  lincm,  (|iiia  in  molihiis  oslcndil    iicrcimilas  IJnviornm  :  cr^^o  locns 

iialiiralilms   iira^diclornm,  iil  (li(-i!  Pliiloso-  a(|na'  non  csl  snpcrlicics  coii(-ava   acris  sii- 

|ilnis  (  S.  Pln/s.  Ir.ii.  7(>;  c.  '.)  ),  (|iianlo  jilns  pra   (crram.  —  -2.  Scnl.  d.   I  i.  (|.  I,  a.  .'), 

(lislanl  a  ((iiicsconlc,  (aiilo  vclocins  rcrniilur.  ar;».  i. 

— ').  Phi/s.  I.  7;  S.  Plii/s.  I.  -ii).  ."3.  Pnflcroa^liomodicilnrmiimrmniidiis, 

Atl  seninihnn  dicciidiim,  (iiiod  naliira  csl  (|iiia  iii  oo  osl   simililiido   loliiis  imivcrsi ; 

(lolorminalaad  |)riii(-ipiiim,  modiumcl  (inom,  scd  iii  corporo  Immano  ccrcbriim,  (piod  o.st 

(|iiia  iialnra  ahliorrcl  iiiliiiilnm  ;  iion  lamon  IViu'idiiiii,   sccniidiim   lMiil()soj)lmm,  cst  po- 

osl  (lolorminala  iii  jiravihns  cl  lcvibns  ad  siliim    siipra    (-or,    (juod    osl    foiis    (o(iiis 

inoilnm  moliis,  (piia  iKoca  priucipio  irrciiu-  calidila^is:  oriro  ol  in  niiivorso   aipia  doiiol 

larilor  forniiliir.  iil  diclnm  osl  ( iii  c. ).  —  osso  siipra  i,uuom,  o(  jior  conso(iuoiis  Ukiis 

I.  c.  in  ara.  ojns  iioii  oril  suporricios  aoris.  —  2.  Srnl. 

A(l  lcrUiiin    diccudum,    (piod    gravia  ol  I.  c.  a.  I,  ari;.  2. 

\o\\i\  inovonlur  a  jiriucipio  oxlriusoco  pcr  'i.  PraMorca,  oiunc  (-oiirmiiiim  csl  divisi- 

inodnm  (iiiis,  uoii  au(cm  por  luodiim  a,uou-  hilc  iii   iiiiinilum ;  scd    aipia   ali(|ii()    modo 

(is,  (luomodo  movondir  ca  (puc   violoidor  divisa   pcr  rarofacdonom  ad   aliipiod   spa- 

movonlnr.  —  Vel  <lir,  (piod  oravia  ot  lovia  lilmu    aoi-is    asccudil,   ul  /luando    vaporos 

movoulnr  a   pi-incipio    oxlrinsoco,    piila  a  olovaulur:  or^io  taiilum  polosl  dividi  (piod 

fKMioraiilo,  iu  (pianlum  causal  iii  illis  iutrin-  supra  aorom  ascoudil,  oi  sic  locus  (^jnsiion 

sociim  priucipium  molns;  noiianlom  movou-  orit    siiiiorficios    coucava    aoris,    sod    vcl 

liiraprincipio  oxlrinsoco  agen(o  immo(lia(o  i.uuis  vol  c(oli  lniui\  —  2.Scnl.  I.  c.  a.   I, 

iiilliiouto  in  ipsis  motum,  (pioinodo  inovoii-  arg.  i. 

lur  (puo  violonlor   inovculur  (pia^  proindo  5.  Pr.Tloroa,    dicit    Pliilosoplms    (I.  de 

volociiis  inovoulurin  principio  (piam  iu  linc.  Cirloli'.rt.[)\^c.S;2.(le  Cirlo  icrl.\)S,c.  li; 

—  S.c.Gcnl.  c.  88,  n.  i  cl  ,").  i.  Pln/s.  Ic.rt.  i:2,  c.  7),  (piod  locus  torra-' 

ost  modiuin  sou  contrum  ;  sod  inodium  noii 

-VRTKULIS  \\  hahol    rali(mom  coulinoulis,  sod  coiilonli: 

orgo  locns  ton\T!  non  ost  suj)oi-ncios  con- 

LTRIM   LOCIS   IGNIS   Slt   CONCAVUM    LU.VE,  ^ava  aoiis.  -  1.  ilc  Cirlo  I.    18;  2.ilc   Cirlo 

AKIllS  VEIIO  SUPEllFICIES   CONCAVA  IG.MS,  1.  20;    i.  Plli/s.  I.   (). 

ET  sic  DE  siNGULis.                •  C.  Pra^toroa,  ciim  unuiiKpuKhino  corpns 

foratur  ad  sunm  locuin,  illud  orit  locns  cor- 

\i(lolur(|uod  locus  ignis  non  sit  conca-  poris,  ad  (piod  illud    corpus  movolur,  nt 

yuin  luiue,  noc  aoris  supor(ici(^s  concava  (lici(ur  i. /V///.y.  {Icui.  i8 ;  c.  7);  sod  (orra 

ignis,  nocaipuT  sujiorficios  concava  aoris,  noii  movodir  ad  snporficiein  a^puv,  sed  ad 

nec  tornp  snpcrncios  concava  a^pue.  centrum :  ergo  locus  (orra^  non  est  superfi- 

1.  Dicit    ouiin     Pliilosophus  (  i.    Phi/s.  cios  aipuT.  —  A.   Phi/s.   \.  8;  Opusc.  o2. 

text.  -il  :  c.  i),  (luod  locus  est  immohilis;  7.  Pra^loroa,  si  torra  ainoveretur  a  loco 

sed  superficies  concava   Iuiut  esl  mohilis,  suo,  a^jna  descenderot,  ut  vult  Pliilosoplius 


III) 


SKCr.NliA  SKCI.Nh.K  —  l'llll.()S(i|'lll  \  .WTlll.MJS 


(  ;.  ,lr  Cirl»  li'.rl.:ii)\  f. .") ),  cl  simililiT  acr 
jii  locmii  :i(|ii;t',  si  jiinoviTctiir  aqiia :  crgo 
luciis  aiiiuc  1101»  «'Sl  sii|)crMcics  concavM 
acris,  iicc  lociis  acris  sii|icrlicics  c(iiica\a 
j^iiis.  —  Opnsi.  rt-j;  i.  ih'  flirlo  I.  •»• 

.SV(/  roiilni  rsl  I .  (|ii()(l  riiilosopliiis  (  1 .  di' 
Cirh  Ir.rl.  !H,  c.  8;  i.  /V///.s-.  /<',/7.  i7,c.r)) 
(licil,  (juod  loriis  i.miis  csl  siipcrlicics  ca^li 
luiKc,  lociis  vcro  acris  siipcrllcics  coiicava 
ignis,  cl  lociisa(pia'  siipcilicics  coiicava  ac- 
ris,  cl locus  lcn-a' supcilicics  concava  a(|ua'. 
— 'l.  ik  Cirh  I.  IS;  ;.  /'A,vs\  I-  ^- 

•2.  Pi"clcrca,  coi-pori  cjusdcni  spccici 
dchclur  uiius  locus  naliiralis  sccundiiin 
niimcriini  ;  uiidc  ^i.  ile    Cwlo  (lc.rl.    HH; 

c.  1  i )  dicilur,  ipiod  ad  cuiKlcm  locuin  inovc- 
lurpars  lcri"C  cl  lola  lcrra;  scd  omnisaqua 
osl  oinni  a^puc  cadcin  sccundum  spccicm 
(cf.  i.  rhiis.  te.rl.  i8 ;  c.  5):  ciim  ergo 
naluralis  locus  luijus  a(pi;c  sil  sul)  acrc  cl 
supra  lcrram,  (piod  molus  cjus  oslcndil, 
vi(lclur(piod  locus  naliiralis  a^puc  similihM' 
sit    sub   acrc  cl  supra  tcrram.  —  "2.  Senl. 

d.  I  i,  (|.  I,  a.  I,  aru.  1  Sed  coiilra. 

;\.  PriLMcrca,  sccunduin  Philosopluim 
(in  i.  Phiis.  Icxl.  4-o;  c.  o)  corpus  coiili- 
ncns  se  liabct  adconlcnliim  slcut  totum  ad 
parlcm,  cl  sicut  Ibrma  ad  maleriam;  quia 
coiilincns  iiivcuiliir  liabcrc  plus  de  specie 
quam  contculum;  uude  2.  de  Gcncmt.  dici- 
lur,  (|uod  spccies  in  lerminls  est.  Sed  aipia, 
ut  ejus  grossities  ostendil,  miuus  liabet  de 
specic  (piani  acr,  et  \wv  (piam  iguis,  et  tcrra 
quam  aqua.  Ergo  aqua  nullo  inodo  potest 
esse  supra  aerem,  sed  locus  ejus  erit  su- 
perficies  aeris,  et  similiter  locus  aeris  erit 
supcrficies  ignis.  —  2.  Scul.  I.  c.  arg.  2 
Scd  conlva. 

Respo.ndeo  dice.ndu.m,  (|uod  cuni  lucus 
sit  terminus  corporis  conlinentis,  nt  dicitur 
in  .4.  Phijs.  (text.  39,  c.  4;  cf.  text.  Al,  c.  5), 
satis  potest  esse  manifestum,  quis  sit  locus 
omnium  elementorum.  Nam  elementi  iuniis 
naturalis  locus  est  concavum  liukT  :  lum 
quia  illo  circumdatur  ipsumque  tangit ;  tum 
quia  ad  ipsum  naturaliter  fertur;  tum  quia 
ignis  respectu  illius  liabet  rationein  male- 
rice,et  ccelum  luna?  liabet  rationem  formoe. 
Locus  vero  aeris  est  superficies  ignis;locus 


a^puc  siipcrficics  acris;  ct  Jociis  tcrric  sii- 
pcrlicics  aipuc.  Licct  enim  aqua  et  aer 
liabcaiil  potiiis  ralioncm  conlcnti  (piaiii 
cunlincnlis,  (piia  lamcn  su|)crlicies  corporis 
conliiicnlis,  iit  dicilur  4.  Phi/.s.  (Ic.rl.  i|; 
c.  i),  iioii  liabcl  ralioiicm  loci  sccundiiin 
(piod  csl  siipcrlicics  talis  corporis,  sed  sc- 
ciindiim  ordincm  situs  (picm  iiabct  in  tolo 
iiniver.so immobili,  scu ad  luimum  contiuciiv 
scii  locaiis,  ])iila  c(i'lum,  cx  qiio  tola  ratio 
loci  iii  oinnibii.s  contincnlibus  rcpetilur,  Ij 
.scu  (pialcuus  inagis  et  nnniis  illi  aiipropin-  | 
(piat  (cf.  i.  Phi/s.  I.  G) —  unde  fit,  ul  licct 
sit  idem  cculrum  realitcr  mundi  et  tcrne, 
corpora  gravia  moveantiir  ad  mediuin  .seu 
ccntriim,  non  (juatcnus  est  cenlrum  lcrne, 
scd  miindi,  sicut  et  corpora  levia  et  spc- 
cialilei"ignis  moveturad  extremum  C(elestis 
eorporis,  ut  dicit  Pliilosophus  (2.  de  Cwlo 
lc.rl.  100,  c.  14;  cf.  2.  dc  Cado  1.  20);  — 
})roplciea,  quia  tcrra  ex  natura  sua  est 
inaxime  elongata  a  corpore  coelesti,  propter 
cjus  matcrialitatem,  debeturillilocus  reinc- 
tissimusa  priino  continente,  quiest  propin- 
(piissimus  medio.  Ilic  autem  est  supcrficics 
a((u;e,  secundiim  (juod  proj)inquat  ad  me- 
dium.  Et  locus  aqutC  erit  superficies  aeris 
illam  conlinens,  secundum  ordincm  silus, 
qucm  habet  in  toto  universo  immobili,  ut 
dictum  est.  Unde  manifestum  est,  quod  locus 
singulorum  elementorum  est,  qui  dictiis 
est.  —  l.deCa-Io  I.  18  ;  2.  de  Generat.  1.  8; 
i.  Phys.  1.  8. 

Ad  priiiium  ergo  dicendum,  quod  licet 
C(]elum  luna3  moveatur  circulariter,  manet 
tamen,  qualenus  similiter  se  habet,  in  eadem 
scillcet  elong;dione  ad  nos,  ut  dicit  Philo- 
sophus  (i.  Phi/s.  texl.  42;  c.  A).  Et  simi- 
liler  ignis  continens  aerem  movetur,  et 
similiter  aer  respectu  aquffi,  et  aqua  respec- 
tu  tcrr;c,  prout  sunt  ha^c  corpora;  prout 
tamen  considerantur  secundum  ordineni. 
quem  habent  ;ul  totum  corpus  coeli,  non 
moventur;  nam  aliquod  corpus,  quod  suc- 
cedit,  euudem  ordinemvel  situm  habet  j)er 
comparationem  ad  totum  coelum,  quem 
habuit  corpus,  quod  prius  affluxerat,  ut 
patet  ex  Philosojiho.  (4.  de  Ca'Io  text.Sl; 
c.  5).  —  4.  Phijs.  1.  C. 


I)K  CiKLO  I;T  MIMK)  —  Ol.KST.   WXIV  l»K  KI.K.MK.NTIS  —  .\l;T.  VI  III 

Ail  secuiithini    (licciKliim,   (|iioil   ('or|»()i;i  -J.  ilr  Aiiiind  (IcjI.  i\  ;  c.   i)   (liciliir,   rs[ 

jiilVrior.-i  priclcr  iiioliis   |)i-o|ii-ios  s(>i|iiiiiiliir  lcriiiiiiiis  ni.-i;.Miilii(linis,  iicc  l;iiiliiiii  iit  .-iii;:- 

(|iio(l:iiiiiiio(lo  iiioliiiii  sii|)('|-ioriiiii :  cl  (|ii:iiil()  iiiciilo,  scd  cli:iiii   iii   (liiiiiiiiilioiic  ;  cl  idco 

C(ir|iiis   iiircriiis  csl  pci  lccliiis,  l:iiilo   iii:i^is  cli:iiii   csl    iiivciiirc     iniiiiiii^iiii    c;irii('iii    cl 

coiisc(|iiiliirilc  inolii  sii|)ci-ioris:  (|iio(l  p;ilcl  iiiiiiiiii;iin  ii(pi:iiii,  iil  iii  I.  /V>//.s-.  (Irrl.  :((» ; 

('\  lioc,  (piod  in  c()i'|)oril>iis  ('(clcslihiis  orhis  c.   i)  (liciliir.   Kl    idco  iii  (pi;ilil)cl    spccie 

jiircrior   pr;clci-    inoliiiii    pi-o|)riiiiii    rclincl  oporlcl  cssc  lcrininiiin  (picii(l:iiii  i-;ii-cf;iclio- 

inoliiin  siipcrioris  oihis,  (pio  dcrcrliir.  Il;i  iiis,  iilli-:i  (piciii  spccics  iioii  s:ilv;iliir.  Ind^ 

cli;iiii  csl  iii  clcnicnlis,  (piod  c.\  iiiolii   cor-  iilliin;i    i-:iril;is,  ;i(l  (pi;iiii   |)olcsl    pcrvciiiri, 

|)()i-iiiii  ccclcsliiiin  ;ili(pii(l  C()iisci|iiiinliii- dc  csl  .sccuiiduin  (piod  iii;ilcri:i  sl;il  siih  roriii;i 

iiiolii  circiihiri,  |)i-;clcr  mohis  proprios  n;i-  i^inis,    iil    (TK-il    Kommcnhilor  iii   i.  /'////.v. 

Iiinilcs  :  ipiod     cvidcnlissimc    ;ip|i:ii-cl     in  ( /c./V.  '-1).  Indc  posscl  :i(pi:i  hmliiin  i-:ii-c- 

rcniiMi   m:iris,(pii   scipiiliir  nioliim    liiii;c.  licii,  (piod  j;im  iion  csscl   :i(pi;i  iicc  v;i|)or, 

Noii  l;imcn  lioc  lil    pcr  moliim  violciiliim,  sc(l;icr  vcl  i;iiiis. — '1.  Snil.l.  (-.  :i.  I,  :i(l  i. 
(pii;i  dicil  ('.ommcnl;ilor  iii  i.  ilc  Cirlo,  (piod  .\il  iiiiiiilinii  dicciidiim.  (piod  lociis  lcrr:c 

iiioliis,  (piihiis  clciiiciil;i  siMpmnliir  iin|)rc.s-  di(-iliii-;i  Pliilosoplio  (II.  cr.  iii  iirii.  )  cii-c;i 

sloncs     cor|)oriim     c(i'lcsliiim,    iioii    siinl  mcdimii,  (pii;i  siipcrlicics  conlinciis  lci-r:iiii 

violciili,  ciim  sil  scHMiiidiim  n;iliir;il('m  ordi-  dicilm-lociisejiis,  secnndnm  propin(|nil;ilciii 

iicin  corpornm,  (piod  int'crioi;i   siipcrionim  ;id  mcdiiim  scii  ;i(l  cciilriim,  iil  dicliim  csl 

im|)rcssioiicin     sc(|ii;mlii!-,  cl    l:mto    |»liis,  ( iii  (-. ). —  I.  ile  Cwb)  I.   IS, 
quanlo  pci-fccliiis    hicril  iii  ii;iliii-;i   corpiis         .1'/ .^r,//////;  diceiuhim,  (piod  motiis  lociili 

infcrius.  Kt  pcr  Imnc  modiim  c\  imprcssioiic  iion  csl  ad  ips;im  siipcrlici(Mn  lociiiitis  |)ro- 

C(cli  movenlis  elcnuMil;i  ;id  ini\lioiicm,  ;upi;i  plcr     siipci-ricicm,    scd    i^roptcr    virliitcm 

siil)iii,m-cditiir  lci-|-;im,  iit   sit  ;i|)l;i  ;id   «iiMic-  cons('i-v:iliv;mi  ct  f()i-iii;itiv;iin  i[)siiis.  Kl  idco 

nilionem  miiicndiiim  cl  ;inim;iliiiiii  ct  pl;iii-  ciim  virliis  form^ilivu    tcrr;c  sil   fri.uidil;is, 

t;iriim. —  i..  Srnl.  {[.  1  i,  (|.  I,  ;i.  ."),  ad  1.  (pi;c   c;ius;itiir  e\  m;ilcria  dishinlc  (I)  ;i(l 

.[il  lerliiiiii  dicendiim,  (piod  iion  oportcl  priimim  c;il('f;icicns,  (piod  esl  ctehini,  cl  iii- 

esse  euii(l(Mii   silum    p;u-lium  iii  miiverso,  clioatio  liiijus  virlulis  sit  iii  concavo  a([iKe, 

(jui  csl  iii  liominc;  ([iii;i  in  universo  ordi-  [)crfcclio  autein  ejus  in  centro;  ideo  lerni 

ii:iiiliu-  c()r[)()r;i  su[)er  nos  secmidiiiii  ([uod  movetiirad  centrum,cl  uon  ad  siipci-riciciii 

sunl    luiiius    iium;itci-i:ili;i ;  scd  iii  liomine  aipue ;  el  iiule  est,  (piod  terra  esl  sim|)lici- 

secundiim  ([iiod  exjiedit  ;ul  conservalionem  tcr  iiravis.  Virlns  autein  forni;itiv;i  ii.:nis  cst 

vi!;e  el  ad  convenienlem  exsecutioncin  aiii-  c:didilas  peiTecla,  ([lue  est.coiii[)lcl;i  iucoii- 

iiKe;  el  [)ro[)ter  lioc,  illiid  ipiod  esl  [)riuci[)iuin  cavo  Iuikc  (4)  el  deficiens  in  convexo  aeris  ; 

Yil;e  in  liomine,  scilicet  cor,  est  in  medio  et  liinc  esl^^juod  ignis  non  solum  movetur 

jiositum,  ut  ;d)  omui  hesione  conserveluret  ad  convexum  iiiuis,  sed  eli;un  ad  concaviim 

vitaui  pro[)()i-|ioii;iliter  in  omues  [)artescor-  orhis  lun;e  ;  ])ro[)tcr  ([uod  i.uuis  esl  siiii[)li- 

poris  dilVuiuhit ;  sed  C(elum,   ([uod  [u-opter  (-iler  levis.  Virtiis   autcm    form;iliv;i    ;i('ns 

suain  impassihililatein  est  conscrvaus  non  incipit  in  conc:ivo  iiinls,  ot  est  deficiens  in 

couservaliim  ahalio,  ost  inexlreino[)osiluin,  convexo  aqua^,  perfecla  iiutcin  iii  incdio. 

([uasi  continens;  ciijus  tamcii  inolus  est  ut  Kt  sic  ctiani  est  de  aqua  suo  modo:  ot  ideo 

vila  ([ua^dain  nalura  oxistenlihus  omuihus,  nioliis    aqure  ost  a  terra   et  ah    aere   ad 

ul  iii  8.  Plii/s.  (IcjI.  I  ;  c.  :2)  dicitur,  ad  mcdiuin    ejus;  ct  inotus    aeris   secundum 

siniililudiucm    motus  cordis  in  anim;ili,   ut  ii:itur;im  esl   ah  a(iiia  et  ignc  ad  medium 

dicil  U;d)hi  .Moyses.  — "2.  Seiit.    1.   c.   a.   1,  locuin.  Pi-o[)tcr  ([uod  aer  et  a^pia  non  sunt 

ad  -2.  .  slnqilicitcr  leves  nc([ue  gnives,  >>ed  in  re- 

/l(/   (j  11  iirl  1(111   dicen(him,   quod   corpora  s[)ectu.   Kt    sic  iJatet  causa,    quare    terra 
naturalia  in  iufinilum  dividi  uon  possunt,         ,   ,,        ...•..•  a  .,     •  ,• 

'  (1 )  Al.  K  cx  lanta  distantia  ».  —  (2;  .k\.  «  in  concavo  oibis 

quia    onniium    uatura    constantiuni,  ut  in  uuub  ». 


Il-J                         S!:crMi\   SKCIMkK  —  IMIIUiSnnilA  WTIIIALIS 

niovcaliir  (lcursmii   siiii|ili(ilcr,  cl  ikmi  .kI  a  |)rojiciculc,    n-l    i)r()|(lcr    Miilipcrislasim, 

(•uiicaviiiii  a(iiia',  licct  sil  lociis  cjiis :  (|iiia  u\  csl  rcpcrciissioiiciii    scii   (•oiilrarcsistcn- 

lioc  lacil  virliis  tbrniativa,  (luic  csl  iii  loco.  Iiaiii,(|iiia  acr  in:)liis  ivpcrculiliir  ad  arium 

—  Oiiii.sc.  ."):>.  acrciii,  ct  illc  ad  aliuin,  ct   sic  dcinccps,  ct 

.lr/.s<7)//////n)Hliccn(liim,(|iiodmoliisacris  pcr  lalcm    rcpcrcussioncm  acris  ad  acrcm 

nd   locuiii   lcrra"  iioii  c.>l  u:duralis    luoliis  luovcliir  liipis ;  cf/ per  lioc,  (juod  acr,  (|ui 

illius  vcl  a(|ua',(lc  (|uo  lanluui  lo(|uimuriu  (••uitinuns  cxistcns  a  projiciciitc  im|)cHitur, 

j.ra'scnli,s(Ml  cstviolcntiis,  (juiacorniplivus  vclocius  impcllil   corjius  projcclum,  (inaiii 

cst  iitriiisipic;  iiam  ciiiii  a(|ua  movcliir  ad  ^^i'    uiotus,  (jiio   corpus    proicclum    lcrtiir 

locuni    t"iTa',  inspissalur  a  Irij-iditalc    loci  ualuralilcr  iii  propriiim  locuin,  ul  dicit  Plii- 

inspissationc  luajori,  (luaiii  rctjiiiraliir  ad  Insoplius  (  [.  riuf;.  terl.  08;  c.  8);   scd 

rormam  aijua':  uudc  convcrlituriu  lcrram.  iiculrum    dici    polcsl.  Nou   juinium,   (juia 

Similitcr  ciim  acr  dcsccndil  ad  locum  aijua',  si^ijucrclur  c.\  tali  aiitijicrislasi,  (juod  oniiiia 

iiilrijiidaliir  cf  iiisjiissaliira  IVigiditalc  illiiis  ^'niiil  moviTCUIur  scu  (jiiod  totiis  acrsiniiil 

loei  el  cmivcrliliir  iii  atjuam.  -  ()i>usr.  5-2;  "loverct  cl  moverctiir,  ct  pcr  con.seijucus, 

i    ih'  CffUi  I    ;{  quod  sliniil  (juicscerent  oiuuia ;  (juod  jiatct 

esse  falsuin.  Neciuc  seciindniu,(iuia,ut  dicit 

AUTICLLIS  VII  Pliilosophus  (8.  Plnjs.  lext.  82,  c.  10),  si- 

militer  videretur  possibile,  (inod  nioveretiir 

UTRrM  PR(\JKCTA  MOVKANTiR  AR  AKRE  acr  nou,  tangcntc   nccpie   movente  primo 

AN  VERO  A  viRTiTE  IMPRESSA.  inotore,  puta  projicienlc.  Unde  vldetur  ne- 

cessarium,  quod  simul  dum  primum  movens 

Videtur  quod  j)rojccla  moveantur  a  vir-  niovet,  omnia  moveantiir,  et  illo  quiescente 

tutc  impressa  el  uon  ab  aere.  omnia  quiescant;  qua^suntfalsa.  —  A.Phi/.s. 

1.  Dicit  cuim  Pliilosojilius  (;3.  de  Ca'lo  I.  1J;8.  Pln/s.  I.  22. 

fejt.  28  ;  c.  2 ),  (jiiod  jjrojicicus  facit  motum  Sed coutra  esl :  1 .  quod  Philosophus  ( 3.  de 

violentum  gravis,  imjirimcns  ipsi  jiotcntiaiu  ;  Cirlo  text.  28,  c.  2;  ct8.  Plnjs.  tcxt.  82,  c,  10) 

sed  lucc  niliii  aliiid  cst  quam  virtus  (jua'-  dicit,  quod  projecta  moveutur  a  projicicnte 

dam:  ergo    ju-ojccta    movcutur  a    virtiilc  imprimcnte  tam  ipsi  projecto,  quam  aeri 

impres.sa.  —  ■").  de  Crvlo  I.  7.  quo  utiturtamquam  instrumcutoad  velocius 

2.  Pra^lerca,  quando  pila  reperculitur  a  proiuovendum  ipsum  projectum;permotum 
pariele,  movetur  ab  illo  ct  non  al)  acre;  autein  localcm  nulla  qualitas  immediatc  et 
sed  non  nisi  per  virlutem  impressam  a  pa-  pcr  se  producilur,  ut  dictum  est,  sed  solus 
riete  :  ergo  ideni  quod  prius.  —8.  P/n/s.  I.  8.  inotus.  —  3.  de  Ccclo  1.  7  ;  2.  de  Cado  I.  8. 

3.  Pricterca,  omiic  movensdatmototria:  2.  Pra)terea,  (8.  Plnjs.  text.  82,  c.  10) 
iucliuationcin,  motum  et  quietem ;  sed  in-  dicit  Philosophns,  quod  j^irojectum  movetur 
cliuatio  ad  motiiiu  siirsum  in  gravi  non  est  ab  aere,  quatenus  projici  dat  aeri,  quod 
aliud  (jiiam  (jualitas  (jua^dam  :  crgo  projecta  possit  movere  projecium.  — 8.  Plnjs.  1.  22. 
moveiitur  a  virliite  impres.sa.  —  la  2a\  PiESPONDEo  dice.xdum,  quod  projectamo- 
q.  23,  a.  1,  c.  ventur  a  i^rojicieiile  imprimente   tuni  ipsi 

4.  Prcelerea,  Philosophus  (  8.  PJnjs.  projecto  tum  aeri,  qno  utitur  tamquam  in- 
^e^/.  82  ;  c.  10)  refellit  Plalouem  asseren-  strumcnto  necessario  ad  talem  motum, 
tein  j)rojcctum  moveri  ab  aere  per  hoc,  aliquid,  quod  non  cst  qualitas  (per  quaiu 
quod  projiciens  simul  movct  lapidcm  et  movetur  projectum,  quo  modo  generans 
aereni,  tuin  aer  niotus  propellit  laj)idem  ;  imprimit  genito  formain,  ad  quain  conse- 
ergo  movcbitur  projcctum  a  projiciente  quiturmotus  naturalis),  tum  quia  sic  motus 
mejlia  virlulc.  —  8.  Phjs.  1.  22.  violentus  esset  naturalis,  nam  esset  a  prin- 

5.  Pnrtcrea,  si  projectum  movelur  ab  cipio  intrinseco :  quod  est  contra  rationeni 
aere,    movetur,    j^ostqiiam    iion     tangitur  motus  violenli;  tum  quia  sequerefur,  quod 


\)K  CIKLO  KT  MC.NDO  —  OCKST.  XWIV  MK  KI.K.MKNTIS  —  \\{'\\  Vlll 


113 


l.ipis  )'.\  lidc  ipsi),  (|ii(i(l  iiKiNcliir  lociililcr 
pri'  vii>li>ii(i:iiii,  allcraivlur,  (|ii()(l  csl  coiilra 
siiisiiiii; —  scd  ost  solits  niolit.s:  (\iuh\  lit, 
(liiiii  projiciciis  laii^il  lapidciii.  Vcniiii  cst 
lamcii,  (piod  tpiia  aci-csl  siisccplibilior  lalis 
iiiiprcssicHiis,  piila  iiioliis,  liiiii  (piia  csl  siih- 
lilior,  liiiii  (|iiia  cst  ipiodaiiiiinido  lcvis, 
vclofius  iiiovclur  pcr  iiiiprcssioiiciii  cl  iiio- 
liiiii  violciili  nioloris  (piam  lapis.  Kl  sic 
ccssantc  violciilo  iiiolorc  acr  ah  co  inoliis 
iillcriiis  pid|)('Hil  lapidcm,  ct  ctiam  acrcm 
('Diijimcliim,  (jiii  cliaiii  movcl  lapidcm  iillc- 
riiis.  Kl  ( lioc  )  lit,  (pioiiS(pic  diiral  imprcssio 
priiiii  moloris  violciili,  iil  dicit  IMiilo.sopliiis 
( «.  Phns.  lexl.  84  :  c.  10).  Kt  indc  esf,  cpiod 
(|uamvis  molor  violciiliis  non  sctpialur 
ipsum  moliilc,  (piod  |)ci'  violenliam  lertiir, 
puta  lapidcm,  iit  pra\sciitialilcr  ipsum  ino- 
veal,  tamen  movcl  pcr  impressionem  aerls. 
Si  eiiiiii  non  essct  lalc  corpiis,  cpiale  est 
aer,  non  csset  niotus  violcntiis.  Nec  tamen 
nioliis  projecli  scinper  diirat,  (piia  cuiii  se- 
cunduiii  movens,  luita  aer,  primo  molus  a 


iilliim  impclimi  ad  moliiiii,  imprimcndo  illi 
iiiiiliim,  scd  lioc  lacil  |)rojiciciis.  Pcr  accidcns 
cnim  riiit,  (piod  diim  a  parictc  impcdircliir, 
iic  scciiiidiim  iiioluiii  silii  imprcssiim  ahpie 
adco  secimdiim  im|)cliim  rcrrelur,  eodem 
impctii  cl  motii  maiiciitc  iii (•oiilrarium  mo- 
liim  rcsilivit.—  8.  yV///\.  I.  «. 

A(l  lcrliiiiii  dicendiim,  ipiod  licclin  iiiotii 
iialurali  tria  illa  coiisidcrentiir  vcl  cliam 
(pialiior,  piila  |)idprictas,  per^piam  propor- 
tioiiatiir  moliilc  ad  lalciii  lociiiii;  seciindo 
moliisad  liiicm;  tcrlio  rorma  vel  lociis;  (piar- 
lo(piiesiii  loriiia  vel  iiiloco;  — eadciii  taincii 
Iria  vehpialuorctiam  coiisiderari  possiml  iii 
repiilsione,  al((ii(»  adco  iii  iiiotii  violciito ; 
lirojiciciiseiiim  imprimit  inoliiiiij,M'avi;  {irave 
aiiteni  motiiiii  tciidil  siirsum  cl  ibi  sistit, 
(piamdiii  loipialis  est  virliis  movcntis  siirsum 
et  iiravitalis  mohilis  deorsiim  moveiUis. 
—  Opiisc.  S,  c.  107  ;  la  :2ae,  (|.  i>:],  a.  A,  c, 
q.  -20,  a.  "2,  c. ;  Qittvsl.  disp.  dc  Sjie  a.  S,  c. 
.1^/  qiniiiiiiii  (licendiim,  ([iiod  Plato  laii- 
liim  dicchal,  (piod  |)rojicieiis  movehat 
projicicnte,  miiiiis  liahi^it  de  polciilia  mo-  acrcm  cl  lapidcm,  tiim  aer  inotiis  ])i'opelle- 
veudi  (piaiii  primiim,  el  terliiiiii  (piam  hat  lapideiii ;  conlra  ipiod  dicluiii  opliine 
secuiidiim,  oiiortet  (piod  cesset  inotus  pro-     valeiil  raliones  IMiilosoplii  su|)i'a  allaUe ;  at 


jiH'ti()iiis :  e\  lioc  scilicel,  ipiod  iiiinor  est 
virtus  movendi  in  consiHpieiili,  (iiiam  iii  co 
iii  (pio  fuit  |)riiiio.  Kl  tiiiic  tandem,  propter 
iiiiuoratioiiem  virtulis  movendi,  venieturad 
lioc,  (piod  id  (piod  esl  primiim  et  prius 
respiYlu  sui  con.seipicntis,  iion  faciet  ipsiim 
C(msequens  liahere  pohMitiam  movendi,  sed 
faciet  ipsum  tanliimmodo  moveri.  Kt  tiiiic 
necesse  est  ([uod  siiiiul  diiiii  ullimuin  illud 
iiiovens  pausat  movendo,  et  motiim  ah 
ipso  pausef  a  moveri ;  et  per  consequeiis 
pausabit  tolus  mofus,  quia  iiltimiim  motum 
iion  potest  movere  aliijuid  aliud.  —  o.  dc 
C(Wo  I.  7;  2.de  Ccclo  1.  8; 8.  Phijs.  I.  -22. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  proji- 
ciens  imprlmil  aeri,  (juo  tamquam  instrii- 
meiito  utitur  ab  promovendum  grave,  et 
ipsi  gravi,  moliim  ;  non  autem  ullam  (iiiali- 
tatem,  ut  diclum  est.  —  3.  dc  Cwlo  I.  7  : 
2.  de  C(vlo  I.  8. 

Ad  seciinditm  dicendum,.quod  pila  reper- 
cussa  moveturapariete  peraccidens,  et  per 
se  a  projiciente.  Nam  paries  nou  dat  illi 


Pliilo.sopliiis  dicit,  ([uod  projiciens  dal  aerl 
non  soliiiii  (piod  moveatnr  sicut  el  lapis, 
(pieiii  projicit,  sed  efiam  eidem  dat,  nt  possit 
inovere  et  propcllere  lapidem,  (piamvis 
quia  secundiim  niovens  minus  Iiabet  de 
polenfia  nioveudi  ((uam  ()riiiiiim  movens, 
puta  projicieiis,  ideo  niotus  projecfi  cesset. 
—  8.  Ph>/s.  1.  22. 

.l(/  qi(inliiiii  dicendum,  quod  lapis  mo- 
vefiir  ab  aere  neque  per  anlipcristasini 
neipie  per  moluin  aeris,  ut  voleliat  Plafo, 
scd  per  boc  quod  projiciens  im|)rimif  aerl 
non  solum  iil  movealur,  sed  etiam  iil  iiio- 
veat   projectum,  ut    dictum  est  (  in  c.  ct 

ad/0-—  t^id- 

ARTICIILUS    VIII 

UTRUM   PROJECT.\   MOVEA.NTUR   VELOCIUS  I.\ 
PRINCIPIO  QU.VM  IN  MEDIO  VEL  IN  FINE. 

Videtur((ii()d  projecfa  iion  moveanfurvc- 
locius  in  priucipio  quam  in  medio  vcl  line. 


SUMM.E   PlIILOS.  III  —  8. 


114 


Sb:CLM)A  SKi:iM).K  —  IM 

I.  Kicil  t-niiii  Pliilosopliiis  ('2.  (te  Orlo 
liut.  X);  c.  0),<|ii<hI  pn.jnia  M-ldcius  iiio- 
vciilur  clrca  iiicdiiiiii ;  crjio  ikjii  iiiovciilur 
vclocius  iii  priiicipio.  —  "2.  (te  Cwlo  1.  S. 
^2.  Pra'lcica,  luuc  osl  inajor  vclocilas  iii 
projcclo,  (luaiido  facil  iiiajorciii  iui|)ulsuiii; 
sed  projcclum  lacit  iiiajorciu  iiiipulsuiu  iii 
co  (pKxl  iucdiocrilci'  dislal,  <piaiii  iii  co 
(piod  csl  oiiiuiiio  i)i'opiu(piiiiii,  vcl  iii  co 
(piod  csl  luiiltiiiu  1'cnioluin,  ul  palct  expc- 
ricnlia:  crj^o  iirojccluin  iiou  inovclur  vclo- 
cius  iii  piiucipio.  —  Ufiil. 

;j.  IMielcrca,  vclocilas  inajor  iii  nioiu 
projccloruin  orilur  cx  inajorcvi  cl  iinpulsu 
niedii  dclcrenlis,  (piod  facilius  recipil  iiii- 
pressioneni  niovenlis,  quain  ii)snni  corpus 
^rave,  (piod  projicilur;  sed  inajor  cst  vis 
cl  inipulsus  iucirii  iii  inedio  (luaiii  iii  priu- 
cipio;  nain  in  iiicdio  plus  esl  de  aere 
coiinnolnin  (luain  in  principio  vel  in  fine  ; 
nain  in  principio  paruni  de  aere  connnove- 
tur,  et  in  fine  incipit  dehililari  inipressio 
projicienlis:  ergo  projecla  iiou  niovenlur 
vclocius  in  principio  (luain  iii  niedio  vel  in 
fine.  —  Ibid. 

Sed  conlra  e,sl :  I.  (luod  Philosoplius 
(11.  Prohlem.  6 ;  el  1 .  de  Ccrlo  text.  89 ;  c.  8  ) 
dicil,  (juod  oinnia  qute  i)er  violentiain  ino- 
ventur,  tanto  tardius  ferunlur,  quanto  magis 
eloniiaiilur  a  motore,  qui  viui  intulil,  sicut 
palet  in  iis  (pue  projiciuntur ;  sed  in  m(xlio 
hujusmodl  projecla  magis  elongantur  a  mo- 
tore  quam  in  principio:  ergo  projecta 
velocins  movcntur  iii  p.rincipio.  —  1.  de 
Cvelol.  18. 

2.  Priclerea,  Philosophus  ( 2.  de  Cwlo 
text.  35;  c.  G)  dicit,  quod  iii  liis  (iua3  con- 
Ira  naturam  moventur,  invenitur  maxima 
velocitas  versns  terminuinaquo;  sed  pro- 
jccta  movenlurcontra  naturam:  ergoinillis 
major  velocitas  motus  est  in  iirincipio. 
—  2.  de  Coelo  1.  8. 

Respondeo  dicendum,  (luod  in  motu  gra- 
vium  violento,  (lui  tit  ah  extrinseco,  duo 
consideran<la  sunt:  prinio  quidem  activuin 
priiicipium  talis  inotus;  et  ex  parte  hujus, 
talis  inotus  est  velocior  in  principio  quam 
iu  medio  et  fine.  Et  ratio  est,  quia   actio 


IILOSOIMIIA    NATnjAUS 

conlrarii  facit  ad  vclo<'ital«'iii  et  iiiteiisioneni 
iiioliis,  ila  iil  (30  vclociorel  inlen.si(jr  sil  iiio- 
tus,  (juo  iiiaior  est   contrarictas.   Sic  eniin 
aipia  calida  fortius  et  cilius  congelatur,  ut 
dicil  Philosophus  (  1 .  Meteorol.  sum.  .'3,  c.  2 ; 
al.  c.  I::^  ),  cl  inolus  seiisitiva'   partis,  (lui 
«•sl  al)  exteriori,  puta  a  re  a<l  auiniain,  ina- 
gis  sentilur,  (pKxl  <'sl  iiiagis  conlrariuin.  Kt 
ratio    est,  (piia  uiiuiii<iuod(iue    suo    inodo 
nililnra<l  j'esisteiKluin    conlrario  et  ad  sui 
couservalionem  ;  naiii  uuunKiuod^pie  et  sei- 
psiim  nililur  imprimere  ct  oppositie  contra- 
rielali  ohsislere.  l':i  ideo  major  est  velocitas 
motus    iii    piincipio    (luaiii    in    medio  vel 
liiie.Ouod  ex  lioc  etiani  evidentius  apparet, 
(|uo<l  <piia  omne  agens  agendo  repatitur,  et 
in  medio  agens  arKiuid  repatitui',  iK^cesse 
est  quod  non  tam  cito  et  fortiteragat,  sicut 
potest  in  principio,  anlequam  repatiatur  a 
passo.  Secundo,  potest  considerari  priiici- 
l)ium  passivuin    seu    patiens;  et  ex  parte 
hujus,  iiiotus  violentus  projectorum  est  mi- 
nor  in  principio  (luain  in  fine.  Et  ratio  est, 
quia  magis  contrariatur  in  principio.  —  la 
2a',  q.  35,  a.  0,  ad  2,  et  Cajetanus  in  h.  1. ; 
I.  c.  Gent.  c.  4-2,  n.  4;  1.  de  Coelo  1.  17  et 
18;  -2.  de  Cwlo  1.  8. 

Ad  prinium  ergo  dicendum,  quod  molus 
])rojectoruin  ti'ipliciler  potest  comparari: 
jirimo  (luidem  ad  projiciens,  quodvimintii- 
lit,  et  est  principium  activum  talis  motus; 
et  ratione  hujus,  motus  projecforum  est 
velocior  in  priucipio  quam  in  medio  vel  fine, 
oh  rationes  allatas.  Secundo,  ad  principiuin 
passivum  inotus  seu  ad  patiens ;  et  ratione 
liujus,  talis  motus  est  velocior  in  medio 
quam  in  principio,  ob  rationem  dictani. 
Terlio,  ad  medium  delerens  projectum;  et 
ratioiie  hujus,  motus  violentus  projectorum 
esl  itidein  minus  velox  in  principio  quam 
in  medio  lum  loci  tum  temporis,  ut  dictum 
est  (in  c). —  Et  sic  patet  ad  secundumel 
tertium. 

Et  ha?c  dicta  sint  in  libros  de  Cceto,  ad 
majorem  gloriam  pra?potentis  Dei,  ad  hono- 
rem  Beat»  Virginis  Maria%  et  ad  laudeni 
Augelici  Doctoris  S.  Thomge  Aquinatis,  oin- 
uiuin  theologorum  principis. 


IN    LIBliUS 


DE   (.l]NI]KATIO?yh]   ET    COniJlPTIONE 


B>^JK2^-« 


Siciil  Iradil  Pliilosoplms  (."].  dc  Anima 
hwt.  :}S;c. 8),  scitMilia'  socaiiliir  (iiicinad- 
inotluiu  cl  i't's ;  iiaiu  cl  oiniics  liahiliis 
tlisliiijiiiiiiiliii-  |)cr  ohjccla,  cx  t|iiihiis  spc- 
cicm  liahciil.  Ilcs  aiilcin,  ((iias  consid.ial 
iialiiralis,  siiiil  moliis  cl  mohilc.  Dicil  iiiiiii 
Pliilosopliiis  (-2.  /V///.S',  lc.il.  71  ;  c.  7),  tiiioil 
tiiKTcmitiiic  mola  movciil,  siiiil  iiliysica3 
spcciilalionis;  cl  idtv)  oporlcl  (piod  sccmi- 
(liiin  diiVcrcntiam  motiium  cl  mohilium 
(listini^naiiliir  et  ordinenlui"  parlos  scicntiiu 
iialiiralis.  Primiis  autcm  motmim  cst  ipsc  mo- 
Iks  lonths,  (|ui  csl  pcrlcctior  ct  coimiimiior 
omnil)iisiiit)lihiis  iialiii-alihHS,  iit  |)i-t)l)aliirin 
^.Plnjs.  {h\ii.  ,"")i  st|(|,  ;  c.  7).  Kt  itlcopost 
coiisitlcralioiicm  moluum  ct  mohilimii  iii 
coimiuini,  (luam  tradidimus  in  pvima  paiie 
scicntia»  naluralis,  piimo  oporluit  cpiod  trac- 
larclm-  de  corporihus  secundiim  (piod 
iiiovcnliir  inolu  locali;  cpiod  aclum  esl  in 
secumht  paiic. 

Ut^stat  ijiitur,  ut  in  tertia  parte  conside- 
reiniis  alios  molus  conseipientes,  qui  noii 
siiiit  (*oimmincs  omuihus  motihus  corpora- 
lihiis,  scd  invcniunliu'  in  solis  inferiorihus. 
Inlcr  ((uos  priucipaliim  ohtiuet  fjcucralio 
et  carntplio.  Allcralio  eiiim  ordinatiii-  ad 
generalioucm  siciit  ad  linem,  (pii  est  i)cr- 
lectior  natiiraliler  his  qu?o  sunt  ad  liiicm. 
AiKjmentiim  eliam  consequenterse  hahetad 
generationem.  Nam  augincntuin  noa  111  sine 
(liuulani  particulari  generatione,  qua  scili- 
cet  nutrimenlum  convertitur  in  nutritum  • 
sicutetiam  dicit  Philosophns(2.  de  Anima), 
quod  cibus  nutrit  in  quantum  est  potenlia 


caro,  etaiigel  int|uaiitum  est  potentia  (juan- 
ta  caro.  Kt  itleo  iicccssarium  esl,  iil  (piia 
lii  motus  consc(iiienler  sc  liahciit  ad  gcnc- 
ralioiicni,  siiiml  ciiiii  illis  de  gcneralione  el 
corruplionc  Iraclclur. 

Esl  antein  consitlerantliim,  (piod  tlc  uiio- 
(piotpie,  (juotl  in  plurihus  invcnitiir,  prius 
est  considerandiim  id  (piod  est  cominune, 
(piain  ad  species  descendatiir;  naiii  alio(|ui 
idcm  oporlehit  dicerc  midtoties;  nam  iii 
siiigidisithjiiod  estcommiinc  rcpefcretiir,  iit 
prohat  Philosoplms  (I.  tle  Partibas  Ani- 
iiKil.  c.  I  ).  Kt  idco  oportet  prius  de  gcne- 
ralioue  et  corriiplionc  in  communi  deler- 
miiiare  quain  ad  parlcs  cjiis  desccnderc. 
Similiter  etiam  considerare  oporlet,  (piod  si 
in  ali(|uo  genere  aliquod  priunim  invenitur, 
quodsitcausaaliormn,ejiisdemconsi(lei-alio- 
nis  est  commmie  genus,  el  id  quod  est  coin- 
mune  iii  illogcnere;  (piia  illiid  primiim  est 
causatotlns  generis.Onia  ergo  in  genere  ge- 
nerahiliiim  el  corruplihilium  sunt  (puedam 
piima  piincii^ia,  pula  elementa,  qua}  siint 
causa  generationis,  corruptionis  et  alteratio- 
nis  in  omnihus  aliis  cori)oribus :  pi-oj)lcrea 
in  hac  tertia  parte  Pliilosophia?  ualiiralis 
primo  determiiiahimus  de  geucralionc  et 
ct)i-riiplioiie  iu  ct)miiiuiii,  et  dcaliis  mt)tihus 
consetpienler;  tlcindc  de  generatit)ne  etcor- 
ruptione  elementormn.  Prior  vero  conside- 
ratio  erit  in  (piiiiipie  parles  distrihuta.  Nain 
primo  agemus  de  generatione  et  corruplio- 
ne  in  communi,  secunih  de  alteratione,  tertio 
de  rarelaclione,  qtiarto  de  auginenlalione, 
quintode  quibusdani  requisilis  ad  praidicta. 


i\    i.iniiiM    riiiMiM 


DI-:    r.K\EI{AT[OXE    KT    COHIUTTIOXE 


- —       -^^■jyjy^ 


QU^ESTIO    XXXV 

I)K    GE.NKKATIOM':    ET    COnRrPTIONE 
L\    CO.MMIM. 

CIRC.V  IMU.MIM  QIM<:UINTLU  THKDKCI.M  : 

i.  Utrum  rectea  Plulosoplio  tlefiniatur  generatio. 

2.  Utrum  teruiiuu.s  geueratioiii.s  sit  foruia  vel 
couipo.situui. 

3.  Utrum  de  ratione  generationis  sit,  utterminus 
formalis  illius  accipiat  esse  per  illam. 

4.  Utrum  omnis  generatio  sit  ab  univoco. 

5.  Utrum  idem  accideus  nuiuero  maueat  in  ge- 
nito  et  in  corrupLo. 

6.  Utrum  matcria  priina  sit  su])jectum  immedia- 
tum  inlia?.siouis  omnium  accidentium. 

7.  Utrum  in  generatione  substantiali  fiat  resolutio 
praecedentis  compositi  usque  ad  maleriam 
primam. 

8.  Utrum  gcneratio  sit  mutatio  successiva  an 
vcro  iustanlauea. 

9.  Utrum  generatio  unius  sit  corruptio  alterius. 

10.  Utrum  generatio  et  corruptio  sint  mutationes 
naturales. 

dl.  Utruni  expulsio  formsB  priEcedentis  et  intro. 

ductio  sequentis  sint  idem. 
i2.  Utrum  expulsio  formse  substantialis  pra^ce- 

dentis   naturaliter   pnecedat    introductionem 

formse  sequentis. 
13.  Utrum  expulsio  formoe  praecedentis  et  iutro- 

ductio  sequentis  fiant  in  instanti. 

ARTICULUS    I 

UTRU.M  GENER.VTIO  REGTE  APHILOSOPIIO 
DEFINLVTUR. 

Videtur  qiiod  generatio  noii  recle  defi- 
niatnr  a  Pliiiosoplio,  sit  qiiodmutatio  totius 
nullo  sensibili  manente  utsubjecto  eodem: 

i .  quia  in  divinis  datur  generatio  proprie 
dicta;  sed  illa  non  est  mutatio,  quia  in  Deo 
nuUa  est  mutatio,  cum  sit  primus  motor 
omnino  immobilis,  ut  probat  Philosoplius 
(8.  Phi/s.  text.  35;  c.  5):  ergo  gcneratio 


male  definilm-  ipiod  sit  mnlalio.  —  Ia,q.27 
a.  i2;  I.  Seut.  d.  i,  (j,  I,  a.  1,  arg.  i; 
d.    8,    (j.    3,   a.    I,    arg.    2  Sed  coutra. 

'2.  Piu'terea,  in  generalione  sequenle 
cornq)lioiiem  liominisneijue  maleria  neque 
forma  mutalur,  (juia  illa  est  ingenerabi- 
lis  et  incorriij)til}ilis,  ul  dicit  Pliilosophus 
( I.  Plii/s.  texl.  8:2;  c.  9),  el  simililer  Injec, 
ut  diclmnest ;  ergocum  totum  sumat  suam 
realilalem  a  j)arlibus,  niale  dermitur  geno 
ratio,  (juod  sit  mutalio  lotiiis.  —  I.  Phys. 
I.  15;  la,  q.  75,  a.  G. 

3.  PriBlerea,  dicit  Philosophus  {X.deGe- 
nerat.  text.  2i,  c.  4 ;  2.  de  Generat.  text.  25, 
c.  i),  (juod  in  generatione  aquai  ex  aere 
remanet  in  materia  aeris  passio  sensibilis 
connnunis  aeri  et  aqua3,  puta  liumiditas  et 
diaphaneilas:  ergomale  derinilur  generatio, 
(jiiod  sil  mulalio,  nullo  sensibili  manente 
eodem;  nam  frigus  est  qualitas  sensibilis. 
—  \.  de  Generat.  1.  10;  2.  de  Generat.  1.4. 

4.  Praelerea,  ideo  idem  homo  numero  in 
resurrectione  reparabitur,  (juia  manet  ea- 
dem  forma  numero  hominis,  cum  sit  incor- 
riiptibilis,  et  manetetiam  eadcmnumero  ma- 
teria,  quae  tali  forma}  fuit  subjecta  et  sub 
dimensionibusiisdem,  exquibus  habebat,  ut 
essct  individualis  materia,  et  ita  ex  conjun- 
clione  ejusdem  animae  numero  ad  eandem 
materiam  numero,  idem  homounmero  re- 
paraljilur.  Sedmateriasubjecta  dimensioni- 
bus  est  quidsensibile;nam  quantitas  poni- 
turinter  sensibilia  communia  a  Philosojiho 
(2.  deAnima  text.  Qi  ;  c.  0).  Ergo in genera- 
tione  sequente  corruplionem  hominis  etpr^c- 
cedente  ejus  resurrectionem  remanet  idem 
subjectum  sensibile.  —  A.c.Gent.  c.  81. 

Sed  contra  est  auctoritas  Philosophi  defi- 
nientis  generationem,  quod  sit  mutatio 
alicujus  totius  nullo  subjecto  sensibili  ma- 
nente  eodem.  —  1.  de  Generat.  1.  10. 


|)K  UENKU.VT.  —  nl.  XXXV  DK  «IK.N.  K 

I{i:sp(>M>i;t>  incKNDiM,  (|ii(hI  itcI(!  riiil  a 
|>|iil()S(i|)lii)  Ir.idila  (lcrniilio  ^('iicralionis. 
Explical  ciiiiii  cjiis  }iciiiis  cl  (lillcrciiliaiii,c\ 
(|iiil)iis  coiislal  omiiis  hoiia  (lclinilio(  7.  .'/c- 
tajth.  1.  ."{).  Diciliir  ciiiiii  iirinio,  niiddlio, 
taiiKjU.iin  ^'cmis  jfciicralioiiis,  (jnia  vcrc  \iv- 
ncralio  csl  spccics  iuiilalioiiis  iii  coiiniiiini, 
ntdoccl  IMiilosopliiis  (.■>.  Plii/s.  /r.rl.  7,c.  I  ; 
11.  Mrliijiln/s.  siiin.  i,  c.  ;);  al.  I.  10,  c.  1:2. 
Kl  |)roplcrca  iii  iiiiilalioiic  convciiil  ^foiicralio 
(•iiin  aliis  spccicbus,  |)iil:i  (11111  allcralioiic, 
aiijiinciilalioiic  cl  niolii  locali  ;  ii;iin  iii  jic- 
ncralioiic  lil  iiiiil.iiio  iii  ipsa  siijtslaiilia, 
siciil  in  allcralionc  lil  iii  (pialilalc,  cl  iii  aiii^- 
nicnl.ilionc  lit  iii  (jiianlilalc,  cl  iii  iiiolii 
locali  lil  iii  loco.  Dicilur  scnoulo,  lolius, 
tanKpiain  (lilVcrcnlia  (listiii,miciis  ficncralio- 
ncni  a  rcli^piis  spccicbns  niiilalionis;  ipiia 
per  gcn(M'alioiicni  cciniposiliini  iion  soluin 
nnilalur  sccuiiduin  j^assionos,  sicul  111  iii 
rcli(|uis  niiilalionihus,  sed  etlam  secunduiu 
lolam  suhslauliain,  (pialcnus  niniiriim 
nialeria  illius  accipit  aliain  formain  siihslaii- 
tialcm,  i)cr  (piain  consliluiliir  .iliiid  compo- 
silum,  lanKpiam  uoviiin  siihjcclum  scnsihilc 
onmiuin  accidcnlium,  ul  (piando  c.\  aere 
gcneralur  a^jua  cl  (>x  lolo  scmiiie  lolus  saii- 
guis.  —  7.  MrUiiiliijs.  1.  3;  5.  Phys.  1.  :2; 
11.  Mrhipliijs.  I.  li>. 

Ail primum  ergo  dicendum,  (juod  uomine 
generalionis  duj^licilcr  ulimur:  low  modo, 
coimnunilerad  omnia  generahilia  el  corru- 
plihilia,  ct  sic  generatio  niliil  aliud  est  (luaui 
nuilalio  de  noii  esse  ad  esse;  aiio  moilo, 
proprie  in  vivcntihus,  et  sic  gencralio  si- 
gnilicat  origiuom  alicujusvivcnlisa  principio 
vivciilc  conjunclo,  cl  Iutc  jjroprie  dicilur 
nalivitas.  Iii  vivenlihus  aiilcm,  (\\vx  de  [lo- 
teiilia  in  aclum  viUe  procediint,  sicut  snnl 
lioinines  et  animalia,  gencralio  ulranKpie 
generationein  includit.  In  divinis  aulcm, 
ubi  processlo  excludil  omniiio  |)rimam  ra- 
tionom  generalionis,  invenitur  ratio  gene- 
ralionis  proi^ria  vivcnliiim.  Processio  ouim 
divini  Vorhi  liahot  proprie  rationem  genora- 
tionis.  Nam  procedit  por  modum  intolligihilis 
oporalionis,  ([Uc^  est  operatio  vila),  id  est  a 
principio  conjuncto,  et  secundum  rationom 
similitudini.s-,  (piia  concoptio  inlelleclus  est 


r  0)\\\\.  IMVKI;.SI.\1  —  AIIT.   II 


117 


siiiiiiiliido  rci  iiilcllocta',et  iii  e.KJciii  naliira 
cxislciis,  (piia  iii  Dco  idciii  csl  intclli^crc 
el  e.sse. —  I.i,  (|.  -J7,  .1.  i,  c  cl  ad  1. 

Atl  srtiiniliini  dicciidiim,  (piod  coinposi- 
liim  siihslautiaic  diciliir  c()rriiiiipi,  (pi.ilcnus 
rorni.i  ojiis  a  malcri.i  so|>aralur,  non  aiitcm 
(ju.ilcnus  cjiis  matciia  vcl  foriiia  dosimml 
csso.  Kt  latio  cst.  ipii.i  osse  sociiikIiiiii  se 
compolil  forina' ;  iimiiii(pio(l(|ii(>  cuiin  est 
ciis  aclii,  sccuiidiim  (piod  liahol  forniam. 
.M.-itcii.i  vcro  cst  ciis  iii  aclii  por  formain. 
(Hiarc  compositum  ox  malcria  ol  forma  de- 
siiiil  cssc  aclii  pcr  Iioc  ipiod  foriiia  sojiaraliir 
a  in;^loria.  (Mi;o  form;!  si  siihsisUit  iii  siio 
csso,  iion  amiltil  cssc  pcr  t;ilciii  scp;iralio- 
nein,  ut  conlingil  in  :mini;i  r:ilioii;ili ;  socus 
voro,  si  non  suhsistil,  ul  conlingil  in  roli- 
(|uis  ;miin;ilil)us  excopl:i  ;iiiiiii;i  r;ilioii;ili. 
—  I;i,  q.  50,  a.  5,  c. ;  q.  7."),  a.  0,  i2  el  :i. 

Ad  trrliinn  dicondum,  (piod  iii  gononilio- 
110  a(|iuc  ex  aere  romanot  eadem  Iiumidilas 
spocio,uon  aulom  niimero;  nam  Immiditas 
aoris  corriiiiipiliir  por  accidens  ad  corrn- 
l)lioncm  siil)jccti  rccodculc  foriiui,  (|u;e  prius 
or:il  lalis  accidenlis;  cl  ;Klvcnit  similo  ac- 
cidcns  conso(piens  Ibrmam  dc  novo  ;i(lve- 
nicnlem.  —  1.  de  Genera/.  I.  10;  '2.  de 
Gcnrra/.  1.  1. 

Ad  quar/nm  dicondum,  (piod  ;id  lioc  ut 
resurgat  idom  numero  individuum,  suflicit 
quod  redoant  ciedcin  nuinoro  dimonsiones 
et  oadem  principia  ossonli;di;i,  non  aulcm 
(juod  pneoxislanl  oa'dom  numoro  somporin 
maleria.  Suflicil  ouiiii  (piod  pra-oxist^int  et 
manoant  eadom  spocio;  impossihile  enim 
osl  ponoro  iu  inalcri;i  ;di(|iiam  (pianlit;il(Mii, 
a  (|ua  malcria  iiuiKpiam  spoliclur,  ul  dic- 
liim  est.  —  V.  Frrrar.in  i.  r.  Grn/.  c.  81 ; 
TabulaAurea \oce  «  rosunvclio  »  n.  1 1  s^pi. ; 
Tabula  Conrord.  n.  1091;  Quodl.  11,  a.  6. 

ARTICULUS     II 

UTnU.M  TERMLNUS  GENER.VriO.MS  SIT    FORM.\ 
AN  COMPOSITUM. 

Vidotur  (piod  terminus  generationis  slt 
forma. 

1.  Goneralio  enim,  ut  dictum  est  (in 
art.  prjEced.)  ox   Philosoplio,  est  mutalio 


118  SKCrNDA  SECIIND.E  — 

sed  ((iiiiiis  niiilaliniiis  lcriniiuis  ail  (im-iii 
est  roriiia,  iil  (licluiii  esl:  cij^mj  lcriuiiuis  «jc- 
ucraliouis  cst  lonua.  —  CIV.  iii  j*liysica 
(|.  i>,  a.  i>  ct  .i. 

'1.  l'nclcrca,  lcnuiuus.ucucraliouis  cl  luii- 
taliouis  cujiislihcl  cst  illud,  sccuuduiu  (iiiod 
ali(iuid  dicilur  iiiutari;  sed  lioc  est  fonua 
(sive  accidculalis,  si  luutalio  sil  accideu- 
talis;  sive  suhstautialis,  si  uuitatio  sit  sub- 
slaulialis):  crgo  lcnuiuus  jieueratiouis  est 
Ibnua. —  CIV.  de  Veril.  (|.   I,  a.  G,  c. 

:\.  Pnelcrea,  uativitas  est  qiuedaui  gene- 
ratio;  sed  uativitas  attribuitur  uatiine,  et 
per  C()usc(|ueus  foriua'  lauHiuaiu  lcruiiuo, 
siciit  allrihuiliir  supposilo  lanKiuaiu  suh- 
jeclo:er,uo  lcnuiiuis  licueraliouis  csl  ualura 
vel  foriua,  iiou  autem  couiposltuiu.  —  Sn, 
q.  35,  a.  1  et  ^. 

■4.  Pneterea,  geueratio  subslautialis  teriui- 
ualur  ad  csse  substautialc,  ut  dicit  Philoso- 
pluis  (I,  (le  General.  iexl.  18;  c.  3);  est 
eniiu  pcrsevia  ad  illud;  sed  esse  subslau- 
tiale  secuuduui  se  coiupetit  fonuic;  luec 
enini  facit  esse,  sicut  privatio  facit  nou 
esse,  ut  dictuin  est  (art.  praiced.  ad  ^): 
ergo  tenuiuus  jienerationis  subslautialis 
est  foriua  substautialis,  uou  auteui  coiupo- 
situin  substantialc.  —  1.  <?.  Genl.  c.  ^G, 
n.  5;i.  de  Geuerul.  1.  8. 

5.  Praelerea,  forma  esl  finis  generatiouis ; 
sed  fiuis  generationis  est  ejus  terminus: 
ergo    termiuus    generatiouis    est    forma. 

—  ia,  q.  15,  a.  1,  c.  ;  Ojnisc.  42,  c.  6  sqq. 
Sedcontra:  i.  Philosopluis(8.  iVt'/rt/^/*//5. 

text.  S,  al.  1.  7,  c.  i  ;  eti^.  Melaphys.  text.  12, 
al.  1.  ii,  c.  3)  dicit,  quod  generatio  est 
solius  substantiie  completa},  quae  est  com- 
positum.  —  8.  Melapln/s.  1.  i  ;  i2.  Mela- 
phf/s.  1.  3  (2). 

2.  PivTterea,  illud  per  se  est  tenuiuus 
generationis,  quod  per  se  gencratur ;  sed  lioc 
tantum  est  compositum  ;  nam  generatio  est 
via  ad  esse,  forma  autem  proprie  nou  habet 
esse,sed  estid  quo  compositum  habet  esse: 
ergo  termluusgeneralionis  est  compositum. 

—  7.  Melaphijs.  1.  7  ;  ia,  q.  43,  a.  4,  c. 
Respo.ndeo  dicendum,  quod  terminus  ge- 

neratiouis  iu  creaturis  potest  accipi  duplici- 
ter,  sicut  el  principium.  Dicitur  enim  primo, 


PIllLUSOPIII.V  .NATtK.MJS 

priucipiuiu  g(!Ucratioius  ipsum  generans; 
ct  liiiic  i)riiicipio  corrcspondct  sicul  terini- 
nusipsuuigcuituiu.  Dicitiircliam  priucipiiiin 
gcucratiouis  a  (jiio  iucipit  geiicralio;  el  hoc 
iiiodo  priucipiuiu  vcl  iiiilium  geiieratiouis 
cst  privatio  foruKc  iuduceiuhe;  et  huic 
priucipio  tenninus  oppositus  est  forma  per 
gcuerationem  inducla ;  sicul  in  dealbationc 
tcrmiuus  a  qno  cst  nigredo,  et  tenuinus  ad 
quein  est  albedo.Ouoniain  vero  totuincoiii- 
positum,  quod  proprie  geueratur,  diciliir 
tcnuiuus  correspoudens  principio  gcneranti, 
quod  est  subjectum  geueraus;  ideo  gene- 
ralio  trihuitur  cliaiu  composito  tauKiuain 
s!ib;eclo  quod  gcueraliouis ;  foruue  vero  taiu- 
(luaiu  ei,  secuuduiu  quod  alicpiid  mutalur 
et  gcueratur,  atque  adeo  tamquam  termino 
formali  per  se  a  natura  intento. 

Kt  ex  his  patet  ad  ohjecla ;  naiu  priora 
lautuiu  probaut  foriuam  esse  termiuum  ge- 
neratiouis,  secundum  quod  correspondet 
priucipio  a  quo  est  generalio ;  posteriora 
vero  probaut  compositum  esse  terminuin 
geueratiouis,  secuudum  quod  correspoudet 
omuiuo  generanti.  —  i.  Senl.  dist.  5^ 
q.  3,  a.  i,  c. 

ARTIGULUS    III 

ITRLM  DE  RATIOXE  GE>ER.\TIOMS  SIT,  LT 
TERMINUS  FORM.\LIS  ILLIUS  SEU  FORMA 
AGGIPIAT   ESSE  PER  ILL.\M. 

Videtur  quod  de  ratione  generationis  sit, 
ut  terminus  formalis  seu  forma  accipiat 
esse  per  illam. 

i.  Quaudocumquc  cnim  essentia  est  di- 
visa  in  gencranle  cl  genito,  foruia,  quse  est 
termiuus  geueratiouis,  per  illain  generatur 
saltem  per  accidens,  et  per  consequens 
accipit  esse  de  novo ;  sed  in  creaturis  essen- 
tia  est  divisa  in  geuerante  ct  genito :  ergo 
per  generationem  forma  substantialis  acci- 
pit  esse  de  novo.  —  i.  Sent.  dist.  5,  q. 
3,  a.  i,  ad  2. 

2.  Prieterea,  generatio  est  ad  formain,  ut 
dicit  Philosophus  (2.  PA//.s\  text.  14  sq.; 
c.  i  ;  5.  Melaphys.  lext.  5;  I.  4,  c.  4);  sed 
generatio  tcndit  ad  id  quod  uascitur :  ergo 
forma    per  generationem    debet   nasci,  ac 


K   CKNKIiAT 


{}{  .  X.WV  |)K  r.KN.  KT.  CoKIl.   r.MVKKSIM 


.\i;t.  III  11!) 


prdiiidc  ;ic(|iiirt'rt'  iioviiiii  cssc.  —  :>.  l'hi/s. 
I.  -i;  r>.  Mrhii)/n/.s.  |.  .'.  (  i). 

:].  Pnclcrcn,  (licil  Pliilo.sdplms  (  I .  /V///.v. 
Ic.rl.  i'}'n  ('.  7),  (|ii()(l  iii  oiiiiii  iiiiilMlidiic 
cst  :ili(|iii(l  (|iio(l  iil,  |Mil:i  roriii:!,  cl  :ili(|iiii| 
(piod  lior  111,  piil:i  siihjccliiin,  cl  o|»|)osiliim  ; 
sed  licri  ordiiiMtiir  :i(l  cssc  l;im(iii:mi  vi;i  ;i(l 
;i('(|iiisitioiicm  illiiis:  cri^o  pcr  |4CiiC!':ilioncm 
lorm:i  ;ic(|iiiiil  cs.sc.  —  I.  /V///.v.  I.  |-2  (II); 
l:i,  (|.   'hK  :i.  i,  c. ;  -1.  di'  .\iiiiii(i  I.  '.). 

SeH  rontni  cs/,  (]iiod  iii  milrilioiic  liomi- 
nis  :iliinciiliim  pcr^cncnilioiicm  convcrliliir 
iii  siil)sl;inli;im  liominis,  :ic  proiiidc  tcriiii- 
iiiis  roriiKilis  l;ilis  <.>(Mi(M':itioiiis  el  nulritionis 
cst  rorin;i  siil)sl;iiili:dis,  (pi;i»  cst  :iiiiiii:i 
r:ilioii;ilis.  Scd  :iiiiiii.i  r;ilioii:dis  i)(M'  l;dtMii 
f!;(Mi(M';ition(Mn  cl  miliilioiicm  noii  ^iccipil 
osso  dc  novo,  (|iii;i  pr;i'cxislit  illi  ;  (piod 
;iutciu  pr;i'\islit  ji(MitM';ilioni,  non  ;iccipil 
csse  ptM'  ilhiiii.  Qiiod  enim  est,  non  iiene- 
r;itiir;n;iin  seinel  t;inlmii  res  procetlil  in 
esse;  (piod  vtM-o  frencnitnr,  nondiim  cst. 
Krjro  per  genenilionem  l'orm;i  snl)sl;uili;ilis, 
ptM-  (pnmi  ;ili(|nid  lit,  noii  seinper  ;ic(|iiiril 
esse,  et  per  cousctpiens  de  ratione  genci";i- 
lioiiis  non  est,  ut  terminus  foriiKdis  illius 
pcrilhun  acfpiiratesse.  —  "2.  de  AiiinKt  I. !) ; 
la,  (p  'k),  a.  A,  c. ;  4.  Sent.  dist.  17,  (|.  "2, 
a.  1,  sol.  8,  iul-2;2.  Phi/s.  1.  4. 

Uivspo.NDKO  i)FCi::.NUi.M,  (piod  duplicitcr 
suini  potest  generatio:  uiio  ;»o(/o,  pront  est 
t|ui(l  conunune  genenitioni  naturali  ct  divi- 
ii;e;  et  sic  de  ratione  geueratiouis  uou  est, 
iil  (\jus  termiuus  Ibrmalis  accipiat  esse  de 
uovo,  seu  (piod  per  accideus  generetur.  Kt 
ralio  Jiujus  est,  (piia  iu  diviuis  eadem  lui- 
luero  essentia  cst  in  geuerantc  et  genilo 
(I.  Senl.   dist.  5,  (i-  3,  a.  1,  ad  !2). 

Alio  nioilo  sumi  potest,  ut  tautum  gcuera- 
li(mcscr(\»t;is  iuvolvit.  l*]|  luiic  duplicitcrilciu 
consideniri  potcst  gcueratio :  vel  in  ordiuc 
;ulgcuer:iusproduccns  foriuam  iu  materia, 
et  siiuiliter  iu  ordiue  ad  ipsaui  foriuam  ;  el 
hoc  modo  de  ratione  geueratiouis  est,  ul 
tbriiia  generetiir  per  ;iccidens,  si  illa  sit  tbriii;i 
nou  subsistcns :  tpiia  cum  e\  vi  generatio- 
nis  ediicatnr  ex  potentia  inateriie,  necesse 
est(iuo(l  per  generatiouem,  (puij  est  una  ad 
ipsani,  ipsa  per  accidens  geueretur,  atquc 


:id('o  (piod  cssciili:i  piM'  g(Miei':itionem  divi- 
d;iliir  cl  miilliplicilcr  consiMpMMiliM'  :ic('ipi:it 
^W  novo  essc.  I'r;i'tcrc:i,  (|iii;i  cuiii  illi  n<»ii 
coiivciii;it  cssc  pcr  sc,  (|iiod  pcr  nciicr^ilio- 
ucm  :ic(iiiiriliir  cl  pcr  corriiplioiicin  ;imil- 
liliir,  scil  l:iiiliiiii  pcr  :iccidciis ;  cli:im  pcr 
:iccidciis  l:iiiliiiii  diciliir  corriimpi  ;i(l  cor- 
iiiplioiiiMn  (•oiiipositi.  Si  Ncro  sil  roriii:i 
siihsistciis,  iioii  polcsl  corriimpi  jtiM'  :icci- 
dens,  scd  t;mluiii  pcr  sc.  Sic  ciiiiii  competit 
;dii  iii  gciier:iii  cl  corrumpi,  sittiil  cl  esse. 
Korin;i  V(M'o  snhsisliMis  pcr  sc  li;d)cl  csse; 
imdc  ct  p(M'  se  dcl)(M'el  corrnmpi,  si  corriimpi 
possct,  (luod  cst  impossihile,  sive  t:ilis  Ibr- 
iu:i  siihsisttMis  sil  siil)sl:uili;i  coiii|)lel;i,  iil 
esl  .\iigclns,  sive  incomplcl;),  iil  est  ;inini:i 
r:ilion;ilis,  pi';elcnpi;iiu  (piod  cmu  foriii:i 
snhsisttMis,  ut  est  ;iiiiiii;i  pnedicta,  ;i  Deo 
creetnr,  uon;iiil(MU  cduc;iturtle  pot<Mili;i  iii;i- 
leri:i3,  iion  potesl  desinere  esse  per  corru- 
ptiouem,  sed  per  ;iuuiliil:ilioneiu. 

Vel  potest  considerari  genenitio  pcrordi- 
utMU  :iil  composiliiiu,  (piod  proprie  diciliir 
geiUM'an  et  corrnmpi;  ct  sic,  i|iii;i  composi- 
tum  dicilurcorrumpi,  (pii;i  forui;i  scp^ir^ilur 
a  iu:iteri;i,  ct  dicitur  giMierari,  ipii^i  loiiii:i 
fit  ;ictiis  in:ileri;e,  (piod  est,  (pi;itciiiis  illi 
uuiliir  ;  —  ideo  si  per  impossihile  forni:!  vel 
aniiu;i  a  Deo  crearelur  ante  generationcm 
composili^et  deinde  iii  iustauti  geueralionis 
uuirelur  malcri:e,  adliuc  diccrelur  t;ile 
composilum  geuerari,  (piia  vere  ex  tali 
unioue  i'esult;iret  composilnm,  ul  p;ilcl  iii 
geueratioue  lioiuiuis ;  (|ii;iiu(|ii:im  dc  lacto 
t|iii:i  lcrmiiuis  molus  uuiKiuam  priecedit 
luolum,  priucipne  in  geueralioue,  ideo  uou 
producilur  vcl  ci'c;ilur  :iniiua  :i  Dim)  (>\lr;i 
corpus,  sed  iii  corporc. 

Et  sic  manifcstuiu  csl,  ipiomodo  dc  r;i- 
tione  geuendiouis  sit,  ul  cjus  lcrmiuiis 
formalis  seu  lbrm:i  suhsl:inli:dis  accipi:)! 
esse  per  illaiii,  (pioiuodo  uou. —  la,(i.75, 
a.  C;q.90,a.-2;2.  Sent.  dist.  17,q.2,a.  2. 

Et  exhis  patet  //(/  prima  tri:io/>7Ct7(/.  Nam 
huitiim  prohaiil  de  ralione  genendionis  esse, 
ul  lerminus  generationis  seu  forin;i  suli- 
stanlialis  accipiat  esse  per  illam,  couside- 
rando  generalioneui  creatam,  tuin  de  facto, 
tum  pcr  ordinem  ad  genenms  et  ad  ipsam 


m 


SFni'NDA  SKCIND.K 


Arjiiiiiicii- 


foniiaiii,  si  iKiii  sit  siihsistciis. 
Iiiiii  vrro  iii  (-((iitniriiini  taiitiiiii  prohal 
ile  jjtMRMalioiH'  |iarliciilari  iii  iiiitrilioiK!  iii- 
cliisa  vl  (le  Ibniia  suhsistciiti',  (jiiaiii  noii 
est  ncccssc  rationc  siii  accipcro  cssc  vi  .uc- 
ncrationis  ad  illain  tcrininalu',  ut  (licliiiu 
est  (in  c. ). 

AIITICULUS     IV 

UTHIM    O.MMS    (IK.NEHATIO   SIT   AB    LMVOCO. 

Vidctiir  (1110(1  non  oinnis  generatio  sil  ab 
univoco. 

I.  S(»l  cniin  producit  caloreni  iii  inferio- 
rihiis,  iil  (licliiin  est  (siipra  q.  ;J:2,  a.  2); 
at  sol  non  csl  fornialiter  calidiis:  eriio  non 
oinne(|uod  gciicialur,  gencraliirah  univoco. 
—  7.  McUiphiis.  I.  8 ;  1-2.  iMeloji/ii/s.  I.  :l  (i). 

i2.  Piu'lcrca,  inolus  causat  calorem,  ut 
(licit  Pliilosophus  (7.  Metapliijs.  texl.  30; 


PIIII.OSOIMIIA  NATrilAUS 

l)cr  se  vel  pcr  accidcns.  Quod  generaturab 
alii|iio  j)('r  accidens,  non  gcneratur  secun- 
diiin  (iiiod  liiijusinodi  ;  iindc  non  oporlet 
iii  gcncranli!  esse  siinililiidiucin  gcncrati, 
sicut  invciilio  tliesauri  iion  liahet  siinililii- 
dinciii  aru|iiain  in  co,  (|ui  fodiens  ad  plaii- 
laiidiiiii  iiivcnil  tliesauiuin  per  accidciis. 
Sed  gencrans  per  se  generat  tale  seciindiiiu 
(|iiod  hujusmodi ;  iinde  oportct  (|uod  in  ge- 
ncraiile  pcr  sc  sil  ali(|ualilcr  similitudogeiKv 
rali.  Scd  lioc  conlingit  triplicilcr  :  uiiomoilo^ 
(|iiaii(lo  forma  generati  pra.'cedil  in  generaiilc 
secundum  cundeni  inoduni  cssendi  et  se- 
cuiidum  candem  ralioneinspeciricani  foriiKc, 
sicul  cum  ignis  general  ignem,  et  Iioiikj 
liomincm  ;  et  h;ec  est  gcneratio  totaliler 
univoca.  Alioinodu,  (pKindo  forma  gcncrati 
pnecedit  in  gcneranle  non  (luidein  secuii- 
duin  euiidem  moduin  essendi,  ne^iue  ciiin 
suhstaiilia   ejusdein    rationis,   sicut   foriiia 


1.  G,  c.  9);  sed  motus  non  est  formaliter     donius  pra.'cedit  in  artiHce  iion  secunduiii 


calidiis  :  ergo  generatio  non  seinper  est  ab 
univoco.  —  Ihid. 

;3.  Pnelerea,  niuliis  non  generatur  a  niu- 
lo,  sed  ah  e(|ii()  vcl  asino,  ut  dicil  Pliilo- 
sopluis  (7.  Metiqdnis.  texl.  31 ;  1.  6,  c.  9); 
et  simililer  animalia  (puTC  generantur  ex 
pulri,  ct  partus  monslruosi  non  liabent  ge- 
neraus  univocum,  ut  dicitur  ihidein  :  ergo 
noii  omne  (luod  generatur,  generatur  ab 
univoco.  —  Ibid. 

A.  Prceterea,  liomo  non  potest  essc  cau- 
sa  totius  speciei  liumana?,  aliter  esset  causa 


esse  materiale,  sed  secundum  esse  iinmate- 
riale,  (luod  habet  in  mente  artiOcis,  non 
in  lapidibus  et  lignis;  et  ha)c  generatio  esl 
partim  cx  univoco,  (luantum  ad  formain, 
partim  ex  a?quivoco,  (luanlum  ad  esse  for- 
ma)  in  subjecto.  Tertio  modo,  (luando  ipsa 
tota  forma  generati  non  priccedit  in  geue- 
rante,  sed  ali(iua  jiars  ejus  aut  ali(iua  pars 
partis,  sicut  in  medicina  calida  pr^ccdit 
calor,  (lui  est  pars  sanitatis,  aut  aliiiuid 
ducens  ad  parteni  sanitatis,  et  haec  gene- 
ratio  nullo  modo  est  univoca.  —  7.  Meta- 


sui  ipsius;  ergo  oportet  (^uod  ibi  sit  aliqua     j^hijs.  1.  8. 


alia  causa  inagis  univcrsalis  in  generatione 
liominis,  quain  sit  homo  ;  sed  luec  non  po- 
test  esse  univoca,  quia  talis  causa  est  Deus, 
ut  dictum  est  (supra  q.  il,  a.  4),  cui  ni- 
hil  potest  esse  commune  univocum,  ut  etiam 
dictum  est  (in  Logica,  q.  9,  a.  5)  :  ergo 
non  omnis  generatio  est  ahunivoco.  —  la, 
q.  13,  a.  5,  ad  1. 

Sedcontm  est,  quod  Philosophus  (7.  Mc- 
taphys.  text.  30  ;  1.  6,  c.  9  ;  et  1:2.  Meta- 
phijs.  text.  Xi},;  1.  11,  c.  3)  dicit,  quod  ex 
univoco  fit  quiclibet  substantia. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  omne  quod 
generatur,  generatur  a  simili  aliquo  modo. 


d  generatur, 


vel  genei-atur 


Ad  primum  ergo  dicendum,   quod  cum 
calidum   in   inferioribus   genei'etur  a  sole  j 
non  calido,  talis  generatio  fit  aliquo  modo 
ab  univoco ;  quia  licet  non  sit  in  ea  simili- 
tudo  secundum  speciem,  est  tamen  aliqua  ■ 
similitudo,  quamvis  imperfecta,  qnia  male-  j 
ria   inferiorum   non  potest   pertingere  ad 
perfectam  similitudinem  superioris  agenlis. 
—  12.  Mctaphijs.  I.  3  (2). 

Ad  seciindum  dicendum,  quod  in  genera- 
tione  caloris  ex  motu  intervenit  similitudo 
generantis  et  generati  tertio  modo  supra  al- 
lato.  Nam  in  ipso  motu  est  quodammodo 
calor  sicut  in  virtule  activa.  Nam  ipsa  virtus 
causandi  calorem,  qu3e  est  in  motu,  est 


Or.  XXXV  I»K  (iKN.  r.T  CniUI.  IMVKIiSIM 


DE  r.KNKMAT.  ■ 

iiliqiiitl  (l('p'n('n'r;il()ris,{*l  isle  caloriii  iiiolii 
cxislciisvirliilr  facil  calorcin  iii  cor|»oi(',  iioii 
(|iii(lcin  jicncialionc  nnivoca,  .scd  a'iinivoca, 
i|iiia   calor  in   iiiolii  cl    iii  corporc    calido 
iion  csl  iiniiis  ralioiiis.  —  7.  Mcdiplnis.  I,  8, 
Ail  Ifiliiiiii  dicciiiliini,  (|Uod siciil dicil  l'lii- 
|()so|)lins(7.  Mrliiiiln/s.  /c.c/. -28 :  I.  li,  c.  8), 
•rciicralio  iiinli  c\  (Mino  vcl  asino  iKtii  csl 
|icr  sc,  scd  |)cr  accidcns  ;  liccl  criaiii  i|)sa 
ali(|iio  modo  dicalnr  licri  c\  nnivoco,  ct  i^c,- 
ncraiis  dicaliir   siiiiilc  «icncralo.    Ksl  cniiii 
aliiiiiod  ^'ciins  |iro\iiiHiiii  innoininaliiin  coin- 
iiiunc  (Miuo  cl  asino,  siih  (|no  i-ciKM-o  con- 
tinclnr  cl  innlns;  cl  sccnndniii  illiid  iiviins 
potcsl  dici,  (|nod  siinilc  {icncral  siinilc;  ut 
si  (licamiis,  (|no(l  illnd  liciins  >i.\l  iiinwnlinii, 
polcrimns   diccrc,    (iiiod    liccl    c(|iins    non 
{iciicrct  (V|uuni,  sed  innluui,  jnmcntiim  la- 
iiien  jicncrat   jumenluin.    Kt   sic  (|uid(|uid 
jreneralnr,  ali^iuo  modo  gcneralur  a  siinili  el 
ab  univoco,  snmendo  univocum  late  pro  si- 
inili.  —  PoiTO  in  monslruosisparlibus,  (juod 
genilum   iion  sil   siniile  generanli,   id   esl, 
(|uia  dclicit  virtus  nalnralis  in  seinine;  ne- 
cesse  aiileni  est  nt  ^eniluin  ex  seinine  sit 
ali(pialilcr  univocum  iieneranli,  modo  non 
fucril  praMlicUi'  virlulis  dcleclus  in  scmiiic, 
iil  dicil  IMiilosoi^lius  (7.  J/('/r/y;////.s\  lcji.  S\', 
1.  (),  c.  9. ) —  Generatio  vero  animalium  quic 
prodncunlnr  e\  putri,  dicilur  esse  (inodam- 
inodo  a  casu,  (luodammodo  non.  Est  enim 
a  casn,  si  referatur  ad  cansas  parlicnlares 
liic  inlerius  agentes.  Nam  calor,  (pii  causat 
putiTdiiiem,  non  inlendil  naturali  appelitu 
generationem  linjus  vel  illius  animalis,  (juae 
cx  pntreraclione  se(piitur,  sicnt  virtns,  (pi?e 
est  in  semiiie,  intcndit  productionem  talis 
speciei.  Sed  si  refcratur  ad  virtulem  coele- 
stem,  (pia3  est  nniversalis  regitiva  virtus  gc- 
neralionum  et  coi-rnplionnm  in  istis  inlerio- 
ribus,  non    est   per  accidens,   sed  per  se 
iutenta,   (piia  de   ejus  intentione   est,   ul 
educantur  in  actu  omnes  formnc,  qux  sunl 
iu  potenlia  materiae.  Et  ita  in  generalione 
horum  animalium  (juod  generatur,  dicitur 
a  siniili  generari.  Sicut  enim  in  generatione 
animalis  ex  semine,  simile  dicitur  a  simili 
generari,  quia  virtus  acliva,  ciuae  est  in 
semine,  etsi  non  sit  anima  in  actu,  est  ta- 


AHT.  V 


I'2I 


mcii  aiiiiiia  iii  virliilc,  siciil  forina  domiis 
in  aiiima  iion  est  domiis  actn,  s(mI  virtiite; 
ila  in  liis  (pia>  gcucrantiir  c\  piitri,  ('liaiii 
cst  in  malcria  ali^piod  |)riiii-ipiiiiii  similc 
virluli  acliva-,  (pia>  csl  iii  scmiiic,  c\  (pio 
cansalnr  aniina  iii  animalihiis,  (pne  geno 
raiilur  c\  scniinc;  el  sicut  virliis  (pia*  esl 
in  seminc,  esl  ali  aniina  com|)lcla  animalis 
et  a  virliilc  c(elcslis  corporis,  ila  virliis 
(pnc  csl  iii  malciia  piilrcfacla  gcncraliva 
animalis,  est  a  solo  corp(n'e  c(el('sli,  iii  tpio 
sunl  virlulc  oiiincs  formae  gcnerala',  siciil 
in  i)rinci|ii()  activo.  (Jiialilalcs  eliain  aclivie, 
liccl  sinl  acliva\  non  laincn  a.uiinl  soliim 
in  virlulc  propria,  s(mI  iii  virlulc  foriiia- 
riim  snlislanlialiiim,  ad  (pias  se  liahcnt 
siciit  inslrnmcnla;  siciit  dicilur  '1.  de  Ani- 
mii  [tcjt.  il  ;  c.  -4),  (|uod  calor  igiiis  est 
inslrnmciitum  aninue  nulritiViT.  —  7.  Mcla- 
pliij'^.  I.  0,  7,  8. 

Acl  quarlum  dicendum,  (juod  licet  inler 
Dcnmetcreaturas  non  sit  univocafio  proprie 
dicla,  non  lamcn  (>st  aM|uivocalio,  scd  est 
ali^pia  simililudo  ct  analogia  ;  et  idco  cliaiii 
creaturicdicnnliir  similesDeo.  —  1.  c.  inarg. 

Ad  (jiiiiilum  di(MMidum,  (piod  sciisus 
Pliilosophi  esl,  ut  ipsemct  declarat  (7.  Mc- 
tnplnis.  Icct.  rlO;  1,  (i,  c.  0),  (piod  modo 
(piodam  omnia  liiint  ex  univoco,  (lueinad- 
modum  naluralia  ;  aut  ex  parte  nnivoco, 
nt  domus  ex  domo;  ant  ah  inlcllcctu  :  ars 
enimspecies;  aut  ex  parte,  autex  liahentc 
partein  ali(juam,  nisi  fiat  secnndum  acci- 
dens.  —  7.  Mclnpln/s.  1.  8. 

AUTIGULUS  V 

UTULM     IHEM     .\CC1DENS     NUMERO     MA.NEAT 
L\  GEMTO  ET  L\  CORUUPTO. 

Videtur  (juod  idein  accidens  numero  ina- 
neat  in  genito  et  in  corrupto. 

1.  Dicit  enim  Philosoplius  (I.  <lc  Gcnc- 
rat.  t.  24;  c.  4-),  quod  quando  elementa 
symhola  transmutanlur,  remanet  nna  qua- 
litas,  pnta  diaphaneitas,  qnando  ex  aere 
fit  aqna  ;  sed  hoc  esse  non  potest,  nisi 
idem  numero  accidens  maneat  in  genilo  et 
in  corrupto :  ergo  vere  idem  numero  acci- 


1-2-2  SKCINDA   SECrND.K  — 

di'iis  iiianrt  iii  jii'iii((t  tt  iii  (•urriiptd.  —  1. 
ile  Orlo  I.  U). 

-2.  l'r:i'ti'roa,  dicit  Pliilosopliiis  (-2.  de  Gc- 
neiut.  tcjt.  2!);  e.  \  ),  (|iu)(l  f.icilior  csl 
traiisitus  clciiiciilonmi  symbolormii  (Hiam 
(lissyiiil)olormii,  (]iiia  iii  illa  laiitiim  ima 
(|iialitas  corriimpi  dchcl,  ciim  altcra  rcma- 
iicat,  iii  liac  vcro  amha'  (|iialitat('s  corriim- 
pciKhc  smil ;  lacilius  autciii  est  uimm  (piam 
iimlta  trausimitare  :  er!i;0  idem  mimcro 
accidens  remanet  iii  i^ciiito  et  in  corrupto. 

—  2.  ile  (ieuenif.  I.  i. 

."^.  Sed  dices,  (juod  in  transmularioiic  ele- 
inentonmi  syinbolorum  remaneat  qualilas 
symhola  eadeiii  specie,  non  autem  eadem 
nuincro.  —  Sed  contra,  (piia  si  tantum  i"e- 
maiieret  eadem  specie,  se^pieretur  non  esse 
lacilior  reiii  transmutationem  symholorum 
(|uani  dissymholorum;  (juia  iii  illa  eliam 
utra((ue  (lualitas  nuinero  esset  corrumpcn- 
da,  sicut  in  ista ;  el  siniililer  seiiueretur 
quod  siinile  corruniperetur  a  simili ;  nam 
generans  corrumpil  id  quod  prius  eral.  Er- 
go  dicendum  est,  (juod  eadeni  iiumero 
(jualitas  symhola  remanet  in  transmutatio- 
ne  eleinentorum  symholorum,  et  sic  idem 
niimero  accidens  erit  iii  genito  et  corrupfo. 

—  2.  de  Geuerat.  1.  4  ;  Qucest.  disji.  de 
Spirit.  Creat.  a.  3,  arg.  19;  et  1.  de  Geue- 
rat.  1.  10. 

■i.  Pra?terea,  quidquid  corrumpitur,  cor- 
rumpitur  propter  victoriam  corrumpentis 
siq)(>r  ipsum  ex  dehilitale  virlutis  ejus  ; 
sed  qiialitas  symhola  in  traiismutatione 
symholorum  non  liahet  coiTnmpens,  a  ({uo 
corrunq)atur  :  ergo  remanet  cadem  numero 
in  genito  et  corrupto.  —  2.  c.  Geut.  c. 
30;  5.  Metaphijs.  1.  14  (17). 

5.  Prwterea  in  cadavere,  iit  experientia 
constat,  nianet  eadem  iiumero  cicatrix  ea- 
demque  tigura  et  eadem  alhedo  numero, 
quje  fuerant  in  vivo  ;  ergo  idem  accidens 
numero  nianet  in  genito  et  corrupto.  — 
Oimsc.W  ;  Quodl.  1,  a.  6,  arg.  2  et  in  c. 

6.  Praeterea,  si  omnia  accidentia  pra^ter- 
ita  corrumperentur,  maneret  materia  in- 
ditrerens  ad  omnem  tbrmam  suhstantialem 
in  instanti  corruptionis;  nam  determinatio 
materiiie  ad  Ibrmani  fit  per  accidentia,  (jui- 


PIIILOSOPIIIA  NAHUALIS 

hiis  corrii|)lis  noii  niaiicl  lalis  delerini- 
natio;  sed  illiid  est  ralsuin  :  ergo  dicendum 
est  maiKire  eadein  niimero  accidentia  in 
gcnilo  et  corrupto.  —  dc  Spirit.  Creut. 
a.  ."),  arg,  20. 

7.  Piieterea,  Ibriiia  individuatur  per  or- 
dinciii  ad  materiam  signalam,  seu  ad  nia- 
tcriam  cmn  (piantilalc;  sed  si  in  instaiili 
generationis  corruinpen'iilur  omnia  acci- 
dciilia,  non  posset  fornia  singularis  introdiici 
iii  maleriam,  cum  noii  detur  id,  ratioiic 
cujus  forma  constiluitur  singularis  et  iiidi- 
vidua  :  ergo  dicendum  est,  (|uod  ideni  nu- 
iiiero  accidens  pofest  essc  in  geiiito  el 
in  corrnpto.  —  Tabula  Aurea  voce  «  indi- 
viduum  -t>  n.  20. 

8.  PriTterea,  forma  siihsfanfialis  dehet 
induci  in  inateriam  dispositam ;  dispoiiitur 
autem  per  accidentia;  ergo  iii  instanli  ge- 
nerationis  dehent  in  materia  esse  accidenlia, 
(luae  disponant  materiam  ad  formam;  non 
possunt  autem  esse  accidenlia,  qua3  con- 
sequuntur  formam,  quia  sunt  posteriora, 
quain  sit  forma  inducta  in  materiam  :  ergo 
dehent  esse  accidentia,  qute  erant  in  cor- 
rupto,  qua)  remanent  eadem  numero  in 
genito.  —  Quwst.  disp.  de  Anima  a.  9, 
arg.  5  et  17. 

Sedcontra  est:  i.  quod  Philosoplius  1.  dr 
Geuerat.  text.  23  (c.  A)  definit  genei-afio- 
iiem,  quod  slt  mutatio  totius  suhstantiaj 
nullo  sensihili  manenfe  ut  suhjecto  eodem ; 
et  text.  24  (c.  4)  dicit,  quod  generatio 
tunc  est,  quando  non  manet  passio  et  acci- 
dens;  at  si  manerent  accidentia  sensihilia, 
remaneretaliquod  suhjectum  sensibile,  pufa 
maferia  cum  accidenfibus  sensihilihus,  et 
consequeuter  maneret  aliqua  passio  :  ergo 
idein  quod  prius.  —  i.  de  Geuerat.  1.  10. 

2.  Pra3terea,  destructis  primis  suhstantiis 
impossibile  est  aliquid  accidentium  rema- 
nere,  ut  prohat  Pliilosophus  in  Pra'f//a/))^  ; 
ergo  corrui)to  v.  g.  liomine  impossil)ilp 
est,  quod  remaneat  aliquod  accidens,  quod 
postea  sil  in  cadavere  idem  nuinero. 

3.  Praiterea,  sequereturquod  esseteadem  j 
mimero  caleftictio  conlinua  corrupti  et  ge- 
niti,  quod  est  contra  Philosophum  5.  Phys. 
{lext.  34  et39;  c.  4),  ubi  vult  ad  contiiuii- 


IH-:  (iKNKUAT.  —  ni  .  XWV  1»K  f.KN.  KT  0)\\\\.    l MVKUSKM 

lat«'iii  iiioliis  rciiniri  iiiiil.ilciii   iiKtljHis.  — 
:>.  Pln/s.  I.  7. 


AIIT.   V     l:>;{ 


IlKSPD.NDKO    DICKMll  M,   ijliiMl    Iloil    Miaiicl 

iilciii  iiiiiiicro  accidciis  iii  iivuWn  cl  iii  c<»r- 
iiiplo:  scd  i(l  (|iioil  j)riiis  cial,  L'oi'riiiii[ii- 
tiir  pcr  accidciis  ad  corniplioiiciii  snbjccli, 
rcccdciilc  foriiia,  (|iia'  priiis  cial  lalis  acci- 
(lciitis,  ct  advciiil  siiiiilc  accidciis  coiisc(|iiciis 
foriiKiiii  {\i'  iiovo  advciiiciilciii.  Oiiod  i»olcst 
cssc  iiiaiiilcsliiiii  cx  iiiiillis  ;  —  ct  jninio  (pii- 
ilciii  c.\  iiatiira  accidciilis.  Accidciis  ciiiiii 
iioii  |»olcst  liaiisirc  de  sulijccto  iii  siilijc- 
cliim.  Kiiius  ralio  cst,  (juia  iiidividiialiir, 
iiiiiiicraliir  ct  disliii.uuitur  scciiiiduiu  siiuiii 
subjcctuiii  (lcuiluiH  aulciii  cl  corruptuiii 
siiiit  divcrsa  iiiiiiicro  suhjccta;  sic  ciiiiii  sc 
lialioiil  slcut  cor|»iis  iiiorluuiu  cl  vivuiii, 
i|ii;i'  cuin  spccic  disliiiuuaiilur,  noii  possunt 
idciii  iiuiucro  siihjccliini  esse.  Si  autciii 
poiiatur,  (|uo(l  inaneat  idein  nuinero  ac- 
cidens  iii  jicuilo  et  corrupto,  s(>(iuilur  (luod 
iilciu  sccuiido  accidciis  sil  iii  plurihus 
suhjcctis.  —  \.  (Ic  (jcneriil  1.  10;  Tnbiihi 
A »/rm  voce  «  accidcus  »  n.  r)8  ct  'r2\  vocc 
«  corpus  y>  n.  ^8  el  -2*.). 

Secinnlo,  c\  dinereulia  iiilcr  sjeneratio- 
iiem  ct  altcralioiicin,  at(iuc  adco  iiiter 
rdrmain  suhslaiilialcin  et  accidcnialcm  : 
quod  altcrationis  et  accidenlis  suhjectuin 
est  ens  in  actn,  generalionis  vero  et  forince 
subtaiilialis  est  ens  in  potentia,  ul  dicit 
Pliilosopliiis  ( 1 .  ile  General.  lext.  24  sqq, ; 
c.  4,  5).  Consliluiluraulein  ens  in  actuper 
formain  quainlihct.  .\ain  cuiii  qua^ihet  sit 
actus,  facit  esse  in  actu.  Quare  si  in  genito 
el  corrupto  inauet  idein  accidens  nuniero, 
Ibrmasequensadveniet  existcnti  in  aclu,  et 
conscciueuter  (^jiis  suhjectuin  non  erit  eiis 
iu  potcnlia,  sed  ens  in  actu  contra  Pliiloso- 
phum.  —  !.(/('  Genenil.  I.  10 ;  QkoiII.  1,  a.  C. 

7t'/7/o,  exnatura  niateriie ;  nam  cum  luvc 
sit  in  potentia  ad  omnes  actus  ordlne  quo- 
dam,  oportet  quod  id  (piod  est  priinum 
simpliciter  in  aclibus,  priiiio  in  materia  iii- 
tclligiitur:  primuin  aulein  inleromnes  actus 
esl  esse  specillcum  el  suhstantiale,  ut  dic- 
tiim  est  (supra  q.  3,  a.  2  in  c).  Impossibile 
est  ergo  iulelligerc  materiam  prius  esse 
calidam  vel  quantam,  (luam   esse  in  actu 


spccitico;  cssc  aiitcm  iii  lali  aclii  liabcl  pcr 
formain  subslaiilialcin,  (|u.p  facit  esse  siiii- 
plicilcr.  liidc  iiiip(»ssihilc  cst  i|iiod  ulliiiii 
accidcns  pra^cxislat  iii  m.ilcria  aiitc  forniam 
Mihslaiilialcm ;  pra'cxistcret  aiitciii,  si  ma- 
iicrct  idciii  niimcro  a(Tideiis  iii  gcnito  ct 
C(»rriiplo.  .Maiiifcslum  crgo  est,  qiiod  iion 
polest  idcm  mimcro  accidciis  maiicrc  iii 
gciiilo  cl   corruplo.  —  la,  (|.  Tt»,  ;i.  (i,  c. 

.\il jninnini  ('rgodiccii(liiiii,(|iiod  iii  tmiis- 
iiiuhilioiic  clcmciitorum  symbolorum  p;issi() 
symhola,  ([uiv  prius  iiienit  disponcns  ;id 
form;nii  substaiiti;ilciii,  corriimpitiir,  iioii 
hmicii  pcr  S(\  scd  pcr  ;icci(lciis  ;i(l  corrii- 
pli(»iicm  sul)j(>cli :  uiidc  uuincl  e;iil('iii  spccic, 
iioii  iiumcro.  Kt  (|iii;i  pcr  lioc  ;icci(lcus 
symholum  iioii  cr:it  ;ili(|u;i  rcpiign^mli;!  iii 
agciido  et  p^itiendo,  tacilior  fuit  tr;insmul;i- 
tio.  Kuin  euim  (iu;ilit;it(^s  elementorum 
caiisentur  ;i  foriiiis  suhslaiili;ilihus  ipsorum, 
illa  elemcut;!,  (|ii;c  iihijorein  convenienliam 
h;ihcul  iii  (iu;dil;itil)us,  necessario  li;il)ciil 
majorcm  (•onvcuiciiti;iiii  iii  formis  suhst;in- 
ti;dihus,  el  perconsc(|iicns  in  dispositionihus 
iiKilcriie  facilius  ;id  invicem  tr;insmut;iiilur. 
Kl  liccl  oporU^it  amhas  (iu;dit;ilcs  corrumjii, 
lamcii  (|ui;i  (iiialilas  symhola  minus  rcsislil, 
imo  iiullo  modo,  conlraria  vero  resislit ;  ideo 
tacilior  est  transmutatio  et  transitus.  Neiiue 
est  inconveniens,  (piod  simile  corrumpat 
suuui  siiiiilc,  per  accidens  coiTumpendo 
subjectuin ;  sic  eniiii  ni;ijor  llamma  consu- 
mit  minorcm.  —  Kt  sic  patet  ad  secunduni 
et  terliuni. —  Quodl.  l,a.O;  1.  de  Generat. 
1.  10;  :2.  de  General.  1.  \;  dc  Spiril.  Creat. 
a.  o,  ad  19. 

Ad  (juarluni  dicendum,  qiiod  (luiihpiid 
coiTumpilur  per  se,  corrumpilur  ;ib  ;igciite 
contrario;  sccus  vero  (luod  corrumpitur  per 
accidens  ad  coiTuptionem  subjecli,  (pio- 
inodo  corrumpilur  (lualitas  symhola  in 
transmutatioiie  symbolorum. —  de  Spiril. 
Creal.  1.  c. ;  Talnda  xiurea  voce  « corru- 
plio  »  n.  5. 

Ad  (juintum  dicenduin,quod  in  cad;ivere, 
sicul  el  in  genito  (luolihet,  ut  dictuin  est 
(in  c),  mauent  accidentia  corrupti  eadcni 
specie,non  eadcm  numero  ob  ratioucs  ;ill;i- 
tas;  nam    forinam   de   novo    advcnicnlom 


l-2i 


SI'XIJNDA  SI<XL'M).I<:  —  PIIILOSOIMIIA  N  \Tri;AMS 


sciimiiiliir  siinilia  acfidnili;!,  iil  (licliiiii  csl. 
{(Jiiodl.  I,  a.  (■>;  I.  </<•  (icnevul.  I.  Hl).  Vd 
ilir,  (|iio(l  iviiiaiict  iii  j.;ciiil()  ct  conupto  sicut 
iii  vivo  ct  iiiorliio  idciii  iiiiiiicro  accidciis, 
(|iiia rciiiaiiel  origo ct  radi.x  accidciitis,  cadcin 
scilicct  matcria,(iiia'  cst  iii  i)0tcnlia  ad  for- 
inam  jicncralcm.  —  Oiin.tc  41. 

Aii  .sfrliini  dicciidiim,  (piod  inalci-ia  proul 
nuda  considcratur,  sc  liabct  iiidiircrcntcr 
ad  oinncs  tbrmas,  sed  dclcrmiiiaturad  sjie- 
ciales    Ibrmas    pcr  viitulcm   nioventis,  ut 


—  7.  Mchtji/ii/.s.  I.  -2;  I.  (Ic  Gcneral.  I.  13; 
^l.  (le  Generiil.  I.   I . 

^.  I*iU'lcrea,  oiimis    tbrina   subslaiitiali- 
esl  in  inatcria  sibi  j^ropria  el  disposita ;  scd 
dispositioncs  ad   rorinam   sunt  accidcntia:  i 
cr,uo  accidcnlia  immediate  siibjeclantur  in! 
matcria.  —  la,  ([.  70,  a.  6,  arg.  1  ;  Qiiiesl. 
di.^j).  (le  Anima  a.  1),  arii.  5. 

.■;).  Pr.Tterea,  diversje  tbrma'  uiiiusspecii 
rc(iuirunt  diversas  materiae  partes;  sed  di- 
vcrsie    partes   non    i^ossunt    intelligi    ium 


dicilur  2.  dc  General.  {text.  53;  c.  9) ;  cl  ma-     secundum  divisioncm  dimensivarum  (iiiaii- 


tcria  sccundiim  (piod  consideratur  pertecta 
sub  ratione  Ibrina'  universalioris  et  acci- 
dcnlium  conse^iuenlium,  fit  disposita  ad 
sub.sc(iucntem  perrcctionem.  —  de  Sjiirit. 
Crcat.  a.  S,  ad  iO;  la,  q.  70,  a.  0;  Qiuest. 
disp.  dc  Aninia  a.  0  iii  c. ;  4.  c.  Gent.  c.  71, 
el  Ferrarlensis  in  h.  I. 

y4(/ A('y)/<//<«m  diceiidum,  (piod  iii  iiislanli 
generationis  materia  est  signata  disposilio- 
nibus,  qufc  in  genere  causa?  materialis 
praecedunt  Ibrinam  subslantialcm.  —  2.  c. 
Gent.  c.  71,  et  Ferrariensis  in  li.  I. 

Ad  odavuni  diccndum,  (luod  ad  esse 
substantiale,  (piod  simpliciter  est  primus 
actus  formce,  non  prcnereiiuiritur  ulla  dispo- 
sitio  accidenlalis  ;  rcciuiritur  autem  ad  alios 
gradus  ct  actus  forina),  et  talis  conseqiiitur 
priinum  eHectuin  et  graduni  formae. —  la, 
q.  70,  a.  0,  ad  1  et  in  c. ,  et  Cajetanus  in  li.  1. 

ARTIGULUSVI 

UTHU.M  .M.VTEIU.V  SIT  IMMEDIATU.M  SUBJECTUM 
IMLESIOMS  OMMUM  ACCIDENTIUM. 

Videtur  quod  materia  sit  immediatuin 
subjectum  inluesionis  omnium  accidentium. 

1.  Dicit  eniin  Pliilosophus  7.  Mdaphijs. 
{text.  8;  I.  6,  c.  3),  quod  quantitas  imme- 
diate  inest  niateriae  prinicT;  et  1.  de  Gene- 
rat.  {text.  29;  c.  5)  puncta  et  lineasvocat 
terminos  materia3 ;  terminus  autein  est  in 
terminato  subjective ;  et  ibidem  ( text.  31  ; 
c.  5),  et  2.  de  Generat.  {text.  6;  c.  1) 
dicit,  quod  maleria  est  subjectum  conlra- 
riorum,  pula  caloris  et  frigoris,  qna)  sunt 
accidenlia.  Ergo  materia  est  immediatum 
subjeclum  inhaesionis  onmium  accidentiuni. 


titatum:  ergo  necesse  est  praeinlclligcii 
dimcnsioncs  in  malcria  ante  formas  suli- 
stantialcs,  (iiue  sunt  plurcs  ejusdein  speciei. 
et  coiise(iucntcr  (juautitas  et  ratione  illiii 
cetera  accidentia  immediate  subjectabunlin 
iii  materia  pi'ima. —  la,  I.  c. ,  arg.  2. 

\.  Prajterea,  sicut  forma  substantialij; 
naturaliter  unitur  materi[e,  itaet  luec  fornin' 
liuic  materia} ;  sed  Iia?c  materia  est  luec  pci 
hoc  quod  est  sub  aliquibus  dimensionibib 
determinalis:  ergo  dimensiones  determinat;i 
immediate  subjectantur  in  materia.  — 
Qmpst.  disp.  de  Anima  I.  c.  arg.  47. 

5.  Prneterea,  materia  nnitur  forniai  pc: 
potentiam,  qua  potest  ei  subesse ;  sed  pc 
tentia  illa  iion  est  idem,  quod  essenti. 
materiae  ;  sic  enim  esset  aequalis  simplicitn 
tis  cuin  Deo,  quod  est  sua  potentia :  eri;i 
in  materia  subjectatur  aliquod  acciden^ 
—  (/('  Spirit.  Creat.  a.  3,  arg.  24. 

0.  Pra^terea,  quantitas  consequitur  matc 
riam  sicut  propriuin  accidens;  sed  accideii 
proprium  iiiest  immediate  lamquam  sul) 
jecto  illi  rei,  cujus  est  accidens  propriuni 
ut  dictuin  est  ( in  Logica  q.  0 ) :  ergo  ideii 
quod  prius.  —  Tabula  Aurea  voce  «  quaii 
titas ))  n.  4. 

7.  Praeterea,  qnantitas  distinguit  inatc 
riam  in  partes  ad  hoc,  ut  varias  fornm 
recipiat,  ut  dictuin  est  ( supra  q.  3 ) ;  sc 
hoc  non  potest  facere  nisi  immediate  insi' 
illi  tamquain  snbjecto :  ergo  quantitas  t 
illa  inediante  cetera  accidentia  materialij 
iinmediate  subjectantur  in  materia. 

Sed  contra  est:  4.  quod  Philosophu 
( 7.  Mdaplii/s.  texl.  4 ;  I.  0,  c.  4  )  dicit, quo 
substantia    composita    est   prior   tempor 


DK  riKNF":ilAT.  —  (}V.  XXXV  DK  CKN.  KT  COIID.    I  NIVKDSI.M  —  ADT.  VI  1-25 

nccMciilt':  ovao  acttidciis    sii|»|)(jiiil  iii  m.i-  iciini  l;iiii(|ii;iiii  |)i()|)ri;i  ii.issio  |»ra'l<'r  (jiiaii- 

l('riu  IbniKiin  siil)sl;iiili;il('iii,('l  (•()iis('(|ii('iil('r  liLilciii  ;    propri;!    aiilciii    |);issi<»    presiip- 

iioii  iiicsl  iiKilcriic   l;iiii(|ii;iiii   iiropiio  siib-  poiiil   siilijccliiiii   ciii  iiiiiiicili;ilc   iiili;crcat ; 

jcclo. —  7.  Mctdphijs.  I.   I.  — ilcindc,  i|iii;i  illiid  ([iidiI  diciliir  iihiximc 

2.  I'ra'lcrc;i,  IMiiloso|)liiis  (8.  Mcldp/n/s.  cl  vcrissiiiic  iii  (jiiolihcl  <;cnere,  csl  causa 

/i'.r/.  10;  1.7,  c.  I» )  dicil,  (jiiod  roriii;i    siil»-  coriiiii  (|ii;c  siiiil  posl  iii  illo  <iCiiL'rL' :  sicut 

slanliiilis  immc(li;ilc  uiiiliir  m;ilcri;c;  ;il  si  iii  i^nis,(|iii  csl  iii  liiic  c;ilorisiii  rchiis  calidis, 

iii;i|pria  iinmcdi;ilc  siihicchirciilur  accidcn-  cslc;ius;ic;ilidil;ilis,  uldiciliiriii  :2.  J/(7</y^A//.v. 

lia,  11011  iinircliir  illi  roriii;i  immc(li;ilo,  scd  {tcj'l.i;\.  I  iiiiii.  ,c.  1  );sul)sl;iiili;i  ;iulcmcst 

iii('(li;iiilil)iis  ;icci(lciilil)iis:  cr^o  ;iccidciili;i  |)rimiim  iii  i^ciicrc  ciilis,  vorissime  ct  m;i\iino 

iion  siiiil   iininc(li;ilc  iii  iii;il('ri;i    l;im(|iiam  c.sscnli:)in   li;il)ciis  :   cr^^o  oporlcl  (jiiod  sil 

iii  proprio  siihjcclo. —  i^.  Mctdplii/s.].').  cansa    Jiccidcnliiim,  (jil-c  sccund;irio  cl  sc- 

llKSi'().\r)i:(»  DICK.NDU.M,  (piod  liccl  (|ii;iiili-  ciindiim    (jiiid    r;Uioiicm  enlis    p;irlici|);iiil 

l;is  innn('di;il(' inlKercat  iii;ilcria3,  cl  illa  iiic-  (  Opiisc.  ."30,  c.   (i ) ; —  ilcm,  (|iii;i   (ciini 

(lianle  cidciii  iiilKeiv;int  rcli(pi;i  ;u-ci(loiili;i,  iii;ilcri;i    sit    iii    potcnli;!    ;id    oniiics  actiis 

—  cpiod  iii;inircslo  palol : /)/'/mo,  (|ni;i  siih-  ordiiio  (|nodam)  oporlct  (juod  id  (piod  cst 

staiilia  corporalis  liahct,  (juod  sil  snhjcctniii  primiim    simplicilcr  iii   ;iclil)iis,    priiiio  iii 

accidcnliuin    nilionc    malcria',  cui    priino  matoria  iiil('lliLi;ilur  cl  sil ;  jiriiimm  ;iiilcin 

incst  siihjici  allcri ;  priina  onini  disposilio  iiilcr   oiiincs    lorinas  et  aclus  est  esse  in 

iii;iicri;eest  ((uanlihis,  (piia  socundnm  ipsani  aclu,  seu    osse   simplicilor,  (piod   in;il(M'i;i 

;ilt('iidilur  divisio    cjiis  ot  indivisio,  et  ila  li;d)ct  pcr  loriii;mi  siil)stanli;il('iii :  crgo  iiii- 

iniitas  ot  iniillilndo,  i[\\x  suiit   priina  con-  possihilo  cst  (piod  priiis  iiilclli,u;iliir  m;il('ri;i 

sc(|ucnli;i    ons;  —  sccuikIo,    (juia    iiialori;i  ciiin   (|n;iiilil;ilc   vol   Jilio   ;icci(lciilc,    (pi;iiii 

iion  soluni  ost  in  iiotontia  ad  Ibrnnis    snh-  (jiiod  sit  in  ;iclu  per  fonii;iiii  siil)sl;iiiti;iiciii. 

sl;inliales,    sed  oli;iiii    ;i(l    ;iccidoiilalcs,    iil  Undc  (licendiini  ost,  (juod  niillnm  accidcns 

(licluin  esl  (supni  (j.  ."1,  ;i.  5);  ((uilihet  aii-  polcsl  iiiosso  niatenie  sine  coiiniiiinic;itioiie 

lcin  aclus  inrormal  ol  ;iclnat  propri^mi  ni;i-  ronii;o   snhslanlialis,  licol  inlcr  jiccidcntia 

lcriain  ;  —  ilcniuitf  ((iii;i,  s;illoiii  iii  lioini-  (|u;inlilas  immodiato  inlKiMTat  matoriio  |)ri- 

iic,ciijusfoniiaest  indivisihilisol  immorlalis,  u\x.  —  la,  ((.  70,  a.  0,  c. ;  ilc  Spiril.  Cmit. 

(luanlitas  immodiate  inlueret  matcriie;  naiii  a,  o,  c. ;  Qidvst.  (lisjt.  dc  Aiiimii  a.  9,  c. ; 

illam  cxlciidit,  ((uod  non  facit  iii  animani,  Opiisc.  81  et  ;32. 

ut  dictuin  est;  et  por  rarefaclioiioni  eadom  Ad  primuin  ergo  dicciidnm,  ((uod  l.Me- 

nialcria,  ((iKV  prius  orat  lcrminata  siih  par-  luphijs.   (1.  c.)   lo({nilnr    lMiilos()|)hus    cx 

vis  diinonsionihns,  i)osloa  lit  m;igis  oxtens.i,  sontcntiaantiijnonim,  ((iii  toliim  suhjocliim, 

ct  ad  iiKijoros    dimensiones  (lorducitur,  ut  ipiod  nos  ponimus  ox  iiKitoria  ot  fonna  coin- 

tlictuin  est  (in  Logica,  q.  Tl,  a.  1  ot  2;cfr.  poni,  dicohant  (^sso  ni;itcii;im   priiiKun,  nt 

Mctapliysica^q.  lo,  a.  2); — iioii  tanicn  inest  Jiorcin  aut  aqnain  aut  ali((uid  liujiismodi; 

quantilas  inatoria?  sino  commuiiicatione  for-  fonnas  antom  dicohant  esse  quie  nos  dici- 

nuT,  sed  necessario  dehet  pneintolligi  forina  mus  accidcnli;!,  iit  qnanlilatcs  ot  qiialitates, 

suhstantialis  in  m;itoria,  ante((nam   intoHi-  quorum    suhjoctuin  proprinm  iion  est  ma- 

gatur  illi  advenire  (pianlitas.   —  A.  Senl.  teria  prima,  sed  suhstaiitia  composita,  quie 

dist.  H,  ((.  I,  a.  1,  sol.  3  et  ad  1.  est  eiis  in  actu;oinne  eniin  accidensexlioc 

Undo  proinicsuhjoctum  inlKTsionis  qnan-  est,  qnod  suhslantia}  composita}  inest,  ut 

lilatis  est  composilum   substunliiilc.  Quod  dicil  riiiloso()lins  (  7.  Mcluphijs.  tcxt.  2; 

palet :  primo,   quia    nnninqnod((ne   gonus  c.  1 ).  Unde  ex  propria  sontontia  suhdit  po- 

vel  specicm,  ut  dictnm  est  (cfr.  supra  q.  o,  stea  (texl.  8;  c.  S),  quid  sit  matoria,  di- 

a.  11, ad  0),  consoi(nuntur  propria  acciden-  cons,  qnod  noque  est  ((uid  neqne  qnantum. 

lia  illius  generis  vel  specloi ;  nnllnm  antein  (7.  Mctuphijs.  I.  2).  —  In  1.  vero  de  Gcnc- 

accidens   consequitur    suhslantiain  corpo-  rat.  loquitur  secuiiduin  positionem    Plato- 


l-2fi  SEGUNDA  SKCIJND.K  -   1' 

nicoriiiii,  i|ui  poiirhiint,  (|ii<)il  iii:illii'in:irK-a 
tTaiit  snlistaiilia  (•oiporiiin  naliiraliiiin,  cl 
qnia  j)niu'ta  cl  lineit'  sunl  tcnnini  (linicnsio- 
inim,  sient  Ibiina  cst  tcrininns  iiiatcria', 
poncljant,  (|iio(l  id  ([nod  pcr  liiijusinodi 
tcriniiiatiir,  cssct  iiiatciia  corjioruni ;  ipsi 
autciii  tciniini  miv/is  sc  liabcnt  iii  rationc 
tbrina'.  IikIc  poslca  ostcndit,  ipiod  iiiliil  pne- 
dictornin  polcst  cssc  iiiatcria  corjxjruin 
(I.  ile  Genenit.  1.  \i  ct  1:]).  —  Kcliipii  vcro 
lextus  tantuin  pnjbant,  qnod  accidciilia 
insunt  substantia'  coinpositfe  ratioiic  mate- 
r\x,  qnod  csl  verissiniuni,  nl  (lictuin  cst 
(in  corp.).  Kt  lioc  idem  probaiit  sextitm  et 
septimuDi  arjiiimenlnm. 

.-l(/  seaoidum  diceiKhim,  ([uod  forma 
perfectior  virlnte  contiiiet  (piiihpiid  esl  iii- 
feriorum  formarum ;  et  ideo  una  et  eadem 
existens  perticit  maleriani  secniKhnn  diver- 
sos  perfeclionis  gradns.  Una  enini  et  eadem 
Ibrma  est  per  essenliam,  per  (piam  liomo 
est  ens  actn,  et  per  quam  est  corpus,  et 
jjcr  (piam  esl  vivum,  et  per  qnam  est  ani- 
nial,  et  per  (juani  est  bomo.  Manifestum 
est  auteni,  quod  unumquod(jue  genus  coii- 
sequnntur  propria  accidenlia.  Sicul  ergo 
materia  praMutelligitur  p^rfecta  secundum 
esse  ante  iiitellectum  corporeitatis,  et  sic 
de  abis ;  ita  praMulclliguntur  jiiunbcta  acci- 
dentia  qua)  sunt  propria  entis  ante  corpo- 
reitatem  :  et  sic  pra^iutelliguntnr  disposi- 
liones  in  materia  ante  formam,  non  quantum 
ad  oninem  ejus  etfeclum,  sed  quanlum  ad 
posteriorem.  Tnde  dispositionesaccidentales 
quse  faciunt  materiam  propriam  ad  abquam 
forinam,  noii  sunt  niedise  totabter  inter  ma- 
teriam  et  formam ;  sed  inter  formam  secun- 
dum  quod  dat  ultimam  perfectionem,  et 
materiam  secuiubun  quod  jam  est  perfecta 
perfeclione  inferioris  gradus.  Materia  enim 
secundum  seipsam  est  propria  respecfu  in- 
fiini  gradus  perfectionis,  quia  materia  se- 
cundum  seipsam  est  in  potentia  ad  esse 
substantiale  corporeum.  Xec  ad  hoc  requirit 
aliquam  dispositionem  ;  sed  hac  perfectione 
prsesupposita  in  materia  requiruntur  dispo- 
sitiones  ad  uUeriorem  perfectionem.  —  la, 
q.  76,  a.  6,  ad  I ;  de  Spirit.  Creat.  a.  3, 
c,';  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  9.  c.  et  ad  5. 


IIILOSOIMIIA  NATII5ALIS 

Ad  tertiam  dicciidnin,  (juod  dimensionos 
(jiiantitativie  sunl  accidentia  conse(jiiciiti;i 
corjiorcitatcm,  (jiue  soli  inalei'i[e  convcnil. 
liidc  malcria  jaiii  inlcllccta  siib  corjiorcilalc 
ct  dimciisionibus,  j)otcst  intclligi  ut  distincta 
iii  divcrsas  jiartcs,  ut  sic  accipiat  divcrsas 
Ibrnias  sccundiiin  iilteriores  perfcctioiiis 
gradiis.  Oiiamvis  enim  eadein  fonna  sit  se- 
cuiidiim  cssentiam,  (jua'  diversos  pcrfectio- 
nis  gra(his  materia'  tribiiif,  tanien  secundiim 
consideralioncm  rationis  ditfert.  —  la,  I. 
c.  ad  i. 

Adquartum  dicendum,  quod  dimensione- 
non  possunt  infelligi  in  materia,  nisi  se- 
cundum  (juod  intelligitur  constituta  j^er 
forniam  subsfantialcm  in  esse  substanliali 
corporeo ;  quod  (juidem  non  fit  per  aliain 
formam  in  bomine  (juam  per  aniinam,  iif 
dictum  cst.  Unde  liujusmodi  dimensionc;^ 
non  pra*inlelbguiitur  ante  animam  in  ma- 
teria  totaliter,  sed  in  quanfnm  ad  ulferiorc 
gradus  perfectionis  est  in  })otentia,  ul 
dictum  esf.  —  Quicst.  disp.  de  Anima  1.  ■ 
c.  ad  17. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  cum  unum- 
quodque  genus  dividafur  per  potenfiam  et 
aclum,  ipsa  pofentia,  quc'e  est  in  genere 
subsfantia^,  materia  est,  sicut  forina  acfus; 
unde  maferia  non  subesl  formffi  subsfanfiali 
medianfe  aliqua  pofentia.  —  de  Spirit. 
Creat.  1.  c.  ad  21. 

ARTICULUS    VII 

UTRUM  IX  GENERATIOXE  COMPOSITI  SUB- 
STAiNTIALIS  FJAT  RESOLUTIO  COMPOSITI 
PR.^ECEDENTIS  USQUE  AD  MATERIAM  PRI- 
MAM. 


Videtur  quod  in  generatione  composifi 
sudstantialis  non  fiat  resolutio  prajcedentis 
compositi  corrumpendi  usque  ad  materiam 
primam. 

i.  Dicit  enim  Philosoj)lius  (i.  de  Gene- 
rat.  text.  30;  c.  5),  quod  materia  prima 
non  potest  existere  sine  accidenfibus;  at  si 
fieret  in  generatione  novi  compositi  resolutio 
praecedentis  usque  ad  materiam  priinam, 
posset  haec  existere  sine  illis:  ergo  in  gene- 


DK  (iKNKIIAT.  —  ()V.  XXXV  [)K  CVS.  K 
ralioiK»  coinpnsili  siil)sl;inli;ilis  iioii  lil   ro 
soliilio  iisiiiK' ;i(l  iiKileii.iiii  |»iiiii;iiii. —  l.de 
Genernt.  I.  I.5. 

"2.  IV;eU're;i,  iiuilrria  est  ens  iii  ;jcUi  per 
forniain ;  ;tl  si  licrel  resoliilio  iis(|iit'  ;iil  iii;i- 
lciiiiii  |iriiii;iiii  iii  corrii|ili(>iii'  roiiipositi 
siil)sl;inli;ilis,  in;ilt'ria  seceilercl  ;i  lola  rernin 
ii;iliir;i,  ((iiia  non  csscl  ;iiiipliiis  ciis  aclii : 
cr^oidcin  ipiotl  prins.  —  \.  (tc  Geiwnil.  1.7. 

."{.  Pra'lcrc;i,corpiis;inlc  ;i(lvenliiin  ;iniiii;e 
ralioinilis  iii  ntero  iii;ilcriio  luibcl  ;iriipi;iiii 
r()rin;iin ;  scd  advcnienlc  ;iiiiin;i  iMiioinili 
noncsl  dicere,  (piod  ill;i  rornia  dcrK'i;il,((iiia 
iieijiie  cedil  in  niliiliiin,  nei^ne  esset  dare 
iii  (jiiid  rcdircl :  ergo  rorni;i  ;ilit(ii;i  |)ra'c\i- 
slil  in  nialeri;i  ;inte  advenlmn  ;ininKe  r;iliG- 
ii;ilis ;  et  [)cr  conse((nens  iii  iieneralione 
liominis  non  til  n^solnlio  |)rrecctleiilis  coni- 
posili  ns((iie  ad  in;ileri;iin  priin;un.  —  (te 
Spirit.  Creat.  a.;3,  arji.  H. 

Se(l('ontr(t:P\\\U)<.()\)]m^  (I.  Plii/s.  text.  8^; 
c.  ll)dicil,  ((notl  in;il('ria  [)riin;i  csl  ()rimiiin 
suhjcclmn,  in  ((uod  nHiinmn  rcsolvilnr  id 
((iiod  corrmn[)ilnr.  —  I.  Plii/s.  I.  15(  14  ). 

^2.  Piielerea,  in  Pnrdicdm. ,  cap.  de  snb- 
stinilia,  diciliir,  ((iKxl  corruplis  [iriinis  siil)- 
stanliis  iin[)ossibile  est  remanere  secundas 
suhslanlias  ct  accidentia  ;  ergo  iii  corrn- 
[ilione  lit  resolulio  us{(ue  ad  inaleriam  pri- 
m;nn.  —  Opusc.  48,  tract.  2,  c.3. 

:].  PraUerea,  Philoso[)lins  (1.  cle  Generat. 
Ic.rl.  "2^  ;  c.  -4  )  distinguil  gcneralionem  ab 
;illeralione,  ((uod  in  illa  lil  Iransmulatio 
Hon  soluin  secundum  ()assiones,  sed  eli;iin 
secuudmn  subslanlias,  in  liac  vero  huiliim 
secundum  .[);issiones  ;  ergo  in  generalionc 
uovi  coin()osili  sul)sl;inli;dis  fit  resolutio 
|)r;eecdenlis  compositi  usque  ad  materiam 
[)rimam.  —  1.  de  Generat.  1.   10. 

Respondeo  DiCENDU.M,  quod  necessc  est 
dicere,  quotl  in  generatione  compositi  snb- 
stanlialis  lit  resolulio  pra^cedentis  com()osili 
us((ue  ad  maleriam  priinam.  Et  ratio  ex  di- 
clis  est,  quia  omnia  accidentia  pra^supponunt 
fonnain  subslanlialem  in  maleria.  Quod  pa- 
lel:  priniuni,  ((uia  omnia  accidenlia,  nt 
diclum  est  (  sn[)ra  ((.  o,  a.  1 1  ),  fundanlur 
innnediate  in  ((uan[itale,et  medianle  qnan- 
titate  suntinmateria;  quantilas  autem  prae- 


r  COUIl.    r.MVKKSIM  —  AKT  VII  1-27 

su[)|)oiiil  in  iii;ilcri;i  ioriii;iin  snbstanti;dem 
c()i()oris,scn  subsl;iiili;uii  cor()orc;im,  ;il((iie 
adco  gr;idiiiii  cor[)()ris,  (-11111  illiim  conserv;il 
l;iiiit|ii:iiii  illius  |)ro[)ri;i  ();issio  iiis('[):ir:ibilis 
;il)  illo  ;  —  dcindc,  (|iii:i  snbsl;inli:i  (  cnni 
sil  [)riiiiiiiii  in  gcncrc  cnlis  )  dcbcl  esse 
(■;ius;i  ;iccitlcnliiiiii,  tpi;i'  siiiit  cn(i:i  secun- 
tliiin  ((uitl  ;  — invlcrcd,  ((iiia  subjcclum  ac- 
cidcnliiim  iion  csl  in;ilcri;i  sol;i,  sctl  iii;ileri;i 
simiil  ciiiii  foriii:i,  scu  iii;ilcri;i  ut  iinil:i  for- 
iii;e  sul)sl;iiili;ili ;  csl  ciiim  ens  in  ;iclu,  iit 
dicit  Pliilosoplins  (cfr.  1 .  dc  Genenit.  tc.rt.  2\ 
cl  S((((.  ;  c.  4),  ad  dilVcrenli^uii  foriiKe  siib- 
sl;uiti;ilis,  ((ii:e  luibct  pro  suo  snbjecto  ens 
(lotcntice  sen  materiam  [)riin;iin  iiudi;  snin- 
[)t;un.  Qu;irc  ;ul  lioc  iil  advciii^inl  iii;ilerias 
debenl  in  ill;i  pra\snp()oner('  forin;im  snb- 
sl;inli:ilcin,  ;il([ue  adco  lohiin  snl)sl:uiti;im 
coin[)osil;un.  Cujus  ralio  est,  qnia  accidcnlia 
snnt  enlia  illiiis,  non  aulcin  ni;d('ri;e  vel 
forma),  nl  dicil  l'liiloso[)liiis  ( 7.  Mcln- 
lihi/s.  tc.rt.  2;\.(^,  c.  1  ).  N;un  sunl  cnli;i  per 
siil)st;uili:im  ;  diciinliir  cnim  cnli;i,  eo  ((uod 
liabcnl  ;irK(u;iin  li;ibilu(Iincin  :id  i[is;iin,  ((u:e 
est  ()erse  ens.  —  4.  Scnl.  disl.  10,  ((.  1, 
a.  2,  ((iKesliunc.  r]  ;  Opusc.  :J0,  c.  .5;  1.  de 
Generul.  I.  9  el  10;  7.  Mcldplii/.s.  1.   I. 

Ad  primuni  ergo  dicendnm,  ((iiod  ((iiia 
uno  coin[)Osilo  substanli;di  corriiplo  :diu(l 
generalnr,  cl  uno  generalo  alind  corrnnqii- 
tur,  ideo  ni:iteria  nec  secedil  a  rernin  luitn- 
ra,  nec  remanet  sine  forma,  ((uia  in  eodem 
inslanli,  in  ((iio  [)rivalur  forma  [)r:ecedcnli 
el  fil  non  cns  lioc,  ((uod  esl  cornqitnm  reci- 
pil  :iliam  foriiKim,  cl  lit  aliquid  aliud,  ()uta 
id  quod  est  genilum.  Unde  non  [lotest  un- 
quam  maleria  remanere,  quin  sit  snbjecta 
alicui  fornuL'.  —  El  sic  patet  etiam  ad  se- 
cunduni.  —  \.  de  Generat.\.  7. 

Ad  tertiuni  dicendum,  quod  corpus  ante- 
quam  animelur,  habet  arK(u:iin  forinam. 
Verum  illa  forma  non  manet  :inima  adve- 
nienle.  Atlvenliis  enim  anim»  est  per((uan- 
dam  gcneralioncm.  Gcneralio  autcm  nnius 
non  est  sine  corruptionealterius ;  sicut  cnni 
reci()ilnr  forma  ignis  in  materia  aeris, 
dcsiuit  esse  actu  in  ea  forma  aeris,  et  rc- 
manet  in  potentia  tantnm.  Neque  dicendnm 
est,  quod  forma  tiat  vel  corrumpatnr,  ({uia 


1-28 


SKCUNDA  SKCUND.t:  —  IMIILOSOIIIIA  NATURALIS 


«'jiis  cst  firri  ct  cornmipi,  ciijiis  est  csso, 
(piod  iioM  cst  loriiKc  iil  cxislciilis,  scd  siciil 
cjiis  qiio  :ili(|iii(l  csl  ;  iiiidc  cl  licri  iioii  di- 
citiir  iiisi  coinposiliiiii,  iii  (|ii;iiiUiiii  rcdiici- 
tiir  de  potculia  iii  acluin.  —  <le  Spirit. 
Creat.  a.  :{,  ad  H. 

AllTIClLrS  VIII 

UTRUM  GENERATIO  SIT  MUTATIO  SUCCESSIVA 
AN  YERO  IXSTANTANEA. 

Videfur  (piod  <>cncratio  sit  mutatio 
successiva. 

1.  Philosoplius  ciiiin  (5.  Phys.  text.  I 
ad  0;  c.  l)ponil  ircncratioiicm  iiilcr  molus; 
sed  motus  est  de  gciicre  coiitinuorum,  ul 
dicitur  iS.  Ph;/s.  ( lext.  1 ;  e.  1):  ergoiiene- 
ratio  est  inulatio  successiva,  non  autem 
instanlanea.  —  5.  Phi/s.  I.  1  ; ;].  Phi/s.  I.  1. 

i2.  Pnelerea,  dicit  Pliilosophus  (6.  Phi/s, 
text.  59;  c.  10),  quod  factum  esl,  prius 
fieri;  sed  res  nalurales  rumt  per  genera- 
fionem :  ergo  quod  gcneratur,  prius  gene- 
rabatur;  ubi  aulein  est  prius  et  posterius, 
est  tempus  ut  dictum  cst  (supraq.  :21,  a.  i), 
et  conseipienler  successio :  ergo  generatio 
est  mufalio  successiva.  —  G.  Phi/s.  I.  8. 

3.  Pra^ferea,  Philosoplms  (  7.  Phys.  text. 
34  ;  c.  A)  coinparat  generafiones  iiiter  se  et 
dicif  aliquas  esse  veloces,  aliquas  minus 
veloces ;  sed  velox  et  tardum  coiiveniunt 
generationi  et  motui  per  ordinem  ad  tempus, 
uf  pafet  ex  Philosopho  (6.  Phys.  text.  i2; 
c.  1):  ergo  idem  quod  prlus.  —  7.  Phys. 
1.  8 ;  C.  Phijs.  1.  3. 

4.  Pra^terea,  experientia  patet  non  simul 
generari  tofum  aniinal,  sed  successive,  si- 
milifer  et  successive  ex  combusfionc  paleae 
generari  ignem :  ergo  generatio  non  fit  in 
instanli,    sed  successive. 

Sed  conlm  est ,  quod  Philosophus 
(5.  Phys.  text.  8;  c.  1)  generafioncm 
negat  esse  mofum ;  sed  omnis  niotus  est  in 
tempore,  et  secundum  fempus  divisibilis 
est,  ut  dicitur  C.  Phys.  {tcxt.  3G;  c.  4): 
ergo  generatio  non  est  mutafio  successiva. 
—  5.  Phys.  1.  2  ;  G.  Phys.  1.  9 ;  de  Pot. 
q.  3,  a.  9,  ad  9. 

Respondeo  dicendum,  quod  illud  quod 


mufafur  de  non  esse  in  esse,  vel  e  coiitra, 
iion  est  siniiil  iii  non  e.sse,  sed  (sicut)  iion 
cst  dare  ullimum  instans,  iii  quo  id  qnod 
gcncrafur  sit  iion  ens,  sed  est  dare  primuin 
insfans,  in  quo  est;  ifa  quod  in  tempore 
praecedcnti  illud  insfans,  est  non  ens.  Inter 
fcmpus  autem  ef  instans,  ((uod  ferminat 
motiim,  non  esf  ali((uod  medium;  et  sic 
non  o()orfet  quod  sit  medium  inter  esse  et 
non  esse.  Sed  quia  feinpus,  quod  prjecedij 
insfans,  quo  primo  est  quod  gcnerafur,  es| 
ferminus  pi\Tecedentis  teinporis  mensuranfij 
inotuin,  ila  incipere  esse  esf  ferminus  prae- 
ccdcnlis  inotus.  Si  ergo  generatio  dicafurl 
ip.sa  inceptio  essendi,  sic  est  ferminus  ino 
tus,  et  sic  est  in  instanti:  quia  terminar 
mofum,  quod  est  mutatum  esse,  est  in  in 
divisibili  femporis.  Si  autem  generatio  a 
cipiafur  ipsa  inceptio  essendi  cuin  foto  inotuj 
prcecedente,  cujus  est  ferminus,  sic  non  es 
in  instaiifi,  sed  in  fempore,  ita  quod  in  foto 
tempore  pi"ecedenti  est  non  ens  illud  quo 
generatur,  el  in  ulfimo  instanfi  est  ens.  Et 
similiter  dicenduin  est  de  corruptione.  1 
—  C.  Phys.  1.  8;  1.  Sent.  dist.  37,  q.  4, 
a.  3,  c.  ;  la  2«,  q  ii3,  a.  7,  c.  ;  i.  de% 
Generot.  I.  24. 

Ad  primiim  ergo  dicendum,  ({iiod  Philo 
sophus   nomen    motus  lafe   sumif,    prout ' 
involvif  etiam  mutafiones  insfanfaneas,  ut 
dicfum  est  (supra  q.  i7.  a.  2,  c. ). 

Ad  secundum  dicendum,  quod  Philo- 
soiJhus  nomen  generationis  sumit  pro 
alterafione  pra^cedenfe  fermlnata  ad  intro- 
ducfionein  forma^  subsfantialis ;  cum  enim 
alterafio  habeat  duos  terminos,  formam  ac- 
cidenfalem  ef  substantialem,  potest  deno- 
minari  ab  ufraque.  —  Eodemque  modo  di- 
cendum  ad  tertium.  —  G.  Phys.  1.  8 ;  Ta- 
bula  Aurea  voce  «alferafio»  n.  5. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  animal 
fofum  non  nisi  per  partes  generatur.  Verum 
generatio  parfium  rafione  alterafionis  proe- 
cedentis  fif  successive,  rafione  vero  intro- 
ductionis  formae  substanfialis  fif  in  instanti, 
ut  dictum  esf  (in  c).  Ef  idem  dico  de 
generafione  ignis  ex  combustione  palese  vel 
chartae.  —  6.  Phys.  \.  %;  de  Spirit.  Creat, 
a.  3,  ad  i3;  i.  de  General.  1.  24. 


1 

I 


DK  r.KNKllAI 


or.  WXV  liK  C.KN.  KT  0)\\\\.   I  .\l\  KIISIM 


\I!T.    I\ 


1^11 


AnTicrKrs  ix 

UTniM     r.K.NKUATK»     r.NllS    S\T    CiUUUTTK) 

Ai/n:ims. 

Vldcliir  (|n()(I  }i('ii(M';ili()  uiiiiis  ikhi  sil 
corniplio  allcriiis. 

1.  Dicil  ('niiii  IMiilosopliiis  (  ."").  Phi/s. 
Ic.il.  7  s(|(|.  ;  c.  I  ),  (|iio(l  liciicnirK)  csl 
iiinlalio  a  iioii  siilijcclo  iii  siihjccliiiii,  ct 
coiTiiplio  csl  a  siihjcclo  iii  iioii  siilijccliiin. 

—  5.  Phi/s.  1.  4. 

"2.  Pra'lcrca,  iii  ciiihrioiK»  aiilc  advciilimi 
aniiiKC  ralioiialis  apparciil  opcia  vihc,  iil  di- 
ciliir  iii  K).  (Ic  Aninuil.  .(pia'  iioiisiiiil  iiisiah 
auiiiia  ;  sod  advciiiciilc  aiiiiiia  ralioiiali  iioii 
est  diccrc,  (piod  alia  aiiiiiia  dclicial,  (piia 
ncipic  cadil  in  niliiliiin,  ne(|iic  csscl  dan^ 
iii  (piid  rc(lir(5t:  ergo  In  {icncralionc  lioininis 
iKmestcorrnplio  iiHiiis  loriiKe  pra*codcnlis. 

—  (le  Spiril.  Creal.  a.  :\,  arg.  12  ei  \S. 


(liccre,  (piod  jicncralio  iiiiiiis  e.st  coiTiiptio 
allcriiis,  ct  c  coiitra.  Ad  ciijiis  inanifeslalio- 
iiciii  sciciidiiiii  csl,  (piod   ;:ciicralio  piM*  se 
(piid(Mii  csl  cx  enle  iii  pohMilia,  id  est  ex 
iiiahMia,  (pia-   esl    si(Mil    siihj^Mliini  renini 
naliirarniiii.  .\(Mi(lil  eiiiin  inahM-iu',  ex  ipia 
aKKpiid  },MMi(M'aliir,  (piod  sit  siihj(M'la  all(M-i  foi- 
mi«,  seciindiiiii  (piaiii  cst  ens  aclii,cl  priva- 
tioni  loriiKc  iiidiicenda',  seiMindiiiii  (piaiii  est 
iioii  (Mis  actii,  sed  ens  iii  poliMitia.  Kt  idco 
Arislolelcs  dicil  (  I.  /'////.v.  le.rl.  (K;;  c.  7), 
(piod  •,MMKM'atnr  ali(piid  e\  (miIc  (|irKl(Mii  aclii 
piM' accid(Mis,cx  (MiIc  aiihMii  iii  |)ol(Milia  p(M' 
sc.  Kl   siniilihM'  corriinipiliir  ali(|iii(l  p(M-  se 
(piidiMii  iii  (MispohMilia,  (piod  ((111(1(^11  siihji- 
ciliir  alhM'i  foiiiia',  sc(miik1iiiii  (piaiii  cst  cns 
actii,  et  iirivationi  prioris  IbriiKe,  scciindiiiii 
(piam  est  non  cns  aclu;  ct  ita  noii  dicitiir, 
(piod  id  (|uo(l  corrumpilur  scccdal  a  lola 
reruin  iialura,  (piia  (piamvis  tiat  non  ciis 
iioc,  (jiiod  csl  (•orriiiiliim,  i'einaiict  laincii 
ens   ali(|uid   aliud,    (piod    cst   liencraliim. 


;].  Pra'tcrca,secundum  liocforma'  uiiiun-     Unde  non  potest   malcria  rcmancre,  (piiii 


lur  inalcria',  (piod  malcria  csl  in  [lolciilia 
ad  cas;  scd  inalcria  iiriiis  cst  in  potcnlia 
ad  formas  clcmculoruin  ([iiam  ad  alias  Ibr- 
nias:  ergo  animaclalia'  foriiKC  non  uniiiiiliir 
nialcria',  iiisi  iii  illa  pra>cxislant  cl  rcma- 
iK>aiit  forma:'  clcmcntorum,  ct  ita  eril 
gencralio  unius  sinc  corru[)lionc  altcrius. 
—  Quirst.  (lisp.  (le  Aniuta  a.  9,  ari^.  0. 

A.  PrKtcrea,  corpus  ciijuslihcl  aiiimalis 
cst  mixtuni  ;  scd  iii  mixto  0[K)rlct  ([iiod 
reniaiK^int  forina3  clcincnlorum  pcr  essen- 
liaiu ;  alio(]uin  essct  corruplio  elcmcntorum, 
nou  inixlio :  ergo  anima  siip[)ouil  in  matcria 
antc  sui  advcnlum  formas  clcmciitorum,  ct 
sic  ficncralio  airmialis  iioii  cril   composili      f 


[iraYxistcutis  corriqitio. 


Ibid.  -dViy.   10. 


sil  suhjccta  alicui  forina\  Kt  indc  esl,  ([iiod 
iino  corrupto  aliud  •Tcncratur,  cl  uno  giMiilo 
aliud  corrumpilur.  —  1.  de  Genernl.  I.  7; 
I.  Phijs.  1.  l.i. 

.1//  primnm  criio  diciMidum,  ([uod  gcnc- 
ralio  uiiius  non  dicilur  a  Philosoplio  cssc 
coiTU[)tio  allcrius,  co  ([uod  sint  unuin  pcr 
se,  at([ue  adeo  iinum  rationc ;  sed  vel  quia 
sunt  unum  suhjccto,  licct  dilTerant  ralionc, 
([iiod  [latct  ex  corum  lcrminis,  cx  ([iiihus 
motus  ct  mulalioncs  s[)cciticanlur.  Tcrmi- 
nus  cniin  gcncrationis  cst  fornia,  quia  est 
mulatio  adcssc;  terminusvcrocorruptionis 
csl  [)rivatio,  quia  cst  mulatio  ad  non  cssc ; 
briiia  aulcin  unius  ct  [)rivatio  altcrius,  iit 
ft)riiia  ignis  ct  privalio  acris,  sunt  ([uidcin 


5.  Pra^tcrea,  si  gcncratio  unius  csscl  cor-     idcm  suhjccto,  scd  dilfcrunt  ralionc.  Unde 


niplioallcrius,  totidcm  ciilia  scnqicr  cssent 
in  mundo,  nec  [)liira  ncc  pauciora;  sed 
ergo  et  consc([ucns  cst  falsiim  :  crgo  ct  quod 
gencratio  unius  sit  corruplio  alterius. 

Sed  conlra  est  auctoritas  Pliiloso[)hi  (3. 
Ph)/s.  text.  73;  c.  8;  et  i.  de  Generat. 
texf.  17;  c.  3)  dicentis,  quod  gcncratio 
unlus  est  corruptio  altcrius. 


tit,  ut  ctiain  illud,  qiiod  corrumpit  ct  genc- 
rat,  non  ex  codcm  Iiahcat,  quod  gcnerct  et 
corrumpal,  scd  cx  co  quod  formain  suain 
inducit,  gcncrct,  et  sic  in  quanliim  ens 
gcncrat  ;  ex  co  vcro  quod  forina  sua 
nccessario  conjungitur  privationi  allcrius 
fornur,  corriim[)at.  (2.  Sent.  dist.  Si,  q.  1, 


a.  -2,  ad  5.)  Secundo,  quia  sunt  nnum  cx 
Respondeo  dicendlm,  quod  ncccsse  est     parte  motns,  qnia  nnus  motus  ad  has  duas 

SUMM.E  Philos.  III  —  0. 


I.{0 


SIXL.NDA   SKClMi.K  —  IMIIlJ)S()|'lll A   .NATLIiALIS 


imit;iti(»iu's  tcriiiiiiJitiir.  Tciiio,  (liritiir  ^('iic- 
r:itio  iiiiiiis  c-orriiplio  nltcriiis  (-oiicoiiiil.iii- 
lcr,  (|iiia  iiiia  iiiiilalio  sciiijicr  coiijiiiii^iliir 
ciiiii  alia  iiiiilatioiic,  ({iiia  «^ciicratio  iiiiiiis 
11011  csl  siiic  coiriiptioiic  altcriiis,  cl  c  coii- 
tra.  Naiii  iiioliis,  pcr  (|iiciii  a.ucns  jirodiicit 
loi-iiiaiii  siiiiilciii  siuc  cl  coi-riiiiipil  opposi- 
taiii,  cst  (lc  coiitrario  iii  coiiliaiiiiiii  ;  ct 
j^^cnoralio  cl  corriiptio  scse  concoiiiitaiilcs 
siiiiililcr  coiilrarioriiiii  siiiil.  —  ile  Verit. 
(j.  :2S,  a.  (1,  ail  '),  ct  a.  I,  c. 

Ad  secuniluin  (liccndiiin,  (jiiod  in  cm- 
lirionc  ai)|)ai-ciit  (iiwcdam  ojiera  vittC.  Sed 
(jiiidam  (iixcniiit  liiijiismodi  opcra  esse  ab 
aiiinia  mali-is.  Scd  lioc  csl  imjiossibilc,  (jiiia 
de  ratione  opcriim  vitie  est,  quod  siiil  a 
princijiio  iiitriiiseeo,  qiiod  est  anima.  Oui- 
dam  vero  dixerunt,  quod  a  iniiicipio  inest 
anima  vcgctabiiis,  ct  illa  cadem  cuin  fuerit 
niagis  jierfccta,  fit  aiiima  sensiliva,  el  tan- 
dem  fit  aiiiina  iiiti^llecliva,  sed  i)craclioiicm 
exlerioris  ageiitis,  quod  est  Dchis.  Sed  lioc 
est  imiiossibilc:  primo,  quia  sequerelur, 
quod  forma  subslantialis  reciperet  magis  et 
iiiinus,  et  (juod  generatio  esset  motus  coii- 
tiniius;  secundo,  (jiiia  sequeretur  animam 
ralionalem  esse  corriiplibilem,  cuni  vegcla- 
tabilis  et  seiisibilis  corruplibilcs  sinl,  diim 
jioniturfundamcntum  animce  rationalis  esse 
substaulia  vegelabilis  et  sensibilis.  Non  au- 
teni  dici  potest,  quod  sint  tres  aninicT  in 
iino  corpore.  ReliiKpiilur  ergo  dicendum, 
quod  in  generatione  bominis  vel  animalis 
niultie  sunt  generationes  et  corruptiones  sibi 
inviceni  succedentes.  Adveniente  enim  for- 
nia  perfectiori  deficit  imperfeclior;  et  sic 
cum  in  embrione  primo  sit  anima  vegeta- 
tiva  tanlum,  cum  pervenluin  fuerit  ad 
majorem  perfeclionein,  tollitur  forma  ini- 
perfecta  et  succedit  forma  perfectior,  qua3 
est  anima  vegetiva  et  sensitiva  simul ; 
et  hac  cedente  succedit  ultima  forma  per- 
fectissima,  (jut  est  aiiima  rationalis.  Ne- 
que  est  dicendum,  quod  forma  fiat  vel 
corrumpalur,  quia  ejus  est  fieri  et  cor- 
rumpi,  ciijus  est  esse,  quod  iion  est  forma? 
ut  existentis,  sed  sicut  ejus  (juo  aliquid 
est.  Unde  et  fieri  non  dicitur  nisi  compo- 
sitiim,  in  quantum  reducitur  de  potentiain 


actiiiii.  —  deSpirit.  Creul.  a.."],  ad  1:2  et  13. 

.1«/  tcrtiniu  diceiidum,  (|uod  nialcria  se- 

ciiiidiim  ordincm  est  iiipotciitia  ad  fornias; 

iioii  (piod  rccipiat  divcrsas  formas  subslan- 

lialcs    ordiiiatim  ;    scd   (piia    id    (jiujd    est 

j)roi,'riiiiii  siijierioris  forina',  non  recijiitur 

nisi  mcdiaiite  eo  (juod  est  projniiim  iiile- 

rioiis   forma' .  —  Qinrst.  dis)).  de  Aniiua 

a.  (I,  ad  !). 
Ad  (juurtuin  dicendiim,  (juod  foriiue  ele- 

menlares  iioii  siiiit  actu  iii  mixto  seciinduiii 

essenliam,    licct    lioc    Avicenua    i^osucrit. 

Non  eiiiiii  possunl  esse  in  una  j)arte  niale- 

ria^;  si  auteni  essent  in  diversis  j)artibus, 

non  esset  mixtio  secunduni  totum,  qiuT  est 

vera  mixtio,  sed  esset  mixtio  niinima,  (jiue 

est  mixtio  ad  sensum.  Dicere  etiam,  quod 

fornue  elementorum  accipiant  magis  et  nii- 

nus,  ut  Averroes  dicit,  ridiculum  est,  cum 

siiit  forma!  substantiales,  qujc  magis  et  nii- 

iius  recipere  non  possunt.  Neque  aliquid 

est  medium  inter  substantiain  et  accidens 

ut  ipse  fmgit.  Xec  ilerum  dicendum  est, 

(juod  totaliler  corrumpantur,  sed  quod  nia- 

neant  virtute,  ut  Aristoteles  dicit,  et  lioc 

est,  in  quantum  manenl  accidentia  propria 

elementornm  secundum  aliquem  inodum, 

in  quibus  nianet  virtus  elementorum.  — 

Ibid.  ad  10. 

.4(/  quinlum  dicendum,  cuni  una  materia 

existente  confmgat,    ut   dicit   Philosophus 

(8.   Metaphys.   text   11;  1.   7,  c.  4).   fieri 

diversa  propter  moventem  causam,  contin- 

gere  potest  ut   plura  agentia  agant  in  di- 

versas  partes  ejusdem  coinpositi  substantia- 

les,  et  sicjilures  formasspecificasproducat; 

nnde    sequitur   quod  plures   sint  species 

vel  individua  speciernm  generata  quam  cor- 

rupta ,   et  non  totidein  quot  corrupta.  — 

8.  Metaplnjs.  1.  i. 

ARTIGULUS    X 

UTRUM  GENERATIONES  ET  CORRUPTIONES 
RERUII  NATURALIUM  SIXT  NATURALES. 

Videturquod  corruptiones  et  generationes 
rerum  naturalium  non  sint  naturales. 

1.  Motus  enim  naturalis  est  ille,  qui  est 
a  principio  intrinseco ;  sed  generationes  ele- 


M 


\)E  CKNKUAT.  —  ol  •  X^XV  DK  (iKN.  KT  CdlUI.  IMVKIiSKM  —    \llT.  \        |.-{| 

riiciiloiimi  iii;i\inn'  rniiil  ;il)  ;i}i(Milr  cxlriii-  csl  ('jiisdeiii  s|(('ci('i  (-11111  ii;iliir;i  cl  roriii;!  ;;«;- 

S(^L'0  :  cr},'()  noii  siiiil  ii;iliii';ilcs.  —  Tnhuht  iiili,  liiiM  iii:ili()  sci-iiikIiiiii  iiiitiicniiii ;  lioiiio 

Aurcn  vocc  «  moliis  »  11.  !l  cl  II.  cniiii   ^iciicral   liomiiicm,    iici-   liiiiicii  j^cnc- 

±.  Pr;clci'(';i,  jj;ciicr;ili()  diciliir  ii;iliir;ilis,  r;ms  cl    ^fciiiliim    siiiil    iilcni    iiiiiiicro.  — 

(liii;i  cst  ;i  ii;ilur;i,  iil  dicil  IMiilosopliiis  (7.  7  Metnji/n/s.  I.  li. 

Meliiphijs.  h'rf.  ±1:  I.  C»,  c.  7);  scd  iin\o-  Korrnplioiics   vcro   dii-iinliir    ii:iliii-;ilcs  : 

rans  clcinciil;i  11011  csl   ii:ilm-;i,  scd  vcl  li;»-  jirimo,  (|iii:i  liccl  siiil  coiilr;i  n;iliii-;iiii  |i:ir- 

bciis  n;iliir;iiii  vci  scciiiidimi   ii:iliir:im,   iit  li(-iil:irc!ii,  siinl  hinicii  dr  iiitcnlioiic  ii:iliir;c 

(licitiir -J.  I'ln/s.  {h\rl.  ;{,  i,  ')\  c.   I),  cniii  'n//ccr.s-(///A-,  in  (|n:mtiiin  dcfcctns  iiniiis(-cdil 

sil  L'umi)osilmii  n;itiii-:ilc  :  erjj;o  {foncndioncs  iii  bomim  ;illci-ius  vcl  cti:im  loliiis  iiiiivcrsi; 

clcmciilormn  iioii   criiiil    ii:ilur;dcs.   —  7.  si(-  ciiim  (-oi-|-ii|)tii)  miiiis  csl  <icncr;ilio  ;ilt('- 

Mchijilnis.  I.  (i;  i>.  Pln/s.  I.   |.  rius,   |)cr  (imiiii  spccics  coiiscrv;itiir.  (  l;i, 

;{.  Pr;ctci-c;i,  ii:iliii-;ilc  cst  illiid,  ;id  (iiiod  (i-  4"2,  a.  4,  ;id  :2. )  .SVr//;uA>,  (|ni;i  ii;iliii-;i /)<//- 

ii:ilura    iuclin:il  ;    scd    corruplio,    si(-ul    ct  //'•(////r/,ss:illcm  pcr  ;iccidcns  inlcndit  (-orru- 

iiiors  cl  omnisdcrcclus,  cst  coiilr^i  iKilurani:  ptioiicm,  iu(|ii:iutiimconsciiiiitur;ili(iU()(ll)o- 

cr)Zo  corruptio  iion  csl  muhitio  u;itur:dis.  —  nnm  ;  nou  cuim  iulciidil  ^ijicus  ii;ilui-:dc  (-or- 

T((buh(  Aiireit  vocc  «    uaturalc   »   11.    II;  ruptioucm  ct  privatioucm,  scd  jiciiecatidiiciii 

vocc  «.  corruptio  »  11.  10  et  15.  unins,  fpKccstcorruptio  allcrius,  ct  foriiKim, 

i.  F^nctciva,  impossihilc  est  (|Uod  n;iliira  cui  conjuiijiilur  priv;itio;dlcrius  fonn;i\  (la, 

iiitciidat  ;ili(iuod  malum;  sed  corruptio  cst  q.  10,  :i.  0,  c.  )  Tcrlia,  dicilur  iiirlinaliunis 

aliipiod  m:duin;  cst  ciiiui  uon  cns,  bonum  ///'f/cr/^p,  (jua' |)roporti()iialitcr;ilti-il)uitiii-l;ili 

aiilcin  et  ens  convcrluulur  :  cri»o  corruplio  forma' sccuudum  dislribntioncm  imivcrsalis 

iion  pot(?st  essc  inut;ilio  n;dui-alis.  —  la,  agcnlis,  ralionc  cujns  ctiain  rcs   ii:itiii:il('s 

(\.    111,    a.    9,    c.  ;    Tabida    Aurea    voce  dicniiturnatunditcrcorruptibilcs.  —  Tabuht 

V  corruplio  »  n.  10.  /1)//-(V/  vocc   <(  corrnptio  »  n.    10,    I.");    I;i 

Sed  vonlra    esl,   cinod    IMiilosoplius   (5.  ^;c,  (i.  8."),  ;i.   (),   c.,   nl)i   diniciilh-is  hciiu 

Pln/s.  lexl.  7;  c,   I)  jrcncndioncm  cl  cor-  cxplic^dur. 

i-Mptioncin   poiiit    iiilcr  spccics  mutationis  Ail  priniuni  oviio  dii-cudiim,  ipioil    iioii 

iiaturalis,  et  7.  Mehijiln/s.  {lexl.  ^i ;  1.  0,  c.  omucs  inotus  codciii  iiiodo  dicuudii-  u:ilu- 

7)  vocat  gcncrationcs  clcmcntorum   n;ilu-  ralcs,  nt  dicit   Commcntalor  (in  2.  l^ln/s. 

ralcs.  — 5.  Plnjs.  1.  :2;  7.  Mehijilii/s.  1.  (.>.  ct    in    I.  de  C(kIo)\  scd  (/uiilani  dicuiilur 

Respondko  DiCKNDiM,  (piod  ijfcncrationcs  n;ilui-alcs  proptcr  principium  activum  intc- 

i-cruin  naluralium  dicunlur  n;ituralcs  pro-  rius  cxistcns,  ut  motiis  Ioc:ilis  <.n-;ivinin  cl 

ptcr  trcs  causas,  nl  di(-it  IMiilosoplius  (7,  lcvimn;  clijuiilam  proptcr  principiiim  pas- 

Mehipln/s.  text.^H;  1.  0,  c.  7);  licct  priuci-  sivum,  quod  cst   sccundum  p()l('nli;im  ;il) 

piuni  aclivum  gcncralionis  corum  sil  cxtrin-  ajicutc  naturali  naluin  iii  acliim  cduci,  in 

secuin,  ([uod  vidctur  cssc  contra  ratioucm  gcncrationc  ct  altcratiouc  simplicium  corpo- 

nalur;c  :  prinio,  i-:itionc  matci-i;c  scu  priii-  ruui.  rndc  ct  iKitura  dividilur  iii  malcri:mi 

cipil  cx  (juo  tit  gcucnitio,  qui;i  matcria  cst.  cl  formam.  —  -2.  Senl.  disl.  18,  (|,  l,a.  -2,  c. 

pnncipium  iiitrinsccum,  in  quo  cst  iir.tundis  Ail  secuiuluni  dicciiduui,  (juod  gcucralio 

aptitudo  ad  lalcm  foruiam  ;  —  secunilo,  ni-  dicitur   n;ilui-alis,    (iui;i   cst   ;i   n;itiira   vcl 

tione  principii  secundum  quod  lit  gcucratio,  taniquam   i)i-iucipio  passivo   vcl    tanuimmi 

idest,  ralioncformopsicniti,  qiufdicilur  esse  principio  aclivo  principali,   sj)ecie   eodcm 

.natura;  gcneratio  cniin  naturalis  est,  (iua3  cum  natuni  ct  forina  gcncrali,  ul  diclum 

est  ad  naturam,  sicut  dcalbatio  est  ad  albc-  est  (in  c). 

dinem;  —  /c///o,  rationc  principii  a  quo  lit  Ad  lerliuni   diccudum,   quod    alitcr   se 

gencratio,  seu  ab  agente;  nam  forina  illius,  habct   natura   ad    gcncralioncm  et  corrii- 

qua  est  ci   principiuni  principalc  agcndi,  ptioncm.   Korma  ciiini,  qiue  est  tcrminus 

.est  natura  dicta  sccundum  spccicm,  id  cst,  gonerationis,  est  per  so  intonta  tam  a  lui- 


18^2 


SKCrNDA  SIXrND.E  —  PIIIL0S0I'1II A  NATriiALIS 


tura  iiiiivc'i'SMli,  (|ii:iiii  :i  ii:iltir:i  |):irli(:iil:iri  ; 
privaruj  vero  cst  |ir:i'lor  iiilciilioiHMii  iiiiliirje 
parli(uii:iris,  csl  iiiilciii  scciiiiiliiiii  iiilcii- 
tioiicin  ii:iliii-:c  iiiiivcrs:ilis,  iioii  i|iii(lciii  iit 
per  se  iiilciil;i,  scd  (jiiia  siiic  piiv:ilioiie 
alterius  loriiuc  iioii  polcst  ;ili;i  roriiia  iiilrn- 
diici,  Kl  sic  .uciicr^itio  esl  oniiiiliiis  inodis 
naturalis;  corriiplio  vero  (pi;indoque  dici- 
tur  conlra  naliir;iiii  li;d)ilo  respeclu  ad  n:i- 
turam  i)articul:ircin,  ut  dicliiin  cst.  —  Lt  ex 
liis  jialet  (1(1  (jtiiuhnn.  —  dc  Pot.  (j.  o, 
a.  G,  ad  11). 

(n  AUTICULUS     XI 

fnUM  EXPULSIO  rOHM.E  SIBSTANTIALIS 
PR.ECEDENTIS  ET  I.NTRODUCTIO  FORM/E 
SEQUE.NTIS  SINT   H)KM. 

Videtur  cpiod  expulsio  foiMn»  subsl;in- 
tialis  pra^ccdcntis  ct  inlroduclio  lornne 
se(pientis  sint  idein  :  — 

1.  (piia  secunduni  Pliilosoiihiin),  ul  di- 
ctiiin  est  (supra,  a.  9),  gcncratio  unius  est 
corrupfio  allcriiis;  sed  eatenus  esi;  gene- 
ratio  unius,  qii;ilciius  infroducitur  in  imi- 
tcria  tbrina  snbstantialis;  est  autem  cor- 
ruiitio  ;dtcrius,  (piatenus  forina  pra^cedens 
expcllitur :  ergo  introductio  formie  se^picntis 
et  cxpulsio  pivTccdcniis  sunt  idcm, 

^.  l*r;etcre;i,  sicnt  mulfipiicato  inferiori 
multiplicatur  suiicrius,  it;i  non  multiplicato 
infcriori  non  iiiidli])ricatur  supcrius  :  ut  si 
est  unusliomo,  cstunumanimal,  sisuntplu- 
resliomines,  snnt  etiain  pliira  animalia.  Sed 
mufatio  ad  motum  se  liabet  sicnt  superius 
ad  inferius;  n;un  omnis  motus  est  mutatio, 
non  e  converso.  Cum  ergo  cxpulsio  forma3 
prtecedcntis  ct  introductio  sciiuentis  sint 
URusmotus,erunteliain  una  mut;itio,  et  sic 
erunt  Idcin.  —de  Verit.  q.  28,  a.  6,  arg.  5. 

3.  Pr;etcrca,  unius  agcntis  in  unum  et 
idein  snbjcctum  non  est  nisi  un;i  actio ;  sed 
a^rens  iii  matcriam,  expellendo  ab  illa  for- 
mam  pra^cedentem  et  introducendo  sequen- 
tem,  est  unum  agens,  et  idem  etiam  est 
subjectum  :  crgo  expulsio  forina3   praece- 

(1)  Hic  articulns,  sicut  ct  duo  scijucutes,  iii  cditione  Ti- 
cidnsi  repciiuutur  iu  aiijieudice  ad  Sccuiidaui  Secunda; 
hujus  SiiDimie  Pliilosopliicx. 


(icnlis    cl    iiidiiclio    sc(picntis   suiif    idcin. 

4,  Pra'tcrea,  (pnecunKpic  it;i  sc  liabent, 
qiiod  iiiiiiin  potest  esse  sinc  ;dtero,  iion 
suiit  idciii ;  sed  introdnclio  forina3  p(jtcst 
esse  siiie  expnlsioiie  priecedeiitis,  iit  patet 
iii  i)riin;i  crc:itione  nnivcrsi :  ergo  idcin  (piod 
priiis.  — (le  Veiit.  I.  c.  arg,  2  .SV(/  (ontni. 

Sed  contfd  est,  (piod  iiiidto  minus  sunt 
idciii  ex|)uIsio  tcncbrjc  et  indiictio  liicis, 
(|ii;iiii  expulsio  formae  substantialis  priccc- 
denfisct  inlroductio  sequentis;  sed  expulsio 
tenebra)  et  introductio  lucis  sunt  inutationcs 
natiiraliter  iiiter  se  distincta^  :  ergo  et  idein 
erunt  expulsio  subst;intialis  formaj  pra3ce- 
dentis  et  introductio  sequentis,  —  Ibid. 
arg.  2,  et  c, 

Respondeo  dicendum,  (piod  expulsio  foi- 
mve  substanlialis  pr;ecedenlis  et  inlroducfio 
foriiia3  setiucntis  sunt  duic  mutationes  rea- 
litcr  (lisfiiicta3,  .sed  .sunt  uims  motus.  Et 
quidem  quod  sint  diice  mutationes  realiter 
infcr  se   distinctie,   sic   patet.   Mutationes 
enim  pcnes  terminos  distinguuntur;  intro- 
ductionis  auteni  forma3  sequentis  terminus  i 
est  formam  sequcntem  inesse,  expulsionis  ' 
vero  form?e  pra3cedentis  terminus  est  for-  ; 
mam  pra^ccdentem  non  esse.   Est  autem  I 
oppositorum   qiiantum  ad  hoc  attendenda  ; 
trijilex   diircrentia.    Xam   primo,    qua^dam  ' 
opposila  sunt,  qnoruin  alterum  tantuin  est 
nafura   qua^dam,   reliquum    vero  non  est  i 
nisi  remotio  vel  ncgatio  ipsius,  sicut  patet 
in   oppositis    secundum    aflirmationem   et 
negationem  vel  secundum  privationem  et 
habitum,   Et   in   talibus  negatio    oppositi,  ; 
quod  ponit  naturam  aliquam,  est  alicujus  ; 
rei,  ncgalio  vero  alterius  oppositi  non  est 
realis,  quia  non  est  alicujus  rei ;  est  enim  i 
negatio  negationis,  quae  est  alterius  oppositi. 
Et  Ideo  luec  negatio  negationis  nihil  differt 
secundum  rem  a  positione  alterius;  undei 
sccundum  rem  idem  est  gencratio  albi  el 
corruptio  non  ;ilbi.  Sed  quia  negatio,  quani- 
vis  non  sit  res  natura?,  est  tamen  res  ra-i 
tionis,   ideo   negatio   negationis  secundnni 
rationem  seu  secundum   nostrum   modum 
intellegendi  est  aliud  a  positione  afririn;i- 
tionis.  Et  sic  corruptio  non  albi  secunduiii 
modum  intellegendi  est  aliud  quam  gene- 


li 


DK  (iKNKIlAT.  —  nl'.  X.WV  HK  C.K.N.  KT  COUl;.  IMVKIlSIM  —  AllT.  \l 


m 


nilio  ;illti;  <'t  i<l''iii  dico  dt'  ^aMMT.iUdiic  i;.:iiis 
e,\  iioii  ifiii'',  •'!  corriiptioiic  ikhi  i^iiis.  Kl 
i(N<()  si  iic^^alio  foriiia'  niliil  rt':ih>  itoiiil  ili- 
stiiicliiin  a  roiiiia  iic^^ala  scciiiKiiiiii  iciii, 
C()iTii|)tio  iiiivalioiiis  cl  iiiliodiiclio  loriiia' 
jdciii  siiiil  scciiiidiiiii  rciii,  iioii  laiiicn  sc- 
ciiiidiini  ralioiiciii. 

Sirioido,  ojiposila  (|iia'dain  siiiil,  (|iioniiii 
allcriiin  (|iiidciii  dicil  nc.ualioiiciii  opposila' 
roriiia'  rcalis  ct  posiliva';  vcriiin  lia'c  iic- 
^alio  iioii  soliiin  iinporlal  ablalioncin  roriiuc, 
scd  cliaiii  poiiil  inipcdiincnliiiii  positiviiin 
ct  roalc  :  siciil  iiinhra  non  soliiin  dicil  ab- 
lalioiicin  Incis,  scd  cliain  ponil  corpiis  iiii- 
pcdicns;  nndc  ncuatio  niiihrjc  dchcl  iiiipor- 
larc  cl  nc^ationcin  lcnchra'  cl  ahlalioncin 
iiilcrposili  corporis  iinpcdicnlis  ;  cl  idco 
ahlalio  uinhra'  cl  piivalio  luininis  sunl 
iiiulaliones  realitcr  disliiicta). 

Terlio  dciniiin,  (pucdani  opposila  siiiil, 
(jiiorinn  ulrunKiuc  ponit  naturain  ali(|uaiii, 
iit  alhiiin  cl  ni^rum,  igncin  cl  tcrrain,  et 
iii  laliliiis  oppositis  ncgatio  ulrius(|iie  esl 
iicjiatio  realis,  id  est  alicnjus  rei.  Kl  ideo 
ciiiii  anirinalio  non  sit  negatio,  ([uia  non 
e.sse  nigriiin  iion  est  ideni  (juod  iion  esse 
alhuin,sed  rcalilcr  dilVerunt;  ideo  corruptio 
nigri,  cnjus  terininus  esl  non  esse  nigruin, 
el  gcneralio  alhi,  cujus  lerininus  est  esse 
alhuin,  sunt  reaiiler  diversa'  inntatioiies.  Kt 
idein  dieo  de  corruptione  ligni  vel  terric, 
el  iiroductione  ignis.  —  ile  yerit.  q.  :28, 
a.  0,  c. 

Quod  aiileni  lue  mutationes  realiter  inler 
se  sint  luius  el  ideni  niotusrQnWlcv,  simililer 
palet.  Nain  lioc  dillerunt  motus  et  mutafio, 
(piod  inolus  unus  esl,  (|uo  ali(iuid  allir- 
inalivc  signilicaluin  ahjicilur,  et  aliud  allir- 
iiialive  siguilicaliim  ac(|uirilur.  Ksl  cnim 
inotus  de  suhjeclo  iii  subjecluin,  iil  dicitur 
5.  Plii/s.  [Icxl.  7;  c.  n.  Pcr  suhjeclum 
autein  intelligitur  hoc  aKKpild  allirinative 
signilicatum  et  monstratum,  ul  albuiii  et 
uigrum.  Unde  uniis  motus  allerationis  est, 
quo  alhuiii  abjicitur  et  nigrum  ac(|iiirilur; 
sed  in  mutationihiis,  (pue  sunl  generatio  et 
coiTuplio,  aliter  est.  Nam  generatio  est  mula- 
tiodenon  suhjecto  In  subjectum,  iit  de  noii 
alho  in  alhuni ;  corruptio  vero  est  mutatio  de 


siihjcclo  iii  iion  siibjcctiim,  iil  dc  albo  in 
iion  alhiiin.  Kl  idco  iii  ahjcclionc  iiniiis 
ariirinati  cl  adcplioiic  allcriiis  oporlct  diias 
niiilalioncs  iiilclli<ii,  i|iiariini  iina  sil  gcne- 
ralio  cl  alia  (•oiriiplio  v('l  siniplicilcr  V(;l 
scciindiiin  (jiiid.  Sic  crgo  si  iii  Iransilii, 
(pii  csl  i\r  iina  roiiiia  in  ariaiii  si\('  siih- 
stanlialcm  sive  accidciitaleiii,  considcraliir 
ipsc  iiioliis,  idciii  iiiolns  signiricaliir  pcr 
ablalioiiciii  uniiis  cl  iiidiiclioiicin  alti^riiis, 
iioii  aiilciii  signilicaliir  i.>adeiii  mulatio,  sed 
divcrsa,  tainen  se  inviccm  comilanlcs,  (piia 
geiicralio  iiiiiiis  iioii  csl  siiic  corruplioiK; 
altcriiis.  Kl  sic  palct  cxpulsioncm  iiniiis 
tbriiia'  ct  iiilrodiiclioncm  allcriiis  cssc  (pii- 
dcin  iiiiimi  cl  ciindcin  nioliim,  scd  cssc 
mulationcs  realiler  iiiler  sc  diversas.  —  Jbid. 
a.  1,  c. 

A(l  priniuni  ergo  dicendum,  (piod  gciKi- 
ralio  iiniiis  diciliir  esse  corruplio  alterius 
a  IMiilosopho  pcr  concoinitaiitiaiii,  (|iiia  de 
necessitalc  suiil  siiiiul;  vel  ])cr  iinilalciii 
iiiotus,  (|iii  ad  lias  diias  mutaliones  teriiii- 
iiatur.  —  (/(•  Veril.  (|.  :28,  a.  tl,  ad  .5. 

A(l  secunduni  dicendiiiii,  (|uod  dupliciter 
sumi  potesl  miilarK)  :  uno  inodu  logice,  ut 
esl  gciius  ad  molum  el  miilatioiicmspccilice 
sumplam,  (jiiomodo  iiiliil  aliud  cst  ({iiaiii 
transilus  a  lcrmino  iii  lcrmiiiiiiii,  (pioiiio- 
dociiiuiue  se  liabcant  lii  tciiiiini,  sive  allir- 
mative  sive  negalive.  Alio  niodo  specilice 
et  pliysicc,  iit  estdisliiiclaa  inolii,  (|uoiiio(lo 
est  transitus  a  siihjcclo  iii  iioii  subjcctum, 
vel  a  non  siibjcclo  in  subjectum.  Si  priori 
inodo  sumitur,  sicut  expulsio  IbrnKe  pnece- 
dcntis  el  introductio  se^iuenlis  sunt  nnus 
inotus,  ila  et  sunt  una  iiiularK).  Si  vero 
sumilur  posteriori  modo,  liccl  siiil  iiiiiis 
molus  rcaliter,  non  tunc  siiiil  uiia  rcalis 
mulalio,  sed  du;e  inter  se  realiler  dislincla'. 
—  (/(•  Put.  (],  .•},  a.  -2,  c. 

.U//(T//(n)nliccn(liiin,(pioduiiilasacti()nis 
arguit  unilatem  inotus,  iion  aulcm  nuilatem 
mulalionis  ob  diHerenliam  inter  niotum  et 
mnlalionem  mox  allalam. 

Ad  quartuni  dicendum,  ([iiod  de  ratione 
mutalionis  est,  lioc  esse  [^ost  hoc  circa  ali- 
([uid  idem,  ([uod  non  est  in  creatione.  —  de 
Pot.  I.  c.  iii  c.et  ad  1  ;  la,  ([.  4."),  a.  2,  ad  2. 


I.i;  SECUMiA  SIXINM.K  —  IM 

AKTICl  LIS  \ll 

ITIUM      KXIULSK)      lOU.M.i;     SIBST.V.NTI.M.IS 

i'ii.K(:i:i»i:\Tis   sit    N.vTrii.VLiTKU    imiioii 

nl  AM    I.NTItoiirCTK»  FOUM.K  SKnlKNTIS. 

Vidfliir  (jikmI  iu  <it'ii)'i"iti()iK'  coiiiposili 
subslaiiliiilis  c.xpiilsio  forina'  snhstanlialis 
pr.Tmlcntis  sit  natnialitcr  prior  introdii- 
clioiic  forinie  seqncntis  :  — 

1.  (|nia  priiis  cst  ordinc  natnr.e  iiitcHi- 
«jere  recipicns,  qnani  ii).sniii  reccptnin;  scd 
fonna  noii  rcci|)iliii-  iiisi  iii  propria  inateria  : 
ergo  prins  cst  iiitclligere  iiiateriain  priinani 
propriani,  (piaiii  rccci^lioncni  foniKe.  Sed  a.d 
lioc  (|nod  niateria  sit  |)i'opria  alicni  for- 
nia',  rc(|nirilur  (piod  sit  dciHidata  a  forina 
contraria  ;  erjio  prins  naturalitcr  nialeria 
deiiudalur  al»  una  fornia,  (piaiii  recipial 
aliam ;  et  sic  natnraliter  eiit  prior  exj^ulsio 
forina»  })ra'cedenlis  (luaiii  introductio  se- 
qncntis.  —  de  Veril.  q.  "l^,  a.  7.  arg.  il. 

H.  Sed  dices,  (juod  forina  adveniens, 
secundum  quod  Iiabet  rcspectum  ad  agens 
iiaturalc  illaiu  Inducens,  est  prior  natura- 
liler   quam   expulsio   foriua'   pracedentis. 

—  Sed  contra,  in  introductioue  forma)  sub- 
stautialis  scqueulis  iucluditiir  respectus  ad 
suum  subjcctuin,  iu  quo  introducitur ;  si 
ergo  secuudimi  liunc  respectum  ad  subje- 
ctum  est  posterior,  videtur  quod  sim])llciter 
iutroductlo  fornue  sequentis  sit  posterior 
naturaliler  expulsioue  forma  prcecedeutis. 

—  Ibiil.  arg.  S. 

S.  Sed  dices,  quod  foriua  sequens  habet 
duplicem  respectum  :  uuuin,  secundum 
quod  iuformat  subjectuin,  et  quantum  ad 
luiuc  respectum  est  posterior  quam  expulsio 
foruKe  pracedentis;  alium,  quo  formam 
expellat  a  subjecto,  et  sic  iutroduclio  forma3 
se(juentis  pracedit  expulsionem  forince 
pi"tcedeutis.  —  Sed  coutra,  forma  sequeus 
expellit  pra?cedeutem  ratioue  oppositionis,' 
quam  liabet  ad  ipsam  ;  opposita  autem  mu- 
tuo  se  expelluut  ex  hoc  quod  uon  patiuntur 
se  in  eodem  subjecto :  ergo  ex  hoc  ipso 
quod  forma  sequeus  informat  subjectum, 
expellet   aliaui ;   et    sic   uon   potest  esse, 


IILnSOIMMA    NATIP.ALIS 

(piod  fornia  sc(piens  secnndnm  respecluin 
(piciii  liabct  ad  subjcctum  (piod  inlbrmal, 
sil  |)osterior,  et  secnnduin  respeclnin  (jiicin 
liabct  ad  Ibrinam  pi-cccdcntcm  qiiain  e.\- 
pcllit,   sit  prior.  —  Ihid.  arg.  i. 

i.  I'ra'tcrca,  c.-<.sc  rei  natiiralitcr  piiiis 
cst  (piaiii  agerc  ipsiiis  ;  sed  foriua,  iiiate- 
rialis  pia-scrlim,  cum  non  snbsistat  ejiis 
esse,  est  inexistere  :  ergo  |)rior  est  naliira- 
lilci-  icspccliis  (picin  liabet  forma  secpieiis 
ad  snbjcctiim  qiiod  informat,  qnam  icspe- 
ctus  (jiiem  liabct  ad  formain  contrariain 
(Iiiain  cxiicllif,  ct  sic  pra^dicta  responsi(j 
iioii  vidctnr  j)osse  consistere.  —  Jhid.  arg.  5. 

.->.  Praterea,  non  contingit  formas  con- 
trarias  esse  siinul ;  sed  fornia  pra'C('dens 
et  forma  seqiicns  suiit  contraria?  :  ergo 
oportct  quod  forina  i)ra'cedciis  intcHigalur 
expiilsa,  anteqnain  nova  facta  introdu- 
catur;  ergo  cxinilsio  foruKe  naturaliter  prie- 
cedit  introductionem  novae.  —  Jhid.  arg.  6. 

().  rra?terea,  secundum  ordinem  effe- 
ctuum  est  ordo  causarum  ;  sed  eflectus 
expulsionis  foriUce  priccedentis  est  materiam 
esse  denudatam  ab  omni  forma ;  elfectiis 
autem  introdiictionis  formae  sequentis  est 
materiam  habcre  talem  formam  specificam  ; 
priiis  autein  uaturaliter  est  materiam  esse 
denndatam  ab  onini  forma ,  quani  habere 
talem  formam  :  ergo  expulsio  forina?  prae- 
terlta  est  naturaliter  prior  forma  sequente. 
—  Jhid.  arg.  7. 

7.  Prceterea,  si  successive  forma  indu- 
catur,  ut  contingit  in  successiva  combustione 
charta?,  prius  tempore  removetur  forma 
praecedens,  quam  inducatur  sequens,  ut 
patet  similiter  in  dealbatione,  in  qua  prius 
natura  agens  removet  nigredinem  quam  in- 
ducat  albedinem ;  sed  per  hoc  quod  agens 
in  instauti  inducit  formam  substantialem,  re- 
inovetur  taiitum  ordo  temporis,  non  naturge : 
ergo  uaturalifer  prius  est  expulsio  forinje 
pra^cedentis  (juam  introductio  forma?  se- 
queutis.  —  Ihid.  arg.  13. 

8.  Pra^terea,  in  quolibet  motu  recessus 
a  termino  a  quo  naturaliter  praecedit  acces- 
suiuad  terminum  ad  quem,  vel  tempore,  si 
sit  motus  successivus,  vel  natura,  si  sit  inu- 
tatio  subita ;  sed  in  productione  composili 


DK  r.KNFlRAT.  —  ()V.  XWV  DK  CKN.  KT  CniUI.    IMVKIISIM  —  AIIT.  MJ 


l.r) 


sii))sl;iiiti.ilis  rui-iii;i  |)r;i'C('(l('iis  csl  t(M'inimis 
II  (jiio,  (M  lorin;i  s('(|ii(M1s  osl  tcnniniis  (id 
iiueni  :  vviio  cxpiilsio  forma'  pncccdcnlis 
ii;iliinlilci'  pncccilil  inlroiliictioncm  l'oriii:c 
S('(piciitis.  —  Ihiil.  ;ir,u.  !> ;  i.  Srnl.  disl. 
17,  ([.  I,  ;i.  i,  (pi;cstinnc.  I,  ;ir}i.  ;]. 
Seii  nmlrii :  l.(l;iiis;i  n;ilnr;ilitcr  pncccdil 


r;nis;i  m;ilcri;c,  (pi;ilcmis  il;il  m;ilcrini^  pssc 
;ictii,  scii  t;icil  ill.im  cssc  ;ic|ii  scciiinliim 
gciiiisc;iiis;i'  rorin;ilis.  Kx  p;irlc  ;iiilciii  c;iiis;i» 
iii;ilcri;ilis  sc  lciicl  scciiiKliim  (pi;iiiil;im  rc- 
(liiclioncin  oniiic  illinl,  pi>r  ipioil  iii:ilcri:i 
clticitiir  pro|iii;i  hiijiis  torni;c,  siciil  ilisposi- 
tioncs  cl   rcmotioncs  impcilimcnloriim  ;"ct 


circctnm  ;  scd  form:i  scipiciis  est  c:uis:i  dc-     coiise^picntcr  cxpiilsio  form;c  pncccdcnlis, 


striiclioiiis  forin:i'  pneccdcnlis  noii  nisi  se- 
(•imdiim  ipiod  csl  inlrodiichi  :  crifo  intro- 
diiclio  forin:e  scipicntis  prior  csl  ('X|Milsioii(' 
furm:epr;ecc(lcnlis.  —  i.  Scnl.  I.  c.  ;ii|i.  I 
Sed  contni  ;  dc  Veril.  i|.  •i^,  ;i.  7,  :irii.  I 
Sed  ronlrn. 

-1.  Pr;olcrc;i,  ^c^cns  n;iliiralc  non  cxpcl- 
lil  forimim  coiilr;n'i:iin  ;i  malcri;i  nisi  pcr 
lioc  ipiod  indiicit  simililndincm  siuc  foriiKC 
in  m:itcria ;  eryo  indiictlo  foriiKC  est  prior 
expiilsione.  —  de  Vcrit.  1.  c.  arg.  il  Scd 
contrit. 

3.  Pr;oterea,  forin:!  seiinens  prodncendo 
iiilroducitnr,  et  inlrodncendo  prodncitnr  ; 
sed  prodnclio  formic  est  prior  n;iliir:iliter, 
(piain  expnlslo  fornuc  pnccedenlis  :  qy^^o 
iiitrodiictio  fornuc»  seiincntis  mitiiraliler 
pneciHlit  expiilsionem  form:e  pra'cedeiilis. 
—  dc  Vcril.  \.  c.  arg.  i  Scd  ronlrii. 

i.  F*riulerea,  agens  luUnralilcr  est  prius 
palienle  ;  sed  in  gcneratione  composili  sub- 
slanti^dis  forma  seiiucns  se  tenet  ex  parle 
agentis,  forma  pr:i!cedens  cx  parle  patientis 
scu  recipienlis  :  ergo  prius  n:iluraliler  est 
introduclio  form;e  seipientis,  (piam  expulsio 
fornue  praicedentis.  —  dc  Verit.  1.  c.  arg.  5 
Sed  conlra. 

Respondeo  dicendum,  ciuod  omnis  prio- 
rilassccundum  ordinemnaturiu^irKpio  modo 
rcHlucilur  ad  ordincm  causaj  ct  ctuisati, 
(|uia  principium  et  causa  suut  Idem  ;  iu 
(luoliljcl  aulcm  geuerc  causa'  causa  u:ilur:i- 
litcr  est  prior  causato.  Coulingit  autcm 
secuiiduiu  diversa  geuera  causarum  idciu 
respeclu  ejusdem  esse  causaiu  et  causaluiu, 
sicut  ambulalio  iii  genere  causic  eflicienlis 
est  causa  sanatiouis,  et  sanatio  in  geuere 
Cims;e  tlnalis  est  causa  ambuhiliouis.  Siiui- 
liter  In  genere  caus;'}  lualerialis  materia  est 
causa  forma},  (piateuus  sustiuet  et  quasi 
suslenlal  foriuam ;  et  forma  cst  aliquo  modo 


ue  se(pieiis  foriii;i  iiitroiliic:iliir ;  cl  iiiolus, 
pcr(jnem  expclliliir  l:ilis  forin:i,  ii;iin  inoliis 
csl  :icliis  cxislcnlis  in  potcnti;! ;  ef  simililcr 
priv:itio  foriiuc  scipicntis,  n;iiii  r;itioiiclmjiis 
in;ilcri:i  numci-ibilis,  csl,  iil  iiKpiit  l'liiloso- 
pluis  (  I.  /V///.S-.  /('.//.  |)(i ;  c.  7  ). 

Vcriim  licct  :iliiiiiid  possit  (\sse  priiis  et 
postcrius  altcro  in  divcrso  gcnere  caus;e, 
(|iiia  l:imcn  illiid  csl  simplicilcr  diccndiim 
priiis  :iltcro  ordine  ii;iliir:c,  (piod  csl  priiis 
sccnudnm  illiid  gcniis  ("uisie,  (pue  esl  prior 
In  ralioue  caus;ilitalis  (sicut  rinis  dicilur 
prior  n:ilur:ditcr  onmibus  c:uisis  et  causa 
omuinin  causarum,  (piia  a  causa  tiii;di 
oiunes  alia3  c;uis;e  recipiunt,  (|uoil  sint 
caiiScT,  quia  cfliciens  iiou  agil  nisi  propler 
nucm,  el  ex  aclionc  ciricicntis  forma  perli- 
citm:ileriam,el  iu:ilcri;isuslin('l  fornuim);  — 
ideo  iu  geueralionc  naliir:di  coinposili  sub- 
stanli:dis,  in  ([11:1  iin;i  foriu;i  cxpcHiliir  ;i 
maleria,  cl  alia  indiicilur,  simplicilcr  diceii- 
duui  est,  qiiod(  licet  expulsio  fornue  pricce- 
deutis  sit  nalunUitcr  prior  iii  ralione  caus;i3 
materiiilis ;  cl  in  ralione  caus;e  formalis 
uaturaliler  sil  prior  inlroductio  formoe  se- 
queulis  ;  (iui;i  luiu  foriua  et  tiiiis  iu  ideni 
numcro  coinciduut,  foriiia  vero  et  ageus  iu 
idcm  specie)  ideo  taiu  in  ordiue  caus:o 
eflicieulis  quaiu  rinalis,  alque  adeo  simpti- 
citcr  introduclio  Ibrnue  seipientis  naluralilcr 
pnecedil  expulsioncm  fornue  pivcccdcnlis  : 
iu  ordine  (luidem  cf/iricntis,  (iui:i  forma  iii- 
Irodiicla  esl  simililudo  fornue  ageulis,  per 
quaiu  ageus  agit  ;  iu  ordine  vero  causa3 
/inatis,  qmii  luiliira  principaliter  inlendit 
inlrodiicrioncin  fornue,  el  ad  hauc  ordiuat 
expulsioneui  oinnis  ejus,  cuiu  quo  uon 
potesl  stare  foruia  introducta.  —  4  Sent. 
dist.  17,  q.  1.  a.  4,  sol.  1  ;  dc  Vcrit. 
(\.  -28,  a.  7,  c.  et  ad  9. 

Ad  primum  ergo  diceudum,  (luod  ratio 


13C  SKCINDA  SKCrND.E  -  PIIII.OSOIMIIA  NATLIIALIS 

illa  procoilit  socuiiiliini  ordiiiem  caiisic  ma-  »  n  r  i  r  im  r  q  y  f  i  i 

tarialis.  smimhim    qiirm    in    iTsi.odii    ad  A  lU  ILb  LL  b  X  i  1 1 

subjcctiim  iulrodiiclio  lorma'  se(|ii('ulis  (^sl  ^-j^^y^  kxpllsio  form.k  ph.kcede.ntis  et 

liosltTiur    expulsioiu^  lorma;    pi-rccdciilis.  imuoductio  SEQUENTlssiNT  IN  inst.\NTI. 
—  ile   Verit.  q.   :28,  a.  7,  ad  i.  —  Liide 

palel  utl   setiindinn.  Videliir(iuod  c.xpulsio  furuKO  praicedeiUis 

Atl  lerHinn  diceiulum,  <piod  objedio  illa  ct  iutrodudio  seiiueutisnou  siiil  iu  instaiUi: 

procedil    secuudiim    onrmcin    caiisju    Ibr-  |.  ([uia  Ibnna  seipiens  nou  iulroducitur 

malis  ;  rormaliter  euim  Ibriua  setiueus  inlue-  jn  inaicnam  uisi  disposilain  ;  sed  inler  alias 

reudo  oxpellit  pra'cedeulem.  —  JhitL  ad  i.  disposilioues  ima  esl,  quod  materia  sil  dc- 

Atl    (jiitirlinii     diccudum,    (piod    forma  nudala    a    (piacuiKiue    fornia,    (luia    duaj 

sequcns  iiou  expellil  praM-cdcntem  eHedivc,  foruKe  non  possunt  esse  simul  in  inaleria: 

sed  Ibriualiter;  imde  uon  esl  prius,  (luam  eriio  sefpieus  non  introdiicitur  in  materia, 

oxpellal    prcccedentein.  —   lOid.  ad   5,  et  nisi  jam  sit  ab  illa  expulsa   forma  pnece- 

a.  8,  c.  dens;  et  sic  cxpulsio  iUiiis   et  inlroduclio 

Ad  (luiiitiini  dicciidiim,  (|uod  forma  coii-  alterius  forma^  non  erunt  simul.  —  4.  Sent. 

Iraria   se^iuens   expcllit    Ibrmaliter   pnece-  (U<it.   17,  (i-  1,  a.  5,  quiesliunc.  2,  arg.  1; 

deulcm,  et  ideo  in  genere  cansce  fornudis,  de  Xerit.  q.  48,  a.  9,  arg.  7. 

el   sinipliriter.    est    prior    oi-dine    iialunc  2,  Pnetcrca,  Ibrma  sequcns  cxpellit  pra;- 

cxpulsione  Ibrma)   pncccdcnlis,  ut  diclum  cedentcm ;  sed  nihil  agit  nisi  poshiuam  est, 

est  (iu  c).  forma  aulcm  seciucns  non  prius  est  quain 

Ad  sextiim   dicendum,  qiiod  gencra   sc  insit :    crgo   oportet  quod   forma  sc(iuens 

liabent  permodum  materia)  incomparalionc  pnus  inslt  in  matcrla,  quam  forma  pi"ece- 

ad  species,  et  ideo  prius  tantum  est  in  ge-  aens   cxpellatur;  et   ita   non   erunt  simul 

nere  causjc  materialis,   quod   maleria  sit  expulsio  IbrmcC  pracedentis  et  introdudio 

dcuudala  a  forma  iira^ccdente,  quam  (piod  scciuentis.  —  A.  Sent.  1.  c.  arg.  2  ;  de  Verit. 

habcat  se(juenlein.  —  Ibid.  ad  7.  1.  c.  arg.  5  el  7. 

Ad  sejdinutni  dicendum,  quod  si  agens  3.  Pricterea,  forma  sequens  et  praecedens 

successive  infroduccrct  formam  substantia-  non  sunt  in  eodem  instanti  in  malcria,  quia 

lcm,    cxpulsio     ibrnKC    pmecedentis  csset  contraria  non  snnt  simul  in  cadem;  ergo 

tempure  prlor,  scd  i)oslerior  natura.  Ordo  instans  in  quo  nltimo  est  Ibrma  pra^ccdens, 

enlm  temporis  se(iuitur  ordinem  motus  ct  est  aliud  ab  illo  instanti  in  quo  primo  est 

malerlie,  secunduin  qu(in  modum  Philoso-  forma  scqnens;  scd  intcr  qusellbet  duo  in- 

phus  dicit,  (luod  iii  eodem  adus  posterior  stantia  cst   tcmpus   mcdium  :  crgo   prius 

cst  tempore    quaiii    potenlia,   sed    natura  tcmporc  cxpellitur  forma  pra^cedcns  a  nia- 

pi'ior;  (luia  secumduin  illud  dicitur  aliquid  teria,  quam    scqucns   introducatur.  —  4. 

simpliciler  natura    prius,   (luod   est   prius  Scnt.  I.  c.  arg.  ,"]. 

secnndum  ordinem  causie  linalis.  —  H)id,  4,.  Prjeterca,  in  qualibet  mutatione   nc- 

ad  \o.  cesse  cst  poncrc   duos   terininos,   scilicet 

Ad  octavuni  diccnduin,  quod  reccssus  a  tcrminuin  a  quo   ct   tcrminum  ad  quem  ; 

tcrmiiio  a  quo  cst  prior  iii  via  gcnerationis  sed   cujuslibct    conlrarictatis   duo   tcrniini 

et  motus,  cum  reducatur  ad  ordinem  ma-  sunt  incontingcntcs,  id  cst  qui  non  possunt 

tcrise;nain,  ut  didnm  cst  (snpra  q.  17,  simul  csse :  ergo  cxpulsio  formoe  praeceden- 

a.  1  et  8),  motus  est  adus    cxistcntis  in  tis,  ct  introdudio  sequcntis  in  generatione 

potentia  ;   sed  accessus   ad  terminum  ad  compositi  substantialis  se  habent  secundum 

quem  est  prior  secundum  ordinem  causaj  prius  et  posterius,  et  sic  non  erunt  in  eodem 

finalis.  —  Ibid.  ad  9.  instanti.  —  de  Verit.  I.  c.  arg.  9. 

Vel  dic  ut  la  2ic,  ([.  \\3,  a.  8,  ad  1.  5.  Pncterea,  nihil  quod  prius  cst  infieri 

quam  in  facto  esse,  lit  in   instanli ;   sed 


OR  GKNEIIAT.  -  OC.  XWV  DK  GKN.  KT 

forma  se(imMis  piiiis  est  iii  HiMi  (iiiaiii  \i\ 
faclo  esse.  Nam  iii  iHM-niaiicntihiis,  (jiiod 
lit  nnii  est,  ciiiii  voro  facliiiii  cst  jain  est  ; 
forma  anl(Mii  siihslaiitialis  ('iiin  sit  iii  '^cno- 
rationc  |MM-iiiaii»Mi!iiim,  si  simiil  lil  cf  facla 
esl,  simiil  esl  cl  iiuii  csl,  (|iiotl  csl  impossi- 
bile.  Kr},'()  introdiiclio  l"orm;e  sc(|iiontis  iion 
est  in  inslanti,  sciliccl  ciim  oxpiilsionc 
forma'  pricccdcntis.  —  //.;///.  ai'},'.    10. 

St'<l  conlni :  I.  Iii[(M-  piiiis  cl  poslcriiis 
lemporis  cadit  mcdiiim  hMiipns  ;  scd  post- 
qnam  forma  prieccdcnscxpiiisa  csl  matcria, 
non  esl  in  ipsa,  nec  forma  sc^puMis  incsl 
materi;c  anlcijiiam  in  illaiii  iiitrodiicatiir: 
cr}j;o  si  prins  hMiiporc  lorma  i^iicccdciis  cx- 
pcHitiir,  (jiiam  sC(pi(Mis  inlrodiicatiir,  cril 
ali(piod  l(Miipns,  iii  (juo  malcria  utra(pic 
forina  carcbil,  (juod  cst  impossibile.  —  i. 
i>ent.  1.  c.  arg.  1  Scd  cdiifni. 

-2.  Prielcrea,  tcriiiiiuis  cujiislibct  niotus 
est  in  instaiili  ;  sed  tam  expulsio  fornuc 
(piaiii  iiitroduclio  alfcrius  est  termiiius 
motus  altcrationis,  iil  dicit  Coiiimcnfator 
(0.  Plnjs.  lext.  45;  c.  .-)):  crgo  suiit  iii 
codcni  insfaiili.  —  Il>i(l.  arg.  "2  Scd  conlra. 

Rkspondko  I)k:i:m)UM,  quod  cximlsio 
form;c  dicit  tcriirmniu  mofus  illius  (pii  cst 
ad  corruptioiicm  ordiiiafiis;  cf  iiitrodiicfio 
fornuc  dicit  similif(M-  fcrmiiium  iuofus  illius 
qui  pncccdit  gciicrafioiKMn  ;  (luia  tam  gc- 
neralio  cpiam  corruptio  sunl  tcrmini  motus; 
omnc  aulcm  cpiod  movctur,  (piando  est  iu 
lermino  motiis,  disponitur  sccundum  illud 
ad  ipiod  motus  ordiuatur ;  et  idco  cum  mo- 
tus  corruptioiiis  tcndat  in  non  esse,  genc- 
ralionis  vcro  ad  esse :  (piando  forma 
iiilroducitur,  forma  est ;  quando  aulcm 
cxpcHitur,  non  cst.  Kt  quia  introduci  forma 
dicitur,  qnando  primo  est,  cxpcHi  autcm  in 
priniononcssc;  non  potcsl  matcria  sincfor- 
ma  liac  vd  illa  cssc ;  ct  idco  simul  cst  ibi 
expulsio  uniiis  fornue  ct  introdiictio  alt(^- 
rius;  ac  proindc  utra(|uc  cst  in  codem  in- 
stanti.  —  i.  Scnl.  dist.  17,  q.  1,  a.  5, 
sol.  2. 

Ad  piinium  ergo  diccndum,  cpiod  sicut 
albedo  nun^iuam  est  in  non  albo,  quia  sua 
prcpscnti  a  facit  album ;  ita  forma  sc(iucns 
nunqnam  est  in  matcria  iudisposita,  quia 


COim.    CNIVKHSIM  —  ART.    \lll 


l.C 


siia  prajsciili.i  lollil  impcdiinciifiim  formai 
pi"ccc(lcufis,  (jiiod  p(Mtiiict  ad  dispositioiKMii 
m:if(Mi;c  ;  iiiidc  siiniil  csl  nuilcria  disposit;! 
;id  forniam  scqucntiMii  cf  li:d)(Mis  furm;im 
scipiciihMii.  —  i.  Sciil.  I,  c.  ;k1  1  \dc  Vcrit. 
(1.  -2S,  a.  !l,  ad  :>  ct  7. 

Ad  sccinidiini  dic(Midiim,  (piod  forina  sc- 
(|ii(Mis  iion  ;igit  ad  dcslruclioiKMii  formae 
pr;ecc(l(Milis  p(M-  iiiodum  caus;c  cllicicnlis, 
scd  |)(M-  inodimi  c;ius;c  form;dis,  (|u;c  si- 
iniil  cst  ciim  siio  clTcclii  forin;di,  (pii  esl 
essc  lioc  cl  iioii  esse  coiilrarium.  —  i. 
Scnt.  I.  c.  ;i(l  '1. 

Ad  lcrliuni  dic(Mi(liiin,  (jiiod  non  cst  assi- 
gnarc  ulfimiim  iiisfaiis  in  (pio  forma  pra3- 
ccdciis  cst,  scd  primiim  iii  (luo  iioii  cst; 
scd  csl  ;issigiiarc  primum  iiistans,  iii  (luo 
cst  forma  scipicns.  —  Ibid.  ad  :]. 

Ad  (inarluni  diccndum,  qiiod  (|iiaiido 
ali(pi;i  inutalio  dicitur  csse  in  iiislanfi,  non 
intcHigitur,  quod  duo  tcrmini  (;jus  siiil  iii 
iiisl;iiiti  ( lioc  cuim  cst  impossibilc,  cuin 
oiiinis  miitatio  sit  intcr  tcrminos  oppositos, 
pcr  se  loqucndo);  scd  infclligifur,  qiiod 
Iransitus  dc  uno  tcrmino  in  alium  cst  iii 
insfaiifi,  (piod  m;ixiine  contingit,  (piaiido 
iiitcr  fcrminos  motus  non  datur  mcdiuiii,  nt 
cst  in  proposilo.  —  de  Veril.  1.  c.  in  c. 
cl  ad  0. 

Ad  ijuinlunnVnmmium,  (piod  li(Mi  alicujus 
rei  pcrmancntis  potcst  accipi  dupliciter : 
uno  modo  propric,  ct  sic  dicitur  rcs  lieri, 
quamdiu  diirat  molus,  cujus  tcrmimis  est 
rci  gcncratio ;  ct  sic  (luod  lit,  non  cst  in 
permaiicntibus,  scd  licri  est  rei  per  succes- 
sioncm,  sccunduin  quod  IMiilosophus  dicit 
(C.  Plii/s.),  qnod  lif,  licbat  ct  fict.  Alio  ntodo 
dicitur  licri  impropric,  ut  scilicct  dicatur 
;ili(iuid  licri  in  illo  instaiiti,  in  quo  priino 
facfuin  cst:  ct  hoc  idco,  (piia  illud  instans, 
in  (luanfum  cst  tcrminus  prioris  tciiijioris, 
iii  (pio  licbat,  usurp;it  sibi  lioc  quod  priori 
tcmpori  dcbctur.  Kl  sic  non  est  veruin, 
quod  id  (luod  lit,  non  est ;  sed  quod  nunc 
primo  cst,  ct  ante  hoc  non  crat.  Kt  sic  est 
inteUigcndum  ,  qiiod  in  his  (pue  fiunt 
subito,  siinul  est  lieri  et  factuin  esse.  — 
Ibid.  ad  10. 


'1S8 


SECU.\n\   SKCIND.E  —  PHILOSOPIIIA    NATrR.VLIS 


QU/ESTK)    XXXVI 

1)E  .\LTKIl.V'nO.NE. 

Driikle  considcraiuliiin  csl  dc  iiltcratioiit'. 
r.iriCA  OIA.M  Ol'.KmNTlH  .NOVKM: 

i.  rtrum  rccte  (lcliniatura  l^liilosnplio  altcratio. 

2.  rtruin  alteiatio  .-^it  tauluni  ad  tertiani  speciem 
(|ualitatis. 

3.  Utruni     alitiua    (jualitas    possit    intendi    et 
rcuiitti. 

4.  Utruni  intcusio  liat  per  additionein. 

5.  Utruin  alteratio  sit  inotus  continuus. 

6.  Utruni  in  niotu  alterationis  sit  tantum  unus  mo- 
tus,  reoessusa  frigore  et  acccssus  ad  calorem. 

7.  Utruin  (lualitates  sumine  intensa;  possint  esse 
in  eodein  subjecfo. 

8.  Utruni   qualitates   rcmissae   possint  esse  in 
eodem  subjecto. 

9.  Utrum  indivisil)ile  possit  alterari. 

ARTICULLS  I 

UTRU.M    RECTE     TR.\L)ITA    SIT  A  PHILOSOPHO 
DEFLMTIO   ALTERATIOMS. 

Videtuf  quod  definitio  altei-ationis  nonsit 
a  Pliilosoplio  rectc  tradita,  quod  sit  trans- 
inutatio,  inanente  eodein  sensibili  subjecto, 
in  passionibus  aut  contrariis. 

1 .  Alteratio  enim  liabet  duos  terminos,  ni- 
iniruin  qualitatem  et  formam  substantialem ; 
nam  in  eodem  instanti  terminatur  ad  utram- 


iii  aliis  <iccideii!ibiis;  est  eiiiin  ctiani  iii 
iiilellcctii  anji:cli,  cum  succcssive  plura  iii- 
tclli.uit;  liic  cnim  motiisnon  nisiad  alteratio 
ncin  rcvocari  potcsl:  crgo  maleaPliiloso|)lio 
dcliniliir  altcratio,  qiiod  sit  in  j^assionibus 
ct  contrariis. —  1.  de  Generat.  1.  10;  Senl. 
dist.  ."37,  (].  i,  a.  I.  c.  ct  ad  ^. 

Sed  co;j^m e57auctoritas  Pliilosoj)lii  {l.de 
Generat.  text.^i:];  c.  4)  definicntis  altcra- 
tioneni ,  quod  sil  transmutatio,  maiicnte 
eodem  sensibili  subjecto,  in  passionibus  vol 
contrariis. —  I.  de  Generat.  I.  10. 

Hespgndeo  dice.\du.m,  quod  aliud  est 
siibjectum,  aliud  passio,  quae  nata  est  dici 
desubjecto;  dificrunt  cnim  sicut  substantia 
et  accidcns;nam  subjectum  est  substantia, 
passio  vero  est  accidcns.  Circa  utrumqiie 
autein  contingit  esse  transmutationem  ;  iiaiii 
quandoque  fit  in  ipsa  substantia,  quando 
niniirum  materia  accipit  aliam  formani  sub- 
stantialem,  ila  nt  non  inaneat  aliquod 
sensibile,  quasi  idem  subjectum  numeroens 
actu,  ut  quaiido  ex  toto  semine  generatur 
totus  sanguis.  Quandoque  autem  fit  in  acci- 
denlibus,  quod  est  quando  manet  idem 
subjectum  sensibile,  quia  scilicet  nulla  fit 
transinntatio  in  ejus  substantia,  sed  tantum 
iii  ejus  passionibus  seu  qualitatibus .  — 
I.  de  Generat.  1.  iO. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  alte- 
ralio  dicitur  talis  a  primo  termino,  qui  est 
qualitas,  dicitur  vero  generatio  a  secundo 
termino,  qui  est  fornia  substantialis.  — 
6.  Phijs  I.  8 ;  Tabula  Aurea  I.  c.  n.  5. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  alteratio 


que;  sed  motus  quilibet  debet  definiri  in 

ordinead  suumterminum,  utdictumest(su-     dicitur  corruptiva  per  accidens,  quatenus 

praq.22,a.  5):  ergoalteratiomaledefinitur,     per  alterationeni   producitur  aliquid,  cum 


quod  sit  transmutatio  secundum  passiones. 
—  Tabula  Aurea  voce  «alteratio  »  n.5et6. 
"2.  Pra3terea,alteratio  corruptiva  corrum- 
pit  totum  subjectum;  si  enim  nimium 
calcfiat  aqua,  ipsa  corrumpitur,  et  ex  ea 


quo  non  potest  consistere,  ut  dictum  est. 
Ad  tertium  dicendum,  quod  alteratio  su- 
mitur  dupliciter:  nno  modo  communiter, 
pro  quacunque  receptione  rei;  et  hoc  modo 
conveiiit  angelis,  quandocunque  successive 


generatur  aer  vel  aliquid  aliud:  ergo  male     plura  intelligunt;  alio  modo  proprie  pro  re- 


definitur  alteratio,  quod  sitmutatio  inanente 
subjecto  eodem.—  Tabida  Anrea  Lc.n.3. 
3.  Praeterea,  noniine  passionum  et  con- 
trarioruin  intelligit  Philosophus  qualitates 
sensibiles,  puta  calidum  et  frigidum,albuni 
et  nigruin,  et  siniiles;  sed  alteratio  fit  etiam 


ceptione  passibilis  qnalitatis,  ad  eujus  ad- 
ventum  alia  qualitas  recedit,  et  hoc  modo 
sumitur  a  Philosopho,  cum  illam  definit  in 
i.  de  Generat.  {text.  23;  c.  4).  —  \.  dc 
Generat.  I.  iO. 


i)K  (;i;m:i{at.  kt  coiiurPT.  —  oc.  xxxvi  m  aitkuationk  —  ap.t.  ii 


1.-5 


•M» 


AUTIGULUS  II 

1'THL'M  AMKHATK)  SIT  TANTIM   AU  TEUTIAM 

.si'i:(:ii;m  giALiTATis. 

Vidrliir  (|iii)(l  :ill(^r:)li()  noii  sil  hiiiliiMi  ;i(l 
li'iiiiini  sj)('iiriii  (|ii;ilil;ilis. 

I.  Dicil  ciiiiii  l'liil()S()|)liiis  (  \  .ih'  (irncnit. 
lc.ii.  "1:1:  ('.  i)  ;ill('r;ili(iM(Mii  (lcliiiihmi  (^sse 
ad  s:mil:il(Mn  ot  ir;j[rilii(lin(Mn ;  scd  Ii.t  (iii;i- 
lilalcs  |)(M'lin(Mit  ad  priiuinti  s|)oci(MU :  (M'jj[o 
:iII(M'ali()  iioii  (^st  lanliim  :i(l  lciiiuiii  spc- 
cicMn.  —  I.  deGencvnt.  I.  10. 

"1.  Pni'l(M-ea,  dicit  IMiilosopliiis  (7.  Plnjs. 
Ic.ii.  1 1  ;  c.  2),  qiiod  onmc  (|ii:ile  cx  eo  al- 
((Matiir,  (iiii;i  seiisihile  est;  ct  intersensibiles 
(Hi;ililates,  (|u;is  st;ilim  (Mmiii(M':it,  poiiil 
ilhis,  ((iKe  iioii  siml  in  tei'ti:i  specie  (pi;ili- 
l;ilis,  iit  soimm,  (jiii  est  in  prima  specie; 
ergo  ;illei':ili()  uon  est  t;mliiiu  ad  terli;iiu 
speciein  (pialitatis.  —  7.  Plii/.s.  I.  4. 

8.  Pr;vl(M'ea,  qualitales  (pi;irta^  speciei, 
iil  roi'iii;i  et  tiiiura,  de  uovo  reiuoveutiir  et  de 
novo  ac([uirmitur;  nou  euim  Iioc  videliir 
siiie  luiihitione  posse  contiuifere;  sed  miit;iti() 
seciindiuu  qualitateiu  est  alteratio,  ut  dicit 
Philosoiilms  (5.  Phijs.  Icji.  18;  c.  "2):  ergo 
altenitio  uou  est  tantiimad  tei'ti:im  speciem 
(|iialit:itis.  —  7.  Plii/s.  I.  5;  5.  Plii/s.  I.  i. 

•i.  Pr.Tterea,  poteutia  vel  impoleulia  ua- 
turalis  uou  acijuirmitur  uec  removenliir, 
nisi  trausiuutata  uatura ;  sed  liioc  trausmu- 
talio  non  fit  uisi  per  alteratioueiu  :  ergo 
alteratio  taiituni  est  ad  terliam  speciem 
qiialitalis.  —  Plii/s.  1.  5. 

Sed  conlra  esl,  quod  Pliilosoplms  (  7. 
Pln/s.  text.  15;  c.  S)  probat,  (juod  allera- 
lio  tautuiu  est  ad  qualitates  lerliiv  speciei 
—  7.  Phijs,  I.  5. 

Respo.ndeo  dicendum,  quod  iu  qualilati- 
bus  prinue,  secuudie  el  qiiart;e  specici  uou 
est  altenitio  primo  et  princijialiter,  sed  se- 
cundario,  (juia  Imjusmodi  (ju:ilitates  couse- 
(juuntur  (juasdam  alteratioues  priiuarum 
qiialitatmu ;  sicut  patet,  quod  ciim  materia 
subjecta  densatur  aut  rarescit,  sequitur  mu- 
tatio  secuudum  liguram ;  et  slmiliter  cum 
calefit  aut  frigefit,  sequitur  mutatio  secun- 


duin  s:mil;il(Mii  cl  ic.LMiliidiiKMii,  (jiK-e  |)ei'ti- 
iKMil  :iil  pi-iiii:ini  sjtcciiMii  ijii:ilil:ilis  ;  nriiiu 
aiilem  cl  (bMisiim,  c;ili(Iiim  cl  rri^idiim  suiit 
seiisibilcs  (jii:ilit;ilcs.  Kt  sic  jcilel,  (jiiod 
noii  cst  :iller:ilio  ad  (jiKdihilcs  prinne  cl 
<liiiirtir  .'ijicrici  j)iimo  cl  jier  sc. 

(hiod  i)r;et(M'e;i  coiiliiiiKilur,  ct  iW  iiiiiiitn 
(jiiid(Mii  .<<pi'ric  m;mifcsliiin  esl  cx  lioc  (juod 
iii  liis  (jiKc  ;ill(M;inliir  subjcctiim  cl  ji^issio 
;e(jii;dit(M'  dc'  iuvicem  |)ra'(Iic:mliir,  (|ui:i  di- 
cimus;vsesse  Immidiim,  ;ml  forlc  calidiim, 
et  e  converso  liiimiiliim  vcl  c:ili(liiin  dici- 
musesse  aes;  et  simililcr  dicimus  bominem 
esse albiim, el  :ilbuiii esse bominem.  At  in  for- 
luis  et  figiiiis  iu;it(M'ia  non  ;i^(ju:ililer  dicitur 
cum  ijis:!  Iigiii':i,  it;i  (juod  alleriim  dc  altero 
dic;iliii'  iu  j)iiucij);ili  cl  rcclo,  scd  soliim  do 
uoiiiiii;ilivc  m;itcri:i  j)r;cdi(';itur  de  Ibrma  et 
liguni.  Pi':elei'e:i,  (jiii:i  ridiculum  est  dicere, 
(juod  liomo  vel  doiuiis  vel  (juidijuid  ;diud 
alterelur  ex  boc  ijiso  quod  accij^il  rmem 
su;e  perfectioiiis ;  puta  si  doiuus  peilicitiir 
per  Iioc  (jiiod  tegitiir,  vel  jier  boc  (jiiod 
biteribus  oruaturaut  cooperitur,  ridiciiliiiu 
est  dicere,  (juod  domus  allereliir,  (jii;mdo 
C(jop(M'itiir  :ml  latcratiir.  Ilcm  mauifeslum 
est,  (jiiod  ;dlci'ati()  non  cst  coruiu  (ju;c 
fiunt,  iu  (jiiauliim  fiuut,  sed  uuuiu(jii()d(jiie 
perlicitiir  et  lil,  iu  (jiuintiiin  accijiit  form^ini 
propriam  el  liguram.  Non  est  crgo  alteratio 
iu  acccj)lioue  ligura)  et  foi'm;T3. 

Neque  eliam  est  allcnitio  iu  prinui  specie. 
Neijue  euiiu  est  iu  baliitibus  coi'j)oreis.  N:iin 
hi  sunt  (juaeibmi  virtiites  et  nialiti.T.  Virtus 
eniin  uuivcrsaliter  cujuslibel  rci  est,  (jiia3 
bonuin  facit  b:ibeutem  et  ojms  ejus  bonum 
reddit.  Tude  virtus  corporis  dicitur,  seciiu- 
dum  tjuam  beue  se  babet  et  beue  operatiir, 
ut  sanit;is;  e  coutra  autein  est  de  inalilia, 
ut  de  ;rgritudine.  Omuis  auteiu  virlus  et 
malitia  dicuulur  (id  aliquid,  ut  j^alet  iudii- 
clioue.  N;mi  sauitas,  qu;e  estvirtus  qiuedam 
corporis,  est  (jiurdam  coinmeusuratio  c;di- 
dorum  et  frigidorum,  qu;e  tit  secuudum 
debitam  pi'oj)ortionem  bumorum,  ex  quibus 
comjiouitur  corj)us,  ad  invicem  et  ad  toliiiu 
corpus;  ct  similiter  pulchritudo  et  macies 
dicuutur  ad  aliquid,  non  Ita  quidem,  quod 
hujusmodi  habitus  et  dispositiones  hoc  ij)- 


110 


ShXUNDA   SKCr.ND.E  —  IMIILOSOPIIIA   .NATrilAUS 


siiiii,  (|ii(nl  simt,  ;i(l  ali(|irKl  siiil,  (luia  sic 
]i(iii  essciil  iii  jiciicrc  (|iialila(is,  scd  rcla- 
tioiiis,  sccl  (jiiia  coriiiii  ratio  cx  arK|ua  rc- 
lalioiic  (lcpcndcl.  Oiiia  cr.uo  iii  ml  (iliquid 
iioii  cst  luotus,  iic(|uc  «icucratio,  iiciiuc  al- 
lcratio,  iit  docct  Pliilosoplius  ( .").  Phi/.s.), 
Wi\no  ad  liiijusiiiodi  liahitiis  c(jri)oris  crit 
altcralio  i)riiuu  cl  i^ersc»;  scd  coruin  trans- 
iuutati(j  ('()nsc(piilur  ali(|uaiu  priorciu  alU^- 
ralioiicni  calidi  cl  fri,uidi,  aiil  aliciijus 
liiijusuiodi  ;  sicul  etiaiii  rclalioucs  esse 
incipiunl  pcr  consc(|uenliain  ad  reli^iuos 
inotus. 

i\c(lii(^  ctiam  allcratio  priiiio  cl  per  se 
rcpcriliir  iii  liahilibus  spiriliialihus.  Non 
ciiiiu  in  <ii)j)elilii'is,  piila  iu  virlule  et  ina- 
litia,  (luia  niliil  dicitur  altcrari,  ul  dictum 
est,  (iiiando  perlicitur,  et  eadeui  ralionc 
ne(iue  (luaiido  corrumpitur ;  sedvirtus  (\ui£- 
dam  peiTcctio  est,  malilia  vero  corruptio: 
ergo  secundum  virlutcm  et  malitiam  iion 
est  alleratio  primo  et  pcr  se,  sed  tantuni 
secundario,  (lualcnus  acceptio  et  remotio 
virtutis  conse^iiiilur  arK|uam  alterationem 
priecedentem,  puta  i\ud  passiones  vel  tota- 
liler  removcnlurvcl  inodilicanlur.  — Xecjue 
in  intellediris,  ut  in  scitntia.  Non  enini 
in  nsu  scientiie  acceptie.  Nam  ex  (luo  in 
parte  intcllecliva  non  est  alteratio,  non  po- 
test  dici,  quod  ipse  actus  scienliic,  (lui  est 
consideratio,  sit  generatio.  Neque  in  acce- 
ptionescientiie,  quia  quidquidadvcnit  alicui 
per  solani  quietationem  et  residentiam  ali- 
quaruin  perturbalionum  vel  motionum,  non 
advenit  per  generationem  vel  alterationem. 
Sed  scientia,  qu;L'  est  cognilio  speculativa, 
et  prudentia,  (pue  est  ratio  practica,  adve- 
niuut  aninue  per  quiet;itioncm  et  residen- 
tiam  corporalium  motionum  et  sensibilium 
passionum;  noii  ergo  scientia  et  prudentia 
adveniunt  aiiiina^  per  generationem  vel  al- 
terationein. 

Neque  denium  est  alteratio  primo  ct  per 
se  in  secunda  specie,  puta  in  potentia  et 
impotcntia  naturali,  quia  manifestum  esl, 
(piod  lia»  non  accipiuiitur  aut  removentur 
nisi  transmutata  natura,  quod  fit  per  alte- 
rationem.  —  Unde  manifestum  est  quod 
tantum  ad    tertiani  specieni   qualitatis   est 


piiiiio  cl    per    sc    ;ilteratio.   —  7.   Pln/.s. 
I.  :>  cl   0  ;   1.  ile  Ccelu  I.  7. 

Ail  i^rininiH  ergo  dicciidum,  (piod  ;ilt(;- 
r;ilio  priiuo  cl  pcr  se  tcriuiii;itiir  ;id  (iiiali- 
l;ilcs  /('/•//(('  spcciei,  secuii(l;irio  vero  :id 
(iu;dil;ilcs  prinup,  senimkv  et  (jiiartce  spiv 
ciei,  iit  dictuin  cst.  —  \.de  Generat.  I.  IIJ. 

Ad  secundinn  dicendum,  quod  ;dleraiio 
sumitur  loco  cilato  a  Pliilosopho  hilc,  prout 
comprcliendit  t;im  eani,  (puj^  termin^ilur  ad 
(pudilales  liabcntesesse  fixumet  permaneiis, 
(pKiiii  eain,  (pne  tcnninatur  ;id  qualitales 
iu  (luadam  immuhitione  consistentes.  —  i. 
de  Aninia  I.  1(3 

Ad  terliuni  dicciidiim,  quod  altcratio  esl 
ad  (lualitatcs  priuue,  sccuntUe  et  quarta) 
specici  scciindario  et  minus  principalitcr, 
non  aiitem  priiiio  et  per  se,  ut  dictum  est 
(in  c).  —  Kt  sic  patet  ad  quartum. 

ARTICULUS    III 

UTRU.M   .VLIQU.V   (JU.VLIT.\S   POSSIT   LNTENDI 
ET   REMITTI. 

Vidctur  quod  nulla  (pialitas  possit  intendi 
et  remitti. 

1.  Intensio  enim  est  quoddam  augmen- 
tuni;  inlendi  enim  aliquid  est  recipere  ina- 
gis,  quod  est  augeri ;  sed  augmentuin  est 
circa  quantitatem,  ut  dicitur  5.  Phys.  {text. 
18;  c.  2);  ergo  cum  qualitas  non  sit  quan- 
titas,  non  poterit  augeri,  et  per  consequens 
nec  intendi  aut  remitti.  —  Tabula  Aurea 
voce  ((intensio»  n.  4;  ia  Sie,  q.  5:2,  a.  1, 
arg.  i  ;  de  Virtut.  in  comm.  i.  ii,  arg.  i. 

il.  Pra3terea,  liabitus  est  perfectio  quaj- 
dam,  ut  dicitur  7.  Phijs.  {text.  i8;  c.  3); 
sed  perfectio  cum  importet  finein  et  ter- 
minum,  non  vidctur  posse  recipere  magis 
et  ininus,  at^pie  adeo  intendi :  ergo  liabitus 
et  per  consequens  prima  species  qualitatis 
non  potest  intendi.  —  ia  :28e  1.  c.  arg.  2. 

3.  Pi'a3terea,  omne  iilud  cujus  ratio  con- 
sistit  iii  maximo,  iion  potest  esse  majus 
vel  miiius,  atque  adeo  intendi  vel  remitti; 
sed  ratio  habitus,  puta  virtutis,  consistitin 
maximo;  est  enim  virlusultimumpotentiae, 
ut  Philosopbus  dicit  (i.  de  Coclo  text.  ii6; 
c.    ii):    ergo  videtur  quod  virtus  ct  per 


DK  CKNKIIAT.  KT  COUmTT.  —  Oi:.  .\\\\ 

foiis('(iii('ns  li;il)iliis,  (|(ii  csl  piiiiia  spi^ci^^s 
(|ii;ililalis,  iioii  polcsl  iiilciiili  cl  iciiiilli.  — 
la  -iic,  ([.»)(),  a.  I,  :ir|,^  "i. 

\.  I'r;i'lciv;i,  cnjiis  nilio  coiisistil  iiiiiidi- 
visihili,  iKui  polcsl  iiitiMKli  et  rornilti;  sod 
i;ilio  forin;c  cl  rii^iiiM'  consislil  iii  iiidivisi- 
liili,  iil  dicil  I'liil()so|»liiis  in  Prinlinim. 
(c.  S,  ^\i'  (jiKili):  cr.uo  ronii;i  cl  li.mir;i,  al(|uc 
a(lco(|ii;dil;ilcs  (|ii;irko  spocici,  iioii  possiint 
iiilcndi  cl  rcinilli.  —  la  ±i\  q.  .V2,  a.  I,  c. 

;■).  lM\plcrc;i,  c;i(loni  ost  rati()poloiili;iriiiii 
n;iliir:dinin  ;il(pic  foriiKirnni  spcciHc;iiiliiiin, 
r]ii;is  ips;o  conscipiiinliii"  scd  ilhi'  iioii  siis- 
cipiunl  nia,u;is  ot  iiiiiins,  iil  dicil  IMiilosoplius 
in  Pnvilinini.  (I.  c.):  or.ijo  iioc  ii;ilur;dcs 
|)otonli;o.  — CIV.  ('«ijolaiins  in  Iain2;o,(i.;'>-2, 
;i.  I. Vidoiii  Lo};ica(|.  10,a.."i, ad  (pi;osl..'>. 

0.  Prioloroa,  (pi;dilatos  torlia'  spoci(?i,  sic- 
iit  ct  ali;iruiii  specioruin,  siint  foriiKO  (pwo- 
dam  ;iccidonl:ilos;  sod  loriii:i  csl  simplicis- 
siina  ot  invariahilis  ossciiliaconsistonsicrjfQ 
iioc  (pialil^ilos  tortiLC  spocioi,  sicut  ncc  rc- 
li(pi;iruin  spcciorum,  sorunduin  cssonliam 
vari;iiitur,  et  consoipionloi'  noc  socundnm 
essouli;iin  intondmiliir  vol  rcmitlunlnr.  — 
(/('  Virl.  i)i  ronnn.  a.  11,  arij;.  2. 

Seil  conlni :  I.  PliiIosoplius(i.  Pln/s.  lo.rl. 
8i:  c.  9)  dicil,  (piod  per  rarofactionom 
subjoclmn  ex  calido  tit  m;i,!Ais  carKlnm;  sod 
id(M)  snbjoctum  fit  magis  calidum,  (pii:i  c:i- 
lor  inlondilur  ot  angolur  in  subjocto:  ergo 
ali(puo  (|u;dilatos  intcuduntur  ot  romitlnn- 
tur.  —  i.  Plnj.^.  1.   \\. 

2.  Pra^tcroa,  virtntos  sunt  (]iialitatos(phT- 
dain;sc(l  virtulos  Inlcndunlur  ot  romillun- 
liir,  sivo  in  codom  siibjocto  sccundum  divorsa 
loinjiora,  sivc  in  divorsis  subjoctis,  iit  patcl: 
crgo  arK]u:T>  (inalilalcs  intendunlnr  cl  roniil- 
luutur.  —  la  2;o,  q.  (36,  a.  1,  c. 

UHspoMito  du;i:ndim,  (luod  cum  noinina 
sint  sigiia  intclloctuum,  ut  dicitur  1.  Pcri- 
hcrm.  (c.  I),  sicut  cx  mag  isnotis  cogno- 
scinuis  minus  nola,  itaotiam  ox  niagis  notis 
uiiiuis  uota  uomiiiamus.  Et  iudc  cst  qnod 
t|uia  motus  localis  est  nolior  iutcr  ounu^s 
luolus,  ex  contrarictatc  sccunduin  locum 
dorivatur  nomeu  dislanti»  ad  omnia  cou- 
traria,  intor  qu;i}  potost  esse  ali(piis  uio- 
tus,  ut  dicit  Philosoiihus  (  10.  Mclnplnjs.). 


1  l)K   AKTKU.VTIO.NK  —   A.    111  \M 

Kt  simililor  ipii:i  niotiis  sociindiim  (]ii:iiili- 
hiloiii  cst  scnsibilior  qii;iiii  moliis  socundum 
:dlci;di()nciii,  iiido  csl  (piod  iioinin:i  convo- 
ni('iili;i  inoliii  socunduin  (|ii;inlil;iloni  dori- 
vaiiliir  :i(I  allonilioiicm.  Iiicilnr  ^iiitcm  in 
fjunnlitiilihii.^i  cor|)orois  :ili(piid  iii:igiiiim, 
socundiim  (piod  ;id  dcbilaiii  pcrfcctioiiom 
(]ii;iiilil;itis  jicrdiiciliir.  iiidc  ;di(pi;i  (pi:inli- 
tas  ropul:ilur  ni;ign;i  in  homiiic,  (|ii;('  non 
roput;ilur  in;igii;i  iii  olcplcmlc. 

Inde  ot  iii  forniis  dicimiis  :ili(|iiid  m:i- 
giium  ex  lioc  (piod  csl  ]»crfocliiiii.  Pcrfo- 
clio  :iutom  foriiuo  diiplicitcr  polosl  considc- 
r;iri:  iino  modo,  socundimi  ips;iin  form^im; 
alio  iiiodo,  socunduni  (jiiod  siibjcclniii  |);ir- 
ticip;(l  foriiKiiii.  In  (]u;iiitiini  igitur;itlcn(liliir 
pcrfoclio  fornuo  sccnndum  ips;im  forin:im, 
sic  nou  dicilur  i[)sa  csse  i)arv:i  vol  ui:ign;i, 
pnhi  nuigna  vcl  parva  sanitas  vcl  scicntia. 
In  (pi;iiiliiiii  vero  :illcii(litur  pcrfoctio  foriiKo 
secuudiim  parlicip^ilioucm  subjccli,  diciliir 
iu;igis  ol  iiiiiius  :ili)uin  cl  saiinm.  Noinintcm 
ishi  disrmclio  proccdit  sccuiKliim  Iioc  (piod 
foriii;i  li;il)cal  ossopi\Tter  m;itcri:iiii;int  siib- 
jcctuin,  scd  (|iii;i  :di;i  ost  considcnilio  cjiis 
s(H'uiidiiiii  i;iti()ucni  sii;i^  spccioi,  ol  :ili:i 
socunduiii  (jiiod  parlicii):itur  in  subjocto. 

Sccnndum  lioc  igitur  circa  intonsioucm 
et  romissioncin  fornuirum  fucrunt  qiinUior 
oinnioncs  apud  ])irdosopiios,  ul  Simplicius 
uarrat  iu  (-onuucnt.  de  PrmUcnm.  IMoliuus 
cuiin  ct  alii  Philonici  iDouebant  ipsas  qiui- 
lilales  suscipcro  magis  et  iniuus,  pro])tor 
hoc  quod  malcrialos  erant,  et  ex  lioc  ha- 
bcbaut  indclcruiinationcin  quaudam,  jiro- 
ptcr  iu:\tcria^  iulluilalem.  Alii  voro  in  cou- 
trarium  iioncbauf,  quod  ips;o  (pialilatossc- 
cuuduin  so  uou  rccipicb;mt  magisct  iiiiuus, 
scd  (pialia  dicuulur  magis  cl  minus  sccun- 
dum  divcrsam  parlicii)alioncm,  pula  quod 
juslitia  non  dicitiir  magis  ct  minus,  sed 
jnstum  ;  othancopinioucin  langit  Aristotolcs 
in  Pra'(liciim.  Terlia  fnit  opinio  Stoicorum 
nicdia  inler  has:  posnerunl  euim,  (luod 
aliipii  habilus  secuudum  se  rccipiunl  ma- 
gis  et  ininus,  siculi  artcs;  quidam  auloin 
uou,  sicut  virtntes.  Qiiarla  opinio  fuit 
(liiormuhim  diccutium,  quod  qualitates  ct 
foruuc   imiualeriales  uou  rccipiunt  magis 


li-2 


SKCr.NMA  SKCt.ND.K  —  IMIILOSOIMIIA   .N.\Tll{AMS 


et    iiiiiMi.s,    iiialcrialrs     iiiilfiii    rfcipiiiiil. 

ll  ijiilur  liiijiis  iv\  vorilas  iiianircslcliir, 
consiileraiKliiin  osl,  (iiiod  illinl  scciiikIiiiii 
quoil  sorlilur  aliiiuid  specicin,  oiKirlcl  esse 
lixiim  et  stans  et  (iiiasi  iiidivisihilc.  Oiuiv 
cuiKiuc  eiiiin  ad  illiid  allin.uninl,  suh  spccic 
continciiliir;  (puccuiKpic  aiilcin  rcccduiit  ah 
illo  vel  iii  |)liis  vcl  in  iniiius,  pcrlincnt  ad 
aliaiii  spccicin  vcl  pcrrccliorcin  vcl  iinpcr- 
lccliorcni.  ludc  IMiilosoiiliiis  dicil  (8.  Mela- 
])hl/s.  text.  10;  1.  7,  c.  ,'{),  (jiiod  spccies  re- 
ruin  siiiil  sicut  nunicri,  in  (piibiis  additio 
vel  diniiniitiovariat  speciem.Si  ij^iliirarKiiia 
forma  vel  (pKccumpie  res  secnnduni  sc  ip- 
saiii  vcl  .secuiKliiin  alitpiid  sui  sortitur  ra- 
tioncin  speciei,  necesse  est  (piod  secundum 
se  considerata  liabeat  detcriiiiiialam  ratio- 
nein,  (pue  ne(jue  in  plus  c.xccdere  neque  in 
iiiinus  dcficere  possit;  et  hujiismodi  sunt 
calorel  alhedo  et  aliaHmjusniodi  qiialitales, 
(|iia'  non  dicunlur  in  ordine  ad  aliud,  et 
iinilto  inagis  suhslanlia,  tpue  est  per  se  ens. 
llla  vero,  qiuo  recipiunt  spcciem  ex  aliquo 
ad  quod  ordinanlur,  possunt  secundum  se 
ipsa  div(>rsilicari  plusinvclminus;  etnihilo- 
iniiius  sunt  cadoin  specie,  propler  unita- 
tein  ejus  ad  (juod  ordinantur,  ex  quo  re- 
ciiiiunt  speciem;  —  sicut  molus  secundum 
se  est  inlensior  et  remissior,  et  tamen  re- 
maiiet  eadem  species  pro})ter  unitatem  ter- 
mini,  ex  (|uo  specificatur.  Et.  idem  potest 
considcrari  in  sanilate.  Nam  corpus  per- 
linji^il  adralionein  sanilatis,  secundum  quod 
liahct  dispositionem  convcnienfem  naturie 
animalis,  cui  possunt  disposilionos  diverscne 
convenionfes  osse ;  unde  potest  variari  dis- 
positio  in  pliis  vel  minus,  et  tamen  semper 
remanof  sanitatis  rafio.  Unde  Philosophus 
dicit  (10.  Ethic.  c.  3),  quod  sanitas  ipsa 
recipif  magis  ot  mlnus;  non  enim  eadom 
cst  commensuratio  in  omnihus,  noque  in 
uno  et  eodem  seinper,  sed  romissa  porma- 
net  sanitas  usque  ad  aliquid.  Hujusmodi 
autem  diversoc  dispositionos  vel  commen- 
surationes  sanifatis  se  habent  socundum 
excedens  et  excessum;  unde  si  nomen  sa- 
nilatis  es.set  iinpositum  soli  perfectissimse 
cominensurationi,  tunc  ipsa  sanifas  non  di- 
ceretur  major  vel  minor. 


Sic  igiliir  jialcl,  (pialitcr  aliipia  qualilas 
vcl  Ibrma  possit  .sccuiKlum  se  ipHum  iiilciKl 
vcl  rcmilti,  seu  augcri  et  iiiiniii.  ct  (puilitcr 

IIOII. 

Si  vero  considoremus  (pialitafem  vel  for- 
mam  seciiiuhimjKtrticijnitiotiem  sul)jecti,  sic 
ctiain  iiivcniunlur  (puedam  (jualitafes  et 
foniKc  rcci|)cre  iiiagis  et  iiiiniis,  cf(|iia'daiii 
noii.  Ilujusmodi  aufem  divcrsifatis  caiisaiii 
Siin|)licius  assignat  ex  hoc  (juod  sul)slaiif'a 
secuiidum  scij^sam  non  jjofest  reciperc  nia- 
gis  et  iniiius,  (juia  est  ens  per  se;  et  idc-o 
oiniiis  lorina  (jme  substanfialiler  jjaiticijia- 
fur  in  suhjecto,  caret  infcnsione  et  remis- 
sione.  Unde  in  genore  substanfiie  niliil  di- 
citur  sociindiim  magis  et  minus.  Et  (juia 
quantitas  osf  i^ropimiiia  suhsfantix',  etfigura 
conseipiitur  (luantifafom:  inde  est  qiiod  ne- 
que  efiam  in  istis  dicifur  aliquid  secundum 
magisetminus.  Unde  Philosojjhus  dicit  (7. 
PJnjs.  text.  15 ;  c.  8),  quod  cum  aliquid  accipit 
fonnain  et  figuram,  non  dicitur  a//er(/ri,  sed 
magis  fieri.  .\lia3  vero  qualitates,  qune  sunt 
inagis  distantes  asuhsfanfiaet  conjungunfur 
j)assionibus  ot  actionihus,  accipiunt  magis 
etminus  socundum  jiarficipafionom  subjecli. 

Potest  autem  ot  magis  explicarihujusmo- 
di  diversitatis  ratio.  Ut  cnim  dicfum  est,  id 
a  quo  aliquid  habet  spociem,  oportet  ma- 
nere  fixum  ot  stans  in  indivisibili.  Duobus 
igitur  modis  potest  contingere,  quod  fornia 
non  partlcipatur  secundum  magis  etminus: 
nno  modo,  quia  parlicipans  habet  speciem 
secundum  ipsam;  et  inde  ost  quod  nulla 
forma  subsfantialis  parficijjafur  secundum 
magis  ot  minus.  Ef  propferhocPhilosoj^hus 
dicit(8.  Metaphi/s.  text.  10;  1.  7,c.  3),  quod 
sicut  numerus  non  liabot  magis  et  minus, 
sic  neque  suhstantia,  quse  est  secundum 
speciem,  id  est  quanfum  ad  participationem 
formjB  specitica? ;  sed  si  quidem  cum  materla, 
id  est  secundum  matoriales  disposifiones, 
invenitur  magis  et  minusinsubstanfia.  Alio 
tnodo  potest  confingore  ex  hoc  quod  ipsa 
indivisibilifas  esf  de  rafione  formie,  Unde 
oportet  quod  si  aliquid  participat  illam  for- 
mam,  quod  participet  illam  secundum  ra- 
tionem  indivisibilitatis.  Etinde  estquodspe- 
cies  numeri  non  dicuntur  secundum  magis 


IiK  CKNKIIAT.  KT   COIUiriT.  —  i)V.  XXWI  DK  AKTKUATIO.NK  —  AMT.  IV 


I  i.{ 


el  iiiimis,  (iiiia  iiii;i(|ii;i'i|ii('  sjiccics  iii  cis 
coiisliliiiliir  |)cr  iiKlivisiljilciu  iiiiihilciii.  Kt 
eailcin  lalio  esl  i\c,  spccicluis  (|ii;iiilit;ilis 
conliiiiia',  (|iiiT  scciindiim  mimcros  acci- 
piuiiliir,  iil  l)iciil)iliim  cl  liiciihiliim;  et  ile 
roIali()iiii)iis,  iil  (iiipiiim  ct  liipliim;  cl  de 
Ij^Miiis,  iil  Irifiomim  cl  lctrajioiiiim.  Kl  li;mc 
ralioiicm  iioiiil  Arislolclcs  iii  Pnrdicdfnciilis, 
ubi  assi}iii;iiis  r^ilioiicm,  (pi;irc  liji;m;c  iioji 
recipiuiit  m;i^ns  cl  iiiimis,  dicil,  i\[uv  (piidcm 
rcci|)iiiiil  liifioiii  r;ilioiicm  cl  circiili,  cl  si- 
iiiililcr  lri|,'on;i  vcl  circiili  snnl,  (pii;i  iiidivi- 
sibilil;is  esl  dc  i[)sa  coriim  nilioiic.  I  iidc 
(piaYiiiKpic  p;irricip;int  nilioncm  corniii, 
oporlel  cpiod  iiidivisibililcr  p;irlicipeut- 

Kx  his  ijiilnr  jialct,  qnomodo  el  qna^nam 
qualilalcsiiilciKhiiilnr  elremillantnr,  ct  (pi;o 
iioii.  —  Et  cx  liis  palel  (iil  qiiiirlum.  — ik 
Yirt.  in  com.  a.  1 1 ,  e. ;  la  ^lx,  q.  5:2,  a.  I ,  c. 

Ad  primiim  01^0  diccndnin,  ipiod  sicut 
iioincu  miii/niluiliiiifi  dcrivatnr  a  quautita- 
tibus  corporalibus  ad  iulcliiij^ibilcs  perle- 
clioiies  foriiKirnm  el  ad  (pialilalcs,  ila  eliain 
noincn  iiuiimeiili,  el  per  consciincus  iiilcn- 
siouis,  cnjiis  lcrmiuus  est  ma<iiiiim.  —  la 
'2d\  I.  c.  ad  I  ;  (le  Virl.  iii  conim.  I.c.;id  I. 

^l(/  secuinlum  dlccudum,  (piod  luibilns 
quidcm  perfectio  est,  nou  tamen  talis,  qn;e 
silterininus  sui  subjccli,  pula  dans  ei  esse 
specilicnm;  nciiuc  etiani  in  sui  ratioue  ter- 
ininnin  includil,  sicut  species  numeroruni. 
Unde  niliil  iiroliibct,  (piiu  rccipianl  magis 
et  minus. —  la  ±i\  I.  c.  ad  "2. 

Ad  lerlium  dicenduin,  qnod  illnd  iilli- 
mum,  quod  pertiuef  advlrlutem,  potcsllia- 
bere  ratioucm  magis  vd  miniis  boni,  cum 
non  sit  indivisibile.  —  hr2;i',  ((.(H),  a.  I ,  ad  '-2. 

Ad  (juiulum  diccudiim,  ipiod  uaturalcs 
potenti»,  qiicT  consc(piimtiir  immulabililcr 
substanlias  cum  formis  specificanlibus  con- 
numerantnr;  secus  vero  qua)  mutabiliter, 
ul  duruiu  et  molle;  baec  eniin  suscipiunt 
inagis  elminus;  alleralionc  enim  facta  fiet 
magis  molle  ant  mimis.  —  Cfr.  Gajetauus 
in  lam  2«,  q.  54. 

Ad  sexlum  dicendum,   quod  forma  est 

invariabilis,  quia  non  esl  variationis  subje- 

ctum;  potesttamen  dici  variabilis,  proiit  snb- 

ectum  secuudum  eam  variatum,  plus  et  lui- 


mis  (';im  p:iilicip;it.  —  dc    Virl.    in  comiii. 
a.   II,  ad-2. 

AIITICULIJS     I  V 

LTIU.M       i.MKNSK)       (,)l  ALIT.VTIS      FI.\T      l'KK 
.VimiTIO.NK.M    SIMILIS    l-OHM.K. 

Vidcliir  (piod  iutcnsio  (pi;dil;(tis  li;il  pcr 
additioncm  similis  foriiKc. 

IHcil  ciiini  l'liiloso|)lins  (.•{.  de  Cciilole.rl. 
.4  el  1-2;  c.  I),  (piod  oinnis  ;!i;ivilas  ui;ijor 
:ili;i  gnivilalc  exccdit  miuorcm  pcr  ;ili(pi;im 
izrivil;ileiu;  scd  boc  idco  csl,  (pii;i  |)cr  ad- 
ditiouciii  similiuiu  lit  iiliipiod  iu:iiiis,ct  (piia 
i!r:ivit:is,  siciil  ct  levitas  ct  ;ilia!  (|ii;ililatcs, 
ul  c:il()r,  :dl)C(I()  et  similes,  snut  divisibile.s 
in  partcs  li()iuogcnc:is;  11:1111  oiuiicm;ijiis  di- 
viditnr  iii  ;c(pi;de  cl  plus:  ergo  iulensio for- 
ma3  accideut:ilis  lit  jier  addiliouciu  similis 
fornue.  —  de  Cado  \.  '3. 

-2.  Pnotcrca,  nomcu  augmenti  a  qiianti- 
t;itibus  corpondibns  tnmsfcrlnr  ad  foriiKis; 
sed  in  quaulilatibiis  corpor^dibiis  uou  fit 
angmculum  siiic  ^idditiouc;  iiude  iu  I.  de 
Gciienil.(ledl.  Al;  c.  5)  dicilnr,  (pujd  aiig- 
luciitiim  cst  prieexisteuti  iiKiimitudiiii  ;iddi- 
lamcntum:  ergo  et  iii  qu;ilitatibus  uou  lit 
augiiiciiluiu  el  iiitcusio  uisi  pcr  additiouein 
similis  forma.». —  la  t2a\q.  5:2,  :i.  :2,  arg.  I; 
I.  Seiil.  dist.  17,  q.  -2,  a.  -2,  arg.  I ;  :2a:2a), 
q.  2i,  a.  5,  arg.  I. 

3.  Pra3lerca,  qnalitas  uou  augetnr  nisi 
aliiiuo  agente;  sed  omne  agens  ali^piid  facil 
in  siibjccto  paticulc,  sicut  calefacicus  facit 
c:doreiu  in  c:ilefacto :  ergo  non  potest  esse 
inl(Misio  vcl  :iiigmcnliim  iu  qiialitalc,  nisi 
^diipia  liat  :ulditio  similis  form;c.  —  l;i  2:r, 
([.  5:2,  a  :2,  arg.  !2. 

A.  Pi\Tterca,  sicut  id  qnodnou  cst  albiini, 
est  iu  poteutia  ad  albuiu,  ila  id  quod  est 
minus  album,  est  iu  poleulia  ad  magis  al- 
bum;  sed  id  quod  uou  est  albuiu,  uou  fit 
album  uisi  per  adveutnm  albedinis:  crgoid 
quod  est  minus  albuiii,  uou  fit  magis  al- 
bnm  nisi  per  arKpiam  aliam  albediuem  su- 
pervcuientem. —  la  :2a3,  1.  c.  arg.  3. 

5.  Pra^terea,  simile  simili  angelur,  ut  dl- 
citur  iu  :2.  de  Anima^le.ct.  ii;  c.  i);ergo 
si  qualitas  augetur  et  iutenditur,  debet  au- 


lU  SECUNDA  SECLND.E  — 

geri  et  iiilciuli  |K'r  iKldillonoin  siinilis  (|ii;i- 
litalis. —  ile  Virt.  iii  coin.  a.  II,  arj^.  (». 

(>.  iV;el(M'ea,  si  (|iialilas  aiii^cUir,  oporlcl 
quod  ad  ali(|iiain  s|i('ci('in  inoiiis  cjiis  aiij,'- 
incnliiin  rcdiicaliir;  scd  noii  potcst  rcdiici 
nisi  ad  altcr.itioncin,  (|iia'  cslinotusad(|iia- 
lilatcin:  crjio  si  (|iialilas  inlcndiliir,  dchct 
iutcndi  pcr  additionciii   ([iialilatis.  —  Ibitl. 

arjr.    11. 

Sed  roiiha  est  1.  ([iiod  lMiiloso[)liiis  dicit 
(4.  Phi/s.  tejt.  8t;  c.  9),  ([iiod  ex  calido 
fit  inajiis  (•aliduni,  niillo  lacto  in  nialeria 
(;alido,  (juod  non  esset  calidiini,  ([iiando 
erat  niiniis  ealidum :  ergo  |)ari  ratione  iiec 
in  aliis  formis  et  ([ualitatihiis,  ([uie  augen- 
tur,  esl  arK[ua  additio.  —  1a  ±cC,  1.  c.  arg. 
Sed  roiitni. 

2.  Prc-eterea,  siini)lcx  additiim  sim|)lici 
non  facil  ali([uid  inajus,  iitdicitur  .3.  Plnjs. 
{lea-t.  59;  c.  0);  sed  ([ualitas  est  (juid  sini- 
pU^x:  ergo  ([iialitas  non  [)Otest  intendi  et 
augeri  per  additionem  similis  forin?e,  — 2a 
2;e,  ([.  :24,  a.  5,  arg.  Sed  ronlra;  1.  Seiit. 
dist.  17,  ([,  2,  a.  2,  arg.  I  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  ([uod  de  hoc  aug- 
mento  (jualitatum  varie  locuti  sunt  pliiloso- 
plii.  Quidain  enim  dixeruui,  ([uodf[ualitates 
non  augentur  secundum  essentiam,  sed  se- 
cuiidum  ([uod  radicanturfortius  insul)jecto, 
vel  in  ({uantuin  ferventius  vel  intensiusope- 
rantur;  sed  hi  peiiilus  irrationahiliter  sunt 
locuti.  Nihil  enim  est  aliud  qualitatem  ali- 
quam  augeri,  quam  suhjectum  magis  parti- 
cipare  quaiitatein;  non  enim  est  aliquod 
esse  qualitatis,  nisi  quod  hahet  in  suhjecto. 
Ex  hoc  autem  ipso  quod  sul)jectuin  magis 
partici[)at  ([ualitatem,  veliemenlius  operatur, 
quia  unuin([uod(pie  agit  in  quanlum  est 
actu;  unde  quod  magis  est  reductum  iuac- 
tum,  perfectius  agit :  ponere  igitur  quod 
ali([ua  qualitas  non  augeatur  secundum 
essentiam,  sed  secunduin  radicationem  in 
suhjecto,  vel  secundum  intensionem  actus, 
est  ponere  contradictoria  esse  simul.  —  de 
Yirt.  in  com.  a.  11,  c. 

Et  ideo  alii  dixerunt,  quod  qualitas  au- 
getur  quidem  etiam  secundum  essentiam, 
sed  ita  ut  augmentum  illius  fiat  per  abbi- 
tionem.    Sed  contra  hoc  est,   quia  omnis 


PIIILOSOIMIIA    NATLUALIS 

additio  esl  aliciijus  ad  alii^uid;  uiid(!inoin- 
ni  addilionc  o[)ortet  saltem  [)ra'iiitclli,ti('i'c 
distinctioncin  coriini,  ([uoriiin  unum  addi- 
Inr  altcri  aiitc  i[)saiii  additionein.  Si  ergo 
([iialitas  additur  ([iialitati,  ()|)ort('t  [)ra}su|)- 
[lonere  ([iialifatcm  additam,  iit  dislinctain  a 
([iialitatc  ciii  additur,  non  ([iiidcin  cx  ne- 
cessilate  secundum  esse,  sed  saltein  secun- 
diim  intellectiim.  Posset  enim  Deus  etiani 
((iianlitalein  corporalem  augere,  addcndo 
ali([uam  magnitudinem  non  prius  existen- 
tein,  sed  tunc  creatam,  qiue  ([uamvis  priiis 
non  fiierit  in  rerum  natura,  liahet  taiiicn 
iii  se  unde  ejus  distinctio  intelligi  p(jssit  a 
([uautitate  cui  additur.  Si  ergo  qualitas  ad- 
ditur  qualitati,  oportet  pnesupponere  ad 
minus  secundum  inlellectum  distinctionem 
unius  qualilatis  ab  alia,  Distinctio  autem 
in  formis  est  duplex:  una  quidem  secun- 
dum  speciem,  alia  secundum  numeruni. 
(-^a  2ae,  q.  24,  a.  5,  c.  )Constatautem,  quod 
iion  est  distinctio  secundum  speciem,  cum 
omnes  calores  sint  ejusdem  speciei,  et  si- 
militer  omnes  albedines.  Diversitas  autem 
secundum  numerum  est  ex  diversitate  ma- 
terite;  sicut  luec  albedo  dilTert  ah  illa  nu- 
mero,  quia  est  in  diverso  suhjecto,  Unde 
non  potest  qualitas  addi  qualitati,  nisi  per 
hoc  quod  subjectum  additur  suhjecto, 
Qualitas  autem,  qu;e  addi  potest,  nunquam 
fuit  in  alio  subjecto  antequam  in  isto;  et 
secundum  hoc  quod  est  in  isto,  non  dillert 
numero  ab  alia  qualitate  in  eodem  existente. 
Unde  nuUo  modo  est  ihi  intelligere  additio- 
nem.  Sed  ista  positio  provenit  ex  falsa  ima- 
ginatione,  quia  augmentum  qualitatis  ima- 
ginati  sunl  ad  modum  augmenti  corporis, 
in  quo  fit  additio  quantitatis  ad  quantita- 
tem,  —  1.  Sent.  dist.  17,  q.  2,  a,  2,  c. 

Et  ideo  alii  dicunt,  quod  augetur  secuife- 
dum  intensionem ;  et  hoc  sic  patet.  LU  enini 
dicit  Boethius  inlihro  de  Hehdoin. ,  quod  est, 
potest  aliquid  aliud  [)articipare,  sed  ipsuin 
esse  nullo  alio  participat.  Et  simili  ratione 
nulli  fornite  potest  aliquid  addi,  quod  non 
sit  de  essentia  ejus.  Quod  autem  additur 
alicui  formae,  ut  existens  de  essentia  ejus, 
variat  speciem  ejus,  sicut  sensitiva  addita 
vegetativa  mutat  speciem;  et  sic  rationalis 


DK  GKNKUAT.  KT  COIUil  TT.  -  UU.  XX.WI  DK  ALTKII ATIONK  —  AUT.   IV     1 ;:. 

addila  st'iisiliv;i\  ila  iil  siiil  ciilciii  cssciilia  lor,  (|iii  rs|  in  polciiliji,  rdiiciliii- iti  acliim; 

jn  i'(tni[n>sil(),  siriil   iinilas  addila   iiiiiiici-o  il.i  cli.iiii  criiciliir  iniij^is  (■alidiiiii  per  arlio- 

vniial  illiiis  spccicin,  iil  diciliir  (S.  .l/('A'y»A//.v.  iiciii  ciilidi,  in  i|ii;iiiliin)  cdiiciliircalor,  (pii 

(/('.W,  10: 1.  7,  c.  ."{).  Indc  |)cr  liiiiic  inodiiin  iiicr;il  ni  ;ic|iis  iinpcrrccliis,  iii  iii;ijorcin  pcr- 

iiivciiiliir  nn;i  rorin;i  iiiclioi- ;di;i,  c!    iirijor  fcclioncincl  iii:ijorciii;issiinil;i!ionciii:i;,'cnlis. 

iii   l)onil;ilc,  scciinilmn  (pmd  csl   iii  ;illiori  Kl  lio(;  conlin.iril,  scciiiKliim  (piod   polcnli;» 

^pccio  consliliil;i. — llcliiKpiiliinMV».  M'""'  siil)jccl;i  ;icliii,  ipi:f  ipiiilriii,  .pi;m!iiin  in  so 

foriii;i  iii  cadcm  spciic  m:mciis  n'>ii   polcsl  csl,ail  miill;is('li:il)c|,  iminis  ;ic  nn.Lris  lcrini- 

:nii:cri  pci-   lio.'  (piod  sihi  ri;i!  ^iddilio;  scd  irilnr  :il)  ;iclii  illo,   vcj  (pii;i  ;iii;fcliir  virliis 

pcr    liuc    (piod    lil  :i(ldi!io    siibjcclo.   (Mi:c  ;i^(Milis;  siciil  c\  cuiijimclioiic  plnrinm  liimi- 

(|uidcin      :i(ldilio     (pi;iiido([iic     sccimdiim  ii;irimn  inlcndiliir  illiimiii;ilio;  vcl  cx  ji^irlc 

(|ii;iiilil;ilciii   inlcHi.uiliir,  siciil  cmii  cor|iori  ijisins  ni;ilcri;c,  sccimdmn  ([iiod  criicilnr  sii- 

;ill)o  Jiddiliir  ;iliiid   cor|)iis  ;ill)nm,   cl    |)cr  sccjtlibilior  illins  ;icliis:  sicnl;icr((ii()  pliis  ;il- 

accidciis;ill)cdo  :ill)cdiiii:  ct  lil  m;ijiis;ill)mii,  lcmi;iliir,  lil  siiscc|)lil)ilior  Inminis.  L'li'o((nc 

scd  iioii  m;i;4is  ;i11)iiiii,  ((iiod  11011  csl   iii  [iri!-  ciiiiii    iiiodo    ((ii;dil;ilcs     ii:iliir;il(S    inlcndi 

[losilo;  ((ii:mdo.[iic  vcro  sccnndiim  rorm^im,  [lossmil,  ;i(l  (lilVcrciili;iiii  doiiormn  j,'r;ilnilu- 

iioii  ;iiilciii  scciiiidmn  ((liod  snhjcclo  :i(ldi-  rniii   scii   ((ii:dil;iliiiii   iiil'iis;irmii,  (|iuc  iiun 

liir  ;ili([ii;i  lbrm;i  scciindnm  spccicm.  Kadciii  iiilcndmiliir  (iriori  modo,  cx  lioc  ((iiod  vir- 

VLM'o  secniidiim  s[)cci(Mii    iion  [lolcsl   ;i(ldi,  lns  ;i^(Milis  lbrliric;iliir;  simI  t;iiiltim  cx  lioc 

nisi   scciindiiiii  ([iiod   iii;i<:is  incst,  simi  so  ((iiod  ii;iliir;i  r(M-i()iciis,  ((iiic,  ([ii;iiiliiin  in  se 

ciindiim  (piod    snbjccliim   iiia,uis  ;ic  nia;4is  csl,  dis^iosilioiKMii  ([ii;iii(l;ini  li:il)cl,  sccun- 

[);irlici[):il    ((ii:dil:il(Mii  (  ll;iiiiiil);il(iiis   iii    I.  diim  ([iiod  csl  iii  [)()liMili;i  ;id  (iliii-;),  ni;i,ais 

Si'iif.  disl.   17,  ([.   I,  :d.  '2,  ;i.  -2,  c  ).  .\l;iiiis  ;ic  m:ii;is  pi;c|);ir:iliir  ;id  siiscc[)lioncin  t,M'a- 

aiihMi)  iiicst,  cl  siilijcclmu  m:iL;is  [);ii  rici[);il  li;c,  sccmidiim  ((iiod  cx  dicla  mulliliidine, 

qii;ilil:ilciii,  sccmidmii  ((iiod   [)()l(Mili;i  siih-  sciliccl  coiifiisionc  [)otciili;ilil;ilis,  iii  iiniim 

jccli   iii;i,uis    l(M'iiiiii:iliir   snl)    ;ictii    tbrm;c,  colli;4iliir  |)cr  ()[)(M';ilioncs,  ((uibns  ;i(l  cari- 

soii    iiKi.uis    icdiicilur   iii    ;ic!um   illiiis,  cl  LiliMii  susci[)iciid;im  ()ra'{)ar,ilur.  —  \.Se)i(. 

m:i,uis  illi  siibdiliir;  at((uc  ;i(lco,   ((ni;i  ill;i  dist.  17,  ([.  2,  a.  2,  c.;cl".  ihiil.  :i.   I,  c. 

([luilihis,  ((u;p[)i'iiis  incr;il,  inlcudiliirsccun-  Kt   sic    [):ilcl,  ([uod  augmculum  ([ludila- 

diiin  [)i'o[)iii((uil;il('m  ad  lerminiim.  —  ±{  liiiii  iiiriis;iriim  simile  cst  au<>inenfo  qualita- 

'2;c,  ((.  :2i,  a.  T),  c;  I.  Scut.   disl.    17,  ([.  Iiim  miluralium,  licct  orij^o  haruin  dilVcrat 

•2,  a.  2,  ,c.  ab  oriiziue   ilhirum.  (aijus  ralio   esf,  quia 

Onod    t;inicn    divcrsimode    conliiiiiil    iii  ([u;ilil;dcs  n;ilui';iles  educuntur  de  potiMitia 

qii;ilil;dihiis  sinqilicibus  et  coni[)osilis,  scii  iiiatcriio,    ((luiruin    inclioationes    (|ii;is(I;iui 

priinis  cl  secundis.  Nam  ((ualitates  com[)o-  iii;il(M'i;i'  Deus  ()()eri  creatiuuis  indidil ;  et 

sike    vel   secunda}  inlcnduntur  seciiudiim  ideo  ((iniiido  in  actum  proccdiinf,  est  exilus 

infensionem    ([ii:dil;duiii    [)rimaruiii,   sicut  ^\^'  inqicrrccto  ;i(l  iicrreclum.   Doua  aiilein 

sa[)or  (i  s;inil;is  el    ;ilia    hujiismodi   secuu-  Lrr^iliiita  nou   cdiiciiuliir  quasi   de  [lolciilia 

(liiiii  iutciisiouem  c;doris  et  IViuoris,  liimio-  u;ilui';e,  ((uia  iiihil  cst  iii  p()tciili;i  u;iliii;di, 

ris  et  siccihilis.  (Ju;ditafes  aufem  [)riiiue  cl  ([iiod  pcr  ;i,ueus  natunile  educi  iion  [lossit. 

siiuplices  iiilenduntur  cx  causis  suis,  scili-  lA  ideo  oriijo  lirafiiecsf  per  nov^im  infusio- 

cet  ex  ajienle  et  recipiente.  Asiens  enim  iii-  iiein;  scd   (iKi/uiciifinn  cjiis  est   per    hoc 

tendit  reducere  [latiens  depoteutia  iu;icfiiin  ([iiod  dc  inqicrlcclo    ad   perfectum    aclns 

siue  simirnudinis,    ((uanfum  [lofesf.    Sicut  iufusus  educitur  (I.  Scitf.  I.c.  a.  -2,  c.  ); 

autem  non  c;didum  cst  potenfia  res[)ecfu  .</c»/ similifcr,  ut  dictum  est  (snpra  a.  ;» ), 

calidi,   ita  niinus  c:di(lum  est  poteiifi;i  rc-  confinj^il  in  au,uinento  cujuslibet  ((luditatis 

spectumaiiiscalidi.  rndesicutperpofentiam  naturaHs.   Non  enim  esl  de  ratione  inten- 

calidi  elficifur  de  non  calido  calidum,  non  sionis  alicujus  ([ualilalis,  quod  sit  per  re- 

quod  ponatur  ibi  aliquis  calor,  sed  ([uia  ca-  motionem  a  contrario;  sed  hoc  accidil  qua- 

SUMM.E    PhILOS.    III  —    10. 


ii»i  si:»:iM»\  .^Kcr.ND.K  — 

lilali,  scciiiKliim  (|IHmI  iiii-sl  iii  siihjccio 
|)arlici|t;iiil('  coiilriiriiiiii.  Scil  lioc  csl  Ai' 
iicccssilalc  iiilciisioiiis,  (jiiod  (|iialilas  C(liica- 
liir  (lc  iiiipci-rcclo  ad  |)ci  rcrliiin;  siciil  jialcl 
ilc  (lia|)liaiio,  iii  (|iio  iiiliil  csl  coiilrariiiiii 
liici,  1(110(1  polcsl  liiiiicii  iiilciidi  scciiiidiiiii 
iiicrcinciiliiiii  virliiiis  illiiiiiiiiaiilis.  ILcc  aii- 
lciii  iiiipcricrlio  csl  c\  polciiiialilalc  ipsins 
naliira',  ipia'  siilijiciiiir  pcrrcciioni  ci  acliii. 
Ciiiii  cniiii  oiiinis  polcniia  rcccpliva  ad 
niiilla  sc  liahcal,  scciindiini  isiaiii  niiiliiindi- 
iicm  ipsiiis  dissimilis  csi  |)rincipio  aiicnii, 
(|uo(l  csi  lcrminainm  ad  acliiin  iiniim;  c| 
sccmidiim  ipiod  isia  conliisio  polcnlialihilis 
ma,uis  siiiijiciinr  acliii,  pcrrcciior  elliciiiir 
aciii-^,  ci  ipsiim  pcrlcctmn  ina,2is  efliciliir 
nniiiii  ci  ma,uis  assiiiiiiaiiiiii  jnincipin  affcii- 
ti.  Kt  cx  liis  iialci,  (piomodo  iiiiciidaiitnr 
(jiialiiaics.  —  I.  Sciit.  17,  (j.  "2,  a.  -2,  c.  ci 


ad  :\. 


Ail  jiiliiiinii  erjio  dicendiim,  (piod  iii-,\\\- 
las  j)raH'edens  non  lil  iiiajoi'  jtcr  novain 
liravilaiciii  simjiriciier,  sed  per  novam  pei- 
leciioneni,  ralione  cnius  prjecedens  gravit:is 
(liciliir  perfeclior,  el  snhjeclnm  siinji!iciicr 
gravlus,  nt  diciiim  esl  (in  c. ). 

A(l  scciiiidinii  dicendiim,  (jiiod  jtrojiosilio 
l*hi[osoj)lii  inteirigitur  de  augmenio  eorj)o- 
rali,  (jiiod  lil  semjter  j)er  addiiionem  (juaii- 
lilaiis,  (juia  in  liac  maleria  ab  ipso  jiropo- 
niiur.  (  I.  Sciil.  I.  c.  ad  I. )  —  Yel  dic,([\un\ 
eliam  iii  inamiiiudinc  corj^orali  coniingii 
diijiliciier  augmenium:  iino  modo,  j)er  ad- 
ditionem  suhjecti  ad  siilijcclum,  sicut  est  iii 
augmciilo  viveulium;  alio  modo,  j)er  solam 
inlcusionem  ahsijue  omni  additione,  sicut 
esl  in  Iiis  (jiue  rai-eliunt,  ul  dicitur  4.  jPA//s'. 
Icr/.  (Si;  c.  1).  —  Kt  ratio  liujus  est,  (juia 
(pianlitas  corporalis  liahel  arKiuid,  in  (jiian- 
ium  est  (juanritas,  el  ali(juid,  in  (juanlum 
estformaaccidenta.lis.  In  (juantum  est  fjiiau- 
tiliis,  liahet  (juod  sit  dissimilis  secuudum 
siinm,  et  secundum  numerum;  el  ideo  lioc 
modo  consitleratur  anumentum  magnitudi- 
nis  per  additionem,  ut  jiatet  in  animalilius. 
In  (juanium  vero  esl  fornut  (iccidciitulis,  est 
disslmilis  solum  secundum  suhjeclum;  et 
secunduin  liocliahet  proj)rimii  augmenium, 
icut  et  ali;e  fornia'  accidentales,  per  nio- 


l'UILUMii'|||A  .NATLUAKJS 

duiii  iiilciisioiiis  cjiis  iii  snhjcclo,  siciil  jiatci 
iii  liis  (jii;i'  rareliiiiii,  ui  dicliim  est  cx 
l*liilosoj)lio.  —  la  2a\  (j.  .*)'2,a.  2,  ad  I  ;  ^a 
2a\  (J.  2\,  a.  .""),  ad  I . 

Ail  /c/7/////Mlic('ndiim,  (inodcausa  augens 
(jiialil.ilcin  facil  (jiiidcm  semjici-  aliijuid  iii 
siihjcclo,  iion  iamcn  novam  formain;  facil 
cniin,  (jnod  suhjecliiin  jierfecrms  parlicipel 
formain  jira-existenicm,  aiil  (jiiod  amj^liiis 
sc  cxlcndal,  iii  jtaicl  iu  liahiiihus.  Kl  ralio 
liiijns  esi,  (jiiia  ag»!ns  non  jiolesl  eflicere  Id 
siiltjcclo  nisi  id,  ad  (jiiod  siihjeclum  est  in 
jtotcuiia;  jtostiiuam  autcin  suhjectum  rece- 
pil  loiiiiam,  noii  est  amjilius  in  potenlia  ad 
illam,  scd  lanluin  csl  iii  polcnlia  ad  pcifc- 
ctiiin  jiarticijtaiionis  modum.  —  la  2\m,  I.  c. 
ad  -2  ei  .i, 

Ad  (jiiiiylinn  dicendum,  (juod  id  (|UO(l 
nondiim  est  alhuin,  est  iii  potentia  ad  for- 
niam  ijisam,  laiiKjuam  noiidum  liahens  for- 
main,  el  ideo  agens  causal  iiovam  formain 
in  suhjecto;  scd  id  (juod  est  minus  alhiiin 
aiii  caliduin,  noii  est  in  potentia  ad  for- 
main,  cimi  jain  aclu  illam  liaheat,  sed  est 
in  i)()lcntia  ad  perfeclum  j)arlicij)alionis 
moduin;  et  hoc  cousefjuilur  per  actionein 
agentis.  —  Jbid.  ad  o. 

Adqnintum  dicendum,  (juodaugnienlmn, 
(juod  lit  jier  addilionem,  est  augmenUim 
suhslanli;e  (juant;e;  sic  auteni  (jualihis  non 
;uige!ur,  ut  dicliuii  est.  —  dc  Virl.  in  com. 
;i.  1 1,  ;id  0. 

Ad  sexfinn  dicendum,  quod  inotus  aug- 
iiienli  (lualilalis  reducitur  ;id  alteralioneni, 
secundum  (juod  alteratio  dicitur  secunduni 
recepiionem  et  perfectionem.  Nihil  enim 
;i!iud  esl  inlendi  (lualilatem  vel  forniam, 
(iu;uii  suhjectum  hahens  ilhmi  form;im  nio- 
veri  (le  forma  iniperfecta  ad  perfecl;uu;  lioc 
auteni  niliil  aliud  est,  (luam  suhjeclum  ni;i- 
gis  reduci  in  actum.  Nam  forma  vel  (lualitas 
actus  est;  unde  suhjectum  inagis  percijiere 
forniam  niliil  aliud  est,  (juam  ipsum  rediici 
iiiauis  iii  aclum  illius  foriiue;  et  sicut  ab 
agente  reducitur  arKjuid  de  pura  jKiteiili;! 
in  aclum  forni;ie,  ila  etiam  per  actioneni 
agentis  reducitur  de  actu  inijierfeclo  in  ac- 
liim  perfccium.  —  fhid.  ad  II  el  in  c. 


DK  C.KNKIiAT.  KT  COlliaiT.  —  nl'.  XWVI  |)K  Ai.TKIiATloNK  — AIIT.  V  147 

vv^o  iiicipil  |M'|-  |)riiiiiiiii  siii  cssc,  rl  coFise- 

AliTM. l  Ll  S   \  (|iiciis  pci' iiiiiiiiiiaiii  siii  |»;irlciii,  .ilijiic  jidco 

,TIUM  Ai.iKiiMio  MT  M.nis  coNTiM  is.  '"  '"^1-""' ^  "<"'  •'••^'o  :,llci:.lio  lil  i„  (cmporo, 

.•it<pic  ;i(lc()  siicccssivc.  —  (».  I*ln/s.  \.  ~. 

Vi(lcliir(pio(l  ;illcr;irK)  non  sil  iiioliis  coii-  7.  I'r;ctcrc;i,  si  allcM-:iliocsscl  motiis  con- 

tii,,l,is.  liiiims,  S('(|mmliir  nnilhi  inninrcnicnliii :  — 

I.    hicil    ciiim    1'liilosoplms  (  ili'    Sfnsu  ct  y)/-//;/o  (piidciii  iioii  (l;iii  priiimm   c>sc  ;il- 

(7  Svnsihili  c.   7,;il.  (> ),  (pioil  ;icr  simiil  lci;ilioiiis,  coiilr;i    1'liilosoplmiii    (1.    /V///.?. 

lotiis  ct  iii  iiisLiiili    illimiiiKilm"  scd  illiimi-  {lc.vl.  i'.);c..')),  iilii  siciil  iic;4;il  (l;iri  |)riiiiiim 

n;itio  (>sl    ;illci;ilio,    iil    doccl    1'liilosoplms  cssc  iii  molii  loc:ili,  cl  :m!zmciit;ilioiiis,  ita 

il)i(lcm:  crjio  ;illcr;illo  iioii  csl  iiioliis  coiili-  illiid  ;iriiriii;il  dc  molii  ;illcr;ilioiiis  ( (i.  /V///.s\ 

mms.  —  //('  .SV//\//  (7  Sciisihili  I.   !().  I.  7);  —  scniniln,  iii  fiiic  lior;"  (pi:ilil:ilcm 

'2.  Scd  diccs,  (piod  iioii  omiiis  ;iltcr;i1io  ossc  in(inito  iiilciis;im;  iiaiii  c.\  inrmilis   iii- 

ost  iiiotiis  coiiliiiims,  scd  ill;i  t;iiilmii,  (pi;c  sl;iiilil)iis,  (pi;c  siml  iii  iiii:i  lior;i,  iii  ipioli- 

pst   iiilcr   lcrmiiios  coiitr;irios.  —  (".oiilr;i,  lict  rcs  sociiii(liim(pi;dil;ilcm,  piihi  c:ilorcm, 

prodiictio   soiii  lil   pcr  ;dlcr;itioiicm,   iil  dc-  csl  v;iri;il;i; — /c/V/o,  rciii  dchilc  :ipplic:i|;iin 

cct  IMiilosoplms  (  I.  c);  scd  iiiliil  csl  cor.-  passo  non  aiJiorc  iii  illiid  iii  co  iiishmli,  iii 

Iniriiim    soiio  :  criio  prodiictio   soiii   dchcl  (pio  cst  dchitc  ;ipplic;il:i,  cmii  himcii  iii  eo 

licn  iii  iiisl;iiili.  —  Ihid.  cli;mi  insl;mli,  iii  (|iio  rcs  iiici[)il  cssc,  possit 

.i.  Pr;clcrc;i,  dicil  1'liilosopliiis  (S,  Plii/s.  opcr;iri;  — ijikiiIo,  noii  d:iri  miiiim;mi  (pi;i- 

/('./7.  ±];  c.   :]),   (piod   diccr(>  ;illcr;ili(»iicm  lihilcm  ;  n;mi  ill;i  iii  iiisl;mli  prodiicilur^ciim 

(■(tiiliiiiic    licri,  cst  rchiis  pcrspiciiis  :idmo-  hmicii    d;iri  (lchc;il,  id   doccl   l'liiloso|)liiis 

iliiiii  ;i(lvcrs;iri  :  ergo  ;illcr;ilio  uon  cst  iiio  ilc  Sciisk  cl  Scnsihili,  cum  (!cliircl  iii:i.\iiiia, 

tiis  coiilimiiis.  —  8.  7V///.V.  I.  .').  cl  siiit  cjiisdcm   r;itioiiis  siimmiis  c;ilor  ct 

i.  IVa>tore;i,dicit  Pliiloso|)lmsil)idcm,([iio(l  [);irvus  calor,  inlcnsiis  cl  rcniissus);  — po- 

;illcr;ilio  uon  csl  |);irlihilis,  liccl  snhjccliim,  slrcnio,  vcl  forinam  ;icci(lcnl;ilcm  dcsincrc 

([iiod  allcr:ilur,  sil    |);i!'ril)ile,  scd  lil  siiiml  inlrinsce,  vcl  iii  materia  [)cr  ali([uo(i  tcm[)us 

sccundum    [)liircs  [)ai'les;  sod  (pi;t'  ita  mo-  inveniri  plus  (puiin  octo  iinidus  ([n;ilil;itis. 

vcnliir,  iion  iiKtvenlur  iii  lcm[)orc,  scd  iii  Scipichi  aulcin  prohatur,  ((uia  si  allenitio, 

iiislanti;  ali()([ui  l;ilis  niolus  dcheret  dividi  v.  ij;.  caleraclio,  est  niotus  conlinuus,  incl- 

sccundmn   divisioncm  t(Mn[)oi'is  (>l  niohilis,  [)it    extrinsece;   unde    veruin    est  diccre, 

ut  dicil  IMiilos()[)lius  (in  (i.  /V///.s-.  /c./7,  '2i  nnnc  nim  est  calelaclio  liiiiii,  sod  imm(^di;i- 

S((([. ;  c.  ;j):  ergo  alteralio  non   cst  niotiis  t(*  [)osl  oril;  at  hoc  [losito  sc((uitur  uniiin 

coiitinuus.  —  8.  Phi/s.  I.  .");  {].  Phijs.  I.  .">,  c\  diclis   dnohiis   inconvcnieulihus.   N;im 

5,  Pr;elci'c;i,  si  ;ili([uid  alteralnr  conliimc  si   immediale    post   erit    c;ilclacli(),   imme- 

iu  toto  ali([no  tcin[)ore,  o[)()rtet  ((uod  [irius  di;ilo  post  erit  calor,  et  conse([uenler  iin- 

;illoi'otiir  in  medio   tem[)()i'c,  ([u;iiii  [icrvc-  iii(Mli;ile    post     instaus     non     erit     tVigus 

ni;it  ad  lincm  loin[)oris;  sod  cuin  illiid   tcm-  op[)ositiim     c:iIori;    cl     [^roindo    so(jiiiliir 

()us   iiiodiiiin    sil  divisihilo,    o()ortet    ((uod  ((iiod    talo   fri.uiis  nuiic  iiltimo  sil ;   ct   sic 

otiani  alteretur  in  mcdio  illiiis  niO(!ii,  ot  sic  h^iiius  desincl  iiilrinsccc.  (Jiiod  si  dic:iliir, 

in  intiuiluin,  ciim  tcmpiis  sil  iii  inrmiliim  ([iiod     noii     nllimo     csl    IViijms,     scqiiitur 

(livisihilo;  iuriiiil;i  aiilciii  iion  csl  li';insii'e  :  ([iiodsiiiiiil  eril  iiinncdi;itc  [)ost  lioc  iiist;ins, 

orjio  ;iIlcrarK)   non    est  niolus    conlinnns,  in  ((uo  extrinsoce  ponitur  incipore  calela- 

nec    fil    in  lcm^ioro,  sod     in    inshmli.  —  clio  ol  calor,  et  totiiin  IViiziis;  ot  sic  inmn- 

6,  Phijs.  I.  11.  tcria  orit  in:ijor  latitudo((iiam  octogradiium 

0.  Pra^tciva,  dicit  PIiiIoso[)lius  (0.  /V///,v,  ((luditatis,  ([iiod  est  falsum,  Dicendnm  ost 

icrl.  .40;  c,  r)),((iiod  res  ()ei'maiiens  incipit  crgo,  ((uod  altcratio  iion  est  niotns  coiili- 

per  primuin  sui  esse;  se(l([iialilas, ((u;r  est  iiuus,  —  (1,  PJnjs.  1,  7;  la,q,  G.'),  a,  .5,  c. ; 

terininus  allerationis,  est  quid  permaneus:  dc  Scnsn  et  Sensihili  1.  16. 


i',s  si:nM»\  sr.cr.NM.K 

Scd  tdiilni  r.s/,  (juoil  IMiildSopliiis  .'). 
I'lii/s.  (Ii-.it.  I  ;  c.  I)  (licil,  (|ii()(l  iiioliis  csl 
(!('  jicncn'  (•onlinuunmi;  ct  .">.  Phi/s.  {Ir.rl. 
;{!);  c.  i),  (|iiO(l  oinnis  inoliiscsl  conrniiiiis; 
cst  :mlcm  ;i!lcr;itio  iiiotiis  |»ro|u-ic  (licliis, 
nl  conti;i(lislin^iiitiir  inoliis  ;i  miiUilioiic, 
nl  jKilcl  c\  .'». /V///.V.  (/('/7.  10  ct  17:  c.  -2). 
Kt  ().  Phi/i.  {Ii\rt.  (lO;  c.  II)  (licil,  (jiiod 
omnc  (inod  movclur,  ia  tciiiporc  movctur; 
tcm|iiis  ;mtciii  (|iio(l(l;mi  coiilinimm  csl  cl 
(livisiijilc  iii  iiiliiiiliim,  iil  diciliir  iliidcm : 
crjio  (|iio(l  ;iilcr;ilnr,  contiimc  ;dlcr;itur; 
n;mi  allci;itio  cst  motus.  —  ."}.  Phijs.  1.  I: 
.">.  /V///.V.  I.  7.  ct  .-5:  0.  /V///.V.  I.  0. 

llKspo.NnKo  iu(.:i:m)1.m,  (|uod  iluplex  cst 
iiltcnitio:  iiiKi,  ciijiis  lcrmiuisimt  essectnon 
cssc,  Ycl  i)iiY;di()  ct  iorma,  ol  litcc  Cst  in- 
sUmlanca,  nec  polcsiesse  successiva.  Cujns 
ratio  est,  ipiia  tcmpus  alteniliouis  com- 
mensuralur  dist;iiiti;e  terminorum.  Kt  idco 
m;ijus  tcmpus  requiritur  cetcris  iiaribus 
ad  lioc  (piod  dc  frigido  fi;it  c;ilidum,  (|uam 
ad  lioc  (piod  de  tepido  fiat  calidiim.  Kt  ideo 
si  ;di(pi;i  extrem;i  suut,  iiitcr  (juic  noii  s^t 
accipercmediiim,  oportel  (juod  de  uiio  cx- 
trcnio  iii  aliud  li;d  traiisiius  aljs^jue  medlo. 
(".ontradictio  ;iuteui  est  oiijxjsitio,  cujus  non 
est  mcdium  secundum  sc,  ut  dicitur  in  I. 
Poslcr.  {lexl.  .5 ;  c.  "2);  el  (^adcm  ratioiie  dc pii- 
vatione,  supposit;!  aplitudine  snbjecti,  cum 
privalio  nihil  ;iliud  sil  quam  negatio  in  subje- 
cto.  liide ;ilter;itio ct  qujecunfjue mutatio, cu- 
jus  termini  sunt  esse  el  iion  esse,  fit  iu  iiist;mti, 
et  per  consequeus  non  est  motus  contiimus. 

Alteni  c^\,  cujus  termiui  sunt  contrarii; 
et  lurc  rursum  conslderari  potest  qinidni- 
pUcite)':  /irimo,  ratione  motus  in  communi, 
ut  dislinguitur  contra  miitalionem;  secnndo, 
ratione  termiuorum  contniriorum,  seu  ex 
propri;i  r;Uioiie  ;iiter;itiou!s,  qu;e  proprie 
est  ad  lcrti;im  speciem  qualitatis ;  terlio, 
ralione  gencrationis  substanti;dis,  qui  esf 
secundus  teriiiiims  ;dterationis;  qiuirlo,  ra- 
tione  mobilis.  —  Si  consideretur  alteratiop-/- 
7)10  modo,  est  motus  contiimus,  seu  fit  suc- 
cessive  et  non  in  inslaufi;  quod  ex  hoc  con- 
stare  potesl,  qnod  termini  cujuslibef  ))iolus 
siint  oppositi  ad  invicem  et  incontingeiites, 
ul  patel  iii  I.  /V///.V.  texl.  ii;c.  .5.  Undeopor- 


filll.oSollllA  .NATrilAKIS 

tct  (piod  mobilccl  ;dtcr:ibilciiilcHig;ilur,  ciiiii 
prinscst  in  iino  tcrmino  motiis,  et  i)ostcriii.s 
in  ;iltcro,  cl  sic  sciiiiilursucccssio. 

Scd  Inmsire  ^V^  iiiio  lcrmino  in  ;il- 
lcriiin,  in  inotibns  corporalibiis  conliii- 
git  diiplicitcr:  u)io  )iiodo,  sicut  de  tciii- 
I)orc  in  inst;ms  ;  et  hoc  accidit  inoli- 
biis,  (iiioriiin  tcrmini  sunt  priv;itio  ct 
lorm;i ,  intcr  (pwe  const;it  mcdiuin  iioil  esse; 
iiiKJc  iioii  potcsl  sic  tr;insire  dc  uno  exlic- 
mo  iii  :ill('riiiii.  iil  i|ii;iiido(|iic  iii  ncutro 
cxtremorum  sil;  sicut  tr;msitur  dc  insl;iiiti 
iii  iiist;ms,  ita  (jiiod  iii  iiculro  inslantiuin 
est ,  sed  iii  medio  fenqiorc.  Kt  hujusuKjdi 
motiis  suiit  gciicnitio  et  corrupfio,  ilJimii- 
ii;itio  ct  Imjiisinodi  ,  in  (luibus  oporlel 
dicere,  (piod  uiius  teiiiiinus  erat  in  tofo 
tempoic  priL>cedcnte ,  et  alins  in  inshuiti, 
ad  quod  tempus  tcrmin;dur.  Ilujusmodi 
autcm  miitatioiies  sunt  termiiii  motus  cu- 
jusdaiii,  sicuf  illumiii;iflo  diei  est  termiiius 
motus  localis  solis;  unde  in  toto  tempore 
pr;ecedcnte  quo  sol  moYettir  ad  punctum 
direcfe  0{)positum,  eranf  tenebne,  iu  ipso 
Ycro  iiist;uili  (|uo  perveiiit  ad  puncfum 
piiedictum,  est  lumen.  Kt  similifer  est  de  ge- 
ncndioue  cf  corrupfioue,  qucT  sunf  feriniiii 
allerafionis.  Kt  (juia  iutcr  fempus  et  instans 
11011  ca.iif  ;di(piod  mediiim  ,  ncc  est  alitpiod 
instans  accipere  immediate  pnecedens  ulti- 
nium  tempus,  indc  est  quod  in  Imjusmodi 
mut;dionibus  absque  omni  medio  transilur 
de  uno  exfremo  iii  aliud.  Neque  est  accipcre 
ultimum  fcmpus,  in  quo  fuerit  in  terinino 
a  quo,  sed  ullimum  tempus,  quod  termi- 
n;ifur  ad  instans,  iu  quo  est  in  terniino 
ad  ({ucin ;  et  idco  hujiisinodi  mutafiones 
instanhinea'  dicunfur.  —  Alio  ))iodo  transi- 
furdeuno  fermiiio  motus  inarmm,sicut  de 
iusfanl:  in  instans.  IIoc  aufem  esse  non  {30- 
fcst,  nlsi  quando  sunf  tales  fermini  mofus, 
iufer  quos  csf  accipcre  ali({uo  modo  medium: 
sicut  inter  duo  iiisfantia  est  tempus  nie- 
diuin,  nt  patef  in  loci  inutatione,  auginen-; 
to  ef  diminufione,  et  in  alterafione.  Kt  lii 
mofus  dicunfur  continui  propter  confiiiui- 
tatem  ejus,  superquod  transit  motus,  cujus' 
est  plus  et  minus  accipere  :  puta  magnitu- 
dinis   in   motu   locali ,   et  terminoruin  in 


|)K  CKNKIIAT.  KT  COmtlTT.  — ol  .   XWM  1)K  AKTKKATKl.NK— AIIT.  V  \\\) 

;iiinmt'iiliili<)ii('   cl   iillcriilioiic.   Siciil   ciiiiii  mo  iii;i^iiilii(liiiis  ;iil  cxlrciiiiiiii  cjiis;  imde 

iii  iiiolii  lociili    lciii|)iis  comiiiciisiiiiiliii'  di-  oporlct    i|iioil    iiioltilc    iii    iiicdio   iciii|ioris 

sLiiili.c  iii:i;^nilii(liiiis.  siipci'  (|ii:im    Inmsil  |ici-|iii,u:il  :i(|  mcdiiim  iii:i'miliidiiiis.  Sic  so- 

iiioliis,  cl  sccmidiiiii  di\isioiiciii  cjiis  divi-  iiiis  t|iii;icoiisc(|iiiiiir  (|ii('ii(|;im  moliim  locii- 

(liliir,   iil    |tr()l»;iliir  ('».  /'////v.  ,  il:i  cli:mi  iii  lciii,iii  (|ii:mliiiii  sciliccl  cx  |UMriissioiicr;iii- 

:dlcr;ilioiic  lciiijnis   commciisiiriiliir  (lisl:m-  s;mlt;somim  commovcliir  :icr  iis(|iic:i(l  ;m(li- 

|i;c  lcrminormii ;  iindc  iii:ijiis  lcmpiis  rciiiii-  liiiii,  jiriiis  |ici'vciiil  ;id   iiKMliiiiii,  (|ii;im  :i(| 

liliii-,    iil    dicliim  csl,   cclcris  |);ii'iliiis,  ;i(l  .iiiililiim.   Scd   iii  liis  (|ii;c  ;illc'r;mliir    iioii 

lioc  (|iiod  dc  IVi.uido  ii;il  cididimi,  (|ii:iiii  :id  simiiilcr  s<>    li;ilict.    Tcrmiiii    ciiiiii   :illcr:i- 

lioc  (|ii(i(l  dc  lc|»i(lo  ii;il  (';ilidiiiii. — dc  Sen-  lioiiis  iioii  siiiil  i|)s;i  pxlrcm:!  iii:i}^nilii(Iiiiis, 

si(  cl  Sciisihili  \.  \\\\  (JiKxll.  \),i\.\):').  I^liiis.  Kl   idco  iion  oporlcl   (|iiod   lciii|nis   :illci-:i- 

I.  i  cl  (1;  4.  Seiit.  disl.  ."),  i].  '■2,  :i.  1.  lioiiis,  pcr  sc  lo(|iicii(lo,  commciisiircliir  ;ili- 

Si    vcrn   scciindo    considcrcliir   ;»llci;ilio  ciii  iii;i,miitiidiiii,  il;i  (|iiO(l  iii  iiicdio  lciii|»oris 

('./■  nilidiu'  iiropviii  iillciiilionis,  scii  o\   r;  -  moliis    |)ci'vcni;il  :id  mcdiiim  iii;i^iiitii(liiiis 

lioiic  prt^prii    lcrmiiii    :i(l   (picm    [)!'iiiio  ct  supci-  ijiiiiin  fil  niolns;  (pii;i  lioc    iion  csl. 

pcr  sc  csl,  cti:im  cst  iuotiis  conliniuis.  Kt  ihirc    iii    ;dlcr:ilion(',  (pi;c    iioii   csl    iiiotiis 

i':iti(»   csl,   (pii:i  :illcr:itio   cs|  ;ii|    (pi:dil:it(>s  in  (pi;iiitil;ilc  vcliii  iiiii,  scd  iii  (pi;ilil;itc;  — 

(■(»iiti';iri;is,  (pi;r  siiccossivc  iii  siil)jccl(»  :ic-  iicipic  :i(l  mcdimii  iii:i,i:iiilii(linis  iiinr  morr- 

ipiiiiiiiliir   cl    (lc|)cr(limtiii'.    cl    ;ili   codcni  /'//,-  c(»iitiii,uil  ciiim  ;ili(pi;m(l(),  (piod  totiiin 

siicccssivc  sc  ('\pclliml.  Iiido  cst  ((UO(l,(pii;i  corpussimul  ;iltci':itiir,  non;iiitciii  dimidiiim 

lii\  iion  li:il)ct  contniriiim  siciit  ucc  foi'm;i  cjiis  prius,   sicul  vidcums,  (juod  tot:i  ;i(pi:i 

siil)sl;mti:ilis,   iu    iusUinli    ;ic(piiritur,  siciit  siiiiiil  cougchitiir.  Kl  c\  liis  p:ilct,  (piomodo 

ct  l'oriii;i  siil)sl;inti;dis.  —  ilc  Sciisii  cl  Scii-  ;illcr;iti()    sit    inoliis    contimiu^,    (piomodo 

siliili  \.  II).  non.  —  dc  Sciisii  cl  Sciisihili  I.  Kt. 

Si /cr//(/ considcrctur  r/'//('//c//c//('//^/////</.>.',  Ad  i>iiiiiiiiii  vviio  diccndum,  (jiiod  ;ill('- 

(puc  csl  sccimd;irius  lcrmiiiiis  :iltci':itiouis,  r^ilio  ;ili(pi;md()  cst  iiiiit:itio  {\r  uou  cssc  ;i(l 

t.'sl  cli;iin  :iltcr;ili()  molus  coutiniuis.  Kl  r;i-  cssc,  (pii;i  scilicct  tcrmiui   cjiis  siiiit   css(; 

lio  csl,  (pii;i  ;illcnilio  non  solum  li;d)ct  pro  ol  uoii  cssc,  ct  luoc  lit  iii  iiisl;iiiti,  iil  illii- 

lcrniiiio    (pudil:itom,    sod    cli:mi    roruKim  miiuitio;  ;irKpi;iudo  voroosl  muUiliodo  cou- 

siil)st:inli:iIom.  Kt  idoo  liouonilio,  (pi;o  lor-  ti';irio  iuconlniriiiiii  pcr  (lclcriiiiiuihi  iiic(li;i, 

iiiiii:iliir  ad  lbini;o  subslanli^dis  produclio-  et  luoc  lit  iii  loiuporo  ct  succossivo.  —  dc 

iicni,  ost  lorniiniis  :dtoi';iliouis  i)r;rcedoulis.  Sciisit  ct  Seiisihili  I.  lO;  Qiiudl.\),  ;i.  !>,  c. 

(aiiu  onini  gonoratio  ruil  iu  insl;inli,  noces-  Ad  scninduiii  dicondum,  (piod  [iroduclio 

sarlo  dobot  natiinilis  dis[)ositio  ad  rorinam,  soni,  qu;o  flt  [)or  ^dtoraliononi.  lil  in  lcm- 

(|ii;o  [)or  altonitionciu  [irivcodontoni  iiuluci-  [loro,  ot  noii  iii  iustanli:  ([uia  simul  csl  cum 

liir,  lloii  iu  tcui[)oi'c.  Non  ouim  [lotost  utni-  luotu  loc;di ;  n;im  oritiir  soiiiis  c\  [icrciis- 

([iie  liori  iu   iiist^uili;    luim   cum    iusl;iuli;i  siouo  C(»i'[)oriiiu,  ul  (liclumcsl  ( iii  c. ).  — dc 

iiun  sint  iiuiiicdi;il:i,  uocossario  dobet  inlcr  Scnsii  el  Scnsihili  I.    IC». 

ulruini[uo  inslaus  iulercedero  teiupus.  Tom-  Ad  lertiiim  diceiidiim,  ([iiod  scusiis  l'lii- 

[)us  aiitoin  continuum  est;  ac  proindo  qiw  losopbiost,([uodnull;ialloralio  osl  conliiuui, 

liiint  in  toni[)oro,  coutiuuo  liunl. — -2.  Seiit.  ita  ut  somper   (liirct;    luiin    si  ali([uis  ([iii 

dist.   I,-),  ([.    I,  ;i.  ,■;],  ad9;  4.  Sciil.  dist.  iuliruiatur  debet  sanari,  necesso  osl,  iiKpiit 

17,  ([.  I,  ;i.  2,  sol.  I  ;  ().  Phijs.  |.  5  ot  8.  Pbllosoplius,  ([uod  in  lempore  dolorminato 

Si  douuim  (nuirto  coinparetur  ixWcvdlio  iid  sanelur,  ot  [)osl  illiid  doterniinalum  tem[)us 

»»()////c.  uou  similiter  se  liabet  loci  luulalioot  s;iuit;dcm  ;ic(piii';il   \)vv  t:dciii  s;malioneni; 

alteratio,  ([uia  loci  mutationos  rariouabilitor  ([iiod  idoiu  (l(»cct  do  augmonto.  Hivc  auleni 

perveniunt  prius  ad  medium  uuiguiludiiiis,  dicit   contr:i   lloraclituni  assorenloni,  ([uod 

supra  ([uam  ost  luolus,  (|uam  ad  ultimum,  omuia   (iu;o   suut,    scm[)or    movenliir,    et 

quia  in  loci  mulationo  Tst  iiiotiis  de  e\li'c-  uou   soliiui    ([ii;cd;mi    ;iiit    ;ili(iiuindo,    sed 


150  SKCl'M>A   SKClNn.K  — 

t|ll(Ml      lll()lll>    l.llll     SCIISIIIII      llOSlllIIII.     —    8. 

/V///V.  1.  r». 

.1//  iiiiiirliiiii  (liccmliiiii,  (|iiO(l  sciisus  l'lii- 
losfjphi  cst,  (|ii()(l  (iiiiiiiivis  corpiis  (|ii()(l 
allcratiir,  sit  |iiirtiltilc  iu  iiitinitiiiii,  iioii  ta- 
iiicii  oportct  (iiiod  proptci'  lioc  altcralit»  iii 
iiiliiiitiiiii  (lividatur,  ita  (|Uod  iii  (|iialil)cl  par- 
lo  tcinporisarKpiid  altcrationis  liat,  scd  inul- 
lotics  jlt  vclox  altcratio,  ita  «piod  inulla-par- 
les  corporis  altcrati  siiniil  allcrantur,  siciit 
accidit  iii  dcnsalionc  ct  con.^clationc  acpia'. 
Tuta  cniin  aliipia  aipia  siiiiiil  congclalur, 
non  pars|)ost  partcni,  liccl  aliipiando,  si  ac- 
cipiatiir  iniilliiin  iU'  aijiia,  niliil  |)roIiil)ct 
partein  post  partcin  congclari,  (piod  esl  di- 
cerc,  altcrationcni  alitpiando  csse  ralioiie 
subjcdi  seu  e.xtenslve  continuani,  (piia  pars 
post  parteni  continue  alteratur,  arKpiando 
vero  iioii  continuani,  (piando  simul  tota 
])ars  siihjecli  per  inoduin  cujusdain  siibje- 
cli  iiidivisil)ilis  altcralur,  (piod  esl,  cuni  to- 
tuin  aIi(iUod  suljjecluin  altiii,uiliir  secinKhiin 
toliiin  a  virtute  alleraiilis,  licet  successive 
alleietur  ratione  lerinini.  Ufrovis  auteni 
inodo  liat  coniiclallo,  lil  iii  leinpore  ratione 
sui,  seu  secunduin  coiiiinunem  ralionein 
iiiotus;  cujiis  signum  est,  quod  una  arpia 
rortius  et  citius  congelatur  alia,  ut  calida 
(piain  Irigida.  —  I.  c.  de  Seimi  et  Se)isibHi 
1.   10;  (1.  Pliijs.   l.  7  et  5. 

Ad  quiiitnm  diciMidum,  rpiod  quia  quoad 
divisionem  eadem  est  ratio  teinporis,  ma- 
gnitudinis  iiiotus,  et  nio])ilis,  iit  dicit  Pliilo- 
soplius  (0.  Pliys.  text.  00;  c.  7);  sicut  In 
niotu  locali  inohile  non  iitilur  inlinitis,  (lUic 
suiil  iii  magnitudine,  quasi  in  actu  existen- 
til)us(iiam  sic  nunquam  veiiiretur  ad  liiieiii 
motus),  sed  iii  potentiaexistentihus:  ita  el  iii 
alterationc  alterans  iu  toto  tempore  determi- 
iialo  pcr  alterationem  tendit  ad  determina- 
tuinfinem,  putaad  sanitatem,  utensintiiiilis, 
(pue  suiit  in  determinato  tempore,  ut  in  po 
tenlia  existentihus,  non  iii  aclu.  —  (i.Plii/.s. 
1.  <J  et  11 ;  (S.  Pln/.s.  1.5. 

Ad  scj-liiiii  cl  ■scpliiiunit  dicendum,  quod 
sensus  Philosoplii  (0.  Phys.  tcxt.  49;  c.  5) 
est,  qiiod  in  molu  locali  ct  auginentationis 
iion  est  dare  aliqiiid,  quod  primo  inutetur 
ex  irarlerei,  iii  qua  est  iiiotus:  quia  iii  inotu 


PIIIKOSOPIIIA   .NATrilALlS 

/<y/7^//spaliiiiii  et  iii  iniiiiiu'nti(tioiic{\\\;\\\\\[A?, 
|)cr  se  dividil nliir,  cl  coiiiiii  divisio  esl  iii  in- 
liniluiii;  et  ideo  iiiiii  daliir  |)riinum,  (piod 
iiiovcliir  cx  parlc  rci,  ipia'  acqiiiritiir  pcr 
talcs  nioliis.  Secusvero  ///  nllcriitione.  Naiii 
alhcdo  v.  g.,  ipia'  cst  res,  in  ipia  lil  iiiotus 
alterationis,  iioii  est  divisihilis  per  se,  sed 
tantiim  per  accidens,  vel  ratione  (pianlitatis 
cui  inimediate  incst  alheho,  seii  secmjdiiiii 
jjarlcs  (pianlitativas,  vel  ratione  siihjccli 
(piod  vario  modo  jiolcst  illam  paiticiparc; 
seu  secundiim  intciisioneiii  et  remissionciii. 
Kt  ideo  in  alteratione  pote.st  dari  arKpiid  iiidi- 
visihilc  \)ov  se.  Naiii  (piod  una  et  eadeiu 
])ai's  sil  iiiagis  vcl  iniiius  alha,  non  est  ex 
i])sa  rationc  alhedinis,  quia  si  esset  separata, 
iion  diceretiir  secundum  magis  et  niiiius 
(sicut  iieque  suhslantia  siisci])it  magis  et 
iniiius);  sed  est  ex  diverso  iiiodo  ])artici- 
])aiidi  alhediiiem,  ex  ])arle  suhjecti  divisi- 
hilis.  Keterum  in  (piautum  in  alteratiouc 
est  ali(]uid  divisihile  per  accidens,  similitcr 
non  est  accipere  iJrimnm  in  tali  inutationc, 
sive  accipiatur  successio  mutationis,  iii 
(piantiim  jjars  post  ])artem  alteralur  (niaiii- 
festum  enim  est,  (|uod  non  erit  acci])erc 
l)rimani  parteni  alhi,  sicut  nec  primam  iiar- 
tem  inagnitudinis) ;  —  siveaccipiatursucces- 
s\oalterationis,  secundum  quod  aliquld  idem 
est  alhius  vel  ininus  alhum,  quia  suhjc- 
ctum  inllnitis  inodis  potestvariari  secundum 
maiiis  cf  ininusalbuin.  Kt  sic  mofus  altera- 
rationis  pofest  esse  continuiiset  nonhahens 
aliquod  priinum  ;  uiide  CQi^at  priinum  ab- 
surdiim.  (0.  Pln/s.  I.  7.)  —  Ad  secimdiim 
vero  dicendum,  (]uod  sicuf  in  inolu  locali, 
iif  dicfum  esl,  tempore  finito  mobile  perve- 
iiit  ad  fiiiein  magnitudinis,  licet  iii  illa  sint 
infinila  puncta,  (juia  non  pertransit  iila  iif 
existentia  iii  actu  iii  magnifudine,  sed  taii- 
tum  in  potenlia;  ita  et  in  alteratione  deter- 
minato  tempore  (juis  v.  g.  sanatur  et  per- 
venit  ad  sanifatcm,  licet  in  tali  temiiore 
finito  sint  iiifinita  instaiilia,  quia  tale  teni- 
pus  mensurat  secundum  unum  inslans  con- 
tinuum  in  ipso,  vel  secundum  plura  in 
])olenfia  in  ipso  exisfenfia,  noii  autem  ul 
iii  actu.  —  Ad  tcrliiim  dicenduin  (]Uod  ac- 
tio,  quic  esl  cum  inotu,  iion  uisi  iii  temj)ore 


iiK  (;i:.m:i;\t.  i:t  (KMiiiiit.  —  (ji .  .\\\\i  in:  \i.ti:ii\ti().\k  —  \i;t.  \i      i.m 

licri  |n>l<'sl,siriih'l  iiioliis;  liiijiisiiKHliaiilcm  rciililrr  idciii  riiiii  iiinlii  :i(l  csst' ciiloiis.  — 

csl  ;icli(»  ;illcr;iliv:i,  (-11111  .illcr.ilio  siliiKiliis,  ;{.   /'Av.v,   I.    I;   ilr    Vnlf.  t\.   :>S,  ;i.    1»,    r. 
iihlicliiiii  csl  iii  ;irK.  >Vv/r(*////v/.  (  7W/y///(M///-         -J.   |'ra'lcrc;i,   iiidIiis  s|)i';-ic    (li\crsi    iidii 

mi  Vdcc  «  ^iclio  »  II.  \dl.)  —  \t\  iiiiinliiiii  |i()ssiiiil  (•(iiiliiiii;iri  vl  cssc  iiiiiiiii  iiiiincro, 

(licciKliiiii,  (|iio(l   (liiplicilcr   polcsl  coiisidc-  iil    dicil    l'|iiloso|)liiis  (."■».    /'/»//.v.    li-.rl.  ;{<)  ; 

r;iri    (|ii;ilil;is,    |)iil;i    (vilor,    vcl    scciiiidiiiii  c.  1);  scd  rcccssiis  ;i  rii).'(irc  cl  ;icccssiis;i(l 

sc:cl  sic  11011  cst  divisiitilis;  vcl  i;ilioiicsiili-  c;ilorcm  spccic  disliic^iiiiiiliir,  iil  j);ilcl  ;  ii;im 

jccli:  cl  sic(li\idi   potcsl  pcr  ;iccidciis,  \r\  ;ili;i  cst    r;ilio    iilriiisipic  :  ci^o   rcccssiis  ;i 

(piatciiiis  dividiliir  siipcrlicics,   (|ii;c  iiiiiiic-  IVi.itorc   cl    ;iccc.ssiis  :i(i   calorciii    iioii   siinl 

(li;ilc  sustciihil  (|ii;ilil;itos  sciisiliilcs,  vcl  (|ii;i-  iiiiiis  iiiimcro  moliis,  scil  diio.  —  .">. /'A//.v. 

Iciiiis  siihjcctiim  v:iiio  modo  p;irlicip;il  ilhis.  I.  7;  ilr  Vfiil.  I.  c. 

Kt  si  (juidcm  siim;iliir  vMunw  iiiKnililiili.'^,         ;l.  l'r;L'lcrc:i,  moliis  rc;ililcr  disliii.uMiiiiiliir 

siciil  li;i'c  divisihilis  cst  [)ersc  iii  iiiHiiiliim,  pcr  tcrmiiios,  siciit  cl  miil;ilioiics ;  scd  tcr- 

sl  iii;itlicm:ilicc  siim;iliir,  liiiilc  vcio,  siim|)l;i  miiius  ;icccssiis  ;i(l  c;ilorcm  csl  (•iilorcm  iii- 

plivsicc   (  ii;iiii    iiiiiiiiims  siipor,    iil    iinpiil  cssc,   tcrmimis  vcro  rccc.ssiis  ;i  rri^Korc  csl 

Pliilosopliiis  ili'  6V//.V)/  cl  Sciisihili,  si  divi-  IViiiUs  iioii  cssc  :  crjfo  acccssiis  ;id  c:ilorciii 

ihiliir,   rcsolvitiir  iii  ;inil)iciis  dcrcctii  virlii-  ct    rcccssiis  ;i  IVi.Uiorc  siiiil    niotiis    le^ditcr 

liscoiiscrv;iiilis);  ila(|u;ilil:iscst  divisiliilis  iii  disliiicli.  — ilc  Vciil.  I.  c. 
iiiruiiliim,  r:ili()nc  (|ii;iiilil;dis  m;itlicm;iticc  i.  PraMcrca,  rcccssiis  :i  tVi.iforc  scijuiliir 

siiiiipt;c  ;  iii  parlcs  vi^ro  linitas,  nitionc  cjiis-  accessum  ad  calorcm,  sicut  cllcclus  caus;ini ; 

(lcm    pliysicc    sumpt;c.    Si    vcro    suiii;ilur  scd  clVccliis  iion  csl  idciii  rc^ditcr  ciim  sii;i 

nilionc   .'<iil>jei:li,    scii    r;ilionc    inlcnsionis,  causa  :  criio   ivcc.ssus  a  IVi.iiorc  cl  ;icccssus 

polcst  dividi  in  inliniliim,  sicul  iiirmili  siiiil  ;iil   calorcni  iion  siiiil  iiniis  cl  idcin  moliis 

iiiodi,    (jiiihiis    suhjcclum    jiotcst    c;ui(lcm  rcalilcr.  —  dc  Vcril.  ([.  ::i(S,  ;i.   I,  :ir.i:.  7. 
([ii;ilil;itciii  [):irlicij);ir(\  iit  dictiim  csl.  {Ik         •">.   l'riolcrea,    moliis  contr;irii   iioii   siint 

Scu.^iii  cl  Scn.sihili  I.   I,"").)  —  Ad  iiniiilinn  uiuis  rc;diter,  scd  [)liircs;  n;iin  coiitr;iricl;is 

(licciidum,  (|ii()(l  c^ilclactio  c\  ((ii;clil)ct  ;illc-  csl  iiitcr  diios   tcrminos  in;i.\imc  disl;iiitcs, 

nilio  ;id  |)rim:is  pr;escrlim  ([ii;ilil;ilt\s  ;u:livas  ct  uihil  cst  sihi  i[)si  contniriiim  ;  scd  rcccssiis 

csl  ct)iilimi;i;  ct  [iroindc  vcruin  est  diccrc,  ;i  tVigorc  ct  accessus  ;i(l  c;dorciii  siinl  1110- 

i|ii()d  nuiic  non  est  m/('/Wc//y,  ijcd  iiiiincdi:ite  Ins  coiilr;irii;  est  enimliic  uniis  ex  ([uin([ue 

|)()st;  11011  autem  vcrum  esf,  quod  immedi;ilc  modis,  ([uihus  dicit  l'hiloso[)lius  (,-).  /V/.//.V. 

[)()st  sil  c///o/-.  ([ui;i  ([iiod  lit,  iiondum  esl,  iil  /c/.  'i-O  ;  c.  .">)  possc  duos  molus  invicein 

ait  lMiil()So[)liiis  (<S.  /V///.v.  Icrl.  (il) ;  c.  (S);  o[)|)oni.    —    Tuhiihi   Aiircii   voce  «  coiilra- 

(piia  siesset,non  ficrct;lit  autcm  c;dor  [icr  linin  >^  11.  -J,  i, ."),  l.-J;  .').  PZ/.yv.  I.  (S. 
inoliim.  —  8.  /V///.V.  I.   17.  Sed  coiilra  esl  :  I.  (|iiod  l'iiilo.so|)liiis  (.'). 

Plni.i.  teji.  i7 ;  c.  .') )  dicil,  ([uod  motus  a 

\  P  T  I  (M '  I  I '  S  \'  I 

.1IIJ1UU1.LO  \i  s;initale  iiwegritudincm,  ([uo  scilicc!  rccc- 

Liiu-.\i  i.\  MOTr  .VLTKliATio.MS,  PLT-V  C.\LI">  ''i''""  "  sanitalc,  ct  acciHlitiir  ;i(!  a',iritudi- 

F.\CTU).Ms     siT    TVNTi'.\i    iMS    .MOTLS  ucm,  cst  uuus  uumcro  motus,  11011  diio :  crgo 

nEci-:ssis'.\   fiucoui:   i-t  .vccessis  .\d  '■^^t'»'-'^^"^  :^  1'''K<»>'»'  »''  acccssus  ad  c:doreiii 

^^.^jj^..   ^.  suiil  uiius  niotus.  —  .).  /V/.//.V.  I.  (S. 

'i.  Pnrtcrea,  secuiidum  Phil().so[)liiiiii  gc- 

Mdctiir  ([uod  recessus  ;HVig()rc  cl  ;icccs-  neratio  uiiius  csl   ci)rrii[)li()  ;ilterius,  ;il(|iie 

sus  ;i(l    caloreni    siiil   diio    niotus    rc;ililcr  ;uleu  uniis  motiis;  scil    reccssus  ;i   IVigore 

'1'sliiicli.  cst    corru[)lio   tVi.uoris,   ;iccessus   vero    ;i(l 

1.  Dicil  cnimPliilos()[)hus  (;3.  jP////5.  teji.  calorein  est  geiienitio  ciloris  :  ergo  rece.ssus 

-i;  c.  1),  quod  molus  non  est  pr;uter  res;  a  IVigore  et  accessus  ;ul  caloreni  suiit  untis 

sed  calor  et  tVigiis  iion  suiit  realiter  idcm :  numcro  inotiis.  —  dc  Vcril.  q.  -l^,  ;i.  (>,  c. 
ergo  et  iiiotus  ad  non  esse  IVigoris  non  cril         Uespo.ndeo  DiCE.XDrM,  ([iiod  dilVcrenlia  est 


152  SKCI  .M»A  SKCCND.K  — 

iiiliT  inoliiiii  i'l  iiiiilMlioiicni.  .\;iiii  inoliis 
uiiiiscst,  (|iio:ilii|iii(l:iriiriii;ilivcsi<.'iiili(-;iliiin 
nlijiciliir,  cl  :iliiiil  ;iriiriii:ilivc  si,unific;iliini 
ac(|iiinliir ;  csl  ciiiiii  iiioliis  dc  siilijcclo,  iil 
(iiciliir  .").  yV///\.  {It\rl.  i!) ;  c.  .""));  |)cr  siib- 
jciUiimaulcin  \nM\\i>\iuv hor (ili^jiiid ■Ailhim- 
live  monslraliini,  iil  :ill)iiin  cl  iii.urnin.  Cnde 
uniis  molus  allcnilionis  osl,  iiiio  :illiiiiii 
aljjicilur,  el  niijriim  ;ic(|uirilur.  Scil  in 
miilalioiiilius,  (iii;n  sunl  gencr^ilio  ct  cor- 
iiiplio,  alilcrcsl.  X;iin  i>(Mienilioesl  muhilio 
de  non  siihjeclo  iii  .sulijiiclum,  nl  de  iion 
allio  in  :dl)iim;  corriiplio  vero  esl  mul:itio 
de  sniijcclo  in  iion  siii)jeelum,  nl  de  alljo 
in  non  :iibuni.  El  ideo  in  abjeclione  nnius 
anirmali  et  adeplione  allerius  oporlet  duas 
miit:iliones  inlellij^i,  (piaruni  iina  sit  geno 
nilio  et  aii;i  coriiiplio,  vcl  simpliciter  vel 
secundum  (jiiid.  Sic  ergo  si  iii  tr:insilu,  ([iii 
est  de  alliedinein  uioredinem,  consideratur 
ipse  molus,  i(iein  motus  sigiiitic;itur  pcr 
ablalionem  uiiiiis  et  iiiduclionem  alterius; 
noii  aulem  signiticatur  eadem  mul;itio,  s(hI 
diverScT,  se  i:imen  iuvicem  concomitantes, 
(juia  generalio  nnius  non  est  sine  corrn- 
plioiie  alleriiis.  Et  sic  manifestum  est,  (juod 
recessus  a  frigore  et  accessus  ad  calorem, 
iicet  sint  mulalioncs  realiterdistinclce,  suiil 
tamen  nnus  et  idcm  inotns  realiter.  —  de 
Vcrit.  (j.  :28,  :i.  1  et  0;  .').  P/u/s.  1.  8. 

Ad  priiinnii  ergo  dicendum,  (juod  (juia 
de  ratione  molus  est,  (pioii  sit  miilalio  de 
suljjecto  in  subjecliiiii,  jirojiterea  licet  mo- 
tusideiititicetur  reciim  termino,  non  tamen 
sunt  duo  molus  recessus  a  terinino  a  (juo, 
ef  accessus  :ul  lerminiim  ad(jucui.  —  ll.cit. 
in  c.  art. 

.4^/  secundnin  dicendum,  (juod  accessus 
ad  terminun  ad  (lucm,  ct  recessus  a  termi- 
noaquo,  licet  in  i-dione  mutationis  realiter 
distinguanfur,  in  ratione  tamen  mofus 
sunt  unus  ef  idcm  niotus  realiler.  —  II. 
cit.  in  c.  art. 

Ad  lerlium  dicendum,  (juod  mutationcs 
quidem  per  tcniiinos  ud  quus  distinguuntur, 
scd  motus  i)er  terminos  a  quibus  et  ud 
quos;  mim  motus,  nt  dictum  est  (in  c), 
est  mulatio  de  sulijecto  in  subjccfnm,  secus 
vero  mutalio.  —  de  Yerit.  q.  28,  a.  G,  c. 


IMIII.(>S(d'III\  NATCIiACIS 

Ail  iiiuniinii  dicciidiiiii,  (|U0(1  recessus 
frigoris  diiplicitcr  polcst  considcr:u"i  :  uno 
iiuhIo,  iit  (!sf  encrtiis  formalis  caloris;  ca- 
lor  eiiiiii  forimililcr  ;il)iicil  frigiis,  sicut  al- 
bcdo  foriii;ililer  ;d)jicit  iiigredinem,  et  sic 
sciiuilur  :iccessuni  ;id  calorem,  et  c;ilorein 
ipsiim  :ide|)luin  ;  —  ulio  iiioilo,  ut  est  iikj- 
liis;  (■!  sic  pr;ciiilclligitiir  :iciiuisitioiii  calu- 
ris.  —  ilr  Vciil.  1.  c.  ;;.  1,  :id  7. 

Ail  qiiiithiiii  diccndum,  qnod  motns  coii- 
lr;irii  hiuluin  suiit  lii,  (pii  li:ibent  opposili/s 
ferminos  u  qitihus  cf  ud  qiios,  iit  dicif  1'lii- 
losoplius  (.").  Phijs.  lext.  18;  c.  .") ).  —  ."). 
Phi/s.  I.  8. 

AIITICULUS  Vll 

UTUl  .M  (JL.VI.IT.VTES  (JU.NTU.Vlll.E  SU.M.MK  I.N- 
TK.NS.K  POS.SLNT  ESSI-:  IN  UOUE.M  SUDJEIJTO 
V\U\    POTENTI.\M    DEI. 

Videfur  (juod  per  divinam  polenfiam  pos- 
sinl  iu  eodem  subjeclo  poni  qualilafcs 
confrarijc  summe  iiifensic. 

1.  Deus  enim  potest  facere  prioler  onli- 
nem  et  cursum  totius  iiatur*;  sed  (juoil 
duo  contraria  summe  intensoD  non  siiit  si- 
mul  iii  eodem  subjeclo  est  secundum  ordi- 
nem  et  cursum  nalur:e  :  e]'go  poterit  Deus 
facere  jira^ter  hunc  ordinem.  —  Tabula 
Aurea  voce  «  Deus  »  n.  ill. 

2.  Pra}ferea,  fempore  passionis  in  supe- 
riori  parle  aiiima^  Chrisfi  fuif  summa  de- 
lccl;dio  et  summus  dolor;  sed  ha?c  suiit 
contr:iri;i  summe  inleiisa  :  ergo  contraria 
in  gradu  iiiicuso  possunf  simul  esse  in 
eodcm  sulijcclo.  —  dc  Vcrit.  q.  2G,  a.  9 
et  10;  o.  Sciil.  dist.  1.'),  q.  2,  a.  S,  qu»- 
stiunc.  2,  arg.  5;  rla,  q.  40,  a.  8,  arg.  i. 

o.  PrcTterea,  polest  Deus  facerc  ea,  quae 
non  iinplicant  contradictionem;  sed  quod 
duo  contraria  in  gradn  inlenso  sint  simul 
in  eodem  subjecto,  contradictionem  iion 
involvit ;  iiam  conlrarietas  non  est  confra- 
dictio,  ut  pafef  ex  iiiulfiplicitafe  oppositfo- 
num  :  ergo  duo  contraria  in  gradu  inlenso 
possunt  siuuil  esse  in  eodcm  subjecfo.  — 
Tabula  1.  c.  n.  370. 

i.  Prcieterea,  magis  distat  Deus  et  homo, 
quam  duo  confraria  sumine  iutensa;  sed 


I)K  r.KNKIiAT.  KT  COIiKKrT.  —  OK.  WXVl  UK  AKTKI; ATJO.NK  —  AllT.  Vlll  ir>:{ 

DiMis  iiiiivil  iiMliir.iiii   iMini.-in.iin   (livin;i>  iii  ('oilciii   siilijn-lo  iniiliio  sc  r.xiirlliiiil.  Palcl 

iiii:i    liy|)Osl;isi  :    ('!-,:.:o  cl   polcril    siiniil    in  cli;iin    c\|ici-iciili;i   iiiini|ii;iiii    vis;is  ossc  in 

cddcinsiihjcclo  |ioiici-c(liio  (-oiili^iii;!  siiiniiic.  siilijcclo  ilii;is  (|ii;ilil;ilcs  i-uii!i;iri;is  in  snin- 

iiilciis;i.  —   1.  ^V/(/.  (lisl.    'i'l,  (|.   '1,  ;i.  i2,  ino,  nl  siiniiniiin  (•;iloi('in  cl  IVij^iis.  Addo, 

;ir^'.  7.  (|iio(l  sc(|iicrcliir  iinll;iin  siilisl;inli;ini  nuilc- 

Scil  ionira  vst,  (jiiod  l'liiloso|iliiis  (  i.  J/c-  ri:ilcm  pos.sc  (•oriniii|ii;  ii;iin  corniplio  lil 

liij>li[is.  Ic.il.  •'21;  I.  ."i,  c.  (i ;  clV.   II.  Mchi-  c\  pii;.;n;i   (•onlr;irioriiiii,  (|ii;c  iion  (-(»iiip;i- 

/)////.v.    siiiii.    i\  c.  .") ;    I.    10,    c.   .V )  dicil,  liiinlnr  sc  iii   ;,n;i(lii   siiinnio.  —   i.  Mrlu- 

(|iio(l  conlriiriii  simiil  cssc  non  possunl  in  plnjs.   I.    I.V;    II.    Mfhiiiln/s.  I,  ,'»;   Tnlmln 

(»(i(lcin,  siciil    iicc  conli-;i(licloric   opposihi.  Auuhixwv  «  polciili;i  »  ii.  17. 

—  'i.  Mi'liii>lii/s.  I.  I.V  ;  crr.  1  1 .  Mchiplii/s.  I.  ,'i.  Kl  c\  liis  pjilcl  ////  olijeiln  nlrinsipic  |i;ii-lis. 

Hkspo.npko   DicK.MiL.M,   (piod  |K'r  polcii-  .\;im  iiriiiimcnl;!  jnioris  piirHs  l;iiiliiiii  pro- 

tiiiin  divin:iin  possiinl  dii;i<  (pi;ilil;ilcs  conlr:!-  Ii;iiil,    |icr    divin;im    polcnti;ini    ;disoliil;im 

riiiMii  i^radii  inlcnso  poni  in  codcm  snbjcclo.  jiossc  siiniil   poiii  iii  co(lciii  snlijcclo   diio 

Kl  r;itio  csl,  (iiii;i  c;i  solnin  siiiil  (livin;i' po-  conlr;iri;i  snmiiic  inlciis:i;  iiisi  (|iiod.  ciiin 

l('iili:c   impossiliili:!,    (puo    coiilr;i(liclioiicm  in    sccimdo   iir.mimcnlo  dicilni-   in    Kliiisli 

involviml ;    ;il  cssc   diuis  contr;iri;is   (pi;ili-  Doinini  p;irlc  ;miin:c  suporiori   rnissn  diio 

tiitcs  in  <>;r;i(lii  intciiso  siiiiiil  iii  codeiii  suh-  contriirlii,  summiim  ^;iiidiiim  cl  siimmnm 

jecto   iion   iniplic;il    contriuliclioncin.    .\:im  dolorcm,  lalso  diciliir  ill:i  diio  rnissc  coii- 

luTceslsecundiim  idciii  ct  respcctu  cjusdcm,  tr;iri;i,  (pii;i  non  cr^iiil  de  oodem  olijcclo. 

eodcin  inodo   sninpli;  :il   si  c.sscl  ;ili(|iiod  (<lr  Vcril.  (|.   -H\,  ;i.    10,  iid  0.)  —  Ariiii- 

cur|iiis    simul    inlcnsc    idliiim    cl    intens(!  mentiim  vcro  ///  roiilrnrium  limtiim  probat 

iii|,q-iiiii,  liccl  idcm  siihjectiiiii  simnl  cssct  non  possc  ii:iliii:ilil('r  diio  coiilr;iii;i  simiil 

alhiiin  ct  iion  alliiim,  non  t:mien  luec  eidein  essc  in  codem  sulijccto,  ipiod  coiicedimiis. 
convenireiit  seciindimi  idem,  scd  secundiim 

divcrsa.  .Niim  essel  iilhiim  nilione  ;ilhediiiis,  AKTlC.lKrS  Vlll 
et   essof    iion    alhiim    r;itioiie    niiiredinis  ; 

sicul  idein  supposilum  Vcrhi  divini  dicitur  i  TULM    .\.\rLU.\iJTi:!i    imissi.nt    i.n    kodem 

hoino  ot  Deus;  ct  coiis^Mpienlcr  liomo  el  sru.M-XTO  kssk  (jl.\lit.\ti:s  (;u.\Tr«.\ui.E 

noii  lionio   sine    nlla  coiilradiclione,  (pii;i  l\  c.h.m»u  hlmisso. 
convenit  illi  esse  lioiniuem  riilione  liuina- 

nitatis   a.ssiimpUo,   el    uon   cssc   iKjininem  Videtiir  (piod  naluraliler  nou  possiiil  iii 

ratioiie  divinie  luituiie.  —   1.  Seiil.    dist.  eodem  suhjeclo  esse  duiu  quiditates  coii- 

-4:2,  q.  "1,  a.  -1,  c.  et  ad  7;  3.  Senl.  dist.  1,  trariie  iii  gradu  i-emi.sso. 

q.  I,  ;i.   I,  ad  I;  ."Jii,  (i.    40,  a.  8,  ad   1;  1.    Dicit    eiiim    Dliilosophus   (  i.    Mehi- 

1.  Pcrilicnii.  I.  9.  pli'J'^'  it\rt.  i20 ;   I,  :},   c.  0),  (piod  si  con- 

Naturalitcr  autem  iion  possunt  simul  esse  traria  essent  simiil,  simiil  etiam  essenl  con- 

iii  oodein  subjecto  diio    conlraria   summe  tradictoria;    calor   iiuleiii    cl    tViiiiis.    ciim 

inteusa.   Ciijus  i'iitio   est,  (piiii   ii:itiir;ililer  secuudimi  sesintcontrari;i,  iiKiuoliijct  •ir;i(lii 

iiniiin  contrarium  concomitiiliir  privatio  al-  sunt  coniriiriii.  —  i.  Mchijili;/s.  1.  15. 

lorius,  ul  dicilur  4.  Melaplii/s.  (text.  "Hj;  4.   Priuterea,  dicil   IMiilosoplius  ibidem, 

1.  3.  c.  0).  Potenlia  eiiiin  natiiridisinateriie  (piod  impossibile  est  idiipicm  opiuari  coii- 

magis  liniit;ila  est  el  tlnila,  qiiain  poteiitia  Iradictoria  simul  es.se  vera,  per  hoc,  (luod 

obedientialis  respoudens  immediiite  causir  impossihile  cst  cuiidein  simiil  luibere  con- 

prinuLMiniversalissimcT.  Privatioauteni,cuin  trarias  opiniones;  opiiiiones  cnim  de  con- 

sit  fornuditer  negatio  tbrm;r  oppositic,  non  tr;idict(M-iis  siint  conlrari;e;  ergo  idem  quod 

polest  stare  simul  cnm   forma   in   eodem  prius.  —  Ihid. 

subjecto.    PraMei-ea    contraria   sunt,    (pue  8.  Prieterea,  confraria  remissa  in  duobus 

sub  eodem  genere  maxime  dislant,  ct  ab  aibjeclis  existeulia,   si   sint    approximata. 


i:.i 


SKCl  .M)A  Si:«:iM).K  —  PlllLOSUlMII.V  N.VTlllAIJS 


imiliio  ji^iiiif  o[  p.itiiiiitiir,  iit  |t;il('t  cxpo-  osso  f|iiiilitiit('s  (•ontraria'  iti  ^m-mIii  rcinisso. 

riciitia;  iiidt'  ('iiiiii  cst,  (pidd  acpia  calclacla  Potcst  aiitciii  lioc  cssc  iiiaiiircstiiiii  cx  iiiiil- 

ali    i,L;iic    taiilo    iiiiiiiis    i'ctiiict    dc    IVi;.ion\  .lis :  ct  /</'/mo  (piidciii  c\  intiira  iiitciisioiiis. 

(piaiilo  pliis  rccipit  dc  calorc;  cr^o  iiiiilto  Ivx  lioc  ciiiiii  caiisaliir  iiitciisio,  ipiod  illiid, 

iiia^'is  agcnt  cl  so  c\|)cllciit,  si  siiil  iii  codoin  ipiod  iiilciiditiir,  puta  siihjcctiiiii,  ipujd  di- 

snltjcclo;    criio    contraria    iii  iiullo  jiradn  citiir  (icri  iiia,uis  caridnin  cx  iiiiiiiis  calido 


pci-allcratioiiciii,  uiajiis pcrlcclnin  invcuiliir 
ol  siio  o|)p(tsilo  iiii|tcrniixtins.  Non  potcsl 
aiitciii  iiiiiiiii  oppositum  inajfis  vcl  niiuiis 
iiiisccii  cimi  aliipio,  iiisi  utriiUKiue  siiiiiil 
essc  |tossil  iii  aliipio  tiradu  insnlijcclo.  Liide 
Italct  cx  dclinilioiiiltus  oorniii,  nt  constal  ctiam  lit,  iit  liahiliias  potcntijc  passlvJC  ad 
cx  4.  Mclcoivl.  J}ii ni in  mnm  cst,  (piod  non     actiim  siiiiiii  miiiuaturpcrapposilioncm  coii- 


possuiit  cssc  in  codcm  suhjccto. — di'  Mnlu 
i\.  '2,  a.   1-2,  c. 

i.  Pnclcrca,  diiritics  cl  mollilics  noii 
possunt  cssc  siiniil  iii  (piocuiKpic  iiradii, 
(piia  aliotpii  conlradictoria  csscnt  siiiinl,  ut 


ccdil  iii  sc  ipsuin  sccundnm  snpcrlicicm, 
wolle  vcro,  (piod  codit.  Sod  cadcin  cst  ra- 
lio  aliorum  coiilrariornm ;  cruo  contraria 
iii  millo  i;radu  possunl  simiil  cssc  in  codcm 
snlijoclo.  —  i.  Melcorol.  1.  7. 

5.  Pnotcrea,  iion  mimis  conlraria  siiiif 
calor  ot  triiius,  atiinc  crror  ol  scioiilia  circa 
caiidcm  conchisionom,  of  diia'  lornia'  siih- 
staiitialcs,  puta  igiiis  ct  atpuc;  sed  iu  nnllo 


trarii,  ila  ut  (piaiilo  pliis  liicrit  apposituui 
dc  calorc,  taiilo  mimiatiir  liahililas  ad  fri- 
,uns.  (2.  Sent.  dist.  4-2,  ({.  1,  a.  l,ad  2;  de 
Malo  ([.  2,  a.  12,  c. )  —  Secundo,  ex  caiisa 
successiouis  mofns,  altcrationis  priescrtiiii, 
pula  calclaclioiiis  vcl  rrigolactiouis  :  lucc 
ouim  csl  dislanlia  nnius  coiitrarii  ab  alio,  re- 
sislcns  actioni  alteraiifis,  iic  simul  possit 
arKpiud  corpus,  v.  g.  calidum,  simul  et  su- 


gradu  polcst  in  codcm   subjocto,  pnta  lio-     hilo  IVigcficri ;  iioii  rosisterct    antom  suc- 


iniiic,  simnl  csse  scioiilia  cl  orror  dc  cadoui 
conclusioiic,  et  in  cadcm  inatcria  non  pos- 
suiit  simnl  esse  du^c  Ibrmae  suhslanliales  : 
ergo  nec  possunt  simnl  esse  duce  (lualifatos 
contrariie  In  quocniKpie  gradu. 

0.  Pnclerea,  eadcin  cst  ralio  (pialilatis  iii 
licri  et  inlacto  esse;  sed  iii  codcm  suhjcclo 
non  possnnt  esse  simul  dua}  qualitates  iu 


ccssivo  altcrafioni  agontis,  nisi  siiiiul  pos- 
scut  in  oodoin  siilijocto  cssc  dno  contraria. 
(CIV.  dc  SensK  et  Seiisilnli  I.  16;  0.  yV*//v. 
I.  5,  )  —  Tcilio, ex  inixtione  :  liiec  eniin,  ut 
inquit  Pliilosoplms^l.  de  Generat.  text.  90; 
c.  10),  dclinilur  miscihiliuni  alleratoruin 
uuio  ;  (piia  (lualitates  contrariic  elementoruiii 
rcmanent  iii  mixto  relVaclic,  atque  adeo  iii 


ficri,  scu  duo  motus  confrarii,  nt  calelaclio  gradn  rcmisso.  (1.  de  Generat.  1.  25;  la, 
et  IVigcfaclio:  ergo  nec  poternnt  siinul  esse  (p  70,  a.  i,  ad  i. )  — Unde  manifestnm  est 
dua3  qualifafcs  in  facfo  esse  in  quocunque     quodqualitafesconfrariiepossunlsimulesse 


gradn  sinf. 

Scd  conlra  est,  (luod  Philusoplius  (10. 
Mclaplnjs.  text.  22  ct  28;  1.  9.  c.  7)  dicit, 
quod  mcdia  cunlrariuruin  componuntnr  cx 
contrariis,  cf  (5,  Plnjs.  text.id;  c.2)  quod 
quando  aTKiuid  mutalur  de  magis  alho  in 
iiiiiius  alhuni,  talis  mulaliu  ost  iufor  coii- 
traria;  quia  catenus  in  tali  alteratione  ali- 
quid  dicilurniufari  dc  magisalho  in  miiius 
albuin,vele  C(jnlra,  (luatcnus  plus  vcl  minus 
habct  dc  altero  confrariorum  :  orgo  in  o(j- 
dem  subjecto  snnt  duo  confraria  in  gradu 
remisso.  —  10.  Mclaplnjs.  I.  9 ;  5.  Pliijs.  1.  4, 


in  oodem  subjecto  in  gradu  remisso. 

.4^/  prinnini  ergo  dicendum,  quod  sen- 
sus  Pliilosophi  osf,  quod  contraria  simul 
ossc  non  possunt  in  codein  subjecto,  si  in- 
tolliganlur  inlcnsiP,  secus  vero,  si  sint  re- 
missce.  Et  ratio  est  ex  dictis(in  c),  quia 
cnm  ad  mixtionom  necessario  coiicurrantelc- 
monfa  secundum  qualilates  refractas,  nt  in- 
do  rosullcl  qualilas  media,  qnic  ost  necessa- 
ria  dispositio  ad  formam  subsfanfialem 
mixti,  oportot  nl  iii  cadem  materia  siut 
opposike  qualitates  in  gradu  romisso,  et  per , 
cunsoqnens  quud  (lualitatem  oppositam  re-| 


Respondeo  dicendum,  quod   neccsse  est     missamnoncomitetnr  privatioaltcrinsoppo- 
dicere,    (inud  in  eodcin    subjeclo   possunt      siUc  iii  co  gradu,  in  (luo  polest  remancre 


DK  (iKNKUAT.  KT  COIllUrT.  —  nC.  XWVI  l)K.\IJKH.\TI(».\K  —  .\l;T.  VIII       I.V» 

(•iini  ill:i  iii  ('ndciii  siihjcflo,   ;i(l   lioc  iil  iii  (•(»in|)lr.\i(»iii    (|ii;ilil;iliiin  iillciius    Milijccli , 

ijln    rcsiillcl    (|ii;ilil;is    |)r;»Mlicl;i.    K    c(»nli;i  ciiin  sint  (ljs|)(isili()ii('s  ;ill('riiis  fdnn:!'  snl)- 

vcro,  ciiin  n('(iin':il  iniscci-i  iiniiiii  clcincnliiin  sl;inli;ilis  r('(|iiir('nlis  c(»nlr;u'i:is    disposilio- 

n.linciis  (iii:ilil;il('in  iii  snniino,  (iiii;i  ;il»s(.i-  iics.   ('.iijiis  si^Mniin  cvl,  (IikkI  divc!s;i'    lor- 

|i,.|vl  ;ili;is  (|ii;ilil;ilcs,  cl  sic  cs.scl  jicnciMlio,  in;i'   siil»st;mri;ilcs  iioii   possnnl  cssc  in  (';i- 

„Hii    ;iiitciii    iiiixlio,    iil    dicil    1'liilosoiiliiis  dciii  |»;irl('   inalcri;i',  (iiii;i  in  iH:"   li;d»crciil 

iii   I.    (Ic  (ininiil.   vcrsns  liiicin  :   lc.xl..  S-i  dis|»osilioncs  (jii;ilit;iliiiii  (»iiinino  conlr:iri;is, 

sq(|.  ;  f.    1(1),  n('C0ss;iri(»  dcltcl  (iii;ilil;it('in  iindc  ncccss:iri(»  orircliir  c(.iilr;idicli(». —  I. 

inl»'n.s;iin  conlr;iri;nn  cons(M|iii  i)riv;ilio  ;dlc-  ilc  (iciicnil.  I.    l'.t  cl   11.  cil-  ;i'l  I.   piirscr- 

rins   (|n;ilil;itis    sccimdiiin  ct»s  <ir;idiis,    sc-  tim  Ojnisr.  ilr  Mi.rliKiic 

cundimi  (|nos  cimi  ips;!  non  polcsl  in  codcm  Ail (iiiiirliim  diccndmn,  (piod  cimKliirilics 

siihjccto  consislerc.  —  l;i,  (|.  TC»,  ;i.  'K;i(li;  cl  moHilics  iniit;il)ilitcr  cons(^(|ii;mlnr  siib- 

t.  Sciil.  (list.  M,  (j.    1,  ;i.  1,  s(.l.   I,  ;i(l  i;  sl;inli;mi  ici,  nt  (liclnm  csl  (snpniii. .•J,;i(l.")), 

Opii.ir.  :]:\  ilc  Mi.cHoiiC.  rccipiimt   iiKij-is  ct   minns.    Tndc   idcni  (lc 

■  A<1  seniiiilinii  diccndnm,  (piod  idco  dii;c  illis  dicciidmn  cst,  (piod  iW  primi^  (pndit;!- 

opinioncs  c()iitr;iriii?  nou  possimt  siinnl  csse  libns  aclivis. 

iii  cotUMii  liominc,  (ln:e  vcro  (pi:ilil;ilcs  con-  Ail   (iuinlinn    diccndmn,   (piod    sciciiti;i 

Iraria*  rcinissa^  |)()ssiint  csse  in  endcm  snh-  c:)rrnmpitnr  pcr  :irmimcnl;ili()iicm  l;ils;iin, 

jccto ;  fpii;i   ojiiniones  conlraria*  ciiiii   siiit  iil  iiKpiil   IMiili^soplms  ( (/c  Loy/'///.  c/  lf>t'- 

(lc  conlradictoriis,  ul  cuiu  (piis  opiiuilnr  dc  vit.  Vilir  c.  -2 ).  Kt  ratiolmjus  est,  (pii:i  :irKii- 

Socratc,  (iu()dsedet,coutrarialiirci,(|ii:i(piis  mcnf;ilio  l'als;i  ut  sic  uoii  liabct  <,M-adns,  scd 

opinatnr    de    eodem,     (piod     uou     scdcl,  cst  indivisiliilistM  lot;i  siimil,cmii  sit;ictnsiii- 

iiecess;irio  debet  oi)iniouciu  conlr:ui;iiu  r:i-  tcllcclus,  cl  secniu  iert  privaliouem  vcrit:itis 

lione  sni  objecti  comit^iri   et  conseipii   pri-  ex  parte  snbjecti;   uude  uou  potest  simiil 

v;itio  opiniouis  opposibn   de  ol)j(M'l(»  coii-  shire   cimi   scicuti;i    iu    eodciu    intcllcclii; 

tradictoiie    opposito.    .\l   iiii;im   (|ii:ilil;ilcin  siciil  c  coiitr;i  scieulia,  cum  sil  cvidciis  (m»- 

cuiilr;iri:nu,    sed  remissam,   non  C()mil;itur  liuitio  rci  per  causain,  (pi;im  scieus  scil  :ili- 

(1    C()nsc(piitiir   privatio  ;illcrius  oppositio  terse  liabereiiouposse,  ut  dicit  IMiilosophus 

iii  (iiiocmKpie  gradu,  ut  dictuiu  est  ( ;id  1  ).  (I .  Poslcr.  Icdt.  o  ;  c.  -2),  uou  polest  starecuui 

—  II.  Mcliiiiliiis.  1.").  eiTorc.  Quod  uoii  coutiiigil  iu  (pi;iril;itll)us 

.1'/  lcrliinn  dicendnm,  quod  cuiu  siiuile  iu  coutrariis  reuiissis,  ul  dictuui  est  (ad :} ).  Cur 

gnuln,  uou  j)o.ssit  agere  iii  siiuile  iii  ifr;i(lu,  auteiu  diui)  IbruKe  substanliales  nou  possiiit 

scd  tauliiin  iu  dissimile,  ut  dicit   IMiiloso-  simnl  esse  iiieadeiu  mateiia,secus  verodiue 

plius  (1.  (Ic  Gciicrul.  lexi.   40  sq(|. ;  c.  7),  (pKilitates  coutrari;e  iu  gradu  remisso,  jaiu 

sicut  ipialitates  iviuiss?o  iu  lequalibus  gr;i-  dictum  est. —  la,  q.  89,  a.  o;  1.  I^oster. 

dibus  sc  c(»iupatinutur  iu  eodeiu  subjecto,  1.  i  {S). 

ita  el  patieus  liabeus  tot  gradus  (in;dit;itis,  Ad  sextinn  diceudniii,  (|uod  idem  j)otesl 

(|  110(1  h;ibet  ageus,  uou  j^otest  ab  illo  pati.  luoveri   duobus   motibus   coiitrariis,    |»iit;i 

Ideo  vcn»  in  eodeui  snbjccto  possuut  esse  tVigefaclioiiis  et  calefaclionis,  iiiodo  tciid;iiit 

du;e  (iiKilitales  coutrariiv  iu  diversis  gradi-  ;ul  terminos  secuudum  illos  gradiis,  iii  (|iii- 

bus,  inodo    uou   e.xceihUur    hitiliido    oclo  biis  se  couip;itiuiiliir  in  (M)deiu  snbjiM-to.  Kt 

gnuluuiu,  ila  ut  uua  uou  exi)cll;»l  ;di;mi;  (pii;i  lioc  uecessario  dicendmu  est,  (pii;!  ;illeraus 

ad  iuixtioueiuilhi' sic  opposita'  recpiirimlnr,  snbjeclnm  ;dlcr;it  illiid  successive,  corruin- 

ut  dictinu  cst(ad  1 ),  iu  eodem  subjecto,  ad  pendo  uimirnm   successive  et  iii  tempore 

lioc  iit  exillis  resultet  (pi;dit;is  nuMlia,  qu;e  coiitr;iri;mi  (pi:ilit;doiii,  erticieuler  per  siiaiu 

est   necess;iria    dispositio  ad  lornumi  sub-  aclioneiu,  ct  lorin;diter  |)crcoiitrari;im  (|ii;ili- 

stmilialeiu  mixti.  At  vero  eaHleiu  exislentes  taleni,  ul  dicliiiu  est(iu  c. ) . 
in  diversis  subjectis  pertineut  ad  diversaiu 
coin-plexioueiu  (|ualitatuiu,  (lua^  est  opposita 


150 


SKCIM>.\   Si:(:iM).K  — 


AliTIClLl  S  l\ 

niU  M    INDIVISIIMI.I-;   POSSIT   AI.TKIIAIII. 

ViihMiii-  (iiKid  iiidivisihilc  |i(tssil  iiJlciari. 

I.  Idcin  oiiim  csl  siibjccliim  Mltcriilioiiis 
cl  lcrmini  .'illcralionis;  nam  anlc(|iiam  ali- 
(|iii(l  movcalnr,  csl  iii  |)olcnlia  ad  diiosac- 
fus,  ad  impcrrccliim,  (iiii  csl  nioliis,  cl  ad 
licrroctnm,  (|iii  csl  lcrmiims  motiis;  scd 
snhjcctnm  inoliis  ad  colorcs,  (ini  csl  alh^- 
ralio,  cst  indivlsihilc,  piila  snpcrticics  cor- 
l)oris,  iindc  cl  a  IMiilosoplio  dcliniliir  co- 
jor,  (piod  sil  c.xlicmilas  jxTspicni  in 
corporc  tcrmiiialo  (de  Scu.stt  ct  Sciisihili 
c.o)  :  crgo  indivisil)ilc  polcst  alterari.  — 
S.  Phijs.  I.  i>;  (lc  Scnsu  cl  SciiKihili  I.  0. 

"2.  PraMcrca,  indivisihilc  polcst  movcri 
localilcr,  iil  aiiiicliis,  nl  manircslnm  csl 
(cfr.  Ia,(i,  .V{,  a.  I);  crgo  siinililerpoleril 
in(livisil)ilc  allcrari  ;  nani  eadem  vidclur 
esse  ralio  moliis  localis  el  alleralionis. 

:}.  Privterea,  anima  esl  iiidivisibilis,  sal- 
lein  anima  perfecli  aniinalis;  sed  illa  recipit 
varias  allerationes,  (piia,  nt  iiHjuit  Philo- 
sopIins(  j.  (lcAiiiiiuilc.ii.  il ;  c.  o),  anima 
movetur  illis  molibus,  quibus  movetur  cor- 
pus ;  corpus  aulem  movetur  motu  altera- 
tionis,  nt  patet :  ergo  et  anima  movebitur 
tali  motu.  —  1.  dc  Aniina  I.  (>. 

-4.  Pneterea,  dicit  Pliilosoplius  (G.  Phi/s. 
texl.  86;  c.  10),  quod  indivisibilesecundum 
(jnantitatem  i)olest  per  accidens  moveri  lo- 
caliter;  ergo  eliam  poterit  moveri  motu  al- 
lcralionis;  nam  etiam  motns  hic  estin  loco, 
ut  dicit  Philosophus  (1.  dc  Anima  tcxt.  39; 
c.  3):  ergo  indivisibile  potest  alterari.  — 
0.  Phijs.  I.   H\  \.  deAnimaX.  G. 

5.  Pn^terea,  actio  lit  per  contactum,  iit 
dicit  Philosophus  (dc  Genemt.  tcxt.  A'^ 
sqq. ;  c.  6);  sed  tactus  est  extremorum, 
at^pie  adeo  indivisibliium;  ea  eniin  se  tan- 
gunt,  qnorum  extrema  sunt  simul,  nt  dicit 
Philosophus  (.■).  PJiijs.  lcxl.±l;  c.  3):  ergo 
actio  alterantis  debet  recipi  in  extrcinilale 
patientis,  atqne  adoo  in  indivisibili.  —  l.(^/e 
Gepcral.  I.  18;  5.  Phys.  I.  5. 
Sed  (xjtilia  esl,  quod   Philosophus   1.  dc 


PIIILOSOPIIIA  N.UTUAMS 
(icnerat.  {tcxl.  {\i\  c.  8)  dicil,  (piod  necesse 
est  (|iio(l  indivisibilia  siiil  impassibilia,  et 
.3.  dc  Cdii)  (  Ir.it.  7;  c.  I  )  dicil,  (jiiod  iin- 
possibilc  esl  in  indivisibili  esse  divisibilc; 
(»mnes  aiilcm  (jiialilalcs  matcriales  sniil  di- 
visibilcs,  iil  dicit  Philo.sophns  ibidciii,  cl 
(■».  /Vrys-.  {Icxi.  87;  c.  10)  dicit,  (piod  iiidi- 
visibilc  iic(pic  movclnr  iic(pie  oninino  iiim- 
laliir;  al  si  allcrarelur,  mularetiir;  ergo  iii- 
divisibilc  noii  potost  allorari. —  1.  de  Gene- 
ral.  I.  -ir>;  :).  de  C(iiu\.  ;5;  (k  /V///.S-.  I.  11 

l»i;si'().\i)i:o  DiCK.NDiM,  (piod  impossihile 
est,  indivisibile  (piaiitilalivum  posso  altera- 
ri.  (aijiis  roi  ralio  diiplcx  allorri  potesl: 
—  jirinia  (jiiidem  ex  iialura  (lualitalis  nialc- 
ri:dis.  (Juod  enim  inost  alicui,  (jnodamino 
do  (•ompreliendilnr  ab  ipso;  divisibilo  au- 
lem  non  potest  inesse  roi  (pianlitativte 
indivisibili.  Omnes  eiiim  (pialilates  malc- 
rialcs  diiplicilcr  divisibiles  sunl:  iino  iiiu- 
do  secundiim  spociem,  quomodo  divisibiles 
siint  colores  medii,  (jui  componnnlur  e\ 
(luabus  spociebus,  pulaexalbo  et  nigro;  el 
bujusmodi  (lualitates  noii  vidolur  possihile 
inesse  rei  indivisibili,  (juia  cnm  passiones 
propriio  causontur  a  subjecto,  necosse  esl 
(piod  passioiiis  composita)  sint  diversa  et 
composita  priiiclpia,  ([iiod  ropugnat  sim- 
plicitati  et  indivisibililatl  subjecti.  Allero 
niodo,  ad  divisionem  subjecti  divisibilis;  et 
hoc  modo  nullum  divisibile  est  in  indivi- 
sibili,  cum  ab  illo  comprehendi  nonpossit. 
(:3.  de  Caio  I.  3.) 

Secunda  ex  subjecto  alterationis.  Iloc 
onim  cst,  inquil  Phllosophus  {[.  dcGeneral. 
texl.  :23  et  :2i;  c.  4),  ens  in  actu  et  sensi- 
bile.  Scd  indivisibilia  qnantitative  non  sunt 
sensibilia,  nec  inactn.  Non  quldom  scnsibi- 
lia;  ut  onim  ait  Philosophus  (de  Scnsa  ct 
Scnsibili  c.  0),  impossibile  est  videre  al- 
bnm,  quod  non  sit  quantum;  et  eadeni  est 
ratio  de  aliis  (pialitatibus  sensibilibus.  llu- 
jus  autem  ralio  esl,  quia  sensus  est  virtus 
in  magnitndino,  cum  sit  actns  organi  cor- 
porei ;  et  ideo  non  potest  pali  nisi  ab  ha- 
beiile  magnitudinem;  activum  enim  dchel 
esse  proportionatum  passivo.  {dc  Sensu  el 
Sensihili  I.  15.)  Neqne  sunt  in  actu,  qiiia 
non    sunt  composita   ex  aclu  et  potcntia- 


A  11 T  1  C  L  L  i:  S     i 


|)l<  (JKNKIIAT.  I:T  COIUUIT.  —  OC.  WWII  I)K  U AllKLACTIO.NK  —  AMT.  I         l.".7 

ClijiisiiKHli  (Irlicl  )'ss(>  siilijccliiiii  iii  :i(-|ii,  |i(is.sit  ;i;!i>n>  iii  |i:iticiis :  (|iii,'i  (iiiiiii-  iikivciis 
til  ('(iiislal  ('\  l'liil(is(i|ili(i  (I.  (Ir  (irnnnl.  (Icltct  i>ssi>  (-(iiiiiiiK-tiiiii  (-iiiii  iiKiliili,  .'id  lioc 
/(',//.  -i'.>;  ('.  .'i).  Kl  rnlid  liiijiis  csl,  i|iii:i  iil  ijisiim  iikivc:iI;  ii:iiii  ;irKH|iii  ;i^'ciis  pro- 
ciiiii  (|ii:ilil;itcs  siiit  ;i(-(-i(lciili:i,  ikhi  iiisiiiil  *lii(-il  iiilriiisc(-c  iii  siilijci-ld  |i;ilii>iilc  sii;iii) 
iii  inal(>ri;i  |)iiiii:i,  iiisi  (|ii;il(>mis  csl  iiirdi'-  rdiiii:iiii  sivc  siil)sl;iiiti;ilciii  sivc  ;i(-(-i(l(>iit;i- 
iii;il;i  fdriiwi  siil)st;mli:ili,  iil  (licliiiii  csl  (sii-  l<'m,  iil  (licliiiii  ol  di'  (-(ildiihiis.  —  \.  tle 
|ir;i(|.  .■{."), :i.  li).  l  iidc  m:inircsliim  cst,  (|iid(l  (ienerdl.  I.  IS;  t.  Nc///.  dist.  K»,  tj.  I,:i.  1, 
indivisiliilc  ikhi  jMilcst  ;illcrai-i. —  I.  df  sol.  I;  7.  /V///s.  I.  ;{. 
(ifiirrnl.  I.    Li. 

\il  priiiiinn  ci-i^d  (liccudiim,  (iiiod   Cdlo- 
ris  siilijccliim  csl   Idliim  cdrpiis  ;i('lii ;   iiisi  OU  FSTIO    XWVIl 

(|ii()(l  siciit  (-(irpiis  iiilriiisccus  iKihcl  supcr- 

li(-icii)  in  p(ilciili;i,  ikiii  ;iiil(>m  ;u-tii,  it;)  cliam  m.:  i{.Mu:i'Ar.TioNK. 

inlriiistH'iis  ikiii  csl  (-olonilum  :i('lii,  scd  iii 

potcnlia,    ipia'   rcdiicitiir    ;k1    ;i(-|iim  l;icl:i  Dciiidc  (•onsidcnmdiim  cst  ih;  i'ai*cfaclione. 
corporis  divisionc.  Kl  nitio  cst,  finia  color  in- 
trinsccns  dcfcctii   liiniinis  noii  cst   visihilis  CIUCA  (JKA.M  (jr.KlirNTITl  DIO  ; 

iii  :i('lii,   scd  iii   polcnli:!,    C(ildi'  :iiilciii    c\-  ,    ,.  .... 

'  .    .  1.  l  liiiin  rarclactio  sit  altfi-atio. 

Ii-iiisocns  ralionc  liimims  csl  vis s  actii.  ^    (-t,,,,,,  ;„  ,a,.,.ractiono  aci.ii.atm-  ....va  (lua..- 

—  r/c  Seiisu  i't  Seiisiliili  I.  li  cl  7.  titas. 

A(^  ficrundiim  diccndimi,    (|iiod  an.aoliis 
non  cst  indivisihilo  (inai)tit:)tiviim,   i\o  (pio 

proccdil  ai-j,n)ni(M)liim,   scd  (>st  siilisl;iiili:i  iTnrM  u.u{i:i-\vcTio  siT  Ai/rEn\Tio. 

s|)irilu:ilis. 

.1//  Iriiiuiii  diciMidiim,  (|iid(l  similitcrani-         Vidcliir  (piod  i'ai'cf;ictid  ndii  sil  :ilt('r;ili(). 
iii;i  i-ation;ilis  non  ost  iiidivisihilc  (iii;inlil:i-      I.  Dicil  cnini  IMiilosoplius  (  i.  Phi/s.  tc.rt. 

liviiin,  ut  Jiclum  osl  do  aii.uclo.  Dliilosophus  8i-;  c.  0  ),  qnod  rareficri  alitpiid  nihilaliud 

antcii)  loco  citafo  conlra  phildSdjilios  asso-  ost,  (pKim  ejus  maloriain  rociporo  m;ijoros 

rcntcs,  ;mim;im  noii   ^ilitcr   iiidhilciii  cssc,  dimonsionos,  por  roductionon)  do  poloitia 

iiisi  socimdum  (piod  moYetcoi'i)iis,  j)rohat  o.\  in  acluiii;  ((niilensnri  anlem  e  conlra.  Sod 

lali  posiliono  so^pii  lioc  incoiivonions,  (piod  lioc  ost  i'a)'ofactionom  porlinoro  potius  ad 

dohcrct  illis  inotihiis  movei'e  corpus,  (pii-  auiiinontiim,  cujus  tormimis  est  (pi;intil;is; 

hns   ipsa   niovetiir,  ol  o  contra  ,(piod  illis  dicit  ciiiiii  IMiildsopluis  (  [.de  Genenit.  h\rt. 

niotihns  )n(ivTatur,  (piihns  ijisa  )iiovot  co)'-  •2~);  c.  .')  ),  (piod   gonoratio  est  ci)'ca  sub- 

pus.  —  I.  ile  AniiiKi  I.  0.  slanti;mi ,  augmontum  voro  circa  fpiantila- 

A(l  (jiiiirliini  diccndum,  (piod  idoo  potost  lom,    et    allor;ilio    circa    passionos.    Kj-go 

)novci'i   localitor    iiKJivisihilc   coiijiinctum,  rarofactionon^vst ;dloratio.  —  A.  Plii/s.\.  li; 

quia   inoto   toto   corporo  localitor,  nocosso  ia,  q.  1):^,  a.  :>,  ad  I ; -2.  .SV/</.  dist.  18,  (|.  I, 

esf  inovori  (^a  qu;v  snn!  iii   Idlo,  ut  mota  a.  I,  arg:2  ot  inc. ;  I.  do  Genorat.  I.  II. 
navi  )novo)itnr  o;i   (pui^  sunt  in  iiavi ;  noii         "2.  I'r;vloi'c;i,  (pi;iiilitas  non  solum  ange- 

fainoii  potosf   ;iltora)"i   ptn*  accidons,  qiiia  tur,  iii  (piantu)))  ost  (pi;inlifas.  sed  oliam  in 

qiiod  sic  )))(wofnr  por  accidcns,  \civ  iiiut:it  quanlum  esf  f()i')na  accidonfalis;  nisi  (piod, 

lociini  iii  so  salfom  )'ospocfn  aoris,  n  quo  in    (pianlum    cst   (pi;iiilil;is,    auiiclnr    per 

prius  circiimdal);itiir.  Al  iiidivisihilc  iiullo  additionciii,  iif  pafol  in  vivenlibus;  in  (pian- 

inodo  pofesf  essc  capax  in  sc  iillius  cpiali-  fiim  vero  form;i  accidontalis,  augefur  per 

tafis  n)ate)'ialis,  ul  dicfu)n  ost.  —  (i.  Plii/s.  intensionem,  uf  ost  in  i-arofactiono.  Sed  per 

L  \'2.  ufranKpio  miifafionoin  (piod  osf  quaulum, 

A(l  quinliim  dicondum,  quod  contacfus  lif  magis  (pi:iiifuin;  orgo  sicut  augmontiim 

est    tantu)n   condilio   agenlis   ad   lioc,    ut  quanlifatis  priori  modo  terminafurad  (luan- 


i:.?< 


SKCC.ND.V  SKCIND.I'  —  IMIII.(N)I'III.\   .\.\Tlll.\LIS 


tilatriii,  il:i  ft  aii,i:iiiciitiiiii  (tiiaiitilalis  po- 
stcriiiri  iiiodo  Irriniiiahilur  ad  (iiiaiililalfiii; 
cl  sic  larclactio  iioii  cril  allcralio,sC(l  poliiis 
augiiiciitalio. —  la  ::Ja',  ii.  5:2,  a.  "2,  ad  I; 
±i±i\  (1,  •ii.  a.  ."),  ad  I  ;  I.  Snit.  disl.  17, 
(|.i>,a.  1. 

;].  PraMcrca,  si    rarcraclio  csl   altcralio, 
ina\iiiic(|iiia  imiiicdialiis  cl  piiiiuis  lcriiiiiiiis 
rarcraclioiiis  cst  rarilas,  ipia'  cst  (pialilas; 
scd  raritas  ct  dciisitas  iioii  siiiil  (piaiilatcs, 
ut  collijiiliir  c.\  1'liilosoplio.   Naiii  iu  "2.  de 
Geneml.  lexl.  8  (  c.  ±)  iiilcr  ('oiitrarictatcs 
socuiidiiiii  tacliiiii,  (pias  scplciu  cuiiiiicral, 
nou  iioiiit  raruiii  cl  dcusuui;  cl  iioii  uisi 
ipiia  uoii  suiil  (pialilatcs   pliysica),  scd  po- 
sitio    partiiiiu  iiiatcria^  siuuindiiui  proplu- 
(piuui  iii  dciiso  ot  spcunduiu    roiiiotuiii  in 
raro.    VA  text.    riH  (  c.    (i  )    idco  coiiiparat 
(piautilatein  chMncntormu  (piautitati  slella- 
riim,  licct  noii  sit  eadciii  maleria  utroruui- 
(|iie,  (piia  tauliim  faclt  comparationein  se- 
cuuduiii  raruin  el  deusiim,  ipia'   non  ad- 
duiit  super  partes  niaterijp  entitatcin,  qua) 
sit   esseiitialilcr  (pialilas,  sed  potius  situm 
in  parliiius  inateriic.  Ergo  rarefitctlo,   (iu;e 
est  motns  ad  raritdtcni,   non  cst  allcratio. 
—  2.  (le  Genemt.  1.  2  et  7. 

A.  Pneterea,dicit  Pliilosoplius  (  i.  Pln/s. 
text.  81;  c.  0),  ([uod  rarelieri  niliil  aliud 
est  ({uam  materiam  accipere  majores  di- 
niensioues  per  reductionein  de  potentia  in 
actuin,  coudensari  autem  et  conlrario  ;  ergo 
rarilas  et  dcnsitas  non  sunt  cpialitates,  sed 
(pianlilates.  —  4.  Pln/s.  I.  14. 

5.  Pra^lerea,   dicit  Philosoplius  (8.  Phi/s. 
text.  55;  c.  7  ),  quodraritas  et  densitas  suut 
congregatio  et  disgregatio;  sed  ex  eodem  ibi- 
dein  ha^c  pertinent  ad  niotum  localem:  ergo 
rarefaclio  non  est  alteratio.  —  8.  Plnis.  I.  1  i. 
Sed   coutm   est ,     I.    ({uod    Philosophus 
(7.  Pln/s.  text.  ii;  c.  ±)  dicit,  quod  mofus 
ad  raritatem  et  densitatem  est  alteratio,  eo 
quod  raritas  et  densitas  sunt  qualitates;  sed 
rarefactioet  condensatio  sunt  motusad  rari- 
tatem  et  densilatem :  ergo  rarefaclio  est  alte- 
ratio ;  luec  enim  estmotns  ad    qualitatem, 
ut  diciliir  5.    Plnjs.    {text.  i8;   c.  2).  — 
l.Phys.li-A.  Plnjs,  l  ii;  5.  Phijs.  1.  5. 
2.  Pr^terea  idem  Philosophus  (7.  Phjs. 


text.   \\\  c.  .{ )  cx  eo  jirohat  iu  (pialitatihiis 
prima'  et  (iiiarla'  speciei  non  esse  altcralio- 
neiu  priiiio  et  priucipalitor,  sed  secuudario, 
(piia  hujiismodi  (pialitatos  conseiiuiiliir  alti'- 
rationes  primariim  (jiialilatum  seusihiliiiin. 
.Miitalio   cuiiii  sccuiiduui   ligiiraiii,    iiKpiil, 
conseipiilur  mutatioucm  sccuiidiiin  rariiin 
el  (leiisiiiu;ctad  iniilatiouem  seciiuduui  ciilo- 
icin  cl   h-igus  scipiitiir  mtilatio  sccundiiin 
saiiilatem  et  a^gritudinem.   Ilaritas  cniiii  ct 
dciisitas,  sicut  calor  et  frigiis,  sunt  (piali- 
tates  sensihilesad  tortiam  specicm  pertincii- 
tes;  ligiiia  vero  pertinct  ad  (iiiartam  speciem; 
sanitas  aulciu  et  icgritudo  ad  priinam.  Krgo 
rarefaclio,    (ju;l'  termiuatur    ad    raritatciii 
etdensitalem,  est  alleratio. — l.Plnjs.  I.  5. 
.").  PraMcrea,   ilhe  suut  qualitatcs,   (pur; 
diversitlcant  qualitates  ct  non  (luanlitates, 
seu  qiue  sunt  immediata  principia  diversa- 
riim  (pialilalum.  Scd  hujusmodi  suut  rari- 
tas  el  densilas.  Sunt  eiiiin  immediata  priii- 
cipia  gravitatis   et   levitatis;   cx  dilferentia 
cnim  raritatis  et  dcnsitatis  scquitur  dilfe- 
reutia  gravitatis  ctlcvitatis,  utdicit  Philo.so- 
jilius  (4.  Phjs.  text.  85;  c.  9;  et  S.  de  Ca'lo 
lcxt.  iO;  c.  i).  Ergo  raritas  ct  dcnsitas  sunl 
(pialitales;  et   per  consequens  'rarefactio, 
(pia}  ad  raritatem  tendit  tamquam  ad  pro- 
priuin  lermimim,  erit  alteratio.  — 4.  Plujs. 
I.   ii;   .ja,  ({.  77,   a  7,   ad  i  et  2;  S,  de 
Cado  \.  S. 

Respo>7)EO  dicendu.m,  (fuod  rarefaclio  per 
se  primo  est  ad  (|ualitatein,  puta  ad  rarita- 
lalein,  secundario  vero  ad  quantitatcin;  et 
pcr  consc(piens  rarefactio  est  pcr  se  niotiis 
alterationis.  Ad  ciijus  evidentiam  sciendiiin 
est,  quod  quantitas  dimensiva  est  ({uorum- 
dain  per  accidens,  sicut  albedinis,  qua?  dici- 
tiHMiuanta  secuudum  quantitalem  superfi- 
ciei,  ut  diciturhiPrtprf/cr/m.(cap.  dequauto, 
c.  7,  al.  G);  uude  n(3n  augetur  nisl  per  ac- 
cideiis,  sed  per  se  invenitur  in  corporihus, 
(fua*  per  se  augentur.  Iloc  autem  duplicitor 
contingit:  quia  aIi(piando  id,   quod  accipil 
majorem  quantitatem,  movelur  dequantila- 
te  miiiore  in  majorem;  aIi(iuando  est  siuc 
motu   illius,  (juod  augeri  dicitur.   Et   lioc 
contingit,  quando  efficitur  major  quantitas 
per  additionein  quantilatis,  sicut    quaudo 


|)K  C.K.NKIIAT.  KT  (.(»UHl  l'T.  —  (.H  .  WWII   |iK  l;  \llKK\(.TI(t.\K  —  .\l;T.    I  I.VJ 

aildiliii'  (|ii:iiitiiiii  <|ii:iiil(i,    iil  li^iiiiiin  li^iio  iiio  cst   :i|[)>r:ili(i,   iil   (licliiiii    ot    (  iii    c.  ). 

vcl   liiic.i  liii.i';   iiikIc  lioc  csl  Jiiij^iiicnliiiii.  -l'/ /«•/•//*//// (liccndiiin,  (|n()(l  inr;in'f:icti(j- 

scd  non  inoliis  :iii^'inciili.  nc,ciiin  v:ii-i:ili()(|ii:intit:itisfj:itc.\c()nsc(|iicii- 

OikkI   :iiilcin   :ili(|ni(l   niovciitiir  :i(l  in:ijo-  ti,  ncccs.sc  rst   (jiiod  :icf|iiisiti()   (|ii:iiilit:itis 

rcini|ii:iiitit:itciii,  ciintiiiL:il  dii|ilicilcr:  vcl  it:i  s:illcni  in  <.;cnci-c  c:iiis.-c  criicicntis  sit  poslc- 

ijnod  (|n:iiitil:is  sit  pcr  sc  tcrininns  niotns,  rior  :iC(|iiisitionc  i-:iril:itis,  iil  di(-|iiin  csl  ( in 

vcl  consci|ii;itiir  tcrininnin.  (Jinindo  (|n:iiili-  c.  ;  cl'.  i.  Plii/s.\.  Ii;   \.ile  (ivnerul.\.  \'v). 

I;is    csl    |icr   sc  lcrininiis    molns,    oporlc!  Idco  vcio  r;iril;is  ct  dcnsihis  non  poniinliir 

i|iiod  ihi  sil  ;id(lilio  ;id  loliiin  c!  :id  (|ii;iiiili-  iiilcr  (|ii;ilit;ilcs   l;in,iiiliilcs  ,   (pii:i   liccl  ilhu 

licl  |>:ii-tciii,  iil  lotiiin  :in<zc;itiir  ct  i|ii;clil)cl  siiil  (|ii;ilit;itcs,  iit  oslcndil  Pliilo.sopliiis  lo- 

|):irs  cjus,  nl  in  :iiiiiii:ili  ct  pkiiihi:  ct  tiinc  cis  siipni  citiilis  ct  siippoiiit  in  codcni  "1.  de 

esl  propric   inotns  ;iii|^incnli.    riidc  nioltis  (ienenif.  le.r/.   17;   (-.  ."5  ( (-f.    -2.   dc    (ieiie- 

;ni<;incn(i  non  cst  nisi  in  Ii:il)ciililMis  niilriti-  ral.  I.  ;));  iion  t;iiiicn  siint  ipi;ilit;ilcs  pliy- 

vain.  Konscipiitnr  ;iiilciii   (pi:iiilit;is   tcrini-  sic;i',    (pii|)pc    (pi;c    rcporinntnr    cli;iiii    in 

iiiiin  inoliis,  (pi:ui(l()  csl  :id  loi-iii:iiii  :iliipi:iin  corporihns   (-(clcslihiis,   iii  (piilnis  non    rc- 

(piain  consc(piiliir  ;ili(pi:i  (pi:inlit;is  ;  i-iiilihct  |)ci-iiiiiliir   (pi:ilit;itcs    t;ini:il)ilcs,   (-iiiii    iioii 

cniin  loriiKi' dcbctiir  (pi;iiitil;is  dclcrniiii;il:i.  convcnianl    ciini    corporilnis   siil)liiii;iriliiis 

Kt  tpiia  niolns  non  spccilic;iliir  nisi  ;il)  co,  iii  jicncrc  pliysico  corporis,  scd  t;iiiliiiii  iit 

i|iiO(l  cst  per  sc  tcrininii^;  inotns;  idco  t:ilis  ••(Micrc    loi-ico,  ttt    s;cpiiis   dictiiin    cst.    Kt 

iiiotus  non  dicilitr  pcr  sc  ntoltts  ati^Mnctili,  (pii;i  r;tt-it;ts  consciptittir  tii;ilcri;iiit  cx  co, 

s(^(l  vd  ^MMicr;itio,  si  sil  rotina  snl)stanti;ilis,  (piod  est  pauca  snb  inaiinis  dinnMisionilnis; 

sicut  (piaiulo  ex  aere  111  i.miis;  vcl  allc:;itio,  |)roptcrc;t  i-arit;ts  nott  (li(-i!ttr  ;i(1(I(Mc  siipr;t 

.si  sit  forina  accidcnlalis,  i)iil;i  t-arilas;  sicut  p:it-!cs  tnatcria'  cnlit;il(Mti,  ipta'  sil  css(Mili;t- 

patet  iu  rarefactioncacris.  liidc  in:tnilcslttiii  litiM-    (pt;ili!;is,    (pii;!    (itt;ilil;is    css(Miti;ilit(M- 

cst,  (|iiod  nircfaclio,  per  sc  spectal  :id  iiio-  sttitipt;!  csl   accidcns    coiisc^pKMis    loriii:int 

tiiin  all(M;ilionis;  ti;itn  in  rarefacrioiKMaria-  sttl)sl:ttili;ilcin,    siciil    (ptanlihis    cl    r;iri!;is 

lio  (pi;tiililalis  sc  liahct  cx  conscipKMili:  sictit  iti;iUM-i;ttii.  rtidc  csl  (piod  pliilosophi  ;it!(Mi- 

ox  motu  (iiii  esl  sectttidutn  locitiii,  varialttr  diMilcs  ordiiKMii  p^issihiliutii  (pt;ili!;iltiin  sc- 

iiiotus  sccunduin  siluin,  (|uia  v;iri:i!io  siliis  cunduin  propitKptilalcin  ;»(!  iii:ilcri;ile  priii- 

C()nse(|ueuter  se  liahet  ad  v;irialioncni  loci.  cipitun,  dixerunt   i-aril;ilcni    ot  doiisit;ikMti 

—  't  .Pln/s.  I.  r»..  1.  PlnjsA.  ict.");  l.Seii/.  esso  principiitin  otiiiiiutn  (pi^dihilitiit  siMisi- 

ilial.  17,(1.  :2,  '••  l,t'. ;  i. 'St'///.  r//.v/,  1:2,  (|.  I,  hiliittii.  —  V.  supr:i  ([.  S'3ji\.  2,  c. ;  :»;i,  ([. 

a.  I,  sol.   o,  ad  (i;  :h,  (|.  77,  a.  -1,  ;iil  .">;  77,  n.  2,  ad  .i;  i.Sen/.  dist.   12,   ip   I.  ;i. 

I.  (/('  deiierd/.].  li;  8.  Pln/s.  I.  I  t.  I,  sol.  .»,  :i(l  (i;  Tnhida  Aiiren  voco  «(|u;iii- 

A(l  primiini  crgo    diceudum,   (piod  dcll-  lit;is  »  n.  4;  i<.  Pln/s.  I.  I '(.. 

nilio  rarefaclionis   a  IMiilosoplio   allala    i.  Ad  quur/uni  dicendiim,   (piod    dcrmilio 

Pliijx.  esl  ah  elTeclu.  Nain  variatio  (pi^iiili-  rari  posita  a  Plitlosoplio  non  esl  foritKtlis, 

talis  et  ac(iiiisiti()  in;ijoris  exteiisionis  ipsitts  .scd  vcl  ah  eneclti,  iit  dictuin  est  (iu  c), 

est  elTeclus  i-arilatis.  N;itii  con.scfiucuhM-  sc  vcl  a  causa;  (piia  rarilas  coiisi|iiiilic:it  vcl 

liabet  ad  illiiis    acipiisilionem,   itt    dictuin  comiol;it  parvam  inalcriain  snh   iii;ijiiiis  di- 

esl  ex  Philo.soplto  :  ad  rarutii  euitii  sc(iuuti-  niensionihus,  iit  dictum  ost  (ad  3). 

tur  lcno,  inolle,  porosum  el  fraiiiiihile;  ad  Ad  quin/iim  dicenduni,  quod  conjrrojia- 

deiisuni  vero  socitiunlur  jitavo,    diirum  ot  tio  ot  disgro.i!:atio  corpornin  existontium  iii 

sonahilc.  —  i.7V///.s-.  1.  li;  7.  Plnjs.  I.  \;  actu   ad    molum    localom    portiiient ;    sod 

oa,  q.  77,  a,  7,  ;ul  I  ol  2.  congregatio  ot  disgrogatio,  socundum  (piod 

Ad  senindiini  dicendum,  quod  rarefactio  oadom  maloria  conliiiotnr  suh  niagnis  vol 

cst  augnienliim  improprio  dictum  et  secuti-  p;u'vis  dimensionibus,  ut  contingit  in  rarc- 

dario  ot  ex  consetptonli,   iion  auhMn  pt-o-  faclione,  non  portinont  ad  inotuni  localem, 

prie  el  primo  ac  ptn- se;  nam  pcr  sc  pri-  sed  ad  motum  alteralionis. — 8.  P////.V.  I.  I  i. 


11)0 


SKCr.NDA  SKCl  ND.K  —  PlllLOSOPIIl.V  N.VTLKALIS 


AUTICll.lS     11 


UTRLM    i'i:k    KAiiKFACTioNEM   ACQrm.vrrii 

M)VA    OIA.NTITAS. 

Vidcliir  (|ii()(l  |ti'r  rarcfiiclioncm  nou  ac- 
(|uir:itiir  n(i\a  (|iianlilas. 

I.  hicil  cniin  IMiilosopinis  (7.  Plnis.  Iv.rl. 
1 1  ;  c.  -2),  (|no(l  rarclactio  csl  allcratio;  scd 
j)LM'  hanc  non  ac(|niritiir  (|iiantitas,  scil 
qnalilas:  oriio  pcr  rarclactioncin  non  ac(|iii- 
ritiir  (|nanlitas. —  7.  Plnjs.  \.  A. 

^l.  IVictcrca,  dicit  Pliilosoplins  (i.  /*A//.s'. 
lert.  8i;  c.  !)),  (pioil  ila  in  rarcfactione 
anifclni'  (jnantitas,  sicul  in  altcrationc  an- 
lictni'  (pialilas;  (|nia  niinirnin  sicnt  in  alti^- 
ralionc  carKlnin  (it  inaiiis  calidnin  iinllo 
advcnicnle  calido  in  niatcria,  cpiod  non 
essel  calidiiin;  ita  iii  rarefaclione  quantnin 
fit  majiis  qnantnin,  niillo  adveniente  (pianto ; 
eriio  in  rarefactione  non  ac(piiritnr(piantitas. 
—  -i.  Phiis.  I.  U. 

i\.  Pra*lerea,  iii  rarefaclionc  quantum  ac- 
quirit  majorem  iocum.  Sed  niajor  locus  non 
debetur  (pianfilali,  sed  extensioni  (pianfita- 
tis.  Ideo  enim  (pianlitas  ac^piirit  majorem 
locuin,  (piia  extenditnr  magis.  Sed  e.xtensio 
([uantitalis  non  est  quantitas,  Uim  quia  nec 
intensio  qualitatis  est  (pialitas,  ut  dictnm 
esl ;  linu  quia  Corpus  Chrisfi  in  Eucharistia 
habet  (piantifatem  et  parfibilitalem,non  ta- 
men  habet  ibi  extensionem,  licet  illam  liabeat 
in  coelo.  Unde  posset  Deus  creare  nnam 
sub.stanfiam  qnanfain,  qu;e  non  haberef  ex- 
tensionem,  haberet  tanien  partibilitatem  et 
qnanfifatem.  Ergo  per  rarefacfionem  non 
acquiritur  quanfitas.  —  Cf.  siipra  q.  8G, 
a.  o  et  i;  Caprcoliis  in  "1.  Seul.  dist.  18, 
q.  1,  ad  secundum  Aureoli  contra  primani 
conclus. 

4.  Pra?ferea,  si  in  rarefacfione  acquirifnr 
nova  quantitas,  sequunfur  inulfa  absnrda. 
Nam  primo,  vel  quantitas  nova  advenit  ma- 
leriie  habenti  quantitatem  vel  non  habenti. 
Si  detur  primum,  sequitur  penetratio  di- 
mensioiuun,  cum  in  eadem  parte  materire 
ponantur  dUcT  quanfitates;  prjeterea  sequi- 
tur  duo  aceidentia  solo  numero  distincta 
esse  in  eodem  subjecto,  qnod  cst  absur- 


diim,  qiiia  accidentia  numeranfiir  per  siib- 
jecla,  nt  dicliiiii  csl.  Secinidmn  vcro  dici 
non  |)otest,  (|iiia  materia  natiiralitcr  existere 
non  potcst  sinc  (piantifatc,  ut  dicitiir  I.  ik 
(ieiieriil.  (lexl.  :\\  el  :\'1\  c.  5).  Secundo 
se(piitiir  rciii,  (pi;e  rarefit,  sein|)cr  fieri 
diiplo  majorcin,  (piia  nova  quantilas  adve- 
nil  cuilil)et  parti  materia!  (piantie.  Terlio, 
minorcm  (piantitatcin  tanlum  loci  occupare, 
(piantum  occupat  major.  Quarli),  Christi 
Domini  Corpus  inciperc  esse  siib  (piantitate 
vini  consecrali  rarescentis,  (juod  tamen  esl 
falsuin,  ciiin  illa  (pnHilifas  non  sit  conse- 
crala.  QniiiU),  vi  agcnfis  natnralis  produci 
(pianlilatem  extra  subjectnm  in  rarefactione 
vini  consecrali,  (piod  tamen  est  impossibi- 
lc.  Ergo  idem  quod  prius.  —  1.  de  Geiie- 
nil.  I.  13  et  W. 

Seil  conlra  esl :  I.  quod  Philosophus 
(  I.  de  General.  lexl.  r]3;  c.  5)  dicit,  quod 
quando  ex  a(|ua  gcneratur  acr,  major 
quantitas  acquiritur;  sed  illa  generatio  ae- 
ris  ex  aqua  fit  per  alterationem  rarefacien- 
tem  aquam  ad  hoc  ut  possit  suscipere 
(pianfitatcm  rcquisitam  ad  formam  sub- 
stantialem  aqiuo,  ut  dicit  Philosophus(  1. 
Meleorul.  sum.  I,  c.  3  ):  ergo  in  rarcfac- 
tione  acquiritiu'  qualitas.  —  1.  de  Geni- 
ral.  I.  14;  I.  Meleorol.  \.  3. 

2.  Praeterea,  ad  raritatcm  necessario  se- 
quitur  quantilas,  sicut  ct  lcvitas  et  moUilies, 
ut  dictuin  cst(art.  pra^ced.);  sed  per  rare- 
facfionem  acquiritur  raritas,  ut  dictum  estjj 
(ibid.):  crgo  per  rarefactionem  acquiritur 
nova  quantitas. 

3.  PraBtcrca,  materia  non  potest  mulli- 
plicari  nisi  vel  secundum  quantitatem  vel 
secunduin  substantiam  maferi;e.  Scd  non 
potest  inultiplicari  matcria  sccundmn  quan- 
fifatem  nisi  per  rarefactionem :  sicut  poste- 
riori  modo  multiplicatur  vel  pcr  creationeff 
vel  per  conversionein  alterins  in  ipsiiin 
Ergo  in  rarefactione  acquiritur  nova  qiiaii 
titas.  —  la,  q.  il9,  a.  1,  c. 

Respondeo  dicexdu.m,  quod  per  rarefa, 
ctionem  non  acqniritur  quantitas,  sed  nov;; 
extcnsio,  seu  majus  et  minus.  Potcst  auten' 
boc  esse  manifestnm  cx  multis  :  —  et  prinut 
quidem ,  quia  per  rarcfactioncm  ct  conden 


I>K  (ilvNKIIAT.  KT  COliiiriT.         n\\  WWII   DK   II  \i;KK\r.TI(»NK  —  A.    II  H;i 

s.ilidiicm    (|ii;iiiliiiii    lil    iii;i.jiis   vci    iiiiiiiis,  fliilosdpliiis     L    l'/ii/s.    (Ic.it.    80     sijii ; 

vcl  i!i;i;iiiiiiii  cl  |i;irviim,  sivc  siiiii;iiiliir  li;n-  c.  !) ).     Iiidc     m;iiiirfsliiiii     csl,     <|iio(l     iii 

;il)S(iliil('  sivc  rcspiTlivi';  m;i;.miim  ;iiil('iii  cl  iMrcliiclioiic    iioii   ;(C(|iiii-iliir    iiov;i    i|ii;iiili- 

|Kirviiiii  scii  iiKijiis  cl  miiiiis  (iiioiiiodociiii-  las,    scd  iioviis  moiliis    iiov;i(|iic  pcircclio, 

ijiic  siiiiipl;i  iioii  siml  (|ii;iiilil;is,  scd  p;issio  (pi;i    ipi;iiilil;is    |i|-;i'ccilciis    in    iiialcri;!    lil 

ipi;mKI;ilis  .sccimdiim  sc,  iil  dicil   Pliiloso-  pcricclior   cl    cxlciisior,   il;i    iil    li;il  iiiajor 

|)liiis(  'kM('Ii'i>Ii!I'<.  Ii'i'I-  18;  1.  (,  c.   I.")). —  molcs  m^ijonpic  dimcusio,   siccpic    pr^rcc- 

r».  Melditlnjs.  I.   1.^,  ;il.   18.  — ScchikIo,  il;i  dciis    (pniiilihis   occii|)cl    iii;ijorcm    lociim. 

v:iri;iliir    (pi;iiilil;is    iii    r;ircraclioiic,    siciil  —   l;i  ::i;i',   (|.    .'»i>,   ;i,   -2,  :id    I;    ±i    ±i\ 

ipi;ilil:is  iii  ;illcr;ilioiic,  iil  p;itcl  c\  l*hiloso-  (|.  'li,  ;i.  .*>,  ;id    1;   C.iiprcoliis  iii    I.   Siuil. 

|)lio('i-.   Plii/s.  If.rl.  81-;c!t).   Iii    ;dlcr;!-  disl.    Ii',    ([.    I,    ;i.    ;!,  ;i(l    (pnirhim  Scoli 

lioiic  aiilcm,  pcr  (pi;im  vcilii  !ir;ili;i  ;ici  lil  (pio;i(l    prim;im   coiicliis. 
r;irior,  c;ilor  ;icris  iioii  lil  imijorpcr  ac((ni-         Ad primutnvvii^o  iirinnr  jnnlis^Wvnuhini, 

silioiicm    iiovi  c;iloris;  scd  pcr  lioc    ipiod  (piod  pcr  rarcf;iclioiicm,  ciim  sil  iillciMlio, 

iMl()r|)r;rccdciis  pcrrcclius;icltial  siihjccliim,  jicr  sc  primoiicipiiriliir  r;irilas;  seciiiid;irio 

|iii;i    iiimiriim    (l;il    pcrfcclius  osse   (pi:im  vci-o  ot  cousccutivc  iii:ijor  molcs  cl  dimcii- 

|iriiis.  Kiim  ciiim   ibi  iiou  sil  iiova  form;i,  .sio  (piaiilihilis,  scii  v;iri;i!io  (pi;iulil;ilis;  sic- 

ilchct  cssc  iioviim  cl  piM'fcclius  es.^.\  Ki^uo  iil  v;iri;ilio    sociiudiim    situm    coiisc(piilur 

simililcr  iii  r;irclaclioue(pi;iiilil;is  priecedeiis  luoliim  sccuudiim   locum,    iii   dicluiu   est 

11(111  lil   iii:ijor  pcr  i;euer;iliouciu  vcl   ;iddi-  supr;i  (;irl.  i)r;eced.  iii  c. ). 
rioiieiii  iiov;o  (pi;iulil;ilis,  scd  uova*   perfc-         .h/ .src////f/(//;/,  diceudum,  (piod  lioc  ohje- 

•lioiiis  priecedeiilis  (pi;uilil;itis.  —  i.  /V///.s-.  ctuiu  i)roh;il  iuleulmu,  iiimirmiKjuod  in  r;i- 

l.li;  I.  ilc  Geiicnit.l.  li;  Kiipreolus  iii  -1.  rclactioue  uou   prodiicitiir  (pniiilihis,  siciit 

Sc///.  dist.   18,  (j.   I,;i.  .>,  :i(I  primum  Scoli  iu'c  iii  ;illeralioiie  seu  iiileusioiie  (|u;dit;itis 

•Diilni  (pi;u'l:uu    couchis.  —  Tcrlio  ,    ciiiii  producitur  uova  (pialilas,  sed  iilrohi(pie  ;ic- 

raref;ictio    (pi;iiili    sil    (piodd^im    ejus  ;uig-  (jiiirilur  iu;ij()r  perfeclio,  seu  perfeclius  e.Nse, 

iiiciilum,    (hipliciler    polesl    iii    (|u;uitit;it(*  iit   dicliim  esl  ( iu  corp.  el  arl.  pnpced. ). 
i'oiiliii4t're  ;ni,miieiiliim  :  iiuo  modo,  pcr;id-         .l</ /c/'//;//// diceuduiii,  (piod  locusdehelur 

dilioiiem  siihjccli  ;i(l  siihjcctum,  5>icul  est  iu  (pi;uilil;ili    dcienuiu;it;e;     uaiu    locus    cst 

;iii,:j:nu'ulo  vivcutium;  alio  modo  per  sohiiu  mciisuni  e.\lriusec:i  corporis,  uldicliim  esl; 

iiilensioiiem,  al)S(|ue  oiuui  additione,  siciil  meusura  aulem  debot  esse  res  d('leniiiii;it;i 

est   iii  liis  (|Uie  nireliuul.  Si  ;iulem  ac(piirc-  cl  cerhi,  (luauliim  fieri  potest  iu  suo  genc- 

relur  in  rarefaclione  uova  (|uantit;is,  neces-  re.  —  V.  Logica  (|.   II,  ;i.  :];  Tnhula  Aurea 

sario  deheret  luec  addi  alleii.  Kt  i;dio  luijiis  iu  voce  (uuensura  »  n.  5, 
est,  (jula  (juaulihis  el  Ii;ihct  ;ili(ii:i  1  iu  (|u;u:-        A//7//(/r//n/Mlicendum,(]U()diurarefacti(;nc 

liim  est  (luaulihis,  el  ;ili(|uidiu  (puuilum  est  non  ac(|uiritur  nova  (pumtif^is,  seduova  per- 

lorina    accidcul;ilis.  iu  (|ii;iiilum  euiiu  est  feclioseuuovusinodus^ahpieadeoperfeclius 

(liiaulilas,  li;il)ct   (piod  sil  distiiiguihilis  se-  esse,iit  dictum  esl  ( in  c.  et  ad  ar,miiucnl;i, 

cinulum    siliiiu    vel  secundiim    uumcrum.  el  art.  j^nvccd.  ). — Netpie  inde  secpiiluriil- 

Kl  idco  coiisidcratur  lioc  modo  aiii:iuenluiii  lum  ;ihsurdiiiu   cx  alLilis  in  ohjeclo.   Non 

inaguitudiuis  pec  Jiddilionem,    iit  p;tlel   iu  euiiu  jtrinnnii.  (piia  luuc  est  peuelralio  di- 

;iniin;ilihus;  el   lioc  luodo  consider;da  uoii  mcusionum,  (iiuuulo  du;e  (pumlihiles  occu- 

susclpil  iiiagis  el  niiiius,  ul  docel  Pliiloso-  pant  euiidem   lociiin,    ut  patet  in  corpore 

in  Pimlinnn.   lu  (piaiiliiiii  vcro  esl  forina  glorioso  penetnmte  corpus  cceleste;  ;il   iii 

accidentalis,  est  distinguihilis  soluiu  sccuii-  rarefactionenonaddilur(|uantilas(iiiautit;iti, 

(lum  siihjectuni;  et  secuudum  hoc    luihcl  ut  diclnm  est.  Tude  inulto  minus  se^iuilur, 

auwineuliim,  sicul  el  alia.'  forin;i'  accideii-  (piod  siut  duoaccidenliasolo  nuinero  distin- 

tales,  per  nioduiu  iulensionis  in  siihjeclo,  cla  iu  eadein  parle  niateria?.  —  i.  Senl.  dist. 

siciit  palet  in  Iiis  (puv  rareruint,  iit  proI);it  ii,  q. -2,  a.  "2,  (puestinnc.  2,  3,  i.  —  Ne(|ue 

SuMM.t:  Philos.  III  —  11. 


m 


SKClNnA  SIT.IND.K  —  Pllll.nsOflll  \    NATrn.MJS 


secKiKhiiii.imh  ii(»ii  sciiipcr  iii  liii-criiclioiic 
ros,  (|ii;ri;iiflil,  elTiciliir  (iiiplo  in^ijor:  siciit 
noc  iii  iiilciisidiic  (|ii;ilil;ilis  pcr  iillcralioneni 
qiiiililas  lil  (lii|ilo  |KMTcclior  cl  inlcnsior 
(jnain  |nins,  iil  pci'  sc  iii;inilcsliiin  csl. 
—  Ncipic /cr///'///,  (pii;i  cimi  iii  r;irclactione 
non  ac(iuiraliii'  nov.i  (jiKilihis,  non  occiipat 
niinor  (pi;inlil;is  ;i(l;c(piale  lociiin  ni;ijoris, 
scd  (pi;iiitil;is  pi;cc(Mlcns  occnpat  majorem 
locnin  (pi;mi  piiiis,  r;ilione  iiKijoris  perfe- 
ctionis  ;ic(piisil;c,  iil  (licliiin  est.  —  Xe(]iic 
fjiiiirliiiii.  (pii;i  corpns  C-liristi  t;midiii  iii;i- 
net  iii  S;»craiiienlo,  (pianidiiiinanentdiiiicii- 
slones  ejedeiii,  seciindimi  ipiod  iiidclerini- 
nalin  inlelliiiimliii'.  Pcrr;»relactionem  antein 
e;idein  dinieiisio  iii(lel(Mniiii;ila  inanet,  et 
t;iiilimi  v;iiiatiirsec(mdiiiii  delerniin;ilionein 
( l(M'iniii;ilion(Mn),  (piia  lit  pneccdens  (pian- 
til;is  iiuijor,  (piaiii  enil  anlea.  —  i.  Sciit. 
disl.  I-J,  ({.  I,  a.  "1,  sol.  (»,  ad  T). —  Ncfpie 
quiiihnii,  ([\\\{\  in  rareractione  noii  prodiici- 
tnr  (pianlilas,  nl  dicliiin  est,  sed  pnTcedens 
fit  in;ijor;  el  ideo  non  prodncilur  (pianli- 
tas  e\lr;i  siilijectimi. —  \.de  Gcncvat.  \.\'t. 

Ait  }iriiinnu  sccinnlir  pnrtis  dicendiim, 
rpiod  rarefaclio  tain  aceidit  iii  genenitione 
(pi;mi  in  ;dtenitione  :  iii  ill;i  (piidem,  (piia  ad 
lioc  ut  ex  ;i(pia  fial  ;ier,  dchet  jupia  nirefieri, 
et  per  talem  rarefaclionem  noii  producitur  no- 
va  (inantilas,  sed  (piantilas  prtecedens  aquae 
fit  inajor ;  in  liac  vero  similiter  cum  aer 
rarefit,  quantitas  illins  efficitur  major  et 
exteiisior,  nulhi  (iu;mlitate  superaddita,  nt 
dictum  est  (in  c.  et  a.  I  ). 

Ad  secinidinu  dicendum,  quod  raritatem 
consequilur  varialio  qiiantitatis,  non  aulem 
quanlitas,  nl  dictum  esl(in  c.  et  a.  1). 

Ad  tcrtium  dicendum,  qnod  per  rarcfa- 
clionem  multiplic;itiir  materia  secundum 
qu;inlitatem,  qualenus  })ra?cedens  quantitas 
til  majoi  et  intensior,  nt  dictnin  est  (in  c. 
et  a.  1 ). 


QU^STTO     XXXVIIf 

I)K  AUG.MK.NIWTIONE. 

Iieinde  considerandiim  est 
de  angmentatione. 

CIRCA  OUAM  OL.EIirNTl  M  SE PTK .M  : 

I .  Utrum  aufrnientatio  recte  definiatuf  a  IMiilo- 

.■^opiio. 
1.  Ulruni  augmenlatio  foruialitcr  coii.sislatiiiad- 

ditione   quantitatis   alinieuti   ad   quantilateni 

\  ivcntis,  an  veio  in  exteusione  vivcntis  con.se- 

quente  pnedictani  additioneni. 
li.  Utruui  auguientatio  sil  niotus  coiitinuus. 
't.  Utruni  idcni  vivens  nuiuero  nianeat  ante  et 

post  aupfmentationem. 
5.  Utruni    vivens    augeatur    .secundum    onnies 

partes. 
0.  Utriini  alimentuiu  convertatur  in  substauliatii 

aljti. 
7.  Utrum  aliinentum  sit  simile  nutrito. 


ARTICULUS     I 


ji 


UTRU.M    HECTE    DEFI.NLVTUR     A    PIIILOSOPilO 
AUGMENTATIO. 

Vidctur  quod  non  recte  definiatur  a  Plii- 
losoplio  I.  dc  Generalione  {text.  24;  c.4) 
auginenlalio,  (piod  sit  transmntatio  de  con- 
trario  incontrariuin  secundum  quantitatein. 

1.  Dicit  eniin  Pliiloso])hns  in  Prccdicam. 
cap.  de  quantitate  (  c.  7,  al.  6  ),  quod 
qnanto  iiihil  est  contrarinm:  ergo  auginen- 
l;dio  male  definitur,  quod  sit  motus  a  con- 
Irario  in  conlrarium. — V.  in  Logica  q.  II, 
a.  i,  qu;cstiunc.  I. 

2.  Pneterea,  in  rareliiclione  corpns  ex 
minusqiianto  fit  magisquantum,  iit  dictum 
est  (  supra  q.  37,  a.  1  et  2  );  sed  rareliictio 
non  est  angmentio;  nam  illa  est  alierafio, 
ut  dictuni  est:  ergo  male  definitur  ang- 
mentalio,  qnod  sit  transmutatio  secnndum 
quantitalem. 

3.  Pr»terea,  Philosophns  \.de  Gcnerat. 
tcxt.  38  ( c.  5  )  dicit,  quod  ;iugmenlalio  est, 
quando  lotum  m;ijns  g(Miiluin  est  ;idvciiieii- 
te  nulrimcnto;  et  tcxt.  39  dicil,  qnod  i3er- 


|)K  CKNKIIAT.  KT  CdlilU  TT.     -  nl  .   \\\ 

;ni;;ini'iit:ili()n(>iM  idjjnod  csi  polcnlia  (-aro, 
lil  .iclii  (■;iid,  cl  (lcsinil  essc  pcr  corrnplio- 
iicni  (piod  acln  priiis  ci"il,|)nla  paiiis.  Scd 
paiiis  iion  |»olcsl  licri  caro,  si  dcsiiiil  cssc  pa- 
iiis  pcrcorriiptioncni,  iiisi  |)(M'}i('iici'alioiicin. 
Nain  caro  csl  snlislaiilia,  (pnc  osl  lcrininns 
^'cucralionis,  nl  dicilnr  I .  <{o(icHcriit,  le.rt.  il^i 
(  c.  T)  ),  cl  (piia  corrnplio  nnins  csl  «icnc- 
ralio  allcrins,  nl  dicitnr  iltid.  /(•//.  I7(  (■.."$  )• 
Vxiio  anjiinciilalio  iion  csl  Iransmnlalio  sc- 
ciindnin  (jnanlilalcm.  —  dc  Gcncrul.  I.  I(i, 
I I  cl  7. 

i.  Pra^tcrca,  Pliilosoplins  I.  dc  Gcnerat. 
(  lcxt.  41;  c.  .')  )  dicil,  (piod  anjjjincnlalio 
idcin  cst  ciim  niilritioin*;  scd  nnlrilio,  cx 
codcm  ihidcm,  lciMninalnr  ad  siibslantiam, 
iioii  aiilciii  ad  (pianlilalcm :  crao  an.mncn- 
latio  non  csl  Iransmiilalio  secnndiim  i(nan- 
lilalcm.  —  I.  dc  Gcncrat.  \.  17. 

.').  PraMcrca,  dicil  Pliil()soplins(  I.  ^/c  ^c- 
iiernt.  tc.rt.  ;V1;  c.  5 ),  qiiod  liiMicralio  potcst 
cliain  lcriiiiiiari  ad  (|nanlilalcni ;  nl  (piando 
nialcna  polcnlia  (jnanta,  lil  aclii  (piaiila ;  scd 
iiiolns  dislinnnnnlnr  cx  lcrminis,  ut  diclnm 
cst:  ergo  anjiincntatio  iion  cst  Iransmnlalio 
secniidiiiii  (pianlitalcm.  —  I.  de  Gcnerut. 
I.  13. 

0.  Prjotcrca,  caro(pianla  aiiiicl,  siciif  caro 
in  (piantnm  snhslanlia,  milril,  nl  dicitnr 
I.  de  Gcncrat.  tcjt  il  (  c.5, )  el^l.dcAni- 
nm  text.  M  (  c.  \  );  sed  oportct,  ut  dicit 
Pliilosoplms  ibidcm,  gcncrari  et  carncin 
et  (pianlam:  ergo  angmcntalio,  (pue  estvia 
ad  carncm  (pianlam,  nialo  deliniliir,  (piod 
sit  transmnlalio  secnndnm  (pianlitalcm, 
cnmlain  (pianlilas(piam  snbstanlia  sint  tcr- 
iiiini  g(Micrationis.  —  I.  de  Genernl.  1.  17; 
t.  de  Aninia  1.  9. 

Sed  contra  est  anctoritas  Pliilosoplil  dcfi- 
nienlis  angmenfalionem  I.  dc(i!cncr(il.{te.rt. 
-i;  c.  i),  (jnod  sil  Iransmnfafio  vivcnfis  a 
conlrario  incontrarinm  sccnndnm  (jnantita- 
lein;  et  rnrsnm  5.  Plnjs.  (  text.  18;  c.  ^2  ) 
dclinit  angmcnlalionem,  cjuod  sit  motns  ab 
iniiierfccla  magnifndine  ad  perfectam  ma- 
gnilndincni;  sed  imperfecfa  ef  perft^cta  ma- 
gintndo  sunt  contraria,  ut  diclfur  ;>.  Phj/s. 
( te.rt.  6;  c.  I ):  ergo  angmcnfafio  beiie  de- 
rinitura    Philosopho,  quod  sit  transmutafio 


VIII   DK    \n;MK.NT\TI(»\K  —  A.  1 


108 


a  conlario  iii  confrariiim  sccnndnin  (jiiaiili- 
talciii.  —  I.  dc  Gcncrnt.  I.  Kl;  .'».  /*A//.v. 
I.  i;  .{.  P/n/s.  I.-J. 

PiKspoMiKo  DicivNDiM,  (jiiod  rcctfi  dcfini- 
liir  a  Pliilosojiho  aiigmciilalio ,  (jnod  sil 
Iraiisiniilalio  vivcnlis  a  coiilrario  in  coiilra- 
riiiiii  sccimdiim  ((iiaiililaicm.  Kx[)lical  eiiini 
liaM'  dclinilio  ([iiiddilalcni  angmcntalionis , 
caiiKjiie  rcclc  dislingiiit  ab  omnibns  aliis 
mnlalionibns,  (jnodcst  i)ro|iriiiin  bome  de- 
rmilionis,  iit  dicif  Pliil()So[)liiis  I.  P/ii/s. 
{tc.rt.  :][',  c.  i ).—:].  P/n/s.  I.  -2;  i.  P/n/s. 
I..").  — \)'\dlyu'(i\\\\nprinii)Jr<nisniiitatio,  loco 
gcneris,  ((iiia  iii  Iiac  lain([iiain  iii  gciierc  con- 
vciiil  aiiginenlario  ciiin  gcncrationc,  lalionc, 
allcralionc;  miilalio  ciiiiii  iii  lias  (jiialnor 
s[)ccics  dividilnra  Philoso|)li()  .">.  P/n/s.  tc.rt. 
7;  c.  I  .  (  5.  J^/n/s.  I.  "2.  )  Diciliir  ."icrinii/o, 
a  contrario  in  contrarinni ,  iil  [icr  lianc 
[larlicnlam  disliiigiialnr  a  generatione,  licct 
in  illa  convcniat  ciiiii  lalione  el  alleralione, 
([niaomnisiiiofns,  cujns  species  est  aiigmen- 
lalio,  est  intcr  conlraria,  nt  dicit  Philoso- 
[ihiis  .").  P/ii/s.  (  lc.rt.  7  ct  10:  c.  1  el  -2  ); 
generalio  anleiii  non  csl  inlcr  coiitraria, 
(piia  gcueraliocst  ad  snbslanliam,  ciii  nihil 
est  conlrarinm.  Kst  aiitem  motiis  angmcnli 
inlcr  contraria,  ([iiia  liccl  qnanlilali,  sccnn- 
(Iiim  comnuincm  rafioucm  ([iianfitafis,  ni- 
liil  sit  coufrarinm,  iuvcnilnr  tamcn  iii 
qnanlifale  contrarictas,  si  accipiatnr  qiia- 
teniis  est  in  ali([na  re  delcrminata,  iit  in 
arK[iia  sj^ecio  animalis  vol  plauUe.  (.5.  P/ii/s. 
1.  2  cl  :i.)  Dicilnr  tcrtio,  secunduni  <jnanti- 
latem,  qnia  per  hanc  distingnitnr  aiigmcu- 
fafio  a  ceferis  mntationibus  et  mofibiis: 
iiaui  a  geucrafioue  disfingnitiir,  ([iiia  Incc 
fcrminalnr  j)cr  se  ad  snbsfantiam,  alleralio 
ad  ((iialitalcm ,  molns  localis  ad  locnm, 
angmcntafio  ad  ([nanfifatcm.  (  I.  dc  Gcncr. 
I.  II.  )  Dicilnr  <iuarlo,  vivcnlis,  ((uia  ang- 
mcntalio  solis  vivcnlibns  conveuit,  si  pro[)rie 
sumalnr.  Lt  cniiii  aif  Philoso[)hns  2.  de 
Anima  {text.  ;J!),  11,  iO;  c.  i).  '^'  verc  et 
proprie  angctnr,  ((uod  unfHtur;  soluni  an- 
fem  vivens  j)ropric  nnfritnr,  ((nia  nutriri 
est  accipere  aliquid  ad  sni  conservationem, 
quod  uon  est  in  inanimafis.  (2.  de  Anima 
I.  8et  9. )  Uudo  mauifestum  est,  (juod  recle 


l()t 


SKCLMiA  SKCIM».!-:  —  FM 


Iradilii  fiiil  :i  IMiilosoplii)  ilcliiiilio  :iii^iiifii- 
latioiiis. 

A(l  iiritniuH  L'rj>o  (liciMKlmii,  (|ii()(l  (|ii;iii- 
til:ili  iiiliil  cst  eoiili':ii'iiiiii,  si  siiiii:tltir 
(M)iiii!iiiiiis  r;ilio  (|ii:iiilil:ilis ;  scciis  vcro,  si 
siim:iltir  iil  cs!  iii  ic  (!clci'miii:il:i,  iil  (licliim 
csl  (  iii  c.  ). 

A(l  fioninilinii  (licciKliim,  (juod  i';trcr:ictio 
est  iinii  vivciirnim ,  ;mL;iiiciil:ilio  vcro  csl 
vivciiliiim,  iil  (liclmii  csl.  DciiKlc,  :iii!.;mcii- 
t^ilio  nM|iiiril  ;i(ldil;imciiliiiii  (|ii;iiilil:ilis  c.\- 
trinsociis  ;i(lvcniciitis ;  :il  iii  r^irclaclioiic 
noii  :;dvciiil  it()v;i  (|n:mlil;»s,  scd  ((iKinlitas 
prarcdcns  lil  iiuijor.  —  I.  ilr  (iciicnif.  I.  1  i. 

Ail  leiiiiuii  dicciidiim,  :i(l  priiireiii  lcxliim 
Pliilosoplii  (  1.  (Ic  Gencriil.  ),  (juod  diciliir 
••cncniri  aliijiiid  m;ijus  iii  :iiiginciilalion(>, 
snmplo  noniinc  liciicr^ilionis  iniiiropric,  pro 
eo,  (piod  csl  llcri.  .Vd  jiosleriorein  tcxliim 
diccndmn,  (piod  ad  :m;:.^incnlalionein  con- 
cnrrit  jieneralio ;  nam  ci!)us  convertitur 
iii  c:irnem  vivenlis,  non  tamen  consisliL  in 
tali  conversione,  sed  vel  iii  ^iddilionc  c:u'nis 
quanki}  ad  carnein  (pi;mlani  vcl  in  cxlciisio 
ne  consc(picnle  lalem  ;ulditi()iiem.  —  II. 
cit.  in  arg. ;  "1.  de  Aniiiui  I.  1. 

.•l(/  (jiKirlniii  dicendnm,  (p.iod  ;m,mneula- 
tio  dlcitur  esse  eademcum  uulrilione,  (pii:i 
siil)jcc[o  sunl  eadem,  sed  dilVerunt  rationc. 
Oiuitenus  enim  id,  (piod  adveuit,  est  in  {ui- 
lenlia  ad  ulniui(]ne,  id  cst  ad  lioc  (juod 
sit(]uanla  caro,  secuiidum  lioc  est  auginen- 
luui  carnis;  iu  (pumlum  vero  cst  in  poten- 
tia  ad  hoc  solum  (piod  sil  c;ir(),  secundiim 
hoc  esl  nulrimeuriim  et  cihus.  —  1.  cil.  in 
arg.  ;  "2.  ile  AninKi  1.  1). 

Ail  (jiiiiitiuii  diceudum,  (piod  ;iugment:i- 
lio  non  est  (iu:ecuu(pic  ti-ansmutalio  ad 
qanntilalem(n:misi[:ilis  lransniut:itiot;mtuin 
lial  ex  co,  quod  solum  est  in  poteulia  ;ul 
niagnitudlnem,  noii  proprie  perlinct  ad 
auginenlum);  sed  magis  ad  gcnerationein, 
(piia  de  ralionc  angmentationis  est,  quod 
iiat  additioad  pr?eexistenteni  niagnitudinem. 
DicUur  enim  arnpiid  augeri  ex  eo  quod  lit 
majus;  quod  non  esset,  nisi  aliquid  prius 
esset  niagnuni ;  et  per  oppositum  de  nitione 
dluiinutlonis  est,  (piod  fi;it  qmedam  minora- 
tio  magnitudiuis  prceexistentis.  Unde  patet, 


II1/>S()1M11\  .NATIU.MJS 

(jiiod  o))orlcl  (piod  id,  (jnod  angctiir,  luiheat 
;iliipi;iiii  m;igniliidiiiciii  ;  cl  pcr  coiiscqticiis 
;id  lioi-  (piod  :iiigiiiciil:ilioli;il,  non  oportel 
(jiiod  maleri;i,  (pia.'  erat  siiic  iii:ignitudiiie 
iii  ;ictu,  |)crvcni;it  ad  hoc  (piod  h;iheat  iiiu- 
gniludincm  in  actu  :  hoc  eniiii  non  (!sset  auif- 
mcut;ili(j  corporis,  sed  geuci';ilio,  de  ciijus 
ralione  est,  ((uod  liif  ;ili(iiii(l  in:iclu,  (pioil 
piiiis  lucril  in  polcnliii.  —  1  .  de  (ienenil. 

I.  I.-;. 

Ad  sexhun  diceiKluin,  (piod  augmenlatio 
iioii  est  generalio,  (|;i;i  cihus  :ulveniens  per 
genenilionem  recipit  formam,  v.  gr.  carnis; 
scd  cst  muhilio,  (pia  virtus  naluralis  id, 
(piod  pliis  cx  :i!imcnfo  generatum  est,  e.\- 
icndil  in  nuijonMU  qnantilatem  secundiiin 
;tli(pi;im  dimcnsionem.  —  \.de  (jeiienit.\.  I.^). 

AKTIClhrS    11 

LTRIM  .MGMILNTATIO  lOllM.VLITEU  CO.NSI- 
ST.VT  I.N  .\DDITrONE  QU.VNTITATIS  ALIMENTI 
.\D  (JIA.NTITATEM  VIVE.NTIS,  AN  VERO  I.N 
KXTENSIO.NE  VIVE.NTIS  CONSEQUENTE  TA- 
LE.M    ADDITIONEM. 

Videlur  (piod  augmenlatio  form;iliter 
consistal  in  :ulditioiie  (pianiilatis  armieuti  ad 
(ju;mfit;i[em  vivenlis.  —  I.  Dicit  enim  Dliilo- 
s()})!ius  l.de  Gcneral.  texl.o'3(c.  5),  (jiiod 
augmeiiiatio  est  existentis  magnitudinis  aiig 
meuluin;  et  lc.ct.  .j9  (c.  5),  quod  sicut 
gnis  dicitur  augeri,  (piando  ligiia  igniuntur- 
:»(ljiincta  igni  pneexistenti,  it;i  vivens  dicitur  ! 
augeri,quando gcneratur  caro  adjunctaalteri 
pi\Tcexisfenti ;  ergo  augnien[;itio  forin:ilitiM' 
consislif  in  additlonc  (luanlifafis  aliinenfi  ad 
(iu;inlit;ilein  vivenlis.  —  1.  de  Generaf. 
1.  14  et  Hi. 

;2.  Pnpferea,  dicitPhilosoplius  (1.  dcGc- 
nenil.  le.rt.  :>4;  c.  5),  quod  sola  caro,  ciii 
addltur  cihus,  augelur;  et  hic  dicitur  augens, 
(lUfilenus  illi  additur:  sicut  quando  vlnuin 
misceturaquLe,  vinum  dicitur  augeri,  quafi^- 
nus  illi  superadditura(jua,  quam  in  se  con- 
vertif,  11011  ;iuteni  aqua  dicitur  augeri.  Ergo  i 
augmentafio  consisfitin  aggeneratione  et 
;id(lifione  cihi  ad  sul)st;infiam  vivenfis.  —  1. 
dc  Gcncrat.  1.  \i. 


DK  (iKNKIIAT.  KT  ColJlillT.  -^  (.H  .    XWMII    IU:   \r(iMK\T\TI(»NK  —  A.   II      !«;.") 

;{,  rr;i'l(M(';i,  tlicil  l'liil(is(i|»liiis  {  7.  /V(//.v.  vd  ^zciicniliir.  Kt  imIIo  cst,  (|iii;ilo(;us  (•(»m- 

/(-.»/.  I.!;  c.  -2),  (|ii()(l  ;iii^iiuMiliiiii  iiiliil  c^l  iii(Misur;iliir  lociild,  cl  lioc  scciiiKJiiin  m;i;.jiii- 

;iliii(l  (|ii:iiii  ;i|)|iosili()  (|ii;c(l;iiii,  siciil  cl  dc-  liKlincm,  iioii  ;iiilcm  siMMmdiim  (|ii:ilil;it(Mii 

(MMMiKMiliiiii  ;il)l;ilio  (|ii;c(l;iiii  csl;  |)(M' ;i|)|)o-  vrl  siil)sl:iiili;iiii.  Kt  idco  iicccs.sc  cst   (jiiod 

silioiKMii  (Miim  ;ili(Miiiis(|ii;iiili   ;irK|nid  nwin'-  (|ii;iiid(i  miil;iliii-  m;i^iiiliido   lo(';ili,   id   li:it 

lnr,  cl    |)(M'    ;il)!;ilioii(Mii    (lc(M('scil;  ct     idco  lr;iii.Miiiil;ili()iicsc(Miii(lii!ii  Io(Miiii,  miii  ;(|||(Mii 

oporlcl,   iiK|iiil,   (|iK)(l    ;m,Lr(>ns    cl    :iiicliiiii  (|ii;iikIo    Inmsiimhiliir    ^di^iuid     ,sc(iiiidiim 

siiil  siiiiiil.   IWiin  :ui^iiK'iil:ilio    consislil    iii  siilisl:mli;mi     vcl     sc(Miiidiim     (|ii;ilil:ilciii. 

:iil(lili()iic,    si(Mil    iIc(M'(MiiciiIiiiii    rorm:dilcr  — ljii:mK|ii;im  (|iii;i  li':msmiit;il  ;ilio  modo  lo- 

i'(iiisislil  iii  :d)l;ilioiic.  -     7.  Phi/s.  I.   i.  ciim  id  (|ii()d  :iiij,M'liir  vcl  (rmiiimiliir,  (|ii;im 

A.  Pi;i'l(M'c;i,  c\l(Misio  coiisc(|iiciis;iiijiCiic-  id  (|iiod  lcrliirsivc  molii  rcclo  sivc  spli^crico ; 

i';ili(iiiciii  csl   (|ii;iMl;im  r^irclactio ;  ii;im  piM'  h\on  iiKiinienlntio  lornrilih'!'  non   c.v/  inolns 

ilhiiii   iioii   ;ic(|iiiriliir  (|ii:mlil:is   iiov:i  ,  scd  lnnills.    Illiid  (Miiiii  (|iiod  lcrliir  innlii  mlo, 

pniTcdciis  iit  iihMJor;  scd  ;iii<^mciit;iti()  iioii  sccimdiim  totiiiii  v.iri:d  locimi;  illiid  :iiitcm 

est  nircthclio,   \i[   dicil    IMiilosoplms  (  I.  (/c  (|iio(l  ;iiiL;('liir,  iiiiit:it  ioi-iim   siiiim  siciil   id 

(lciieriil.  /('.'/.  .i.');  c.  T)):  (M'ji()  :mLmi(Mit;ilio  (piod  cxlciidiliir,  |iiit:i  mchdliim  iicr  iii:illc;i- 

iion  csl  c.xlcnsio,  scd  ;i.uii(MKM':ilio  vcl  ;id(li-  lioiicm.  Spluvrii  vcro  liccl  iimtct  lociiin  l;m- 

tio   cilii  (|ii;mli  ;i(l    siil)sl;mli:iiii    (|ii;ml:iin.  Iiiiii    sccimdmii    p:irlcs,    siciil  cl  id    (piod 

—  1.  (/(•  (iencrut.  I.   I '(-.  juiiicliir  :  p:irlcs  hiiiicii  si)li;cr;i' cl  \;;iri:ml  lo- 
5.  Pr;clcrc;i,  dicil  1'liilosopliiis  (  I.  (lede-  e\\\u,  tiim  r;ilioiic,  iil  dicitiir  (1.  /V///\.  (//•.//. 

neriil.  /(•.//,  .'{i;  c. .")) ,  (jiiod   iioii  :uiii('tiir  id  Si;  c,  *.) ) ,  liim  siihjcclo  ;  p;irs  ciiiiii  (■(crMpi;c 

(piod  ;idditiir,  scd   sol;i   p:irs   vivciilis,   (Mii  iiiodo  cs|   in   oricntc,  poslmodiim     cril   in 

ciliiis  iii  c:iriicm  viviMiliscoiivcrsiis  :iddiliir;  occidciilc  ;  ct  Uilcs  p;irlcs  scmiicr  siiiit  iii  si- 

scd  cxlcnsio  coiivciiil   t;iiii  p;irii  (pi;c  ;i(l(l"-  iiiili  loco,  id  csl  iicipic  iii   iiKijori  ii('(|iic  iii 

tiir,  (pi:iiii   ciii  :td(liiiir:  criio  :iii;.mKMil:ilio  iiiinori.  Scd  p;irlcs  C()r|)()iis,  iit  dicil  Pliilo- 

iion  csl  exlcnsio,  scd  ^iddilio,  rjilionc  ciijiis  soj)liiis  (  I.  ile  (leiieral.  lexl.  ^25;  c.5),  cx- 

soli  p;u'li,  ciii  lil  ;iddilio,   coiivciiil  ;ui,ucri.  lciidiiiiliir  iii  ni;ijorciii    lociim  ;   cjiis   vcro 

—  Jhiil.  (piod   dimiimiliir,    sciiipcr    rclr;diiiiiliir  in 
Seil  eonlrii  esl :  1.  (piod  Pliilosoplms  (  I.  minoivm.  —  I.    de  Geiierul.  I.    II;    I.   ile 

ile  Generiil.  le.rl.  i!.7}\  (•.."))  dicil,   (piod  id  Ccvlol.  7. 

(|iiod  aiiiielnr,  ost  sicnl  id  ipiod  cxhMidilnr;  Secundo,  lourunil  iillenilio,   (pi;i  viviMis 

♦M-go    ;mginciil;itio  csl    qiiiedam    cxlonslo.  :illcr:il   cilmm,  iil  iiKpiit  l'liil()sopIiiis(  I. ///• 

—  \.ile  Generiil.  1 .  1 1 .  Geiientl.  teii. .'ii ;  c. .") ).  —  I-^l  per conscipiens, 
i.  Pr;clerea,  dicll  i>iiil()sopliiis(:2.  de  Ge-  tcrlio,  concun  il  iieiieralio,  (pia  m;d('ri;i  cibi 

uerut.  Ie.rt.\\\{i.i),  (piod  viveus  augelur  amilli!  roriiKimcibi  cl  nM^iliiirormam  carnis, 

scciuuiiun  oniiics  dillereulias  loci ;  sed  per  ul  ail  Pliilosopliiis  (  I  .ile  Generul.  Ic.rl.  :]\)\ 

solam  addilioueiii  uoii  ;ui,uctiir  vivciis  siir-  c..")).  Kum  eiiim  c:iro  sit  /V/ r/(^/>f/auii('lui', 

suni,  secus  veropercxleusioiieui:  crgoaui'-  oporlel  ///  nuo  augeliir,   e.sse  iii    potcnti:i 

niculalio  formaliliM'  consislil  iii  cxlciisiouc.  carueni,  (pii;i  id  (pio  ^iTKpiid  ;iu.m'lur,  eslin 

—  i.deAuinHi\.:\.  priiicipio  di.-^similc,    iii    tiiie  ;mlem   siniile. 
IvKspo.NUKO  DiscK.NDrM,  (piod  ;td  auiiiucu-  Kl  (pii;t  uiliil  csl  iii  |)olenli;i  ad  uuiiiii,  (iniii 

lalioiiciu  i)ropriesi!mpl;iiu,  (puesolis  viveii-  .sil  iii  :iclu  :di(piid  ;iliud,  oporlel  id  ipioau- 

ribiis  compelil,  uldiclumesl  (arl.  i)ra'ced.  i-eliir  c;tro,  (piod  esl  iu|)olenliaad  carncni, 

iiic),  necessario  concnrrunl  pltires  ac  varii  esse  aclii  :ili(piid  :iliiid  (pi:im  c:iruem,  pula 

inoUts  vel  mnlaliones.  Cy/KMnT//eniin,/)r/-  p;tueiu;  (|uod  aiilciu  esl  arKpiid  actu,   uon 

mo,  niotti.s  localis;  \\n\\\  tpiod  augelur  ;tiil  lit    actu  nisi    per  prioris  corruplioucm  et 

diminuittir,  iiKpiil   Pirdosoplms  ( I.(/t' (Vc-  seipieutis    generalioncm.     Ouare     oporlel 

iierut.  lc.rl.  io;  c.  5),  necesse  est  secnudum  (piodangmenlmulial  carriiploeoquodprius 

locuiu  Irausmulari;  uoii  sic,  (juod  allei-alur  eral  aclu,  pula  paue,  <^enito  eo  quod  aiige- 


ir.i) 


Sl'Xl'M)A  SKCIND.K  — 

liir,  piilafanK'.  Klslc  iii.inircsliim  cst,  (luod 
inaiijiiiiciitarioiu'  coiiL-iimt  gcncratio,  ctpcr 
consc(|Ucns  altcratlo,  (|iia  altcratur  cilius 
(lissimilis  adiioc  ut  (iat  similis  carni,(|ua' 
dcbct  aiigcri.  —  \'crum  iii  ncutraniutatiunc 
consistil  tbrmalitcr  augmcntalio.  Nam,  ut 
ail  l'liilosopliiis  (  \.ile  Generat.  text.  25; 
C.5),  altcratirmisttM-minuscst  fiualitas,  gc- 
ncrationis  substaiilia,  aiijiinciilalionis  vci-o 
(piaiititas.  Pra'lcrca,  id  (piod  altcralur  iion 
necessario  Iransmulatur  secunduiu  locum, 
similitcr  cliam  nctpic  ipiod  gcneralur;  iie- 
cesse  aiilcin  cst  id  (piod  augclur  aut  dimi- 
nuitiir,  secundum  locum  Iransmulari,  iil 
dictum  est  ex  Pliilosoplio  ibidcin.  iJcindc, 
(jiiod  licneralur,  scparatim  ,u-cncralur ;  at  in 
augmentationc  -icueratur  ali(piid  inali(iuid, 
pnta  caro  in  carnein,quje  augelur,  iit  iiupiit 
Philosoplius  (1.  (le  Generaf.  Mr^  89;c.5). 
l)emum,generalio  lumestmotus  continuus, 
nec  consequenter  fornia  subslanlialis  edii- 
citur  successlve  depolenliainaclum;ctideo 
ad  substanliam,  (pii  est  terminus  genera- 
tionis,  non  ost  molus;  augmculalio  autcm 
esl  motus  continuus.  —  l.de  Generat  l.l() 
el  1 .  1 1 ;  2 .  c.  Gent.  c.  89 ;  la,  q.  118,  a.  %  ad 
2;  5.  P////.S'.  I.  3.  Cf.  eliam  locos  citandos 
art.  sequenli. 

Quarto,  concurrif  additamenfum  cibi  in 
carnem  conversi  ad  ipsam  carnem,  quasau- 
gelur,  ul  docel  Philosoplius  textu  cifato,  et 
text.  33  (c.  5)  et  7.  Plnjs.  text.  d3  (c.  2). 
Yerum  neque  in  lali  mulatione,  licet  redu- 
calur  ad  augmenlationem,  formaliter  consi- 
slit  augmentalio,  tum  quia  cibus  conversusin 
carnein  eateniis  augel  carnem,  cui  additur, 
qualcnus  est  in  polenlia  ad  majorem  quan- 
lilalcm ;  est  aulcm  in  iiotentia  ad  majorem 
(luanlilatem,  ((ualenus  calor  naluralis  ani- 
malis,  (picT  est  virlus  speciei,  illum  exlendit 
in  inajorem  quantitatem,  quam  fuerit  dc- 
perdila;  —  tum  quia  propterea  non  sein-, 
per  animal  augetur,  licet  sempernutriatur, 
ut  dicitur  1 .  de  Generat.  (text.  4-i  ;  c.  5)  et2. 
(/(•  Anima{tcxt.  47  c.  4),  quiatamdiutautum 
augelur,  quamdiu  cibus  conversus  potest 
extendi  in  majorem  quantilatem.  —  Non 
enini  sufficit  illa  quantitas,  quam  acquiritci- 
bus  \m'  cunversio)iem  in  suOsfanfiain  vicen- 


PIlllXISUPIIIA  NATIP.ALIS 

tis.  Nam  illaac(piirilurin  materia  cibiiii  car- 
nein  coiiversi  \h'i-  i/encrationem,  nt  dicil  Phi- 
losopliiis  ( 1 .  de  Generaf.  text.  31 ;  c.  5).  Uiide 
csl  lcrminiis  generalionis;  aufimenfafii)  au- 
temqjrimoet  per  se  estad  (juantilalem,  ut  di- 
citnr5.  P/iijs.  (text.  18;  c.  2).  Pneterea,  el 
illanonestmajor,  ul  plurimum,  (piainsil  de- 
perdita,  puta  si  impedialurcalor  naturalis,  seii 
virtusspeciei,  ne  possit  cibiiin  conversuiii  iii 
majorem  quaiililatem  exlendere  ad  operalio 
nes  vivenlis perfeclius  exercendas.  Pncferea, 
lale  addimenliim,  ciim  simiil  sil  cuni  gene- 
ratione  cariiis  ex  materia  alimenfi,  fit  in  in- 
sfanti,  siciit  el  generatio  ;atexlensio  lil  suc- 
cessice,  sicut  et  augmenlallo;  cumauginen- 
talione  enim  siuiul  est  nccessario  niotus 
localis,  uf  dicluin  est  ex  Philosopho  (1.  de 
Generat.  text.  25;  c.  5 ) ;  motus  localisneces- 
sario  tit  in  tcmpore,  ut  dicitur  6.  Plnjs. 
50 et  s([q. ;  c.  (j ).  —  1 .  de  Generat.  I.  13,  15, 
10,  17;  2.  (/('  Animal.  9;  5.  Plnjs.  \.  4; 
{S.Phys.  I.  8;  7.  Plnjs.  I.  4.  ^  i 

Denicjue,  concurrit  ad  angmcntatiunem 
extensio  tum  carnis  lum  cibi  in  carnem  con- 
ve]"si  in  majorem  quinififatem ;  et  liLec  esl 
nltima  mulatio.  Et  in  hac  consistif  formuli- 
ter  augment((fio  vivoitis.  Quod  patel  pri- 
mnm  a  suflicienti  partium  enumeraliune. 
Deinde,  quia  in  liac  extensione  reperiuntur 
Iria,  qua3  Philosophus  (1.  de  Generat.  texl. 
35;c.  5)dlcit  esse  de  ratlone  augmenfi:  ni- 
mirum  ut  quod  augetur,  permaneat;  ut 
augmenfuin lial  adveniente aliquo ;  etut  quas- 
libet  pars  sensibilis  ejus  quod  augetur,  ser 
cnndum  speciem  sumpta  et  non  secnndura 
maleriam,  fiat  in  augmento  major  et  inde- 
cremcnlo  ininor;  et  illud  quod  prcelerea 
requiril  (2.  de  Anima  text.  14;  c.2),  scili- 
cet  nt  vivens  angeatur  secunduni  omnes 
dilferenlias  loci.  Cum  enim  ita  se  habeat 
vivens,  (piod  augetur,  sicuf  metallum,  quod 
per  malleafionem  extendifar,  sicut  in  hac 
exfensionc  mcfallum  idcm  manens  acqulrit 
majorem  qnantifatem;  ita  ct  in  angincnta- 
tione  eadem  caro  pra^exisfens  permanef, 
et  per  extensionem  fum  carnis  lum  dbi 
conversi  accfuirit  mcajorem  quantifafem. 
Ouamdiu  enim  quis  conservatur  invifa,  nu- 
trifur,  (jula  scinqer  oporfet  rcstitui  per  nu" 


DK  (iKNKIlAT.  KT  COni{IPT.  —  01'.  WXVlll  DK  AIT.MKNTATIONK  -  A.  III       107 

Irimcnliim  id,  (iikmI  coiiliiiiic  soJNitiir;  iiom  (|iiid    advoiiil.   —   I.    dc    Goieral .   I.    I  i. 

aulfiii  s('ni|i(>raniiii:il  aii^cliir,  simI  (|iiaiii(liii 

cibiis  cniivcrsiis  iii  canuMii  |)ol('sl    cxleiidi  AllTHirKrs     11 1 

iii   niajonMii   (|tianlilal(>in,    iil  diiiliii-  I.  dc 

Genenil.  (  Ir.rl.  i|  ;  c.  :»).  Pvwtemi,  lalis  CX-  UilU  M  ALGMI:.\1AT10  Sll  MOTIS  CO.NTIMUS. 

Iciisio  ciiiii  sil  cilii  iii  cani(>in  convcrsi,  siip- 

ponil  addilain  carncin  carni;  (>sl  cniin  cx-  Vidcliir  (|iiod  aiigincnlalio  iioii  sit  iiiolus 

tciisio  cariiis  addikc  iii  carncin.  Ileni,  {\\\{v-  conlinuiis. 

lilicl   pars  foriiuT  scu  spccici   pcr    cariicni  I.    Dicit    cniin    IMiilosoplms  (  8.    Plnis. 

sihi   addilam,  (pialcnns  iii  majorcm  (piaii-  /c/.  ti.i;  c.  ;J),  (piod  iicipic  aujicri  nci[ue 

lilatcm  pcr  virliil(>in  iialural(>in  (>\l(>iidiliir,  iiiiimi  possihilc  csl  conliniic;  iM^iio  an<,uncn- 

lil  inajor.   Deminn,  |)cr  solain  cxl(>iisioncin  l.ilio  iiou  csl  inolus  conliimiis.  —  8.  Phijs. 

aiijicliir  vivcn?  sciMiiidiiin  oiimcs  dillVri^nlias  I.  '>. 

loci,  (piia   pcr  solam  addilioiHMii  vcl  ajiiicn(>-  "1.  Pra'lcrca,  si  au!j[mciilalio  cssel  conli- 

ratioiit>m  nonauiiclnr  vivciis  siiisum,  iil  pcr  nua,  ciiilib(>t  parli   sciisiliiii  l(>inporis  auj^- 

sc    conslal,    scciis    vt>ro  pcr  cxlt^nsioncm.  mcnlalionis  rcspondcrcl  ali(jiia  pars  scnsibi- 

KikIc  manilcsliim   (>sl,  (piod  in  soln  e.rlen-  listpianlilalis  ac(piisilie;  scd  lioc  csl  ralsiim, 

sioiie  eon.sistil  fonnnliler  (iin/nienldlio. —  I.  iii(|iiil   Pliilosoplius  I.  c.  ;  dicil  cniiii,  (|ii(mI 

(tc  Generiit.\.  lo^lij^il^-i.de  Aninni  \.:\.  augmcntalio  cst  siciil  «Jtulla,  (|ua'  iiiiilti|)li- 

/1(/  prinunn   cviio  (liccudum,  tpiotl  aiiji-  cala  cxcaval    lapidcm,    iioii  aiilt>!n   siiijiiila 

iiiciilalio  csl  a(ldilamt>uluiii  pra'sii|)posilivc,  iiiilla   i>xcaval.   —  Jhid.  cl    la  :2a',   q.  'rl, 

ipiia  uimirum  ad  (^xlcnsioncm,  iu  (pia  for-  ;i.  o,  c. ;  :ia  :2a',  ([.  'li,  a.  0,  c. 

inalilcr    consistil    aiii^incnlalio,   pra'sii|)])o-  ."}.  I*ra'lcrt>a,  auumculalio  siiiml  csl  ciiin 

iiilur    addilamcnluiii    alini(>iili   atl    cariicm  nulritit)iic,    ul    tlicit    l'liiloso[)lius  (  -2.    dc 

vivciilis,  iit  dicluin  csl  (inc.) .  —  Kt  codciii  Aninui  te.rl.  /J  ;  c.  1;  cl    I.  dc  Gcnerdt. 

niotlo  rcs|)on(!ctur  (/(/  sccinidunn^l  lcrlinni.  tcxt.  \\  ;  c..'));  scd  niilrilio  lil  iii  inslaiiti, 

Ad  (jKiirltnn  tliccntlum,  tpiod   rarcfaclio  cuin  fiat  [)cr  gcncralioncm,  ([luo  siniul  cst 

est  iiianimalorum,  cxlcnsio  vcro  vivculiuin,  cnni  gcncralionc  iiovacarnis  cx  inatcria  ali- 

iil  diclimi  cst(iiic.).  PiuMcrca,  rarcraclio  mcnli,   (pia',  iit    tliclum  csl  (  arl.  jiriec.)  , 

ncii  pra'su|)|)t)nit  addilamcnlum,  sicul  illiid  fit  in  inslanli:  crgo.  —  '2.  de  Aninia  1.  D; 

pra'su[)|)()iiil  exlcnsio,  at([uc  adco  auitmcn-  1.  de  Generat.  \.  17. 

talio  vivcnlium  formalilcr    suin[)la,  ut  di-  4.  Pra^lerca,  ita  aiigclnr  animal,sicut  aii- 

ctuin  cst  (inc. ).  gclur  liabilus,  cl  cxcavatio  lapidis  facla  per 

Ad  qiiinliini   diccutlum,   quod  id  quod  a([uaiii  [)cr  atltlitioncm  .liiitlaruni;  scd  ha- 

atltlilur,  pula  cibus,  diqilicilcr  [)otcst  ct)ii-  bilus  crcscil   cx   iiiulti^ilicalis  aclibiis  non 

sidcrari :    iino  niodo,    sccuudum  quod    csl  couiinuis  inlcr  se,  cl    iioii  ([ua-libct    izulla 

dissiinilis  viventi,  cui  addilur;  ct  lioc  inodo  caval  hqiitlcm:  crgo  similiter  iioii   t[uodIi- 

iion  augelur,  scd  auget,  quia  ut  dicil  Phi-  bet  alimeulum  assunqilum  aclu  auget  aiii- 

lost)[)lius  loco   cilalo,   ejus    quod   augetur  mal,  scd  laiitum  iiiulli[)licatuiii ;  lia>c  auteni 

(.lebel   niaiiere  subslanlia;  at   cibi,  qui  atl-  niulti^ilicalio   noii  lit  continue,  scd    iuler- 

(lilur,  non  manel   substantia,  quia  couver-  nqile:  ergo    aiigiiieiilatio    noii    csl   iiiolus 

litur  in  subslantiam  vivcnlis.  Aliomodo,  se-  conlimius.  —  la  ±(\  t[.  'rl,  a.  ."»,  c. 

cuiitlum  t[Uod  est  factus  similis  carni  per  Scd  conlra:  \.  PhilosophusO.  yV///.s-.  text. 

couversioiicni  in   ipsam ;  et   hoc  niodo  au-  iO  (  c.  5  )  tlicit,  quod  ([iiautitalis  niulatio 

gelur  co  luodo,  quo  vivens,  ([uia  jani  per-  iii  conlinuo  est ;  et  tcjl.  'u  (c.  0  )  dicit, 

tinet  ad  subslantiani  vivenlis,  cujiis  qiue-  ([uod    iii  molu  locali  ct   augmcnli  vcnim 

libet  jiars  foruKV  seii  speciei  debet   angeri  cst,   ([iiod    id   quod   esl    mutalum,    prius 

secuudum  oinues  diirercntias   loci,   ut    di-  mulabalur;    lioc  antcm    cst    motum  aug- 

clum    est  (in   c),    sicut  et   cuilibet  ali-  meuli  esse  conliiiuum. —  0.  P/*//5.  I,  7et  8. 


ItiS  SI<XL'M)A  SKClMi.K  — 

"■2.  ['laMcrea,  oiniiisiiif)(iis,  iihlisliii,i.Miiliir 
a  imilalidiu',  est  (•oiirnimis,  iil  dicil  IMiilosi)- 
liliiis  'k  l'/n/s.  {le.rl.  I'i!)('t  l.-5^;c.  Ii).'l 
5.  r/ii/s.  (IijI.  :\A,  .-)!),  ii;  c.  i),  iihi  ail 
oimicm  moliim  cssc  vcloccm  vcl  iMnliim  ; 
vclox  aiitcm  cl  tanliim  liiiiil  iii  lcmpoic 
el  coiitiimc,  iil  diciliir  I.  7V///A-.  ( lc.il.  Hl) ; 
e.  1  i  ) ;  scd  aii.yincnlalio  cst  spccics  moliis, 
iit  distin^iiiliir  a  imilalionc,  iil  conslat  c\ 
5.  J'/ii/s.  {  lc.ii.  \)  cl  IS;  c.  I  ct  -i  ):  cr;;o 
idcm  iit  j)rius. 

llKSi'O.M )!•:()  DiCKNDU.M,  (|tiod  au.miicnialio 
est  motiis  coiilinnus.  ()\\(){\  potcst  essc  ma- 
nilcsliim  c.\  miillis: — cl  prinio  (|iii(lcm  c.\ 
])assioiic  molns.  .Naiii  impossiliilc  cst  (|uod 
tcmpiis  sit  sinc  niolu,  siciit  imiiossibiie 
esl  (|uod  passio  sit  sine  proprio  subjeclo, 
et  c  contra  siibjccluni  siiic  propria  jiassione, 
iit  diclum  csl  (in  Logica  ((.  (i,  a.  ."{);  lcm- 
pus  antcm  est(iuidcontinniim:  (piarccl  au.u- 
mcntalionls  motus  dcbet  essc  continuiis 
('i.de  Genc)(il.\.  10).  —  SeciDHlo,  o\  molii 
locaii,  ([ui  ncccssario  concomitatur  molum 
aiiLiincnli.  Nam  id  ({uod  auiictiir,  ncccsse  est, 
ut  iiKjuit  IMiiiosoplms  (I.  de  Generat.  lexl. 
25  cl  s(|.  ;  c.  .") ;  cl  8.  P/iijs.  lext.  50  ;  c.  7 ), 
quod  movcalur  localiler.  Necesse  enim  cst, 
quod  cjus,  quod  aiigclur  ct  decrcscil,  ma- 
gniludo  mulclur  scciindum  lociim,  (piia  (juod 
aiigclur,  cxcrescit  in  inajorem  locum,  quod 
aulem  decrescit,  iii  minorem  contraliitur ; 
ad  dictiiidioncm  altcrationis  ct  gcnerationis, 
qiuc  non  suiit  iiecessario  conjunctai  cum 
tali  motu.  Molusaulcm  localiscontinuuscsl, 
ut  docct  Pliilosoplms  i.  ct  5.  P/ins.  ,  ubi 
probans  moluiii  ticri  in  tcnqiore  ct  cssi? 
continuum,  id  maxiinc  probat  in  inotu  lo- 
cali.  (1.  (k  Genenil.  1.  11  ;  8.  P/ii/s.  \.  14.) 
—  Terlio,  ex  i^ropria  ralionc  motus  augmcnli 
tum  cx  parlc  tcrmini  tuin  ex  parte  modi 
transmutatioiiis.  Ex  parte  ({uidem  termini, 
quia  lcrmini  augmenlationis  sunt  impcr- 
fecla  et  perfccta  magnitudo,  ut  dicit  Philo 
sophus  (5.  P/iijs.  lext.  18;  c.  2),  inlcr 
quos  terminos  ciim  sit  contrarictas  cl 
maxima  dislanlia  dclcrminalorum  extrc- 
moruin,  sccunduin  qiiod  saltcmaccipiuntur 
m  re  delcrminata,  pula  in  spccie  airiinaiis 
vel  planlijc,  iiil  rc(iuiiitur,  (piominus  aug- 


PIULOSOPIllA  .NATI  ItALlS 

mcnl.ilio  sil  iiioliis  conliiiiiiis.  Kxpitrlexom 
niDili  Iransnmlationis,  ipiia  (piod  angcliir 
cx  modo  sii.i'  traiisimilalionis,  ila  acipiirit 
liciiccl.-im  (piantilalcin,  iil  ad  illain  acprucii- 
d.imcxtrndatiir,  coinodo,(pio  inctalliiiii,  iit 
dichim  cst,  |)cr  mallc;ilioncin  cxlcndiliir  ad 
majorcm  (piantilalcm  acipiircndam.  Ilicau- 
tcm  modiis  transmiilalionisncccssariocxigit 
conlimiilatcm,  cum  iii  la!i  moilo  successive 
acqiiii'af  id,  ipiod  aiigcliir,  majorcm  lociiin, 
ct  per  conscqucns  moveatur  localilcr,  (piod 
non nisi  in  lcmpoi'C  ficri  potcsl,  iit  diclum  cst. 
(5.  P/ii/s.  I.  ,1  ct  i;  1.  (le  General.\.  11.) 
Unih^  manih'sliim  cst,  qiiod  aiigmenlatio 
esl  molus  continuus. 

Ad  primum  dicciidiim  csl,  (juod  scnsus 
Philosophi  I.  c.  csl,  (piod  augmcntatio  non 
est  inolus  conlinuus  in  hoc  sensu,  quod  si 
ali(|iiid  lanlum  aiigcliir  iii  lanlo  lcmporc, 
nccesse  sit  ipiod  proportionalitcr  in  qiiali- 
bct  iiarti^  illiiis  temporis  augeatur  aliiprid, 
siciit  contingil  in  inotu  locali.  Nam  per  ali- 
quod  lcmpiis  iiatura  opcratur  disi)oncns  ad 
augmcntuin,  cl  iiihil  augct  actu,  et  post- 
modiim  pcrducit  in  circctnm  Id,  ad  (piod 
disposucral,  augcndo  ipsum  animal  vcl  |)laii- 
tam  iiiactu,  quodHtpcr  extcnsioncin,  iit  di- 
cluin  cst  (art.  pim'.  in  c. )  —  2a2ie,  q.  2i, 
a.  C),  c;  la  2a',  q.  52,  a.  iS,  c. 

Ad  sccundum  dicendum,  (luod  simililudo 
gullarum  eospectat,  iit  inlclligamus  ilaficri 
aiigmcnlationem,  iit  non  quodlibct  alimen- 
lum  assumplum  aclu  angeat  animal,  sicut 
iicc  ({Utunbct  gutla  caval  lapidem;  sed  mul- 
liplicalo  alimcnto  tandcm  tit  augmcntatio, 
sicul  miiUipricila  gulta  cavat  !apidcin;(iuia 
uimiruni  (piando  fucrit  plus,  (luod  ex  ali- 
mcnh)  gcncratuin  cst,  virtus  naluralis  cxlcii- 
dit  id  ad  majorcm  quantilatcm  secunduin 
ali^piam  dimcnsioncm,  et  ita  occupat  majo- 
rcm  locum.  —  la  2cC,  I.  c.  ;  2.  de  Anima 
I.  0;  1.  de  Gencral.  1.  15. 

Ad  terlium  {\\cei\(\\\m,  quod  augmenlatio 
sumiila  |)ro  additamcnlo  siinul  cst  cum  iiu- 
Iritionc,  noii  autcm  sumpta  fonnalitcr  pro 
cxtcnslonc,  iit  dictum  est  (supra  a.  1  ct  2). 

Ad  (jaarluni  i]\cG\\i\\\\T\,  quod  augmcnta- 
lio  siimi  dupliciter  polest:  uno  modo  pras- 
suppositivc  cl  matcrialilcr  ;  et  sic  consistit 


1)K  (IK.NKIIAT.  KT  COHIUTT.  —  n\\  \\\\ 

iil  |iliii-iiiiiiiii  iii  iiiulli|ili(Mtis  aildilidiiihiis 
aliiiu^iili  :  ii.iiii  iiii:i  aildilio  ihmi  |)i)iiil  l;iii- 
laiii  (|ii:iiililal(Mn,  (|iiaiil:i  riiil  il('[)t'r(liUi. 
,1//«  iiiodii  InriiKililcr ;  cl  sic  coiisislil  iii 
rxlciisioiic  ci)iisci|iiciili  ailililioiiciii,  (|ii:c 
cxlciisio  111  CDiiliiiiic.  .\ii,miiciiliiiii  :iiitciii 
li:iliiliis  111  :iil  iiioiliiiii  aii;^nnciiti  iii;ilcri:ilis 
aiiiin:iliiiin. —  lii  ±i\  i\.  TrJ,  a.  :i,  c. 

AUTICULI  S  IV 

ITIUM    II»I:M   MVIl.NS  .MMMUO  M.\M;.\T  .\NTI': 
I:T  POST    .VIC.MK.NTATIO.NKM,    SKl'    I.N  TOTO  . 
VIT.K  TKMPOHK. 

Vidcliir  (|iiO(l  idciii  vivciis  niiiiicro  noii 
iiKiiical  aiile  cl  post  angnicnlationeiu,  seu 
iii  loto  vila'  lcinporc. 

1.  hicit  cniiii  IMiiiosnpliiis  1.  do  Gcnenil. 
(hwl.  M;  0.5),  (piod  In  lolo  vll:o  temi)oie 
iioii  in;iiicl  iii  vlveiile  eadcm  m;ilcri;i  im- 
inero,  (|iii;i  ad  modiini  aipKO  contiiiue  lluil, 
ct  iiova  advonil  ex  converslone  alimeiill ; 
sed  variel;is  individni  cst  c\  v;iriet;ilc  iii;i- 
lciiie:  ergo  iion  est  idcm  vlveiis  iiumero  in 
lolo  vlt;e  tcmpore. —  I.  dc  Gcncnil.  I.  l.'); 
-2.  Scnl.  dist.  :\0,  (j.  -2,  ;i.  I,  ar-:.  2  ct   i. 

-2.  l*i"elciv;i,  dicil  IMiilosopliiis  ibidcin, 
ijUdd  eodcni  iiiodo  viveiis  manet  idem  iii  loto 
vitie  tcinpore,  slcut  eadem  ;i(pi;i  maneredlci- 
tiir  iii  va^e,  si  ex  lllo  pleno  aipia  i,mttatiin 
crilii;it,  cl  sempergult;itim  iiiruiuhitur;  et  sic- 
iil  lliivius  dicitur  Idem  manerc,  ipiia  ;i(|u;i 
scinpcr  esl  iu  illo ;  sed  In  utroque  exemplo 
luuiipiam  e;i(lcni  nuincro  ;i(|u;i  iiianet,  sed 
siMiiper  est  ali;iet  ;ilia  uumcro  :ergo  et  vlveiis 
noii  erit  idem  mimcio  iu  tota  vit;i.  —  1.  dc 
Gcncnil.  1.  1.");  dc  Mufu  Animalii(m\.  8. 

l\.  Prjeterea,  sl  loto  ;ili(|iu)  Igiie  exstiiicto 
alius  totus  accciuhitur,  esscl  uovus  Ignisuu- 
mero,  uon  idcm  pi-eexlstens ;  sed  eodein 
modo  seresliabet,  sl  paulatim  j)iiores  paites 
individui  viventis  consum;intiu' ct  tollaulur, 
et  novie  succed;mt :  ergo  idciu  vlvens  nu- 
mero  non  manef  antc  et  post  augment;itio- 
nem.  —  Qnodl.  A,  a.  5. 

4.  Prjvterea,  iibl  est  alia  mateiia  et  alia 
forma  mimero,  ibi  non  est  ideni  iiumero 
compositimi.  Nam  sicut  compositum  con- 


III  DK  Al  (;.MK.NrATI(».NK  —  A.   IV        10!) 

slitiiiliir  c\  iiiiioiic  maleriic  el  loniKe,  lt:i 
lior  iiiiiii;m'o  c')iii|i')si|ii:ii  constiliiiliir  e\ 
unioiic  /nijiis  iiiimcro  iiialiMi;i'  cl  liii/iis  nii- 
iiicro  rorm;t',  iit  ilicliim  c>l  (  v.  iii  .Mi'l;ij>liysica 
(1.  "li,  ;i..'J  cl  i\  ij.  -2"),  ■.i.'));  vl  cx  forma 
pr;cscrtiin  sorlitiir  composiliim  sirmi  sjie- 
ciciii,  ct  csl  iimim  simpliciler.  Sed  lii  lolo 
vil;i'  lcmporc  iioii  iiiinct  e;idtMn  numoro 
m;ilcri;i,  iil  dicliim  cst  ;  neijiie  eti;im  iiuincl 
e;iilciii  niimcro  roriii;!,  (pii;i  iiiiil;i  l°oriii:i 
iii;ileii;dis  polcsl  dc.s(M'(M'e  siuiin  m:itcri:iin 
el  nM-ipi  iii  :ili:i  m:it(Mi:i;  ergo  non  est 
idiMii  niimcro  vivens  ;mteetposl  ;iiigmciit;i- 
tioncin,  ;il(|iic  ;idci)  in  tolo  vil;i'  tempoi"c. 
—  7.  Mcliijdnis.  I.  I.l;  1.  ilc  Gciicrnl.  I.  1.'); 
la,  (1-  I  l!l,  :i.   I,  c. ;  Qnodl.  'i,  :i.  ■"). 

Scd  ivnlrii  csl :  1 .  (pitjil  1'iiilosoplius  1 .  de 
Gcncnil.  (Icrl.  -2:]  ct  Hi;  c.  i^dicll,  (piod  snb- 
jccluin  idciii  niimcro  iii;iiict  in  lot;i  augmeii- 
t;itione,sicutellnaller;illoiic,a(ldilTereiili;iin 
gcncralionls,  iii  (pi;i  iioii  m;mcl  Ideni  niiiiic- 
ro  siibjeclum,  licet  maiieat  eadciii  miincro 
inalcri;! :  crgo  idcm  vlvens  nuinero  in;m('l 
in  loto  viUe  lempore.  —  1.  dc  Gcncnd.  I.  10. 

"1.  PraMerea,  Pliilosoplms  1.  dc  Gciicml. 
(Icdl.  S:]  et  :\o ;  c.  5)  dicit,  (piod  de  ratlo- 
nc  augmcnt;ilionis  esl,  (piod  id  (piod  ;iii- 
uelnr,  conscrvcturel  In  suoessc  |)criii;mc;it ; 
eo  (piod  augnienlUio  non  est  tiansiiiul;itio 
circa  substantiam,  sed  tantiim  circji  (piaii- 
tilatcm  ;  et  2.  dc  A nima  ( texl.  47  et  iO ;  c.  i ) 
dicil,  (jiiod  i)i)lciili;i  gcnenitiva  est  ad  simile 
iii  spccic  gencrandmn,  augmcntativ;!  vero 
estadidcuiniiincro  conservaudum,  cl  (piod 
de  ralionc  ;iliincnli  cst  conscrvarc  substan- 
(i;im  (\)us(piod  alitiir. —  \.de  Gcneml.  I.  11 
cl  15;  :2.  de  Animii  \.  !). 

Hespondko  dick.ndum,  (piod  idcm  nuincro 
vivcns  n  aiiel  iii  tolo  vila'  tcmporc.  Ouod 
manilcslum  cssc  potcst  c\  trlbus :  —  el  primo 
c\  linc  augmcutationis.  Hic  cniin  est,  ut 
dicit  Pbilosoplius  (5.  Pln/s.  lcxl.  18  ;  c.  2), 
pcrdiiccrc  vivcns  pnccxistens  ad  (pianlllatein 
pcrrcctaiii ;  (lui  tinis  ccrtc  liabeii  non  posset, 
si  iion  inancret  idcm  numcro  viveiis  in  loto 
vitiO  tempore:  tiula  tunc  non  pcrdiiceretur 
idein  nuinero  subjcctnm  ab  uno  termino 
iii  allum,  scd  produccretur  novuin  vivens 
et  novuin  subjcctuin,  cl  corrumperetnr  sub- 


170 


SKCLMJA  SIXIND.E  —  rillL0SOI>IllA  NATlllALIS 


jorlmn,  :i|{|ii('  adc^»  vivciis  inipcrrcM-linn.  (5. 
1'lii/s.  1.  t.  )Si'nniil<i,  cx  a(l(lili()M('(|iianlilatis 
alinicnli  ad  (|iianlilal('in  vivciilis  piiccxi- 
sl('nlis,(|iKo  iipccs.sario  anlcccdil  aiijiinciila- 
lioncin  lbrinalitcrsiiin|)lani.  Nisi  cniin  i(l(Mii 
niiincro  vivcns  pcrniaiuMH^I  iiilolovila'  Umii- 
l)ore,  non  Hcrcl  additio  (piantitatis  (pianti- 
tali  vivcntis  pncexislentis,  scd  noviiiii  (pian- 
tiim  «icncrareliir.  7V/7/«,  ex  ralione  rormali 
aii.nincnlationis.  Cnm  eniin  Ikcc  consistal  iii 
cxtcnsionc  p.ricexislenlis  viventis  ad  modiiin 
niclalli,  (piod  ext^Mitliliir  ad  major(Mii  qiiaii- 
lilalcin,  iicccssario  rc(]irnil,  (piod  id(Mii  iiii- 
mcro  vivciis  pra^cxistcns  cxlciidaliir  ad 
niajorcm  (pianlitalcm  aeipiinMidam :  siciit 
idem  niimero  mclalliim  esl,  (piod  anle 
exteiisionem  liabebal  i)arvain  (piantitatem, 
-et  posl  extensionem  liabet  inagnam  (pian- 
litalem,  iit  dicliim  est.  —  V.  siipra  art.  1, 
2,  3  luij.  (puest. 

Verum  (pioniodo  idem  vivens  anlc  et  post 
aiigmeulationein,  at(iue  adeo  in  tolo  vittC 
tcmpore  periuaneat,  uou  omues  philoso- 
plii  coiisentiiiul.  Qtddani  euiiu  dicuul,  (^uod 
est  idcm  luuueroviveusratioue  l'oi'm;o,  (pia:! 
remauel  invariabilis,  (pKTtpie  extcuditurad 
int'()rmaudamuovaiumale''iaiualimeuti,quod 
coiivertitur  in  viveus.  —  Verum  h?cc  posilio 
repugual  Philosopho  et  ralioui :  PhHosopho 
quideiu,  qiiia  1.  de  Generat.  {texl.  38,  c.  5) 
dicit,  quod  vivens  augelur,  quia  alimcntum 
couvertitur  per  geucratiouem  in  carnem,  et 
liaec  caro  addita  carui  priecxisteull  illaiu 
angel.  Conunuuiter  aulem  geueratio  termi- 
ualur  ad  iiovam  foriuamauimalain,  si  (luod 
augelur  sil  viveiis  vel  auimal  imperfeclum. 
Et  {texf.  30;  c.  5)  comparat  augmeulalio- 
neiu  vivculium  augmeuto  vini  per  superiu- 
fusam  aquaiu,  (piam  iu  se  couvertil,ct  aug- 
mento  ignisper  apposita  ligna.  Atcertum  est 
aquam  in  vinum  couverli  pcr  foriuam  sub- 
slautialem  novam  vini  per  generationem 
productam,  et  similiter  matcriam  lignorum 
acquirere  novaui  foriuam  substantialem  iguis 
distinctam  a  foriua  substauliari  ignis  in  se 
ligna  converlentis ;  ergo  similiter  iu  aug- 
mento  vivenlis,  caro  generata  ex  materia 
alimenti  habet  novani  foriuam  subslantialcm, 
praeserlim  in  viventibus  et  animalibus  im- 


pcrfeclis.  —  Uepugiiat  cli  im  Ikoc  posilio 
nilloiii,  (piia  si  lotpiMinur  de  planlis  el  ani- 
nialibusimpcrfectis,  liccl  luec  habcant  miain 
tiiiliim  animain  in  aclu,  habcnt  taineii  phi- 
res  in  potcnlia  ;imd(!  decisa  \\\'[ii\l  {Tubula 
Aurea  voce.  «aniiiia  »  n.  347);  eti(leon(!ces- 
se  cst  (luodanima,  quie  actuatunam  partem 
nialcri;e,  noii  sil  omiiino  el  simpliciler  tam 
;ictii  (pi;im  p()leiiti;i  eadcm,  alio^iul  parles 
dccisio  horiim  aniiii;diiiiu  non  viverent. 

Atii  crgo  dicuiit,  quod  idem  nuniero 
viveiis  periu;iuel  anle  et  post  augmentatio- 
nein  et  in  h)to  vila*  tempore  :  tuni  quia 
scinpcr  in;inct  eadcm  species  et  forma  sin- 
giilariim  p;irliiiiu  pcr  totam  vitain,  licel 
mateii;i  p;irtium  et  resolvatur  per  actionem 
caloris  n;iliir;dis,  el  de  novo  advcuiat  per 
alimculum  ;  tuni  qiiia  uunquam  conlin- 
git,  quod  oiuncs  partes  qua3  prieeranl, 
abscedaul,  ila  ut  nihil  prioris  materiee  re- 
inancat,  sed  seiuper  inanet  aliquid,  ct  illiid 
quod  advcuit  viveuti  ex  alimento,  efficitur 
uuum  quid  cum  partibus  quse  praierant. 

Et  ha^c  positio  mihi  videtur  vcra;  etcon- 
Ihiuari  potcst 7)r?'//unH  a  siinili  in  rcsurre- 
cliouc  Dicilur  enim  idem  homo  muinero 
resurgcre,  quia  licet  non  quidquid  maleria- 
liter  fuit  in  homiuc  sccundum  totum  vila) 
suJB  teinpus,  resumatur,  resumilur  tanien 
cx  eo  quantum  sufficit  ad  complemenlum 
dcbilLC  qu;inlitalis,  et  prnecipuc  illud,  quod 
perfectlus  fuit  sub  forma  et  specie  huma- 
nitatis  consistens.  Si  quid  vero  defuit  ad 
compleincutuiu  debitae  quautitatis  (vel  qni;i 
aliquis  prieveutus  est  morte,  autequam  na- 
lura  ipsuiu  ad  perfectam  quaulitatcm  de- 
duccrct  ;  vel  qiiia  fortc  aliquis  mulihitus 
cst  mciubro ),  ;iliuudc  hoc  divina  supplehi! 
poteutia.  Ouare  similiter  in  opere  natur?R 
idem  homo  uumero  dicetur,  licet  super  id 
quod  puer  liabet,  addatur  aliquid  arunide/ 
ut  ad  pcrfcctam  aetatem  perveniat.  —  Deiiidt 
idem  patet  iu  augmeuto  ignis  ex  lignis  ap- 
posilis,  cui  comparat  Philosophus  augmen-j 
lum  vivcntium.  Sicut  eniiu  ignis  qui  con. 
tiuuc  ardet,  uuus  numero  dicitur,  propter 
hoc  quod  species  ejus  manet,  licet  ligna 
consumautur  et  de  novo  apponautur,  el 
quod  additur,  trausit  in  praeexistens  ;  ita 


DK  GKM-r.AT.  KT  COnilCPT. 


01'.  XWVIII    DK  Arr.MK.NTATIONK  —  A.  V         171 


idpiii  lioiiio  iiiiincro  (licoliir,  (liiiii  vivil  piior 
e(  ;nliilliis,  (|iiia  licel  nonsiiil  cicdciii  piirlos 
scciimliim  m.ilcri.iiii,  sed  lliiaiil  cl  rcllii.iiit, 
siiiil  l.iiiiciic;cdc!ii  p;irlcsscciiiidiim  spccicm 
cl  foriinm,  (pi:c  coiisidcriiliir  iii  dc[crmiii;ilo 
silii,  li,i,Mir;i  ct  virliilc.  —  Kl  sic  p:ilct,  ipiod 
idciii  iiiimcro  vivciis  m;mct  iii  lolo  vil;c 
tcmporc,  ;il(pic  ;idco  ;iiilc  cl  posl  ;iii;j:mcii- 
t;ilioiicm.  —  4.6".  Gciit.c.  (Sl,ii.  i;  "1.  Sent, 
dist.  :H),  (j.  ll,  ;i.  I,  c.  etad  4;  la,  q.  lli>, 
a.  I,  :id  .'">;  (Jinxll.  S,  ;i.  .">. 

.{(I  ci'}.jo  priinum  (liccndiim,  qiiod  sicnt 
l'liilosoiilins  (licit  iii  1.  (leGciicrat.,  (piando 
aliipia  iiKilcria  j)cr  sc  convcrlitnr  in  i^mcm, 
tiincdicilnr  ijiiiis  dc  novo  ffcncniri ;  (pi;iiid() 
vcro  ;ili(pi;i  inalcria  convcrtittir  in  igncm 
pra^cxistciilcm,  diciliir  ij,mis  nnlriri.  rndc 
si  tol;i  matcria  siiniil  ;imillat  spocieni  ignis, 
ct  alia  matcria  convertatnr  in  igncni,  crit 
aliiis  ignis  nnmcro.  Si  vero  p;iiil;Uim  coin- 
busto  nno  ligno  alind  snhslilnalnr,  et  sic 
dclnccps,  qnons(pie  omiii;i  priin:i  coiisii- 
in;iiitur,  scmiicr  reiii;inct  idein  nnmero  ignis, 
quia  scniper  (piod  ;iddiliir,  lr;insit  iii  pra> 
exislens.  Et  simililer  inlelligcndnin  est  in 
corporibns  viveiilibiis,  in  (piibns  cx  nutri- 
incnto  rcpanitur  id,  (piod  pcr  calorcin  n;i- 
tiiralcm  consnmitiir.  Qii;im(piam  (pii;i  ignis 
iiiipropric  ct  taiitum  sccundum  (piandam 
siniilitudincin  nutriri  dicitnr  intor  cotora 
clemcnta,  ideo  tantuin  secnndnin  (pi;iiidani 
similitudincin  dicitur  idciii  nuinoro  pra}- 
existcns  pcrseverare,  iit  dicemus  iiifr;i 
(q.  •4."),  ad  4).  —  l;i,  tj.  III),  a.  1,  ad  5; 
2.  Sciit.  I.  c.  ad   4  ;  4.  de  Anima  I.  0. 

Ad  secumliim  diccndum,  qnod  maxinium 
discrinicn  est  inter  identilatem  tlnvii  etvasis, 
ct  idcntitatcm  nnmcricam  viventis.Nain  in 
lliivio  ct  vase  iioii  iiianet  aTKpiod  ideni  sc- 
cuiiduni  numormn,  scd  secuiidum  specicm, 
scd  iii  animaribus  semper  iiianet  alitjuid 
secundiiin  numcrum: — quia  aqua  quie  ad- 
veuil,  11011  ccdit  in  candem  substantiam  iiu- 
mcro  cuni  a(pi;i  (pi;i3  prius  advenif,  sed  est 
extra  ipsani,  (luainvis  contiiiua;iii  partibus 
auteni  eoruin  (|uie  nntriuntur,  illnd  tpiotl 
advenit,  transmntatnr  in  illud  cui  advenit, 
et  efllcitur  unum  numcro  cum  illo,  ita  ut 
nihil  unius  sit  cxtra  aliquid  alterius,  et  idoo 


iii;inenl  e;eilcm  niimcroinactu  totolemj)ore, 
(|ii;iiiivis;ili(iiiid  rcsolv;iliirab  eis,  et  aliijuid 
advciii;il.  —  itc  Molu  .\iiiiii'ilium  I.  8. 

A(l  tcrtium  diccndiim,  (jiiod  si  uiio  ignc 
cxstinclo  iioviis  ;diiis  jirodiu.Mlur,  liic  erit 
I)roj)lcr  omiiimo(l;im  diversit;dcm  iii;iteria3 
iiiimcro  ;i  j)r;eccdenli  diversiis;  al  si  in 
igiicm  j)r;ocxislciileiii  cx  lignis  ;ij)positis 
;diiis  generotiir,  (jiii  ei  continucliir,  crit 
iiniis  miiiiero  ignis,  .sallem  seciindum  ;ili- 
(jii;iiii  r;itioiiciii  et  simililudincm,  (jui:i  (jiii 
g(Micr;iliir  Inmsit  iii  ju-iocxistentem,  et  ideo 
pnecxislens  diciliir  alitpio  iiiodo  nMiiaiiere 
idem  iiumcro,  el  consoijnenttM'  jier  iijijiosi- 
tioiiem  nulriri  et  con.s(M"v;iri.  ViviMis  vero 
(jiii:i  jirojiric  niilrilnr,  dicilur  oninino  idem 
iiiiiiiero  roiii;iiicro  ;iiitc  ct  jiosl  iiugiiiiMit;i- 
tioiiom,  seu  in  toto  vita3  tompore.  —  II. 
cil.  ad  I. 

A(l  (juartum  dicendum,  (jiiod  reniiine 
eiedein  spccios  ol  forma  in  dclorminato  situ, 
ligura  ct  virtute  consistcns ;  et  lioc  snnicit, 
licot  jiiirlos  iiKilorialcs  nii;iiit  et  relliuinl  ,ad 
lioc  ul  dic;iliir  itlcin  numero  vivens  jicrina- 
nerc  iii  loto  vitie  tcmjiore.  — 11.  cit.  iii  c.  el 
ad  1  el  2. 

ARTlCrLUS  V 

UTRU.M  VIVii.NS   .VUGt:.VTUI\   SECUNUU.M 
O.MNES  PAllTES. 

Vidcliir  (juod  vivcns  non  augealur  secun- 
dum  omiics  j^artes. 

1.  Dicit  eniin  IMiilosoplins  1.  ile  Gcnerat. 

tcxl.  .iH^-'-  •>)^  U'!*^'!  ^''*'"*^^  *I"''^  additur, 
non  augetur,  sod  l;mliim  illa  cui  cibus  in 
caruem  convcrsus  atldilur;  sed  ntniijue  c;iro 
est  jiars  lornis  vivtMilis,  iiain  ox  iitr;i(juc  vi- 
vons  lit  m;ijiis:  orgo  noii  augclur  vivonsse- 
cundiim  omncs  jiartcs;  —  el  /c./7.  .■»!)(c.  5), 
qiiod  cibus  conversus  in  carnem  est  augens, 
id  vero  (piod  alilur  cst  caro  priieexistens  vi- 
ventis;  ergo  non  angetur  viveiis  secundiim 
omiios  jiiirtos.  — 1.  dc  Generat.  I.  1  i  et  16. 

2.  PicTterea,  si(|iiiolibct  |)arsviventisauge- 
tur,  necesse  est,  cum  augniontiiin  fiat  j)er 
additionom  alicujus,  (juod  cuilibot  jiarti  ejus 
quod  augetur,  aliquid  addatur;   '•('/  ergo  id 


17-2  SKCl.MiA  SKCl.ND.K  —  PIllLOSOIMIIA   NATrHALIS 

((IKhI  iiddiliir,  (|iio  (lifiliir  vivciis  iiii.ycri,  csl  iicis,  iii  (jiiihiiscvidciiliiisaiipinviil  ;iii^niioii- 

i-()r|i(»r('iiiii,  ri'l  iiicoriniiciiiii,  scparaliiin  al)  limi   ol  piaMlicla  disliiiclio,  piila  iii  iiianii, 

oiiini  (|iiaiititalc  corpoiari .  yon   scrundinii,  di.^ilo  el  articiilo;  —  iiroporlioiialilcr  ciiiiii 

(piia    iiiipossihilc  cst,  (piod  iiiatcria  sci^arat-  aujictiir  lola   iiiaiiiis  cl  (jiiilihot  dijiiliis  pl 

sit  a  iiiaiiiiitiidiiic;  cl  praMcrca,  (piia  sicssct  qiiilihct    arliciiliis;  sem|)cr  ciiiiii    iviiiancl 

iiicorporciiiii,  iioii  cssct  (piaiitiiiii  iii  aclu  ;  cadciii  niaiiiis  clidciii  (ii.Ltitiis,  licel  non  ma- 

unde  sui  appositionc  non  faccrcl  inajus  sca  neant  cedeni  partcs  niatcriales,  cuiii  alio' 

ciinduni   ipianlitalciii .  Nccjiie  primuiii,  (piia  per  calorciii  iiatiiralcm  rcsolvaiiliir,  ct  aliaM 

sequcrctur  diio  corpora  esse  simiil  iii  codcin  iier  alimentiiin  adveniant ;  —  tum  in  parli-l 

loco  :    iiiminim    corpiis   ipiod    aiiLictur,    ct  hiis  liomojicucis,  piita  iii  carnc,  osse  et  iiij 

coipiis  addiliim    ipiod  au.ucl ;  non  ciiim  jio-  aliis  parlihiis  similarihiis;  iiain  sciniicr  ma-! 

lcst   (lici,  (piod  colloccliir  scorsiim  corpus  nct  cadcin  ralio  cariiisct  ossis,  puta  secun-i 

ipiod   au.uclur,  cl  cor|)iis  ipiod  auiicl,  ipiia  dum  id  (piod  esl  formale  in  ipsis,  (piia  sem-j 

oportct    additaiiicntiiiii    liiMi  cuilihcl  parli  pcr  maiict  natura  carnis  et  dispositio  natura-j 

ejus  ([uod  auifclur;  impossihile  aulem  est  lis  ipsius ;  simililcr  et   iiatura  et  naturalis! 

(piod  duo  corpora  siiit  simiil  iii  eodciii  lo-  disposilio  ossis;  liccl  noii  maneant  ea^deinj 

co.    Krgo   non    augclur    vivcns  secundum  parlcs  materiales,  scd  [laulalim  consunum-! 

ouiiics  part(\s.  —  I  .  de  Genenil.  I.  15.  tur  et  n^staurcntur,  slcut  palet  in  ignc  for- 

:].  Pnetcrca,    si  (juiclihct   pars  augctur,  nacis,  cujus  forma  manct,  sed  materia  jian- 

scquitur  in  siugulis  aiigmentisvivens  dujilo  latim  consumitur,  etalia  iii  locuin  ejus  suh- 

majuslicri;  (juod  est  apcrte  contra  expc-  stiluitiir.  Knde  manifestuin    est,  quoinodo 

ricnliam;  ergo  vivcns  non  augdur  sccun-  (jiuolihcl  pars  viventis  augeatur,  el  qnomo- 

duiii  omncs  partcs.  do  noii.  —   1.  (h>  Gencrat.  1.  13,   14,  15; 

Scd  contrii  Oit,  quod    IMiilos()j)lius    1.   dc  la,  j).  II."),  a.  1,  ad  2;  "2.  Sent.  dist.  30, 

Gencrnt.  {lext.S"!;  c.5)  dicil,  (juod  qiueli-  q.  -2,  a.  I,  c;  Quodl.  8,  a.  5. 
hct  jwrs  vivcnlis  augctur.  —  I.  de  Genc-         .l^/y)r/»??//H  ergo  diccndum,  qiiodadaug- 

rat.  I.  \A.  inentalioncm,  ut  dictum  est  (  art.  2  ),  du;p 

Uespo.ndeo   DicE.NDiM   cuiii    IMiilosoplio  mutationcs   concurrunt,    nimirum   additiu 

i .  de  Generat.  text.  35  et  oG  ( c.  5 ),  (juod  vi-  quaiitilatis,  et  extensio.  Siconsideretur  prior 

vcntis  oinnes  jjartesaugenlur,  si  consideren-  inutatio,  sola  caro  pra^existensdicilurauge- 

tur  secundum  foriiiam  ct  sj^eciein,  non  au-  ri ;   si  voro  consideretur  posterior  inutati(j 

tcm    secundiim  matcriain.    Quod   inanife-  'lugclur  cliam  caro,  (jUcT  additur ;  nain  ex 

stum  esl,  (juia  de  ratione  ejus  quod  auge-  utraque  fit  unuin  vivens,   ciijus  quielibel 

tur   cst    (juod    pcrmaneat,  ut   dicitur  I.  c.  pars  secundum  formam  augetur  per  extcn- 

tcct.  3i  (c.  5);  et  (juod  oxtcndatur  iu  majorom  sionom  ad  inajorom  quantitatom,  ut  dictuin 

(juautitatcm,  quia  de  ralionc  augmonti  ost,  est.  —  V.  supra  arf.  2  et  A. 
quod  liat  additio  ad  |)ra'xisfcntcin  magnitu-         .l(/.scc(n/</»m  dicondum,  quodquandoali- 

dinoin  ;  dicifur  onim  aliijuid  augori  ox   eo  quod  corpus  augefur,  auginentatur  quidcm 

quod  fit  majus,  quod  nonessct,  nisi  arujuid  matoria  carnis:  quia  plus  generatur  per  nii- 

prius  cssot  magnum.  Qucolibct  aufoni  pars  triinonfum,   quam  pordafur   per   actioncm 

secundiim  formam  cf  spoclem  considerata  caloris ;  et  ifa  multiplicata  matoria  vis  aug- 

permanet,  et  cuilibot  j)arfi  sic  considorafce  mentafiva,  qu;e  portinet  ad  speciem,  extcn- 

tamquam  iiermanenti  addifur  allcjuid;  non  dit  proportionabilifer  totam    materiam   in 

aulcm  cuilibef  parti  secundum   matoriam  majorom  quantitatom.  Non  tamcn  ita  aug- 

considcratie  fit  additio,  sicut  nec  (jmdibet  mcnfafur  inatoiia  cariiis,  quod  cuilibct  j)ar- 

sic  sumpfa  permanef.  Qucolihet  ergo  jjars  ti    matericnc  ali(juid    caddatur:    quia   nequt 

secundum  formam  ef  spociem  augefur,  non  qiuelibef  })ars  inafcriie  manet,  sed  qucTdam 

autcm  qmelibet  sccunduin  maferiam.  Quod  dclluif  consumpta,  scilicet  per  calorem,  ef 

nianifesle  patet  —  tumm  j)artibus heteroge-  qmedam  advonii  reslituta,  scilicet  per  nu- 


K  r.KNKIIAT.  KT   r.Olllll  I'T 


{){  .  XWVIil   DK    \ir.MKNT\TI()\K  —  .\.   VI       17:] 


Iriiiiciiiiiiii;  <'l  il:i  iiiiiiiipiiilcl  iii(-oi'|i<)i'(':iin 
osse,  n<'(|ii(;  osse  coriioriMin  oinniiio  siiiiiii; 
ni'i|ii<'  corinis  (|iio(l  .•iii^n'liir  cssc  vnciiiiiii, 
(|iijii  iioii  iniiiiis  riiil  iii  (|ii(iii  rcslilniliir  |ici- 
iiiiinciiliiin,  (|ii:iiii  iii  (|ii(i(i  liiil  |ici'  (-;iloi'ciii 
(•(Hisiiiii|iliiin.  Virliis  cniiii  cal^nis  iiMliiralis, 
(|ii;c  |icrliiicl  :i(l  spccicin,  rcslilnil  i(l(  (|iio(l 
.i(lvciiil)  in  lociiin  ojns(|iio(l  pcril.  Si  :inlciii 
riicril  piiis  (|iio(i  c.\  ;iiiincnlo  jiciici-;iliiin  csl, 
virtus  n;itnr;iiis  cxlciniil  id  in  niiijoicni 
i|ii:nilil:ilcin  sc(-nniiiiin  ;iii(|ii;i!n  (liincii- 
sioncni ,  cl  il:i  o(-(-iip;il  ni;ijoi'ciii  Idi-iiin.  Scd 
(|iiiii  spccics  .scinpcr  nnincl,  nccosse  esl  di- 
cci-p,  (|no(l  cniliiicl  p;irli  roi-in;c  vd  spccici 
iili(|iii(l  julvcnil,  cl  (|ii;clil)cl  iui.uclnr.  Ncipic 
|)i-o|)|cr  lioc  sc(|niliii-  dno  corponi  cssc  in 
oodcm  lo(-o:  (|iii:i  roriii;!'  ct  spccici  iion  i\c- 
bfliir  lociis  nisi  liilionc  miilcriic,  in  (jiia 
rinul.ilnr,  (|iiic  est  proprie  siilijecliim  qn.in- 
lilnlis  dimcnsivie.  —  I.  (h'  (Mencnit.  i.  I."). 
.\(l  lorliiini  dicendiim,  (piod  iion  (piaMi- 
iief  pars  (|ua>  an<j;eliir  csl  ininima,  cnin  non 
aiige;iliii-  i|iKelil)et  pars  matcri;o,  sed  for- 
in;e  el  speciei,  nl  dicluin  csl  (  in  c.  );  d('- 
liel  laincn  (imelihel  p;irs  quic  anjjjelur  esse 
sensibilis,  ut  dicilnr  I.  dc  (ienerdt.  lext.Sb 
(c.  5).  Addo,  (piod  iieqne  (|nod  additnr, 
seinper  est  l;niliiiii,  (|n;inluin  csl  id  (inod 
per  caiorein  n;ilur;dcm  rcsoiulum  est,  scd 
a!ii|nand()  minns,  ul  ({UiUidoHI  diininulioet 
tleci-einentum. —  I.  de  Generat.  I.  1.5  et  17. 

.VHTICf  KLS  VI 

ITUIM  .MJMKNTIM  r.ONVKIlTATLR 
i.N    N.XTIUAM    WATl. 

Videlnr  (piod  aiimentum  noii  converlatur 
in  natiirain  aiiti. 

I.Natura  enini  iiniiiscujusqiie  rei  est  in 
eo  quod  secundum  speciem  esl ;  iiiud  au- 
tem  (|uod  per  inodnm  nulriinenli  advenit, 
per  inodnni  in;iteri;u  se  liabet,  nt  dicitur 
iii  "1.  (ie  Generiit.  (  text.  50 ;  c.  8  ) ;  sed 
caroseciinduin  ninterlaiu  nnn  (it  caro  se- 
cundnm  speciein,  ut  liabetur  I.  i!e  Generat. 
{lexl.  35;  c.  5  ):  ergo  alimenlnm  non 
transil  in  natnram  aiiti.  —  "2.  Senl.  dist. 
30,  q.  -2,  a.  1,  arg.  H;   la,  q.    119,  a.   1, 


itrg.  -J  ;  (Jinnlf.  S.  :i.  5,  itrg,   I. 

'2.  Prictcreii,  illud  ;iil  ii:itiir;iin  nulrili 
pciliiicl,  in  (pio  c:ii(ir convcnicns  i-:idic;iliir; 
scd  l:dc  iiumidum,  iil  incdici  di(-iiiil,  coii- 
snin|itiiiii  iioii  rcsl:uir:iliir,  ut  |);ilcl  in  liis 
(|iii  lcrli:i  spccic  iic(-lic;i'  i;il)oi-:ml,  (|ii;c  in- 
(-iir;ibiiis  csl  c.\  co  (|U()d  l;dc  linmidiim 
niiu  rcsbmralur.  Kiiin  igilnr  oiiiiic  iliiid  iii 
(|iio(i  idimcnlimi  converlilnr,  posl  (-oiisnin- 
prioncm  rcstiiuriiri  possil,  vidcliir  (|iiiiii 
milrimcnliim  iii  id  qinid  Di-ojiiic  iid  ii;ihi- 
r;iiii  imliili  pciliiicl,  iiiui  mulelur.  —  '2. 
Senl.   1.  c.  arg.  ;{;  l;i,  1.  c.  arg.  .'{. 

.'*..  I'r;elerea,  iiliid  (piod  perlincl  :iil  n:i- 
tni-;un  niitriti,  oporlet  (piod  scnipcr  pcr- 
m;in(';il,  ;iii:is  iion  rcuKincret  idcin  lioinu 
niimcro ;  sed  iiiud  (piod  gcncnitur  ex  ;iii- 
mcnlo,  nonsempcr  m;inct,  si^d  seinper  llnit 
et  i-cllnil,  ul  |):itcl  e\  I.  de  Genernl.:  crgo 
(|no(l  generiilur  cx  iiliincnto,  noii  speclat 
ad  nalnrain  niilrili.  —  C^//ti(//.  cS,  I,  c.  arg. '^. 

4.  Pr;eterea,  si  iiiimcntum  transiret  in 
natnram  nulrili,  (|iiid(|iiid  in  mitrito  de- 
pcrdiliir,  reslanrarl  posset ;  sed  mors  iio- 
minis,  verlii  gi-;iti;i,  iioii  accidit  nisi  pcr 
deperditionein  aiicujiis:  posset  igitiir  iioino 
pcr  sumptionem  aiimcnli  in  perpelniim  se 
coiitra  inortem  liieri.  —  la,  I.  c.  arg.  i. 

5.  PrcTleroa,  si  ;ilimcnlum  iii  n;ilni-;iin 
vivenlis  Iransiret,  niliii  esset  in  vivenle, 
(piod  non  posset  rocedereet  reparari ;  (piia 
id  qnod  in  liomino  gouoriiinr  ex  idimenlo, 
ot  recedere  et  repanu-i  polost.  Si  orgo  diu 
viveret,  setiucrclur  (piod  niliil  (piod  in  eo 
fiiil  m;ilcriaiil('i-  in  priucipio  siue  generii- 
tionis,  (imdilcr  rom;inorcl  in  ipso  ;  et  sic 
non  cssol  idem  vivons  numero  por  tol:uii 
su;uu  vibiin,  ciiiu  ;ui  iioc  (piod  sil  ideiii 
uuinero,  roiiuiralnr  idenlitas  iualori;e.  IIoc 
antem  est  inconvouions.  Non  ergo  aliinon- 
tiim  converliliir  iu  iKituram  aiili.  —  la,  I. 
c.  arg.  5;  4.  Senl.  I.  c.  arg.  i. 

().  Pi-:elcro;i,  nnila  virlus  uaturaiis  dolii- 
lilaliir  iniiitipric:il;i  sibi  maleria  coiiveniouti ; 
sed  soluiu  per  admixtiouem  aiicujiis  oxtra- 
nei ;  sed  virtns  convorsiva  iu  vivenlo  deiii- 
lilaliir  in  tino  vit;e,  aiias  vivons  posset  in 
inlinituni  augeri  et  vivere:  orgo  hoc  contingit 


17i  SECLNDA   SKCl  .ND.i:  — 

piT  adiiiixlioiiciu  cNlranci;  scd  iiiliil  adiui- 
sccliif  :id  iiiatcriam  illaiu,  iii  (jiia  viilus 
couvcrsiva  |iriiis  ruiidahalur,  nisi  (|U(»il  cx 
aliiiiculo  cst  jicucratuiu:  crjio  lioc  (|Uod 
cst  c\  ariuiculo^j-ciicratiiiii,  csl  cxtraucuiu 
naluno  vivcutis,  cl  sic  idciii  (luod  prius. 
—  -2.  Sciit.  I.  c.  arii.  T). 

7.  PraMcira,  ualura  lacit  unuiiKiuod^iue 
faciliori  modo  (luo  licri  polcst;  Dcus  autcm 
uuilto  ordiiialius  (iiiaiu  ualura  oj)cratur; 
cum  iiiitur  facilior  luodus  augendi  ali^iuid 
slt  per  unilliplicalionem  matcrijr,quam  per 
convcrsiouein  altcrius  in  id  ([uod  augclur, 
vidclur  cpiod  iste  modus  diviiue  providen- 
ti;e  compctat,  nt  sciliccl  cori)ns  viventis 
au,iieatur  nullo  cxteriori  iu  illud  transeunle, 
sed  sola  cjus  natura  nndliplicala.  —  ^2. 
Sent.  I.  c.  arg.  6. 

Sed  contra  est:\.  quod  secundum  Philo- 
soplinm  (  I.  de  Genemt.  text.  41;  c.  5) 
uihil  nulrit  carnein,  nisi  quod  est  polenlia 
caro ;  sed  omne  quod  est  in  polentia  ad 
aruiuid,  mutatur  iu  id  per  actionem  ejns 
(iuod  est  actu:  ergo  nutrimentum  in  illain 
carnem,  (pia^  ad  uaturain  viventis  pertinet, 
trausmutalur.  —  2.  Scnt.  1.  c  arg.  1  Sed 
contra. 

2.  PnBterea,  nutrimentum  in  principio 
est  dissimile,  sed  in  finc  est  siinile,  cum 
nihil  nisi  suo  simili  nutriatur  et  foveatur ; 
sed  illa  sunt  similia,  qua3  eaindem  formam 
communicant:  cum  igitur  natura  rei  a 
forina  sit,  videlur  quod  illud  quod  nulrit, 
in  fiuein  ad  naturam  ipsius  nutriti  perdu- 
calur.  —  Hiid.  arg.  2  Sed  contra. 

3.  Prseterea,  semen,  ex  quofitgeneratio, 
maxiine  videtur  ad  naturam  vivenlis  pcrli- 
nere;  sed  semcn,  secuuduin  Philosophum 
15.  de  Aniinalibas  (sive  1.  de  Gcncrat. 
Animal.  c.  18  ) ,  est  de  superfluo  ahmenti: 
ergo  et  alimentum  convertitur  in  naturam 
vivenlis.  —  Quodl.  8,  a.  5,  arg.  2  Sed 
contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  secundum 
Philosophum  (  2.  Mctaphi/s.  text.  4;  1.  1 
min. ,  c.  1)  hoc  modo  se  habet  unumquod- 
que  ad  veritatem,  sicut  se  habet  ad  esse. 
Ijlud  ergo  pertlnet  ad  veritatem  naturae  ali- 
cujus,  quod    est  de    constitutione  naturse 


PIIILOSOPIII.V  NATUDALIS 

ipsius.  Scd  naliira  diiplicilcr  considerar' 
j)Olcsl:  iino  inodo  iii  communi,  secuiuluni 
naturam  sjiccici  ;  alio  modosccunduiii  quod 
csl  iu  lioc  individuo.  Ad  vcritatcm  igitui 
iialura'  alicujus  in  comimiiii  cousidei-ata 
pcrtiiict  foriua  cl  malciia  cjus  in  com- 
muni  acccpta ;  ad  veritalcm  aulem  natunc 
in  lioc  iiarticulari  considcratre  pcrtinet  ma- 
teria  individualis  siguata,  el  forma  per 
hujusmodi  maleriam  iudividuata.Sicut  eniin 
de  veritate  humaiue  nalura?  in  communi 
est  anima  humana  et  corpus,  itade  veritate 
humanic  natune  in  Pelro  et  Marlino  esl 
luec  aiiiina  et  hoc  corpus.  Sunt  autem 
qucTdam,  fpiorum  forma?  non  possunt  sal- 
vari  nisi  in  uiia  materia,  sicut  forma  solis 
uon  polest  salvari  nisi  in  maleria  qu» 
actu  sub  ea  conlinetur. 

El  secundum  liunc  modum  aliqni  \)os,w^- 
riiut,  quod  forina  hnmana  non  potest  sal- 
vari  nisi  iu  maleria  quadam  signata,  qufn 
scilicet  a  principio  fuit  tali  forma  fornial;i 
in  primo  homine,  ita  nt  quidquid  aliud 
praBter  illud,  quod  ex  priino  parente  iu 
posteros  derivatur,  addituin  fuerit,  noii 
pcrtineat  ad  veritatem  natura?  huinana'. 
quasi  non  vere  accipiat  forinam  hiimana 
natura) ;  sed  illa  materia,  qua3  iii  primc 
homine  formae  huinamie  fuit  subjccta,  in 
seipsa  mulliplicetur.  Et  hoc  modo,  inquiunt, 
multiludo  liumanorum  corporum  a  corporf 
priini  hominis  derivalur.  Et  secundum  ho^ 
alimcntum  non  convertitur  in  veritateir 
humanag  naturse.  Sed  dicunt,  quod  alimen- 
lum  accipitur  nt  quoddam  fomentum  na- 
turae,  id  est  ut  resistat  actioni  caloris  natu- 
ralis,  ne  consumathumidum  radicale,  sicul 
plumbum  vel  stamnum  adjungiturargento, 
ne  consumatur  per  ignem. 

Sed  haec  positio  est  multipliciter  irratio- 
nabilis: — priino  quidem,  quia  ejusdem  ra- 
tionis  est,  quod  aliqua  forma  possit  fieri  ir 
alia  materia,  el  quod  possit  propriam  ma- 
teriam  deserere ;  et  ideo  omnia  generahilia 
sunt  corruptibilia,  et  e  converso.  Manife- 
stumest  autem,  quodforma  humana  potes' 
deficere  ab  hac  materia,  quae  ei  subjicilur; 
alioqui  corpus  humanum  corruptibile  non 
esset.  Unde  rehnquitur  quod  et  alii  in  ma- 


IiK  GKNFHAT.  KT  COnniTT.  -  Or.  \> 

[oria  advenire  possil,  aliqiio  alio  in  verila- 

lem  hiimana'  natm-a'  Ininseunle.  — Secmulo, 

I  in  omnibiis  qiiorum  niateria  invenitur 

suh  uno  indiviiliio,  non  est  nisi  unum 

\i»Iuum   in   una  sfxvie,  sieul  |Kilel  in 

el  Inna  et  liujusmodi.  Sio  ijiitur  non 

>>><i  unum  individuiim  humaiKr  s|>ociei. 

-,  quia  non  est  possilule  quo*!  multi- 

maleria?  atteiitlalur,  nisi  ly/  secun- 

!  quanlitatem  tantum.  sicut  accidit  in 

s,   quorum    materia    suscipit    ma- 

-  dimensiones;    vel   etiam    secundum 

;iam   materia\    Sola  autem   eadem 

;ia    maleria»    manente    non    potesl 

.  quiHl  sit  multiplicala,  quia  ideni   ad 

ni  non  conslituit  mullitudinem,  cum 

sit  omnem  multiludinem  ex  aliqua 

,.  ■■»'  causiiri.  Inde  oporlet    quod  ali- 

ilia    suhstautia  maleria^  adveniat,  vel 

dionein.  vel  per  conversionem  al- 

is   in  ipsum.  Uude    aMinquitur    qucKl 

iion  polest  aliqua  materia  nuiltiplicari  uisi 

kcl  per  rarefactionem,  sicut  cum  ex  aqua 

lil  aer:  vel  per  ad<litionem    alterius    rei. 

!  niultiplicatur  igiiis  per  additionem  li- 

:  vel  per  creationem  materia^.  Sed 

tum  esl   niultiplicationem  niateria? 

anis  cor])oribus  ncn  accidere   per 

Kjuem,  quia  sic    corpctni  homiuum 

-e  aMatis  e>sent  im|H^rfectiora  quam 

,»ora  puerorum.  Nec  iteruni  per  ci-e;itio- 

nem   nova»   materia?,    quia    secunduni  D. 

-  um  (lib.  3^.  Moral.c.  ie,al,9  vel  10: 
—  .Migne  PP.  L.  t.  76,  col.  64t  sq.  lomnia 

'■  sinuil    creata  secundum  substantiani 

eria,  licet  non  secundum  specieni  foi- 

ni*. Inderelinquitur  quc»d  multiplicatiocor- 

IX)ris  huniani  non  fit  nisi  per  hoc,  quod  ali- 

mentum  convertitur  in  verilalem  corporis 

'  "mani.  —  Qnarh,  quia,  cum  homo  non  dif- 

a  ab  animalibus  et  plantis  secundum  ani- 

mam  vegetabilem,  sequeretur  quoil  eliam 

oorpora  animalium  et  plantarum  non  nuilti- 

nlicantur  per  conversionein  alimenti  in  cor- 

autritum  :  sed  perquandani  muUipIica- 

eni,  qua?  non  potest  esse  naturalis,  cuin 

uialeria  non  extendatur  secundum  uaturam 

nw  osqoe  ad  certam  quantitatem :  nec  ite- 

nini  inveniatur  aliquid  natuniliter  crescere. 


XXXVIII  r>K  AIGMKNTATIO.NK  —  A.  \l       175 


nisi  per  rare  factionem  vel  conversionem  al- 
teriiis  iii  ipsum.  Kt  sic  totum  opus  genera- 
livaf  et  nutritiv.-e,  qux  dicuntur  vires  natu- 
ndes.  esset  miraculosum  :  qiUMl  ost  omnino 
inronvenirns. 

Inde  tilii  dixerunl,  «iuo<I  forma  huinana 
potest  i|uidem  fieri  ile  uovo  in  aliqua  alia  ma- 
teria,  siconsideretur  natuni  humaiia  in  com- 
muni,  non  autem  si  accipiatur  prout  est  in 
hoc  individuo,  in  qiio  forma  humana  fixa 
nianet  in  quadain  materia  detenninata,  cui 
primo  imprimitur  in  ijeneralione  hujus  in- 
dividui,  ita  quo^l  illam  materiam  nunquam 
deserit  us<|ueailultimam  individui  corruplio- 
nem:  et  hanc  materiam  dicunt  principaliter 
I>ertinere ad  veritatem  huuKUKe  uatni;e.  Sed 
quia  hiijusmotli  materia  iion  sunicit  ad  qiian- 
titatem  debilam.  miuiritur  ul  adveniat  alia 
materia  per  conversionem  alimenti  in  sub- 
stantiam  nutriti,  quantuni  suflicit  ad  debitum 
auginentum :  el  hanc  materiam  dicunl  secun- 
dario  pertinere  ad  veritatein  humanre  natune, 
quianonretiuirituradpiimumesseindividui. 
sed  ad  quantitatem  ejus.  Jani  vero  si  quid 
aliud  advenil  ex  alimento,  uon  perlinel  ad 
veritatem  humana^  natura?  proprieloquendo. 

Sed  hoc  etiam  est  iuconveniens:  —  primo 
quidem.  quia  hapc  opinio  judicat  de  materia 
corporum  non  vivenlium  ad  modum  corpo 
rumanimatorum.  inquibusetsi  sit  virtusad 
generdudum  sibi  simile  in  specie,  non  tamen 
est  virtus  in  eis  ad  generandum  aliquid  si- 
bi  simile  secunduni  individuum:  qu*  qui- 
dein  virtus  in  corporibus  vivenlibus  est 
virtus  nutritiva.  Nihil  ergo  per  virtutem 
nutritivam  adderetur  corporibus  viventibus, 
si  alimentuni  in  veritatem  naturce  ipsorum 
non  converleretur.  —  Secundo,  quia  virtus 
activa,  qu»  esl  iu  semine,  est  qua?dam  im- 
pressio  derivata  ab  aninui  generantis :  uude 
nou  potesl  esse  majoris  virtutis  iu  agendo, 
quam  ipsa  aniiua,  a  qua  derivatur.  Si  ergo 
ex  virtule  semiuis  vere  assuniit  aliqua  nia- 
teria  formam  nalura?  humaiice,  multo  magis 
anima  in  nutrimeutum  coujunctum  poterit 
veram  forniam  natune  humana?  imprimere 
per  potenliam  nutrilivam.  —  Tertio,  quia  nu- 
trimento  indigetur  non  solum  adaugmentum 
(alioquin  augmeuto  terminato  necessarium 


17»;  SKCIJM>A  SKCIND.K  — 

noit  essct),  seil  oliaiii  ;ul  roslaiiniiKliim  il- 
Itid,  (|ii()(l  (Ifpcrdiltir  ptT  aclioiicin  caloris 
iialtiralis.  .Noii  aiilciii  csscl  rcslaiiralio,  iiisi 
id  (|ii()d  c.\  aliinciil()|4Ciicraliir,  sticrcdcrcl 
iii  lociiiii  dcpcrdili;  imdc  siriil  id  ((iiod  pri- 
mo  iiicral,  cst  dc  vcritafc  Immaiia'  iiatiirii», 
ila  id    (|iiod  cx  alimciilo  j-ciicraliir. 

Kl  idco    sccimdmii  '//mv  diccndiim  csl, 
(piodalimcnlimi  vcrc  coiivcrliliir  iii  id  (piod 
cst  principalilcr  dc  vciilalc  limnana'  naliirio, 
cl  (pianlmn  ad  spccicm  cl  (pianltim  ad  in- 
dividtmm.  llrtiiiKpie  cniin,  scilicct  et  ipiod 
cx  armicnlo  ^cncraliir,  cl  tpiod  a  parcntihiis 
Iraliiliir,  indilTcrcnlcr  cl  aMpialilcr  roriiia  liti- 
maiia  pcrliciliir,  cl  iilrmiKitic  iiidiircrcntcr 
maiict  vd  consnmitiir:  maiicl  (piidcm  scciin- 
(limi  spccicm,  consimiiliir  atilcmct  restaii- 
raliir  sccmidmn  malcriam.  Siciil  iii  alitpia 
rcpiiblica  divcrsi  liomincs  luimcro  ad  com- 
immilalcm  pcrlincnt,  (piiliiisdam  moricnti- 
hiis  cl  aliis  in  lociim  cortim  sticccdcnlibus; 
et  sic  non  inancl  ima  rcspublica  secundiim 
materiam,  (piia  siinl  alii  cl  alii  liomines; 
niancl  lamcii  una  nimicro  (pianlum  ad  spc- 
ciein  sivc  formam,  pi-opter  unilalcm  ordinis 
in  o!liciisdisrmc!is;  —  ilactiam  in  corporc 
limnano  ctcujusribcl  ani:nalis  maiu't  caroet 
os,  ct  uiuKpuequc  partium  inanct  cadem  iiu- 
mero  (piautum  ad  speciem  et  formain,  (puc 
coiisidcratur  iii  (letcrminalo  silii  et  virtule 
et  rijj^ura ;  iionautem  manet  (luantum  ad  ma- 
tcriam,  (piiailla  materiacarnis,  in  (pia  lalis 
forina  crat  prius,  coiisumpta  est,  el  alia  ei 
in  locuin  succe.ssit:  sicut  j^atct  de  igiie,  qui 
continuatur  secmidum  eandcm  formam  et 
moduiii,  per  lioc  (piod  consuinptis  ({uibus- 
daiii  ligiiis  alia  supponimlur,   (puc  itiiiem 
sustineiil.   Kt  secuudiim  liaiic  opinioncm, 
({une  ceteris  probabilior  est,  de  ulro(|iie  in- 
dillcrenler,  scilicet  geiiito  ex  alimento  et  a 
parentibustracto,  taiitum  resurget,  (piantum 
est  necessarium  ad  speciem  et  ({uantilalem 
dcbilam  limnani  corporis.  —  la,  ({,    119, 
a.  1,  c. ;  -i.  Seiif.  disl.  SO,  ({.  :2,  a.  1,  c. ; 
Qiiodl.  8,  a.  5,  c. 
Secundum  hanc  ergo  opinionem: 
Ad  pritnum  dicendum,  ({uod  non  est  (Jl- 
versa  caro   secundum   materiam  distincta, 
quae  dicilurcarosecundummaleriam  etcaro 


PIIILOSOIMIIA   NATrUALIS 

sccundtiin  spcciem;  sed  eadem  scMiundimi 
mimcriim  caro  diciltir  secunduin  speciem. 
in  ({iiaiilum  {)arlici{)at  forinam  et  |)ropriL'- 
talcs  coiisc({ucntcs  s{)eciein;  sccimduin  m;i- 
tcri;mi  dicitur,  i^  quanluin  ex  niateria  cori- 
sisllt.  Kt  ({tiod  liic  sit  intcllectus  Aristotelis, 
{):ilct  luin  cx  vcrbis  ('iOmiiieiit;itorisex|)oiien- 
tis  lioc  iiiodo,  luin  cx  verbis  IMiilosoj^lii  in 
lillera  |)Osilis.  Dicit  eniin,  ({iiod  lioc  inodo 
estdistingncre,  (piod  est  secunduin  speciem 
et  sccundum  materiam  in  c;irne  et  ossc, 
sicii!  cl  in  uiio(itio((iic  alio,  ({iiod  liabet  for- 
m;im  iii  iii;ileri;i.  Conslat  uiitem,  ({uod  talib 
(lisliiicrK)  non  potcst  fleri  in  hipide  et  ;K(iia, 
iil  dic;itiir  {);irs  secunduin  speciein,  qtue  e.\ 
{irimis  gcncranlibus  tnicla  est,  el  {);irs  se- 
cundiim  in;ileri;iin,  quic  ex  nutriinenlo  ad- 
vciiil.  Kt  ita  patet,  ({uod  nec  in  cariie  et 
osse  lioc  inlclligendmn  est,  sed  inodo  pr»- 
dicto;  undeobjectio  procedit  exmalo  intel- 
leclu  vcrborum  Pliiloso{)lii  (  2.  Senl.  I.  c. 
;k1  2  ). 

Dicciidum   igitur  est,    quod    ;ilinientum 
convcrtitur  in  carncm,  qua3  est  secuiKlum 
speciem,  id  est  ({lue  liabet  .speciem;  non  l;iinen 
ila,  quod  ;ilimcnium  liat  species  c;irnis,  sed : 
fit  carnis  m;Ucria,  ratione  cujus  polest  dici,  I 
quod  convertitur  in  carnem   quantuin  ad 
inateriam  et  non  quanlum  ad  speciem.  —  I 
Qnodl.  8,  a.  5,  ad  1 ;  la,  I.  c.  ad  2. 

Ad  secuudum  diccndum,  quod  secundum  ! 
medicos  liuiniduin,  quod  ex  primis  generan- 
tibus  traliitur,  non  oporlet  ut  dicatur  radi-' 
c;ile,  quia  semper  hianeat  distinctmn  secun-i 
dum  maleriam  et  proprietatem  ab  liumido  ■ 
nutrimcntali   seu  ex  alimento  aggeneralo; ' 
scd  qui;i  calor  naturalis  in  illo  liumido  prius 
exstitit,  et  illud  quod  permiscetur  non  {)ar- 
ticip;it  speciem,  nisi  ex  virtute  lUius  humidi 
ciii  permiscetur.  Unde  (^st  quasi  radix  to- 
tius  illius  quod   postmodum  ex  alimento 
converlilur;  nonaulemita,  quod  utruinquc 
Immidum  post  finem  digestionis  ulliinae  di- 
stinctum  remaneat,  sed  lotiim  perinixlum  | 
accipit  unam  proprietatem;  et  ulraque  ma-i 
teria,  scilicet  qua3  prius  suberat  primo  hu- 
mido,  et  secundo  advenientl,  aequaliter  se ' 
habet  ad  lioc  quod  transeat,  et  ad  lioc  quod  | 
virtutem  speciei  participet.  Nec  dicitur  con- 


liK  CKNKUAT.  KT  COIIUCPT.  —  OC.XWVIII  liK  \ni.MK.\TATIONK—  A.  VI         177 

.Kiiiiii  liiiiiiidiiiii  radicalc  |)r<i|)lt>i-  (lisccs.siiiii  iiisi  i|iiaiiliiiii  siiriiril  ad  rfslaiii-alioiiciii  dc- 
talis  iiial('i-ia',  scd  |)i()|)l('r  lioc  (jiiod  noii  pcrdili,  cl  liiiic  ccssal  au.^Miicnliim;  dciiiiiiii 
pcriiiaiicl  propriclas,  (piaiii  loliiiii  iiiixliiiii  iici-  lioc  poltvst,  ct  timc  111  diiiiiiiiilio; 
hahclial  c\  virliilc  priiiii  liiiiiiidi ;  liiiic  ciiiiii      dcimlc  dcliciciili;  Imjiisiiiodi  virliilc  lolali- 

lcr  aiiimal  moriliir:  siciil  virliis  viiii  coii- 
vcrlciilis  aipiam  admixlam  |iaiilalim  pcr 
admixlioiiciii  aipia*  dcliililaliir,   iil   laiidcm 


iiiiii  polcsl  licri  rcslaiiralio,  (piia  viriiis  spc- 
ciei  iioii  maiicl;  siciit  oliam  si  lola  maiiiis 
aiiipiilclm-,  iioii  rcslaiiraliir  pcr  iiiiti-iiiKMi- 
tiiin,  ipiia  iioii  maiicl  virliis  spccici  dclcr- 
iiiiiiala  liiiic  urjiaiio:  ct  proplcr  liaiic  ctiaiii 
caiisaiiidictmliiripia'damiiicmlirac\liiiiiiido 
radicali  composila,  iioii  ipiod  iiiliil  iiiilri- 
iiiciili  iii  siihslaiiliam  illoriim  Iraiiscal,  ciim 
ipiodlihcl  mciiihriim  corporis  proporlioiia- 
liililcr  aiijicaliir ;  scd  ipiia  iii  illis  mcmbris 
|irincipalilcr  virliisspccici  consislit,  ipia^  ost 
cx  iuiniido  radicali.  Nec  polosl  aliipia  ah- 
srcssio  ah  eis  llcri,  (piiii  aiircraliir  virliis 
spccii'i  (pianliiiii  ad  aliipiam  parlom  delcr- 


loliim  liat  aipiosiim,  iil  l*iiiloso|iliiis  exem- 
plilical  I.  ^lc  Gencnif.  {tcrl.  .-}!)  cl8S;  c.  :> 
el  10).  —  la,  1.  c.  ad  i. 

.1'/  (juinhnn  diccndiim,  ((iiod  siciil  dicit 
Pliilosopliiis  (  in  I.  dc  (iriwnil.  lccl.  ;{!) ; 
c.  r>  ),  (piaiido  ali(pia  maleria  per  se  coii- 
vcriiliir  iii  ijiiicm,  liinc  diciliir  i<fnis  de 
novo  ifencrari.  Oiiaiido  vero  aliipia  maleria 
convcrliliir  iii  i^Micm  pnec.xistenlem,  dicitnr 
iiinis  niilriri.  L'nd(;  si  lota  maleria  siimil 
amillat  s[)eciem  ignis,  el  alia  matcria  con- 


iniiialam;  el  propler  lioc  eliaiii  lalia  mcin-     verlaliir  in  ignem,  erit  alins  ignis  niimcro 


hra  decisa  non  sananliir.  —  4.  Senl.  I.  c 
;u[  ."3. 

Ad  terliuin  diccndiim,  ipiod  ralio  et  ve- 
rilas  naliira^  liiiiiKMKe  el  cujiislihct  alleriiis 
rci  est  a  specie,  el  U\oo  ciiin  id,  ipiod  esl  in 
liominc,  manct  seciindiim  spcciem,  (piamvis 
iion  nianeal  secimduiii  maleriam,  iiihilomi 


Si  vero  paiilalim  combiislo  iino  li;.mo  aliiid 
subslilualiir,  et  sic  deinceps,  (pioiisijiie 
omnia  liiiiia  consumanliir,  semper  remaiiet 
id(Mn  iimis  iiiimero,  ipiia  scmpcr  ipiod  ad- 
(liliir  Iraiisit  iii  jineexistcns.  Kl  simililcr  cst 
iiitcllijicndum  iii  corporibus  vivciitihus,  in 
({uibiis  ex  nutrimeiilo  reslauraliir  id ,  ipiod 


iiusralioetverilasnalura',  ahiiieadconaliira  por  calorem  naturalein  consumilnr.  —  la, 

ipsa  liumana  manerediciliir;  nec  desinit  es-  I.  c.  ad  5. 

nc  idem  liomo  iiumero  propler  mularioncm,  Vel  die,  quod  ciim  illud,  (juod  advenit  ex 

iphTCst  sccundummateriam,  cjuia  non  tola  alimenlo,  aggeneralum  sit  permixliim    ei, 

iiialeria  siinul  a  forma  abslraliilur,   iil  alia  <piod  priiis  eral,  et  simililcr  uiium  elTeclum 


lola  simul  rormam  accijiiat.  ILtc  enim  «ie 
iioi-atioessetetcorruiilio^lsicutlsltotiisiguis 
imusexslingnaliir,  etarmslolusaccendaliir; 
^ed  arKjua  |)ars  maleria^  consumilur,  et  alia 
in  locuiiK^jiis  subslitiiiliir,  qua^elTicitur  una 
maleria  cum  praH^xisliMili,  per  lioc  qiiod  ei 
Hljun^filur  ad  sustiiiendam  candem  formam 
luimani  corjioris;  sicul  si  uiium  ligiium  ignis 
i'onsumat,  et  aliud  loco  ejns  appoiialiir,  eril 
itlcm  ignis  wmwQYo.  —  Quodl.  8,  a.  5,^(1-2. 
Ad  qnarlum  dicendum,  qnod  oinnis  vir- 
Insin  corporei)assibiIiper  conlinuam  aclio- 
iiem  dcbilitalur,  qiiia  hujusmodi  agenlia 
iMiam  paliuntur.  Kl  ideo  virtusconversivain 
principioquidemlam  forlisest,  ntpossitcon 
^crlere  non  solum  qnod  sufficit  ad  restau 


ex  ambobus  sit,  semper  fit  depenlitio  in 
utroque  proiiorlioualiter;  et  ideo  nuiKjuam 
coiitingit,  (juoil  toliim  illiid,  quod  j)rins 
erat,  abscedal,  ita  (juod  iiiliil  j^rioris  inale- 
ri;e  remaneat;  sed  semper  manel  aliijuid ; 
el  illud,  (jiiod  advcnit ,  est  unum  cum  eo, 
quod  pra.\M-at  eirccliim.  Et  ideo  est  maleria 
nna  et  nnum  individiium  per  tolam  vitain, 
sicut  patet  etiam  in  igne,  qiii  niitrilur 
lignis:  semper  enim  manet  uiiiis  nuinero 
ignis,  qiiamvis  aliijiiibus  liguis  ajii^osilis 
alia  consumantiir,  (juia  illud,  qnod  advenit, 
semper  eflicitur  iiiiiim  ciiin  eo,  quod  pra^- 
erat ;  et  magis  essetsimile,  si  ficret  com- 
mixtio  secundum  totum ,  sicut  est  In  nutri- 
menlo.  Secus  aulem    esset,  si  ex    niatcria 


■alionem  dej^erditi,  sed  etiam  ad  augmen-     advenientegenerelurignisvel  caroseorsum; 
'"ni ;  postea  vero  non  potest  convertere,     t"'ic  eiiim  propter  onniimodam  diversitalem 

Slmm.e  PHir.os.  III  —  12. 


178 


sf<:(:l'M)a  SKcrNn.K  —  imiilosopiiia  natiualis 


ni;il('ri.r   csscl    rliaiii    (iivcrsiljis   scciiikIiiiii 
niiiiiciniii.  —  '1.  Si'nl.  1.  c.  ;i(l  't. 

Ail  sfjlinii  (liccndnin,  (jnod  illnd,  (|no(l 
c\  nnlriincnlo  ;ijj;j,'cncr;ilni',  iioii  il;i  |)ci-- 
fpclc  consciinilnr  n;itni"iin  spccici,  siciil 
illiid,  (|iiod  itriino  |icr  virliilcin  roriii:iliv:iiii 
m  c;iiiicin  vcl  os  conversnm  est :  hnn  (|ni;i 
iniina  ^'cncnitio  ci;i!  ciiinis  sccnndnin  sc, 
sccnnda  ;iutcin  cst  c:iinis  in  ;»lio  cinasi  pcr 
coinmixlioncin :  litni  cti;nn  (|ni;i  (|ii;into 
virliis  ;iiiiiii;c  in;i,uis  dilliindilnr  cl  spar^ilnr, 
dchilior  rcdditnr,  nl  |);itct  iii  cordc,  (|ii()d 
(|ii:iiilo  m;ijiiscst,  Uinto  ininiis  c;iii(lniii  cst  ; 
niidc  ;iniiii;ili:i  li;il)ciilia  ui:i,uiuini  cor  snnt 
timi(l;i  ii;itnralilcr,  iit  IMiilosoplins  in  11- 
bro  l.j.  (le  Aniiiiiilihiis  (scn  :].  de  PurHbns 
Aniinal.c.  i)  dicil,  ct  idco  ali(|uo  iiiodo 
esl  cxlnnienm,  ct  proptcr  hoc  pormixtiim 
ci,  (piod  priiis  cr;it,  cst  cans;i  (lcl)ilit;itis 
virlntis ,  siciit  ;i(|na  ;ulniixta  vino  ,  ut  poiiit 
excmpliim  IMiilosoplins  in  1.  ile  Genenil. 
Et  idco  ad  nliimnm  oportet  qnod  sefpiatnr 
diminnlio  ct  corrnptio.  —  H.  Senl.  1.  c.  ad  .">. 

Adseplintinn  diccndnm,  (jiiod  modns  ille, 
scilicet  per  innlt!plicationcm  matcria},  non 
est  possibilis,  ad  minns  natnra};  qnre  qno- 
niam  non  secnndum  se  totam  ajrit,  sed  se- 
cundnm  formam  tantnm  ,  idco  muiliplic;it 
tanliim  formam  cl  uou  maleriam;  ct  pro- 
pter  lioc,  nt  opus  n:itnrie  servaretnr,  opor- 
tnit  niodum  illum  in  ;iiigmento  esse  ({ui 
vlrluti  n;ilur;c  c()mpct;it.  —  :2.  Senl.  1.  c.  ad  (> 

ARTICULUS  VII 

UTRUM  ALIMENTUM  SIT  SIMILE   MTRITO. 

Videtnr  qnod  alinu^iilum  non  sit  simile 
unlrito. 

1.  Alimentum  cnini,  nt  dicit  Pliilosoplius 
(  '2.  (le  Anima  lext.  A'i;  c.  i  )  ,  est  cou- 
trarium  nutrito ;  convertitnr  cnim  uutri- 
mentiim  iu  nntrilum,  iicncralioucs  ;uilciu 
riniit  ex  conlrariis;  sed  quodestcoutrarium 
alicni ,  nou  est  illi  simile  :  ergo  alimentum 
nou  est  simile  uutrito.  —  2.  ileAninia  1.  9. 

!2.  Pra^lerea,  simile  non  patitur  a  simili, 
ut  dicit  Plnlosoplius  (1.  c.  lexl.  44;  c.  4); 
sed  alimentum  p;ilitur  ab  eo,  quod  untritnr ; 


:dlci:iliir  ciiim  ab  co  cl  dii^MMilnr :  cr^zo  ali-| 
nicntnm  non  est  similc  ei,  (piod  iiutritur. ' 
—  Ihiil. 

:>.  Pra'terc;i  id,  (piod  niitritnr,  cst  actii 
;iiiim:ituiii;  iiiliil  cnim  propric  niitritur, 
(jiiod  non  p:irlicipct  vil:ini  ,  nt  iiii]uit  Pliil(j- 
sopliiis  (  1.  c.  leil.  ilj;  c.  i  ) ;  scd  aliincii- 
liiiii  iion  c>l  :iclii  ;miiii;itum,  scd  t:iiitiiiii 
iii  potcnli:i,  iil  dicit  Pliilosoplins  (  ibidcin 
ct  I.  ile  (ienenil.  lexl.ii;  c.  .")):  erjfo  idciii 
(|Uod  priiis.  —  '2.  ileAninin  I.  0;  I.  ilc  (',(>. 
neriil.  1.  17. 

i.  Pnelcrca,  similitndo  augmenti  el  iiii- 
Irimcnti  priecipue  apparet  in  igne,  qui;i 
ignis  h;ibet  plns  de  forni;i  qu;mi  alia  ele- 
inciita,  et  est  potcntior  iu  virtute  actlva ; 
undc  pcr  Iioc,  (piod  manifeste  alia  couvei- 
lil  iii  sc,  videlur  nutriri  cl;iugeri ;  sed  igni> 
iion  nulritnr  igne,  sed  lignis,  quaj  sunl 
dissimilia:  ergo  cl  vivens  nutritnr  dissimili, 
nou  autem  simili.  —  2.  de  Aninia  1.  9. 

T).  Pneterea,  dicil  Philosophns  {\.(h' 
General.  text.  41;  c.  5  ),  quod  idem  es! 
uutrimontnm  et  angmcntum ;  sed  id,  (iuo(i 
auget  vivens,  eslquidextrinsece  adveniens. 
ut  dicit  Philosophus  1.  de  General.  text.S>): 
c.  5  ) :  ergo  et  id,  quod  nutrit,  debet  essc 
qnid  extrinsece  advenieiis ;  si  autcm  essej 
simile  vivcnti,  esset  vivens  al(]ue  adeo  panj 
vivcntis:  ergo  nutrimentuin  non  est  simik 
nulrito.  —  1.  de  General.  1.  17  et  15. 

Sed  conlra  est :  1.  (|uod  PliiIosophns(l ; 
de  Generat.  lext.  41 ;  c.  5  )  dicit,  quod  ci; 
bus  est  nutriens,  in  quantum  convertihin 
in  carnem,  sicut  est  augens,  in  quantuii, 
suscipit  majorem  quanlitatem;  sed  caro  es 
similis  carui  viventis,  quod  augelur:  ergi 
nutrimentum  debet  esse  similenutrito.  —  1 
de  Generat.  1.  17. 

2.  Pr;icterca,  2.  de  Aniina  (  texl.  U 
c.  4 )  el  1 .  de  Generat.  ( text.  38  ;  c.  5 )  lauda 
Philosophus  eos,  qui  dicunt  simile  simil 
ali  ;  ergo  nutrimentnm,  qnod  est  id,  qu« 
vivens  alitur ,  debet  esse  simile  nntrito.  - 
2.  de  Aiiiina  1.  9;  i.  de  Genexal.  1.  16. 

Respondeo  dicendum,  quod  circa  han-l 
dnbitationem  quibnsdam  videtur,  qnod  ali 
mentum  oportet  esse  simileei,  quod  alitur 
Alimeutum  enim  est  causa  augmenti ;  opor: 


OK  CKNKIIAT.   KT  COIUiriT.  —  i)\\  \ 

|('t  ;iiil<Mii  i|ii()(l  siiiiili'  siinili  aii^M>:iliii-;  si 
(Mrnii  :ilii|iii<l  (liv<'rsiiiii  :i|i|)()II<m'<>Iiii'  :irK-iii, 
iioii  <'ss<'l  (>jiis<l<'iii  ;iii;,Mii<'iiliim,  snl  ii;itiir;c 
(•\lr;iiii';i'  :i<l.jiiii<-li(>.  .t //''>■  ;ml('iii  vi<l('liir, 
(|ii()(l  :iliiii('iiliim  <)|)<)rl<'l  cssc  <-(»iili-;iriiim 
(>i,  (|iii)(l  ;ililiii';  <>l  ;i<l  Ikx*  iiiilii<'iiiiliii' <Iii;i- 
hiis  |)<)lissiiiiimi  r^ilioiiilms  pi-imo  loco  sii- 
|)i-:i  :ill:ilis;  (|ii:ii-iim  prior  simiiliii-  c\  (-oii- 
|i-;iri('l;ilc  <|ii:mi  <)|)()rlcl  css(>  iiil<'i-  miil:i- 
lionis  l(>i-miii<)s;  posli^i-ior  ;ml(>m  (^x  coii- 
li-;iri('l;il<>  <|ii;mi  oporlct  c.ssc  iiitci-  ajj;ciis  <>l 
|),ili(>iis.  —  "1.  ilc  Aiiliini  I.  il. 

Vciiim  iiliiijiK'  ;ili<|iio  iiKxlo  <licim!  i'c<-lc, 
ct  arn|iii)  iiKxlo   11011  rci-lc.  .\<l  ^-iijiis  <'vi- 
(|(>nti:mi  scii>iiiliim,  qiioil  ;ilimciiliim  iicccs- 
sano  <l(>I)cl  css(^  iii  |)ol<'iili;i  ;Ki  lioc,  iit  sit 
rivpiis  (iiKiiiliim.  Ciim  ciiiiii  viv(>iis  |)(>r  ;m,L!;- 
inciilimi  li;il  m:ijiis,  iicccssari()(l(>l)  >!  ;ilim<'ii- 
tiini,  <iiio  viv<'iis  aiiiictiir,  <'ssc  iii  |)ot<'iiti;i 
ricciis  (iiiiinlinii,  nisi  (|iK)(l  s<>ciin<liiiii  <|ii<)<l 
(»sl  in  |X)l(>ntia  riveiis,  \n\U\  caro,  imtiil. 
iii  (|ii;mliim   vero   ost   iii    |)()t<>nti;i  (iininhi 
caro,  an^<'t.  Oiioni:im  v<'i'o  <|ii(xl  cst  iii  po- 
lcnlia  ;irK|iii<l,  iiccessario  (l(>l)<'l  esse  actii 
;ili(|iii<l  ^iliiKl,  i)i-()|)tcrca  :ilimciitiim,  (inod 
^st   iii  |)(.lcnli:i  :i<l   cariiis  snl)st:mli;mi    ct 
(|nanlii;ilcm,  (lel)ct  essc  ;ili<|iii(l  :iliii<l  ;ictii 
(jiniiii  c;iro,   inita   p^mis.   Oiiod  aiilcm   est 
:ictu  aliijiiid,  iioii  111    ;iliii(l,  ad   (jiiod  est 
ii>  pi)lcnlia,  uisi  p,'r  pi-ioi-is  corriiptionom 
ct  sc<|iicnlis  <ionoi-;»lioiicm  .  rndc  oportot 
augincnlnm  ct  imlrimcntiim  lioi-i  corrii|)lo 
00,  qnod  alimcntiim  [)i'ins  or;il  acln,  piit;i 
pano,  ol  <ioneralo  eo,  ad  qiiod  erat  in  \m- 
l(Milla,  puta  carno.  —  fndc  lit,  nt  diiprici- 
tcr  possit  alimonliiin  considcrari;  uno  ino- 
ilo  anle  concoctionom,  altoialionem  et  diire- 
slioneni,  al^ine  adeo  a  principio  altoralionis, 
rtlio  tnodo  post  dococtionom  et  digostionom, 
atquo   a(l(^o   in  lino   alloralionis ;    ntroquo 
enlnimodosnmptmiivorodiciltiralimoiiliim. 
Si   considoroliir  alimcnlum  jirioie    ni(>(lo , 
(lebet  esse  dissimile  mitrito  el   illi  contni- 
rmni;  lioc  enim  osl,  (piod  p;ditur  ol  mu- 
tatur.  Unde  fit  etiam,  nt  noii  sufliciat  ad 
ralioneni  alimonti,  cpiod  sit  qnoniodocum- 
que  conlrarimu  nulrilo;  ii;im  oportet  quod 
sit  de  illis  contrariis,  qu;v  liabont  geiiera- 
tionem  ex  se  invicem;  nutrimeiituni  onim 


\XI\   OK  CONTMTl'        \l;T.  I  17!) 

convortitnr  iii  siil)sl:iiili;iiii  imtriti.  riide 
qiKociiiKpie  C()iilr;ii-i;i  smit  iii  siil)sl;iiili:i, 
scciiudiim  (pi;i>  liiinl  :iltcr:ili()ii<>s  :kI  invi<'cni 
<-t  noii  gcn(>i':itioncs,  noii  |)crtiiicul  ;i<l  r:i- 
lioiicm  ;iliiiii'iili;  iioii  cnim  dicimns,  (piod 
inlirmiim  sil  iiiili-imcntiim  s;iiii  vcl  ;ill)iim 
uigri,  ;iiil:ili(|ui(l  liiijiisiiiodi.  I*r;(>t('rc;i  ()|)o|-- 
tct  (piod  sil  d<>  illis  coulniriis,  <pi:e  ;iiigiii<>n- 
liim  snscipiiinl  ex  se  inviccm ,  (pii;i  :i<l 
:ilim<>ntiiiii  vi<li'tiir  so<(iii  ;iiigiiii>iitiim .  Si 
v<'r<)  <-')iisi(loroliii- ;dim<'iiliim  juislcriDri  ino- 
(lo ,  sic  ;ililiir  similc  simili;  ;igons  onim 
:issimil:it  sihi  p;ili('iis;  tmilc  iii  linc  p;i.ssio- 
iiis  oporlol  |):issum  css<>  simili'  :ig<'nti;  <'t 
p<>r  liuuc  iiKxliim  potcst  ^mgcrc  id,  (piod 
:ilitiii-.  — riido  iii:mirosluiii  cst ,  ipKxl  nlr:i- 
(jiic  ()|)inio  (|iK)(l;imiii()il()  voi-;i  csl .  ([iio- 
(himmodo  lals:i. 

Kl  ('\  liis  [);itel  inl  oh/ccld  nlritisi^iic  [);ii  lis. 
Nani  ohjccta  priniiv  iuirlia  t;mtuiii  [)i'ol);iiil, 
(|U(xl  uulrimciiliim  iii  [)rinci[)io  ^illi^rationLs 
<l<>l)ot   osso  <lissimil<>,  socns  vero  in   line. 

Ohjcrld  vcro  miiiidiv  imrh^  l;mlum  [iro- 
l);mt ,  <|ii()(l  ;ilimonliim  in  liiK>  ;ill(>r;)tioiiis 
dchet  esse  similc  nutrito,  rtrum((iK>  ;iuloni 
voriimest.  — "2.  dc  Aiiinm  I.  U;  I.  dc  (icnr- 
ral.  I.   1(). 


QU.ESTIO    XXXIX 

DE  CONT.\r,TU. 

Dcindo  considorandum  esl  de  nonniillis 
[)ortinonlil)iis  ;k1  iiiolum  generationis  ot 
corru[)lionis  in  conmmni,  et  ad  moliini 
augmonliotallerationis;  <iiKr  siint  <(n:ilnor ; 
conhiclus,  actio,  reactio,  inixlio. 

CIRCA     PUI.Mr.M     OL.KRITrR; 

Utrum  movens  ct  motiim,  seu  a.aens  et  paliens 
debeant  se  taiiiieiv.  at(|ue  aileo  esse  simul. 

.\HTICULL'S 

UTRU.M     .VCK.NS     V.V     P.VTIK.NS     DEBE.V.NT     SE 
TANGERE,  .\T(H  H  ADEO  SI.MUL  ESSE. 

Vi<letiir  quod  agens  ct  [^atiens  noii  neces- 
s;irio  debeant  esse  simul  et  se  tangere. 


ISO  SKCLNDA   SIXLMJ.i:  —  l'IIIL()S()|'IIIA  NATl KALIS 

1.  I»icil  ciiim  riiil()S(t|)lnis  (  I.  ^/c  (ienenit.  iiiiiilii'  iii  j^ciicraris.  Scd  sphjcra,'  pra-dirlK', 
li.ii.  7S;  c.  !l),  (|iio(l  iion  soliiiii  i)4iiis  laii-  iit  |).ilcl,  iion  laii.i,Miiit  passa ,  in  (niibiis 
}.'ciis  calclacil,  scd  clianisisil  loiij^c  ilislaiis,  iirodiicunl  suos  clVcctiis:  crjio  non  cslncce.s- 
naliis  csl  ajicrc;  cr{,^o  non  cst  necosso  (|iiod  sc  nt  a.ucns  ol  palicns  siiil  siiniil  ct  sc 
ajjciis  tanjial  passiiin  (1  sil  siinul  cuin  co      laiiiiaiit.  —  I.  ik'  Generat.  \.  •'2't. 

—  I.  ilc  Genenil.  I.  '2:].  (j.   [*r;eteroa,    gravia  et   lcvia    nioventiir 

2.  I'ia'lcrca  ,  dicit  Lliilosoplius  (  I.  c.  efloctivo  a  genorantc,  ut  dicil  Pliilosophus 
li'il.  ii;  c.  ()  ),  (juod  illa  sc  laiij^uiit,  (pio-  (  8.  Pln/s.  lexl.  33;  c.  \  );  seil  generaii^ 
riini  cxtrcina  sunl  siiuul,  cl  porcon^cijucns,  non  siiiiul  cst  ciiiii  gcnerato,  (piandomove- 
qua,'  siinhpianta;  nain  taclus  ost  in  habcn-  lur,  quia  pulost  liori,  ut  tunc  non  ampliiis 
lihiis  positionein,  posilio  vcro  osl  in  hahcii-  sit  iii  roruni  natura,  ut  patet:  ergo  noii 
tihiis  lociim,  locus  autoin  dchclur  rationc  ost  nocesse  ut  niovons  et  inoluin,  et  con- 
(pianlitalis;  scd  siihstantia'  spiritiialos,  nl  soipiontor  ut  agons  ot  passum  se  tanganl  et 
aiij4('ii  ot  Dous,  caroiit  (piaiililale  :  orgo  sal-  siiuiil  sint,  diiin  illud  agil,  ot  hoc  palitur. 
toin  isla  non  ro(|uirent  conlacluiii  ad  iioc,  —  8.  /V///.s'.  I.  8. 

ut  aganl.  —  I.  de  Genenit.  I.  18.  7.  Pnetorea,  magnos  trahit  ferrum,  ul 

o.  PivTleroa,  (piaiilo  aLKjuod  agens  est  palet  ad   sensum;  sed   forrum  tractum  ;i 

virluosius,  hinlo  iiKigis  distaiis  ojus  ^icllo  ni;ignele  est  loco  distans  ah  illo,  ut  eti;im 

procedil;  sed   inlor   omnia   agentia   d;dur  patot;  orgo  agons  et  pations  non  necessarid 

nnum  virluosius  alio:  ergo  ad  hoc,  ut  agens  so  t;iugunt.  —  Tabula  Anreavoce  «  magnes» 

agjit  in  passiim ,  iion  necessario   requirilur  n.  i,  2,  S. 

i.lorum  conhictiis.  —  Ia,q.  8,  a.  1,  arg.  3 ;         8.  Pnolerea,  projecla  moventnr  a  proji- 

1.  Senl.  dist.  37,   q.  1,  a.  1,  arg.  2.  ciente;  sed  dum  moventur,  non  simul  sunl 

4.  Pnetoroa,  sol  producitsuos  efleclus  in  projoclum  et  projicions,  ut  palet:  ergo  noii 
passo  a  so  disl;udo,  ut  in  viscoribus  termi^  necos.sario  requiritur,  ut  agons  et  patieus 
gonorat  miueralia,  ot  multi  homines  gene-  simul  sint.  —  7.  Plii/s.  l..j;  8.  Phys.  1.  2i; 
niuliir  solo  in  ;dio  licmisplhTrio  existonte,  3.  de  Ccclo  1.  7. 

cum  t;unen  sol  et  homo  generont  homiiiem,         9.  Pneterea,  si  ad  actionem  agentis  iu 

iil    dicil    Phiiosophus  (  2.  Pliijs.  lext.  20;  passum  reqnirerotur  contactus,  sequeretui 

c.  8);  ilom  slclla»   snporiores   imprimunt  quod,  si  detur  »3  aut  ferrum,  cujus  mc- 

in  corpora  iiiloriora  calorom  et  frigus,  ot  dietas  sit  calida  ot  allera  medietas  frigida,' 

tamen  orhos  modii  non  reciiiiunt  ah  illis  nna  pars  non  ageret  in  aliam,  quia  ad  con- 

improssioiicm  dictarum  qualilatuin;  et  sic  tactum  oportet  quod  partcs  sint  contigiiae,i 

idoin  quod  prius.  —  1.  Seut.  I.  c. ;  2.  de  ut  dicit  Philosophus  [.  de  Generat.  text.  AS, 

Generat.  1.  2;  2.  Phijs.  1.  A.  /iiot78  (c.  6et  9),  iibi  dicit,  quod  agens 

5.  Pradoroa,  splia?r?o  cadestes  speci;dom  ot  i)ations  dehent  esse  divisa  et  non  conti- 
ofloctum  producunl  in  olomentis,  qua)  non  niia,  quia  id,  quod  est  continuum,  non  esl 
tangunf.  Nam  spluora  solisest  iiata  movoro  passibilo;  pnotorea,  quia  Pliilosophus  ibi- 
ignem,  spluera  vero  luna*  aquam ,  et  ali;e  deni  ait,  quod  agons  et  patiens  debenl 
splufrtO  quinquoi)lanetarumaerem,  etidoo  esse  siuiul;  continua  vero  non  sunt  simul. 
aertot  diversis  motibus  movotur.  Est  enini  sed  unum,  ut  dicitur  5.  jP/<//6\  iext.  21 
iii  aorc  frigus  congohdivum  ex  spluera  sa-  (  c.  5).  Ilhe  vero  partes  unius  «ris  ve! 
furni,ola?stusexsplueraniartis,ettemperios  ferri  sunt  contimue,  ut  patet,  et  non  con- 
iii  calido  ox  spluera  jovis,  et  temperies  in  tigu[e;  sedadsensum  patet,  quodill;opartc> 
frigido  ex  spbtora  veneris,  commiscibilitas  iiivicem  agunt  ot  patiuntur:  ergo  esl  ne- 
et  passibililas  facilis  ex  splunera  mercurii,  cesse  ut  agcns  ct  patiens  sint  simnl  et  sf 
et  spluora  ocfava  stellarum  fixarum,  in  qua  tangant.  —  1.  de  Generat.  I.  18  et  23;  ."). 
sunt  mnll;e  imagines  ct  figura%  movet  fer-  Phijs.  \.  5. 

rani;  unde  et  in  ipsa  fignranlur  imagines         10.  Pra^ferea,  dicit   Philosophus  (  2.(/< 


|)K  CKNKUAT.  KT  COUIII  l'T.  —  01'.  \X 

Aniniii  Uwt.  59;  c.  •">  ),  qiioil  ((lijcclaoxlcr- 
iia  siiiil  (•.iiisa  ('IVccliva  sciisaliommi  rxi- 
slciiliimi  iii  sciisilms;  scil  sciisus  cl  olijc- 
cla  cxlcnia  ikmi  sc  laii}i;iiiil,  iiei;  siiiiiil  siiiil, 
iil|ialcl:  cr},M)iiilcr  a^^ciis  cl]iassiim  iion  csl 
iicccssaiiiis  coiilarliis.  —  "1.  ile  Aninui  I.  "-1. 

II.  Pra'lcrca,  sol  illimiiiial  acrcm  coiiii- 
•iinmi  lcrra»  siiic  mcilio,  (|iiia  iu  illiimi- 
iialioiic  ima  pars  iiicdii  iioii  illiimiiial  aliaiii ; 
ii('i'  (jiialilas  cxislciis  iii  iiiia  parlc  jiolcsl 
csso  priiicipiimi  aclionis  iii  alia,  iil  jtalcl 
cx  Pliilosoplio  (  de  Sensu  e!  ScnsihHi  c.  (> ); 
ci'j,'0  ajiciis  cl  paliciis  iioii  iiccossano  (lcbciil 
sc  laii.ucro.  —  ih'  Sen.w  I.  II). 

Seil  ivntni  esl:  I.  (piod  Pliilosoplms(  I. 
(/(•  (ienenit.  le.tt.  U,  Ah  ol  78;  c.  (1  cl  !)  ) 
(licil,  (pioil  inlor  ajions  ol  palicns  nocossa- 
rio  rc(piiritii!'  conlacliis.  —  I.  ile  (lenenil. 
I.  18  ol  -2;{. 

'1.  Priotorca,  dicil  l'Iiilosoplms  {l.Pln/s. 
lerl.  10;  0.  4),  (piod  inovous  ol  nioluin  dc- 
liciU  osso  siiniil  cl  so  lanii^iM-c ;  scd  ai,fOiis 
pliysictmi  aiiil  cum  molu,  iil  dictum  osl : 
cr},'0  a;j:ons  pliysicuin  sallcm  oiicl  conlactu 
ad  Iioc  ul  a,i»al  iii  passum.  —  7.  Pliiis.  I.  .1. 

IU:spo.M)i;o  DicivNnr.M ,  (piod  ncccssc  ost 
(licoro,  (piod  agcns  ct  palions  (piodciin(|iio 
(lel)onl  osso  siiniil  ol  se  tangoro,  vcl  lacln 
(pianlilalivo,  si  sit  agcns  corporoum,  vcl 
tactu  virliitis,  si  slt  agiMis  incorporouin, 
ciijusinodi  ost  suhstantia  spiritnalis,  ut 
Dcus  ot  angoli.  Polo^t  autiMn  lioc  osso  mul- 
liplicilcr  inanirostum;  ot  /ic/^/^fMpiidoni  ex- 
Itevienlia ,  titni  m  aetionibtis  [)liysicis  :  sic 
cuim  ignis,  iiKpiit  Pbilosoplius  (I.  de  Gene- 
eiit.  leel.  78;  c.  0),  priino  calefacit  aiMVin 
pro.\iinuin,  tum  remotum  ;  —  luni  m  aclio- 
iiibiisiiitoulionalibus :  namobjoctum  visus, 
piila  color,  pritis  imnmtal  a(M'(Mn  proxi- 
iinim,  tuin  octiltim  distautcm,  ut  dicil  IMii- 
losophus(^:2.  de  Aninia  texl.  li;  c.  7). 

Seninilo  nilione;  ol  priinuni  (piidem,  (piia 
(piodcuiKpio  agons  est  pra^sons  tantum  nni 
suoruin  elVoclimin,  ojus  actio  nou  potest 
ilorivaro  ad  alia  nlsi  illo  niodiaute,  sicut 
patot  iuducliouo.  Sic  euiui  vis  moliva  uon 
movot  alia  moiubra  nlsl  mediante  corde. 
IIujus  auleiuroi  uulla  alia  ratio  cst,  (]uaiu 
quia  agens  el  patieus  oporlet  esso  siniul; 


\l.\   I>K  r.iiNTACTl'  —  AIIT.  I 


181 


iiam  si  lioc  iKni  c<vcl  iicccssariiiiii ,  agens 
|ira'scns  iiiii  siioriim  clVcclimiii  |)()ssel  oliaiii 
csse  pra'S(Mis  onmibiis  aliis  non  mcdiaiibj 
illo  (  :].  r.  Cenl.  c.  (i8,  ii.  i  ).  Pnrtemi, 
(piia  ncccssc  csl  iil  caiisa  agcus  sit  siiiml 
ciim  siio  elVcclii  pidximo  el  immcdialo ; 
(piod  palcl,  — linn  (piia  omucagcus  siia  vir- 
liilc  laiigil  clVccliim,  ol  por  clVccliim  laiigit 
stibjccliim ,  iii  (pio  |)r()duciliir  elVccliis  ; 
niodiis  anlein  agiMidi  seiprttiir  modiim  cs- 
sciidi,  siciil  el  op(M"alio  so^piiliir  osso;  iiiido 
tilii  ros  non  cst ,  ncc  (M'il  cjus  opcralio  ;  ol 
si  csl  agons  corporeum  ol  lialuMis  siliini, 
aclio  eliaiu  illiiis  i^rius  in  iiicdio  coriiorco 
conligtio  rocipiliir  (piam  iii  roinoto ;  si 
voro  esl  agons  spirituab»,  mcdianle  ac- 
lionc  ipsnm  passuin  ingredilur;  —  tnni 
(piia  omiie  ag(Mis  corporoum  aclioiK^  sua 
iulciidit  sibi  assiinilaro  passiim,  ol  illiid  in 
sc  convcrlorc  ol  sci|)suin  aiigere;  augmtMi- 
Itiin  (Miim,  til  diclum  est,  uon  soluin  vivon- 
tibtis  compelil,  sed  etiani  noii  viviMilibns; 
sic  ciiiin  ignis  crescit  por  appositionein  iiia- 
lciia',  (piam  iii  se  convortit  et  in  (piaiu  agil. 
Al  vcro  (piod  augeltir,  lil  onmiiio  iiimm 
cuin  eo,  (piod  addiliir  cl  (juo  atigolur;  Iioc 
cnim  transit  iii  prieoxislons;  unde  nocossi} 
ost  ut  sit  illi  pra}sens  abpio  contiguum. 
(  Tahnla  Aurea  voco  «  taclus  »  u.  IG  ;  (/(' 
Pot.  (\.  3,  a.  0,  c. ;  \.  Sent.  dist.  49,  (i-  ^2,  a.  .■], 
ad  (>;  "1.  Senl.  dist.  15,  (i.  1,  a.  2,  ad  (1.  ) 
Kt  ila  manifesliim  ost,  ([uod  oinue  agous 
debot  simul  esse  cnin  palioule. 

Ad  priniuni  crgo  dicendum,  (piod  (pian- 
do  ignis  agil  in  reiuolum,  uou  est  causa 
proxlma  ojiis,  (piod  til,  sed  remola,  iit  di- 
ctum  csl.  —  I.  Senl.  dist.  37,  ((.  I,  a.  I, 
ad  ± 

Ad  serunduni  dicoiuluiu,  (piod  movonlla 
immobilia,  ul  dicit  Pbilosoplms  (  I .  de 
Genenil.  lext.  i5 ;  c  0  ),  langunt  ipsa 
mobilia  por  ultimum  virlutis  egrodien- 
tis  ab  osse  ii)sorum;  scd  iion  taugunt 
per  ullimum  sua^  (piantitalis,  (piia  si 
suul  immubilia  simi)licilor,  ul  substan- 
tia3  separata.\  uou  habeut  nltimum  ;  si 
vero  suut  ab  his,  ((u»  movent  immobilia, 
sicut  aslra,  lunc  uon  habeut  nltima  cum 
iiUimis  illorum.  —    I.  de  Generat.  1.  18. 


IS-2 


SKCLMJA  SECUND.K  —  rillLUSUIMllA  .NATLUALIS 


Vfl  dic,  (|ii(itl  Mfiis  l:iii,^il  suos  clVci-tiis  et 
siilijccta,  iii  (|iiil)iis  illi  n'ci|tiiiiitiir,  tactu 
virtiitis;  a.uciis  vcro  corporciim  laii;iil  pas- 
suiii  taclii  (|iiaiililativo.  Kst  aiilciii  tii|ilcx 
(liscriiiicii  iutcr  iiliiiiii(|uc  lactiiiii ;  iiaiu 
jirinu),  lactii  virtutis  id,  (|UO(l  cst  iiidivisl- 
liiic,  potcst  tauiicrc  divisihilc,  (|Uod  iii  tac- 
tu  corporco  iiou  polcsl  accidere.  Seciuido, 
tactus  (piaiititatis  est  soliiiu  secuiidiiiii  ulti- 
nia,  tactiis  aulciii  virliilis  est  ad  lotuiu, 
quoil  tau.yitur.  Tcrlio,  iu  tactu  (|uaulitatis, 
(jui  lit  sccuuduui  cxtreiiia,  oportet  lanjieiis 
esse  cxlrinsecum  (m,  (piod  tau,iiitur,  et  non 
potest  iiiccdere  pcr  ipsuiu,  sed  impeditur 
ab  eo  ;  taclus  aulcm  virlulis,  (pii  competit 
subslautiis  spirilualibus,  cuui  sit  ad  intima, 
lacit  substautiam  tauiicnleni  csse  intra  id, 
quod  tan,L(ilur,  el  incedentem  per  ipsam 
absipie  impcdimculo.  —  la,  (j.  105,  a.  i, 
ad  I;  4.  c.  Genl.  c.  50. 

Ad  terliuni  dicendum,  (juod  iiuHius  agen- 
tis  quantuincun(jiic  virluosi  actio  jiroccdit 
ad  ali(juod  distaus,  nisi  iu  ([uaiilum  iii  illud 
per  media  agit.  L'!ide  illud,  (juod  aiiit  per 
suani  absenliam,  uou  est  causa  jiroxima 
ejns,  (juod  lit ,  sed  reinota;  virtus  enim 
solis  primo  iinprimitur  in  corj)ore  sibi  coii- 
juucto,  et  ^ic  deinceps  usque  ad  ultiinum. 
lloc  auteni  ad  niaxiuuun  Dei  virtutem  per- 
tinet,  quod  imuiediate  in  omnibus  agit; 
unde  nihilestdistansab  eo,  quasi  in  se  ilhid 
Deum  non  Iiabeat.  Dicuutur  tainen  res  di- 
starc  a  Deo  per  dissimilitudiucm  naturje 
vel  gratiie,  sicut  et  ijise  est  super  omnia 
jtcr  exccllentiani  suiu  natune.  —  la,  (j.  8, 
a.  I,  ad  :\:  I.  Scnf.  dist.  Sl ,  (j.  I,  a.  1, 
ad-2. 

Ad  (jiKirluni  diceudum,  quod  virlus  solis 
primo  iiuprimiturincorj)orc  sibi  conjuucto, 
et  slc  deiucej)s  usque  ad  uHimuin ,  licet  non 
eosdein  eirectus  habeat  utrobiijue.  —  I .  Sent, 
1.  c. ;  "2.  Seiil.  dist.  15,  q.  I ,  a.  4,  ad  6. 

Ad  qiiintiuii  diceiidum,  quod  virtutes 
superioruin  slellarum  prius  recijtiuntur  in 
niediis  orbibus  quam  in  inferioribus  corpo- 
ribus,  quainvis  iiou  eosdem  eHectus  habeant. 
Ut  enim  dictum  est,  ca-luui  agit  in  luec  in- 
feriora  non  soluin  jter  motuin  et  lucem,  sed 
etlam  j)er  alias  (jualilales.  —  2.  Sciit.  I.  c. 


,1^/  se.ctiun  diceudum ,  (jiiod  gravia  et 
lcvia  movcntiir  a  gcueraulc  jtcr  lioc,  (jiiod 
dat  cis  formain,  jier  (juaiu  moventur  ad 
lociim,  sicul  sagilti  diciliir  iiioveri  a  |)r(jji- 
ciente,  (juateuiis  illi  im|)i-imit  imjtulsum. 
Kt  ideo  sicut  siiflicil  iii  iiiolu  itrojccti,  ut 
mov(Mis  et  mi)luiii  siiit  siiiiul  iii  i^rincijiio 
motus,  ita  el  in  motu  gravis  el  levis,  nisi 
(juod  generans  inovet  grave  el  leve  |)er  al- 
ler.itioncm,  el  jirojicicns  movet  pnjjecluin 
sine  ulla  alteralione,  imjiiimendo  motiiiii 
mediaulc  acr(>.  —  Kt  ex  his  patet  ad  oiln- 
nini.  —  7.  /V///X.  1.  :];  de  Pol.  (j.  .3,  a.  II, 
ad  5  ;  o.  dc  Civlo  1.7. 

Ad  scplininni  diceudum,  (jiiod  inagiics 
traliit  fcrriim  immediale  allerando  aerein 
el  medianle  acre  ferrum,  nisi  quod  noii 
eodein  modo  agit  iii  feiTuin,  quo  in  acreiii. 
sicuL  sol  calefacit  sublunaria  per  orbes  iii- 
termedios,  qui  non  sunt  caj^aces  caloiis 
sed  alterius  (jualitalis;  et  piscis  obstupcfacil 
manum  piscatoris  nicdiante  rete,  quod  lutn 
est  capax  talis  enectusscd  alterius.  Kl  ratio 
est,  (juia  agens  agit  sccundum  dispositioncm 
[tassi.  —  7.  Phijs.  I.  .-];  ^,  Seiit.  disl.  15, 
(j.  1,  a.  :2,  ad  G. 

.l(/  nonnni  diceuduin,  quod  diue  jtartes 
ejusdein  corporis  sunt  continuiu  in  ralioiie 
quaiililatis,  sed  non  in  natura  subjecti,  ul 
dictuui  est  (  (j.  ±2,  a.  7,  c.  );  et  hoc  suf- 
licil  ad  hoc,  ut  jiossint  agcre  ad  inviceui. 

Ad  decinuun  dicenduin,  quod  eliain  iii 
aclione  objecli,  quic  est  intemionalis  et 
11011  rcalis,  veruin  est,  (juod  requiritur 
contaclus  iiiter  a,gens  et  patiens;  color 
euim,  (jui  csl  objcctum  visus,  ut  dicit 
Philosophus  {"1.  de  Aninia  text.  74;  c.  7), 
inovct  diajthaiium  in  actu ,  puta  aercin  vol 
arKjiiid  hujusinodi,  ct  ab  lioc  inovcliir  seii- 
sitivum,  id  estorganuin  visus,  sicut  a  cur- 
j)ore  sibi  conlinuato;  corpora  eniin  nou  se 
immulanl,  nisi  sc  tangant.  — ^2.  de  Aninni 
I.  15. 

Ad  nndecinmin  dicendum,  (juod  totiun 
mediuin  inter  soleni  et  lerrani  est  uiiuiii 
illuminatum  et  uiia  illuminatio,  iion  autein 
j)lura  illuininata  et  plures  illuininatioues. 
—  de  Sciisii  et  Sensibili  1.  11). 


IIK  r,f-NKn.\T.  KT  COIUU:iM'.  —  OII.KST.   \K  liK  ACTIDNK  —  MlT.   I.  IS:] 

iii  scipsiiiii;  (•jiisdriii  i'iiiiii:iil  scipsiim  iinii 
nr  i^criM     yi  '^'^^  relalio  rcalis.  —  <li'  Pnl.  t\.    7,  a.    |(), 

ail   I. 

(i.  l*i;cl(MTa,  Pliil().S()|iliiis  (."■].  ///•  Aniind 
DK     ACTIONK.  f^,^.^     jy.  ^.    >    ^  i>x  iH),  (jiiod   ()|H)||c|   a^iciis 

liciml,.  considcrandiim  rsl  dr  a.-lioiic.  <'^^'*    <''V'">-siiin  a    i.aliciilc,  nim    illiid    sil 

islo  iiohiliiis  ( iiam  lioc  liahcl  ralioiicm  iiia- 

mr.\  OIAM  (jr.EULWTI  n  DKO:  ''''■'••"'  '"'"'  '''''«•'•'"''S  <l"a.  'I>i"  imii.|iiam 

iii   idcm    spccic   ct    iiiimcro    ('oiiii-idiiiil  ), 

1.  llnuii  id.M.i  pMssii  a-.iv  iii  seip.-<um.  «'<>LM'I    in  aiiiiiia    o.ssc    iiilcllccliim    a.^ciilcin 

*J.  Utrum  similL' pits.sit  aKerc  iii  siinile.  cl  |ialicnl('m.     —    '2.     P/ij/s.  I.     II;,!.    di' 

Aniniii  I.   10. 

AirriCULUS     l  7.  Pra'lcrca,i>.^/cr»V/u'yv//.  (/('./7..VJ;c.!l) 

diciliir,  (iiiod   malcria'   est  uali  ct  movori; 
ITIUM  n.i:.M  possir  a....:iu.:  i.NSEiPsuM.         ,,,^,^.^,.^.  ^„„,.,„  ^.^  ^^^^^^  ^.^^  ^,,,,.,.;,,^  j,„„.„. 

tia^:  cvii.n  idcm  iion  |)..losl  aj^crc  inscipsnm ; 

Vidctiir  .|iio.l  iil.'iii  iioii  |)ossil   a,ucrc  iii  ali...|(ii  malcria  cl  cnicicns  coinci.lcr.-nt    in 

scipsinn.  —   I.   ilicil  ciiim  l'liil..soplms  !),  idcmnumcro,  ([nodncgalI*hilosoplius. — -J. 

.l/(7(/y)////.v.  lcil.  :2  (  c.  I  )  cl    I.  ilc  (IcihthI.  de  Gencval.  I.  0. 

icii.  iS,  49,  50  (  c.  7  )  ,    (piod  idcm  n.»ii  Sed  conlni  csl :  I.  (pi.xl  Pliil..s..plius  (!). 

p..|esl  palia  .scip.s(.,cl  lc.ii.  77  (c.  !)),  (pu.d  Mclnjtlii/s.  Ic.rl.  :>;  I.  8,  c.  I )  dicil,  (juod  cst 

u-jciis  cl  palicns  dclicnl  cssc  loco  et  subjcc-  una  polcnlia  acliva  cl  passiva  ;  dicit  cnim, 

l(.   dislincla  ;   cr|.i.)  idcm   noii   |.(.lcst  aiicrc  .piod  ali.piis  dicitui'  liahcrc  polcnliain    pa- 

iii  scipsuni.  —  !).  Mcliiii}ii/s.  I.    |  ;  |.  dc  Gc-  ticiidi  co  .pio.l  liahcl  pohMiliam  ul  aliiid  pa- 

iicral.  I.  I!)  el  "!:].  lialurab  ip.so ;  scd  cx  co  (piod  ali.|uis  liahcl 

:2.  IViclcrca,  IMiilosoplius  (8.  P////5.  /cr/.  p(jlcnliaiii    aclivam,    liabct    potcnliam    iit 

U)  S(|(|. ;  c.  5)  dicil,  (juod  idcm  non  po-  aliud  paliatiir  ah  ipso  :  cri^o  (Nidcm  cril  po- 

lcslessc  niovcns  cl  inolum,  (piia  sic,  cuiii  iii  lcnlia  acliva  cl  |)assiva,  cl  pcr  cons.Mpicns 

i|iiantum  cst  movcns  sil  aclu,  in  ((uaiiluin  idcm  erit  agcns  cf  paticns,  ct  sic  i.lcni  aiicl 

iii.»luiii,  sit  inpotcnlia,  idciii  siiiiul  erit  cali-  iii  seipsum.  —  9.  Mcliijilii/s.  I.  1. 

lUnn  cl  non  calidum,  (piod  implicat:  ergo  ^.  Pnclcrca,  (licitIMiil(.so|)lius(::>. //c  .!/(/- 

i.lein  (piod  prius.  —  8.  P/ii/s.  I.  9  et   10.  malexl.  M\  c.  i;  cl  dc  Mohi  Aninialiinn 

:\.  Pra'fcrca,    aticiis    dchcl    cssc    ali.[Uo  c.j,  al.r)),  ([iiod  idciii  j)otcst  nntrirc  cl  au- 

iiiodo  (lissiinilc  |)ati('nti;  nain  si  cssent  om-  iicre  so;  sed  iiuliilio    cl  auiiincnlali.)   siinl 

iiiiu)  siinilia,    non  csscl    niajor  ralio,   ciir  aclioncs  ([lucdani :   crgo  idciii  [lotest  agere 

iinum    agcr.'l    cl    allcriim    palcrclur;    scd  iii  sci|)suin.  —  "1.  dc  Aniina  \.  \) ;  dc  }folii 

iilcin  iic.[uccsl  siinilc,  iic([uc  dissiinile  sihi,  Aninialiuni  \.:^. 

M'(l  allcri :  crgo  idciii  non  [lolcst  agcre    in  :].  Pneterea,  8. /V///6\  (/cj7.  :27  ;  c.  i)dicil 

seipsum.  —  1.  dc  Gcncral.  I.  I!).  Pliiloso[)lius,  (piod  eorum,  ([uw  iiiovcnliir 

i.  Pra'tciva,  9.  .\lclap/ii/s.{lcul.  lo;  1.8,  |.cr  sc,  alia  movcnlur  a  se  ipsis,  sicul  ani- 

i".  8  )   dcliniliir  i.olcnlia  acliva,    ([uod  sil  mala  ;  alia  vero  inoventur  ah  aliis,  sicut 

priiicipiiiin  traiisniiilalionis  in  alio,  proul  inanimala  :  ergo  idein  potest  [)ati  a  sc  ipso. 

estaliud:  sed  idein  non  [)otest  esse  aliud  — 8.  P/njs.  I.  7. 

a  sei[)so:  ergo  idcm  n..n   |)otcsl  agerc  in  i.  Pnelerea,  aqnase  rcducit  ad  [iristinam 

seipsuiii.  —  !).  Mclaidii/s.  \.  7.  IVigiditatcm;  sed  talis  rcductio  lit  [)cr  actio- 

5.  Pra'terea,cujiislihct  iiaticntis  ad  agcns  iicm:  ergo  idem  potcst  agere  iu  se  i[)siim. 

est  relalio  realis,  et  e  converso  ;  sed  relatio  5.  PriCterea,  in  anli|)erislasi,oadem  ([uali- 

roalis  re([uirit  lerminos  rcaliler  distinctos,  tasseanget,  nt[)alcl  ingrandine,  ([me  gene- 

ul  tlictum  est:  ergo  idein  non  pot(^st  agcrc  ralur  ob  circumslantcm  calorem,  ([iieni  fu- 


ISi 


si<:(:rM>\  secund.k  —  riiii.(»s(ii-iii\  .wtihaijs 


^iiriis  IVi^iis  se  ipsum  aiijifl ;  simililtT  iii 
calcf,  (jiia'  ellVivcscil  siipciiiirusa  aqiia ; 
cl  aliis  cxcmpiis  idcm  prohari  polcsl ;  crgo 
iilciii  polcsl  agcrc  iii  sc  i|)siiiii . 

Ui:si'ONi)i:o  DicKMirM,  (inoil  itlcm  scciin- 
(liiiii  itlcm  iit)ii  polosl  csscagcns  cl  paticns, 
sctl  iicccssario  dcbcnt  agcns  et  palicns  intcr 
sc  diirciTc.  Qnotl  miiHiplicilcr  pot(^st  esse 
inanilcsliim ;  (^l  jiriniiini  (piidcm  cx  raliono 
passionis  ct  aclionis.  Naiii  dc  ralione  ar,- 
tiunis  csl  csscaclnm  ab  agente  in  aliiid ;  de 
ralionc  vci"o  propriie  passionis  est  csse  ac- 
liim  liiijiis  al)  alio,  siciit  pati  cst  susciperc 
ali(piid  al)  alio  ;  idemaiitcmnon  potcstesse 
aliud  a  sc;  (piare  ncc  idcm  potci-it  cssc  a- 
gcns  el  iiaticnssccundum  idcm. 

Piwlcreii,  ex  ralione  polcnlia.'  acliva^  ct 
passiva'.  Ihccenimcst  princiiiium  paricndi 
al)  alio,  illa  vcro  princii)iiim  transmulandi 
aliud.  Itlco  vcrononpatituralitpiida  se  ipso, 
(juia,  iil  dicit  Philosophus  (9.  Mctaplii/s. 
tcrt.  "i ;  I.  (S,  c.  1  ),  pcr  sc  lociucndoalicui  uni 
cl  ciilcin  incst  unum  tanlum  principium , 
piila  vcl  agcndi  vcl  paticndi.  Cuicnimincst 
lirincipium  agcndi,  non  inest  principium 
paticndi  nisi  sccuiiduin  accidcns,  sicut  cum 
nicdicus  sanat  sc  ipsum;  sanat  cniin  sc  non 
nt  niedicum,  sed  ul  inrirmum.  —  3.  P/ii/s. 
1.  5  (4);  1 1.  Mclaplnjs.  1.  9;  2a  2ae,  q.  59, 
a.  3;  9.  Mclapln/s.  1.  1 .  — Demum,  idem  patct 
inductione  in  omnihus  actionibus,  tam  iis 
qua?  sunt  conimunes  rcbus  aniinatis  et  inani- 
matis,  (juam  iis  qiuc  sunt  propriae  animato- 
rum.  Communes  autein  utrisque  sunt^e^^em- 
tioelalleratio.  Et  quidem  siloquamur  de  ge- 
neratione,  immfQslmn  est,quod  nihil  potest 
seipsum  gcnerarc,  ut  dicit  Philosophus(:2. 
(feAnimatcxt.  47;  c.  i).  Et  ralio  est,  quia 
quod  gcnerat  jain  est,  quod  vcro  gcneratur 
nondum  cst ;  impossibilc  aulein  est  idcm 
sinuil  esse  et  nonesse.  (  2.  de  Anima  I.  9  ; 
de  Motu  Animalium  I.  3.  )  Si  vero  loqua- 
niur  dc  alteratione,  cum  liaic  duplex  sit, 
perfecliva  et  corruptiva,  si  scrmo  sit  de 
perfectiva,  cujusmodi  est  illa,  qua  elemen- 
tnm  recuperat  pristinam  qualitatem  deper- 
ditam,  ut  aqua  frigiditatem,  quam  per 
calefactioncm  amiserat  ;  sicut  hujusmodi 
alfcratio,  ut  dictum  cst  (  in   Logica  q.  G, 


a.  '2,  ad  -1  ),  non  lil  propric  pcr  actioiiem 
vcl  ti'aiisniulationcin,cuin(pia  taiiicn  omnis 
aclio  orporca  conjnncla  csl,  ut  dictmn  esl 
(  supra  (|.  9,  a.  i,  ad  8  ),  scd  per  natu- 
ralcin  (piandam  rcsiillaiitiam  (  sicut  (!X  uiio 
nalur.dilcr  rcsultat  aliud,  iit  c\  luce  color); 
—  ila  nc(pieetiamexigitpropricaIi(juid,(pKj(J 
sitagenset  patiens.  Nequc  vcro  dari  potesl 
actio  direcla,  (]iia  (pialitas  in  subjeclo  per- 
fcctive  se  altcrct  se  augendo ,  (juia  iiullum 
accidens  aclione  directa  potcst  cllectivc 
agere  in  suuin  subjectum,  sed  taiilum  for- 
maliter ;  quia  quod  palilur,  est  potcntia 
ens,  quod  autem  suhjicitur  accidcnli,  jaiii 
cst  actu  cns  sccundum  ilhid  accidciis.  —  Si 
vcro  lo(piainiir  dc  rurruplica,  lucc  necessariu 
exigit  distinctioncm  intcr  agcns  ct  palicns. 
rsain  corruptio  non  contingit,  nisi  ubi  esl 
conlrariclas;  contraria  aulcm  non  possunt 
cidcm  incssc,  ul  dictuni  est,  quia  nuntpiain 
corrumpilui'  alitpiid  nisi  proptcr  victoriain 
corrumpcntis  supcr  ipsuin  ex  dcbilitatevii- 
tutis  ejus;  impossibile  autcm  cst  eidem 
compctere  virtutcm  debilem  et  multam  seii 
tirinam.  —  la  2a3,  q.  85,  a.  1,  ad  -4;  T'h 
bitla  Aurea  voce  «  corruptio  ))  n.  2  el  4. 
Propria'.  autem  actiones  animatorum 
sunt  nutritio,  auijmcntalio,  sensalio  et  iii- 
tcUcclio.  Et  priincB  quidem  dua3  necessario 
rciiuirunt  agensetpatiens  distincta  subjecto. 
Nain  eatenus  vivens  seipsum  nutrit  et  au- 
gct,  ({uatenus  per  virtutem  in  se  existen- 
tein  altcrat  alimcntum,  quod  dcinde  in 
fme  alterationis  simile  factum  viventi  con- 
vertitur  in  ejus  subslantiam.  Nutritio  eniin 
est  actio  vivenlis  in  alimcntum,  per  quain 
vivens  in  suam  substantiam  illud  convertit. 
Et  idem  dico  dc  aujmenlalione  sumpta  pro 
aggcncratione.  Nain  idem  cibus  alteratus  a 
vivente  et  in  carnem  convcrsus,  in(juantum 
est  caro,  nutrit,  in  quantum  caro  qiianta, 
augct,  ut  dictiim  est  (  q.  38  de  auginent. 
a.  7,  c.  ) .  Sensatio  autem  requirit  agens 
efficienter  et  paticns  rcaliter  distincla.  Nain 
elTectiva  sensationum  sunt  objecta  ad  extra, 
ut  diclt  Pliilosoiilius  (  2.  de  Anima  text. 
59 ;  c,  5  ) .  Agens  autem  formule,  seu 
principiuinclicitivum  sensationis,  non  exigit 
rcalcm  distinctioncm  sui  a  principlo  mate- 


[)K(;i:m:i;\t.  rrcor.iiriT.  —  {)\\k 

i;ili  n'i'(>|)liv(i  ('jiisdcin.  .N;iini>iiisin(Mli  |)riii- 
i|ii(iiii  ('liciliviiin  csl  ;iiiiiii;i,  iil  (liiiliii- 
l.ile  Aiiiniti  (  /('.//.. {7  ;  c.  i  );  |t!-iiici|)iiiiii 
iiliMii  rcccpliviiin  csl  eadcin  ;iiiiin;i  scii 
idlcnli.i;  iioii  cnini  (hiliir  sciisus  aj;ciis 
I  sciisiis  |);iliciis,  scd  idciii  sciisiis  n\i\\  cl 
;itifiir,  iil  dicluin  csl  (v.iii  fsycliolo^M;! 
.  (I;{,  c.  ).  Kl  iil('indi(")(lc;i])[)clilioiii',  nisi 
ii(i(lt()t;ilc|)alicnssiMis;ilioiiis  cl  ;i|)|)clilioiiis 
st  aiiiina  vcl  potciilia  iiniiiKC  ;  ;it  l()t;ilc 
;;c!is  prodiicliviiin  iioii  csl  sola  ;iniin;i  vcl 
jiis  potciiti;»,  s]d  rcspo(!tn  sfMis:itionis  sniit 
pivies  .scnsibilos  vel  inlciilionalcs.  ( 2.  de 
iiimii  1. 7. )  K'  idciii  dico  proporlioniililcr  dc 
itlt'lle<tii>in'.  Appctilioiiis  vcro,  siciil  cl  vo- 
lioiiis,  pr;clcr  ;uiiiii;im  vcl  potcnliain, 
iiiiicipiinn  iirodiicliviiin  csl  objccliiin  co- 
iiitiiin  scu  co,uiiili()  ohjccti,  iit  dicUiin  cst 
iii  1'sycliolojiia  (j.  lOi,  a.  I,c.clad:i). —  la, 
.  8i,  a.  I,  "2,  :).  —  liKic  inanircsliini  cst, 
iiomudo  vcriiiii  sil,  ipiod  idcin  possil 
;;ci'P  in  scipsum,  cl  (piomodo  non. 
A(l priminn  crgo  primiv partis  diccndiim, 
iiod  lanliim  probal  ohjcctio,  qiiod  idcmpcr 
'  ct  proprlc  agcrc  in  scipsiim  non  pofcst, 
110(1  vcruin  cst,  uf  dictum  cst  (  in  c.  ), 
c  actionc  dirccla.  l-^t  codcm  modo  rc- 
|)oiulcndiiin  eslad  rcrKiu;!  objccta  ejusdcm 
artis. 

Ad  pvimiini  seciiinln'  pdrlis  diccndum, 
iiod  diiplicitcr  dicitur  ali^juid  liabcrc  po- 
Mitiam  passivain  scu  paticndi:  iiiio  inodo 
iininunifcr  cf  improprie,  cx  co  niinirum 
iiod  liabcf  jiofcnliam  uf  iiliud  pafiatur 
1)  ipso,  ct  lioc  niodo  |)ofcnfia  passiva  esf 
iia  et  eadem  re;ilitcr  cum  pofcufia  aetiva; 
^  eo  enim  (piod  aliipiid  habct  polcntiani 
1'tivaiii,  liabet  potcnliam  ut  ali((uid  patia- 
ir  ab  ipso.  .l//o  nioilo  ali(piis  polcst  dici 
aberc  potcntiain  passivani  ef  pafiendi 
roprie,  videlicet  ([uia  ipsiiin  per  se  liabef 
ofcntiamul  pati;itur,  et  lioc  modo  potcnfia 
ctiva  cf  passiva  suuf  (piodammodo  una, 
K.odammodo  non  ;  sunt  euim  uua  poicntia 
nifale  ordinis,  cuin  uua  ordinelur  ad  al- 
M'ani ;  non  sunt  una  pofentia  rcaliler,  cpiia 
olentia  acliva  et  passiva,  ut  dicit  Philoso- 
luis(0.  Metiiplii/s.  text.  2;  I.  8,  c.  1  ; 
M.  rfe  Generat.    text.  11  \  c.   0),   sunf 


ST.  \L  l)K  ACTIONK  —  AUT.  I. 


isri 


iii  divcrsis  siibjcclis.  — !).   }fettipln/s.  \.   1. 

Ad serinidiiiii  diccndiim,  ipiod  viviMis  di- 
ciliir  sc  niilrirc  d  ;iug(M'c,  (pi;ilciiiis  coii- 
vcrtil  iii  se  iiliinciiliiin,  iii  ipiod  ;igil,  i|)suni 
:dtcran(l()  cl  dis|)onciid()  ;id  pi'a>:lict;iiii  coii- 
vci'>ionciii,  iit  dicliim  c-il  (  in  c.  ). 

.1'/  Irrliiiiii  dii'('iidiiiii,  (piod  nioliis  loc;dis 
iioii  csl  ;u'lio,  (lc  (pi;i  :igiiniis,  iit  diciliir  I. 
de  (knenit.  (  /c/7.  ir);  c.  (I),  iibi  Philoso- 
l)lius  dicil,  (|iiod  iiiovcrc  cst  (piid  siipcrius 
ad^igcrc;  nun  oiiine  ag(Mis  csf  inovciis, 
uoii  lauKMi  omiic  iiiovcns  cst  agciis,  cujns- 
niodi  cst  inovcns  localiler.  —  I.  de  Ge- 
nenit.  I.  18. 

Vc/  ////;,  qiiod  cti:im  in  inofn  loc;di  veniiii 
csf,  qnod  idcni  noii  potcst  niovere  scipsuin 
secundiim  tofiim,  iil  prohat  riiilosoijhtis 
8.  Pliijs.  (  tejcl.  40  sqq ;  c.  .")  )  duabus  i':i- 
tiouihiis  :  {'\prim\un  (piidcm,  (pii:i  moveiifis 
seipsum  simiil  cf  semcl  cst  unus  inimcro 
iiioliis;  si  igitiir  lioc  niodo  aliqnid  nioveat 
scipsum,  qiiod  toluni  inoveat  tofiim,  sc- 
(piifur,  ((uod  idcm  crit  movens  et  luofuni 
sccuudiiiii  uiiuin  ct  euindem  mofum,  sivc 
sit  loci  mufafio  sivc  altcratio.  Quod  videtnr 
inconvcuicns,  jpiia  niovcns  el  inofuni  ha- 
heut  opposilioncni  :ul  invlccm;  opposita 
autcin  non  possunt  eidcni  incsse  secundum 
idein ;  unde  iion  est  possihile,  quod  sccuii- 
duin  cuudcin  inotuni  sit  arKiuid  idem  mo- 
vens  et  mofiini.  Cuin  cniiii  arKiuid  siiiiul 
inovel  et  movefur,  alius  esl  mofiis  seciiu- 
duni  quem  iiiovcf,  ct  aliussccundum  (pieui 
movetur,  sicuf  cnni  haculus  iiiofus  :i  in;iiiii 
niovet  lapidem,  alius  numero  est  mofus 
baculi  ef  inotiis  l:i[)idis.  Uude  scipritiir  iil- 
tcrius,  (juod  :ili(|uis  docchit  ef  docebitur 
siinul  secuudum  unum  ef  idein  scihilc  ;  cf 
similifer  ,  ([uod  aliquis  saimbit  et  san;ibiliir 
sccundum  unam  et  eaudcm  nuuicro  sani- 
tatem.  —  Deinde,  quia  id  ,  ((uod  movcfur, 
est  mohilc  in  potcntia  exisfens ,  (piia  ({iiod 
moveliir,  iu  qu:iiitum  est  iu  potiMitia  et  non 
iu  acfii,  niovcfur.  Kx  lioc  ciiim  movcfurali- 
((uid,  (juod  cuin  sif  in  polenfia,  lcndit  iu 
acfuin;  nec  famen  id,  quod  movcfur,  cst  ifa 
in  potcnfia,  nf  nullo  inodo  sit  hi  actu,  quia 
inolus  ipse  csf  quidam  actus  mobilis,  in  (pian- 
luin  niovcfur,  sed  esl   acfus  iiui)crlectus, 


1^0 


SECl'M)A  SKCr.ND.K  —  rillLOSOPUIA  NATIIIVLIS 


(|iiia  csl  acliis  cjiis,  iii  (|ii:inliiiii  csl  r.dliiic 
iii  potciilia.  S(>(l  illiid,  (|ii()d  j.tiii  iiiovct, 
jaiii  cst  iii  actii ;  iioii  ciiim  rcdiicitiii'  (iiiod 
cst  in  |)otciilia  iii  actiiin  iiisi  pcr  id,  (jiiod 
<'st  actn  ;  lioc  anlcin  cst  inovcns;  sicnl  ca- 
lclacit  calidnin  cl  gcncral  illiid,  ((iiod  liahcL 
S|)cciciii  j^cncralivam,  sicnl  liomincm  i^cnc- 
lal  (|iiod  liahct  spccicm  linmaiiam,  cl  sic 
dc  aliis.  Si  crj^o  lotnin  niov(^at  s(>  totnm,  sc- 
(|iiitiir,  1(110(1  idciii  sccimdnm  idcm  siiiuil 
sit  calidnm  cl  iion  calidiini,  (|iiia  iii  (|iiai;- 
liiiii  cst  movciis,  critactii  calidnm,  iiKinan- 
liiin  motiini,  cril  calidnm  inpotontia;  etsi- 
miiilci'  cst  in  oninibns  aliis;  clconsc(|ncnter 
(|iiod  idcm  sit  acln  ct  i)oleiitia,  (piod  est 
impossihilc.  —  8.  Plnjs.  I.  10. 

Ad  (jiunlinit  dicendum,  (jnod  rcdnclio 
iU[UM  ad  prisrmam  IVi.iridilalem  iion  til  pcr 
veram  et  propriam  actioiieni,  sed  per  na- 
tnralcm  (piandam  resnllanliam,  iil  dicliim 
est  (  in  c.  ). 

Ad  quintnm  dicendiim,  (piod  grando  non 
fil  jicr  angmentnin  frigoris,   sed  per  vapo- 
rem  siccum  inclnsum  in  aqna  densata  ex 
eo,  qnod  propter    circninstaiiliam    caloris 
guttie   aquic  uniiinlur.    Inclnsa  vero  aqua 
calci   (ioustringitnr,  ct  uuitur  exhalatio    iii 
calce  iuclnsa,    ([uia    fugit    coutrarinni,    et 
prcecluditnr,  ue  exlialet ;  fit  antem  aqua  iu- 
fusatalispraiclnsio,  quiain  extima  partecal- 
cis  fit  quasi  gluten,  et  calx  actu  Iiabet  mul- 
tam  exlialationein,  quia  fit   ab  igue,  et  est 
iu  materia  sicca,  et  sjepe  calefacit  aclu  aqua 
sineigue;  qnod  si  paulatim  iilabalur  aqua, 
nou  circumdatur  calx;  (juare  ex  idia  parte 
evolal  cxhalatio.  Ita  calx  vetus  et  dissolnta 
parum  ardcl,    auilssa    exhalatiouc:    uude 
calx  siibciucritia  plus  ardct  et  liaheL  plus 
e.xhalationis,  alba  verohabet  plus  aeris,  qui 
facit  albediueiu,  ut  pafet  in  spuma.  —   Xel 
dic,  quod  sicut  Inmeii  relleclitur  ex  opaci- 
tate  corporis  solidi,  quod  sua  deusitate  ob- 
sistit    illiiminatioui,   ita    et  alije  qualitates 
objectu  coutraria3  qualitatis  rellectuntur  et 
se  per  actiouem  rellexam  augeut.  —  Exposi- 
tio  in  Psalmum  17,  v.  8  et  9 ;  ^2.  Sent,  dist. 
13,  q.  I,  a.  3,ad  5. 


AliTIClLLS  II 

ITIU  M    SIMILK  1'OSSlT  .\(ii:ni':  I.N  SIMILE. 

Vidcliir  (juod  siinilc  non  possil  agerc  in 
siniilc. 

1.  Iticiteniin  Philosoplins  (  I.  Je  General. 
text.  ili;  c.  7  ),(|nod  similea  siniili  iiulliiin 
pati  potest,  proptcrea  (piod  uuiim  non  nia- 
gis  liabct  rationein  agentis  (juam  aliiid. 
nc(iiie  e  contra  uniim  habet  magis  ralio 
nciii  i)aticiilis  quain  aliud;  ergo  siinile  iion 
polcst  agere  in  simile.  —  1 .  de  Geiierat.  1.  19. 
:2.  Pr.-eterea,  si  siinile  agit  in  simile,  ubi 
iiiajor  est  siuiilitudo,  ibi  major  est  ralio  ac- 
tiouis  et  passionis;  sed  nihil  est  siniiHu^ 
alteri,  (juaui  idein  sibi  ipsi:  crgo  ideiu  ; 
seipso  patietnr  et  sei|)suin  corrumiict,  (juoc: 
est  falsum  :  ergo  simile  nou  potest  pati ; 
simili.  — Il>id. 

3.  Pnelerea,  dicit  Pliilosoi)hus(  1.  de  Ge 
nerat.  text.  G8;  c.  8),  quod  patilur  levitci 
c;didum  ab  excedenti  calido,  non  in  (juan 
tum  sunt  similia  in  calido,  sed  in  quanlun 
excedens  est  imigis  calidnin,  et  aliud,  quo( 
e.xceditur,  est  magis  frigido  permi.xtum 
ergo  simile  non  potest  agere  in  simile.  -i 
1.  de  Generat.  \.  ±il.  ' 

i.  Prtelerea,dicit  Philosophus(  1.  de  Ge\ 
nerat.  text.  50 ;  c.  7) ,  ([uod  agens  et  patien;; 
contraria  sunt;  sed  contraria  suntdissiiuili;; 
secundum  speciem,  ut  dicitur  ibidem,  licei 
sint  similia  et  eadem  genere  :  ergo  ideni 
qnod  prius.  —  1.  de  Geiierat.  \.  19.         ' 
5.  Pra3terea,  dicit  Philosophus  (  ibid.  e 
i.  de  Anima  text.  54;  c.  5  ),  quod  omni 
ageusagit,  utassiinilet  sibi  pa.ssuin,  et  quoi 
iu  fine  ;ictiouis  passum  est  simile;  ergo  si 
mile  nou  potest  agere  in  sibi  siinile.  —  Ibiil 
et  i2.  de  Anima  I.  10. 

C.  Prieterea,  patieus  est  in  potentia  id 
quod  actu  est  agens,  nt  dictum  esl  ( arl 
prieced.  ad  3  ) ;  nude  Philosoplius  (  1.  d 
Generat.  teit.  55;  c.  7)  dicit,  quod  patieu; 
ad  causam  materialem  reducitur,  quia  nui 
teria  passiva  est,  agens  vero  ad  priucipiuii- 
unde  inotus,  quod  habet  actu  formain,  sc 
cundum  quam  agit,  quamque  vult  coininu! 
nicare  agendo ;  hoc  euim  est  agere ;  se( 


IIK  CKNKIiAT.  KT  ComUIT.   —  nl.KST.  XI.  DK  ACTin.NK  —  AllT.  II  IS7 

siiiiilo  in  (|iiali(iil*'  <'l  ^'radii,  liccl  ilissiiiiili'  rali    siiil  railriii  rl  siiiiilin,   m-ii    i|iiimI    iii 

iii  |i()li'iilia,  i|iiia   .sriliccl  cst  clciisiiiii,  iinii  iiialcria  (-uiniiiiiiiii-riil.  Iiii|iiissiliilr  iMiiiii  rsl, 

|i:iIm>(  |iIiii'('.s  ^railiis,  i|iiaiii  liahcal  aliiiil  si-  (|ii()il  ca,  i|iia>  iioii  (-i)iniiimii(-aii(  iii  iiialcria, 

iiiiU',  scil  rai'iiiii:   cr^io  iidii   iiotcril  siiiiilc  a^^aiil  cl  |i:iliaiiliir  ail  iiivii-ciii:  —  iil  |i:ilcl 

;i<'i'n'  iii  siiiiilc.  —  I.  '/''  (icKirnl  I.  'JO;  <li'  liiiii  iiiihirlinnc  iii    ii;iliii;ilil)iis:   i|iii:i  riiiiii 

/V.  (|. '2,  a.   I,  (-.  Iiiic;i  cl  ;ill)i'(li)  iioiii-oiiiiiniiiii-;iiil  iii  iiialcri:!, 

7.  |'ia'lcrc;i,  dicil  l'liiloso|)liiis  (  </<■  Mahi  iiii|):issil)ili;i  siiiil  ail  iiiviccm,  nisi  lorli!  pcr 

.l»i/»(//.  (-.  "2  ) ,  (|||<h1  iiiipossihilc  ost,  (jiiod  accidciis,   siciit  (|ii;mdo  liiic;i  sil   alha  vcl 

ilii()C()iilr;ii-ia;c(|ii;di;i  iii  virliitcmiilii();ii;;ml;  iii^ra;  — el  rulio  i\M,   (\nh\  \\h\,  (|ii;i'  iioii 

i'i-g(i  siiiiilc   iion    potcsl    ajicri^    iii    similc.  siiiit  conlr;n-i;Micc  ex  conlniriis,  noii  tr;iiis- 

—  de  Molii  Aiiiniiil.  I.  '1.  iiiiilaiil  sc  ;id  inviccm,  iit  dicillMiilosopliiis 

.SV(/  conlra    csl :    I.    ([iiod     Pliilosojiliiis  (  I.  dc  (iencral  lcrl.  i<);  c.  7  ),  coiili-;iri;i 

(\,  de  Gcncral.  Ic.rl.   it);  (-.  7  )  dicil,  (jiiod  vcro    dcbcnt   coiivciiirc    in    iii;ilci-i;i;    li;cc 

iil,  qiiod  est  oniniiio  ;illcriim,  et  millalciius  ciiiiii  per  corriiplioncm  iiniiis  conlniril  :il- 

jilciii,  noii  aj^it  in  allcrmii;  crjfo  agciis  cl  lcriiis   ;icli()iic  pcnichim  ;il)jicil   mi;mi  for- 

|)alieiis(lcl»eiil  esse  siiiiili;i,  cl  il;i  similc  ;i,ucl  iii;imct;ili;mrmdiiil.  —  IM-;elcrc;i,dcl)ciilcsse 

iii  siiiiile.  —  I.  '/('  (icncnil  I.  I'.l.  dissiinilia  cl  divcrsa  specie,  et  coiitr;ii-i;i; 

2.Pi;etei-ca,  c\  diiol)iisliiminaril)Us;c!|ii;i-  (piod  simililcr  j);itet,  —  hnn  induccndo  iii 

libus  li(  uiiiim  iiilciisius;  scd  lioc  non  po-  siiijjtulis:    corpiis    cnim   u;iluin  cst    p;ill  ;i 

lcst  esse,  nisi  uniiiii  ;iii;il  iii  ;diiiil :  ergo  si-  corpore,  (piod  est  ejusdcin  generis  iii  siili- 

iiiile  polestaiiereinsimilc. —  Tabula  Aurea  sl;mli;i,  si  l;imcii  communicciil  iu  m;ilcria; 

u)ce  a  lumeii  «^  ii.  I.),  I  i,    15.  simililcr  cl   s^ipor  ii;ilus  cst  p;ili  ;i  sajiorc, 

."].   PrieleriNi,    dicil    IMiilosoplius  (I.  dc  cl  c;ilor  ;i  c;ilorc,  i|ii;c  siiiil  cjiisdcm  jfciicris 

(icnerul.  Ic.rl.  M\:  c.  7  ),  ipioil  iiiiillus  sivc  iii   (pi;ilil;ilc,   cl   iiniversalilcr  rcs  cjusdcm 

iiKijinus  ijiiiis  corrumpil  |);u-vuiii  imiem,(|ui;i  j>encris  ;i  rcbiis  ii;ilur;ilil)us  ejusdem  ifcne- 

<iiiil  siiuilcs  et  uniiis  ii;iliirit';  crgo  siiiiilc  ris; — I u )n  ralionc,  i.[uvd  (puecmKpie  aguiil 

|ii)lest  agcrc  iii  similc,  —   I.  dc   General.  cl    p;iruiiitiir  ;i(l    iiiviccm,  suul   coiilr;iri;i; 

I.  10.  (-oiilr;iri;i  ;iiilcui  siinl  iu  codciii  gcnere,  ul 

i.   rrielcrc;i,    lciriiiii    igiiilum   (-omburil  prob;itur  10.  J/c/(/^)////A\(/t'a7.  li;  l.l),c.  4),  cl 

■«liippaiu  c;ilidain;   scd  rcrruiii  iguiliim  cst  divcrs;ispccic; — (/c/y/^/c^  (juiaoiiineagcnsiu- 

i-()i-pus  liabens  t;mtiiiu  ;irK|u;is  propriclates  tciidilsemperassimilai-esibip;issuui;  ergoin 

igiiis :  ergo  simile  polcst  agere  in  simile  in  principio  actionls  debet  esse  dissimile,  et 

iiatui-aelgradii.  —  />y)»A-c.  70,(i.  i,a.  c),  adT).  in  fine  actlonis  siinile,   iit  mauifesle  con- 

.").  Pra'lerea,  dicit  Pliilosopbus  (8.  P////*'.  stat  iii  augmculaliouc  viventis,   ut  dicliiin 

hwl.  80  cl  Sl ;  c.  10),  (|uod  in  m;ijore  (pKiu-  est  (  siipni  (|.  o8,  a.  7  ) ;  —  deniuni,  (|uia 

lilate  est  major  virliis,  cl   ita  si  augvatur  actio  agcntis  naturalis  proportion;ilur  n;ilu- 

ijuantilasaeris.  Iiabcbit  aer  niajoreni  virlu-  r;e  ;igeutis;  biiila  enlm  procedit  calefaclio, 

lciii,  (|uain  idem  aer  in  minori  (pianlilale  (puiutus    est    calor;    niilliiiii    cniiii    ;igciis 

1'xisteus;  sed  aer  m;ijor  cl  iiiiuor  possuul  naluralc  uililiir  ad  agciidiiin  id,  (piod  cxco 

cssc  siiniles  iu  (|iialil;ilc  cl  gnidii :  ergo  si-  dil  suaiii  lacullatem.  l'\u\c  manifcsliim  cst, 

inilc  potcst  agcrc  iii  siuiilc,  eli;inisi  conve-  (piod  siinilc  noii  potestagerc  iii  ^imile;  sol- 

iiiant  iii  (|ualitalc  cl  gnidii.  —  8.  PA//i' 1.  :21.  veud;i  bmicusunl  objecta  utriusi|iic  p;irtis, 

Uesco.ndeo  dickmum,  qiiod  ali^pio  niudo  iit  videatur,  (piid  probent.  —  I.  de  General. 

siinileagitiii  siiuilc,;irK|iioiiiodo  11011.  — Ad  1.  19;  8.  Plii/s.  1.  21. 

ciijus  evidcnliain  sciciidum,  (piod  (jiiia  noii  Ad priniuni(^v^^Qprinia' parlis  dicenduiii, 

(pKTcuiujuc   apta   nata    sunt  Jigere  et  pati  quod   similc  iu  (pialit;itc  el  gradii,   at(|iie 

ad  inviceni,  sed  solum  ill;i,  (pue  siiul  coii-  adeo  omniuo   siinile  non  potest   agere  in 

Iraria  vd  liabent  conlrarielalcm,    necesse  simile,  ul  dictum  est;  et  hoc  probat  auclo- 

ost  quod  agciis  cl  patiens  in  gencre  natii-  rilas    Philosophi.  Kodcmqiic  niodo   diccii- 


ISS 


SKCINDA  SKCIM).!:  —  l'IIICUS(il'lll  \    NATl  IJAMS 


(liiiii  ail  siriimlttni.  Suiil  ('niiii  li;i'i'  diio 
oltjfcla  |tliil()S()i)lioniiii  iisscrciirniin  ajiciis 
i't  paliciis  (lchcn*  csse  omnino  (iissimilia; 
(pionim  iKtsilio  catcnus  non  cst  vera,  (iiia- 
lcnus  in  a.ucntc  cl  palicnlc  consiilcravciiiiit 
laiilum  lciininumct  rormain;  sicnt  e  contia 
asscrcnlcs  agcns  ct  paticns  debere  esse  si- 
milia,  consideravcrunt  eadem  lantuin  secuii- 
dum  materiam;  cum  tamon  oporteat  consi- 
derarc  naturain  activorum  et  passivorum  c.\ 
nlra({U(>  parte,  scilicet  lam  ex  parle  termino- 
rum  (piain  cx  parlc  sultjccli,  sivc  lain  cx 
partc  malcria'  (iiiam  ex  parte  lornKc,  (piod 
idem  csl,  Ktex  his  j^alet  etiam  ad  qunrlHm, 
quintiDii,  scjtiini  et  sQ)liminn.  —  I.  de 
Genevdt  1.  11). 

A(l  tertiiim  diccndum,  (piod  objcclio  jtro- 
cedit  in  habcnlibus  contrarium,  et  tanlum 
probat,  (piod  in  his  agens  et  patiens  debenl 
esse  dissimilia  sccundum  speciem,  et  ({uod 
i'atio  agendi  est  conlrarietas  forinie,  quod 
verum  est.  —  1.  de  Generat.  1.  2:2. 

Ad  primum  secundce  parlis  dicendum, 
(luod  Philosophus  loco  cilato  tantum  probat, 
(juod  (pia3  sunt  omniiio  dissimilia,  ita  ut 
11011  commmiicent  in  eadeni  matcria,  iion 
possunt  mutuo  agere  et  pati,  ut  diclum  est 
(  ia  c.  ). 

Ad  secnndum  diceiidum,  ({uod  inagnus 
ignis  non  corrumpit  parvum  propter  simi- 
litiidinem,  ({uam  liabent,  scdproptercontra- 
rietatem  in  qualitate  ipsoruin ;  magnum  eniiii 
contrariaturparvo.  —  1.  de  Generat.  1,  19. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  luinina  vel 
sunt  ejusdem  intensionis  vel  diversae ;  si  sunt 
diversce,  ita  ut  unum  sit  niajus,  alterum 
niinus,  (jnia  diversa  luminaria  nata  sunt 
informare  easdein  res,  et  sunt  ejusdem  ra- 
tionis  in  illumiimndo,  ideo  elfectus  minoris 
lucis  non  perlicitur,  sedsubjectum  repletur 
luce  majore;  unde  impeditur  elTectus  alte- 
rius;sic  ad  pra?sentiam  solis  lux  stellaruin 
obscuratur  et  evacuatur;  et  lunien  solis 
offuscat  lumen  candeUe.  Si  vero  suiit  ejus- 
dem  intensionis,  producent  tainquam  uiium 
totale  agens  unum  elTectuni  et  unum  nu- 
mero  himen,  quia  duo  accidentia  ejusdem 
§peciei  non  possunt  esse  in  eodem  subjccto. 
Verum  est  tamen,  quod  lumen  productum 


a  dnobus  biininosis  et  intensis  est  maj(jris 
cfHcacia',  (piam  si  ab  uno  lanliim  jiroduce- 
rcliir;  nam  idcin  clfcclus  noii  jiolcst  natii- 
ralilcr  lieri  a  duabus  causis  clliciciitibus 
(•oiiij^letis  et  perfcctis,  ul  diclumest  (  supra 
(|.  1  i,  a.  5).  — 3.  Sent.  disl.  1  4,  (j.  1,  a. 
1,  (juiesliunc.  1,  ad  2;  cfr.  Cajireolus  iu  1. 
Sent.  dist.  7,  (j.  2,  a.  3,  ad  primum  Adae; 
Vhuulvms').  Metapliijs.  q.  0,  a.  7.  j 

Ad  qiiartum  dicendum,  qnod  ferruiii 
ignilumhaliet  proprietates  ignis,  et  rationc 
miiHitudinis  caloris  jiolest  ignire;  densuin 
eniin  c.ilidum  ut  octo,  potest  agerc  in  cali- 
dum  iit  sexrarnm,  et  illud  ignire.  Et  ratioest, 
qiiia  densum  liabet  majorom  activitat^^m ; 
unde  potostougore  caloremcalidi  rari.  kk'(( 
aulem  liabet  majorom  activitatem  et  virtii- 
tcm,  primo,  (juia  liabet  plures  partes  nia- 
teria?  calidas;  in  majore  auteni  (juantitatt 
majorvirtnsexistit,  utdicitur  8.  Pliijs.  text. 
80  (  c.  10  ),  et  virtus  unita  fortior  est  sf 
ipsa  dispersa,  ut  dicitPhilosophus  i.  Meteo- 
rol.  c.  12,  ubi  propterea  docet  in  antij)eri- 
stasi,  cum  frigidumcircumstat  calidum,  s 
non  potest  omnino  ij)sum  exstinguere,  illui' 
congregat,  et  sic  ex  congregatione  calidi  vi- 
goralur  et  fortilicatur  eifectus  ejus.  Secundo 
quia  tales  partcs  sunt  omnes  magis  appro- 
ximata3  passo,  et  ideo  debent  producert 
majorem  enectum ;  agens  enim  producit  in 
tensiorem  elfectum  in  subjectum  sibi  pro- 
xiinius  quam  in  remotius,  ut  siBpc  dictuii 
est.  —  8.  Phijs.  I.  21 1;  1.  Meteorol.  l.  i^ 
et  16. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  objectun 
probat  id,  quod  dictum  est  (  ad  objectun 
proecedens),  quod  activitas  forma3  non  so 
lumsumlturexintensione  formae,  scd  etian 
ex  pluralitatc  forma)  et  majori  approxi 
mationc  j)artium  agentis  ad  passuin,  u 
diclum  est. 


1)K  CK.NKUAT.  KT  CDimiPT.  —  (jr.K.S 


oiLi":s'ri()    XLi 


DK  kkactiu.m:. 


IftMinln  coiisi(l(M;iii(liiiii  csl  dc  ivaclioiK*. 

CIHC.V  OllVM  Qr.KIUTrn  : 

l  uiiiii  (tiiino  ap:oii.>^  a^onilo  rcpatiatur. 

AUTIGULUS 

ITRIM   O.MXE    AGE.NS  AGHNDO    HKPATIATrR. 

Vidolur  (jtiod  iion  oinin*  aiicns,  dmn  ajjtll, 
ropaliliir,  el  cons(^(Iii(Mil(M-  (inod  non  oiniu^ 
paliiMis,  diiin  palilur,  iv^iiiil. 

I.  Dioil  (Miiin  Pliilosoplius  (  I.  dc  Gcnc- 
rat.  [e.ii.  50;  c.  7  ),  cpiod  ea  lanliiin  nata 
simt  ajitMV,  *(pia'  siinl  invicein  conlrana; 
scd  coiitrariuin  inviMiliiin  iii  sul)j(M'lo  calc- 
iiiis  ivsislil  aclioni  aiiiMilis,  (pialtMius  jtrii'- 
slal  iiiipcdiiiuMiluin  iii  ipso  susccplibili  ad 
rtHvplioiuMii  rofiiur,  tpiod  lil  siiic  ulla  iva- 
clioiic  t^t  ivpasslonc  aji^Milis:  (M-iio  non  oinne 
ajjens,  (Itiin  ajiil,  repalilur.  —  I.  dc  Gciie- 
nil.  1.  19;  A.  Senl.  disl.  II,  (p  I,  a.  :>,  (jua'- 
sliunc.  3,  ad  4,  et  disl.  17,  (j.  I,  a.  T),  (piae- 
sliunc.  I,  ad  :2;  de  Pot.  (\.  :),  a.  i,  ad  I."). 

!2.  PraMerea,  cddtiiiiagil  in  luec  inreriora, 
ul  (licit  Pliilosoplitis  (  4.  de  Ca-lo  te.vt.  H ; 
c.  7;  el  I.  Melcorol.  c.  2  );  sed  ctelnin  t^sl 
inallerabile  et  inipassibilc,  ut  dicilur  I.  <lc 
Cadotcdt.  21  (  c.  ,"0  :  erj>o  non  onine  aji^Mts, 
duin  agit,  repatiltir.  —  2.  de  Ca-lo  I.  10; 
[.Meleorol.  I.  -2;  1.  dc  Cado  1.  7. 

3.  Sed  dices,  qnod  corpora  cadeslia  non 
comnninicanl  in  nialeria  cnin  corporibus 
iiilerioribus,  et  ideo  in  illa  aj»niit,  setl  ab 
illisium  palitinlur.  —  Sed  conlra  dicit  Plii- 
losophns  {de  Molii  AniniaL  c.  2,  al.  3), 
quod  aclio  non  provenil,  nisi  agens  slt 
■potiMilius  passo;  dicit  cniin,  (piod  si  con- 
lrariasinUr((ttalisviitulis,  nonpossunlajiciv 
ad  invicein ;  sed  si  dcbct  unum  a,uviv  inaruid, 
oporlet  cpiod  illud  excedal  in  virtnle:  erjio 
non  omue  agcns  eomintiiiicans  in  maleria 


r.  .\IJ  l)K  IIK.VCTIO.NK  —  .VUT.   I        IS!) 

ciiin  passo   polcsl   ab  illo  re|»ali.  —  I.  dc 
(lcneral.  I.   II);  dc  Molu  Aiiinial.  I.  2. 

i.  IM;el(M'ca,  si  oiniic  ajKMis,  diim  a;.'il, 
paliliir,  scipiiltir  (piod  nmupiam  agtMis  po- 
t(Mil  in  se  converUMv  passiim,  (piod  est 
ralsimi.  Sctpicla  vero  probiiliir,  (pii:i  iioii 
potest  forina  snbslaiilialis  iiilrodnci,  donec 
iiiduclisinl  oclo  gradiis  (|iialilalis  cl  dispi»- 
silionis  ;  al  lii  jiiadiis,  cum  siiil  elVccliis 
virlulis  a}i(Milis,  pra'Stip|K)iiiiiil  iii  a^iMilc 
loli(l(Mn  gradus  cjiisdiMii  (pialilalis;  sed  si 
ajicns,  diiiii  ajiil,  palilnr,  necessario  ptu-dit 
arujnos  gradiis  vcl  arKpuiin  partem  gradiis, 
et  ifa  non  polcrillialuMVoimicsoclogradiis, 
et  iHM"  consc(pi(Mis  non  iiolcrit  iii(Iuc(M"e 
rormain  stibslanlialtMii  in  passtim. 

5.  Pnrterea  si  ag^Mis,  diim  a^dl,  p;ililiir, 
sc(jtiiliir  idem  per  se  niovcri  duobtis  mo- 
libus  conlrariis,  (jiiod  esl  impossibilc.  Sc- 
(pichi  ;ml(Mii  probaltir,  (jiiod  vcl  a<i(Mili;t 
stinl  nicdiala,  cl  lunc,  ctim  agant  piM'  iiie- 
dium,  lale  meditim  siniiil  movcbilur  diiobus 
molibus  conlntriis,  ptila  calefaclionis  cl  IVi- 
gvlaclionis;  vcl  siml  iinntcdiala,  ct  liiiic, 
ciim  toluiii  ;i«j;;il  iii  p;irlcm  totitis  |);issi  sibi 
proxiniioivm,  lalis  pars,  cnm  sit  ;dtcri  sii;e 
coiiip;irli  dissimilis,  ab  illa  simul  palicliir 
iiiolu  conlrario  illi,  (luein  ivcijiit,  et  p;ililiir 
ab  Jigcnte,  et  ita  set|uelur  (juod  e;uI(Mn 
pars  simnl  inovebitur  dnobus  molibns  con- 
Iniriis. 

Sed  contra  esl :  I.  (juod  Pliilosoplins  (  I. 
de  Generat.  tcji.  [yS;  c.  7)dicil,  (piodsic- 
tit  in  movenlibus  primum  non  moveltir, 
dum  movet,  sed  ullimnm,  ila  el  inefnci(Mi- 
libiis  i)riiiium  dtim  a,uil,  non  palilur.  scd 
uHimuin.  —  I.  de  Gcncral.  I.  20. 

2.  PivTlerea,  .-3.  Plii/s.  (  /c,/7.  8 :  c.  I  ) 
dicil  Pliilosoplms,  (luod  nitilta  agnnt  et  p;\- 
tiunltir  ad  invicem,  iii  (luanltim  scilicct 
utrunuiuc  cst  in  potentia  et  actn  respectn 
allerius  secnndnm  diversa.  —  :L  Pln/s.  I.  2. 

S.  Pra?terea,  dicit  Pliilosoplms  ( :].  Pln/a. 
text.  10;  c.  2  ),  (luod  omne  movens  in 
movendo  movelttr ;  sed  luic  est  agens  re- 
pali  et  passtim  ivagere;  ergo  omne  agens, 
dtim  agit,  repalitur.  —  3.  Phi/s.  1.  A. 

PiKSPONDKO  DiCKNDUM,  qtiod  uecesse  est 
diceiv,  quod  oinne  agens  communicans  in 


I!H) 


SKCU.NDA  SKCUND.K  —  PIIILOSOPIIIA  NATl  hALIS 


m;if<'ria  (Miin  passo,  iliiiii  ajzit,  |)aliliir  se- 
niiiiliiiii  i-aiiiilciii  (-(iiiliarictalciii  ct  partctii. 
(jiii)il  |)i)tcst  i's.s(j  inaiiircstmn  cx  iiiiiltis;  ct 
piinto  cx  ralionc  actns  cl  potcntia',  (pi;c  iii 
codcin  siihjcclo  invcniiinliir.  Oiii;i  ciiiiii 
(pi;c(l;nn  c;idcin  suiil  cl  iii  polciili;i  ct  iii 
actii,  licct  non  siiniil  aiil  scciiikIiiiii  iilciii; 
('\  lioc  scipiitiir,  ipiod  iinill;i  ;ijiiint  ct  p;i- 
tiiiiitiir  ;i(l  invicciii,  iii  (pi;iiiliiiii  scilicct 
ntriiinipic  cst  iii  iiotcntia  cl  actu  rcspcctu 
altcrius  sccundiim  divcrsa;  cl  cpiia  omiii;! 
corporii  inlcrioni  ii;iliii;di;i  coiiimunic;iiit  iii 
m;ilcria,  iilco  iii  iiiKHpioipic  cst  potcnli;i  ad 
id,  (piod  cst  ;ictii  iii  ;ilfcro;  ct  iilco  in  om- 
nihus  t;iiil)iis  ;iliipii(l  simul  ;igit  et  patitiir, 
ct  movcl  ct  movctur,  (juiasecundum  eandem 
parlem  ct  confr;iricf;ifcm  agendo  p;ititiir,  el 
niovendo  uiovefur:  sicuf  ignis  ciim  ;ii!it  in 
ligii;i,  i);ififur  in  ipi;iutimi  iiigrossatur  per 
fiimum,  (juia  tlainm;i  non  cst  iiisi  1'iimus 
ardcns.  Oii;im(pi;im  iioii  cx  eo  prjecise  tpioil 
movet,  coiiveiiit  moveiifi  ({uod  movcafur,  ut 
dicil  Pliilosoplms  (  3.  Phijs.  text.  11);  c.  2), 
scd  cx  lioc  qiiod  movet  tangendo,  (|uia  nio- 
verc  est  agere  ad  lioc  (luod  aliipiid  movea- 
lur.  Id  aulem,  (piod  sic  a  moYeule  patifur, 
movetur ;  sed  lioc  quod  est  agere,  facit  tactu  ; 
nam  corporatangendo  agunt ;  unde  sequitur, 
(piod  simul  et  patiafur,  quia  quod  tangit 
patifur,  dummodo  ef  i|)sum  ab  eo  quod 
pafifur  hiiigafur,  uf  coiitingit  iu  liis,  qiue 
coniniunicaut  iu  materia,  quorum  utrumque 
ab  alfero  patifur,  dum  se  tangunt.  (  S. 
Pln/s.  I.  i.  )  Secumlo,  idem  constat  ex  dif- 
fcrentia  inter  primuni  ageus  et  ultimum ; 
nam  illud  est  impassibile,  ut  dicit  Pliiloso- 
phus  1 .  ile  General.  ( text.  53 ;  c.  7  ),  lioc  vero 
patitur  abeo,  in  quod  agit.  (1.  de  Generat. 
I.  20.  )  Tertio,  ex  mixlioue;  uam  liiTC  con- 
tingit  ex  eo,  (juod  elemeufa  mutuo  aguut 
et  patiuutur  secundum  eaudem  partem  et 
contrarietatem,  et  secuudum  illam  se  re- 
franguut.  Unde  manifestum  est,  quodomne 
agens  in  materia  cum  passo  conimuuicans 
ageudo  repafitur.  (  1.  de  Generat.  1.  25.  ) 
Ad  primiun  ergo  dicendum,  quod  con- 
trariuiu  duplicifer  resisfit  alteri :  uno  modo, 
agendo  in  alferum,  et  lioc  niodo  corpora 
'inferiora  communicantia  in  inateria  ratione 


sensibiliimi  (pi;ilil;ituiii  sibi  iiiviccin  rcsi- 
\.\\\\[\  altero  iiiuiti),  [)i"est:inilo  iiiipeilimfi 
tuin  in  ipso  siiscc|)til)ili  ;id  rcccptioiifi 
fornia',  (piomodo  contnirium  iiiipedit  fo 
iii;ilil('r  (i  iidii  ;ictivi',  iic  suuiii  coiitniriui 
iii  siibjcclo  i('cipi;itur,  in  (puinlmn  fac 
p()f('!ili;im  iioii  esse  i)r()|)ri;im  illiiis  furni;i 

—  i.Sent.  disf.  17,  (|.  I,  a.  5,  (puesliiiiK 
l,a(I2. 

Ad  secAindum  dicendiim,  (piod  cailiii 
non  commuuicaf  in  m;it('ri;i  ciim  inferii 
ribus,  ef  ideo  noii  taiigilur  ab  illis,  w 
conseiiuentcr  p;ititur,  licel  iiiill;i  ag;it.  — . 
Plnjs.  1.  4. 

Ad  tertium  diccnduin,  quod  agentia  coi 
traria  si  fiierint  oinnino  a^qualia  secuiidiii 
virtufes  suas,  secuuduni  quas  agunt  et  p; 
fiiiiitur,  impossibile  est  quod  unuin  ag; 
in  aliud  prinio,  (piamvis  possit  in  ipsum ; 
gere  secundum  parfeni.  —  de  Motu  Animn 
I.  2. 

.4^/  qiiarlum  dicendum,  quod  sicnt  aii; 
meufatio  uon  confinue  et  semper  fit,  ufii 
quif  Pliilosoplius  (  1.  de  Generat.  texl.  M 
c.  6),  (piia  virtus  speciei  debiritaturcums 
in  materia  contrariefafi  subjecta  (  iini 
quaudo  non  potest  ainplius  t;intiim  convp 
tere  de  nufrimento,  quod  sit  in  poteiit 
non  solum  ad  speciem  et  ad  majoreni  qua 
fifatem,  sed  nec  efiam  ad  aBqualem;  tui 
fif  diminutio  quantitatis,  ettunc  consen^ati 
species  iii  quanfitate  niinori,  et  fmaliteretia 
cessat  species  ;  sicut  si  aqua  magis  et  maL' 
vino  misceatur,  fiet  vinum  aquatum,  etfina 
tei  vinum  corrumpetur,  et  riettof;diferaqiia 

—  ita  similiter  in  niutua  actione  coi 
trariorum,  contrarium  potentius  ita  debi: 
tabitactionem  patienfls,  uttandem  non  poj 
sit  agere,  et  interim  recuperabit  siios  gradi 
deperditos  (piibusrecuperatis  poferitdeiiii 
coutrarium  in  se  convertere.  —  i.  de  Geu^ 
rat.  I.    17.  .  I 

Ad  quiniwm  dicendum,  quod  nullum  S| 
quitur  absurdum  ex  reactione.  Nain  si  co 
traria  mutuo  agentia  et  patientia  sint  niedixdi 
vel  ba3C  sunt  crqualis  intensionis,  scilic 
ambo  ut  ocfo,  et  tunc  mediuin  prope  ca 
dum  efficietur  calidius,  et  prope  frigidu 
frigidius^  et  tunc  pars  calidior  aget  in  pa 


|(K  (.KNKIIAT.  KT  COIUUPT.  —  QL-KST 

1'iii  ri'i^M(lini'(Mii  l;iiiii|ii:iiii  iii  siiiiiii  roiitra- 
iiiiii  sihi  iiiiiiifdialiiiii :  si  vrro  siiil  inirijinilis 
iilriisidiiis,  liiiic  a<Z('iis  |iii|(Miliiis  pliis  <l(> 
iH'(li()iiisi>('()iiV(>i'li>l,  (>l  iii(>(liaiil('  illoa^^M'!  iii 
(•li(|iiiiiii  ('oiivcisiiiii  iii  allcriiiii  roiiti-ai-iiiiii, 
t  sic  liciil  siiiiiiilci-  a;;(>iitia  iiiiiii(>(liata.  Si 
cro  coiitrai-ia  siiit  iniinrilidlii,  Iiiik-  pars 
ias.s,'i  iioii  iiiovctiii'  (liiol)iis  iiiot  ihiis  (-011- 
rnriis,  (|iiia  ciiin  iiiia  sil  aclio  toliiis  cor|)oris, 
iiaindiii  lotiiina^ut,  ])ai-s  iioii  r(>|)assa  non 
^'it  in  passaiii,  (|iiia  liinc  ti(>i-(>iil  (liio  totact 
on  uniiin.  .Maiiin^sliiiii  ciiiiii  osl,  (iiiod  cor- 
iis  aUcians  11011  all(>i'at  soUim  scciiiidiiiii 
ii.iin  cxlrcmaiii  sii|)(>rlicicm,  (|iia  taii.uit 
ii'|)iisaltcratiim,  scd  .sccundiim  siiaiii  tolam 
lorunditatcm  ct  jiro.ssiticm.  Cujus  sij^Miiim 
sl,  quod  C()i'|)iis  tcnu(>  non  cst  ita  cflicax 
il  aUcraiidiim,  sicut  corpiis  lial)(>iis  jiro- 
iiiditatcm  V(>l  i:rossiti(>iii  supposita  idcnli- 
ife  natura?.  Kt  ratio  liujus  cst,  qnia  agcns 
iU  quatcnus(^st  actu  ;  pais  autem  in  coii- 
inio  sicul  lion  csl  aclii,  scd  taiiliim  in  po- 
'nlia,ct  sicut  non  cst  unaactii,  sed  tanlum 
1  potcntia,  ita  n(>c  aijit,  scd  tanlum  toliim. 
iincaiitcm  iiicipiunt  licri  diio  tola,  (piando 
icns  incipit  supcrari  ab  all(>ro;  iiaiii  liinc 
csinit  agciis  aiicre  in  passtim,  scd  rcllcclit 
iiam  actionem  supra  partem  passam  ad 
lam  ab  Jioste  vindicaiidam.  —  -2.  de  Cmlo 
10;  7.  Phiis.  I.!). 


Or.ESTlO  XKII 

DE    MIXTIONE. 

Dcindc  considerandum  est  de  mixtione. 
•  .IRCA  OIAM  Or-KRLNTl'R  SEPTE.M  : 

rtrum  mixtio  sit  possil)ilis. 

Utnim  mixtio  recte  <ielii»iatur  aPiiilosopho. 

Ulrum  a  prodiictionem  niixti  necessario  re- 
(luirantur  plura  elementa. 

l  trum  in  mixto  maneant  actu  elementa  se- 
cuiidum   formas  substantiales. 

rtrum  in  mixto  nianeant  elementasecundum 
proprias  qualitates. 

rtrum  forma  acoidentalis  mixti  sit  qualitas 
simplox,  an  vero  sit  composita. 

Itnuudari  possit  mixtum  ajquale  adpondus. 


XUI  l»E  MIXTIO.NE  —  AllT.   I  191 

AIITICLLLS  I 

rriUM  MIXTIO  SIT  fossiIULIS. 

Vidctiii-  ipiod  mi:\lio  iion  ^il   p,)Ssil»ilis. 

I.  I)i(-itciiim  IMiilo.sopliiis  ( I.  ih' (ioncnil. 
Ie.ii.  8!);  c.  10;  et  'l.ilc  (ieiicrnl.  I,il.  ;S ; 
c.  7),  (piod  miscibiliad(>b(>iit  Iiabcrc  a'  pialcs 
virliitcs  ct  iiotciitias;  s(>d  iibi  esl  a>(pialitas 
virtutmn,  ibi  11011  est  aclio,  nt  dictiim  cst 
(siipra  q.  il,  a.  .1),  (piia  ciiiii  taiita  sit 
virtus  resislciidi,  (piaiita  a.uciidi,  ii(>c  ajieiit 
nec  pati(>iiliii'  ad  iiivicem,  (>t  ila  non  liel 
inixtio,  i)r;oter(piain  (piod  si  miscibilia  adie- 
(pianliir  iii  mixto,  noii  iii;i^is  iii(-liii:ibitiir 
illiid  mixtiim  siirsiim  (pi;iiii  deorsum,  vcl 
adali(pi;iiii  ;ili;im  locidil1°ei'eiili;mi,  cum  iiiil- 
liiiii  sil  in  ip.so  praMlominans  ('l(>iii(>iitiiin  : 
erjiomixtio  nonest  possibilis.  —  \.ilc(',cnc- 
nil.  I.  2^);  '1.  ilc  (icnenil.  I.  8:  ilc  Muln 
Aniniiil.  I.  :2. 

:2.  Pi'iolere;i,  11011  esl  inixtio  possibilis, 
iiisi  concurraiil  el(Mnent;i  ex  |)i'opi'iis  locis; 
nain  mixtio  d(>linitur  a  Pliilosoplio,  (piod 
sit  ;illeralorum  elem(>iitoriiin  imio  ;  s(>d  lioc 
est  clemenlis  violeiiliim ;  ii;im  cuiii  ii;itiii';i- 
liter  moveantnr  ;ul  propria  loca,  nomiisi 
violenter  ex  illis  possuut  i'ecedere,  iit  iii  I. 
de  Ciclo  ( lcdi.  7();  c.  8  )  Iiabetur  :  erjio  mi.x- 
tio  non  est  po.ssibilis  —  I .  dc  (ienenil.  I.  '2'} ; 
2.  .S>/</.  dist.  It,  (|.  I,  ;i.  ."),  arj:.  i. 

8.  PriT^tcrea,  (piando  miscibilia  veniiint 
ad  mixtionem,  aiit  manent  siciit  prius  in 
Ibrma  et  specie,  aul  non  maneiil,  sed  cor- 
rumpiintur  ambo  vel  alterum.  Si  ambo  m;i- 
neiit  in  forma  et  specie  siciit  prins,  et  non 
alterantur,  tunc  non  snnt  inagis  mixt;i  (piain 
prius,  sed  consimililer  se  liabent.  Si  aulein 
;ilterum  corrump;itiii',  nec  etiam  tunc  erit 
mixtio,  sed  corrnptio  nnius  et  conservatio 
alterius  non  corrupti.  Si  autem  ambo  invi- 
ceni  corrumpuntiir,  liinc  etiam  non  erit 
mixtio,  qiiia  non  possunt  esse  inixta,  quie 
niillo  modo  suiit  eiifia  ;  eriio.  —  1.  (lcGenc- 
nil.  I.  2't.,  2.  (Ic  Gencnil.  \.  8. 

/f.  Prirterea,  mixfio  neque  esl  generatio 
ne(iueaugmeiitafionequealteratio,utdicilur 
I .  (/('  Gcncnil.  {le.ti.  80  ;  c.  10 ) ;  sed  si  esset 
possibilis,  esset  in  aliqua  specie  mutafionis 


m  SKCCNDA  SKCr.ND.K  —  IMIII.()S()|'IIIA  .NATniAIJS 

<'\  |)r;i'(liclis:  cr^io   inixlio  iidii  cst  possihi-      ('iiiiii  (lillcrciilia  ipsiiis  a  cclcris  iniilalioni- 

lis.  —  I.  ili'  (iciienil.  I.  "li.  Inis,  projK^sila  (liibilalio  dissolvcliir.  |)iirLM't 

r»,   I'rii'l('rca,  si  ini.\lio  cst  possihilis,  (•iiiii  {iV/iniujiioiii/eiteriitioHeiilcorniptioue.  Vjuni 

(liuclibct  |)ars  ini\li  sil  ini\la,  iil  dicil  l'lii-  cniiii  li|fniiin  iiiijiiicni  convcrtitiir,  iioiiLlici- 

losophns  1.  (/('6'('//('/v//.  (/(',//.  8(i;  c.  10),  liirinisccri  cnin  ij^nc^neci.^Miisciiiniigiio,  sed 

in  (inalihct  parte  essent  oninia  clciiiciila,  ct  i,miis  diciliir  ifcncrari  el  li.uiiiiiii  coiTiiinpi. 

sicdarcliir  pcnctraliocorponini  n.diiralilcr;  nillcrl  cliain  ah  alleraiione,  ul  patcl,  Uiin\\\ 

sed  lioc  est  inipossihilc  ;  crj^o  ini\lio  iioii  aililicialihiis:iiain  tigiira  noniniscetur cerie 

cst  possihilis.  nc(iiie    (pianlitali,    ipiia   iilniiiKiiie    eoniin 

(1.   1'rrelerea,   ini\tio   vel    tcnuiualur  ad  iiiaiict  salvatiiiu,  id  est  distiiictuin  in  suo 

suhstauliain  vel  ad  accideus:  uou  priniiiiii,  clVcctu;  lum  iu  naturalihiis:  (luia  necalhedo 

(piia  sic  essct   gcneratio,    coulra    IMiiloso-  luiscclur  corpori,   cuui  ulruuKjiie  maneat, 

pliuiu    (  I.   de  liencrat.  text.  M;  c.    1(1);  ncc  alhcdo    iniscetur    disciplina',    nec   ac- 

uc(pic  sccundiim,  (piia  sic  essel  vel  ad  (luan-  cidens     accideuti  ;    nain    omne    miscihile  ■ 

tilalem  vel  ad  (lualilalcm  vel  ad  uhi,  et  sic  oporlel  prius  e.sse  per  se  et  postea  mi.sceri;  I 

essetvelau^ineulalio  vel  alteratio  vel  motus  accidentia  autem  non  possunt  esse  per  se, 

localis,  (piod   nc,ual    IMiilosoplius  (I.  c.  )  :  (piia  iiullum  accidens  est  separahile  a  sub- 

ergo  mixtio  iiou  cst  iiossihilis.  jecto.  Dillert  etiam  ah  auginentatione ;  non 

7.  PraMerca,  mi\tio  dchct  lieri  per  inisci-  enim  dicimuscibum  iniscericorpori  cibato, 

hiliuin  divisionem;sed  talis  fieri  nou  polest.  ({uia  cihus  convertitur  indomiuans  corpus, 

Nam  vel  dividuuliir  in  omncin  sui  parleiu,  quod   luauet  secunihim  formam ;  neutrum 

et  lioc  est  impossihilc;  nam  cum  iniscihilia  aiitem  luiscibilium  ita  inauet  sicut  corpiis 

sint  elemcuta,  qmcsuut  liomogeuea  et  con-  cihatiim,  id  est  iudivisum  et  specie  niillo  ; 

linua,  nou  possunt  dividi  iu  oiuuein  j^arlem  ;  modo  allcratuin.  Veruin  quouiam  mi\tio  ad  | 

—  cc/ dividuulur  tautum  iui)arlesmiuimas,  ocncrationem  mi\ti  ordiualur,  licet  nou  sit ' 

et  hocctiamesse  uoupolest ;  nam  vel  cniul  gcueratio,  ut  dictum  est,  propterea  scieii- 1 

nuuimaquoadscusuin,  elsicuouerit  mi\lio;  dum  est,  quod  miscibilia,   puta  elementa,  | 

vel  quoad  veritalem,  et  sic  erit  ju\taposilio  qme  concurruut  ad  mi\tuin  constituendiini,  | 

et  uou  mi\lio,  ut  dicit  Philosoplius  (1.  ik  aKKiuo  modo  sunt  in  mi\to,  aliquo   modo  | 

Generat.  lext.  86;  c.  10):  ergo  mi\lio  uon  uou.  Sunt  in  mi\to  actu  secundum  proprias  I 

est  possihilis.  materias  et  virtutes,  non  tamen  sine  aliqua  | 

Sed  contra  est:  1.  quod  Philosophus  (1.  alteratione;  non  euiin  corrumpuutur  omni- j 

de  Generat.  text.  90;  c.  10)  dcliuit  ini\tio-  no,  sicut  coutingit  in  generatione  et  corru- 1 

nem  ;  sed  deriuitio  et  quod  quid  rei  supponit  ptionc  ;  nam  salvatur  virtus   eorum.  Sunt  I 

quod  sit  illius,  alque  adeo  rein  esse  possi-  autem  iu  potentia  secunduin  formas  sub- 

hilem:  ergo  mi\tio  est  possihilis.  — 1.  de  stauliales,  (|uia  b»  corrumpunturad  adven- 

Generat.  I.  ^5.  tuiu    forma3   mixti.   Unde  manifestum  esl 

2.  Pi\Tterea,  posita  causa  necessaria  et  dari  mixtionem,  nedum  possihilem  esse.— 

non  impedila  pouitur  cireclus;   sed  causa  l.  de  Generat.  1,  24  et  25. 
mixtiouis,  })uta  passio  etactio  nuitua  contra-         Ad  priinum  ergo  diccndum,  quod,  quia 

riorum,ut  dicit  Pbilosopbusin  l.deGenerat.  omnis  mixtio  naturalis  cst  propter  genera- 

texl.  90  (c.  10),  datur  in  rerum  natura,  ut  tiouem,  non  sic  sunt  intelligeuda  verba  Phl- 

patet  per  se:  ergo  et  datur  inixtio,  et  sic  losopbi,  quodinmixtositsequalitasvirtutum  | 

est  possihilis.  —  Tbid.  et  potentiarum,  ut  ratio  procedit;  sicut  nec  ; 

Uespondeodice.ndum,  quodsermonegan-  oportet  quod  ihi  sit  ajqualitas  quantitatis 

tium  dari  ml\tionem  quarere  videtur  dlfTc-  ipsorum  miscihilium ;  scd  cstiuti^lligendum,  | 

reutiam  mi\tiouis  a  reliquis  mutatlonihus.  quodihi  sit  3e(iualitasproportionis,quain  rc- 

Manifcstum  enim  est,  quod  si  est  mi\tio,  quirit  forma  rei  geueranda),  propter  quam  ^ 

oportcteamditrerreabaliisinotibus;cognita  cst  mixtio.  —  1.  de  Generat.  1.  25. 


DE  GENERAT.  KT  CORRUPT.  —  QU/EST.  \MI  DK  MlXTloNK  —  ART.  I 


m 


Ad  secumlum  (licciKltmi,  quud  coipon 
infcrioni  \nxWv  niotiis  proprios  scfpmnliir 
(jU(»(IaiiiiiiO'lo  niotimi  siipcrioruin,  el  (piaiilo 
esl  pcrfecUus  cor|)Us  iiifcriiis,  tanto  luauMs 
cons('(piilnr  de  niotu  supcrioris.  ()[uh\  piitcl 
cx  lioc,  (piod  incorporibus  ctflcstiliusorhis 
jiifcrior  proolcr  inoluin  propriuiii  rclincl 
iiioUim  superioris  orhis,  (pio  (lcfcrlur.  Ila" 


inisccnliir  ,  inlcnUoncs  sivc^  forin.x»  ele- 
mcntoriim  corruiiipiinliir  cl  nMnancnt  in 
virliUc.  El  Uiiic  illiul  mcdiiim  ^'iMicralum 
iion  csl  sic  in  polciilia,  sicut  inaUM-ia,  ii(;c 
simpiicilcr  alUM-um  clcmiMiloriim  stMJ  iiic- 
diuiii  iiilcrca.  Oiiod  tpiidiMii  mcirmni  divcr- 
silicatur,  sijcundum  ipiod  divcrsiHcanliir 
virUilcs  miscihilium.  Si  (Miim  poliMilia  i<^niis 


eliain  est  iii  clciiicnlis,  ipiod  c\  motu  coe-     exccssit  virlntcm  acpuc,  incdium<icncralum 
!(>slimn  corpornin  aliipiid  consc(piuiilur  de     est  inaiiis  calidiim  ([iiain  fri;.,Mduin,  cl  sic 


iiioUi  circulari,  piu'tcr  niotiis  proprios  na- 
luralcs;  ipiod  cvidculissimc  apparct  in  fluxu 
et  rclluxii  maris,  qui  sc^iuitur  motum  luiKe. 
Non  taincii  lioc  fil  pcr  iiioUim  violciitum, 
quia  dicit  ComiiKMilalor  (I),  (piod  iiiolus, 
(piihus  elcmcnla  scipiuntur  imprcssioncs 
corporuin  co.'lesliuin,  non  sunl  violcnli, 
cuin  sit  sccuiidiim  naturalem  ordiii?m  cor- 


sccuiuUim  projiortioncm  virUilis  unius  clc- 
inciiti  ad  virtutcm  allcriiis :  ul  si  in  duplo, 
si  iii  Iriplo  cxccssil  caliditasfriifiililalcm,  et  • 
mcilium  (Uiplicilcrcsl  calidiiiset  tripliciter. 
Secundum  liuiic  crj^o  inoiUim  cruiil  mixta 
exconlrariiseIemcntis,ct  pcrcomposilioncm 
vel  mixlionem,  ct  elemenla  eruiit  ox  illis 
pcr  rcsolulionem ;   ipsa  ciiim    mixta  siint 


porum,  (piod  inferiora  impressionem  supe-  polcnlia  qualuor  clemenla. 

rioruni  scipianlur,  et  laiito   plus,    (luanlo  llis  positis  diccndum,  (piod,  (piia  oinnia 

pcrfcctius  fucrit  iii  iiatura  corpiis  inferius.  conlraria  patiiiiitur  ad  invicein  (  quia  (juod 

Et  per  liiiuc  modum  cx  impressione  coeU  est  actu  calidiim,  est  potenfia  U'ij,dduin,  et 


niovcnlis  elcmenla  ad  mixlioncm  a(pia  suh- 
ingrcditur  terrain,  ut  sit  apta  ad  generalio- 
ncin  miiierarmm  cl  animalium  el  plaularum, 
et  cxinde  in  locum  proprium  nalurali  niolii 
rovertitur,  ut  dicitiir  Kcclc.  1,7:  ((.ad  lociim, 
undc  cxount  flumina,  revcrlunlur  y> .  — 
"1.  Sent.  dist.  li,  q.  1,  a.  5,  ad  4;  dist.  :}0, 
q.  I,  a.  1,  adi;  1.  de  Gcneriit.  I.  ili. 
Ad  tertium  diceiuUim,  (piod  luec  ol)j(>ctio 


e  conlra),  si  ips.i  clcmcnta  nonadseqiiaiiUir 
potentiissuis,  scdunuin  alleri  oinnino  pr;e- 
dominatur,  tunc  transnuitanturad  invicem, 
ot  iioii  Ul  mixtio,  sed  corriiplio  dchilioris, 
etgeneratio  sive  augineiilum  pricdominanlis. 
Et  (piod  dictiim  est  dc  calido  et  U'igido, 
inteUigendum  est  similiter  in  aliis  contrariis, 
scilicet  sicco  et  Immido.  Sed  elcmenla  prius 
inviccm  transmutanlur  ingeneraUone  :  adcC- 


(]ua?ril  iiiodum,  quo  cx  elementis  gencran-  quatis   vero    potentiis   coruin,    seciindiim 

lur  inixla.  Ad  cujus  manifeslationein  saf^t-  quandam  proporlionem  gcneratur  quoddam 

dum  primo,  ({uod  dincrciilia3  accldenlales  medinm,  sicut  carnes  et  ossa  cl  liujiismodi 

eltauupiam  propri;epassioneseleinentorum,  alia.  Fil  cnim  mixtumcalidosecunduin  (piid 

puta  calidum  et  frigidum,  liumidum  et  sic-  nfrigidato,  ot  frigklo  secundum  aliquid  calc- 

cuin,  sunt  contrarice  et  suspiciunt  magis  et  iaclo,  quia  in  mixlo  materia  uniusciijusque 

minus.    Scieiuhun   secundo,  (|uod   quaiido  fcontrarii  parlem  capil  allerius,  (iiiaiuli)  \o- 

alterunielemcnloriim  Uierit  simpliciteractu,  niuntadmedium;meiliumoniin  cstcoiitrarii: 


et  alterum  simpliciterin  poteulia,  tunc  iion 
potest  osse  mixtio;  quaiulo  verouuiimnon 
"Bst  omniuo  actu,  nec  per  excessum  prae- 
doiniiiaUn'  alteri  clemento,  tunc  generatur 
quoddam  mcdium,  quod  noc  est  simplicitor 
calidum  no^pie  simpliciter  frigidum,  scd 
■quodammodo  participans  naturam  utrius- 
que  ;   et  hoc  ideo,  quia  quando  clomonta 

M)  i.  de  Calo. 


nicdium  auteiii  illud  non  ost  imius  propor- 
tionistantum,  scilicet^piod  sil  por  aMpialcm 
contrariorum  participationem  ;  neque  cst 
indivisihile,  id  cst  non  cst  uno  modo  taii- 
tum,  sed  diversis  modis  secuiulum  diversi- 
tatem  proportionis  contrariorum;  ct  sic  est 
medium  intcrcalidnm  et  frigidum  secundum 
multiplicom  proporlionem  ipsorum.  Et  ita 
etiamintelligondum  inlor  Immidum  el  siccum 
quae  secundum  inediorum  diversitatem  quaii- 
SUMMiE  Philos.  III  —  13. 


|<)1  SFXl'M>\  SKCCMt  i: 

(liiiii  (I)  ;ili(|ii;i  iiroportionc  t'oiiv('iii('iili;i 
laciiiiit  ("iiiiciii,  ct  iii  ;ili;i  |)ro|)(jrlioiic  f;i- 
ciiiiil  os,  cl  iii  ;iii;i  niciiiiil  ;ili;i,  (jiioriim 
coiiiplcxioiics  v;iri;iiiliir,  siciit  csl  Iioiiio, 
cujiis  comiiicxio  iii;i.\im('viciii;i  cst  tcmpcr^i- 
mciito  ;  ct  lco,  (|ui  cst  c;ili(lic  comiticxioiiis  ; 
ct  ;isiiiiis,  ,|ui  csl  IVi,ui(l;i' compicAioiiis.  ('2. 
deCiCitvntl.  I.  8. )  Kt  cx  liis  p;ilcl  ;i(l  objcclio- 
iiciii  :  /«</>/<'^*/cnliii  clcmciilascn  misciijili;i, 
ut  (licliim  csl,  sccuiulum  iiKitcrias  ct  secuu- 
(lum  (pi;ilil;iles  seiisiljiles,  iJcr  altenilionem 
et  actioucm  mutiumi  clcmenlorum  refract;is 
ctad  proportioneni  (in;in(l;un  reilactas,  qua- 
lcin  i('(juirit  foriiia  niixti  ;  non  mnnent  se- 
cuiKluni  forinas  suljslantiales;  namli;ec(jr- 
riimpiinlni',  et  s;ilv;itur  (anlum  virlus  ili;i- 
runi.  —  1.  //('  Geneiuil.  I.  d't  et  "2'). 

Ail  (jnKrltini  (licciKliim,  qnod  cuin  inixlio 
sit  propler  forin;iin  rei  <'('ncr;iiKl;e,  duplici- 
ler  sumitur  mixlio  :  uno  niodo,  pro  nnione 
elenientoruni  alleratoruin  et  corru})toiiim 
secundum  lbrin;is  sul)st;inliales;  altero  mo- 
do,  pro  generatiouc  niixli  j);irlicipanlis 
virtiitcs  omniiini  niiscibilium  et  requirentis 
ralione  suje  IbrnKe  it3qu;ditateni  proportio- 
nis  eorundem.  —  1.  de  General.  1.  :25. 

Ad  quinlHm  diciMKlum,  quod  mixtio  noii 
fit  per  lioc,  quod  in  eodem  loco  sint  ele- 
inenl;i  singulasecunduin  niateriaset  forni;is; 
nain  sic  contiiigerct  peiictr;dio  dimensio- 
nuni;  sed  i)er  hoc,  quod  elcmenta  contigua 
invlceni  agniit  et  p;diuiitur,  donec  pervenljint 
ad  (piandain  a'qu;d  itatein  jjroporlionis  secun- 
dum  Cxdiduni  et  frigiduni,  liumiduni  et  sic- 
cinn,  (piam  re(|uirit  fbriiia  rei  generandir; 
iiam  tunc  elementorum  formae  corrumpun- 
tur,  et  producitur  mixtuni,  quod  estejiisdein 
ralionis  in  omnibns  suis  parlibus.  —  Ihid. 

Ad  sextum  dicendum,  quod  mixtio  terini- 
n;dur  ad  formani  substantialem  mixti;  ne- 
(pie  t;unen  est  gencratio,  quia  in  generatione 
lit  tr;insmut;iliototius  inlolum;  al  inmixtlo 
ne  salv;dur  virtus  elementorum,  ut  dicluin 
esl  ( in  c.  ).  —  1.  de  Gcnerat.].  2A  et  ^25. 

Adseptimuni  dicendum,  quod  mixtionon 
est  cx  divisione  minimorum,  (luia  in  mini- 
ma  simplicilcr  impossibile  est  dividere  cor- 
pus,  ita  quod  in  cis  sfct  divisio.  Si  autem 

(1 1  Al.  (luadain  vcl  (jiuipdam. 


I'IIII.()S(»I'I!I.\    .NATI  I{.\LIS 

iiiinima  esseiil  pliysic;i,  tiinc  e.sset  congrc- 
g;iti(j  et  iion  inixli(j.  Kit  ergo  alio  niodo 
niixtio,  piita  per  Ikjc,  ipiod  miscibilia  divi- 
diintur  iii  partes  parvas;  n;iin  (pi;indo  par- 
v;i  miscciifur  p;irvis,  tinic  facilius  fit  inixtio, 
(pii;i  t;di:i  facilins  ef  cifius  transeunt  pcr  sc 
invicem  ^dfcnmdo;  sicut  (jnando  iniilluni 
miscclur  miillo,  fuiic  fardins  cf  diflicirnis 
conimisceiifur,  (pii;i  diflicilius  ;id  invicem 
;dleranfnref  tardiustransennf  perseinviceiii. 
l*r;efere;i  per  hoc,  ipiod  ini.scibilia  coneur- 
reiitia  ;id  mixfionem  suiit  beiic  terinin;dji- 
Ii;i  ad  invicein  passiva,  qnia  bene  tei'iniii;i- 
l)ili;i,  ctim  sint  subfilia  et  Iiumida,  f^iciliiis 
dividunlur  in  parva,  qiue  facilius  coinnii- 
scentiir  (piam  inagna;  lioc  enim  est  bene 
f(M'iiiiii;djile,  (piO(i  est  bene  divisibile  in 
parva,  verbi  gratia  huinida,  qua3  sunt  iuter 
cetera  corpora  bene  iniscibilia;  et  lioc  ideo, 
(|ui;i  liumidum  inter  alia  corpora  est  inagis 
divisibile  in  parva,  nisi  illud  humidiiin  sil 
viscosum,  quia,  sicut  dicitur  in  i.  Meleorol. 
(  c.  5  et  G  ),  partes  huinidi  viscosi  coiija- 
cent,  sicut  glulinum,  propter  mixlnni  eis 
subtiliter  siccum,  qnod  apprehendif  undi- 
que  liumiduin  et  non  sinit  elabi  oleuni.  — 
1.  de  Generat.  I.  25. 

ARTICIILUS     11 

ITliL.M    .MIXTIO    RECTE     DEFINIATUR ,    QUOD 
STT  MISCIBILIUM  .\LTER.\TORUM  UMO.  \ 

Yidelur  quod  non  recte  definiatur  niix-  j 
tio,  quod  sit  miscibilium  alferatorum  unio. 

1.  Dicit  enim  Phitosophus  {{.de  Generat. 
text.  8i;  c.  10  ),  quod  miscibilia  sunt  acfu 
in  mixto  tantum  secundum  virtntes,  non  j 
autem  secundum  formas  subslantiales,  quia 
scilicet  tantum  salvafur  virtus  eoruin;  sed  i 
illa ,  qUiT  sic  remanent  in  alio ,  vere  in  se 
ratione  ]jroiJriarum  formarum  corrumpun- 
tur:  ergo  mixti(j  non  est  unio  alteratoruin, 
sed  corrupforum.  —  1.  de  Generat.  1.   2i. 

2.  PraeteiTa ,  per  alterationcm  tollitur 
qualifjLS,  atqne  adeo  virfus  miscibilis;  alte-i 
rafio  enini  terininatur  ad  qualit;dcm,  uti 
dictum  cst  (  q.  35,  a.  i  ),  qua  posita  h\  \ 
subjecto  formaliter  corrumpitnr  qualitas  | 
opposita;  nani  unum  contrarium  in  subje- 


DK  (ilvNKIlAT.   KT  COUItlPT.   —  01  .KST.  .\l.ll    Hi:    MIXTloNK  —   AllT.    III         1'.».". 

rlo  roniiiililcr  (lc.^^lriiil    siiiiiii    ()|i|)()siliiiii  ;  ;^'cii(>r:ilioiii>iii  spcclcl,  til  dicil  l'liiloso|»liiis 

s(»(l  virliis   clciiiciiloriiiii    scii    iiiiscihiliiiiii  I.  c.  siipra  iir^i. :{,  iiiixlio  (liccliir  coiiscciili- 

salvaliir    iii    iiiiNlo:    cr^o    iiiixlio  iioii   csl  vc  iiiiio,  scciiikIiimi  (jiiod  imio  si;iiiilic;il  \v- 

inisciliiliiiiii  allcialoriiiii  iiiiio.  —  \.  Scnl.  latioiicm;  iiaiii  siciil  lia'c  coiisc(|niliir  iiiiio- 

(lisl.  17,  (j.  I,  ;>.  •">,  ^'»1.  I.  ;•<'  -;  I-  '/<'  ('>'-  iifin  aclivam,  ila  cl  coiisc(|iiil(ir  mixlioncm 

iirnit.  I.  ^y^.  siim|»laiii  pro  ^fciicralioiic  iiiixli,   Inriiialitcr 

;{.  I*ia'lcrca,   iiiiio   csl  rclalio  (pKCilam;  v(M'o  scciiiiiliim  ipiod  aclioiicm  vcl   |);issio- 

scd   inixlio  iioii  csl   rchlio,  scd  «,a'iicralio  nfiii,  nisi  ipiod  mixlio  siipcraddil   iiioliim; 

(|iiaMlaiii,  iil  dicil   1'liilosoplms  -2.  dc  .(ieiie-  :il  imio  ;iclivc  siimpl;i  iioii  iicccssario  iiivol- 

iiil.  (texl.  4(1  s(|(|.  ;  c.  7  )  :  cij-o  mixlio  iioii  vil  iiioliim.—  Clr,  ll;miiil);il(liis  iii  ;l.  Snil. 

cst    imio.  —  Tiihiild  .\iirrii  voc(>  «  iiiiio  »  dist.  "1,  ;i.  :\  cl   i. 


MITICILIS    III 


mo  iu:(jriiiA>Trii  o.mni.v  (^t  ati oit  lii.i:- 

MK.NTA. 


n.  l.-{. 

Sed  eoulra  est  aiicloritas  Pliilosoplii,  (pii 

l.*/('^Vmw/.  (/(•./•/.!)();  c.  10)  dcliiiil  mix-  ,..,.,^,.^,   ^,,  i.noDrmoNivM  mixti  nkckssa- 
tioiicin,  (piod   sit    iniscihiliiim   ;illc)';il()riim 
iiiiio.  —  I.  ile  (ieneriil.  1.  r^.""). 

IIK.SPONIIKO  IilCKNmM,  (piod  CX  diclis  p;i- 

lct,  (piod  mixlio  iioit  cst    iiisi    miscibiliim  Vidcliir  (piod  ;id  iiiixli  LKMicralioiicm  ikjii 

altcnitoriim  tmio.  Ciim  enim  ad  li;)  •,  ipiod  ncccs.sario  rcipiirjiiitiir  omiiia  (pi;itiior  clc- 

sit  niixtio,  ticcessarimn  sit  cpiod  miscil)iii;i  m(Mtl;i. 

iion  siiil  simiilicitcr  corriipta,  ncc  sint  sim-  I.  Dicil  cniiii  Pliilosoplms  (  I.  ile  Aiiiiiia 

pliciler   c;i(I(mii    uI   i)i'iiis   — debent   eiiim  /c.i7.  81  ;  c.  .->  ),  ipiod  oiimc  (jiiod  esl,;iiit 

corrtimiii  (piaittiiiii  ;id  formas,  el  rcm;mere  est  elemiMttmn,   ;tiit  ex   clcinenlo    iiiio  vcl 

(puiitliim  ;id  virliilcs,   iit   siipra   oslensiim  plitribiis  vel    oiimibiis    constat:   er^M)    iioii 

cst — ;  pr;eterea,  cnm  ntixlio,  iil  eli;tinos-  omni;!  elcmcnbt  reipiii-ttiilitr  ad  mixli  jjio- 

leiisiim  est  (art.  pr.-eced.),  non  sit  compo-  (liiclionem.  —  I.  de  Aiiiiiin  I.  1:2. 

silio   minimoriim  secundiiin    nalnram   ncc  :>.  Pnelerca,  dicil  PIiilosopliiis(  I.^/c/7c/?c- 

ininiinornm  seciindtim  seitsum  — (pti;t  talia  nil.   text.  ,ii;  c.  ."")  ),  (jnod  si  adinisce;itnr 

ininiina  non  sttnt  miscibilia,  sed  illiid  est  i^ariiin  aqna^  nnilto  vino,  ex  tali  llt  vintiin 

iiMscibile,  (piod,  citin  sit  bene  termiiiabile,  iira^cedens  imijiis;  sed  hoc  non  csset,  nisi 

esl  activnin  et  passivnin,  ct  illud,  (juod  ex  aipia  soI;i  li(M'i  posset  mixtitm:  ergo  ad 

iniscetur  ctiitt  l;ili   miscibili,  lacit  cum  illo  sieiKM-ationem  ittixli  iion  itcce.ssario  reipil- 

mixtum,  ipiod  cst  ejusdem  ralionis  in  lolo  riiiitiir  oinnia  eleincnla.  —  I.  de  Geiierat. 

ct  in  partibus  — :  seipiilitr  (ittod  mixtio  sil  I.   I '(.. 

iniscibilinm  alleratorum  uitio,  proprie  ni-  :].  Pripterea,  aiiita  nutril ,  cl   proplerea 

itiirunt   suincndo   alteraliotiem,   (pii;t    luec  solvit  jejttniiitnii;itiirieet  Kcclesiio;  scd  a^pia 

sohnn  est  intelliiicnda  iu  virltilibus  siv6(|na-  est  unttm  eleinenlitm  :  eri-o  unum  chMiicu- 

litatihus  coruin;  nam  si  sumatur  impioprie  tuin  potesl  nittrire  et  conseipienter  consti- 

ntixtio,  est  miscibilittin  alteratorum,  id  est  liuM-e  inixtttm;  ttam  ex  eodcm   irs  coinpo- 

('oiTuptoritin,  unio.  — 1.  de  (leiierat.  I.  -2.").  nitur,  ex  (pio  nulritiir,  tildicit  PIiil()so|)liiis 

—  Kt  siciialct  ad  priiiiinii.  ( '•2.  de  (ieneral.  lext.  oO;  c.  8  ):  cruo  idcm 

Ad  secunduni  diceiidum,  (luod  iit  mixlo  (piod  pritts.  — 2.  de  (ieiieral.  I.  8. 

ila  salvantur  virtutes  eletnentorum,  ut  |)er  i,  PraMerca,  ;tniin;dia  (ptivdam  nutriitit- 

nniluani   actioncm   ef    passionem    illorutn  tiir  odoribns,  naitt  mirabiriler  illis  coitror- 

aliipios  iinidus  ainittant;  nain  per  illain,  ut  tanlur;  et  si  illis  iton  nitlrirentur,  ad  nihil 

dictum  cst,  devenitur  ad  talem  aHiualilatetn  esset  odor  utilis;  sed  eadein  est  ratio  tiiiius 

proportionis,  (pialein  tuHpiirit  form;i  mixli  (pialilalis  et  itniits  elementi:  ergo  si  aniinal 

irenerandi.  —  I.  de  Generat.  I.  ii  ct  25.  pott^st  nutriri  una  (iiialitale,  poterit  nutriri 

td  teiiium  (Ucendum,  cmn  mixtio  ad  nno  eleniento,  ct  per  consequens  cx  illo  solo 
I 


100  SECUNDA  SFXUND.K  — 

coiisliliii.  —  (lc  Scnsu  el  Sensihili  1.  14. 
^V</  contm  esl,{\WH\  IMiilosopliiis  (  '2.  de 
Geneiut.  teit.W;  c.  8)  dicit,  (|iio<l  omiiia 
iiiixla,  (iiKi>  siiiil  circa  tciTaiu,  siiiil  coiii- 
posita  cx  (iualiior  ('lcinciitis.  —  "i.  de  Genc- 
nit.  \.  S. 

i>.  l»r;utcrca,(licit  riiilosopliiis  (  7.  Mcld- 

phijs.  tcxl.  iilliiiio;  1.  (),c.  17),  (jiiod  illud, 

(jiioil  est  ex  iino  eleincnlo,  non  (liHcil  ah 

ipso;  (piod  cniin  est  atpia  taiituin,  vere  est 

aipia  ;  scd  iiiixliiin  nonest  eleineiituin  :  crgo 

debet  constare  ex  pUirilnis,  et  coiisc(iiienter 

ex  omnibus,  quia  iionest  inajor  ratio  iiniiis 

(piain  altcrius.  —  7.  Mclapliijs.  I.  17  (15). 

l{t:si'o.NDK(>  DicE.NDU.M,  (luod  oinnia  ini.x- 

ta  perlccta,  (pia;  suiit  circa  terrain,  el  pno- 

scrtiin  aniinata,  rc(piiruiit  ad  siii  gcner  itio- 

nein  oiiinia  clcniciita.  Qtiod  probatur  pri- 

muni    inductioiic    ip.soruin    clcincntoruni . 

Quod  enim  necc.ssaria  sit  terra,  patet,  (|uia 

locus  cl  locafuni  vclsunt  (\jusdein  iialur», 

vel  iiriedoininalur   iiatura   loci  in   locato; 

sed  omnia  mixla  pertecta  naturaliter  (iuies- 

cunt  iu    terra  sicul   iu  loco:  ergo  oportet 

quod  in  (luolibet  inixto  sit  tcrra,  vel  quod 

ipsa   prjcdoiuiuctur.   Quod  auteiu  uecessa- 

ria  sit  eliaiu  aipia,  couslat  ex  lioc,  quod 

terra  pura  iion  liabet  contiuuatioueiu  uec 

in  ipsa  aliqua  figura  potcst  cousisterc;  par- 

tes  auteiu  cujuslibct  mixti  oportet  esse  ter- 

minatas;  sola  autem  aqua  est  bene  termi- 

uabilis.  Quod  vero  uecessario  requirautur 

etiam  aer  et  ignis,   probatur,  quia  terra 

et   aqua  alterantur  iii   inixto;  cum   autem 

unuuKiuod^iue  miscibiliuiu  alteretur  a  suo 

coutrario,  oportet  ignem  et  aerem  esse  in 

composito;  uain  aer  contrariatur  terrae   et 

iguis  a(piK.  —  2.  de  Generat.  I.  8. 

Sccundo  probatur  ex  uutriiueiilo  viveu- 
tium.  Ut  euiiu  argiiiucutatur  Pliilosoplius 
(  de  Sensu  et  Scnsibili  c.  5  )  coutra  asseren- 
tes  animalia  uutriri  odoribus :  ex  iisdem 
nutriuutur  auiiualia,  ex  quibus  constaut; 
sed  cibus,  ([uo  uutriuutur  auimalia,  est 
coiupositiis  ex  quatuor  elementis:  cujus 
signum  est,  quod  ex  cibis  generatur  aliqua 
superfluitas  iuterius,  slcut  patet  in  auima- 
libus,  iutra  quorum  corpora  suut  quoedam 
loca  deputata  ad  congregationem  superflui- 


PIIII/)SOIMII.\  N.MUIULIS 

talum;  vel  exlerius,  siciit  iii  planlis,  (piariim 
siipcrlliiilas  statiin  exterius  emittitur,  sicul 
jiatct  de  guiumis  arboriim  el  de  aliis  hu- 
jusmodi.  Si  autcui  ali^piod  auimal  vcl  plan- 
la  nulrirclur  simplici  clcmciilo,  niilla  ncrcl 
siipcilliiilas,  ciiin  iiou  sit  ibi  aii(pia  dillur- 
iiiitas  iiartium.  Krgo  aiiimalia  c(juslant  ex  ' 
(pialuor  elemciitis.  Vcruiu  adliiic  cuni  nul- 
Imn  ckMnentum  sit  aptuiu  nulritioni  propler 
simiilicilalem,  amplius  aqua  habet  specialii 
iinpcdimcntum,  quare  sola  non  possit  nu- 
trire  siue  commixtione  aliciijus  terreslris; 
sicutagricultores  adhiheut  fiiiuim,  ut  aqua 
comiiiixta  iiiilriat  plantas  :  quia  milriinen- 
tum  constituit  et  generat  aliquid  iii  suhslan- 
tia  uutriti,  el  ideo  oportct  quod  sil  ali^piid 
coriK)rale  et  solidum ;  quod  non  coiupctit 
a^iua^;  iiude  aqua  sola  non  potest  nutrire 
et  multo  minus  aer.  Unde  relinquitur  quod 
odornutrire  non  possit,  et  per  conseqiiens, 
({uod  mixtum  perfectum,  animatuin  prae- 
sertim,  nou  possit  constare  uno,  altero  vel 
paucioribus  elementis  quam  quatuor.  —  2. 
de  Generat.  1.  8;  de  Sensu  et  Sensibili  I.  '14,  j 

Quod    confirmatur,   quia    minus  videtur 
quod  plantae,  qua3  suut  magis  terrestres, ; 
uutriautur  ex  omuibus  elemeutis  (fiiaiii  alia  i 
uutrita  ;  sed  ilUe  licet  videautur  uulririexi 
sola  aqua,  nutriuutur  taiuen  ex  omnibusl 
elemenlis.  Manifestum  euiiu  est,  quod  nu-j 
triuntur  ex  terra  et  aqua;  rustici  enim  co-j 
lentes  plautas  iujiciuut  terram  cum  aqua| 
ad  nutrimentum  illarum.   Si  autem  inest! 
tcrra  et  aqua,  necesse  est  esse  alia  duo  ex-| 
treiua,  scilicet  aerem  et  ignem,  eadem  ra- 
tioue  qua  supra.  Dicendum  ergo  est,  quod 
ad  mixla  perfecta,  quge  sunt  circa  terram, 
geuerauda    uecessaria  sunt  omnia  quatuori 
elemeuta.  —  2.  de  Generat.  I.  8. 

Ad  primum  ergo  diceudum,  quod  Philo- 
sophus  I.  c.  de  Anima  loquitur  de  omnibus| 
mixtis,  sive  perfectis  sive  impcrfectis  ;  at, 
vero  2.  de  Generat.  ( text.  49 ;  c.  8)  loquitur  de 
mixtis  perfectis,  et  proesertim  animatis,  qua;: 
suut  perfectissima,  ut  patet  ex  postremaj 
ratione,  qiix  est  Philosophi  ibidem.  — j 
2.  de  Generat.  1.  8.  ' 

Ad  secundum  dicendum,  quod  ad  vinunij 
generandum  requiruutur  omnia  elementa,' 


DE   r.KNFUAT.  FT  COIIIUTT.  —  Ol-'-EST. 

u(  i>;U»'l  i^x  nitiniiibiis  sii|in»  (  iii  c  )  allalis; 
non  tainon  esl  necesse  qiiod  coiKiiiraiil 
omnia    secuniiiiin  inalnias  et   (|iialilates, 

1  snfficit  nniiin  vcl  allernin  cnin  (inalita- 
uiius  relii|n(»rnm. 

Ad  terlium  diccniliiin,  (|mMl  dc  [u\[\.\  dii- 
•  ■'f\  esb  opinio.  Onidain  eniin  dicnnt,  ((iiod 

I  nullo  inodonntrit,  non  s(dvit  jejiiniiini 

jue  natnne  neiine  Ecclesi»;  sed  (|iianivis 
aqua  in  se  non  nnlriat,  taiiien  commixta 
nutrit;  in  stomacho  eniin  oportet  iiiiod  aliis 
humoribns  commisceatnr;  et  ideo  in  nntri- 
mentnin  cedere  potest.  Kt  propter  hoc  alii 
probahilius  el  secnrius  dicunt,  (luod  etiam 

t  m\\\x  potum  Corpns  Christi  non  est 

iienduin.  —  -i.  Senl.  dist.  8,  q.  I,  a.  4, 
Nji.  "2,  ad  ^. 

Ad  qitnrlitm  dicendum,  (juod  o(h)r  iiu- 
frirp  non  potest.  Cum  enim    sit  qualitas, 

induin  se  non  potest  nutriendo  coiisti- 
tuere  substantiaiii,  nisi  forle  ratione  su- 
sceplivi,  ipiod  esl  aer  vel  a(jna.  Confortat 
autem  propter  immiitationem,  qua?  est  a 
calido  huinido  el  sicco,  et  propter  delec- 
lalionem,  slcnt  et  malus  odor  corrnmpif ; 
el  maxime  confert  ad  sanitafem,  ut  mani- 

'•'  patet  ad  sensuni,  et  ratione  conlirma- 

lur.  Naincnm  homo  habeat  majus  cerebriim, 

"'indnm  (piantitateni  sui  corporis,    inler 

ra  animalia,  cerebrum  autem  secundum 

lu  uaturam  sit  frigidum,  et  saiiguis,  qui 

u  cerebrum  continetur  in  quibusdam 
sublilibus  venis,  sit  de  facili  infrigidabilis 
et  ideo  contingat,  ([uod  fumi  resoluti  a  cibo 
sursuin  ascendentes,  propter  loci  infrigida- 
tionem,  inspissentur  infrigiditati,  et  ex  hoc 
causentur  rheumatica?  inlu"mitates  in  homi- 
nibus;  —  propterea  in  adjutoiium  sanita- 
tis,  contra  supertluam  cerebri  frigiditatem, 
■"■•ibnta  est  species  odoris    secundum  se 

•ctabilis  hominibus.  Ouod  si  quando^iue 
-  -jUsmodi  odores  gravant  cerebrum,  Iioc 
est  quia  non  adhibentur  secundum  quod 
ilebent,  sed  superflue  ipsum  calefacienles 
faciunt  niiniam  resolutionem.  Sed  si  modo 
debilo  adhibeantur,  conferunt  ad  sanitatem, 
ut  manifeste  apparet  ex  etreclu.   Unde  est 

"1  sicut  sapor  a  natura  ordinatur  ad  nu- 
iriiionem,  ita  odor  ad  sanitatem,  ut  dicit 


XI. II    I>K  MIXTIONK   —    \I!T.    IV  l'.)7 

IMiil(»S(»pliiis    tle   Sensn  el   Seiisibili   c.  5. 
—  ile  Setisu  et  Sensihili  I.  [:i  v[  1 1. 

AUTICLLL  S  IV 

LTnUM  KI.KMK.NTA  M  V.NKANT  IN  MIXTO 
Al.TU    SKCUNDUM  FORMAS  SUUSTA.NTIAI.KS. 

Vidctiir  (iiiiiil  rlciiicnta  maiicaiil  iii  mi.xlo 
actii   seciiniliim    formas    siibslanfialcs. 

l.Dicit  enim  IMiilosophiis  I.  tle  Genernt. 
/cr/.8;]et  8i(  c.  K)),  (piod  iniscibilia  non 
corrumpuntur,  et  propterea  dicit  mafcriam 
e.r  qnn  non  misiTii  rci  ad  (luain  conciirrit, 
ut  ligna  igni ;  et  text.  88  (  c.  10  )  ait  giit- 
tam  vini  non  misceri  decem  millibiis  con- 
giis  aquae,  quia  solvilur  forina,  et  mutaliir 
in  aqnam  ;  el  lext.  8ie\presse  dicit  elemcnta 
non  corriimpi ,  sed  ita  remancre,  iil  pos- 
sint  iteriim  segregari,  qnod  idem  docet 
2.  (le  General.  text.  M  el  48  (c.  7  );  ergo 
elementa  remanent  in  mixto  secundum  for- 
mas  substantiales.  —  [.  de  Generat.  1.  ±i 
et  ^25. 

2.  Praeterea,  i.  Meleorol.  (  c.  H  )  dicil 
Philosophus  quod  elcmcnla  siinl  matcria 
mixtorum  ;  (piod  idem  docet  1:2.  }felitphi/s. 
text.  15  (I.  II,  c.  3  );  sed  materia  actu 
est  in  composito ;  nnde  definitur  a  Philo 
sopho  I.  Phi/s.  (  lext.  82 ;  c.  0  ),  quod  sit 
subjectum  ultimum  uniuscujusque,  ex  quo 
fit  aliquid,  cum  insit ;  ergo  et  elementa 
erunt  actu  secundum  suas  formas.  —  A. 
Meleorol.  I.  ult.  ;  12.  Melaphi/s.  1.  3;  1. 
Phi/s.  I.  ult. 

S.  PrcTterea,  1.  de  Generut.  (texl.  90; 
c.  10  )  dicit  Philosophus,  quod  mixlio  est 
unio  elemenlorum  alteratorum ;  sed  qiiod 
tanlum  est  alleratiim,  non  est  secundum 
formam  coriuptum,  sed  remanet  secundum 
illam;  ergo  elcmenla  mancnt  in  mixfo  se- 
cundum  formas  substantiales.  —  [.  de  Ge- 
nerctt.  I.  25. 

\.  Prsterea,  :2.  ileGeneral.{  lexl.o(i\  c.  7) 
dicitur,  quod  ex  iis  nutrimur,  ex  quibus 
constamus;  sed  vero  nufrimur  omnibus 
elementis  actu,  ut  dictum  est  (  art.  prw- 
ced.  );  ergo  et  ex  illis  actu  constamus,  et 
ita  erunt  elementa  actu  secundum  formas 
substantialcs.  —  2.  de  Generat.  1.  8. 


lOS  SKCI  \l»\  SMCrND.K  —  1* 

:>.  I'r:i'lrn';i,  i.  (Ir  Aiiinni  (Irrl.  .-{!);  c.  A) 
(liciliir,  (111(1(1  nisi  csscl  ;inim;i  iii  ;iiiiin;ili, 
('lt'iii('iil;i  (lissolvcrcnlur  cl  iiiiiiiii(|ii()(l(|iic 
(lisccdcrcl  ;  ;il  isl;i  c()iisc(Hiciili;i  iion  csl  ho- 
n;i,  nisi  sinl  clcincnhi  iii  niixld  ;iclii  scciin- 
(liiin  rormas  siihshinlialcs;  n;iin  (|iiO(l  non 
csl,  non  (lissolvilnr  ;  crgo  iilcni  (jiiod  priiis. 
—  i.  (/(•  Aiiiiiiii  I.  8. 

0,  l'r;ctcn';i,  clciiiciiliiin  dcnniliir  ;i  Phi- 
josopiio  (  r».  Melitiili.  Icil.  i:  I.  i,  c.  ;>  ): 
«  c\  (|iio  lii  :ili(|ni(l,  cum  insil,  indivisihilc 
sccnndiini  spccicin  »  ;  scd  corpora  siinpli- 
ci;i  siiiil  ('lcmcnhi  inixloruin :  eriio  siiul 
:ichi  iii    illis.  —  ').  .Mcluplii/s.  1.   i;  Opiisr. 


->.) 
.).). 


7.  i'r;i'l('rc;i,  ir.ixliim  movclni"  molu  clc- 
mcnli  |)r;c(lomiii;itis  in  ijiso,  nt  dicil  Pliilo- 
soplnis  (  I.  ilc  (liclo  lc.il.  1\  c.  i  );  scd 
oinnc  movciis  dchct  esso  actu  ;  n;im  (>alcnus 
movct,  (imitcnus  cst  ;iclii  ;  siciil  cidi^nus 
:ili(iuid  csl  mohilc,  (lualcnus  csl  iii  polcnli;!, 
ut  dicluin  esl ;  prieler(iu;iin  (iiiod  iioii 
dalur,  ;i  (pio  elcnieiitum  priedominaiis  pos- 
slt  corrumpi :  cri^o  clcmenla  suiit  ;tctu  iii 
mixto.  —  1.  ilc  Cirlo  I.  ;3. 

8.  Prietcrea,  resolutio  per  se<>reg;dioiiem 
lit  iii  ea,  qua^  aclu  insunt;  (piod  cnim  est 
iiltimuni  in  l;di  resolulionc,  est  i^rimum  iii 
composilione ;  sed  mixtum  resolvitur  in 
(pKiluor  elementa  per  segregatioiiem ,  ut 
dicilur  S.  dc  Cwlo  (  texl.  Si;  c.  S  );  si 
enim  comhuritur  lignum,  emiltitur  a^pia, 
rem;ment  cineres,  (pii  suiit  terra,  evolat  fu- 
mns,  fpii  est  aeris,  fit  namma,  (jua?  est 
ignis :  ergo  in  mixto  pr[terant  elementa 
actn.  —  ,5.  Mel(ipln/s.  I.  i;S.  de  Ca'lo\.  8. 

9.  Pi';eterea,  passio  non  potcst  separari 
a  suo  sul)jecto ,  ul  dicluin  est  ( in  Logica 
(p  (),  a.  ;]);  sed  prinue  (|uatuor  (pialit^ites 
suut  passiones  elemenlorum  ;  unde  Pliilo- 
sophus  {i.  de  Auima  text.  113;  c.  11  )de 
liuinidilatedicil,  quod  non  potest  esse  sine 
aqua:  ergo  cum  iii  inixto  sint  qu;ilitates 
elemenlormn,  erunt  et  ipsa  elemeuta  actu 
secundum  forinas  subslanliales.  ~i.  de 
Aiiiina  1.  i:]. 

10.  Pnetere:i ,  dicit  Pliilosoplius  (  i.  de 
Generat.  /ci7.  i9et  50;  c.  8),  quod  mixtum 
ilon  potest  generari  ex  uno  elemento;  sed 


IIILOSOPIIIA  .\\Tri!\I.IS 
id  sequer(,'tur,  si  elcmciil;i  non  essenl  aclii 
in  mixto  sectiiKhim  form;is;  ii;nn  si  sola 
in;il('ri;i  rcm^mercl,  non  essel  r;tli(),  (iiiafc 
iiKilcria  iinins  non  posset  suriicicntcr  (li.s- 
lioni  ;id  mi.\li  forinam :  ergo  diccndinn  (!st, 
(piod  ('l('inenl;i  in;incanl  in  niixlo  actu  sc- 
ciiiidiiiii  forin;is,  —  i.  dc  (ienernt  ,  1.  8, 

II.  Pra^lerca,  mixtio  non  iil  secuiKluiii 
m;ileri;iin  l;mtuin,  (piia  Innc  esset  corriiplio 
sohi ;  (S-go  oporlet  (piod  rcinane;nit  in 
inixto  fonmc  clcmcutormii.  —  Opusc.  3;j; 
l;i,  (].  70,  ;i.  4,  ;irg.  \;  (Juodl.  j, 
:i.  I),  :irg.  :];  (Jmrsf.  disp.  dc  Anima  a.  (), 
:trg.   10. 

Sed  cinilru:  1.  Piiilosop!ius(  1.  dc  (ienerul. 
text.  84;  c.  10)  dicit,  (piod  elemcuta  lujii 
inanent  actii  in  mixlo,  ut  corpus  alhiiin,  iiec 
corrumpunlur,  ncc  ainho  nec  alteruin,  to- 
t:iliter  scilicct,  (pio  inodo  lit  in  generatione 
siinplici;  nam  (piod  corriimpitur,  corruin- 
pitur  secundum  forinam  et  qu;ilita[es;  :il  iii 
genenilione  inixti  corrumpuntur  elenienta 
secunihim  fonnas,  et  salvatur  eoruni  virlus. 
—  1,  de  Generat.  I.  i'^. 

i.  Prajterea,  o.  de  Cwlo  text.  ;]1  (  c.  3  ) 
proponit  qua^slionem,  an  eleinenta  sint 
actu  in  mixto  vel  potenlia,  dicens  lioc  esse 
amhiguum,  quia  id  erat  solvenduin  iu  pro- 
prio  loco,  puta  in  1.  de  Generat.  Veruin  te.\- 
lu  scquenti  suam  sententiain  significans 
dicit  in  carnc  ct  ligno  esse  ignem  et  aquani 
in  potentia;  quod  idcni  docet  i.  de  Gene- 
rat.  texl.  84.  (  c.  10),  nhi  fuse  agens  de ' 
hac  niateria  dicit,  quod  miscihilia  sunt  in  i 
mixto  in  potentia  et  non  in  actu,  licet  sinl 
actu  virtules  elementorum  :  ergo.  — 3.  de 
Civlo  I.  ^;y  de  General.  \.  ii. 

3.  Pnolerea,  l.deGcnerat. text. 83 (c.  10) 
dicit  Pliilosoplius,  quod  qna?  rem;inent  ac- 
lu,  sicul  m:iteria  et  foriiia,  non  miscentur; 
et  text.  80  dicit,  quod  si  elementa  rema-j 
neant  in  inixto  divisa  in  parvas  partes  sal- 
vatas  secundum  speciem  ct  virtutein,  non 
erit  niixtio,  sed  juxtapositio ;  sed  cleineii- 
ta  dehent  concurreread  mixti  gener;ifioneni 
divisa  in  partes  p:irvas,  et  debet  salvari 
virtus  elementorum,  ut  dicit  Philosophus 
1.  de  General.  text.  84  et  89  (c.  10) :  ergo 
idemquodprius.  —  l.deGenerat.  1.24el25. 


DK  (iK.NKIIAT.    KT   CnKIUlT.   —   Ol.KST.   \l.ll   l»K  .\ll.\T|ii.NK  —  .\UT.   I\        IIHI 

i.  I'i;i'[('iv;i,  il.  ilc  (iciicrnl.  (  le.if.    i7   cl  rciriili.i',  cdiiIi;!  l'liil()S(i|iliiiiii   7.  Milnitln/s. 

t8;c.7  )t'(>nlr;i  Kin|)C(lncl('iii;issci('iilciii,  li(-  Ir.it.    i"{;    I.   D,  c.    |-J    .  (  7.  .Mrliipln/.^ . 

li  n)iiip(»sili()ii('iii  cxclcinciilis  iiilr;insiiiiil:i-  I.  1-2.  )  N/v  (///^/«.(IIKhI  iiii.xliini  noiicsscl  siiii- 

lis  cl  s:iiv:ilis  sccnndniii   spccicin  cl  virln-  |ilicilci'  nniiiii,    (|iii:i    iiiliil    cst    siiiiplicilcr 

lciii,    ;iri:iiiiicnl:ilni'   Pliilosoplins,   (|ii(mI   si  niiniii  iiisi  pcr  rorni;iiii  nii:iin,  pcr  (|ii:ini  rcs 

|i;cc    opiiiio   csscl    vcr:i ,   sc(|ncrcliir  (piod  li:dicl    cssc ;    ;il)  codciii    cniiii    rcs    li;il)cl 

iioii  cx  (|ii;h'I1II(|ii('  j);irlc  c;irnis  }i('iior:il)iliir  (piod  sit  ciis  cl  (piod  sit  iiii;i ;  ct  idco  (|ii;i' 

(jiiodlihct   clcmcntmn,    scd    c\    iiii:i    p:iil('  dcnoiniiKilnr  ;i   divcrsis  lorinis,   iioii    siint 

iiiiinii,  cl  c\  :iliii  ;dind,  (jni:i  niinirnm,  ciiiii  niiniii  simplicilcr,  slcnt  liomo  ;ill)iis.  (  //////. 

iii  uii:i  p;irtc  iii:d(^ri;i'  noii  possint  cssc  plii-  cl  l:i,  (|.  71),  :i.  ."I,  c. )  Toilin,  (piod  nn:i  opc- 

res  IbriiKi'    snl)sl:iiili:dcs,    dcbct   (jiuclihcl  iMlio  iiilcns:i  non  impcdirct  ;ili;iiii,  conlr;» 

IbriiKi  iiirornuirc  propri:iin  iii;ilcri;im,  cl  it;i  sciisnm  cl  c\|)(M'i('nti;mi;  ciijiis  ratio    cst, 

(lchcrct   licri   mi\li()   (>\  clcmcnlis  loco  cl  (|iii;i  priiicipinm  ;ictioniini  csl  pcr  ('s.sciiti:im 

silii  dislinctis;  (|iio(l  t;imcn,    inipiil   Pliilo-  iiiiiim  ;  niidc  sc(|niliir  (piod  in    niKxpKxjiic 

soplius,  cst  lalsiim;  ii;im  (•iiin  mixlnm  sil  nii:i  sil   t;inliim   rorina.  (   l:i,  (j.  7(>,  ;i.  :>, 

iKtiiiojfcncnm,  dchciit  iii  (jnalihct  cjiis  j);u-  c.  )   Qinirfo,   (piod  c\  im;i  j);irlc  imiiis  rci 

tc  |)olciiti;i  coidincri  omni;!  clcmciil:i,  ila  iit  siiil  jiliirn  c.sse  siib.slinilidlin,  cnm  (|n;('lihct 

cx  (piaciiiifpio  possiiit  ^aMun-ari  ;  crgosornn-  rorin;i  siil)sl;inti;dis  (lelossosul)st;intialc;  ot 

(liiiii  Pliilosoplmm  oIouKMil;!  iiousnn!  ;ictu  in  c\   altcr;i,  (piod    csso    siil)st;iiiti;do  sit  ;»(•- 

inixlo.  — il.  (le  Gcnenil.  I.  S.  cidcuhdc:   (piia   cuni  tbruKi  :idvouious  cidi 

."").  Pr:olcrc;i,  priucipiis  ossouti;dihus  m;i-  in  ;i('lu  sil  ac(;idoul;dis,   si    pluros    roriu;o 

nciitihiis  iu  ali(|uo,  nou  possuut  iu  illo  iU'-  suhsl;iuti;doscssoiil  iu  cadoiu  |»;ii'to  iu:ilci'i;c, 

licoro  (pi;ililatcs  t;ilium  priucipiorum  s(M'iiii-  |)iim;i  d;ir(M   (>sscl   sul)st;inli;do,  ot    cotorii3 

diiiu  siias  o\collouti;is,  uisi  por  violciili;im,  ^iccidcnlalc,  cum   lanuMi  sint  tbrm;o    snh- 

(|ii()(l  iioii  iiotcst  osso  diuturuum;   scd   iii  st;iuli:ilos.  Si  oriio  impossihilo  ost  m:ilori;iiii 

inixlo  u;ilm';dito!' cousorvaulur  (|u;dil;ilcs  (t  sccuudum  c;md(MU  p;irtcui  simiil  susciporc 

virliitcs  clcinciitoruiu  rotVaclie  ot  dolicicutos,  divoi's;is  roriiKis  suhstautialcs  olomoiitoruiii, 

(jiKniidiu  (lni':it  luixlum ;  orgo  iiou  possuiit  sod  oporlct  ([uod,  si  iusuut  cidom  iuatori;o, 

csse  iii  iui\to  loriiKe  snhst;iuti;des  clemeu-  quod  insiut(livorsispartihusillius(  la,  (j.  70, 

toruin.  — (lc  Pol.  ((.  T),  a.  7,  c.  a.  ,'],  c;  ^l.  6V/(/.  dist,  18,  (j.  1,  ;i,  2,  c.  ); 

Uespo.ndko  Dicii.NDr.M,  (iuod   circ;!    liaiic  — impossihileautcm  ostuuitoriam  (livei's;is 

(linicultatiMii  diversi  diversimodeopiuautnr.  partes  accipcre  nisi  pneiiilollecta  (|u;intitalc 

(jiiidiiiii  ciiiiu,  ut  .\viceuu;i,  posuit  rormas  in  ipsa;   uam   suhlata   (pi;iutit;ilo    UKUoria 

substauti;dos   olemontornm  intcgr;is  reum-  iiidivisihilis   ponnanet,    sicut   p;ilol    iu    I. 

iiore   iu  luixto,  mixliouciu  anloiu  lieri  so-  /V*//.s'<Vo/'»/»;  ex  matcria  autcm  suh  qiKiuti- 

ciiiuhun  (|Uod  coulrai'i;e  qualitates  elemcn-  tatc    cxistcide  ct   IbruKi   suhslauliali   i)r;e- 

loruiu  reducuutur  ad  modiuiu.  intellecla  corpus  pliysicum  coustitnitnr:  — 

Sod  hoc  osl  imiiossihilo.  Impossihilo  ouiui  uecosse    csl  quod  divei's;e  partos  nKiteri:e 

csl  malcriam  secuudum  o;uuleiu  paitoiu  si-  tV)rmis  elementorum  suhsislenles  jiliiriiiin 

iiuil  suscipore  divor.sas  roriiKis  suhshmtiales.  corpuruin  rutioiiciii  suscipiant.  Multa  anloiu 

(Jiiod  palol,  (|ui;i  IbriiKi  suhshiurialis,  cuiu  corpora  impossihilc  esl  e.sse   siinul.    Non 

dct  esse  simplicitcr,  denomiiKit  simplicitcr  iiiilnr  iu  (|u;dihot  partc  corporis  inixti  erunt 

composilum,  quoJ  constiluit;   mixtuin  au-  (pKilnor  elemcula,  et   ikm-  conse^pieus  nou 

lom,  puta  caro  vcl  os,  non  potest  dici  quod  erit  vcra  luixtio,  scd  ad  sensiim,  sicut  ac- 

sit  ignis  vol  aor  vel  atiu:i  vcl  lorni.  cidit  iu  congregalioue  corporum   iuseusihi- 

Pnvlcrcii,  (piia  iiule  sc(iuercutur    innlt:»  liuiu  proplcr  paivitalem.  Prto/tM-tv,  qna^lihct 

absurda  :  uimirum  primo,  quod  tales  Ibruue  Ibrnia  snhslauti;ilis  propriam  (li.^ipositioncm 

\m\  posseut  coiuprohoudi  uuica  dilVoroutia,  rotpiirit  in  inaleria,  siuc  (lua  essc  nou  po- 

cum  divorsarum  ualui';u'um  divcrsa'siut  dif-  tosl :  undo  allera  osl  via  ad  genoratiouom, 


200  Sl-Xl'M)A  SI'XimK  —  rillLOSOlMIIA    NATIUALIS 

allcia  ad  coniiplidiicin.  Iiiipossibilo  aiilciii  (|iim'  t;i(il  /lor    i(li(ji(l(l.  Ilcin,  i-idiculuin  es 

est  ('aiulciii  ossc  (lisposilioiiciii,   (|iiain  rc-  (li(;crc,  incdiiiuiessc  intcroa,  ((u;o  nout  suiit 

(liiiril  rorina  ijj;nis,  ct  (|uain  rc(|nirit  roriiia  uiiiiis  .ircncris,  iit  prohalnrin  10.  Melaiihijs. 

acris  vcl  a^pKc,  scd  sniit  coiilraria';  conlra-  (lext.  ii;  I.  0,  c.  7);  inodiuui  oniinel  oxtre- 

ria  autcin  cssc  noii  possunt  iii  (.'odein  siib-  niiini  Incodoin  gonoro  osseo[)ortot.Niliil  cr- 

jocto:  iin|iossibilo  ost  igilur  (piod  in  oadcin  go  incdiuinossc  potost  iiilor  substantiaiu  ct 

parto  iiiixli  sint  lorni;o  snbstantialos  ignis  accidons.  Unde  impossibile  est  forinas  ele- 

ot  a^jua'.  Si  igitur  inixtio  liat  romancntibiis  montorum  susciperc  magiset  minus.  Oinnis 

formis  simplicium  corporum,  scipiitur  (piod  onim  forma  rocipioiis  magis  et  minus  est 

noii  sit  inixtio,  sed  solnm  ad  sonsuin,  (pia-  divisibilis  pcr  accidcns,  in  fpiantum  scilicet 

si  jnxta  so  positis   partibus  insonsibiiibus  suiijcctnm  potcst  eam  participare  vel  niagls 

l)ro})ter  p;u'vitatom. —  la,  (].  70,  a.  :),  c. ;  vol  minns;  secundiim  autom  id,  (juod  est 

2.  Sent.  disl.  18,  (|.  1,  a.  2,  c.  ;  l.de  Gc-  divisibile  vel  por  accidoiis  vol  jior  se,con- 

ncr((t.  I.  -li.  tingit  cssomotum  conlinnum,ut  patot  in  0. 

Qui(l((n(  ;iulcm  ;ilii,  inlcr  (juos  ost  Avor-  /V///?.  {lext.  lij;  c.  2);  si  igiturformaj  siil)- 

roos(r3.  de  C(J'Io  tcxt.  07  ),  posita}  opinionis  stanliales  olcmentorum  suscipiiiut  magis  et 

rationos  vitaro  volenlos  in  m;ijus  inconve-  ininus,  tam  generatio  (luam  corruptio  erit 

nlens  incidcrnnt.  Ut  enim    mixlionem   ab  inotuscontinuus,(iuodcsl  impossibile;  nani 

elcmontorum     corrnptione    dislinguorenf,  motus  continuusnon  estnlsiin  tribus  geiie- 

dixerunt  formas  subst;mtialos  olomentoruin  ribus,  scilicet  in  (|nantitate,  (puditatc  et  ubi. 

arKiualitor  romancro  in  mixto;  sed  rursus,  /)mw?%  csscsubstantialccujuslibet  reiinir.- 

nc   cogereutur   mixtionom   ;i(l  scnsuin,  et  divisiljili  consistit,  sicut  et  forina  substan- 

nonsccundiimveritatomponere,  posuerunt,  tialis,  (lua^  eslterminus  esse  specifici;  unde 

quod  forina^  clemontoruin  non  manent  in  inindivlsibili  cst  ratioforma),  sicut  rationu- 

inixto    sccundum    suum    complementum.  merictfigura? ;  nec  est  possibile  ut  intenda- 

Dicunl  eniin,  (juod  forma}  elomcntorum  su-  tur  vel  rcmiltatur,  sed  omnis  additio  vel 

scipiunt  inagis  ot  minus,  et  liabcnt  conti"i-  subtractio  facit  aliam  speciem. 

rietatem  ad  invicem.  Et^juia  IkTcmanifestc  Etidco  alitcr  dicendum  secundum  Philo 

rcpugnant  communi  opinioni,  ot  dictis  Ari-  sopbuin   {  l.  de  General.  text.  84;  c.  10), 

stotelis  dicentis  in  Pm'(//cft;«.  (c.  1  ),  (luod  quod  forma3  elcmcntorum  non  manent  in 

substantiiTc   nihil  ost  contrarium,  et  (pod  inixto  actu,  sed  virtutc;  manent  cnim  qua- 

non  recipit  magis  ot  minus,  nlterius  pro-  litatc  propriae  elcmentorum,  licet  remissae, 

ceduul  diccntcs,  quod  formae  elementorum  inquibuscstvirtusformarumclemcntariuin. 

sunt  imperfectissinice,  utpotc  materiae  pri-  Qualitatescnimelemcnt;ircsagunt  in  virlute 

in;o  propiiuiuiores;  undc  sunt  mediae  inter  formarum    substantialium,    alioqui    actio, 

forinas  substaiiti;des  ct  accidontales,  et  slc  quae  cst  per  culorem  ignis,  non  terniinare- 

iii  (piantum  accedunt  ad  natunim  formarum  tur  ad  forinam  substantialem.  —  la,  q.  70, 

accidcnlalium,  susciperc  possunt  magis  ct  a.  4,  ad  A yl.de Generat.  1.24;  Quodl.  1 ,  a.  6, 

minus.  ad  3;  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  9,  ad  10. 

Unde  luTC  positio  multiplicitcr  est  impro-  Ad  prinium  ergo  dicendum,  quod  misci- 

b;ibilis  :  primo,  qui;i  esse  aliquid  medium  bilia  dicentur  non  corrumpi,  quia  non  coi- 

inter  substanliam  et  accidens,  cst  omnino  rumpuntur  omnino,  sicut  accidifc  in  gene- 

impossibilc;    essct   onlm  aliquid  medium  ratione,  quando  niinirum  exaqua  fit  ignis; 

interaffirmationemetnegationem.  Proprium  nam  salvatur  virtus  corum,  propter  quam 

enim  accidentis  cst  in  subjcclo  esse,  sub-  possunt  etiam  segregari,  quando   mixtum 

stanti»  vero  in  subjecto  non  essc ;  formse  corrumpitur.  Unde  et  rectc  Philosophus  ne- 

autemsubstantialossunt  quldemin  materia,  gavit  materiam  misceri  rci,  quia  totaliter 

sed  non  in  subjocto;  nain  subjecfum  ost  permanct  inrei;  miscibilia  vero  debent  cor- 

hbc  aliquid,  forma  autem  substantialis  cst,  rumpi  tantum  secundura  formas,  non  se. 


1)1-:    r.KNKUAT.  KT  CltUIUIT.  —  QV.KST.  XLll  I)K  MIXTIONK  —  \]\T.  IV  201 

ciiiKlmn  virliilcs,  (|iia!  salvaiiliir  iii  iiiixlo  ;  movcliir  inolii  chMnouti   praMlojiiiiiaiilis  iii 

i'l  reclo  iiet^avit  },Mitlaiii  vini  iiiisccri  (lccciii  ipso.  Nani  si  clcniciila  sunf  aclu  iii  inixlo, 

iiiillil(iisc()ii^'iisa(iiuc,  (|iiia  liinc  viiiiiin  oni-  cl    (iuodliltcl    lialicl   pr(»i)iiiiiii  inotiiin,    iit 

iiino  coiTumpiliir  cl   scciindiim  rormain  cl  viill  Kmpedoclcs,  ciiin  natnralis  inolus  cle- 

sccinidmii  virtiilcs.  —  I.  ilc  Ocnerat.  I.  "li  iiicnloiiim   sil  ad  coiilraria  loca,  sc^iiiilnr 

i-l  45,  ct  I.  c.  in  corp.  arl.  pi;cccd.  (piod  l(»lalilcr  al)  inviccin  scparcnliir,  nisi 

Ad  seniudum  dicciidiim,  (piod  clcmciila  sil  ali(|iiid  c(»iiliiiciis  clciiicnla,   (pKtd    noii 


11(111  siml  malcria  mixloiiim  scciindiim  lor- 
iiKis  sul)sl;mlial(>s,  ahpic  adco  sccundiim  se 
[ota  i^pKofuilopinio  Kmpcdoclis.Nain  sic  so 
|iieretur  non  posse  ex  elcmcntis  fieri  iiiixta  ; 
iiain  si  sic  remancanl ,  i};nis  in  uiia  partc  coiii ; 
posili  erit  adurens,  ct  acpia  lliicns,  ct  lcrra 
iiicoiitinua,  cf  aer  exspirans;  similifcr  i,unis 
noii  lij,Mfuscvolal)itsursuin,elfeiTa(leorsum 


siiiil  lolalilcr  illa  ah  inviccm  ahsccihjrc. 
lihtd  aiilcm,  (piod  confiiicf  clcmcnla,  nc 
lolalilcr  ab  inviccm  semc^icnliir,  maxiiiic 
vidcliir  esse  causa  aii^Miienli;  scd  aiiLriiKMi- 
liim  secundiim  diversas  partcs  contiugit 
ex  diversis  molilms  clcmcntonim. 

Non  eniin  possel  iina,u;inari,  (pialilercsset 
aii.LMiicnlum  elemenlis  in  conlraria    motis. 


(l(\sceiulet,  ct  sic   nuiKpiain  conslabit,  nt     nisi  pcr  hoc,  (piod  inancuf  inviccm  con- 
racTat  ossa   ct   carncs    ct  Imjiisniodi;   scd     juncla,  (piia  sl  fotaliter  separarenliir,  esset 


crunt  eleinenta  mafcria  niixtoriim  ratione 
propria^  mafcria^ef  pi'Oj)riariiin  (pialitafuin, 
ipue  reniancnl  in  mixto.  —  2.  de  Generat. 
1.  8. 

Ad  tertiiim  diceiidum,  cpiod  mixfio  dici- 
lur  unio  iniscihilium  altcratoriim,  (piia  in 
niixfionc  dehent  clemeiifa  alfcrari  secun- 
liiin  (iiialitates ;  nam  h;e  di^heuf  remancre 
in  niixfo,  ut  dictiim  est(art.  2). 


(livisio,  non  aiigmtMilum.  llliid  igiiiir  priii- 
cipalifcr  csf  caiisa  augmcnti,  (piod  conlincl 
clcmenta,  iic  tolalilerahinvicemscparenliir ; 
hoc  autem  cst  aniina  in  rchus  vivcnlihus  ; 
undc  et  anima  est  principium  augmcnli. 
—  2.  de  Anima  I.  8. 

Adseitum  diccndum,  quod  ad  hoc,  uf  coi- 
pora  siinplicia  dicanfur  elcmenfa  inixlorum 
el  illis  incssc,    suflicit,    (piod  sint  in   illis 


;!(/ 7«fn7«;u  dicendum,  (^uod  cum  nutri-  acfu  vclpofentia,  ut  patctcxPliilosoplior].  (/(^ 

nientum  (h^hcat  in  linc  alterafionis  esse  si-  Ca'lo  {text.  31 ;  c.3),  uhi  sicdermitclcmen- 

inile  viventi,  ut  dictum  est  ((p  38,  a.  5),  tuin:  sit  ita^pie  elcmentum  illud  corporuin, 

sicutvivenset^iuodlihelaliud  mixtumdicltur  in  (piod  alia  corpora  dividunfiir,  fpiod  iuest 

constare  ex  clcmcntis,  (piia  consfat  ex  ma-  pofeiifia  aul  actu  ;  lioc  enim  ufro  modo  am- 

fcriact  virtufihuselcmeutorum,  ifacfvivens  biguum  est.  Nam  hauc  (pia^stionem  fusius 


nutrifur  eleincntis,  (piia  nufritur  cibis  con- 
sfantihus  ex  matcria  ct  virtutihus  clemento- 
rum. 

Adquintum  dicendum,  quod  Philosophus 
1.  c.  reprobat  opinionem  Kmpedoclis  aug- 
inenlum  vivenfiumnou  atfrihuentis  auima\ 
sed  niotui  gravium  et  lcvium.  Dicidjat  cnim, 
(luod  augmentum  plantarum  in  deorsum 
causatur  ex  motu  terni',  qua»  est  in  com- 


tractaturus  crat  suo  loco  1 .  de  Generat.  {text. 
84:  c.  10),  uhi  cam  dissolvit,  ut  dixiinus. 
Inio  1.  c.  de  Ctelo  significans  suam  sen- 
feufiam  suhdit:  si  itaque  quod  dictuin  cst, 
clcmentum  sit,  necesse  est  esse  aliqua  ta- 
lium  corporum  ;  in  c:irne  enim  et  liguo  ct 
unoqmxpic  talium  incsf  pofcntia  iguis  ac 
ferra.  —  3.  de  Cado.  I.  8. 
Ad  septimum  dicendum,  quod  ex  hoc, 


j)osifione  planfic,    et    nafuraliter  deorsum  qnod  mixtuin  movetur  mofu  elemenfi  pra3- 

ferfur  propfer  sui  gravifafem;  augmentum  dominanlis,  sccpiifnrclcmcnta  non  csseactu 

autem  sursuin  causafur  ex  mofu  ignis,  qni  in  mixto,  sed  virtutc,  ut  dicfum  esf  (adT)); 

propter  sui  levitatem  nafuraliter  fertursur-  quia  si  esscnt  actu,  quodlihet  elemcntum 

sum.  Confra  quem  Pliilosophus  argumen-  haberct  proprium  motuni;  ctsicnonpossct 

latur,  quod  cuin  cleinenta  noii  sint  actu  in  mixlum  conservari,  sed  dissolveretur,  ele- 

mixto,  sed  in  virtute,  iion  hahetelcmeufum  mentis  in  contraria  motis.  —  2.  de  Anima 

sursum  proprium  motuin,  sed  fotum  mixfum  I.  8, 


-i()l> 


SKCl.NDA  SKCIMkK 


,l(/  uilitvdtn  (licciKliim,  (IIKmI  iiiixla  iioii 
rcsolvimtiir  imiiKMlialf  iii  (|iialii()r  ('lcmciila, 
<s{'[\  iii  iiiiNla  iiii|icrrccla.  Ciiiii  ciiim  iliiplcx 
sil  roriiia:  iiiia  pcrrccla,  (|iui'  complct  sjx^ 
cicm  aliciijiis  roi  iiatiiralis,  siciil  torma  i.niiis 
vcl  a^iiKc,  aut  liominis,  aiit  |)laiilje ;  alia 
iiicompUMa,  (|ik('  iici|iic  pcrlicil  ali^iiiam 
spccicm  iialiiralcm,  iiciiiic  cst  llnis  iiilcii- 
tionis  iialura',  scd  se  liahcl  iii  via  g(Miera- 
tioiiis  vcl  corriiptiouis  ;  —  sicul  uiauifcstum 
est  iu  geucratiouc  cijmpositoruin,  puta  aui- 
malis,  (piod  iulcr  primum  principium  gcnc- 
ralionis,  (piod  cst  iu  scininc,  ct  ultimam 
lormaui  auimalis  ccjinplclam,  sunl  mulla' 
geuciationcs  lucdia',  ut  Aviccuua  dicit  in 
sua  Sufliricntiu,  (pue  nccessario  tenuinan- 
tiir  ad  ali^pias  rormas,  (luarum  uulla  lacit 
eus  complctum  sccundum  spcciem,  sedcus 
iucompletum,  (piod  esl  via  ad  speciem  ali- 
(inam  ;  —  ita  etiam  ex  parte  corruplionis 
suul  imilta'  foruue  mediie,  (pK'e  sunt  forma 
mediie  incompletce.  Nou  cniin  separata  aniina 
corpusanimalisstalim  resolvilurinelenK'nla, 
sed  lioc  lit  pcruiultas  cori'iij)tioucs  medias, 
succedeulibus  sibi  in  maleria  mullis  forinis 
imperfcctls,  sicut  est  foruia  corpoj'is  morlui, 
et  postmodum  putrefacti,  nt  sic  tandein  fit 
ullimuin  complcmcntum  successive.  —  l. 
(le  Generat.  I.  9. 

Ad  nonum  dicendum,  (juod  calor  iii 
summo  cst  proprius  ignis,  ncc  potcst  ab 
illo  separari  totus  remauenle  igne;  potest 
tameu  rcmilfi  ({uoad  ali(|uos  gradus;  et 
potest  etiaui  convenire  aliis  ab  igne;  nam, 
ut  dictum  est  (  iuLogica  ({.  6,  a.  1,  ad  o), 
(juod  est  proprium  unius  speciei,  partici- 
l^ative  potest  aliis  convenire. 

Ad  decinium  dicendum,  (luod  mixtum 
l)erfcctum  circa  terram  cxistens  noii  potest 
ex  uuo  tantum  elemento  constarc,  relicjua 
vcro  mixla  possnnt  coustarc  cxuno  elemento 
sccundiim  mafcriam,  sednccessc  est  ut  ad- 
sint  (|ualitates  ccterorum  elcmcntorum,  ut 
dictum  cst  (a.3.  liujus  q.  ). 

Ad  nndecimum  dicendum,  quod  niixtio 
non  fit  secundum  materiam  tanfum  ele- 
meutorum,  sed  etiam  secimdum  qualitates 
proprias  illorum,  formis  subsfantialibus  cor- 
i-uptis  in  quoddam  mcdium,  (juod  est  mix- 


l'IIIL()S()IMIIA    NATriiALIS 
tuiii,  ut  dictiim  cst  (inc).  —  V.  Il.cil.  in 


arg. 


AHTICl  LIS  V 


LTUl  M   l.N  .MIXTO  lUvM.^.NK.VNT  KLK.MK.NT.V 
SKCL.NDLM  PKOIMII.VS  nUALlT.VTES. 

Videtur  (piod  elemeula  non  mauc;inl  in 
mixto  seciiiidiim  proprias  qualitales. 

I.  Dicit  enim  IMiilosopIins  (7.  Metujilnjs. 
tcxl.  7;  I.  (),  c.  3),  quod  prima  subsfaiitia 
esl  priinum  subjectum,  de  quo  alia  dicuii- 
tur  vel  sicut  superiora  de  iidcrioribus,  vcl 
siciif  accidens  de  subjccto  ;  unde  illa  cor- 
ruptadebcnf  alia  corrumpi;  scd  in  mixlion!.' 
ad  productionem  fonna3  mixti  corrmnpuutiir 
ipsa  elemeuta,  nf  dictuin  cst  (art.  prieced. ). 
—  7.  Mctdpln/.s.  I.  H;  5.  Metapluis.  I.   10. 

"i.  Pi'ieterea,  accidcnfia  propria  suiit  iii- 
scparabilia  a  propriis  subjcctis,  ut  dictuiii 
esl  (in  Logica  q.  6);  scd  qualuor  prima' 
(pialifates  sunt  accidcnfia  propria  elcmcii- 
toruin :  crgo  elcmcnfis  corruptis  in  prodU' 
ctione  inixli  debeiit  et  ilUe  corrumpi. 

3.  Pradcrca,  qualifates  elemeuforuin,  uf 
dictum  cst  (art.  prceced.),  sunt  contraria': 
scd  contraria  non  possunt  csse  in  codeni, 
iil  dicit  Pbilosoplms  4.  MetaphDs.{text.Ti\ 
1.  .'],  c.  7);  ergo  qualitates  elemeutoruni 
noii  possunt  remanere  in  mixto.  —  A.Meta- 
phtjs.  \.  \~). 

Sed  contra:  Philosoplius  (i.  de  Getierat. 
text.  84;  c.  10)  dicit,  quod  in  mixtionc 
elcincnfa  non  corrumpunlur  omnino,  quia 
salvatur  virtus  eorum.  —  1.  de  Geiierat. 
I.  ^2i. 

11esi>umje(j  DicE.NiJLM,  quod  ucccsse  esti 
dicere,  clementa  remancre  in  mixto  secun-j 
dum  proprias  qualitates.  Et  ratio  est,  quia, 
ut  dictnm  cst,  (II.  cit.  art.  pra^ccd.  arg.  11! 
ct  in  c),  mixtionon  fit  tantum  sccundum' 
maleriam,  quia  sic  esset  gcneratio;  neque; 
secundnin  formas  clcmentorum,  (juia  \uf\ 
corrumpuiitur,  uldictuin  est;  ergo  necessa-i 
rio  dcbet  ficri  secundum  proprias  (]uaIitatcS; 
elemcntorum.  Pnieterea,  elemenfa  remanent 
virtute  et  potenfia  in  mixto,  ut  dicluin  esf 
ex  Pbilosopho;  sed  id  proplcrea  cst,  quia 
remancnt  in  mixto  virtutes  eleLueuloruni. 


|i|.:  C.KNKHAT.  KT  COUItllT.  —  Ol.KST.  \MI   HK   MI\TI(»NK  —   \i;T.  VI  i>(l.{ 

(|ii;i>  siiiil  |)r<>|ti'i:i>(|ii:ililal('s  i|>s()niiii ;  M^niiit  scd  |):illj*liiiii  ol  (|ii:ilit;is  siiii|ili>\,  (>l  roriii:! 

1'iiiiii  li:t>   iii   virliilc   101111:1111111   stil)sl;iiili;i-  siil)sl;iiili;ilis  csl  iiii;i   siiiiplcx  (>ii(il;is:  cr^M) 

jiiiiii  clciiiciilortiiii  :i(l  illoriiiii  |^'cii(>r:ilionciii,  cl  disposilio  roriii:!'  iiiixli  cril  iiii;i  siiiipl(>\ 

iil  (licliiin  esl.  (|ii;ilil;is.  —  I.  di-  (irnrnil.  I.  -Jk 

A(l Itriniin»  criio  (lirciidtiin,  (piod  iii  iiiivlo  ."I.  I*r:i'l('r(>;i,  (iii;i>ril)cl  r()i-iii:i  siil)sl;iiili;dis 

rciiiaiicnl    (|ii:di!:ilcs    clciii(>iiloiiiiii  c:cdcin  clciii('iil;iris  li;d)cl  iin;iiii  iniincro  siiiipli)-i>iii 

sjmie,  cl  11(111  (>;cdciii  iiiinicro,  cl  rcin:inciil  (pi;dil;il('iii,    (pi;('  csl  disposilio  ;id  ips;iin  ; 

iii  Hradii  rcinis.so;  niliil  cniin  proliihcl,  id,  scd  c;idciii  vi(l(>liir  ralio  dc  rorin;i  iiiixli : 

(|ii()(l  csl  propritiin   iiiiitis  spocici,  p:irlici-  cr.uo  cl  ill;i  Inihcbil  liiiiiii  iiiiincro  simpiicMMn 

pativc  aliissjieciclnis  cl  pricscrlim  in  jir:idii  (pi;dil;ilt'iii,   ([ii;u  sit  disposilio  ad   ips;iin. 

rcmisso  convcnirc,  lu  dicltim  ost(  art.  pr:i'-  —  Ihiil. 

(•(hI.  ad  0)-  —  ^''-  siipr;i  (|.  :».">,  ;i.  .■"),  (),  7.  i.  Pr:clcivi,    si   disposilio  lorin;c    ini\li 

.W/ .v(v»/u/«m  dicciuliiiii,  (piod  (pi;dil;il(>s  cst   composil;i    c\    |)Iiiril)iis    (pi;dililil)ii5, 

iciiiaiicntcs  iii  inixto  11011  siiiit  ilLc  c:cdciii  .sc^piiliir    iiiiliiiin    inixtiini   diii    pcrin;iiicre 

inimero,   i|ii:l'    fticrniil    iii    clcmciilis,    scd  possc,  (piiii  corriimpiitiir ;  (-11111  ciiiin  (pi;i- 

yinric:  nc(pic  siiiil  e;c(lciii  spccie  in  codciii  lihitcs  pr:edict:c  siiit  ;ictiv:e  et  passiv;c,  :id 

;;ra(lii,  tU  dicltiin  cst  (;t(l  ar,u.   i)r:occd. ) :  li:is   :uileni  n;iltir;i!it(>r  sc(pi;itiir   corniptio 

ii;iin  ilUc  iii  \ivin\n   rcipiisito  :il)  clcmciilo-  (:iiions    cnim  ii:itiir;dilcr   :issiinil;il  sihi  p;i- 

riiin   siiiiitilormii   Ibiinis   siintil    ciiin    illis  tiens),  lioe  laclo  necesse  ost  corriimpi  p;is- 

i'oiTiipl:c  siiiit,  nl  dictum  esl  (supra  arl.  i  sum,  et  per  coiiseiiiiens  mixtiiiii ;  sed  p;itcl 

liiijiis  (|. ),  expcri('iili;i  iiiiill;i  mi\ta  diulissimc  in;iiicre 

Adlcrliinii  diccndiim  est,  (piod  coiilrari;i  iiii'(HTiipl;i :  ergo  disposilio  f()rm;e  mixti  est 

possunl  esse  siniiil  iii  codem  subjecto  iii  simpicx  (pnditas,  cl  iidii  compo.sita  e\  plu- 

nnulu  iTiuisso,  ut  diclmn  est(q.  3(3,  a.  8).     nl^n^-  —  '/«^  -^^"/^  <1-  ">,  '»•  •">,  ;>i".-f-  '»• 

5.  Prioterea,  natura  cst  dctcniiin;ita  ;id 
VUTICULUS  VI  unamoperaliouem,  sicul  ipsa  cst  uiiu ;  sed 

si  dispositio  fonn;e  mixti  esset  composila 
cx  pliiribiis  (pi;ilit;itibiis,  non  essct  dctcr- 
minata  ad  nn;im  opcnitioncm,  sed  ad  mtil- 
l;is:  crj>o  dispositio  foniuc  mixti  est  simplcx 
iiualitas.  —  la  :2:e,  q.  10,  a.  1,  ad  S. 

Sed  contrii  est:  I.  (piod  Piiilosoplius  -2. 

de  Anima  text.  117  et   118  (c.  11)  docet, 

Videlur  (luod  disposilio  ad  fonnammixti     (pmd  sensus  tactus  non  potest  sentirc  nisi 

sil  (lualitas  simplcx.  excedentes    qualitates,    quouiain    iii    ipso 

I.  llujiismodi   ciiiiii    dispositio   pertincl     simt   (piatuor  qtialilates,  puta  calidiim   cf 

iid  priin:nn  specieni  (pi;ilif;ilis,  (pi;e  dicilur     frigidtim,  siccum  cl  litiinidum,  (piamvis  ;i(l 

'lisposilio,   contradistincta   :ib  liabitu;  sed     medium  redacta}.  Et  tcjl.   1-2.3  et   1-ii  (c. 

lalis  species  csl  (iu:ditas  simplcx,  sicut  ct      |-2)  dicil,   sensus  consistcre  in   liannoiii;i 

liabilus:  erjjo  disposilio  ad  formam  niixfi     (pi;ditatum,  qu:c  hedilur  a  vehcmeuli  .scii- 

cst  simplcx  qualitas. —  la  2;e,  q.  5i,  a.  i,      sihili.   Kriio  in  inixfo  sunt  vcre   (pialitates 

arg.  Sed  conlra ;  de  Yiif.  q.   1,  a.   1,  adU.      quatuor  clemcntonim,  et  sic  dispositio  for- 

i.  lV:eterea,  dispositio  ad  formain  niixli     miv  mixti  erit  (pialitas  composila,  non  au- 

ila  se  liabet  ad  (|ualilates  elemeiitares,  sic-     tciii  simplcx.  —  -2.  dc  Aninid  I.  2:]  ct  2't. 

iit  pallidiim  ad  album  ct  nigriim,  cf  sicutse         2.  Pr:cterea,  dicit  Pliilosopliusi.  de  Piirt. 

'labet  forina  mixti  ad  formas  elementares  ;      Anini(il.{c.  1),  quod  prima  composilio  vi- 

sicut  enini  luTvirtualiterconliiientur  inilla,     vcntium,  quaj  sunt  mixta,  perfecta  est  ex 

il;i  et  (lualitates  elemenfares  continenfur  in     (luatuorprimisquarifafibus;  cf  1.  dcGenerat. 

ijtialitate  quir  esf  dispositio  fornue  mixti ;     {lcjt.  Si^;  c.  10  )  dicif,  in  prodiicfione  niixti 


ITRIM  DlSPOSmO  .\D  FOUMAM  SlDST.VNTlA- 
LEMMlXTISIT  (JIALITAS  SIMPLEX,  ANVLUO 
COMPOSITA  EX  QIALITATIHIS  KLEME.NTO- 
lUM  AD  MEDll  M  nEDll.TIS. 


204  SECUNDA  SKCl  ND/K  —  PllILOSOrillA  NATUHALIS 

coiTumpi  lurnuis  deiiiciitoniin,  ct  inanere  do   inixtnin   corrninijitur.  (\.  de  Generat. 

virtntcs  illoruin;  et  -J.  ile  IknemL  (tejl.  I.  di;  ."J.  de  Coelu  I.  8.) 
Ai);  c.  8)  probat   in  oinnibus  inixtis   ([ux  Quarto,  ex    definitione   mixtionis.    Ideo' 

ciica   teiTain   snnt,  esse  omnia   eleinenla,  enimlnuedicitur «eieinentMrnin  alteratorum 

(juia  sunt  priiiue  (inatuor  (lualitates.  —  1.  unio»,(|uia  inmixtione  elementa  deljcntal- 

(/('  (ienerat.  I.  i>i;  -2.  de  Generat.  I.  8.  terari  secundnm  (lualilates;  alteralio  auteiii 

Ui:spo.Mti:o   iucivNor.M,    (luod    dispositio  non  tollil  tolaliter  terminum,   sed  tanliiin 

fornue  mixti  noii  est  (inalitas  simplex,  sed  vel  iniiiuil  vel   auget    excellcutiam   iilius, 

composita  et  contemiterata  ex  mixtione  siin-  et  ideo  ({iialitates  elementorum  vi   altera- 

plicium  (pialitalum,  (pue   ita  se  liabet  ad  tionisad  cpiandam  medietalein  reducuntur. 
rorniam  substantialem  corporis  mixti,   sic-     (  1.  de  General.  I.  ult.  ) 
nt  se  liabet  (pialitas  simplex    ad   forinam         Quinto,  ex  ipsa  compositione  mlxli.  Ne- 

subslantialem  corporis  simplicis.  —  i.  c.  cesseenimest(]UO(llibet  mixtum  perfectum. 

Gent.  c.  81  ;  la,  (i.  70,  a.  4,  ad   4;  ^l.  de  circa  terram  consistens,  ex  ciuatuor  elemen- 

Generat.  I.  8;    1.  de  Generat.  I.   ult. ;   de  torum    cpialitatibus    constare.    Cum   enini 

Malo  ([.  5,  a.  5,  ad  0.  consislat  in  terra  tam^piam  in  loco,  dcbci 

Potest  autem  lioc   esse   manifestum    ex  babere  eandcm  naturam  cum  illa;  nou  ha- 

inultis:  el  primo  ex  corruptione  elemento-  bet  aulem  eandem  secundum  speciem,  ul 

ruin  pnereipiisita  ad  mixtionem.  Propterea  patet:  ergoliabet  illamsecunduuKiualitates. 

enim  elemeuta  non  totaliter  corrumpunlur,  Quia  vero  terra  pura  non  babet  continua- 

ut  dicitPlnlosoplms  (i.  de  Generot  text.  84  tioneni,    partes   autem  mixti  oportet  esst 

ct  90;  c.  10),  (piia,  licet  non  salvetur  spe-  terminatas,  et  sola  aciua  est  bene  termina- 

cies  illorum,  salvantnr  famen  illorum  (lua-  bilis;  ideo  siccum  debet  uniri  cum  bumido. 

lifatcs,    ([ux    sunt    eoruudem     virtufes  ;  nedecidatet  convertatur  in  pulverem.  Cuir| 

alioqui  mixtio  non  esset  unio  elemenforuin,  autem  aqua  et  terra  in  mixto  alterentur. 

sed    sinijjlex    generatio.  (1.   de    Generat.  et  unumquodque  elemenforum  alteretur  <■ 

1.  24  et  25.)  suo  contrario,  necessario  debet  esse  in  mix 

Secundo,  ex  dispositione  requisifa  ad  ge-  to  ignis  et  aer,  atque  adeo  illorum  (luali 

nerationem  mixfi.  Tunc  enim  forniie  sub-  tates;  quod  si  bce  reperiunfur,  et  requiruu 

stantiales    elemenforum    corrumpunfur  in  turinmixto,  frustra  requireturalia  qualitas 

generatione  mixti,  et  transmufanfur  non  ad  quje  obeat  illarum  actiones.  (  2.  de  Generat 

invicem,  ut  dicit  Philosophus  (i.  de  Gene-  1.  8. )  ! 

rat.  text.  89;  c.  10),  sed  in  medium  (pufa         Sexto,ex  diversifate  complexionum  ipso; 

in  mixtum),  qnando  peralferationemquali-  rum  mixtorum.  Cum  enim  elemenfa  priu;' 

tafes    elemenforum    pervenerunt  ad  illam  seinvicemtransmutent  ingeneratione,  ada?! 

ae^pialitafem    proportionis,  quam    requirit  quatisvero  pofenfiiseorum  secundunuiuan- 

forma  mixfi  generandi ;  talis  autem  aequa-  dam  proportionem  generetur  quoddam  me 

lifafis  proportio  non  pofesf  esse  nisi  infer  dium,sicufcarneset  ossa  et  similia  (  calidci 

plura,  uf  per  se  manifestum  est:  ergo  dis-  nimirum  secundum  ali(iuid  infrigidato,  ej 

posifio  mixti  non  est  simplex  qualifas  sed  frigido  secundum  aliquid  calefacto,  quia  ir^ 

composia.  (1.  de  Generat.  1.  25.)  mixto  maferia  uniuscujusque  confrarii  par 

Tertio,  ex    segregatione     elementorum .  tem  capit  alterius,  quando  venlunt  ad  me 

Propterea  omne  mixfum  resolvitur  in  ele-  dium);  —  propterea  medium   illud  noi 

menfa,  ethaec  ex  illo,  quando  corrumpifur,  esf    unius   proporfionis    tantum  (  scilice 

segregantur,    quia,    ut   dicit    Philosophus  qnodsempersit  per  aequalem  confrariorun 

(S.de  Ccelo  text.  31  et  32;  c.  3  et  4;  1.  de  parficipationem  ),  neciue   est  indivisibile; 

Generat.  text.M;  c.  10),remanent  acfu  in  id  est  non  uno  modo  tantum;  sed  est  di 

mixto  qualifates  elementorum,  quae  agere  versis  modis  s(  cundum  diversitatem  pro 

possunt  ad  productionem  eorundem,  quan-  portionis  confrariorum  ;  diversificatur  enin 


01-:  GKNKUAT.    VJ   CoURUPT.   —  OII.RST.  \l.ll    hi:    MIXTinM 

hoc  iiRMJiuiii,  scii  iiiixtuin,  sccuikIiiiii  (|uo(1 
(jiversilicaiiliir  virliil(!s  ('lcinciiloiiiiii.  Si 
ciiiiii  |)<»lciiti;i  i^Miis  cxccdct  virtutciii  ;i(|UiL', 
iiiciliuiii  •.'('iicraliiiii  cril  iii<'i<(is  calidiiiii 
(|iiaiii  rri^^idum;  ct  sic  sccuiidiiiii  pioiior- 
tioiiciii  uniiis  clciiiciiti  ad  viitulciii  altcriiis, 


AUT.  VI     t>or) 


t;iii;^iliilcs(|iialitatcs;  ct  iicrillas  iiiiiolcscuiit 
|)r()|)|-ia>  clciiiciitoruiii  dilVcrciitia',  iiiuh; 
cx  illis  taiii(|uaiii  dillcrciitiis  dicil  IMiil(>S(j- 
plms  (  I.  tlc  (ieucnil  .  te.rt  .  IS;  c.  ."{  ) 
clcmciila  coiistarc  .  —  Si  vcro  dctiir  sc- 
cHH(h(ni,  siipcrllua  cril  (lualitas  distiiicta  a 


iil  si  iii  diiplo  vcl  iu  triplo  cxccdit  calidilas     (pialilalihus    clcmciitarihiis  .     riidc    maiii- 


lri<;idilal('m,  mcdiuiii  crit  dtipliciler  cl  tri- 
plicilcr  calidiiis;  cl  idcm  dicciidum  (U'  liii- 
iirulo  ct  sicco.  Il;cc  cuiiii  (puituor  contr;iri;i 
iii  (pi;id;im  proporlionc  taciniil  c;irneiii,  et 
iii  alia  proporlione  faciunt  os,  et  in  :di;i  la- 
ciunl  ali;i,  (pioriim  coiii|)lexiones  vari;iiilur  ; 
(pKV  ccrtc  v;iri;iri  iic(pi;i(pi;iiii  posscnl,  si 
(lisposilio  iiiixli  csscl  (|ii;dilas  simplcx, 
(listiiicla  ;i  (pialit;ilil)us  clcmciitoriim  ;id 
iiicdiuin  rcd;ictis.  Cujiis  illiid  sii^Mium  est 
satis  inaiiircsluni,  (piod  proplcr  iinedictam 
proportionein  <iu;ilit;ilum  elcmcnt;iriuin  con- 
Irariaruin  (  ad  mixti  generalionein  concur- 
rcnliuin  el  in  inixto  reinaiienrmin  )  niixtuin 
(licilur  tieri  per  inixtioiiein  et  composilio- 
iicm  conlrarioriiin  elcinentorum,  el  non  per 
simpliccinjienerationem.  {lide  Genend.  1. 8  ) 
Septinio,  ex  actioiieelcmcntorum.  Qiiando 
cnim  ad  inixfi  ifcncralioncm  coiicurrunt , 
uiiuin(|uo(l(|uc  producit  laiitum  suas  (|ua- 
lilates  in  (luolihcl ;  aclio  eiiim  et  passio 
iioii  est  nisi  intcr  contraria  vel  habenlia 
contrarietatem,  ut  dicit  Pliilosoplius  i.  de 
Genenit.  text.  50  6151;  c.  7.  (1.  ile  Ge- 
nenit.l.  \{) .)  Vel  ergo  pra^tcr  (lualitates 
elementares    productas    producitur    ali^pia 


lcsliim  csl,  (piod  dispositio  mixli  iioii  csl 
(|u;ilitas  simplex,  scd  composiUi  cx  (|u;dit;i- 
lihus  elcmcntorum.  Verninesl  taineii,  (piod 
li;ec  (|ii;ilil;is  potcst  dici  iiii;i  (|ii;ilit;is  iini- 
tiite  onlinis  et  pwpurtionis,  (|iii;i  coiist;it  e.\ 
<|ii;dil;ilil)ns  elemcntornm  secnndum  ;e(|iia- 
liUilcm  proporliouis  ;id  inviccm  coiilcmpc- 
nitis,  iit  dictum  cst.  —  -4.  c.  Gent.  c.  Sl  ; 
l;i,  <|.  7(1,  a.  4,  ad  4.  Cfr.  |{;inncs  in  I.  de 
Genenii.  c.  10,  (|.  3;  Ferrariensis  in  I.  2 
c.  Genl.  c.  .i(),  et  in  1.  /i-,  c.  81. 

Ad  primuni  ergo  dicciidum,  (|Uod  <lis- 
positio  sicut  et  hahilus  involvuiil  iii  se 
miillitudiiiem  cnliuni.  (juod  patet  nianifcste, 
(iui;i  pliir;!  rcfjuiruiitur  ;id  disponeudum 
suhjeclum  ad  uiium  eoruin  ad  (|iue  est  in 
|)()teiili;i,  (|u;e  diversis  inodis  commcnsuniri 
possiiut,  ul  sichene  disponatur  vel  ad  ope- 
nilioiicin  vcl  ad  lormam  (  utin  proposito) . 
l'nde  (ju;dit;itcs  simplices  elcmcntorum, 
(|iKn  secundum  iiiium  modiim deteriniiiatum 
iiaturis  elemcntoruin  convciiiuiit,  non  di- 
cimns  dispositiones  vel  li;ihitus,  sed  siin- 
plices  (iu;ilitatcs.  Dicimus  aulein  disposi- 
tiones  vel  liahitus ;  sanit;itcm,  pulcliriludi- 
iieni    et    alia   Imjusmodi ,    (|u;e    import^iiit 


alia   qualilas  simplcx  ( (|ua)    sit  dispositio  (piandaincommensurationein  pluriuin,  quae 

iul  forinam  mixti  generandi),  vel  non.  —  diversis    inodis    coinmensurari    possunt; 

Si  primuni  detur,  secinitur  (|uod  in  quolihet  proptcr  quod  Pliilosoplius  dicit(  mb.  Meta- 

clemento  pneter  (pialitates  primas  sint  alite  pln/s.  text.  ii  et  ^5;   1.  4,  c.    19  el  :20), 

ijualitatcs; — (piod  estcontra  Philosopluim,  qnod  liahitus  est  dispositio,   et  dispositio 


(jni  nulhis  alias  qualitates  novit  elemen- 
torum  proprias,  pnetcr  pra^dictas  quatuor, 
ul  patet  ex  4.  de  Genenit.  text.  2-2  ;  c.  3 ; 
—  el  conlra  rationem  :  quia  cum  elenienta 


est  ordo  hahcntis  partes  vel  secuiidum  lo- 
cninvel  secuiidum  potentiamvel  secnndum 
speciem.  —  la  2»,  q.  49,  a.  4,  c. 
Ad  secunduni   dicendum,  (|uod  non  est 


mi  prinui  corpora,  \\y\^(\Q\m\\.m' qualitates  eadem  ratio    inter  dispositionein   mixti  et 

omniuin  primce,    per  quas  tamquam   per  inedlos  colores,  et  inter  formani  eleinenta- 

proprias  passiones  et  eflectus  manifestaiitur  rem  et  inixti.  Nam  (lualitas  disponens  ad 

illorum  dincrcnliaD;  hoe  vero  sunt   tantum  formain  mixti  necessario  debet  esse  coin- 

(|uatuor   (pialitates  prasdictae.  Nam  ex  illis  posita  ex    qualitatihus    elementaribus  ad 

causantur   gravitas   et    levitas,    qute    sunt  temperlcm  quandam  redactis ;  nam  ex  illa- 

principia    inotus   elementorum,    et  ceterae  ruin  diversa  temperie  causatur  diversitas 


m\                       SKCIMiA    SKCCNM.K  —  IMIILdSdPIIIA   NATCICMJS 

iiii\li>niiii.    Cinlf    lorma    iiii.xli  necfssario  tiaiii,  ropaiatiir  iii  lustalo  ppr  solis  i)m|Hn- 

n'(|uint  tali'111   tciiiptTieiii  tiualitatiiiii  tam-  tpiitatiMn; — it  i  ct  in  (pif^libcl  mixlo  (it  rc- 

ipiaiii  pmpriam  ilispositioncm  ;   sitiis  vito  paratio  virliitis,  tpia*  |):itii'nilo  tlimimiitur, 

roiiiKi  siihslantialis  mi.\li.  ijnamiliii  tliiral  virltis  loi-iiuo   con^crvaiitis 

\\'l    (lic,    tpiotl    palliilnm    csl  ipiodilam  flcmcntoriim  mixtioncm.  —  de  Malo  (|.  ."), 

('ompositnm  cx  alho  cl  ni^no,  nt  ilicit  l'lii-  a.  5,  ad  (i  ct  7. 

losopliiis  (   10.   Meliiiiln/s.  texl.  2;];   I.    0,  Ad  quintiini  tlicendum,  tpiod  in  inixtis 

c.  7).  —  10.  Mi'l<iji/ii/s.\.  !l.  natura   csL   determinata   ad   nnuiii;   niixl.i 

A(l    lerlliiiii    iliccnilum,   ipiod    non    esl  cnimscinper  moventur  inotu  praedoiiiinanlis 

cailcm   ratio   roriiia'    mixli,  c(   Ibnna'  clc-  clemenli,  iil  ilictum  cst  (  art.  5  ). 
mcnlaris:  nam  inixtum  consta(cxcon(rariis 

(piali(a(il)us,  cuin  oinnia  clemcnta  ad  illiid  AUTICCKCS  VII 
produccndum    conciirranl,    ii(   dicdim    cs( 

(  in  c. );  scd  siiiifula  clcmcnta  noii  conslanl  itiu'.m    u.ww   possit   .MiXTrM  .K(^r.vi,E 

ex  coiitrariis  tpialitatibus,  scd  (pitjdlihct  lia-  AD  poNnrs. 
l)ct  (pialit;ilcin  uii:iin   simplicem   sibi  i>ro- 

priiiin,  uti,unisc;ilorcm,  tcrra  siccitatein,  aer  Videtur  (^uod  dari  po.ssit  inixtum  .'equa- 

liuiniilitat"!M,  ct  ;iipia  fri.uidilatem,  iit  dicit  lc  ad  pondus. 

Pliilo.s()plius(  -2.  de  Generat.  leit.  :2r3;  c.  .")).  1.  Dicit  eulin  Pliilosoplms  2.  de  Geitenil. 

—  2.  de  General.  I.  ;].  ( texl.  48;  c.  7  ),  quod  tune  gcneratur  niix- 

Ad   quartuni   dicendum,    quod  it;i  sunt  tum,  fpiando  ila  c.iliduin  eflicitur  fri.:,'idiiiii 

con(rari;e  (iuali(a(es  inniix(o,  sicu(snn(con-  (  et  e  con(ra  ),  ut  vcnlant  ad  raetrium  ;  si- 

traria  elementa  in  niundo  ;  et  sicut  contraria  vc,  nt  dicKur    1.  d^   Generat.  {tecl.  89; 

elemenla  non  se  invicem  corrumpunt,  (piia  c.  10),([uinlo    cleni3nta  potentiis  adje- 

conservantnrpervirtulcincorporis  c(Ples(is,  (pianlur  ;e|naliter;  sed  tunc  cst  iepialilas 

a  (pio  aclioncs  coruin  reiiulanlur;  il;i  coii-  ;ul  pondus:  ergo  dari  potest  mixtuin  X';|uale 

traria'  (puilitatcs  in  corporc  mixto  regulan-  ad  pondiis.  —  2.  de  Gsneral.  \.  8.             ' 

tnr  et  conservanlur(  ne  se  invicem  corruni-  2.  Proeterca,  datur  mixtum  m'igisc:iliiluni 

pant )  pcr  formam  substantialcm,  (|ua3  cst  quam  frigidum,  cl  rursum  aliud  quod  esti 

impressio  qiUTilam  corporis  ccElestis.  Niliil  nuigis  frigidum  quam  calidum,   ut  dictuni 

eniin  in  istis  inferioribus  agit  ad  specicm  cst  (  art.  prsejcJ.  ).  Ssd  ubi  datur  m.ijusetj 

nlsi  per  virlutcm  corporis  coelcstis.  Unde  niiuus,  ibi  datur  ;i?;|ualc.   Cuni  enim  hoc 

quamdin  forina  liabet  suumvigorem  ex  im-  slt  mcdium  intcr  duo  extrcma,   ;mteqiiani 

pressionc    corporis   cfielcstis ,    conscrvatur  materia  clementoruni  pervcuiat  ad  susce-: 

corpus  niixlum  in  esse;  et  iude  est,  qnod  ptioucinmagisculidi,debetsuscipereformam! 

corpus  coeleste  pcr  acccssum  et  recessum  Tqualisincaliditate.  Sic  enim  definitur  me- 

cansatgencralionemctcorruptiouem  inlstls  dium   a  Pliilosopho  (  .").  Phi/s.  texl.  2-2; 

inferiorihus,    ct   qnod  duraliones  oninium  c..S):«  in  quod    primo  aptum  uatum  es( 

corporum  iiiferioruiii  nicnsuran(ur  periodo  pervenirc  id,  qtiod  continue  inutatur  secnii- 

corpornm  c(]eles(iuin.  Unde  si  aliqua  forma  dum  naluram,  quam  in  uUiinum  (erniinuni 

cssc(,  cujus  vigor  sempcr  rcmaucrct  ex  im-  motus,  in  quem  mulatur  ».  Ergo  dari  potest 

pressione  suse  causge,  nun({uain  sequeretur  niixtum  iiequale  ad  pondus.  — .j.  Plnjs.  1. 5. 

corrnpdo  per  ac(ioncm  quali(a(uni  acdvarum  3.  Pra?{erea,  nbi  est  uuum  coutrarioruni, 

et  passivarum.  Similiter  sicut  agcntis  phy-  ibi  cst  et  aliud,  u(  dicitur  2.  de  Cxlo  (  text.\ 

sici  virtus,  licct  paliendo  diminuatur,  potest  1 8 ;  c.  3 ) ;  sed  iuTquali  conirarium  cst  aequa-; 

tameu  reparari;  uude  videmus  in  partibus  le,  ut  dicK  Pliilosophus  10.  Metaphijs.  text. 

univcrsi  reparationem  fieri  virtutis  activse  18;  1.  9.  c.  5) :  crgo  sicut  datur  mixtum  in- 

lier  hoc,  quod   clementa   calida,    quorum  lequale  adpondus(puta  qnod  cst  inagis  cali- 

//•/ns  dimiuiiitur  iu  liieme  per  solis  absen-  dum  quam  frigidum,  et  e  contra),  dabitnr 


I)K  CKNKriAT.  KT  ColUillT.  —  nC.KST.   \l.ll  MK  .MI\TI()NK  —  AllT.  Vll       i>()7 

('[i;iiiimixliiin;n|ii;il(';i(l  |)()ii(liis. —  l.dfCn-  ;iiiiiii;i',    (|ii;i'   imlinnil  c.iloiv  siciil   iiislni- 

(o\.\'2\'2.  ili'  ('i''l<>\-  '<■;   !'>•  Mi'liiJ>lii/'<.  I.  7.  iiiciilo,    iil   diciliir   -j.  ilr  Aiiiniu  (  /c/V.  \\  ; 

l.  I'r;i'l('n\'>,  (•oiilniii^ipossiiiit csso  siiinil  c.    i  ):   {'r>n)   iioii  csl  po.ssihilc  niixliim  ;i'- 

iiicodcm  siihjccto  iii  j-i^idii  rcinisso,  modo  (|ii;dc    ;id    poiidiis.   —  ;{,    Sriit.    disl.    Kl^ 

ijoM  c.\cc(l;iliii-  l;ililti(lo  octo   <^n':i(liiiiin,   iil  (|.  I,  ;t.  I,  ad  i. 

(liclmn  csl  (  siipi;i  (|.  .'1(1,  ;i.  S,  ;id  .">  );  scd  Hkspondko  nicK.NorM,  ({iiod  iinpo.-^>il(il(' 

111  mixlo  ;i'(pi;ili  :t(l  |)()iidiis  (hiiiliii'  liiijiis-  (.sl  ;iliipiod   mixliiin  cssc,  iii  (|iio  iiom  |)r;i>- 

iiiodi  co!ilr:iri;i:   cr^o   |)()l('sl    (hiii  mixliim  domiiicliir  :dlci'(iin  coiili-^irioiiim,  scd  oiii- 

;c(pi:il(' ;i(l  pondiis.  iii;i  sinl  ;('ipi;di:(  iii.ur:i(lii,  miiitisdc  c:iiisis: 

5.  Pr;i'l('i-o;j,  si  (hiliii'  mcnsnnilnm,  dchcl  cl  prinw  (inidciii,  (pii:i  ciiin  n:ilin-;i'  clcmcn- 

i't  (lai-i  incnsiii-;»  —  n:un  siinl  rcl;iliv;i,  iil  hircs  sc  li;il)i';inl  (pi;isi  m:it(3ri;ililcr  ;id  lor- 

ilicit  Pliilo.-^oi^lins  (  .').   Mfhiji/n/s.  lext.  :20;  iii;mi  inixli,  iion    po.ssct  mixliim  coiisc^pii 

I.  i,  c.  I")  );  i-clativoriim  ^iiilcm  propriiim  iin;iin    roiin^iin    simplicilcr,    iiisi   clcmciihi 

['sl,  (piod  sinl  siiiitil  nalnra,  ;il(pi(!  adoo  si  afrgn^^fanMiliir  iii   tiiiiim,   lioc  modo,  (piod 

iiiiinn  cst,  ;ill('rnm  sil,  iit  dicliiin  cst  (  in  niiiim  sit  fornudc  cl  priudomiiwins;  —  xc- 

hojiica  (j.  I."},  ;i.  K^  ) — ;  .scd  incnsnr:»  oin-  cundo,  (pii;i  ;ul  mixlioncm  cxiijiliir  clcmcn- 

niinn  iii;c((ti:iliiim  cst  ;c(pialc  :   crj^^o  ciiin  loriim  ;illci-ati(),  (puiiii  cssc  noii  conliiii^^cn^t, 

iciiliir  mixla  iii;i'(pi;di;i  ad  poiidns  (  nt  i)cr  si     poncrcntiir     coriim    a'f[n;il('s    virliilcs 

^c  nianilcsliim  csl  ),(l('bcnt  cli;im  daii  inixhi  (oporlcl  ciiiin  (piod  virltis  allcr;inlis  viilii- 

ctpiali;!  ;i(l  |)oiidiis.  —  ;").  Mclujilii/s.  1.  17.  tcm  ;illci-ali  cxccthit,  (piod  cssc  noii  iiolcsl, 

().  Priclcrca,    dicit  Pliilosophiis  (  2.   ilc  si  miscihiliiim   pulcntiic  ad;c(piciiliir  ;  n;iin 

'icncnit.  tcxt.   18:  c.  7),  (piod  liiiic  ^cuc-  tanla  cssct  virtns  rcsistcndi,  (iii:iiil;i  csl  vir- 

';ilur  mi.xtiim,  (pnindo  iiniim  miscihilc  iioii  liis  ad  a.iicndiim,  cl  il;i  iicc  aji;crcnt  ncc  p;i- 

'xccdit    allcrnm    iicc    illi    pnudoininatiir  ;  tcrcnliir    ;i(l    iiiviccm    );    —    terlio,    (pii;i 

^cd  nisi  dctnr  mixltim  ;i(l  pondiis,  scmpcr  iiiilltim  lociiiii  iniliiralcm  liahcrcl,  si  luilhim 

iiitnn    clcmciittim    |)i';cdomin;il)iliir  ;illci'i,  in  co   clcincntiim    pricdominarctur,   cl   ihi 

llti(l(|iic    in   virltilc    cxccdct:   criio    (hiliir  ncc   motiiiu   n:iliii':dciu;  in  qno  dcliccrct  a 

iiixtmn  ;c(|ii;ilc  :ul  pondns.  — 2.  ilc  (jcne-  propriclalc  corporis  nalnralis;  —  qunrlo, 

•(//.1.8.  (pii:i  in  aniniatis  spccialitcrcalorcst  instrn- 

7.  Pia'tcrca,  corporis  luuu;ini  lcmpcrics  mcnliuu  aiiiuui';  iindc  oportct  calorcm  i)i-;c- 

tplima  cst,  sictit   philosophi  tradiint;  scd  dominari,   ut  dictiuu  cst  (  arij^.  2  Seil  roii- 

itijusmodi  tcmpcrics  uon  cssct  opliuKi  ct  //■//);  etsic  oportct  (piod  iu  (piolihcl  luixlo 

'xciMlcns    lcmpcricm   cclcroruiu    omuiiim  taudcm  sciiuaturcorruplio; — ij ii i nlo,  qyna 

iiiiinaruim,  uisi  cssct  ;ci|u:dis  ad  pondiis:  si  clciucnla  concnrrunt  a(l;r;pi;ilis  potcntiis 

'i'}10  dalur  mixluin  ;v(|iialc  ad  pondns.  —  cl  virtiilihns,  nonm.igisinixliim,  cx  clcmen- 

).   Senl.  dist.   1(1,   ([.  1,  :t.   I,  arg.  4;   2.  toriimcorruplione  producluin,  incliiiarclnr 

/('  Anima  1.  8.  sursuin  (piaiu  dcorsum  (  vcl  ad  ali([uaiu 

Sed  contru:  I.  Philosophus  dicit  (  I.  ile  aliaiu  loci  dilVcrculiain  ),  cuiu  utilltiin  sil  in 

^'11'htcxt.  l;c.2),  (piod  mixltiin  movctnr  ipso  praMloiuinans  clcmcntoriuu;  —  scxto, 

nolu    clcmcnli   praHloiuiuautis  ;    sed    uhi  (piia  iude  sci|uci-clur  (piod  quilihet  inotiis 

ira\lominatur  unuiu  cleiuentum,  uon  po-  scctiudiim    tiipliun    csset   in:igis   violenlus 

cst  csse  inixtio  ;rqtialis  ad  poudus:  ergo  (luain  n;ituralis;  ct  simililer  cst  dti    loco; 

1011  (lalur  tale  inixtuin,  ucc  dari  potesl.—  —  paslrenia,  qnia  sc  pieretnr   quod  oinuis 

I.  (/(•  Civlo  1.  ,-];  2.  de  Aninia  1.  8.  luixtio    c.^sct    uua,  ct  it:i  cx  similihus  in 

2.  Pr;cterea,  luixtio  fieri  uou  potcst,  uisi  (|uanlitate  ctqualitate  cssentc.iro  et  ossa  et 

nuimconlniriumagat  iu  alternm  dominaus  hipis  et  cetera  inixta  ;  qiiod  est  impossihile. 

ul  niedium  rcduccndo,  altcro  rcsistcnte;  — Unde  manitestuin  est,quo;l  non  est  pos- 

M  praKMpue  lioc  oportet  in  corpore  Imiuaiio,  sihile  dari  mixtuni  avinale  ad  pondus.  — 

jnod  calor  doiuinelur  propter  operationes  3.  Senl.  dist.  I(),  q.  1,  a.  l,ad  i;  2.  Sent. 


208  SECINDA  SFXUND/E  —  PIIILOSOI^IIIA  NATLRAMS 

dist.  r.>,  t|.  I,  ;».  ''-,  ;nJ  ^;    '•  ^^*^  Ocnentt.  leiit  (jualitatns    in  ;e(iuali  poiKJere,  ut  di 

1.  •:>5;  -ia  ±iV,  ((.   179,  a.  2,  ad  2,  ubi  v.  ctum  (?st  (  in  c.  ).  | 

Cajetiinuni.  Ad  7i</n/«m(licenduin,  (iu(jd  mcnsuraes 

Ad  prinntm  eryo  dicendum,  (luod  sen-  diiplcx:  n!alis,et  secundumappreliension^iii 

sus  rMiilosoplii   iiti()lji(iiie   est :  (piod   ({nia  taiitum;  inixtuni  [ctpialead  jjondus  est  menl 

omnis  niixtio  iiaturalis  est  pioptcr  niixtio-  sura  secundnm  apiircliensioncm,  nonauteri 

nem,  ne(pie  reipiiiitur  In  mixlo  omnimoda  realis ;  nain,    ut  dictum  est,    iinp(jssi|jili 

cT(piaIilas  virtutum   et  i)Olcntiarum  (pKjad  est  Ude  inixtum  sccundum  rem,  licet  n(ji 

intcnsionem  ;    ne^iue    re(iuiiitur   aupialitas  secundum  apprelicnsionem.  —  la,  (\.  10 

(piantitatisipsorummisciljiliuin^scd  lantum  a.  2,  ad  S. 

rctpiiiitiir  aMpKilitas  proportionis,  (piam  po-         Ad  serlnm  dicendum    quod  tunc  geneni 

stulat  loriiia  niixli  i,rcncraiidi,  propter  ({uain  tur  mixtum,  quando  unum  elementum  noi 

est  mixtio.  —  I.  dc  Genentt.  I.  2.5.  est  omnino  actu,  nec  per  excessum  praedfj 

Ad  secitndum  diccndiim,  quod  repugnat  minatur  alteri.  Cum  quo  tamen  stat,  quo( 

dari  mixtuni  aHpiale  in  calore  et  frigiditatc  in   niixto  oportet  unum  elementum  alter 

et  relitpiis  (lualitalibus,  ob  rationes  allatas  pra^dominare,  ut  dictum  est  ( in  c.  ).  — 2 

(  in  c.  ).  Nam  licet    in  simplicibus  valeat  de  Generat.  l.  8.  8^ 

conse^iuentia:  «  si  datur  major  calor  et  mi-         Ad  septimum  dicendum,  quod  licet  cor 

nor,  dabitur  et  a^qualis  » ;  non  tainen  valet  pus  Iiumanum  sit  valde  temperatum,  noi 

in  compositis.  Non  enim,  si  datur  in  com-  tamen  ita,  ut  sit  a^quale  ad  pondus,  Quoi 

plcxione  calor  intensior  et  remissior,  dabitur  patet,  quia  in  eo  debet  dominari  calor  prop 

le^pialis  cum  conlrario  ;  quia  lioc  inipeditur  ter  operationes  animse,  qua?  indigeiit  calor 

noii  ob  ipsum  calorem  soluin,  sed  ob  natu-  sicut  instrumento.  Est  tamen  ejus  comple 

ram  et  modum  mixtionis^    ut   dictum  est  xio  vicina   temperamento  ad  poiidus.   - 

(  in  c.  ),  cui  illiid  repugnat.  Cum  quo  tamen  stat,  quod  quoad  actun 

Ad  lertiiim  dicendum,  quod  sequale  et  odorandi,  ut  Philosophus  dicit  2.  de  Animi 

inaequale  non  sunt  vere  contraria,  ut  docet  cap.  de  odore{text.  92  sqq;  c.  9) ,  hoino  noi 

Philosophus  ( 10.  Metaphys.  text.  19;  I.  9,  habetbonumsensumodoratus,  qui  perspica 

c.  5).  Si  enim  sumantur  a^quale  et  inrequa-  citer  et  per  certitudinem  cognoscitsuumob 

le  formaliter,  opponuntur  inter  se  relative  ;  jectum;  sedhabet  illum  pejorem  multis  alii 

sivero  siimantur  materialiter  pro  eo,  quod  animalibus.  Cujus  ratio  .est,  quia  cum  iii 

est  magnum  vel  parvum,  tunc  ajqualc  op-  strumentumsensusdebeatesse  proportiona 

ponitur  magno  et  parvo,  atque  adeo  inaequa-  tum  suo  sensibili,  sicut  odor  causatur  e: 

li  privative  :  aequale  enim  est,  quod  neque  calido  et  sicco,  ita  ad   bonitatem  instru 

magnum  neque  parvum  est,  aptum  tamen  menti  odoratus  exigitur  victoria  calidi  e 

est  esse  aut  magnum  aut  parvum.  Unde  ge-  sicci.  Homo  autem  habet  cerebrum,  iu  cu 

quale  opponitur  ambobus  ut  negatio  priva-  jus  vicino  positum  est  instrumentum  olfa 

tiva.    Propositio   autem  allata  in  objecto,  ctus,    majus    omnibus    aliis    animalibus 

veratantumestdeveriscoiitrariis,cujusmodi  secundum   proportionem  sui   corporis,  u 

sunt  qualitates  elcmentorum,   ut  patet  ex  V\\\\oso]i\m?,(\\di^.dePart.Animal.  (c.  7) 

Philosopho  11.  ibi  cit.  —  iO.  Metaphys.l.l.  Unde  cum  cerebrum  sit  humidum  et  frigi 

Ad  quarlum   dicendum,  quod  licet  non  dum  in  se  consideratum,  impeditur  in  ho 

repugnet  qualitatibus,  esse  simul  in  eodem  mine  bonitas  olfactus;  et  propter  hoc  pravi 

subjecto  secundum  gradus  aequales,  si  ipsae  odorat  homo,  et  nihil  odorabilium  percipit 

qualitates  spectentur  et  latitudo  subjecti ;  nisi  quod  est  secundum  quandam  excelleu 

repugnat  tamen  simul  esse  in  mixto  specta-  tiam  inducens  delectationemvel  contrarium ; 

ta  natura  ipsius  mixti  et  mixtionis  per  or-  quod  contingit  propter  sensum,   qui  noi| 

dinem  ad  mixtum:  quia  non  ita  possunt  est  perspicax  ad  certitudinaliter  scienduu 

^elementa  convenire  ad  mixtioiiem,  ut  resul-  de  suo  objecto.  Unde  rationabile  est,  quoc 


f)K  r.KNKHAT.  KT  CORUIMT.  —  Ol.KST.  XLII  l»i:  MIXTIONK  —  AIlT.  VII  2()9 

hDniimmiKMMUis  sic  se  liiibrat  ;i(l  pcrcipini-  (lc  iciiKdiiiii  ;il)  ilhi  liMnporio,  qiiiPnMpiirihir 

(jos  oiloics,   siciit  sc  li;il»('iit  ;iiiiiii;ili;i   li;i-  ;i(l  or^iiiiimi  visiis;  il;i  {>[  lioiniiics  iioii  li;i- 

|)Ciili;i  (liiros  ()Ciilos(  iil  lociisla'  (>t  (|iii(l;iiii  l)t';iiil  ilhiii  lciiiijcriciii,   (|ii;i'   rc(piiiiliir  ;i(l 

pisccs   )    ;i(l     i)orci|)icii(lus    colorcs,    ipios  opruiniiii  sciisiiiii   oHacliis,    (pii;i    iiiiiiiriiiii 

proptcr    (l('l)ilit:il(Mii    visiis  c\  iiicplitiKliiic  Inihciil  ()r<!;iiiiiiii  iii;i^is  liiiiiiidiiiii  (pi:iiii  sio 

()r^':iiiin()n  pcrcipiiiiit  iiisi  in(pi;i(l;iiii  cxccl-  ciiiii,    ciiiii    l;iiiicii    illiitl    li;il)crc   dclxMTnt 

lcnli;i,  proiit  cx  cis  iii^critiir  illis   ;ili(piis  iii;i,iiis  sictMim  jiixhi  pro|)()rtioii('in  c;ili(li  cl 

lciTur  vd  ojiis  coiilnuiiim.  rndc  lil,  ul  sic-  sicci,  cx  (piihus  c:ius:iliir  odor.  —  :{.  Svnt. 

ut  luijiisiuodi    ;mim;ili;i    iioii  li;ibcnl  or*?;i-  dist,   It),  ([.   I,  ;i.   I,  ;id  i;  -J.  ile  GeiwratA. 

nuiuvisus  tcinpcratuni  ad  poiidiis,  scd  val-  8;  "1.  dc  Aninui  I.   I!). 


Summ;e  Philos.  iii  —  14. 


IN  MBRUM   SECUNDUM 


I)E  GENERATFONE  ET  CORRUPTIONE 


Post  (•oiisKloratioiiciii  de  gcneratione  et 
coiTuptione  in  coninmni  se(jiiitui'  conside- 
ranclnin  de  iieneratione  et  comiptione  cor- 
poruin  nafnraliuni  iii  i)articulari ;  eAprimum 
(piideni  de  generatione  eleinentoruni,  (juia 
oiiines  substantiie,  quce  generantur  et  cor- 
runipuntur,  non  sunt  sine  istissenslbilihus 
corporibus;  deiitde  dc  generatione  alioruni 
corporuni  naturaliuin.  Dc  elementis  autein 
priinuin  agenius  in  communi,  deinde    in 
purticulari.  Ouinque  anteni  considerabimus 
de  eleinentisin  communi:  numerum,  quid- 
ditatem,  quanlitatem,  qualitates,  et  mutuam 
illorum  generationcm  et  corruptionem.  — 
2.  de  Generat.  I.  1. 


QU.^ST.  XLTir  —  PARS  PRIOR 

DE  NUMERO  ELEMENTORUM. 

CIRCA    PRIMUM   QU.ERITUR: 

Utrum  elementa  sint  quatuor. 
ARTICULUS 

UTRUM  ELEMENTA  SIKT  QUATUOR. 

Videtur  quod  elementa  sint  plura  quam 
quatuor. 

I .  Philosoplms  eiiim  ( I .  de  C(pAo  tcxt.  91 ; 
c.  8)  numerat  ccelum  inter  elementa;  sed 
praeter  coelum  sunt  alia  quatuor  corpora, 
qucTdicunturelementa,  nimirum  ignis,  aer' 
aquaet  terra:  ergoelementa  suntpluraquam' 
quatuor.  — I.  de  Coelo  \.  18. 
'  2.  Proeterea,  lot  sunt  elementa,  quot  con- 


jtigationos  quatuor  primarum  qualitatum 
ul  dicilur  2.  de  Generat.  {leii.  10;  c.  .3);  scii 
sex  sunt  combinationes  possibiles.  Ciim 
enim  in  eodem  siibjecto  possint  esse  duo 
contraria  remissa  (  ut  dicfum  est  supra 
q.  3(1,  a.  8;,  dahunturlue  duccconjugationes 
calidi  et  frigidi  et  humidi  et  sicci,  prseter 
alias  quatuor:  calidi  et  sicci,  calidi  et  hu- 
midi,  frigidi  et  sicci,  frigidi  et  humidi.  — 
2.  de  Generat.  I.  3. 

3.  Pneterea,  numerus  elementorum  di- 
gnoscitur  ex  motibus  simplicibus,  ut  patet 
ex  Philosopho  i.  de  Coelo{sL  text.  8  ;  c.  2); 
sed  isti  motus  simplices  snnt  plures  quam  ; 
quatuor  (sicut  enim  motus  simplices  sunt 
motus  sursum  et  deorsum,  ita  et  motus  qui 
dextrorsum  vel  sinistrorsum  et  qui  ante  et ! 
qui  retro):  sunt  ergo  elementa  plura  quam 
quatuor.  —  \.  de  Caelo  I.  4. 

Videturquodelementa  smt paucioraqnm 
quatuor. 

4.  Dicit  enim  Philosoplms  (1.  de  Coelo 
text.  91;  c.  8),  quod  tria  sunt  elemciita 
corporea ;  ergo  sunt  pauciora  quam  quatuor. 
—  1.  deCmlo  I.  18. 

5.  Pra?terea,  ex  numero  locorum  colllgit 
Philosophus  numerum  elementorum  \.  de 
Ccclo  ( texl.  cit. ) ;  sed  duo  tantuin  suntloca, 
ut  dicitur^6«V/emet  ^.deGenerat.{text.  22; 
c.  3),  sursum  et  deorsum;  nam locus circa 
medium  convenit  corpori  coelesti :  ergo  idem 
quod  prius.  —  Ibid.  et  2.  de  Generat  I.  3. 

6.  Pra3terea,  non  datur  elementum  ignis. 
Neque  enim  hujusmodi  elementum  est  vel 
ignis  noster  existens  in  his  inferioribus,  vel 
corpus  existens  in  concavo  lunae.  Non  ignis 
noster,  quia  est  mixtum,  ut  dicit  Pliiloso- 
phus(2.  de  Generat.  text.  20;  c.  3).  Nequeille 


K  GKNKUAT.  KT  r.OIUU  l'T.  —  OU.   \MI 

iirxisl(MT(liciliiriiu"(>iic;iV()liiii;i': — jn-iino, 
iii;i  illc  11(111  csl  {'UMiiciiluin,  ul  dicit  Pliilo- 
ipliiis  I.  Mcleorol.  c.  A  (:]);  —  sccuiido,  (|iii;i 
■bcrcl  :i(l  mixlioiiom  conciirrcrc ;  sunl  ciiiiii 
cmciila  priiicipi;!  inixlorum;  pnclcrca  dc- 
iTcl  luccrc  (n;iin  li;il)cl  ijiiiis  in  siia  nalu- 
1  ImiMMi),  cl  (lcl)crct  essc  aclivior  ccliM-is 
cmcnlis,  (|uia  (|ii;inlo  j^liis  1i;iI)(miI  cl^MiKMila 
i'  spccic,  iil  li;il)cl  ii^Miis,  l;iiilo  iilus  Ii;iI)Ciil 
c  virliitc  a<,'cn(li;  ct  (iiiia  c1(M1i(miI;i  (pninlo 
mlsiihliliora,  lanto  in;ijor;i  siiiil  s(>cuii(liiin 
iiaiilil;ilcin,  (jiia'  jiiv;it  ad  Ji.ucndum,  iiaiii 
1  m;ijorc  (ju;inlil;ilc  cst  iiuijor  virlus,  iit 
iriliir8. /V///.s-.(/c,W.80cl  81  ;  c.  10).  S(m1 
iliil  pi"cdicloruiii  illi  i<;ni  convcnit.  Non 
iiidcm  primiiiii,  (piia  Yiolciilcr  c  c(p1o  vq- 
i'(Icrct  (  nt  dicluin  cst  supr;i  ([.  i^,  a.  l  ) 
il  mixla  in  tcrra  prodiiccMida,  cuin  ibi  iia- 
iralilcr  niancat;  luniuc  secuiHliun,  cpiia 
idcrctur  a  iiobis,  cum  objcctuiii  visus  sit 
loidmn;  nc{|iic  lciiium,  quia,  cum  ([iiaiili- 
ilc  supcrcf  aliiiua  clcmcnta,  sua  aclivilalc 
hi  cousiimcrct.  Krgo  non  dalur  ignis,  riui 
it  clcmciilum;  cl  ila  crunl  pauciora.  — 
.  de  Generiif.  I.  .i;  1.  Meleorol.  I.  4;  I.  de 
tcneral.  I.  I;  Opusc.  51;  Tahula  Aurea 
oce  «clcmcufum»  n.  20,  21. 

7.  Pnvtcrea,  elcmcnla  sunt  loca  natura- 
a  mixtorum,  iil  p;ilct  cx  Pliilosoplio  2. 
'e  Generat.  {lext.  Ad;  c.  8),  ct  ila  in  cis 
rKpia  aiiimalia  viviinf ;  scd  in  ignc  non  po- 
ist  aruiuod  animal  vivcrc,  sicut  ncqiic  gc- 
|crari,  ut  dicilur  2.  de  Gencral.  {text.  21; 
.  8):  crgo  ignis  non  est  clcmcntum.  —  2. 
t'  Generaf.  \.  8  ct  :]. 

8.  PivTfcrca,  nuUum  clemcntum  b:ibef 
iporeni.  Sapor  cniiii  cst  passio  inixtorum, 
;im  causctur  ex  actioiic  priiiiariarum  (pia- 
latiini:  sicut  ct  odor,  cldurum  ct  mollect 
iia,  quae  dctcrminaiilur  in  4.  Meleorol.  c.  5 
(■) ;  sed aiiua  est  sapida,  scnlitur  cniin  diilcis 
ilamara,  ul  dicit  Philosophus  {^.deAni- 
a  tejrt.  101;  c.  10):  ergo  non  datur  elc- 
entum  aqua\  —2.  Sent.  dist.  18,  q.  2, 
3,ad2;  i.  Meteorol.  1.  7;2.  dcAnima  1.21. 

9.  Pi\Ttcrea,  tot  sunt  clcmcnfa,  quol  prin- 
pia  moliva;  ha^c  enim  sunt  diHcrcntiiTe 
emenlorum,  ut  dicit  Philosopluis  (i.  de 
oelo  text.  20;  c.  4);  scd  principia  inotiva 


I  liK  .Nf.MKHO  KKK.MKNT.  —  \\{T.  1     211 

siiiil  diio  biiiliim,  gr;ivit;is  ct  Icvilas,  cx 
codiMii  (ihidcm  IcjI.  ;!.')  ct  ;{ll;  c.  \  ct  ."»): 
crgo  clcmciita  sunt  p;iiicior:i  (iu:im  qii^iluor, 
—  i.  dc  Cirlo\.  :],  4,.^). 

10.  Pr;ctcrca,  dicil  Pbilo.sophiis  (2.  dc 
Geiierat.  te.rt.  :{.'»;  c.  ."> ),  (piod  ignis,  acr, 
aiiuact  tciTa;i(liiivic{Mii  tr;iiisiiiiil:iiilur,  (pii:! 
(Iil]cniiil  iii  :dl)('diiic  cl  nigrcdinc,  (|iKcsiint 
coiilinii;i;  ('()iilr;iri;i  ;iu1(Mii:i(I  iiiviccm  tnins- 
iniif;iiifiir;  sed  albcdo  ct  nigredo  non  coii- 
vcniunt  corporibiis  simplicibiis,  scd  niixtis: 
crgo  iion  danliir  iill:i  corpora  siiiiplici;i, 
([u;i'  siiit  clciiiciila.  —  2.  de  Generat.  I.  0. 

Sed  conlra:  Philosophiis  2.  de  Gcneral. 
{texl.  10;  c.  :]),  1.  de  Caio  (a  lexl.  2.']; 
c.  3),  .3.  de  Co-lo  {lcxt.  42;  c.  ."i)  ct  4. 
de  Caio  {lexl.  "11  et  30;  c.  4  cl  ."))  docet, 
clemcnla  quatuor  esse  ncc  plura  iicc  pau- 
ciora.  —  2.  de  Gcneral.  1.  ."};  I.  de  Caio 
1.  8;  .-].  de  Caio  1.  9;  4.  dedelo  \.  :\. 

Hkspo.ndko  Dicii.NDUM,  quod  elemenla 
sunt  t;uituiii  (puituor.  Qnoi]  potcst  esse  ina- 
nilcstum  cx  (imiliior:  —  ct  primo,  ex  pos- 
sibili  coiiibiii;ifioii(MiuaiUor(iiialitafuiu.  Cuin 
eniiu  scusu  ipso  pafcaf,(lari  quatiior  quali- 
tates  tangibilcs,  pula  calorem,  IVigiis,  liu- 
morein  et  siccilatem;  et  lue  tantuin  sint 
qualilales  prini;o  (quia  ad  has  rcducuntur 
omnes  alia3),  et  sint  activa3  et  passiva},  ut 
patet  ex  earum  dcrmitionibus,  ut  docet  Plii- 
losophus  (2.  de  General.  ;i  lcrl.  8;  c.  2); 
oportet  illas  esse  priiicipia  primorum  cor- 
porum,  scilicet  elcinentoruui.  Quof  ergo 
inodis  possibiles  erunt  coiiibiii;ifioiics  prai- 
dictarum  qiialifalum,  tot  cruiit  clcmciita; 
iu  uuoquoque  euiin  clcmenlo  duas  (iualif:i- 
tcs  incsse,  scnsu  ipso  manircsluin  csl.  Kx 
sex  autein  combiiialiouibus  (calido  frigido, 
liumido  sicco,  calido  sicco,  calido  liumido, 
frigido  sicco,  frigido  liumido)  dua3  priina^ 
natunditcrimpossibilessunt;  contraria  cnini 
in  codcni  snlijccto  esse  naturalilcr  impos- 
sibilo  est.  Vc/ eiiim  aniba3  qualitates  erunt 
in  summo  graduet  intcnso;  vel  una  in  gni- 
du  intcnsoet  altera  iurcmisso;  vel  utra^iue 
in  rcmisso.  Primuin  dici  non  potest,  nec 
similitcr  secundum,  quia  sic  excedcrctur 
latitudo  siibjccti,  qun?  cujusque  contraricfa- 
lis  octo  tautuiu  gradus  recipere  potest,  ut 


.j,.j  SFXrNOA  SKCrND.K  -  PIIILOSUPIIIA  NATLlULlS 

italcl   oxporiiMitia;   (iiiaiiliiiii  fiiiiii    caloris  jri';7<o,  ex  (iiialilatiljus  motivis.  Nain  lia? 

riripil  a(|iia  alj  i^^iu',  tantuin  Irijioris  (lciMM-  sunl    (inatuor:    (lUceilain    enim    moventur 

dit,  (luia  unum  (•ontraiiuin  cxpeHil  altciuin  siirsum  simjjliciter,  ut  i.unis;  (iiuiMlain  venj 

lorinalitcr  a  sul)jeel(j,  ut  (licluin  csl  (supra  (leorsumsiini)lieiler,  ul  terra;  quuidam  vero 

(I.  ;l(»,   a.  S  );  unile  coulraria  tantuin  iii  sursum  secundiim  (luid,  ul  aer;  qua-dam 

jfiadu  remisso  possunl  esse  in  eodem  sub-  deorsum  secunduin  quid,  ut  a^pja.  Quorum 

jecto,  ut  dictum  est  cum  cominuni  riiilo-  (lualitates  non  suut  comijositie  ex  gravitate 

soplitjruin  senlentia.  Ne^iue  teiiiuni,  (piia  et  levitute  sinipliciter,  (piia  tuuc  oporliiret, 

cuuKiualilates  activicet  passivjesint  pcrse  quod  ipsa    essent  corpora    composita    ex 

elemenlorum    accideulia,  oportet   qu(jd  a  dutjbus  extremis,  et   sic  essent  mixta,  el 

principiisessenlialibuscauseutur;nnde  iiou  non  corpora   siinplicia;  unde    sequeretur, 

potest  esse,  (luod  priucipiis    esseutialibus  quod  velocius  moveretur  deorsuin  multuin 

manenlibus  iu  elemeulis  qualitales  deficiant  aeris,  quam  paruin  aqua?,  et  ita  iucideremus 

et  sint  remissie  nisi  pcr  violeiitiam,  (piod  iuopinionem  Parnienidis  assereutis  duo  taii- 

non  potest  esse  diuturnuin.  —  Ilcliquie  vero  tuni  elementa  esse,  ignem  scilicet  elterram; 

(juatuor  combinationes  sunt  naturaliterpos-  aerem  enim  et  aquam  dicit  esse  mixta  ex 

sibiles,  ut  patet  ex  his,  qua)  apparent  in  extremis;  quem  confutat  Philosophus  2.  (/<? 

siinplicibuscorporibus,sciIicetiuigiie,  aere,  General  {text.   18;   c.  3).  —   4.  de  Ccelo 

•M\ua  et  terra.  Ignis  enimcalidus  est  et  sic-  I.  3;  :2.  de  Generat.  I.  3. 

cus,  et  ita  conslitnitur  per  terliam  coinbi-  Postremopaiet  sensu,dari  aquani  et  tor- 

nationem;  aercalidus  et  humidus  perquar-  ram  ;  locus  autem  medius  iuter  coelum  et 

tam;  aqua  frigida  et  humida  per  quinlam;  globum  terree  nou  potest  repleri  solo  aere, 

terra  frigida  et  sicca  per  sextam.  —  2.  de  quia  siue  proportione  superaret  alia  duo 

Gcnerat.  1.  2  et  5;  de  Pot.  q.  5,  a.  7,  c.  elementa,   ut  docct   Philosophus  (  \.  Me- 

Sccinido,  ox  mixtorum  composilioiK^  et  teorol.c.o).  —  Undemauifestum,  est,  quod 

resolutionc.  Cum  enim  elementa  sint  priu-  elementanec  sunt  plura  nec  pauciora  quam 

cipiacomponeutia  et  cor.stitutivamixtorum,  quatuor.  —  1.  Meleor.  1,  3. 

tot  sunt  elemenla,  quotnecessc  est  ad  per-  Ad  priniuni  ergo  diceudum,  quod  Philo- 

fectam  mixtorum  generationem  concurrere,  sophus  coelum  inter  elementa  computavit. 

ot  Inquot  mixtaper  corruptionem  mo/<'i<)i-  cum  tameu  elementum  sit  «  ex  quo  compo- 

tur  (quod  cnim  est  ultimum  iu  resolutio-  nitur  res  »,  ut  diciturS.  Metaphys.{text.  4: 

ne,  est  primuin  in  compositione).  Omnia  '1.  .4,  c.  3);  quia  licet  calum  non  veniat  ii 

vero  mixta  perfecta,  ut  dictum  cst  (supra  compositionem  corporis  mixti,  venit  tamei 

q.  4-2,  a.  3),  ^\m[  composita  q\  quatuorcor-  in  compositionemtotius  universiquasi  quae^ 

poribus   simplicibus,   puta  ex  igne,  acre,  dam  pars  cjus.  —  1.  de  C<xlo  I.  18. 

aqua,  terra;  dcbcnt  cnim  cssc  terra  ctaqua,  \el  dic,  quod  Philosophus  clcmenta larg( 

quia  ha?c  duo  dant  corpulentiam,  continui-  nominatqutecumqucsimphciacorpora,  qua 

tatem  et  consistcnfiam  mixtis,  et  cx  his  fit  quidem  vocat  corporalia  elementa,  ad  dilTe 

incrassalio;  dcbcut  pi\Ttcrea  cssc  alia  duo,  rcntiammateria^primjE,  quseestclementum 

ignis  et  aer,  quiaomnc  contrariumaltcratur  non  tamcn  corporale,  sed  absque  omni  for 

a  suo  contrario,  etquia,  nisi  refrangerentur  ma,  prout  in  se  consideratur.  — Ibid. 

ab  illis,  in  omni  mixto  praedominarentur  Ad  secundum    dicendum,  quod  tanlurj 

terra  et  aqua,  cum  tameu  in  multis  praedo-  quatuor  sunt  possibiles  combinationes  qua 

minentur  aer  ct  ignis.  —  Similitcr  ct  in  tuor  qualitatum,  ut  diclum  est. 

iKccquatuorcorporamixtuinmo/tvV^^r,  cum  Ad  tertium  diccndum,  quod  cum  corpo 

resolvatur  in  ca,  quse  maximc  similia  sunt  rasimplicia  sintcssentiales  et  primK  parte 

pnedictis  clemcntis,  in  qusp  dcinde  illa  ul-  univcrsi,   oportet   quod   motus  siinplices 

timo  rcsolvunlur.  —  5.  Mctaphijs.l.  i  (3);  qui  suut  naturales  corporibus  simplicibus 

'2.  de  Generat.  1.  8.  attcndantur  sccundum  conditionem  univei 


DK  GKNKMAT.  KT  COIUUTT.  —  Ol'.   W. 

si;  qiiml  ciim  sil  s|)li;i;ri(iim,  opoilcl  (|ii()(I 
iiiotiis  cjiis  ;ill(Mi(laliii'  \wv  ('omp^HMlioiicm 
:i(|  nicdiiim,  •jiifxl  csl  immobilc,  (|iii;iomiiis 
iiioliis  rim(l;iliir  sii|)r;i  :ili(iiio(l  imiiioi)il(',  iil 
(licilur  iii  lil).  '/''  Molit  Aiiinuilium.  Kl  idco 
oporlcl  osso  soliim  Ircs  moliis  simpliccs, 
seciiiKliim  (livcrsns  li;il)ilii(Iiiics;i(l  mcdiiim, 
ciim  sciliccl  (lui  esl  k  incdio,  el  ciim  (iiii 
esl  («I  mcdiiiin,  el  eiiin  (|ul  cst  circa  inc- 
(liiiiii.  Dexlriimiiiilcm  el  sinislriim,  aiil  ;iii- 
le  et  relro  considcmntiir  iii  ;iniin;ilil)iis,  v\ 
iion  iii  lolo  imivcrso,  nisi  secundimi  (|ii()d 
poniiiitur  in  cado,  iil  diciliir  2.  de  Cwlo 
[IcjI.  7;  c.i2);  et  seciindiim  liocmoluscir- 
uhiris  ccell  cst  secundiim  dextiiim  et  sinl- 
jilnini,  ;inle  el  relro.  —  \.  de  Cuslo  1.  i. 

Aihptarmm  dicendiim,  (iiiod  Philosoplms 
.  c.  ln;i  eleincnt;i  iuiiner;il,  puta  cddiiin, 
eriam,  et  ipiod  inteniKMlium  est,  dc  (pio 
lanupiani  dc  uno  elemeulo  lo(iuilur;  (Hi;im- 
jiiam  staliin  siibdil  (indicans,  lioc  inlerme- 
liiim  esse  divideudiiui  in  tria  elcuienl;i:  iu 
itiiiem,  aerein  el  a(iii;im ),  (piod  post(M'iiis 
id  (^st  in  .i.  et  4.  dc  Cirlo)  dicetiir,  (|u;i* 
uuil  din'cieutia}istius  medii;  dividitiir  enim 
n  ij,Micin,  aerem  et  ;i(iu;im,  qu.T  levis  est 
>er  respecliim  ad  lenani.  —  1.  de  Coilo 
.18. 

Ad  qninlum  dicendiini,  quod  locus  a 
7)t'(//o  diiplexcst,  sicutet  locuso</  mcdium, 
\\  palet  ex  Pliilosoplio  (,"].  ct  i.  de  Coclo). 
—  ±.  de  Gcnerat.  1.  3. 

Ad  scxlum  diccndum  primo,  dari  elemeu- 
iiin  iguis  in  niundo.  Ouod  mulliplicitcr  pro- 
);iri  potest:  c\primo  (iuidem,quia  sinnum 
"oiilrarium  est  in  natiira,  ut  dicitur  "2.  de 
'Arlo  {lcji.  18;  c.  :)),  debet  dari  el  ariiid, 
^i  pricsertim  illiid  cst  activum  ct  passivum; 
latur  aulem  elementum  Iri^idum  et  liumi- 
iliim,  quod  est  acpia:  ergo  et  debet  dari 
Memenlum  calidum  et  siccum,  quod  est 
giiis.  Secundo,  siniiliter  datur  corpus  gni- 
^issimum,  quod  est  terra;  crgo  et  dabilur 
"orpus  levissinium,  quod  est  ignis,  ut  dici- 
nv  ±  de  Cado  {text,  18;  c.  3).  Tertio, 
•ombinalio  calidi  ct  sicci  est  possibilis,  ut 
liclum  est  (supra  in  c);  scd  ista  combi- 
wlio  iion  potcst  convenire  nisi  igni,  ut 
Hiani  patet.  Quarto,  datur  molus  simplici- 


III  I»K  M'.MKl;()  KLK.MK.NT 


.\UT.  I    -Jl.] 


I(M' sursiiiii,  iil  probiil  IMiilosoplnis  (  1.,  3. 
cl  't.  dcCiiio);  (M'go  (hibitiir  coipiis  levissi- 
miiiii,  (piod  l;di  molii  movclui',  (jiiod  voc;i- 
IIIIIS  i^lKMII.   —  '1.  dc  Cn-lo  \.    i;   1.  dc  C(i'lo 

I.  18;  3.  dcCiilo  I.  !);  \.  de  Cnio  I.  3. 

lHicndum  secundo,  (piod  ('liMiKMitum  iguis 

esl  l;im  iiosler  igiiis  (iii;mi   (|ui    exislil  iii 

C()nc;ivo  luiia\  —  De  nostro  iijnc  pi'ob;itiir, 

quia  iieiiue    esf    mixtiim  ex    (iu;itiior   ele- 

iiKMilis   lUMiiie   uiiiim  ex  Iribiis;   ergo    est 

(|ii;iiliiiii  el(Miicn!mn.  .Vnteccd^Mis  prob^iliir, 

(|iii;i  li;ibel  condiliones  conlr;iri;is  ;iliis  elc- 

iiKMilis:  li;ibet  (Mrmi  c;ilorem  et  siccil;il('iii 

iii  siiiimio;  esl(Mrmi  liic  uost(M'igiiisouiniiim 

c;ili(l()i'iim  calidissimus,  ut  diciliir  ^.    Mc- 

tiip/ii/s.  {Ic.it.  i;  I.  1  miii.  ,  c.  1  ).  Pr[ntcre;i 

est  siccior  (luam  terra.  Du;e  cuim  suut  cau- 

s;c  siccil;»tis:  iiiia  cst  tVigiis  coudcnsans  et 

comprimens  liuuiidum;  ;ilia  causa  est  cali- 

(lil;is  consumcns  liiiiiiidiiiii;  maiiilesliim  (>st 

;iutcm,  (piod  nosler  igiiis  est  c;ilidissimus 

onmiiim  c^didonim,  iit  dictum  est,  et  (iiiod 

esl  polcntior  (^jusc;di(litas;i(l  consumeiidiiiii 

liiimidiim  (luaiii  terne  tVigiditas:  (pKire  dc- 

bct  et  essc  siccior  qiiam  lcrra.  —  .Mixliiiii 

autcinli;ibct(in;dit;ilcs(iiiatuorclcnieiiloruiii 

retVacbis;  lil  cnim  per  mixtioncm,  (pKe  esl 

elcmentorum  sccundiim  (pudibites  ;dlenilo- 

1'um  unio,  ut  dictum  est  (supni  q.  iit,  a.  2, 

3, -4).  Prffitcrea,  flamma  est  maxinic  igiiis, 

ut  dicilur   :2.   dc    Generat.  text.    H;  c.  i 

(igiiis  euim  orilur  cx  aere  ettcrra,  (iiiaiido 

nimirum  acris  liumiditas  ct  terr;i3  frigidit;is 

corrumpuntur,  cl  remaneut  caliditas  acris 

et  siccihis  terra3;  codeui  aiitem  modo  geiic- 

ratur  ll;mima:  est  enim  flamma  fumus  ar- 

dens,  fiiinus  autem  est  ex  tcrra  ct  aere); 

item  llamma   movcliir  supra   acrem  licet 

c^didissimum  et  purissimum,  iil  est  iii  ;e- 

slate;  ergo  h;ibet  levitatcm  m;ijorem  qiiam 

liabcat  aer;  levitas  autem  ista  cst  levitas 

simpliciter,  qiue  nulli  niixto  convenit  ut  sic 

(cuiii  omnc  inixtam  moveatur  motu  pra)- 

dominantis  clemenli,  ut  dicitur  1.  (/e  Ccdo 

tcdt.  7;  c.  -2),  sex\  soli  elcmento,  ut  dicifiir 

iii  3.  et  4.  de  Cado;  ergo.  —  2.  dc  Gcnerat. 

1.  3  ct  4. 

De  iijne  vero  cxistentc  in  concavo  luno', 
quod  cliam  ille  sil  elemeutum  ignis,  proba- 


^21;  SKCINDA  SEGUND.E  —  IMIILOSUIMIIA  NATUHALIS 

tiii',  <|iiia  est    caliilissiimis,    lcvissiimis   d  c[  VAmmmiUiUn- {de  Substmilia  Orbis  c.  ^). 

siccissiimis,  iit  prdbal  IMiilosoplms  ( 1.  J/c-  Pioi^lcica   vcio    \\in\s  pricdiclus,   licot   sit 

tcur.  c.  .i,  al.   4,  ct  ."{.  dc  C*>'li>  a  text.   \'l;  activior  cctcris  clcmcntis,  illa  iioii  coiTum-] 

c.  .'»).   Kl  piobalur,  quia  corpus  iiaturalc  pcl,  quia  —  cum  ita  sint  coutrariaclcineutj  ; 

(pKMllilict  nKJVcliir  ad  suum  locum,  et  ibi  in  mimdo    sicut    contraria)    qualitatcs   in  { 

natmalitci'quiescit;sicnt  ct  ccontra,in  quo  mixto  —  sicut  h.-e  in  mixto  regulantur  ct  | 

loco  naturalitcr  quiescit,  ad  illum  naturall-  conscrvanlur,    ne   se   invicem  corruinpant ! 

ter  fertur,  ut  clicitur  I.  dc  Cado  (text.  70;  per formamsubstantidlcm  (quaeesl  impics- 1 

c.  8);  llamma  autcm  et  exhalatio  calida  ct  slo  corporis  cadeslis),  ita  contraria  elcmen- 1 

sicca  naluralilcr  movctur  ad  concavum  lii-  ta  non  se  invicem  corrumiiunt,  nec  conse- 1 

i\x  supra  aerem,  ut  patet  hi  impressionibus  quenter  ignis  cxistens  in  concavo  lunac  cor- 1 

ignitis  et  cometis;  cnjus  aulem  motus  et  rumpil  relifiua  tria  clementa,  quiaconser-j 

locus  est,  illius  cst  et  forma,  (luam  motus  vatur  per  virtiitcm  corporis  caMestis,  a  quo 

et  locus  seiinunlur;  criio  est  itmis  (corpus  acliones  eorum  regulantur.  —  i.  .SV/j/.  dist. 

eniiii  calidissiinum,  siccissiinum  ct  levissi-  .i7,  q.  "2,  a.  1,  sol.  2  ct  ad  I;  Tabiila  Au- 

nium  vocamus  clemcntum  ignis).  —  i.  de  rea  voee  «ignis»  n.  2  et  5 ;  (/e  Malo  q.  5, 

Cwlo  I.  10;  2.  dc  Generat.  I.  1.  a.  5,  ad  G,  12  et  13. 

Et  ex  his  jjatct  ad  objecliouem.  Nam  ignis         Ad  septimum    dlcendum,    quod    oninia 

noster  vere  secundum  suain  specicm   est  mixta  naturalia  quicscunt  in  terra.  Cujus 

ignis  elementum,  licet  sitin  alicna  materia,  signum  est,  quod  omnia  mixta  sunt  com- 

ratione  cujus  venil  in  usum  noslrum  (in  posita  ex  terra,  ut  dicit  Philosophus  (2.  de 

(lucin  vcnirc  non  possct  in  matcria  propria  Generat.  text.  49;  c.  8).  Et  ideo,  si  quie 

existcns,  quia  est  a  nobis  valilc  remotus);  sunt  in  ignc  vel  acre,  sunt  mixta  imperfc- 

el  in  particulari  flainma  maxime  ignis  voca-  cta,  qua3  non  distinguuntur  esscntlaliterab 

tur  a  Philosopho  ( II.  cit.  supra).  Unde  cum  elcmcntis,  nt  de  vapore  et  aqua  dicit  Phiio 

alibi  ab  eodem  dicilur  mixtiis,  id  dicitur  soplius  1.  Meleorol.  c.  -4  (.3).  —  2.  de  Gc- 

sccundum  opinioncm  Empcdoclis;  et  quia  nerat.  I.  8. 

est  inalicuamateria,  rationccujusdividitur         Ad  oclavum  dicendum,  quod  aqua  non 

ignis  in  trcs  specics:  in  lucem  seu  ignem  est  sapida  ex  se,   scd  fit   talis  a  corpore 

existentem  in  matcria  propria,  scu  in  ignem  saporoso;  non  tamcn  sic  intcnse,  sicut  est 

existentem  in  concavo  luuce ;  \n  flammam,  ipsum  corpus;  nam  debilitatur  sapor  per 

id  est  in  ignem  existcntem  in humido  aerco;  admixtionem  aqua^.  —  2.  de  Anima  I.  21 . 
et  carbonem,  id  cst  in  igncm  exislentcm  in         m   nomim  dicendum,  quod    qualitatcs 

sicco  terrcstri;  ([ui  tanien  igncs  omnes  sunt  molivse  sunt  quatuor;  nam  alia  est  levitas 

cjusdcm  spccici,  cum  omnes  habcant  cali-  siraplicitcr,  alia  sccundum  quid,  et  similitcr 

ditatem  ct  siccitatem  iu  summo.  —  Ceterum  ^ijcitur  dc  gravitate;  ut  probat  Philosophus 

ignis  in  concavo  hma}  cxistcns  concurrit  ad  4,  ^/g  Ca^io  (text.  20 ;  c.  4).  —  4.  de  Cailo  \.  3. 
mixtioncm  naturaliter  ct  non  violenter  (ut  ^^/  decimum  dicendum,  quod  albedo  ei 
dictum  est  supra  q.  42,  a.  1).  Propterea  nigrcdo  non  sunt  propria^  qualitates  elemeii- 
vero  ibi  non  hicet  (slcutnec  quandocstin  torum  ,  sed  utitur  illis  Aristotcles  grati;i 
aliqua  materia  alicna,  ut  cum  est  in  mate-  exempli.  Parum  enhii  curavit  de  exemplis. 
rla  opaca  terrcstri,  ut  in  sulfurc;  similitcr  unde  dicitCommentator  (2.  de  Anima  text. 
ctiam  quando  cx  aliquo  fumo  crasso  ejus  (37^^  ^^^^1  jn  exemplo  non  intcnditur  veri- 
claritas  ofluscatur),  quia  luccrc  non  convc-  ficatio,  sed  tantuni  manifcstatio.  —  2.  cb: 
nit  igni  sccundum  quemlibct  modum  exi-  Generat.  1.  0. 
stendi,  sedquandoila  cxistit  in  corpore,  ut 

in  eo  sit   congregatio   parlium   diaphani;  

tunc  enim  cmiltit  radios,  et  lucct,  ut  dicunt 
Aviccnna  (0.  Natural.  p.  3,  c.  1,  3,  4et  5) 


(JU/EST.  XLIll  -  PAIIS  ALTKHA 

DE   QUIDDITATK   KIJ-MKNTOIUM. 

icimh»  coiisldcrandiiiii  csl  dc  (inid(lit;dc  seu 
essiMilia  clcmcnlormn. 

CinCA  ULAMUr.KUrNTl  T.  i>ro: 


)E  GK.M:IIAT.  KT  COUIUPT.  -  or.  XKIII    IH'.  nHIddTATK  KKK.M.  -  AHT.  1     215 

. qn;c  non  snnt   spccics,  scd   |)rinci|»ia  s|)e- 

cici,  nl  dicliMii  csl  {  in  KoKica  q.  •"$,  a.  -2, 
c. ;  a.  i,  c. ):  cr^'()  nialc  dclinitnr  clcincn- 
tniii  «  ({nod  sit  indivisibilc  s|)cci<3  in  aliaiu 
spccicin».  —  l'^.  Meldjihi/s.  I.  A  (:]). 

A.  Pnclciva,  IMiilosoplins  :i.  .Melniiln/s. 
(text.  10;  I.  2,  c.  :2)  vocat  •icncra  clcmcn- 
ta;  scd  jfcncra  noii  iiisnnt  rchns  illas  com- 
poiKMilia  lanKpiani  |iarlcs  (  nani  nl  dicilnr 
iljiileiii,  iion  csl  cadcm  i'ali()  dcliiiiliva,  (piaj 
dalnr  i)cr  jjjcncra,  cl  (iii;c  d;iliir  pcr  p;irl(»s, 
ex  (luil)iis  ;di(|uid  compoiiilur):  cr},'o  ele- 
nicnlum  iiiale  dclinitur,  (piod  sit  «  id  c.\ 
quo  inexistente  ».  —  .'3.  Metujiliijs.  I.  H. 

Sed  contm:  IMiilosoplius  .").  Meliiiilnjs. 
{text.  4;  1.  4,  c.  3 )  detinit  elcineiitnm,  (inod 
slt  « Id  ex  qiio  ^di^piid  componitur  priino 
inexistente,  indivisibili  spccie  in  ali;im  spe- 
ciem  » ;  et  3.  de  Cuelo  [text.  .31 ;  c.  3 )  detlnit 
idem,  quod  sit  « id  corporeuni,  in  (piod 
alia  dividuntur,  qnod  incst  poteulia  au- 
actu,  ipsiim  ;uilem  esl  indivisibile  in  divert 
sa  spccie  ».  —  5.  Met(i}iln/s.  1.  4  (3);  3.  de 
Civlo  1.  8. 

Respondeo  DiCENDiM,  (lu xl  ekmcntum 
dupliciler  sumi  polesl :  —  uiw  modo,  pro- 
prie.  El  sic  de  ralione  ejus  snnt  cinatuor : 
primiim  est,  ut  sit  «  causa  sicut  ex  quo  »  ; 
perquod  patet,  quod  elcmentum  poniturin 
genere  causa3  materialis.  Secundum  esl, 
quod  sit  «  principiiim  ex  quo  »  arupiid  fiat 
«primo»;  cuprum  enim  esl  cx  (pio  lit  sla- 
tua,  non  t;unen  cst  elemenlum,  (luia  liabet 
ali(iuam  aliaiii  maleriam,  ex  qua  lit.  Ter- 
tium  est,  quod  sit  « intriusecum  et  inexi- 
steus»;  per  quod  dilTcrt  elemeutnm  ab  om- 
ni  eo,  ex  qiio  fil  aliquid  sicut  cx  transcun- 
te,  sive  sit  privatio  sive  conlrariiim  sive 
materia  privationi  et  confrarietati  siibjccta, 
quae  est  materia  transleus  ( ut  cuiu  dicimus, 
quod  homo  miisicus  fit  ex  homine  uon  luu- 
sico,  vel  musicum  ex  uon  miisico);  ele- 
menta  euim  oporlet  manere  in  liis,  (piorum 
sunt  elemeuta.  Quartum  est,  (piod  liabeat 
¥.  aliquam  speciem,  quae  uon  dividitiir  iu 
diversas  species  » ;  per  quod  ditTert  elemen- 
tum  a  materia  prima,  qna?  nullam  speciera 
habet,  et  ab  onmibus  materiis,  qux  in  di- 
versas  species  resolvi  possuut,  sicut  san- 


Utruni  rocto  sit  assij.rn.ita  clofinitio  olomenti. 
Utniiii  (iiiaiitatos  .sivoacliva>  sive  motiva;  sint 
roriiuo  sulislaiitialos  eiemontoniin. 

ARTICULUS  I 

TIUM     UECTE     SIT     ASSIG.NATA     DEFLMTIO 
ELEME.NTI. 

Videtur  quod  non  sil  rccte  assign;ita  dt^- 
iiilio  elcincnli,  (iiiod  sit  «  idex  quo  ali^piid 
iiinpoiiitur  primo  inexistente,  iudivisibili 
pecie  in  allam  speciem». 

1.  C(i'luni  eiiim  inlcr  clcnientanumeratur 
IMiilosoplio  1.  de  Coelo  (text.  01  ;  c.  8); 

L"d  c(elum  non  inexistit  ulli  rei,  ut  palel: 
rgo  nialc  dcfinitur  elementum  «  ex  quo 
lexistcnte  aliiiuid  compouitur  ».  —  1.  de 
Mo  1.  18. 

2.  PrtTterea,  simplicia  corpora  maxiiue 
icuntur  elementa,  ut  patet  ex  Pliilosoplio 
.  de  Civlo  (^tea-t.  31;  c.  3);  sed  ex  illis 
ou  componitur  rcs  primo,  quia  illa  sunt 
esolubilia  iii  materiam  et  formam,  ex  qui- 
us  constaut,  cumsintcorpora  naturalia,  ut 
atet  ex  3.  de  Ca>lo  (text.  1;  c.  I  ):  ergo 
lale  dcfinitnr  elementum,  quod  sit  ex  quo 
iiimo  inexistcnti.  —  3.  de  Cwlo  I.  8  ef  1. 

3.  PraMerea,  dicil  Pliilosoplius  (  H.  Me- 
iphys.  text.  :23;  c.  2),  quod,  quia  pra?ter 
ausas  intriusecas  sunt  etiam  [\\'k\?  extrin- 
eCcX,  ideo  principium  et  elcmentum  iuter 
e  dillerunt;  quod  principium  proprie  dici- 
iir  de  causa  efficiente  extrinseca  rei,  ele- 
aenluiu  vero  dicifur  de  causis  intrinsecis; 
l  hae  sunt  materia  et  forma,  ut  patet  ex 
odeni,  2.  Plnjs.  (^texl.  1-2  S(iq.;  c.   I), 


2hj  si:r:rM).v  skcund.e  —  ['IIIlosopiiia  natlhalis 

«Miis  ol  liujiismodi.  —  VA  luoc  <|iiatii()r  de-  (|iiO(]  ckMiuMitiiin  est  iiKlivisiJjile  in  diversas 

si^Miiiiitiir  iii  (h^scriptioiic  (•lciiiciiti  ;i  1'liilo-  spc^cic^s,  accoperiiiit  (|iiod  sit  unum;e.\eo  ve- 

soplKJ  allala.  Ciim  ('niiii  dicitiir,  (iiiod  clc-  io(jiiO(lestpiimuin,acc('i)crunt(iU(jdsitsini- 

mcntum  cst  «  ex  qnu  »  ali(|iiid  comiionitiir,  plc.x ;  cx  eo  vero  (piod  cx  elcmcntis  alia  com- 

dcsij-uatiir  pnmiini  rc(iiiisiliim  ad  rationcm  poniinlur,  acccperuntfiiiodsitulilcadimilla. 

clcmcnli;   cum  dicitur  «primo»,  dcsiiiua-  — IJKlcdixcrunt  clcmcuti  iiomcii  compctere 

tursccundiim;  ciim  additiir  «iiic\istcnlc«,  maximc  uiiiremtlihus  (  naiii  univcrsale  esl 

(lcsi-iiiatur  tcrtium;  ciim  dcmiim  additur  iiiium  sccuiidum  rationcin;  ct  csl  simplex, 

«  indivisihili    spccic    iu  aliam   spccicm  »  ,  (piiacjus  (lclinilio  non  componitiir  ex  diver- 

dcsi|.;iiatiir  (piarluiu.  —  5.  Mcltijiln/s.  I.  i.  sis;  etcst  in  miiltis  et  sic  est  ad  mullaulile, 

Qux  (piatuoresse  dcrationc  clcmcnti,  cx  sive  sit  in  omniljus,  sicut  unum  et  ens,  si- 

lioc  palct,  (piod  in  (luatuor  nlimur  noinine  vc  in  pliiribus,  sicut  alia  genera);  et  simi- 

elcmcnti,  (piibiis  priedicta  quatuor  conve-  Vilev  pu)iclo  cl  unilati,  quia  utrumque  eo- 

niunt.  Dicimus  cuim,  primo,  ipsas  Httcras  ruin  est  unum  simplcx,  et  ad  multa  utile. 

esse  elcmenta  vocis,  (luia  ex  eis  omnis  vox  Scd  in  hoc  decepti  sunt;  nam  de  rationc 

componitur  primo :  (piod  ex  Iioc  patet,  qnia  elomenti  est,  quod  sit  maleria  ejus,  quod 

oiniies  voces  in  litteras  resolvuntur  sicut  iu  ex  illo  componitur;  at  nec  universalia  sunt 

iiltima  (quod  cnim  cst  ullimum  in  resolii-  inateria,  ex  quibus  componuntur  parlicu- 

tionc,  cst  pninum  in  composilione;  Iitteru3  laria,   sed  priedicant  eoruni  substantiam ; 

autcm   ulterius   noii    resolvuntur  in  alias  nec  punctus  cst  materia  linoarum,  nam  li- 

voccs  specie  divorsas.  —  Secinulo,  prima  nea  non  componitur  ex  punctis. 
r/(^(//»o;' fo;7wra  dicimus  elementa;  ot  meri-        Alio  modo  potest  sumi  elementum  im- 

to:  quia  illa  dicuntur  osse  corporum  ele-  jjropm,  pro  eo  cui  aliqua  praDdictarum  con- 

menta,  in   qiuc  ultimo  rosolvuntur  omnia  ditionum  quomodocunque,  licetnon  omnes, 

corpora  inixta,  ot  per  coiisoquens  ea  sunt,  convenlunt.  Et  Iioc  modo  sumitur  aliquan- 

ex  (luiljus  priino  componunlur  Iiujusmodi  do  pro  sola  materia,  quia  ex  illa  primo 

corpora;  ipsa  autem  corpora,  quje  elemon-  componuntur  corpora  omnia,  et  in  illani 

ta  dicuntur,  non  dividuntur  in  alia  corpo-  nltimo  resolvuntur;  —  et  hoc  modo  sumi- 

ra  spocie  dilTorontia,  sed  in  partes  consimi-  tur  a  Philosopho  7.  Metaphijs.  text.  ulf. 

les,  sicut  quiolibot  pars  aqua)  est  aqua.  —  ( I.  6,  c.  17),  nbi  ncgat  formam  seu  natu- 

Tertio,  nfimur  nominc  eleinonti  in  demon-  ram  esse  elemontum;  secus  voro  id*quod 

slratio)iibus   omnibus;  ilke   enim   domon-  habet  rationcm  materise.  (7.  Metapliys.  I., 

sfrationes,  (pia)  constant  ex  tribus  torminis  ult.  ).  —  Aliquando  vero  sumitur  pro  (je- 

tantum,  dicuntur  esse  elomonta  aliarum;  )?er/i«5,  qua}  dicuntur  elementa  specierum, 

nam  ox  liis  componuntur  alioe  domonstra-  quia  genora  non  habent  rationes  divisibiles 

fionos,  et  in  ea  rosolvuntur.  Socunda  enim  in  alias  ( nam  gcnus  non  componitur  ex 

demonstrafio  accipit  pro  principio  conclu-  genere  et  difTcrentia  sicut  specles  );  —  eti 

sionom   prima}   domonstrationis ;  —  intcr  hoc  modo  sumitur  a  Philosopho  elomentum 

cujus  forminos  intolligltur  medium,  quod  ':].MetapJiijs.tcxt.\0;\.^,c.^.{S.Metaphys. 

fuit  prim^c  domonstrationis  princlpium;  ot  I.  8.  )  —  Posfremo  sumitur  aliquando  pro 

sic  socunda  demonsfratlo  erit  ex  quatuor  ccelo,  quia  coelum  venit  in  coinposifionem 

terminis  (  prima  ex  iribus  tanfum  ),  fertia  universi,  quasi  pars  qucedam  ipsius. 
vero  ox  quinquo,  quarfa  ex  sex;  ot  sic  qua)-         Unde  sequifur,  quod  elemontum  ejusque 

libet  demonsfratio  unum  terminum  inclu-  dormitio  proprie  tantum  corporibus  simpli- 

dit,  et  primce  demonstrationes  in  posfremis  cibus  competit ;  socus  vero  aliis,  et  in  par- 

mcludunfur.  —  Post)r))io,  transumpfiveno-  ficulari  maferia3  primae.  i\am  licet  hsRC  pos- 

men  elementi  usurpatur  adallquibus  oliam  sit  dici  olomcnfum  simplicifer;  non  tamen 

ad  significanduni  aliquid,  quod  esf  uinun  est  elementum   corporale,    cujusmodi  est 

et  parrim  et  ad  multa  utile.  Ex  hoc  enim  elementum  proprie  dicfum,  quod  proinde 


)K  GKNKIIAT.  KT  COUIUPT.  -  QV.  Xl.l 

,  |'|iil()Soplio  .i.  (Ic  (UvU)  (  kxl.  .il  ;  c.  :\ ) 
ilcriiiiliir,  (|ii()(I  sil  «  i(l  roriioiciiin,  iri  (inod 
ilja  (lividuiilur,  (juod  incsl  |)ol('nli;i  aul 
„lii  1) ;  11:1111  nialcria  sccuiidnin  se  coiisidc- 
ala  rst  al)S(|uc  oiiini  tornia.  —  J.  (/c  Cn-lo 
I.K;  I.  (le  CavIo  I.  IS. 
El  c\  liis  palel  ad  ohjecta. 

ARTICULUS  II 

THIM  gr.\l-lTATi:s  SIVK  AC.TlV.i;  SIVK  MOTI- 
Y.K  KLKMKNTOmM  SIM  lOUM.K  SUUSTAN- 
TlALES  ILI.OIUM. 

Vidclur  (luod  (lualilatos  motiviv  sint  for- 
iiai  snbstaiilialcs   elcinonloruni . 

I.  Dicit  cniiii  IMio1oso|)Ihis  ( ;;].  ilc  Cwlo 
iwl.  77;  c.  8  ),  quod  propriissiiiuTC  dilTcrcii- 
iiT  elomcntoruin  siiut  virtulos  ooruin,  pula 
iravitas  cl  lovilas,  nt  patol  ex  -4.  de  C(i'lo 
lcxl.  1  S(i([.);  sod  propriissima?  ditTcrontiio 
iiaximo  sumuntur  a  Ibrnia  substautiali,  ul 
lirtum  cst  (  in  Logicaq.  f),  a.  4,  c.  ):  01-1,^0 
liialitalcs  niotiva)  sunl  Ibrmie  substautialcs 
Tcmcnlorum.  —  3.  de  Ca'lo  I.  ult. ;  4.  de 
Ttp/ol.  I. 

"1.  PraMerea,  cuilibot  corporl  dobotur  lo- 
iis  secuudum  oxigonliam  suce  formoe;  sed 
iiilibet  elcmonlo  convcnit  locus  juxta 
ii-opriam  gravilatom  vel  levitatom,  (piam 
labct:  ergo  gravitas  et  lovitas  suiit  lbrnK\3 
ubstanliales  olomentorum.  —  "2.  Sotf. 
list.  li,  q.  un.,  a.  5,  arg.  "2. 

Videtur  ([uod  qualitatos  activw  slnl  forma) 
.iibstanlialcs  elomontorum. 

3.  Dicit  eniin  IMiilosopbus  (  1.  de  Gcuc- 
lU.  text.  18;  c.  3),  quod  torra  et  ignis  dif- 
crunt  bis  dilTorentiis,  scilitot  calido  et  fri- 
fulo;  oporlct  aulom  boe  intolligi  de  dilTe- 
ontiis  substantialibus  (alioquin  non  porti- 
lereut  ad  generationem  et  corruptionom, 
>ed  magis  ad  allerationem  );  principia  au- 
om  dilTerontiarum  substantialium,  qua> 
^unl  constilutivie  speciorum,  oportot  esse 
"ormas  substantialos,  qihT  sunt  spocifica?; 
M'go  calor  et  iguis  suntlbrma}  substantiales 
ignis  et  teiTcT.  —  1.  dc  Gcnerat.  1.  8. 

4.  Piajtorea,  Pbilosopbus  2.  de  Gcncrat. 
'(J:t.  8 ;  c.  ^2  )  qualitates  activas  vocat  prin- 


II    DK  (11  IDDITATK  KKK.M.  —  ADT.  II    '217 

ci|)ia  rormalia  clomonlorum  ;  scd  |)riii<'i|)iiiiii 
fornialo  comixisili  siibslanlialis,  (ujnsuiodi 
est  corpiis  olonicnlaro,  ost  rornia  substan- 
tialis:  orgo  (pialitales  acliva}  snnt  fornia» 
subslaiilialcs  clonicnloriini.  —  '2.  dc  Cicnc- 
ral.  1.  i>. 

5.  Pra'loroa,  ignis  dctiuiliira  Pbilosoiilio 
percalorom  2.  ^/c  Gencrat.  {tcxt.i2\  ;  c.  .1), 
ubl  dicit,  ([uod  ignis  esl  siii)orabuiidanlia 
calidilafis;  sod  dormilio  daliir  |)or  ossoii- 
tialia,  ciiin  sit  oratio  o\[ilicans  (inod  ({nid 
.scu  ossonliam  rei :  orgo  c;dor  osl  dc  osson- 
tia,  et  por  consc([uous  fornia  subslanlialis 
iguis. — 2.  de  Gcnerat.  I.  3;  S,.Mcl((j)liijs.  1.  2. 

0.  Pra^tcrca,  cum  ignis  [)ro(lucit  igiicin, 
[)rinci|)iiiiii  talis  [)rodiictionis  non  est  for- 
nia  accidcnlalis,  ([iiia  alio^iiii  formaaccidcn- 
talis  agorot  ullra  vires;  sed  ignis  non  agit 
uf  ignis,  sed  ut  calidus,  sicut  et  cetcra  ele- 
monta,  ut  dicit  Pliiloso[)lius  de  Sensn  et  Sen- 
sibili  (c.  -i.):  ergo  calor  ot  roli([u;(M[ualifatos 
activa}  sunt  forinio  sul)sf;mfi;ilos  olcmon- 
toriim.  —  de  Sensn  et  Scnsiljili  1.  10. 

Scd  confra  ost :  I.  ([iiod  gnivifas  et  levi- 
tas  consequuntur  calorcm  et  frigus,  ul  di- 
citur  1.  de  Gencral  (  text.  05;  c.  8  )  et  4. 
dc  Cado  (  text.  ,30;  c.  5  );  sed  forina  siib- 
stanfialis  ost  illa,  ([uamconsequunturomm^s 
propria)  passiones  rei  —  undo  dolurilio  da- 
ta  por  matoriam  et  formam  dicitur  esscn- 
tialis,  quia  incliidit  [)riucipia  omnium  pro- 
priofatum  roi,  ut  dictnm  est  (  in  Logica 
q.  20,  a.  2  et  q.  30,  a.  2  ),  cum  sint  cau- 
sa3  iutrinseca}  rei  — :  ergo  gravitas  ot  lovitas 
non  sunt  forma}  substantialos  olomontoruni. 
—  1 .  de  Gcncraf.  1.21  ot  22;  8.  Mctaphys.  1.  2. 

2.  Pra3toroa,  3.  Mcf((phi/s.  (text.  17;  I.  2, 
c.  5  )  dicit  Pbilosopbus,  quod  in  eloincn- 
tis  calor  et  frigus,  lininor  et  siccitas  non 
suut  foruKe  snbstanfialos  illorum ;  et  1,  de 
Generaf.  {fext.  8i;  c.  10  ),  quod  in  mixto 
non  maiiont  olomonta  socundum  formas 
subst;inliales,  sed  virtute  —  quia  salvanlur 
virtutos  oorum,  putacalor,  frigus  et  rcli([u;e 
qualitates,  nt  dictum  est  (  supra  q.  i2,  a.  2, 
et  5  )  — :  ergo  qualitatos  acfivcT  non  sunt 
forma}  subslantiales  elementorum.  —  3. 
Mcfaphys.    I.   13;   1.  de   Gcnerat.  1.  2i. 

Respondeo  digendum,  qnod  impossibile 


218  SKCr.NDA  ShXlINaE  —  PlllLOSdHIIA  NATLUALIS 

esl  (iiKililalos  sive  aclivas  sive  mollvas  ele-  Genenit.  (  text.  7  et  8;  c.  2  ),  siiiit  per  se 

iiicntoniin  esse  lorinas  siibslanliales  illo-  sensibiles;  — (/mi/m  inaterianiesse  siibje- 

riiin.  Oiiod  probalur,  prinio,  (inia  siibslan-  cluin  inotiis  proprie  dicli,  conlra  Pbiloso- 

tia  nec  siiscipil  inaj^is  el  ininiis,  nec  babet  pliiinir). /V<//.f.  (/(,u/.  8;c.  'l.)et  "1.  de  Gene- 

conlrariiiin,  el  i)ropterea  ad  illain  non  est  r<//.(/iu7.  55;  c.  9);  nain  inaleria  est  siibje- 

inoliis,    ut   docet    lMiiloso|)biis    5.    Plnjs.  cliiin  fornKe  siibslantialis,  ac  proinde  esset  i 

( ledl.  10  ;  c.  :2  ) ;  —  et  si  iiabet  conlrarluin,  subjectiiin  caloris  et  reli(piaruin  (pialitatum 

babet   ratioiie  (pialilaluni,  ul  (licilur  '2.  dc  activaruin,  et  per  consequens  caleraclionis 

Genernt.  {teut.  ±1  et  i9 ;  c.  S  el8);— sed  et  frigefaclionis,  qnx   tamen  sunl    inolus 

(pialilales  elementares  susci[)iuiil  magis  et  secundum  Pbilosopbiiin  (5.  Plnjs.  1.  c.  ). 

ininiis,  et  babeiit  contrariiiin,  iit  dicit  IMil-  —  Unde  manifestuin  esl  impossiblle  esse, 

losopbiis  1 .  de  Generat.  (text.  (55  et  00 ;  c.  8).  (piod  qualitates  sive  activae   sive  motlvae 

—  5.  Plnjs.  I.  o;  1.  de  General.  I.  8  et  -22',  sint  foruKe  substanliales  elcmenlorum.  — 

2.  de  Generat.  1.  S  et  8.  5.  Plnjs.  1.  2,  3,  4 ;  2.  de  Generat.  I.  2,  5,  9; 

Secundo,  non  est  i)ossibil(\  ([uod   idem  2.  de  Anima  \.  \'^.  —  de  Sensii  et  Semi- 

m  uno  sit  accidens  et  in  alio  forma  substan-  bili  1.  10;  2.  Sent.  dist.  14,  q.  un.,  a.  5, 

lialis,  (juia  quod  vere  esl,  nulli  accidit,  ut  ad2. 

dicifur  \.PInjs.  { text.  21 ;  c.  3  ),  nisi  a^fjui-         Ad  primuni  ergo  dicendum,  quod  qua- 

voce  dicatur;  calidum  autem  et  frigidum  litates  motivae  dicuntur  propriissiinae  dilTe- 

in  aliis  corporibus  sunt  accidentia,  de  qui-  rentise  elementorum,  quia  cum  sint  ignotjc 

bus  tamen  univoce  dicuntur  cum  elemeii-  forma)  substantiales  elementorum,  per  illas 

tis,  ex  quorum  mixtione  in  eis  hujusmodi  optimc  potest  cognosci  dilferentia  elemen- 

cpialitates  inveniunlur:  iion  ergo  potest  es-  torum,  secundum  quod  determinatur  illis 

se,  quod  calidum  et  frigidum  in  clementis  situs  in  universo,  nain  hic  determinatur 

sinlformaisubstantiales.  illis  ex  gravitate  et  levitate.  —  1.  de  C(£lo 

Terlio,    quia  nulla   forma    substantialis  in  prooemio;  1.  de  General.  1.  2. 
est    sensu  perceplibilis,  sed   solum  intel-         Ad  secundum  dicendum,  quod  sicut  ca- 

leclu,    ciijus   objectum  est  quod  quid  est,  lor  et  frigus  non  sunt  formae  substantiales 

ut  dicitur   in  3.  de  Anima  {text.  9  sqq. ;  elementorum,  ita  nec  gravitas  et  levilas, 

I.  3,  c.  i  );  forma)  autem,  quie  sunt  sen-  quia  non  possent  esse  aliis  corporibus  ac- 

su   perceptibiles,  sunt  qualilates    speciei,  cidentales.  Unde  sicut  substantia  non  est 

quoe  ob  id  dicunlur  passibiles,  quia  sensi-  principium  alterationis    nisi  mcdiante  ca- 

bus  inferunt  passiones,  ut  dicitur  in  Prcedi-  lorevel  frigore,  ita  nec  est  principiuin  mo- 

cam.  cap.  de  qualitale,  c.  9  (  8  ):  cum  igi-  tus  et  quietis  localis  nisi  mediante  gravita- 

tur  calidum   ignis,  et  frigidum   teiT«3  vel  te  et  levitate ;  et  ideo  locus  debetur  elemen- 

aquie  sint  sensu  perceptibilia,  non  possunt  to  priino  ratione  suae  formae  substantialis, 

esse  formae  substanliales.  secundario  ratione  qualitatum.  —  2.  Seut. 

Postremo,  quiaindc  sequerentur  plura  ab-  dist.  \A,  q.  un. ,  a.  5,  ad  2. 
surda:nimirumadsubstan[iainesseinotum,         Ad  tertium  dicendum,  quod  (  sicul  ili- 

conlra  Pliiiosophum  5.  Plnjs.{  text.  10, 11  et  ctum  est,  ethabetur  ex  8.  Metaplnjs.  )  dilfe- 

18;  c.  2),  exquotamen  (//><■(/(?»<)  daturmotus  rentiae  substantiales,  quia  sunt  ignota),  per 

ad  qualilates  activas  ; — prceterea,  non  di-  differentias  accidentales  manifestantur,  et 

stingui  generationem  simpliciter  a  genera-  ideo  multoties  utimur  differentiis  acciden-| 

tione  secundum  quid,  seu  ab  alteratione,  talibus  loco  substantialium ;  et  hoc  modo 

con[n\?\\\\osoiM\m 2.  deGenerat.{text.M;  Philosophus  (  I.  c.  )  dicit  calidum  et  frigi-| 

c.  5);  — ilem,  substantiam  esse  per  se  sen-  dum  esse  formas  substantiales  ignis  et  ter- 

sibilem,  contra  Philosophum  2.  de  Anima  rae.  Calidum  enim  et  frigidum,   cum  sint 

[text.  05;  c.  0)  :  namcalor  et  frigus,  cum  propria^  passiones  horum  corporum,  sunt 

sint  qualitates  tangibiles,  ut  dicitur  2.  de  proprii  elfectus  formarum  substantialium 


IlK  r.KNKIlAT.  KT  COMIUIT.  —  Ol'.  XMV 

1'orunili'in;  ol  idco  sicul  aliiu  caus;u  iulrlli- 
rMldlcs  iiUKilcscuul  pcr  cllcclus  scusihilcs, 
ila  cx  pcrfccliouc  calidi  cl  iuipcrfcctioiui 
fii},'i(li  pcrpcudiuHis,  (|U(»il  loruia  suhslau- 
lialis  v^n\s  cst  pcrlcclior  (luaui  loruia  suh- 
slanlialis  fcrra».  Ouuics  (Miiiu  roriiia'  siib- 
Nlaiilialcs  (lillcruul  scciiikIiiiu  iiianis  ct  iiii- 
iiis|)crrccluui;  uiidc  iii  S.  Mfluii/n/s.  (  lc.rl. 
1(1;  I.  7,  r.  :] )  diciliir,  (piod  spccics  rcruiii 
^iml  siciil  luiuicri,  (luoruiii  spccics  variaulur 
iccundumaddiliouciu  ct  subtraclioueiu.  — 
I.  ile  Gcitcnif.  I.  8. 

.{il  iiniirlinn  diccudiim,  (piod  Pliiloso 
iliiis  I.  c.  impiirit  priiicipia  corporuiii  scii- 
>iliiliiim,  iii  (jiiauluiu  scusibilia  siiul,  ut 
|isc  dicil  iu  liltcra.  Si  autcm  dicalur,  ipiod 
iclil  iiKpiircrc  jiriiicipia  formalia  stibstaii- 
ialia,  liiuc  dicciidum  est,  cpiod,  ipiia  lor- 
iiicsubstaulialcs  suiil  i«ruola%  ut  dictum  cst 
(|iiia  sunt  inscusibilcs  ),  idco  i)or  istas 
liKililalcs,  (|u;c  siiiit  iuiiiicdiat;i  priiicipia 
iaiismut;iti()uis  siibst;iulialis,  dat  iulclliji;cre 
psa  princii)i;i  form;dia  substautialia.  — 
l.  ile  Gciicrnl.  I.  H. 

Ad  (juinliini  diccudum,  (luod  Pliiloso- 
ilms  I.  c.  nou  dcHuit  iguem,  sed  tautiim 
'xplicavil ,  (luid  seuserit  Empcdocles  dc 
jjiie  nostralc ,  (piidiiuc  pcr  illiiiu  iutcllexcrlt, 
iuod  polesl  esse  descriptio.  —  H.  dc  Gcne- 
•<(/.  I.  3. 

Ad  scxlinn  dicciidiim,  (piod  calor  ct  fri- 
,Mis,  quatcuus  iuslrumeula  forinarum  sub- 
^tantialiiim,  possunt  agere  ad  produclioncm 
l)nna3  subst;mtialis,  nt  diclum  est  (  supra 
n  Physica  (|.  9,  a.  i,  in  c.  et  ad  4;  cf.  in 
l-ogica  (I.  10,  a.  3.  ad  (luartam  qua^st.). 
—  de  Sensu  et  Sensibili  I.  10. 


QU.ESTIO   XLIV 

DE  QUANTITATE   ELEMENTORU.M. 

Doindc  considcrandum    est  de   (luantihite 
elementorum. 

CIKC.V  QUAM  OU.ERITUR  : 

Utrum  elementa  liabeant  terminos  magnitiidinis 
et  parvitatis. 


I»K  OIANTITATK  KKK.M.  —  .\l;T.  I     -JP) 
.MrHCLKLS 

UTIUM  KI.EMENTA  IIAnEANT  TEIlMI.NOS 
MAC.MTI  Iil.MS  ET  1'AllVITATIs. 

Vidcliir  (jiKid  iioii  li;il)i';iul  ('lciiicuta 
lcriuiiKis  magiiiluiliiiis  cl  parvihitis. 

1.  Dicil  ciiiiu  Pliilosojiliiis  (  ;{.  Pliifs. 
Icxl.  (i!);  c.  7;  el  .">.  Mchiplnis.  W.rl.  |H;  I. 
i,  c.  \:\  ),  (jiiod  coiiliuiiiu  csl  divisibilc  iii 
iuliuitiiiu  iu  p^irlcs,  (|ii;)ruiu  (puclibcl  u;it:i 
csl  es.se  lioc  arKpiid;  scd  clcmcnlum  (piod- 
libet  cst  qiioddam  contiuiium,  cuin  siltpiod- 
daiu  qmmliiiu:  ergo  elcinenta  noii  siiiit  di!- 
Icriuiu;il;i  (|iio;id  |);irvit;itcm.  —  ."}.  Plnjs. 
I.   1::^ ;  5.  Mclnidn/s.  I.  15. 

"1.  Pra'tcrca,  dicil  Pbilosoplius  (de  Sensu 
el  Sensibili  c.  (i ),  (piod  opo]'tcl  (|u;dil;itcs 
scnsibilcs  in  iuliuilum  dividi,  ;ilio(iiii  d;i- 
bitiir  corpns  miuiiiimu  tninscciidcus  divi- 
sionem  sciisibiliuiu  (iii;ililatiiiu,  iiiill;iiu  li;i- 
bens  seusibilcm  (puilihilcm  ;  ergo  diccudiim 
est,  (piod  elemcul;i,  cum  siut  corpora,  siut 
divisibili;i  iu  iiiliuituiu,  cl  conse^iuenler  uon 
liabc;iut  tcrmiiium  p^irvibilis. — dc  Sensu  et 
Sensibili  1.  15. 

."].  Prieterea,  dicit  Pliilosoplius  (  de 
Sensii  el  Sensibilic.  (1),  (piod  si  iiiiuiuiiiiii 
a^puodividalur,  corrumpctur  ab  ambicntc; 
unde  si  in  vacuo  poiuitur,  ubi  non  cst  ;iiu- 
biens,  non  corrumpctur;  crgo  tunc  polcrit 
aiiua  dividi  iu  iuliuituiu,  ct  sic  non  Inibcbit 
terminuiu  p^irvihitis.  —  Ibid. 

A.  Pr;x)terea,  dicit  Philosoplius  (  :2.  de 
Aniniatext.  ^^[ ;  c.  4),  quod  iguis  ;iugincii- 
tuin  in  inriuituiii  esl,  (luousqiie  fuerit  com- 
bustibilc;  ergo  ignis  non  liabet  termiuiim 
maguitudiuis  ;  sed  eadein  est  ratio  ali(M-iim 
eleinentorum  :  ergo  clcmentanonlialieul  lcr- 
niinuin  magnitudinis.  — -2.  de  Anima  1.  8. 

5.  Pra?terea,  siiguiappouaturcombiistibi- 
le,  lioc  couvcrtctur  iu  illiid,  ct  rcmaucbit  igiiis 
idem  numero,  ut  dictuiu  est  (siipra  q.  ."{8, 
a.  i  ) :  qiiia  ignis  potest  nutriri  ct  conser- 
vari,  nutrilur  autem  ct  conservatur  per  cou- 
tinuam  appositionem  combuslibilis  :  crgo 
ignls  non  habet  termiuum  maguiludinis; 
nam  si  haberet,  non  posset  nutriri  et  con- 
scrvari. 

Sed  contra  est :  1.  quod  Philosophus  li' 


2-20  SKCL^NDA   SKCIND.E  —  PIIILOSOPIIIA  NATfUALlS 

hro  de  Seiisii  et  Seusibili  (('.  (i)  dicil,  (iiioil  t;iii(iiin  rai-oncri,  (|ii()(l  jaiii  iion  osset  aqua 

(laliir  iiiiiiiiiiiiiii  visiliilc,  il.i  iil  iion  possit  ncc  vapor,  sed  aer  vel  ignis;  ot  iiarsrnatc- 

(lividi  in  iiiliiiiliiin,  siciit  nec  ipsuni  sentire;  riic  snb  forini  ignis  exislens  non  potesl 

el  (jnod  aIio(pii  si  dividatiir,  resolvelnr  In  ainplius  rarefieii,  ita  ul  accipiat  majoreiii 

conlinens;  sed  elementa,  pi"esertim  ignis,  (piantilalein  et  diiiKMisionem;  aIio({ui  essel 

aipia  et  terra  visibilia  sunt :  ergo  elcmenla  in  |)olen!ia  ad  quamiihel  (pianlilitein  ima- 

liahent  lerminos  ma.miiludinis  et  parvilatis.  ijinahilein,  (piodesl  ralsiiin.Ciim  eniin  (juan- 

—  (/('  Seiisu  et  SeiisHjiti  I.  15.  lilates  delenninaUeet  omnia  alia  accideiUia 

2.    Praiterea,    dicit   Philosopliiis    2.    de  secundum  exigentiam  forma3  recipiant  ma- 

Aiiiiitd  {  text  .ii -,0.  A),  i\uo{\  immhunm-  leriain   (  eo  (piod    suhjecta    materia    cum 

tnra  conslanlium  leiniinus  est  et  ratio  ma-  forma,   est  causa    eoruin  quai  insiint,  ut 

gniludinis  et  augmenti ;  sed  elemenla  con-  diciliirl.   J*ln/s.  text.  80  ;  c.  9);  oportet 

stant  natiira,  ulpatelexPhilosopho2.P/<//.9.  qnod  materia  i)rima  ad   nullam  qiianlita- 

(  text.  1  et  4;  c.  1  ):  ergo  elemcnta  hahcnt  tcin  sit  in  polenlia,  nisi  quoe  compelat  for- 

lenninuin  magnitudinis  et  parvitutis.  —  2.  mixi  naturali,  qux  in  materia  osse  potest. 

Plnjs.  I.  I.  Maleria  vero  prima  non  est  in  potentia  ad 

S.  Pnelerea,  dicit  Philosophus  1.  Plujs.  alias  formas,  nisi  ad  illas,  qua)  sunt  in  re- 

( text.  30,  c,  i ),  quod  tam  animal  cl  plan-  nim   natura,   vel   pcr  principia    naturalia 

ta  quam  quiiMihet  pars  ejiis  ha])et  determi-  educi  possunt.  Si  eniin  essct  aliqua  polen- 

natain  (pianlitalem  ipioad  magnitudinem  et  tia  passiva  in  materia,  cui  non  responderol 

parvitatem,  eo  qiiod  in  corpore  naturali  iii-  aliqua  potenlia  activa  in  rerum  natura,  ilh) 

venitiir  forma  naluralis,  qua?requirit  deter-  polenlia   passiva  esset  superflua,  ut  dicit 

minalam  (piantilalem,  sicut  et  alia  acciden-  Commenlator  1.  Plnjs.  {text.  81 ). 
tia;  sed  luec  ratio  militat  in   omnibus  elc-         Kt  ideo  materia  pi'ima  sccuiiclum  se  acce- 

menlis,  nam  eliam  in  illis  estformanatura-  pta  non  est  receptibilis  majoris  quanlitatis 

lis:  ergo   et  in  illis  repcritur  deterniinafa  quam  quantitatis  mundi ;  propter  quod  3. 

quantitas  quoad  magnitudinem  et  parvita-  Pltjs.  {  text.  09 ;  c,  7  )  dicitur,  quod  noii 

tem.  —  1.  Phys.  1.  9.  est  possibilc  magnitudinem  augeri  in  infi-i 

Uespondeo  dicendum,  quod  neccsse  est  nitum,  loquendo  nalnraliter.  Materia  vero 

dicere,   quod  elementa   habent  terminum  nt  est  in  re  detenninata  (  puta  in  pugillo 

magnitudinis  et  parvitatis.  Et  ratio  hujus  aeris  vel  aqua?  ),  non  est  in  potenlia  ad  to- 

est,  quia  omne  corpus  naturale  habet  de-  tam  quantitatem  mundi,  sed  usque  ad  de- 

termiiiatam  formam  et  spccicm,   sicut  et  terminatum  quid,  quantum  per  rarefactio- 

virtulem.  Cum  igitur  ad  formam  naturalem  nem  polest  consequi.  Et  hoc  non  excedit 

substanlialem  consequantur  accidentia,  ne-  raritalem  ignis  (  quia  nuUa  raritas  potesl 

cesse  est  quod  ad  determinatam  formam  essemajor);  et  ideo  materia  pugilli  aeris 

consequanlur  dclerminata  accidenlia,  inler  in  ordine  ad  formam  ignis  habet  determi- 

quajcst  quantitas;  unde  omne  corpus  natu-  natum  terminum  magnitudinis.  Est  enim 

rale  habet  determinatam  quantitatem,  et  in  raritas  vel  parum  de  materia  sub  magnis 

majus  et  in  minus,   ct  per  consequens  et  dimensionibus,  et   densitas  e  contra;  ve! 

(luodlibet  elementum.  —  Quod   etiam  ex  certe  est  ([ualitas  connotans  mnltam  quan- 

eo  confirmari  polest,  quod  in  qualibet  spe-  titatem  in  parva  materia,  e  contra  dcnsilas. 

cie  est  terminus  quidani  rarefactionis   et  Et  ideo  materia  sub  forma  existens  est  de- 

condensationis,  ultra  qucm  species  salvari  terminata  quoad  maximum  et  minimuni, 

non  potest;  nam  ultima  raritas,  ad  quam  quia  est  determinata  ad  certam  raritateni; 

materia  aliqua  quanta  determinata  potest  et  densitatem,  qua  major  dari  non  potest.} 

pervenire  est  sccundum  quod  stat  sub  for-  Unde  manifestum  est,  quod  elementa  ha-i 

ma  ignis,  ut  docet  Commentator  A.  Pltys.  bcnt  lerminum  magnitudinis  et  parvitatis.| 

(  text.  liL ).    Unde  pugillus   aqua3   posset  —  1a,  q.  7,  a.  3,  c;  2.  Seiit.  dist.  30,  q.  2,! 


[)K  GKNKIiAT.  KT  CDHlllPT.  —  nl'.    \MV 

a.  I  »'1  2;  dc  Scit.su  cl  SciisibHi  I.  IT»;  I. 
/V///.V.  I.  I.")  L'l  9;  4.  (Ic  Auimii  1.8;  ile  Pol. 
(j.  i,  a.  I,  a(l5;  2.  Scul.  disl.  I  i,  (|.  I, 
a.  I,a(l  i;  Oinm:  A%  c.  li^  (  n\.  :)\),  c.  7  ). 

.!(/  luiuntni  cr^^o  (liccndiim,  (iiiod  lioc 
tlistiii^niiliir  corpiis  niullivntdliiuni  (  seu 
corpiis  coiisidcraliim  siil)  dimciisioiUMiiiaii- 
lilalis  )  ct  uidurulc  (  scii  idcm,  scd  consi- 
(lcratiiin  sccimdiim  ali({iiain  dclerminatam 
spt^cicin  scii  lorinam  el  virtiilcm  ),  (inod 
illiul  cst  (livisil)ilc  iii  inliniliim,  lioc  vero 
non.  Kt  ralio  est,  (|nia  in  corporc  inallie- 
inatico  iion  consideraliir  nisi  (pianlilas,  iii 
(pia  iiiliil  invenilnr  divisioni  in  iiiiiniliim 
rcpiifiiians ;  sed  in  corpore  nalurali  conside- 
ralnr  rorma  naliiralis,  (pnu  rccpiiril  deter- 
iniiialain  (pianlitalein  (  sicnt  et  alia  acci- 
dcnlia  )  lam  in  pliis  (piain  in  niinus.  Kt 
ideo  non  potest  in  inrmiluin  dividi,  sed  est 
invenire  nrmimam  carnem  et  minimam 
acpiain,  nt  dicitiir  I.  Plii/s.^lext.SQ;  c.  4); 
(pia3  si  divideretiir  nllerins,  non  csset  aquu 
vel  caro ;  et  ratio  est,  (piia  (jnando  jain  ad 
iiiininnim  aipia  vel  caro  deducilur,  slalini 
propler  dehililalem  virlulis  converlitur  in 
aliiid.  —  I.  Plti/s.  I.  9;  2.  Senl.  dist.  ^O, 
([.  i,  a.  "1,  in  c. ;  lie  Scusu  et  Scusibili  I.  15. 

Ail  sccundum  dicendnm,  (piod  Philoso- 
phus  (  de  Scusu  et  Scusibili  c.  0  )  movet 
ipKTslionem  lianc,  ntrum  (iiialilates  sensi- 
hiles,  ut  color,  sapor  et  hujusmodi,  in  in- 
nuituin  dividanlur.  Et  erat  ratio  dubilandi, 
(piia  sunt  in  corpore  tanupiani  in  subjecto; 
corpus  autem  omne  in  iiilinitum  dividitiir, 
cuni  hoc  sit  de  rationc  conlinui.  Kt  primo 
argumentatnr  pro  parte  ucijatira:  qiiia  cum 
uiUKpuTilue  pi\Tdiclarnm  sensibirmm  qua- 
lilatuin  sit  nata  agere  in  sensuni,  i|)siim- 
(pie  inovere;  si  ilho  in  infiiiitum  divideren- 
tur,  eliam  ipse  sensus  seu  ipsum  senlirc 
in  inrinilum  divideretur  (  sccnndum  quod 
inoverl  dividitnr  in  intuiilum  secundumdi- 
visloneni  maimiliulinis,  secuudum  quam 
aliquid  movetur ) ;  et  ita  sequeretur,  quod 
sicut  id,  quod  movetur,  j^ertransit  quamli- 
betmagniludinem,  ita  sentiens  sentiret  om- 
nem  magnitudinem  quantiimcumque  par- 
vam,  et  sic  omnis  magnitudo  esset  sensi- 
bilis,  quod  tamen  est  inconveniens. 


I»K  nr.VNTITATK   KLKM.  —  .\I;T.  I   d-ll 

Ucindc  ;irgiimciil;diir  dii.ibns  ndioiiibiis 
pro  |);irle  aflirmnlini.  (jiniriim  y>;/o/- ;dlat;i 
csl  in  argiimciilo.  Posleriore  vero  solvit 
(pi;i'slioiicni  dicciis,  (piod  si  spcclelnr  ili- 
risio  forniiilis  scnsibiliiim  (pi:ilil;iliim,  h;p 
non  possiint  dividi  in  iiiliiiitiiin :  (pii;i  si 
est  dcvcniri!  ;id  nltimiiin  e\  |);irle  iitrinsipic 
cxtremi,  nece.sse  esl  ea,  (pi;e  in  iiicdio  siint, 
esse  (inil:i,  iil  prob;il(iiii  esl  in  I.  Posler. 
{text.SA;  c.  I!>);  iiuinircstuin  est;iiitein,  (piod 
iii  (jiiolibcl  geiiere  sensibiliiim  est  (pia?d;ini 
coiilr;iriet;is,  quic  cst  maxiinu  dis|;iiili;i,  el 
ideo  conlraria  oportet  csse  iilliin;i  (  siciit 
iii  colore  ;ilbuin  et  nigruin,  iii  s;q)ore  diil- 
ce  et  ;iinaruin,  et  in  aliis  similitcr  ):  iiii- 
de  rermipiiliir,  (piod  species  niedi;(^  sint 
tiiiiUo. 

Si  vero  spcctetnr  dirisio  quaulilatira, 
cum  li;e  qu;dilates  sint  in  conliniio  siciit 
iii  subjeclo  (  sccundnm  cujns  divisionein 
per  ;iccidens  dividunliir  ),  sicul  iii  coiili- 
nuo  aliud  est  in  aclii  (  sicnt  pars  sep;irat;i  ) 
et  aliiid  in  polciitia  (  scilicet  pars  in  coiiti- 
luio  exislens  non  separala);  it;i  eli;im  in 
his  (puditatibus,  (in;c  sunt  divisibiles  per 
accidens,  pars  separala  est  actn  existens, 
nnde  potest  sentiri ;  pars  antem  indirisa 
est  in  i)otenlia,  et  ideo  non  scntitur  in 
actii.  Kt  per  conse^piens  parles  in  polenlia 
non  snnt  iii  iiirmiliim  scnsibiles,  qnia  licet 
snperveniat  visus,  tamen  aliiiua  pars  ejus 
minima  (  puta  deciin;i-inillesima  )  lalet  vi- 
snm  (  sicut  similiter  qnamvis  totus  cantiis 
continuns  audiatur,  tamen  auditum  aliquid 
latet  parvnm  de  canlii,  piita  diesis,  (piod 
est  minimiim  in  melodia,  (piasi  distanlia 
qa}dam  toni  el  scmitoni;  hiijusmodi  aii- 
lem  dislantia  media  infer  nltima  latet). 
rnde  non  procedit  visns  usque  ad  miniinas 
partes,  qnia  sic  senlire  dividerelur  in  iiiti- 
nitum,  (juod  supra  Phllosophns  dimiserat 
pro  inconvenienti.  —  Similiter  Qtpartes  sepa- 
ratiP  non  sunt  in  inlinitnm  divisibiles  et 
sensibiles:  —  tuni  ex  parte  ipsarum  par- 
//((/».•  quia  si  partes  in  parvitate  snpeni- 
bundantes  separantnr  a  toto,  non  poterunt 
permanere  propter  parvitateni  virtutis  con- 
servantis,  (|nia  virtns  corporalis  dividitur 
secundum  divisionem  magnitudinis,  ut  p;i- 


^2-2-)  SECUNDA  SIXLND.E  —  rMlILOSOPlIIA  NATLKALIS 

<'l  iii  7.  Plnjs.  {leat.  30;  c.  5  ),  et  idoo  nii- 


niiiia  s«'j)aiala  (•onvcrtiinlur  iii  conlinciis, 
|)iita  acifiii  vel  a(|iiaiii  (  sicut  patcl  dc  ali- 
(juu  liijuore  sapoioso,  (lui  iiifuiRlilur  ina- 
ri ):  —  linn  ex  parte  sensus :  (jiiia  (iiianto  vir- 
tussensitiva  estexccllentior,  tanto  minorein 
iminulationein  organi  a  scnsihili  percipit. 
.Maiiircslum  est  auleni,  cpiod  (|uanlo  mimis 
est  sensihilc,  tanlo  inajorem  immutalionem 
facit  oigaiii,  et  ideo  indigct  excellenti  virtute 
scnsus  ad  lioc,  (]Uod  sentiatur  in  actu.  Ma- 
nifestum  estaulcm,  (juod  potcntia  scnsitiva 
non  crcscil  in  iiirmilum,  sicut  nec  aliio  vir- 
lutcs  nalurales.  Lnde  nccesse  est  (piod 
l)assil)ilcs  (lualilales  (lua^dam  lateant  sen- 
sum,  et  per  conseciuens  (luod  actu  non 
scnlianlur.  — de  Sensu  et  Sensibili  1.  15. 

A(l  terlium  dicendum,  (luod  sicut  dari 
potest  minimum  ignis  ob  rationes  dicfas, 
ita  et  minimum  a^iuse,  et  neutrum  divide- 
tur  in  vacuo,  (luia  natura  non  potest  anni- 
liilarc  sicut  nec  crcare;  tunc  autem  anni- 
hilaretur,  (luia  tunc  non  daretur  ambiens, 
in  (luod  minimum  a^pia;  converlerelur.  — 
Opusc.  .4-2,  c.  18  (al.  39,  c.  7  );  de  Pot. 
q.  3,  a.  4. 

Ad  quartum  dicendum,  (luod  ignis  aug- 
mentum  abit  in  infmitum,  si  lo(iuamur  de 
igne  uno  per  aggregationem,  secus  vero  de 
igne  uno  per  unitatem  materioe  et  formce 
particularis.  Cum  enim  pugillus  acris  fit 
ignis  —  (luia  materia  aeris,  ut  dictum  est 
( in  c. ),  habet  potentiam  ad  determlnatam 
(luantitatcm  et  raritatem,  qualis  convenit 
formse  ignis  — ,  necessario  debet  dari 
maximus  ignis,  ita  ut  forma  ignis  adve- 
nicns  materiae  aerls  non  nisi  tantam  ma- 
gnitudinem  requirat .  Verum  ignis  impro' 
prie  nutritur.  Nam  id  proprie  nutriri  di- 
cimus,  quod  in  seipso  ahquid  recipit  ad 
sui  ipsius  conservationem ,  Quod  in  igne 
licet  videatur  accidere,  non  tamen  acci- 
dit :  quia  cum  igne  accenso  aliqua  ma- 
teria  combustibilis  additur,  in  illa  materia 
nova  combustibili  novus  ignis  generatur, 
ut  dicit  Philosophus  2.  Meteorol.  c.  2,  et 
de  Juvent.  c.  3(5);  non  autem  ita,  quod 
illud  combustibile  additum  cedat  in  conser- 
vationem  ignis  in  alia  materia  prius  accen- 


sa ;  puta,  si  alifpiod  lignum  de  novo  ignia- 
lur,  pcr  lianc  igiiilioiiem  non  conservatiu 
igiiitio  allerius  ligiii  prius  igniti.  Totuseiiiiii 
igiiis,  qiii  esl  ex  congregalione  iiiultoruiii 
igniloriim,  non  est  unus  simpliciter,  sed 
videlur  uiius  aggregatione,  sicut  acervus 
lapidum  est  unus.  Et  propter  talcm  unila- 
tem  est  ibi  qutcdam  simililudo  niilriti(jnis; 
qua?  proprie  laiitum  animatis  convenit,  quia 
per  alimeiitum  conscrvatur  vita  in  illa  ea- 
dem  parlc,  quco  prius  fult.  Unde  et  pro- 
prie  sola  animata  dicuntur  augeri,  qula 
qucelibet  pars  eorum  nutritur  et  augetur, 
quod  non  convenit  rebus  inanimatis,  ut 
igni  et  similibus,  qnae  videntur  per  additio- 
nem  crescere;  non  enim  crescit  id,  quod 
fuit  prius,  sed  ex  additione  alterius  consti- 
tuitur  (luoddam  aliud  totum  majus.  —  Idco 
ignis  ex  aggregatione  unius  potest  in  infi- 
nitum  crescere,  sicut  et  acervus  lapidura; 
quia  cum  igni  possit  in  infinitum  combu- 
stibile  apponi,  ex  igne  priBcedente  et  se- 
quente  generato  fit  major  ignis  in  infnii- 
tum.  —  2.  de  Anima  I.  9. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  ignis  pra?- 
cedens  non  est  idcm  numero  cum  igne  faclo 
ex  lignis  appositis  et  in  ignem  conversis, 
sed  est  distinclus  numero,  cum  ex  praece- 
denti  et  sequenti  fiat  alius  unus  nuniero 
per  aggregationem,  ut  dictum  est  (  ad  arg. 
praeced.);  quamquam  similitudo  augmenti 
et  nutriinentiprLecipue  apparet  in  igne,qnia 
habet  plus  de  forma  quam  alia  elementa, 
et  est  potentior  in  virtute  activa.  Unde  pro- 
pter  hoc,  quod  manifeste  alia  in  se  convertit, 
videtur  nutriri  et  augeri. 


QU^STIO  XLV 

DE   QUALITATIBUS  ACTIVIS. 

Deinde  considerandum  est  de  qualitatibus 
activis. 

CIRCA  QUAS  QU^RUNTUR  OCTO: 

\.  Utrum  calor,  friguj.,  humor  et  siccitas  sint 
primse  qualitates. 


DKGKNFnAT.  KT  ColimPT.  —  nV.  XI.V  I)K  OI'AMT.    ACTIVIS  —  AUT.  I      i>i>.] 

2.  Utnim   pnrdictai    (iiialitatcs    .siiit   po.^^iliva'.  cril  priiis  |(riiici|)io  iiiotus  allcnitionis  ;  sed 

:M'(niiu<|ualilalespi-a'.licta>.siMtoimi<>sa.-iivi.>.  ,„.i,„.ipi,„„    ,„o||,s  lonilis    cst    L'mvit;is    rl 

4  rtniiu  .|uaiilaU'saclivaMVcte  tl.-liiiiuiitiir.  L...;,  .  .          ...                        ,.       ;•      • 

5  Utru...  .,ualitatc.s  passiva)  recle  definiantur.  '^;"''^  P'""-'l""ni  v..n.  all(.r;.li.M.is  sii.it 
15.  Uti-um(iualitatesp.-ima3sinlta.iluinqualuor.  '''^■''''  <Iil.ililal."S  :  (m--^.).  —  S.  P/n/s.  |.  ji; 
7.  Utrui.i  (i..i.lilates  sy.nbola;  eleme.ito.u..)  siiit  -•  (lc  (nnicvtil .  \.  |(). 

ejusdem  speciei.  .^».    Pijcleiea,    Pliilosopjiiis    priiis    a;zit  il(» 

^.  Utrum  elementa  l.abeanl  utramquc  qualita-  q„alilatil)iis  elei.KMiloriim  molivis    .piam  ,le 

'•••"  ''^^""""«-  aclivis  ;  i.am  .le  iHis  (^j^il  i„  lil,.  dc  C.lo ; 

MlTirn  rs  I  ^'^  Insvoroi..  \\\).  (Ie(;en.  et  Co/r.,  .p.i  co.i- 

'  seqiiu.itiir    lihros  dc  Cwlo ;  QV(r<)  (pi;ilitalcs 

inotiviP  smil  priores  activis.  —  I.  de  Cwlo, 

n\mi  C.\LOR,  FRIGUS,  HUMOR  ET  SICCIT.VS  j,,  p,,)(LMnio  ;  .i.  ilc  Cwlu  |.    j. 

SI.NTPRIM.EQU.VLIT.VTES.  G.  ri"el(M-ea,  hix  sl..||;.riim  el  virliilesil- 

larmn  c;ms;ml   iii    iiileriorihiis  c;iloivm   cl 

Vi.lclur  fpiod  caloi',  frij,nis,  liiimor  et  sic-  frijins:  cgo  calor  el  IVigiis  non  sunl  (p.;ili- 

"ilas  uon  siul  (pi;ilil;Ues  oumium  prim;v.  tales  omnimn  prim;e.  —  "2.  dcGencrdt.  I.  ±. 

1.  Dicit  euiin  IMiilosoi.lius  1.  dc  Cenerdt.  7.  I>r;eterea,  dicit  PliilosopIms(:2.  deCteh 
/fi-/.7;c.  :2),  (juod.piia  visusesf  pi-iorlaclu,  te.vt.  18;  c.  3;  et  1.  Pln/s.  tcjf.  .48  ;c.  5), 
'liam  objeclum  visus  est  i^rius  objecto  t;\-  qiiod  calor  est  prior  frigore ;   ergo  frigus 

Uis;  sed  |)iaHlicla?  (pialitales  pertinent  ad  non  cst  qualitas  p.-ima.  —  2.  de  Cwlo  I.  i; 

)bjectum  taclus,  lux  vero  et  calor  ad  ob-  1-  Phys.  I.  10. 

eclumvisus,  ut  diciturin!2.  deAnima{  text.  8.  Pra}tei'ea,caIor  et  frigussunl  (pi;ilil;.tes 

3();  c.  7):ergo  (pialilates  pr;i?dicta;   non  actiViT,   Iimnor  et  siccilas   sunt  (pi;ililates 

;imt  pri.mo.  —  :2.  de  Genenit.  1.2  ;  2.  deAni-  passivoe ;  sed  (pialit;Ues  activ»  sunl  jiriores 

na  I.  II.  passivis,  nam  activum  natu.-aliter  est  prius 

2.  Pi"aMerea,  corpus  C(£leste  cum  sit  sim-  passivo:  ergo  Immor  et  siccitas  non  sunt 
^licius  elementis  et  per  consequeus  illis  qu;ditates  prima\  cum  suppouaut  alias  p.-io- 
)rlus,  debeutet  ejus(|u;ditates  essc  priores  res.  —  1.  Phys.  1.  10. 

[iialilatibus   elemenlaribus;   sed  pra?dicta3  Sed  contra;  \.  ?\\\\o^o\)\\w>^.  de  Gcnenif. 

liialiUdes  sunt  elemeulorum,  alia)  veroqu;i-  {(e.rf.  10;  c.  2)  dicit,  (piod  (pialib.les  pr;e- 

italt^s  (ut  ligura,   diapbaueitas,  raritas  et  dict;c  suntomnium  prinue. — "1.  de  Genenif, 

lensitas)  conveuiunt  elia.n  cado  :  ergo  \\ce,  I.  2. 

lou  illa3  sunt  priuuc  qimlitatcs.  —  Opnsc.  2.    PnBterea,  qmditates   pra3.Iicl;T3   sunt 

!,  c.  9  (al.  Oyji/.fc.    1,  c.  8);  2.  de  dvlo  propiMie  elemeutorum,  ut  dicit  Philo.sopbus 

.  1-i;  2.  (/('  ^»//»(/1.  liet  15.  2.  de  Generat.  {te.iU.   \{];  c.  3):   sed  ele- 

3.  Pra^terea,  dicit  Pbilosoi^bus  (8.  Phi/s.  menta,  (luippcsimplicia,  sunt  inler  corpora 
i'.r^  55;  c.  7),  quod  omnium  passionum  inferiora  onniium  priina ;  ergo  et  qualitates 
»rincipiuinestdensilaset  rarilas:  namgrave  pr;\3dicta)  eiaiut  priuKe  iiiler  qiialitates  oin- 

1  leve,  molle  et  durum,  calidum  et  frigi-  nes  corporibus  suhluuaribus  convenientes. 

Iiim  videntur  esse  densitates  qua^dam  et  —  2.  de  Generat.  I.  3. 

|aritates ;  sed  ilhr  (lualitales  dicuntur  prim;\%  Respondeo  dicendum,  quod  calor,  frigus, 

i|Uie  sunt  principla  aliarum  omnium  :  ergo  bumor  et  siccitas  sunt  iiiter  qiialitales  lau- 

|aIor,  frigus,  bumor  et  siccitas  non  sunt  gihiles  omuimn  prinu\3.  Cujus  ratio  est,  quia 

.ualitates  primje.  —  8.  Phys.  I.  ii.  ad  illas  omnes  ;ili;x3  reducuntur,  nec  ipsa) 

4.  Pranerea,  dicit  Pbilosopbus  (8.  Phys.  reducuntur  ad  alias,  nec  ad  se  invicem.  Kt 
'Jrl.  56  el  57  ;  c.  7 ;  et  2.  de  Generat.  fext.  primuni  quidem  patet,  quia  oinnes  alia3  sunt 
5;  c.  10),  quod  motus  localis  est  primus  ex  bis,  ut  patet  discurrenli  per  ceteras  qu;i- 
mnium  motuum,  atque  adeo  prior  alte-  litates:  subtile  eniin  et  grossum,  lubricum 
|atione;  et  ideo  principium  motus  localis  et  aridum,  duruin  et  molle,  grave  et  leve^ 


3-2i  SIXUNDA  SKCLND.K  —  l»HILOSOPIIIA  NATCRALIS 

cl  alia;  tliircrciilia' smil  (»x  pruMlictis. — Sub-     cst  siccuiii,   ila  qiiod  calidilas  sil  IVi^Milita 
///«•  cnim  fst  o\  liiimido,  ut  palel  cx  <'jus     qiKLMlam    vol    ejus   eHcctus ;  iiec  IVigidita 
deliiiilioiie.  Ilmiiidiim  ciiim  est  ex  eo,  (luod     est  caliditas  vel  siccilas  vel  Iiumiditas^iii.c 
noii  beiie  lerminatur  termiiio  i)ro|)no,  sed     dam ;  uec  Iiumiditas  esl  calidilas  vel  fij- 
beiie  terminatiir  termino  alieno,  et  ideo  bene     ditas ;  nec  frigiditas  est  siccitas ;  nec  calidni 
repletivum  est,  qiiia  setiuitur  uiidi(|ue  laii-     est  fii,i>i(lum,   vel    c   converso,   sicut  sn 
gensi|)sum,eo(iuodlluit  us^iuead  ipsumtan.     causa  ;  nec  etiam  frigiditas  etcalidilas  sui 
gens.  Suhtile  autem  eliam  repletivumest,  eo     sub  liumido  et  sicco,  vel  e  converso.  - 
quod  sublilitate  quodlibet  iiiiiiimum  subiii-     Necesse  est  igitur  Iias  qualitates  quatu' 
trat.  Unde  manilVstum  est,  (piod  subtile  est     esse  primas.  —  2.  de  Generat.  I.  2. 
effectus  liiimidi.  Per  opposiliim  aulem7/-0i^-         Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  quaii 
5«merilellVctiis  sicci :  grossum  enim  est,  cu-     vis  visus  sit  uno  modo  prior  tactu,  qui 
juspartes  fjeculentaMion  distinguutur,  etex-     Ibrma  et  dignitale  prior  est  omiiibus  seif 
cedit  capacitatemejus,  quodnatum  est  rcple-     sibus,  et   ideo    objectum  visus   prius  e 
ri.Similiter/»^/7V»mreducituradhumidum,     ohjecto    taclus ;    tamcn   qualitas,  quae  c:^ 
quialubricumestliumidumaliquidpassum  :     objectum  visus,  non  est  corporis  tangibili 
cum  enim  liumidum  patitur  commixtionem     secundum  quod  est  tangibile,  etiani  sl  co 
suhtilis  terrei  et  est  unctuosum,    tunc  fit     tingat  visum  esse  sccundum  naturain  pri 
luhricum;  (juia   substantiale   terreum   sibi     mum  :  prlor  cnim  forma  est  et  dignitate  (= 
.commixtum  non  sinit  separari  partes  ejus     et  fine  omnibus  sensibus.  Et  si  est,  ut  d 
'(sicut  apparet  in  oleo  et  aliis  uncluosis).     ctum  est,  et  objectumvisus  prius  estobjed 
Aridumw\\\Gm  est,  quodest  perfccfesiccum,     allorum  sensum  :  non  tamen  omne  visibilc 
non  retinens  nec  subtile  terreum  nec  etiam     sed  solum  lumen  vel  lux,  quia  per  ipsai 
liumidum  unctuosum ;  et  ideo  qua3  coagu-     movet  cceluin    materiam   gencrabilium  ( 
laiitur,  calido  primo  Immiditatem  propriam     corruptihilium  ad  omnem  formain.  Taclu 
extraliente,  postea  vero  frigido  faciente  par-     autem  subjecto  prior  est,  quia  substernitii 
tes  conslare  sibi,  coagulantur.  —  Siiniliter     omnibus  sensihus,  ut  patet  2.  de  Anim 
moUe  est  effectus  humidi;  molle  enim  est,     {lext.  16,  124;  c.  2,  12);  et  contrarietah 
quod  cedit  tangenti ;  dilTert  tainen  ab  bumido,     ipsius  sunt  causoe  omnium  contrarietatun 
quia  bumidum  transmulat  tangcns,  et  ideo     Et  hoc  patet,  quia  non  sentimus  secundui 
molle  non  est  humidum,  sed  cst  effectus     tactum  nisi  id,  quod  excellit  secundiimqU: 
liumidi.  Z)(/rH7w  autein  reduciturad  siccum,     litates  complexionatas  medio  tactus,  quc 
sicut   elTectus   ad   suam    causam;    durum     est  caro;  et  illse  sunt  calidum,  frigiduri 
eniin  est,  quod  tangenti  non  cedit,  quia  est     humidum  et  siccum,  quarum  nulla  est  i 
coagulatum;  coagulatuin  autein  est  elTectus     coelo:  et  ideo  Cffilum  secundum  natura 
sicci.  —  Similiter  et  asperum  est  effectus     nonest  sensibile  tactu,  sed  solum  element; 
sicci,  et  /cHehumidi.  Aspcrum  enim  est,  quod     in  quibus  sunt  quatuor  qualitates,  ex  quibi 
habet  siccitatem  in  superficie,  quae  inaequa-     fit  complexio  et  tactus.  —  2.  de  Geiiera 
liter  partes  ejus  constare  facit.  Lene  autem     I.  2. 

in  superficic  habet  humorem,  qui  sequali-  Ad  secimdum  dicendum,  quodsermoc 
ter  facit  fluere  partem  ad  partem.  Gravitas  de  qualitatihus  primis  corporum  suhlittvl 
vero  et  Icvitas  consequuntur  calorem  et  fri-  rium,  qute  tantum  sunl  qualitates  tangibile 
gus,  ut  dictum  est  ( q.  U,  a.  2,  in  c.  et  et  non  omnes,  sed  aliquas,  puta  praedictai 
ad  3);  calor  enim  attenuat  et  rarefacit  ut  dictum  est  (in  c).  Figura  vero  uon  e.'| 
et  consequenter  focit  levitatem  ;  contra  qualitas  per  se  tangibilis,  cum  numereturl 
vero  frigus.  Philosopho  (2.  de  Anima  text.  Gi;  c.  fi 

Quod  vero  prcedictoe  qualitates  non  redu-  inter  sensibilia  communia.  Pra3terea  ilgu| 
cantur  ad  alias  (nec  in  pauciores  nec  in  non  est  qualitas  activa;  at  qualitates  prlni 
se  invicem),  probatur:  quia  calidum  non     debent  esse  activie,  ut  dicit  Philosoph' 


PK  (IKNKUAT.  KT  COUrUTT.  —  01'.  XKV  DK  ()\\\.\T.    ACTIVIS 


AMT.   I 


0-25 


("2.  ({('(icnerdl.  tc.rl.i^',  ci).  UarilasMiilcm 
ot  (lcnsilas  siiiil  a'i(iiiv()C('  (liclM  iii  ('(clo  cl 
ii)  coiporihiis  siihliiMarilMis(:2.  Si-nl.  disl.  i>, 
(j.  "2,  a,  'i,  ad  .""));  siciil  iii  corporihiis  C(jl'I(;- 
slihiis  noii  siint  ([iiaiilaUvs  laiiLjihilcs  |)cr 
inodiiiM,  (jMo  siiiil  iii  iMrcriorihiis  c()r|)ori- 
biis,  scd  |)C!-  MiodiiiM  ciMiMCiiliorciii,  siciil 
iii  faiisa  acliva.  Noii  ciiiiM  ihi  est  calidMiM 
cl  rrijiidiiiM,  liiiiiiidMiii  vcl  siccmii,  sod  virliis 
(jiiie  cst  liorMiii  caiisaliva.  VA  siiiiililcr  ihi 
iioii  est  }(iavc  et  leve,  sed  loco  liariiiii  est 
il>i  aplihido  ad  iiiolMin  circiilareiii.  Ila  rariiMi 
cl  (leiisiiiii  inveiiiMiiliir  iii  corporihus  cade- 
stibus,  seciiiidMin  (jiiod  isla  smiiI  sjjlssiora 
ctniaiiis  c()iiiMiassala([iiain  s|)Ii;lm'io  eoriiiM, 
iioii  secimdMiM  dilVereMliaiM  coiilrarictalis, 
sed  solimi  sccMMdiini  addilionem  el  dimi- 
milioiieiii  virlulis,  et  secMMdmn  inajorem 
cl  iniiiorein  coniJire.iiationem  [^artimn ;  ciim 
lameii  iii  iMfcrioriliUS  corporihus  rarum  et 
(lcnsuin  siiit  ([ualitah^s,  et  priinoe,  se  taineu 
leneules  ex  parte  inaleri;e,  non  aulein  ex 
[)arlo  foriiKe.  —  4.  de  Geiierat.  I.  4;  4.  de 
Aniniii  1.  13;  "l.deCoAo  1.  10. 

Ad  tcrtinm  diceudum,  ([uod  Pliiloso[)lms 
ibi  loquiliir  sociindiim  0[)iMioiiem  aMti([Mo- 
rimi,  (pii  [)onehant  raritatein  ot  dousilalem 
[)riuci|)ia  oinuiiim  |)assiouum  ot  passihirmm 


iiioliiiii  sciliccl  locajcm,  per  ([iicm  noii  ac- 
([iiiriliir  rci  ali(|iia  forma  siihstaiilialis.  Kl 
idcoiiecesseesl  ali(|Mas(|iialilal('s  jjriucedcre 
iii  rc,  (|na!  siiil  iiislriiiiiciila  <,'eiieiMiilis  jn 
ac([Misitione  Ibrma"  siihslaiitialis.  Ilaiic  ciiini 
Mcccssc  esl  [)ra'ccdc!-c  oimicm  iiioImim  loca- 
lcm  i[)siMs,  (jiiia  iiioliis  locidis  ici^iiiril  (jiiaM- 
lilalcm  iii  mohili,  cl  [)ailciii  cl  [)arlcm. 
Korma  aiilem  siihslaiilialis  oiMiicm  (|iiaMli- 
laleiii  [)i  ;eccdil ;  aclio  aiilem  ^^'iieranlis  in 
|)ro(liiclione  formib  siihslaulialis  osl  alle- 
ralio,  ciiJMS  lcrminus  est  s[)olialio  materijc 
a  rorina  |)riori,  et  iiidiiclio  iiovin  foniKC. 
—  8.  Plnjs.  I.  It;  -J.  de  (ieiienil.  I.  1(1; 
OiiKsc.  :]-2  ,  c.  I . 

Adquintinn  diccMdiim,  (piod  PliiIo.so|)lius 
prius  (\t,dt  de  ([iialilalihiis  molivis  ([iiaui  d(^ 
aclivis,  ([iiia  [)!-iiis  ('■iil  de  elemenlis  scciin- 
(luin  ([iiod  iulo.m-ant  univorsum,  (|uaiM  do 
iisdem  secimdum  (jiiod  ij[oiiorantur  ot  cor- 
rMm|)Mntiir;  ((ualilales  aiilom  motiva}  suiit 
ilke,  ox  ([uihiis  dclermiiialur  situs  iu  imi- 
vei-so,  ([ualilalesautom  acliv;c  suul,  ([iiihiis 
invicom  ti-ansiMMfaMliir,  —  V.  prodMii,  iii  II, 
dc  Cixlo  el  in  II.  de  General. 

Ad  sexlnm  dicendmn,  ((uod  ([iialilales 
slollaruin  (  [)Mla  hix  vel  ali((iia  alia  virlus 
oarum),  licot  causarent  in  istisinforiorihiis 


([ualilaluin,  eo  ([iiod  liravo  ot  leve,  mollo  ot     alif[ii<im  qMalitatem,  iion  tamon  ab  ois  (la- 


(luruui,  calidum  ot  fiiiiiduin  vidontur  coii- 
S(^((ui  raruin  et  (leusuin,  ot  socuiuluin  ea 
(lislinj,Mii,  —  8,  Phiis.  \.  14. 

Ad  quarlum  diceudum,  quod  licot  in 
(liversis  suhjoclis  prior  sit  motus  localis, 
non  taineu  in  uno  ot  oodom  gonorahili, 
i|uia  priino  res  generatur,  postoa  altoratur 
et  augolur,  et  demiim  liahot  motuin  secun- 
dum  locum.  —  Vc/  dic,  quod  ([iialilalos 
prima}  deheut  csse  activa^  et  passivie  ad 
invicoin  ;  uain  elementa,  quorum  priMci[)ia 
suntpriudicla'  qiialilatos,  misconlMret  Irans- 
mulanturad  iiivicom.  At  qualitates  motivio 
non  sunt  activio  ot  passiv.T,  nt  patet  ex 
ipsis  noiniuihus;  ciim  onimnon  sint  iiomina 
verbalia,  non  significant  actionom  vel  pas- 
sionein,  —  \el  dic,  quod  gravitas  et  levitas, 
quae  sunt  qualitatos  mohilium,  non  possunt 


liMiiliir,  ((iiia  earuiii  suhslantia  non  comiiiii- 
iiical  iii  matcria  cum  illis;  at  vero  ((ualitales 
priuuo  debonl  esse  iiivicein  activic  ot  ()as- 
siva?,  ut  dictuin  est  (ad  ((uarluin).  —  i2.de 
Generat.  \.  2. 

Ad  septinium  dicondum,  ((iiod  calor  di- 
citur  prior  frigore  perfectiono  et  dignitale  ; 
contraria  eiiim  se  liabont  secundum  pejiis 
ot  ineliMs,  mI  dicitiir  1.  Pln/s.  (ledt.  55; 
c.  ()).  —  ^2.  de  Cado  1.  .i;  [.  Pln/s.  |.  10 
et  11. 

Adoctavum  diceMdiim,  quodcalor,  friirns, 
humor  otsiccitas  diq^iiciler  considorari  pos- 
suut,  volsociindum  so  vol  in  ordino  ad  mix- 
tum ;  —  priino  modo  omnes  sunt  ((ualitates 
primjc,  et  oinnos  siint  activa?  et  i^assivro; 
socnndo  inodo  dmc  SMut  activa?  ( calor  et 
frigus)  et  dua?  sunt  (^assivic  (liuinor  et  sic- 


esse  qualitates   prima?,  quia   sokim  ordi-^    citas  ).  —  11.   citandis  in  corp.  art.   3  se- 
nantur  ad  ea,  quae  sunt  extranea  rei,  ad     quentis. 

SuMM.E  Philos.  III  —  15. 


290 


Sl-XUNDA  si:i:iM).K  — 


.\i;Ti(:rM's    ii 


UTUIM    CALuil,   1  lll(aS,lirM()U    ET    SiCClTAS 
Sl.NT  Ql'ALlTATi:S  1'OSlTlY.i:. 

Vulcliir  (|ii()(l  iion  oiiuios  (lualilales  \wx- 
dicla'  siiit  positiv;e. 

i.  Dicit  eiiiin  IMiilosopluis  (1.  (leGenmtt. 
text.  18;  c.  S;  il.  de  Iknemt.  text.  M;  c.  5; 
et-2.  de  Ca^Iu  text.  18;  c.  3),  (luod  ealor  est 
l)ra'(licaluni  (pioddain  et  species;  sed  frigi- 
dilasest  privalio:  eriio  uon  oiuues  i)r;edict;e 
(pialitales  snnt  posilivie.  —  1.  de  Genend. 
I.  8;  -2.  de  Generat.  1.  5;  "-l.de  Cado  I.  A. 

2.  Pneterea,  dicil  Philosophus  (1.  Pln/s. 
text.  55;  c.  li),  (piod  contrariorum  unum 
est  Ibrina,  alternm  i^rivatio;  sed  caliduiu 
et  frigidnm,  ctsimiliter  humiduin  et  siccnm 
snnt  conlraria:  ergo  idem  (|nod  prius.  — 
1.  Pln/s.  1.  11;  ^l.  de  Ca'Io  1.  4. 

."{.  rri(3terea,  dicitPhilosophus,  (luod  ca- 
lor,  frigus,  humor  et  siccitas  suut  coutra- 
riic  diHerentia^  (juibns  inter  se  elemenfa 
diliernnt,  ut  dictnmest  (({.  -43,  art.  unic); 
sed  coutrarietas  diirerenliarum,  (|uoe  est 
inomnibus  geueribus,  atteuditur  sccundnm 
communem  radicem  contrarietatis,  quce  esi 
excellenlia  et  defectns:  ergo  ducc  harnm 
debent  dicere  excellcntiam,  ct  aruie  dna3 
defectnin  ct  per  conscciuens  privatiouem, 
et  sic  non  erunt  c]nid  positivum,  cuni  pri- 
vatio  et  defectus  sint  non  eutia.  —  5.  Plu/s. 
1.3. 

4.  Pra}terea,  iu  accessn  tertiaUcT  senlitur 
frigus,  et  tamen  in  terliaua  nullns  est  liu- 
inor  frigidus,  cum  orialur  ex  bili;  ergo 
frigus  lit  solo  recessn  caloris.  —  de  Malo 
q.  7,  a.  1,  c. 

5.  PrcTterea,  aqna  calefacta  se  restitmt 
pristina}  frigiditati  •  solum  per  abseutiam 
calcfacientis,  ut  pafet  experientia  et  dictum 
est  (snpra  q.  9,  a.  4,  ad  9);  ergo  frigus 
tautum  erit  privatio  et  recessus  caloris. 

Sed  contra  est:  1.  quod  Philosophus  (2. 
dePartibusAnimal.  c.  2)  dicit,  quod  frigus 
iion  est  privatio,  sed  natnra  qua^dam. 

2.  PrcXHerea,  calor  et  frigus  contrarie 
opponuntur,  sed  utrumciue  contrarlum  est 


PlllLOSOPlllA  NATlllALIS 

aliipia  naliira;  alioqni  non  essenl  iii  codei 
genere,  (jnia  privatio  el  iion  ens  aon  sui 
ingenere;  ergo  calor  el  frlgns  snnt  qnal 
tates  i)osilivio.  —  1.  de  Generat.  I.  8.       \ 

Uksp(3M)i:()  dicknulm,  (piod  calor  el  frij 
gus,  IiMinor  et  siccitas  suiil  (pialitates  posi 
tiva;.  On(jd  inanifeslum  est:  primo,  (jui 
(pialifates  pnedictio  sunt  sensibihis  per  S| 
et  tangibiles,  ut  dicit  Philosophus  (2.  deGi 
nerat.  text.  7;  c.  2. ;  et2.  de  Anima  text.iii) 
c.  0);  (piod  autem  est  nou  ens,  cnjnsinod 
est  privatio,  ut  diclumest,  non  est  sensihi 
le  ( nam  omne  scnsibile  pcr  se  cum  iininulc, 
sensnmet  rationesuie  excellenliaecorruinpai 
animal,  debet  esse  ens  rCcale  posilivnm;  Im 
jusmodi  autem  uon  est  privatio,  iit  inanij 
festum  est):  ergo  qualitates  prjcdicta)  dc 
bent  csse  positivre.  —  Semndo,  elcinenti 
suntinvicem  activa  etpassiva,  cum  invicen 
generentur  et  corrnmpantur,  nt  docet  Plii 
losophus  2.  de  Generat.  (text.  24;  c.  4.) 
sed  non  aguut  et  patiuutur  nisi  ratiom 
pra'dicfarum  qnalitatum,  ut  docet  Philoso 
pluis  de  Sensu  et  Sensibili  (c.  4)  —  nan 
forma  substautiaiis  non  est  immediatun 
principium  actionis,  ut  dictum  est  (supr; 
q.  9,  a.  4  )  — :  ergo  qualitates  pra^dicta 
sunt  qnid  positivum  reale.  —  2.  de  Gene 
rat.  1.  2;  2.  de  Anima\.'VS',  Tabula  Aiirei 
voce  «  sensibile  »  n.  8  et  10;  de  Sensu  e 
Se)isibili  1.  10. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  sicii 
diciturinlO.  Metaphjs.  {text.  9et15;  1.9, 
c.  3  et  4),  oppositio  priv;itionis  et  IvMlUi 
est  principium  opposilionis  contrariorum : 
ef  ideo  sciuper  aliud  coufrariornm  est  cuiii 
defectu  et  privatioue  qnadam  respectu  alle- 
rius.  Dicitur  ergo  frigus  privatio,  non  qui;i 
sit  privatio  pura  sicut  CcTecum  et  nuduni, 
sed  qnia  est  qualitas  deficiens  respectu  ca- 
loris.  —  10.  Metaplnjs.  1.  4  et  6.  —  Et  e.\ 
liis  patet  ad  secundum. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  conlrarietas 
difTereutlarnm,  qucie  est  in  omnibus  generi- 
bus,  dicitur  attendi  secuudum  communem 
radicem  contrariefatis,  qude  est  excellentiaj 
et  defecfus,  quia  omnes  differenfi;e  divi-' 
dentes  aliquod  genus,  ita  se  habent,  quod 
una  earum  est  ut  abundans,  etalia  nt  defi- 


liK  (iKNKUAT.  ET  COnRUPT.  —  01'.  XKV 

cii'nsn'si)oclualloriiis.  Pro[)l(M'  (|iio(l  Arislo- 
Iflcs  (licil  iii  8.  Mcldjiln/s.  (lcxl.  10;  I.  7, 
c.  S),  <i"^*^'  dcrmilioncs  icrimi  siml  siciil 
iiiimcri,  (|iioriim  species  variimliif  pcr  ad- 
(lilioiicm  cl  siiblraclioiicin  unilalis.  —  r». 
Pln/.f.  I.  :\\  8.  Mrldphiis.  \.  :]. 

Ad  quoiiuin  (liccndiim,  (piod  fchris  lcr- 
liaiia  vcrc  (|iiidcin  consislil  in  sii|)cral)im. 
(laiilia  cliolcra',  (iiiain  virliis  nalniic  siipc- 
rarc  non  polcsl;  scd  cliolcra  osl  Iminor 
IVi^ndiis,  iil  dicil.Piriloso|)luis  ((lcSoiiiiiu  ct 
Vigiliii  c.  i,  al.  8).  — dc  Malo  ((.  7,  a.  1, 
c;  dc  Soiiiiio  cl  Yiijilia  \.  5. 

Ad  (}uiiiluiii  dicondiim,  (piod  a(pia  caic- 
facla  sc  rcsliliiil  prisliiuu  frii;idilali  vi  suae, 
spccici,  iion  pcr  aclioncin  ct  Iransniulalio- 
ucin  ali(piain,  sed  pcr  naliiralcin  resullaii- 
iiaiii,  iil  dicluni  esl  (((.  9,  a.  A,  ad  U). 

ARTICULUS   III 

ITRUM    QUALITATES    PU.KniCT.E  SI.NT  OMNES 
ACTIV.E. 

Vidclin'(piod  pranlicUo  ({ualilales  iionsiut 
oinnes  aclivje. 

1.  Dicit  enim  IMiilosoplius  (  ^.  de  Geiie- 
rat.  lejt.  8;  c.  2;  et  i.  Mcteorol.  c.  1 ),  quod 
calur  el  frigus  sunt  acliva,  linmor  aiilem 
et  siccitas  sunt  passiva;  ergo  (pialilalcs 
prinue  non  suiit  omnes  acliva}.  —  -2.  de 
Gcncrot.  1.  2;  4.  Mclcorol.\.  1. 

2.  IViuterea,  dicillMrdosophus  ( i.  Mcteo- 
ro/.  c.  let:2),  (piod  actioncs  tiunt  calorcet 
frigore,  nt  geueraliones,  piitredincs,  conco- 
clio,  ruiuefaclio:  ergo  relit|me  non  sunt  acti- 
vaB.  —  i.  Mctcorol.  1.  1  et  2. 

3.  Prjcterea,  calor  et  frigus  defmiuntur 
a  Philosopho  (2.  de  Generat.  text.  8  et  9; 
c.  2;  et  i.  Meleorol.  c.  I )  per  agere  (puta 
pcrcongregareet  disgregare),  humor  autem 
et  siccitas  per  pati  (puta  per  terininari); 
orgo  calor  et  frigus  sunt  (lualitates  activa?, 
humor  autcm  et  siccilas  passiva?.  —  2.  de 
Geuerat.  I.  2;  -4.  Mclcorol.  1.  1. 

4.  Pi\Tteroa,  A.  Mclcorol.  (c.  1)  dicit 
j  Philosophus,  (juod  calor  et  frigus  humectant 
jCt  exsiccant;  sed  nulla  alia  actio  potest  tri- 
jbui  humiditati  et  siccitati  praeter  humecta- 
Itionem  et  exsiccationem :  ergo   humor  et 


I»K  OUAMT.  ACTIVIS  —  AHT.  III      227 

sicciliis  non  siiiil  activa?,  (juia  natiira  noii 
facil  [)ordiio,  ([iiod  |)olcsl  facere  |)cruniim, 
ut  dicliim  esl(inKogica  (j.  I,a.  I.arg. /*)• 

—  4.  Mctcorol.  I.  I. 

.').  Pra,'lcrca,  dicit  Philoso[)hus(  i.  .Mcteo- 
nd.  c.  (i,  al. .") ),  ([iiod  frigiis  non  genorat  [)(;r 
so,  sed  |)or  accidoiis;  a(  si  frigiis  (»sset  ((iia- 
lilas  acliva,  ciini  sit  contraria  calori,  possel 
illiim  corriiin[)cr(',  ol  [)cr  C()iisc((iicus  [)or  se 
giMicrarc  ali([iii(l;  nam  (•orrii^ilio  iiiiiiis  esl 
generatio  alterius,  cl  iiatiira  nim(|ii:iin 
0[)oralur  per  sc  inlcudcns  corru[)lioncm  : 
orgo  frigus  non  est  ((ualitas  acliva.  —  4. 
Mcteorol.  I.  S. 

Sed  contra  e.st:  \.  (|iiod  Pliiloso[tliiis  2. 
de  Generat.  (teit.  8;  c.  2)  dicil,  (piod  om 
iiia  olcmonta  Iransmulaiiliir  ad  iiiviccm,  ot 
ideo  suiil  acliva  cl  [lassiva;  sod  cl(Miicnla 
Iransiniilanlurad  iuvic(Mnralione([iialilaliim 
primarum,  [)ula  caloris,  frigoris,  humoris 
et  siccitalis :  ergo  omiics  istie  ({ualitatos  sunt 
activic.  —  2.  de  Generat.  I.  2;  de  Scnsa 
et  Sensihili  I.  10;  2.  de  Gcncrat.  I.  C. 

2.  Pricterea,  omncs  ([ualilatos  pricdichc 
sunt  conlrariic,  iit  dicit  Pliiloso[)hiis  ( 2.  de 
Generat.  text.  25;  c.  -4);  scd  contraria  nata 
sunt  invicem  agerc  et  [)ali  :  orgo  omnes 
((ualilalos  pra?dicla3  sunt  activajct  [^assivaj. 

—  2.  de  Generat.  l.  2  et  4. 
IlESPONDEO  DiCENDLM,  ((uod  omnos ((liali- 

tatcs pnedictic  dupliciter [)ossunt  considcra- 
ri:  »/H)mo^/o([ual(Muis  V(Miiuut  iii  composilio- 
nommi.\ti,el  unavicloriamoblinonl  su[)raal- 
toraui  iu  mixto  ;  et  sic  du;T)  suntactiv;c(pu- 
ta  calorelfrigus)ct  duK  ()assiva3  ( puta  hu- 
moret  siccitas).  Cnmeirimactiva3  victoriani 
obtinent  supra  [)assivas,  tunc  se((uiturgene- 
ratiomixti;  ((uando  autem  ()assiva3  vincunt 
activas,  ser(ueutur  indigestio,  ((ua?  cst  via  ad 
corruptionem.  —  Alfcro  inodo  secundum 
se,  ([uatenus  una  est  contraria  alteri,  et 
per  illas  elemcnla  invicem  transmulantur; 
et  tuncomnes  suntactiv;T}et  passiva}.  Ouod 
l^atet /))'/»<o  ex[)criontia;  nam  ex  igne  fit 
aer  ct  ex  aerc  ignis,  ut  docet  Philosophus 
(2.  de  Gcnerat.  text.  20;  c.  -i);  hoc  autem 
ficri  non  posset,  nisi  invicem  agcrcnt  et 
patcrentur  per  humidilatem  et  siccitatem, 
cuin  iu  caliditate   couveniaut;  et  similiter 


^'2ii> 


SKCrNDA  SKCl'M).E  —  PIIII.OSOPIIIA   XATLUALIS 


»'.\  iyiit'  lit  uqiKi  ct  t'\  aiTt!  IfiTa,  (jiiotl  essn 
111)11  possct,  nisi  agciTiit  ad  iiivifciii  sociiii- 
(liiiii  oiiiiics  ijiiatiior  (iiialitalcs  {)ra'ili('las. 
Seciuiilo  ratioiic,  (iiin  (|iiiaoiiiiics  ijnctlictjo 
(|iialilatcs  conciiiTiiiit  atl  inixtionciii  rcfra- 
cUu  ct  alltTata'  atl  iiiviccm,  iil  tliclmii  ost 
(q.  M,  a.  ;^ct  5);  altciatio  anteni  et  rcrra- 
clio  lit  jicr  mnliiam  actioncm  ct  passioncin ; 
—  (uni  (piia  siiiit  inviccm  conlraria>,  con- 
traria  antcni  inviccin  agniit  ct  patinnliir,  iil 
(.lictiim  ost  (  arii.  '2  Srd  con(ra  ).  rndo  ma- 
nilcsliim  osl,  (piod  prinKc  (pialilatos  siint 
omncs  activje  of  passivic.  —  4.  Mi'(co)\  I.  1 
et  2',  2.  (le  Geneya(.  I.  \. 

Ad  primnni  ergo  dicciKlum,  (piod  Pliilo- 
sophiis  acccpit  pi-cTdictas  (|naIitatos  per  or- 
dinein  ad  oi^oralionessecundas,  rinas  liabont 
in  ordiiie  ad  mixtum  —  (pune  sunt  emollire, 
maturare,  conco(iuere,  terminaro,  congregare 
cl  sogrcgare  — rationo  (|uarum  calor  ot  frigus 
siintactiva,  liumor  ot  siccilaspassiva.  Calor 
eiiim  emollit,  torininal,  fignrat  et  congregat 
homogenoa,  et  soparat  hctcrogenoa,  facien- 
do  ditrusionom  in  olemontis  et  li(juefaclio- 
nem  in  mixlis.  Frigiis  vero  congregat  ho- 
mogonoa  ot  hcterogenea  condensando  ; 
indurat  voro  ot  tomperat  caloroin.  Quod 
patol  ex  probationo,  (luamafibrtPhilosophus 
4.  Me(eorol.  (c.  1);  ait  enim,  calidum  et 
frigidum  osse  activa,  (inia  congregant  et 
terminant,  liumidum  vero  et  siccum  passi- 
va,  (jula  torminantur  ot  similia  palinnlur. 
■—  4.  Me(eorol.  I.  1.  _  Et  eodcm  inodo 
rcspondotur  ad  secundum  et  lerduni. 

Ad  quarlum  dicondum,  (piod  calor  et  frigus 
humoctant  et  siccant  per  accidens.  Ilumor  ve- 
roetsiccitas  idfaciunlperse,producondo  sibi 
simile,  puta  hnmorem  el  siccitatem.  — //;«V/. 
Ad  quin(um  dicendum,  (inod  generatio 
dupliciter  sumitnr :  nno  modo  pro  mutatio- 
iie  a  non  essead  esse  absolute,  altero  modo 
pro  produclione  nobilioris  ex  ignobiliore 
corruplo.  Si  sumatur  genoratioprimomodo, 
(luomodo  de  illa  Philosophus  agit  libro  1. 
de  Genera(.  frigus  est  per  se  generativum 
sicut  calor.  Si  vero  sumatur  secundo  mo- 
do,  solus  calor  est  genorativus,  non  autem 
frigus  ;  sed  hocest  per  se  corruptivum,  quia 
^rigiditas  corrumpit  ignem  et  aerem,  quae 


siiiit  nobiliora,et  generat  terrain  ct  a(iu;iiii, 
(pKc  sunt  ignobiliora.  —  i.  MdeoroL^.  8. 

AUTICULUS  IV 

UTRU.M  QUALITATES   PRIM.E  AGTIV.E  RE.NE  A 
PIIILOSOPIIO  DEFI.MANTUR. 

Vidctur  (piod  qiialilalcs  prinne  activa3  non 
bcno  a  Philosopho  dcliniaiitur,  quo.I  niini- 
ruin  calor  congnigot  homogenea,  et  segre- 
gcf  Iietorogenea,et  frigiis  ntraquc  congregel. 

1.  Dicit  oiiiin  Pliilo.^ophiis  ;].  de  Crrli 
{(ext.  18  ;  c.  2),  quod  molus  secundum  mi- 
turam  est  unus  uniusrei;  sed  calidi  molu- 
proprius  secunduin  naturam  est  calofacere, 
sicut  motus  proprius  frigidi  ost  frigcfacere: 
ergo  non  esl  proprium  caloiis  congregan 
liomogonea  et  segregare  heterogenea,  e 
frigidi  congregarc  utraque.  —  3.  de  Cce- 
lo  I.  5. 

2.  Praeterea,  dicit  Philosophus  4.  Meleo- 
rol.  (c.  3,  al.  2),  quod  calor  facit  mixtio 
nem;  et  patet,  nam  maturatio  est  mixtic 
et  fit  calore  (  4.  Mc(eorol.  c.  3,  al.  2  ),  si 
mililer  digestio  est  mixtio  et  fit  calore  (2.  de 
Aninia  text.  41 ;  c.  4;  et  de  Juvent.  et  Se-' 
nect.  etc.  c.  10  ;  edit.  Berol.  de  Respirat.i 
c.  8  );  sed  mixtio  est  unioheterogeneorum,! 
concurrunt  enim  ad  illam,  ut  dictum  esf.| 
omnia  elementa,  qu»  sunt  heterogenea  ' 
ergo  calor  congregat  etiam  heterogenea.  —\ 
4.  Me(eorol.  I,  3  ;  2.  de  Anima  I.  8;  (/j 
nespira(.  1.  6.  (i) 

3.  PraBterea,  calor  immediate  rarefacii 
et  extendit,  et  frigus  condensat,  ut  dicit 
Philosophus  2.  rfe  Genera(.{(ext.  17;  c.  3) 
ubi  laudat  anticiuos  ponentes  inter  princi- 
pia  rerum  calorem  rarefacientem  et  frigus 
condensans;  et  7.  PIujs.  {(exl.  15;  c.  3)  ' 
sed  ex  rarefactione  pcr  accidens  sequitur 
segregatlo  heterogeneorum  ( nam  si  res  di 
stincti  generis  erant  constrictiie,  per  rare 
factionem   solutiB  propria  virtute  motivr 


(I)  Commcntationes  librorum  de  Juvenlule  et  Senecluii: 
de  Respiralione,  de  Vita  et  Morte,  de  Motu  Aniinalium  (s 
vc  de  Communi  Animalium  Motione),  de  Lonf/itudine  e 
Drevitate  Vitx  non  sunt  S.  Thoniaj.  Habes  eas  Petro  de  Al 
veraia  attributas  et  cum  quibusdam  S.  Thoma;  vulgatas  Vt 
netiis  1551.  Cf,  qu»  diximus  tom.  1,  pag.  IX. 


\)E  GKNKHAT.  KT  COHUl'IT.  —  QU.  .\LV 

sepaniiilnr;  },M-avi<)r;i  (Miim  siihsidiiiil  ci  lc- 
viora  ascfiKliml  )  :  cr^o  malo  dcliiiiliir  ca- 
lor  |n'r  sc <,'iT},'ar(!  iiclcroi^feiu^i  laiiKiiiam 
|)er  aclioiieiM  pcr  s(!  i^ropriam  illiiis.  — 
•2.  ilc  Geucritt.  1.  :\. 

•i.  Pi\TleiTa,  (licil  Pliilosoplms  ."}.  de  Civ- 
lo  (lcrl.  74;  e.  S),  (jiiod  calo!'  pcr  accidciis 
segre;;al  lielero^MMica  ;  scd  (iikc  smil 
prr  accideiis,  non  (Ic1)(miI  poni  iii  dclini- 
tione:  (m*|j;o  calor  inale  dcliiiiliu'  piM'  scgiT- 
gare  liclcrogenea.  —  3.  de  delo  I.  l-^. 

5.  Priderea,  frigiis  simpliciler  congregal 
hoinogeiica  cl  segregal  lielerog(Mien,  siciil 
c;ilor;  nain  piM-  congclalionem  nnil  liiliim 
el  palcas,  et  per  exsiccalioncm  venliis  Iri- 
^idiis  separat  aiiiiam  a  vcsh»  cl  iiiio:  (M'go 
iiiale  deliniliir  IVigiis  pcr  congiTgarc  lio- 
iiiogeii(\i  et  lieler()g(Mica. 

Sed  coidra  est,  (piod  IMiilosoplms  "1.  de 
Gcucrtit.  ( tcrt.  8 ;  c.  ^2 )  el  4.  Melcorot.  ( c.  1 . ) 
(lcHnit  calorem ,  (piod  congreget  liomogT- 
iiea  et  s(^grcgcl  lielerogenca  ;  cl  IVigus,  (piod 
utra(pie  congreget.  —  il.  <le  Gencrat.  I.  H; 
i  Meteorol.  1.  i. 

Uiispo.NDEO  DiCKNDUM,  (piod  hcno  dcrnii- 
tiir  calor,  (piod  congregct  liomogenea  (seu 
illa,  qUcB  sunt  ejusdem  natur;e),  et  segre- 
^el  heterogenea  (seu  {pise  sunt  diversic 
nalura');  frigus  vero  qiiod  congreget  nlra- 
(jue.  Calor  eniin  congregat  liomogenea, 
(liiia  sublile,  (piod  calido  convenil,  ;dlr;diil. 
lla  palcl  expcrientia,  quod  si  Uat  aliiiua 
inassa  ex  aiiro,  ;irgTnto  el  ;oit,  et  ponatnr 
ad  igncin,  virlulc  ignis  liiiuefacicnlis  coii- 
gregabuntur  parlcs  ;imi  ad  sc  invicein,  et 
sic  de  aliis.  Tnde  conrmuarc  et  iinire  in- 
suiit  calori  per  sc,  Segregare  autem  lielero- 
genea  convenit  eidcm  per  accidens:  tuni 
(juia  segregat  aliena,  congreg;indo  liomoge- 
uea  et  propria  (quoniam  enim  ignis  agens 
persuain  formam  transmulat  illud,inquod 
agit,  in  su;mi  naturam  cx  potentia  ente, 
conlerminans  illud  et  uniens:  congregat 
ea  qua?  sunl  nnius  natura?,  et  conse^iuen- 
ter  separat  ea  qucT  snnt  diversa3);  tuni 
quia  quandocuiKiue  aliciii  enti  per  formam 
atlribuuntur  duo,  puta  generatio  et  corru- 
plio,  essenlialius  ei  attribuitur  generatio 
quam  corruptio  (quia  generatio  esl  de  la- 


ni-:  qi:aijt.  activis. 


AUT.  IV 


2^29 


lioiic  (Milis,  :id  (piod  csl,  corruptio  vcro 
de  nilionc  non  (Milis;  f(»rm;i  anlein  el  sini- 
plicitiM-    ;iiil    ma^js    priiicipium    esl    eiilis 

«piai 111   (Milis;  siciil    (Miim    fornia   est, 

qna  ^iliipiid  csl  (mis,  il.i  forin:!  esl,  (pi:i  ;ili- 
(piid  ;igil  ;ili(iuo(l  (Mis);  sed  conI(Minin;ilio 
et  unilio  sunt  genenilio,  s(!gr(!g;itio  veroet 
divisio  (iu;i'd;im  corriiplio  :  (|ii:iit  si  nlriim- 
(pic  Irilmiliir  c;dido  piM"  forni;mi,  ('ss(Mili;i- 
liiis  cl  piM-  sc  ;iHil)uctiir  ci  conleriiiiiKilio 
cl  uiiilio,  divisio  vero  el  segiTg;ilio  per 
accidens  el  iniiius  essenlialiler.  —  Qiiod 
;iiitcin  fiiijidum  congreget  oiiiiii;i,  l;iiii  lie- 
l('rog(Mie;i  (iii;iin  liel(M'ogene;i,  p;il('l,  (pii;! 
;iliqii;mdo  ;iipi;i,  lci'i';i,  |);ilc:i  cl  liiijiismodi 
pcr  congelarKJiKMii  lacl;iiii  ;i  IVigido  coiigre- 
g;mtiir.  —  :).  de  Cielo  I.  ult.  ;  -2.  de  Gene- 
rat.  I.  -2. 

Ad  priinuin  ergo  diceiidiim,  (piod  c;di- 
diiiii  ct  IVigidiim  diiplicitiM"  possunt  consi- 
d(M'ari:  uno  modo  secmidiim  se  simi  (pnitc- 
niissiinl  inler  se  contr;ii'i;i,  et  iiniiin  ;igit  iii 
;diiid,  ct  iuvicem  lransmiit;mtur ;  et  sic  con- 
siderat;!  agunt  c  delaciendo  et  frigef;iciendo ; 
—  alio  inodo  (pi;ilciiiis  vcniiinl  iii  coiiipo- 
sitionem  mixti;  ct  sic  liabent  ;dias  oikmm- 
lioncs,  (piariim  pr;ecipu;e  suiit  congregare 
et  disgregare  seu  separare.  —  't.  Mctcorol. 
1.  1  e't  2. 

Ad  secunduni  dicendum,  quod  miiuntiir 
liomogenea  non  soliim  (pwe  siint  nnius  ii;i- 
tur;e,  sed  eliain  (pi;e  sunt  nnius  ^imoris, 
uf  dicit  Pliilosopliiis  (  3.  de  Cudo  tc.rt.li; 
c.  8  ),  seu  unius  complexionis;  sic  (iiialuor 
elemenla  il;i  concurrunt  ad  inixlionem  et 
iiivicem  agniit,  ul  perveni;itiir  ;id  complc- 
xionem,  (piam  requirit  forma  niixli,  nl  di- 
cluiii  est  (  q.  4:2  ).  —  3.  de  Co'lo  1.  iill. 

^1(/  tertiuni  et  quartuni  palel  ex  dictis; 
nam  in  dermilione  calidi  per  se  non  poni- 
tur  segregare  lieterogenea,  sed  lanliim 
congregare;  illud  vero  ponilur  lanKpiam 
qiiid  conseqnens,  nam,  ul  dictiim  esl,  calor 
segregat  congreg;mdo. 

Ad  quintum  dicendiim,  quod  venlus  fri- 
gidus  exsiccat  inducendo  siccitatem,  et  non 
tantum  cxprimendo  liumiditatem.  Deinde 
si  vebemens  esl,  pi';evenil  expressionem, 
unde  unit  lieterogenea. 


230  SI'Cl'M)A  SKCl'NI).E  -  PHILOSOPIIIA  NATrRAMS 

tcriniiialiir  l(M'iniiio  aliono,  el  facile  sil  tcr- 

AHTICUi.rS  V  iiiinahile  lennino  [jroprio. 

Sed  cuntra  cst  auctoritas  Philoso|)lii  defi- 

UTlllM  oLAl.lTATi:S  l.Ul.M.i;    PASSlV.i:   RECTE  ^^^^.^   ,^^^^^^.  ,^^^^^    ^^    ^.^^^^^^   ^^^^^^,^^   ^^.^^^^^._ 

A  PI11LOSOI>110  Dl-nMAMTU.  ^.j^  .^    ^^^  ^.^,^,^,^.^,,    ^  ^^^^    ,3  ^^  ,,q  .  ^    cj  )  pj 

Videtnr  (iiiod  (lualilates  prirn.ne  passiva}  A.  Metcnrol.  c.  1  et  8.  —  2.  de  Gcuerat.  I. 

iion   recle  a  Pliilosoi^lio  deliniaiitur,   (luod  2  ;  4.  Metcorol.  I.  1  et  7. 
scilicel  liiniiidaiii  sit,  (|U(j(l  propiio  terini-         PiKSUONdko  dickndu.m,  (luod  passLvse  qua- ' 

no  est  interininabile,  alieno  vero  facile  ter-  lilates  (  puta  liuinidum  ct  slccuin  )  diipli- 

minahile;  .s/rr(/m  vero,  (piod  diflicile  ter-  citer   considerari    pos.smU:    nno   imjdo  in  i 

minatur  lermino  alieno,  facilevero  proprio.  mixlo  scu  (piateiius  constituunt  niixlum;  et 

i.  Dicit  enim   Pliilosoplius  A.  Mctcorol.  hoc  modo  cuin  humidum  et  siccum  slnt 

(c.8),  quod  humidum  ct  siccum  snnt  pri-  invicein  mixta  et  conjuncta  cl  glutinala,  ul 

iiia   principia    passiva   omnium   corporum  dicit  Pliiloso})lins  (-4.  i1/e/coro/.c.8),  iiecesse 

mixtorum:  uiide  humidum  est  connaturale  est  quod  siccum  liabens  conslsteiitiain  ad- 

inixto;  sed  mixtum  est  terminalum  i^roprio  inixlam  humido,  illi  eliam  communicetcon- 

termino:    eriio    et   humidum    counalurale  sistenliain  ;  unde   humidum  non   amplius 

mixli  erit  terminatum  termino  proprio.  —  diflluit.    Et  cum  jam  sit  factum  coinialu- 

A.  Mctcorol.  I.  7.  ralemixto,  dicl  potcst,  quod  sicut  mixluin 

2.  Pra'terea,  iii  mixlo  siccum,  cum  sil  illi  terinliialur  proprio  tcrmino,  ita  ct  liuini- 
connalurale,  quia  cst  principiuin  passivum  dum,  quod  est  propria  cjus  materia.  Et 
ejusdem,  ut  diclum  est,  facilc  tcrminatur  similiter  quia  humidum  cst  conglulinalum 
termino  illius;  crgo  malc  dcrinitur  siccum,  sicco,  ct  sinc  liuinido  siccum  non  tcrmina- 
(piod  sil  difficilc  terminabileterminoalieno,  tur,  dici  potcst,  quod  siccum  facile  ter- 
et  facilc  proprio.  —  Ibid.  minaturtermino  alieno. 

3.  Pra^terca,  glacies  est  Iminida,  et  cst  A^/o  modo  considcrari  possunt  humidum 
csscntialiter  aqua ;  scd  glacies  habct  pro-  et  siccum  secundum  se  seu  antc  mixtionem ; 
prium  terininum,  ut  patel:  ergo  male  defi-  cttuncverum  cst,  quod  humidum  est  inde- 
nilur  humidum,  quod  proprio  terinino  sit  terminatum  terminoproprio,  et  bcnetermi- 
inlerminabile,  et  alieno  facilc  tcrminctur.  nabilc  terminoalieno  ;  siccum  autem  termi- 
—  1 .  dc  Generat.  I.  23 ;  2.  dc  Gcncrat.  1. 3.  natur  termino  proprio,  difficulter  autem  ter- 

4.  Pra3lcrea,  dicit  Philosoplius  {de  Gcnc-  minatur  termino  alieno.  Et  similiter,  quid- 
rat.  text.  4-9;  c.  8),  quod  sola  aqua  [benc]  quid  cslfiicilc  tcrminabilc,  hoc  liabet  ab  hu- 
terminalur;  sed  pra^ler  aquam  sunt  mulla  morc;  quod  vcro  difficilc,  habet  a  siccitate. 
alia,  qu3e  sunt  humida,  ut  aer :  ergo  male  —  Quod  ex  ejfectu  humidi  et  sicci  constare 
definilur  humidum,  quod  facilc  tcrminctur  potest  :  subtile  enim  quia  cst  liumidum, 
terminoalienoet  difficile  proprio;  nam  defi-  cst  repletivum  (  scquitur  cnim  undique 
niliodcbetconvcnire  omni  definito.  —  2.  de  tangens  ipsum,  co  quod  fluit  usquc  ad  ip- 
Generat.  \.  8.  sum  tangens,  sua  nimirum  subtilitate  quod- 

5.  Prcelcrea,  aqua  cadens  habet  figuram  libet  minimum  subintrans  )  ,  et  ideo  esl 
rotundam;  sed  aqua  est  humida,  ut  dictum  benc  tcrminabile  termino  alieno,  non  au- 
est:  ergo  idem  quod  prius.  —  1.  Mctcorol.  lem  proprio.  Et  siinilitcr  molle  quia  est 
1.  13  et  li.  humidum  causaliter,  liabet  eandem  proprie- 

6.  Praeterca,  cinis  siccus  cst  ct  simililer  tatcm,  uiide  cedit  tangenti;  et  idem  dico 
ignis ;  scd  uterque  facile  rccipit  alienam  fl-  dc  lubrico.  Et  confra,  grossum  quia  est  ef- 
guram  (  cinis  enim  non  rcsistit  prementi,  fectus  sicci,  cum  ejus  partes  faeculentse  non 
et  elementum  iguis  figuralur  concavo  lunse;  disjungantur,  et  excedat  capacitatem  ejus 
uoster  vero  habet  figuram  pyramidalem  ) :  quod  natum  cst  rci)leri,  difficile  potest  ter-j 
ergo  male  definitur  siccum,  quod  difficile  terminari  tcrmino  alieno ;  et  idem  dico  de 


DK  GKNKIIAT.  KT  COIUIITT.  —  OU.  XLV  DK  OlALIT.  ACTIMS.  —   AHT.  V        2:31 

arido    el    «liiro.  —  Sccmido    prolciliir  cx  oiniics  iii  |)()lciili;i;  cl  proplcr  lioc  |iossiiut 

propria  nilioiic  Imiiiitli  cl  sicci :  liiiiirKliiiii  liiiiismiil;iii  iu  mi\l;i  sc|);ii;ilis  (lilTciciiliis, 

eiiiiii  «.'sl  f;icilc  (liriliiciis,  sicciim  vcro  coii-  (|u;c  stiiil  scciiinliim  p.issioiics,  id  cs!  formis 

sislcns;  imde   illiid  f;icilc  siiscipil  alicn:im  siil)sl;iiili;ilil)iis,  (pi;is    jicr    se    Sfvpiiinliir. 

Il^unim,  Iioc  voro  diflicilc.  rndc  m;iiiircs-  riidc  (piod  clcincnl;i  li;il)c;inl  ;ili(pi;im  II;,mi- 

tiim  est,  (piod  ii>clc  dcscrip!;c  siin!  (pi;ili-  r;im,   ilhiin   li;il)ciil    irl   rcccp!;im  ;i   coiili- 

l;ites  p;issiva'  clcmciUoriiin.  —  '2.  (l('(iCiic-  nciilc,  iil  dicil  Pliiloso|)lnis  I.  c;  irl  ;iliiin- 

/•(//.  I.  2;  -4.  Mclconil.  I.  7  c!  8.  (\o   pcr   accidciis   ill;im    rccipinnt;  rcl   cx 

Kl  cx  his  |);il(M  nd  priiniini  el  scruinhun.  molii,  iil  p:ilcl  in  ji^nmdinc  ((pi^indo  cniin 

\il  lcrliiini  diciMidiim,  (pmd  li(piid;i  tcr-  t^iMiidincs  dc  Ion<:c  vcniiinl,  circiim(pi;i(pic 

iiiiuanliir  |)rop!-io   lcrmiiio  cx   ni;i,una  vio-  ;illcr;in!iir  proplcr  niolmn  ;i  lon.LiiiKpio,  cl 

lcnti;i  Irijidi,  iil  p;ilct   in  glacic,  (pi;c  cs!  sic    siinl   lignr;c    roliiiKhc'  cl  nKi.mriliidinc 

siipcr;il)iin(l;inli:i  frigidil;ilis,   ut  dicilur  "2.  minorcs;  —  con!r;i  vcro,  (pi;iiKlo  con.^cla- 

(lc  Ocncrnl.  {Ic.rl.  21;  c.  8),  el  in  gr;iiidi-  |io  jj;r;indinis  (il  propc  lcrnim:   ii;im  tiinc 

ne,  cujus   causa  dicilur  velicmens   virtiis  iji  (iminc  non  roluiKhe  et  mai,MUc  (pi;intit;i- 

frijlidi  incliisi  in  aipui,  et  conclusi  ;ib  cxlc-  lis;  (pii;i  nimirum  p;irv()  Icmporc  (11  molus 

riori  calido  vehemcnli,  iil  dicilur  I.  Mclco-  (>jus,   (pii    proiiide    noii   polcst  dissolverc 

»•(»/.  c.  12.  — •4.  Mclcorol.\.^v\  l.""»:(  I.  Mc-  pnrh^s  ;iniiulares  fortius  dividcnles  aercni 

tcorol.  I.  I."]  el  li;)  2.  dc  Gcncrdl.  \.  S.  et  ni;i.i>is  ei  resislenles);  vcl  ob  ;intipcris!;i- 

Ad    qitnrliini    dicendiim,    (juod    sensus  sim:  sic  euiiii  j,ni!l;e  roliiiKhc  c(   m:ijores 

Philosophi  esl,  (piod  ;Kpi:i  ulco  sola  bciie  deciduul  iu  leslale  (iu:ini  iii  liiiMUc,  u!  di- 

termiii;ihilis  est,  (pii:i   soI;i   csl  sccundum  ci!   Philosophus  ( I.  MclcoroL  c.  12),  (pii;i 

sensum  hicliis  ouiiiiuin  corpormn  JHtmidis-  c^diduni    iiiKrKpic   circunis!;it   frii,M(lum   ct 

sima,  el   inlcr  oniiies  hmiiorcs  c!  c  )ipora  conurciiat   ipsuiii  (siiMi!    (pi;iiKlo    friuidiini 

omnia,  qutP  sensihililcr  Immcclanl,  subli-  m;i_uis  coniireu;ilur  conclusum  ab  cxl(M'iori 

lissima,  ut  dicit  Philosoiihus  {dc  Sensu  cl  c;ili(lo,  uon  soltiui   nubcs  conihMisanlur  in 

SensibiU  z.  \).  —  Vc/ f//V,  quod  ideo  aqua  aipiam,  sed  ultcrius   aqua    congehilur  ex 

(licitur  sola  bcne  teriiiiii;>.bilis,  ([ui;i  si  coii-  vi^bcmeiiti  virliile  frigidi  inclusi,  et  sic  fil 

sideretur  per  ordiuem  ad  mixltim,  sola  si-  grando).  — 3.  dc  Cado  1.    12;  Mclcorol. 

mul  cuni  tcrra  facit  terminalioncm;  et  idco  I.  13  et  14. 

per  ordincm  ad  niixlum,  et  ad  tcrminatio-  Ad  scxlum   dicendum,   quod   cinis  est 

iiem,  quain  facil  in  niixto,  dlcitur  ipsa  pri-  siccus,  ct  proinde  (piodlibel  ejus  gninum 

mo  huiuida,  et  terra  prinio  sicca,  ut  dicit  liabet  proprinm  ejus  subjeclum,  ct  diflicilc 

Philosophus  A.  Meleorol.  (  c.  5,  al.  4).  —  tcrmiualur  tcrmiuo  alieno:  (piia  tanien  ci- 

'2.  de  (icncral.  1.  3;  de  Sensu  el  Sensibili  nis  subtilis  esl,  ideo  facilc  ccdit  et  non  re- 

I.  9;  -i.  Mclcorol.  1.  7.  sistil  prcmenli,  sicut  et  farina,  quia  hevis 

Ad  (luinluni  diccndum,  (juod  eleniciila  cst. — /r//</s  vcro  clcmcntum  nullani  habel 

non  habenl  ullas  delerminahis  figuras  sc-  figurain  cx  se,  quarc  nec  pyramidalcm,  ut 

cmiduni  se,  iit  probat  Philosophus  3.  de  volebanl  anKKpii,  quos  refellit  Philosophus 

Ca>/o(/c.r/.  60;  c.  8).  Sicuteniminaliissub-  (3.  de  Ccclo  kwl.  013;  c.  8);  habct   hiuicn 

jeclum  cst,  quod  habet  rationeni  matcri»,  figuram  circularcm  cx  contiiieiitc,  sicut  et 

et  est  sine  spccie  et  tbrina  (quia  reccpti-  celcra  clcnienta,   ut  dictiim  cst  (  ad  arg. 

vuin  debet  esse  dcnuihitum  a  natura  rccc-  pr«ced.).  Igiiis  vero  noslcr  luibet  figuram 

pli,et  eliam  ut  spccies  imprimendas  in  ipso  pyramidis,  ([uia  partcs  acula^  cilius  ascen- 

non  male  exprimat,  sicut  scriplum  cst  in  diiiit :  undc  cnissior  cst  namma  prope  uu- 

Timreo),  sic  elementa  oportct  putarc  sicut  triinentum.  —  3.  de  Coclo  1.  12. 
niateriam  iu  polenlia  ad  ouiiies  formas  sub- 
staniiales  luixloruin  et  figuras  eorum,  ita 
quod  nullani  ipsarum  habeant  iu  aclu,  sed 


232 


SKCCNDA  SKCUND.E  —  PlllLOSOPIIlA  NATUHALIS 


AKTICULUS  VI 


C(/'liiin  iioii  sil  subjccluin  allLTationi,  ul 
dicil  Dhiiosopjius  (  1.  ile  Cu;lo  lexl.  22; 
c.  .3):  ergo  eruiil  primw,  el  sic  ijriinie 
(lualilates  eruiil  pliires  (luain  (|iialu(jr.  — 
2.  (le  Cwlo  I.  I;  1.  de  Cwlo  I.  7. 

Vi(.letur  (|uo(l  (lualitales  priuKe  sint  pau- 
cioyes  qnain  ((iialiior. 

5.  Dicil  euiin  IMiilosoplius  4.  Meleovul. 
(  c.  1  ),  (piod  calor  el  Irigus  liiunectanl  el 
exslccanl ;  sed  una(|iue(iue  ({ualilas  activu 
ab  alia  dislincta  est  propter  operationem 
l)ropriain  dislinctain  ab  operatione  alte- 
rius  :  ergo  (lualitates  primae  activa8  suiit 
pauciores  ({uain  ciuatuor.  —  4.  Meteo- 
rol.  I.  1. 

0.  Pneterea,  in  unoquoque  genere  dalur 
ali([uod  priinum,  quod  sit  causa  omnium, 
ut  dicitur  2.  MeUip/nj.s.  lexl.  4  (1.  linin., 
c.  1);  ergo  in  genere  qualitatisdebetesseuna 


l'TnU.M    QLWLITATKS     IMU.M.E    SI.NT    TANTLM 
gU.VTLUU. 

Videtiir  (piod  (pialilates  prima'  siiit  pln- 
res  (]uam  (|uatiior. 

1.  Lu\  euim  esl  (jualilas  i)rima ;  nam 
convenil  coelo,  (piod  esf  priinum  iiiter 
oiniiia  corpora  sive  simplicia  sivc  mixta, 
ut  dicliiiii  est  ( supra  a.  1,  arg.  2  el  C); 
ergo  (lualilatcs  prinnB  sunt  plurcs  quam 
quatuor. 

2.  PivTlerea,  sonus  non  cst  qiialitas  se- 
cunda,  iit  patel,  cuin  non  oriatur  cx  ulla 
alia   qualitate   priorc,    scd   immedlate   ex 
motu^   ut  dicit  Philosophus  2.  ile  xiniuia 
{lext.  11;  c.  8);  sed  verc  sonus  cst  quali- 
tas,  nam  inter  qualitales  pcr  se  sensibiles  nu-     qualitas,  qua?  slt  causa  celerarum  omnium, 
meratur  a  Philosopho  2.  (leAnima{text.  0:];     et  ita  qualitalcs  priina^  non  erunt  quatuor, 
c.  C):  ergo  erit  qualitas  prima,  et  sic  erunt     scdunatantum. — 3a,  q.  56,  a.  1,  hi  c. 
prinicT  qualitatcs  plurcs  quam  qualuor.  —         Sed  contra  esl,  quod  Philosophus  (2.  de 
2.  de  Anima  I.  iC.  Generat.  text.  8  ;  c.  2)  dicit  quatuor  tantum 

3.  Pra^tcrea,  in  clemenlis  ncccssarlo  cssc  priinasqualltatcs. — ^.de  Generat.l.i. 
poncndio  sunt  aliic  qualitatcs  prteter  calo-  Respo.ndeo  dicendum,  quod  qualitates 
rem,  irigus,  humorem  et  siccifatcm,  ncque  prima?,  cujuscun({ue  gencralionis  et  mula- 
ex  illis  ncquc  cx  alils  orta?.  Nam  calor  cx-  tionis  scnsibilis  causae,  sunt  tanlum  (lua- 
pellitur  ab  aqua  reducente  se  ad  frigidita-  tuor.  Cujus  ratio  est,  quia  cuin  elementa 
tein  suam  prisfinam,  ct  non  expcllitur  a  sinl  intcr  corpora  omnium  prima  ((juippe 
Ibrma  substaiitiali  —  quia  hccc  non  agit  qucC  sunt  simplicia),  ncccssario  debent  et 
iinmcdiate,  ut  dicfum  esf  (supra  q.  9,  a.  4)  ilUe  qualitafcs,  qucT  sunt  formse  pcrfectiviB, 
— ;  nc(juc  a  frigiditate  propria  —  quia  ca-  atque  adeo  principia  illorum  in  quantum 
ior  in  aqua  polcst  esse  major  quain  frigi-  sensibilia  sunt,  esse  omniuin  priinae.  Nam 
ditas,  ut  quando  ebullit;  et  potcst  duranle  inter  omncs  qualitatcs  sensibiles  nulhB  aliae 
specie  aqme  commufari  a(jua  a  sua  natu-  sunt  proprite  cleinenforum  pra^ter  illas:  ut 
rali  qualifafc;  secus  vero  ignis,  quia  cum  exeomanifestcpatet,  quod  ex  iliarum  varia 
sit  formalior,  est  magis  activus  inter  ele-  complexione,  utdictum  est  (q.  43,  part.pri- 
menta,  qusi  comparanfur  ad  ipsum  sicut  oic,  a.un.),  consurgitnumerusquatuorele- 

mcntorum;  pra^tenjuam  quod,  cuin  illaene- 


materialia,  ut  dicilur  in  4.  Meleorol.  — :  cr- 


go  qualitatcs  prinicO  sunt  plurcs  quani  (jua- 
tuor.  —  2.  de  Anima  1.  24. 

4.  Praetcrea,  cceli  per  se  infrigidant  et 
humeclant,  cum  sint  causte  universales 
et  per  se  ;  ergo  debcnt  habere  aliquasqua- 
litates,  qucTe  sint  principia  immediata  ha- 
rum  operationum;  sed  illae  non  sunt  qua- 
litates  secundm  ortae  ex  quatuor  praedictis. 


(jucfiant  cx  aliis  neque  ex  aiterulris,  sedex 
illis  omnes  nWx  qualitates  tangibiies  orian- 
tur  —  ut  docet  Philosophus  (i.  Phys. 
text.  42  sqq.  ;  c.  5 ;  et  2.  de  Generat. 
text.  8;  c.  2) — ,  necessario  scquitur,  quod 
sint  priina3  qualitates  omnium  et  prima 
contraria,  cx  quibus  tamquam  primis  priii- 
cipiis  fiunt  res   omncs  naturales;  et  per 


quia  in  coelo  non  sunt  tales  qualitatcs,  cum     consequens   quod   priin»  qualitates   sunt 


i)K  gI':m:uat.  kt  coiiiiipt.  —  or.  xi^v 

I.imIiu))  (iii;ilii(>r,  cl  idcn  iiicrilo  a  Pliiloso- 
|ili()  ('1.  (/('  Gciicnil.  tcil.  I();  c.  ,i)  vocai)- 
liii-  elciiKMila.  —  '2.  '/(•  Cicncral.  I,  -i  cl  ;{; 
r)/»«5c.  :2,  c.  (j  (al.  /V«.sr.  1,  c.  8);  I.  Plnjs. 

I.  10. 

.1(/  priniiini  crjj[()  (IIccikIidi),  (IikmI  liix 
L'st  qiiidcD)  (jiialitas  acliva,  sed  iioii  passi- 
va;  al  priiiia'  (|iialilalcs  corponim  i^ciicia- 
|)ilii]i))  cl  corniplihiliiiiii  dchcnt  essc  activai 
L't  passiva»,  iit  dicil  1'liilosoplnis  (/2.  dc 
iicncral.  Ic.rl.  8;  c.  i).  —  i.  <le  Gciicnil. 
\.  i.  —  Kt  ex  his  palef  nil  (puirlnm. 

Ail  siYnnihnn  dicciidiiin,  (iiiod  soniis  csl 
ipialilas  aiidihilis,  sed  ])on  lan.uihilis;  la- 
dusaiile]))  siihjecto  pi-ioi-  est  o^inihiis  aliis 
^cDsibiis  (ipiia  siihslej-nitnr  oinnihns  sen- 
>il)i]s,  ut  patet  i.ilc  Anima),  etejusconlra- 
rictales  sii])t  causa,'  oniniiini  conti-arietaliin), 
licet  dignitatc  sit  postei-ioi"  visn ,  —  et 
[)i'olnde  aliipiod  ohjcctuin  visus  (piila  lii- 
iiien )  sil  priiis  ohjecto  tactus  et  conse- 
jiienler  caloir,  IViiiore,  limnore  et  siccita- 
le,  iiuiu  sunl  (pialilalcs  taiiLiihilcs;  nain  ca- 
1(11",  (piod  esl  allcrnm  ohjcclum  visns,  cst 
postei'ior  pnediclis  ([iialuor  ([ualilalihus. 
—  i.  ile  Gcncral.  1.  2. 

.l(/  lerliuni  dicendum,  (piod  aqua  i"edn- 
:il  se  ad  pristinam  friiiidilalem  virtule 
siiae  speciei  seu  fornKu,  per  (piandam  siin- 
plicein  einanationem  vel  i-esultantiam, 
iion  autein  per  verain  actionem  et  trans- 
imilationcin ,  ut  dictuin  est  (  q.  9,  a.  i, 
ad  9).  Et  ]'alio  est,  qnia  cuin  in  actione 
propria  principale  ageiis  pliysicum  sit  com- 
posituin  suhstantiale,  agens  per  suam  for- 
inaiu,  debet  lioc  agcns  agcre  propria  virtu- 
te;  virtus  autem  snhslantiie  est  accidens. 
.Vt  in  aclione  inrpropria,  qux  dicitnr  i'e- 
sultanlia  vcl  naluralis  emanatio,  principa- 
lo  agens  est  genei-ans,  nt  in  8.  Phys.  dicit 
riiilosoplius  de  motu  natui-ali.  Dans  autem 
tormain  dat  etiam  consequens  atl  formam; 
ot  ideo  liiTC  ipsa  fornia  est  virtus  agentis, 
ei  non  oportet  quivi-ei-e  aliam  virlutem.  — 
Cfr.  Bjinnez  in  i.  de  Gencral.  c.  2,  q.  3, 
ad  ;];  Soncinas,  Qiuvsl.  Mclapln/s.  q.  8, 
ad  1 ;  Astudillo,  2.  de  Gcneral.  p.  2. 

Ad  quinlum  dicendum ,  quod  calor  et 
frigus  duobus   modis  considerantur:  nno 


1»K   (HAI.IT.    ACTIVIS  —  AltT.  VI 


2.{.J 


scciindiim  sc,  (|uatciius  siint  coiiliaria,  ct 
sic  persc  tantum  calcfaciniil  cl  frigcfaciunl ; 
iiiidc  iiiviccm  agiint  ct  pafiuiitiir,  et  iiivi- 
ccin  corriiinpiiiifiir;  —  allcro,  (piafcniis 
operaiitiir  iii  iiiixlo;  ct  sic  calor  ct  frigiis 
diciiiiliii'  liiimcclarc  cl  cxsiccare.  Exsiaat 
ciiiiii  (MJoi'  pci'  sc  in  digcsfioiic,  ct  (piidiMi) 
pidpiiiis  ct  iiiti'iiiscci]s  ct  natiiialis  priiici- 
paliler,  secnndario  aulem  calor  exfriiisecns 
sive  halneorum  sivc  exercitii  modcrali 
sive  aliorum  foincntorum  calidi  iiilrinscci 
et  naluralis.  l'lei(pi(!  vcro  id  facit  |)cr  sc, 
(pialcniis  facif  evajiorare  linmidiim  snhlilc, 
et  lerminat  et  indural  grossum,  ut  dicitiir 
4.  Meleorol.  c.  2  (  1);  frigus  vei"0  id  facit 
per  accidens,  forlilicando  calidnm  intcrins 
pcranfiperistasim.  —  SimilitcrcalorellVigus 
humeclanl.  Cuin  eniin  humeclail  diipliciter 
dicafur  —  nnomodo  ticri  aqnam,  sicnt  cnm 
ex  nuhe  generafnr  a(pia  pluviic;  secnndo 
liipiefieri,  sicut  cum  glacies  vel  mctalla  li- 
quescunt  — ,  i"es  liumectantur  priino  inodo 
a  frigido  condcnsante  vaporcm  in  a(piam ; 
humeclatio  vero  secnndo  inodo  fit  a  calido 
resolvente.  —  i.  Mclcond.  I.  I ,  .1,  8  cl  I). 

Ad  sexl u m  {\mn\i\yiiu,  quodcalor,  IVigiis, 
Iiuinor  et  siccitas  non  dicunlnr  priinai 
(lualilates  in  essentia  el  suhslanlia  generis 
(sic  enini  una  est  in  (inocnnque  genere 
perfectissima  ),  i^ed  ila  dicunlur,  quia  ad 
eas  omnes  aliie  reducuntur,  et  ilhe  non  ]-e- 
dncuntur  ad  alias,  nec  in  panciores,  nec 
ad  se  invicem,  eo  (piod  una  causetnr  ab 
alia.  Ciim  quo  tamen  staf,  (piod  inter  ipsas 
(inalitates,  si  iion  causalilale,  nt  diclnm  esf, 
saltein  perfeclione  et  dignitate  nna  ceferis 
pnrcmineat,  ut  calor.  Infer  lias  enim  (pia- 
litates  priores  sunt  calor  et  frigus,  (iiiain 
liujnor  et  siccitas,  (luia  hx  sunt  passiviu, 
illa?  acliviv;  et  inter  activas  pi-ior  est  calor 
qua)n  frigns,  (luia  IVigus  se  liabet  nf  pi-ivafio, 
calor  nl  forma,  et  calor  generatur  a  motu 
locali,  virfiife  motns  ca?li,  qui  est  pi-imns 
omiiium  moluum  localium,  sicnt  motus  lo- 
calis  est  priinns  oninium  inoliium.  —  de 
Gcncrat.  I.  2 ;  i.  Meleorol.  1.  1 ;  2.  de  Ccclo 
1.   10. 


m 


SECUNDA  SECUND.K  —  PIIlLOSOnilA  NATLHALIS 


AirncrLus  \  ii 

ITRl  M  (Jl  ALITATES  SYMBOL.E  ELEME.NTORIM 
SLNT  EJLSUEM  SPECIEI. 

ViilcUii-  ([uod  (|iialilales  syinboUe  elemen- 
toiiiin  specie  (lislingnanUir. 

1 .  Conlrariornin  eniin  eirecUinin  conlrarix* 
sunt  cansa\  ul  liicilnr^.  ile  Gencrat.  {teui. 
50;  c.  10)  et  A.  Meteorul.  (  c.  7,  al.  0  )  ; 
sed  linniidilas  a^iiUT  exlin^nit  ignem,  iit  si 
snperfnndalnr  a(ina  carhoni  accenso;  liiinii- 
dilas  vero  aeris  ignem  fovet  et  conserval, 
ut  pal(M,  (|nia  ideo  cinis  conservat  ignein, 
(piia  cnni  sit  rarns,  dat  locuin  aeri  circuin- 
slanti  ad  lioc,  ul  possit  intrare  et  conscrvare 
ignem.  —  i.  Meteorol.  I.  9;  2.  de  Generat. 
1.  10;  deJuvent.et  Senect.  1.  5. 

2.  Pmeterca,  liumoraereusnulritcalorem, 
secus  vero  hnmor  aqncus.  Unde  aiiimalia 
(jiiibus  inest  liumidum  pingue,  quod  est 
aercum,  sunt  longioris  vike,  quam  quibus 
inest  humidum  a^pieum,  ut  Philosoijhus 
dicit  lib.  de  Loncjitndine  et  Brevitate  Vitic 
c.  3(5);  crgo  liumidilas  aeris  el  aqua3 
specic  dilTerunl.  —  de  Lonrjit.  el  Brevit. 
y?7(r  1.2.(1) 

3.  PraMerea,  sola  humidilas  aqua?,  iion 
acris,  conlinuat  ct  terminat  mixtum,  ut 
dicit  Phliosophus  (2.  de  Generat.  text.  49; 
c.  8) ;  sed  hoc  non  contingit  nisi ex diversa 
naturahumidilatis  aquaeetacris,  quia  idcm 
secundum  candem  rationem  seinpcr  est  na- 
tuin  facerc  idem,  ut  dicllur  2.  de  Generat. 
{text.  50  ;  c.  10):  ergo  humiditas  aqucie 
et  acris  differnnt  specic.  —  2.  de  Generat. 
1.  8  et  10. 

-4.  Pnrlcrea,  calor  ignis  non  potest  stare 
cum  humiditatc,  ncc  ejus  siccitas  cum  fri- 
giditate,  ut  patet  ex  combinatione  propria 
singulorum  cleincntoruin,  ct  docct  Philoso- 
phus  (2.  de  Generat.  text.  7  sqq.  ;  c.  2) ; 
ergo  humiditas  aquie  et  acris  ditreruntspe- 
cie;  sed  calor  aeris  potest  stare  cum  liu- 
miditate  et  siccitas  terrne  cuin  frigiditate: 

(1)  De  commentationibus  libri  de  Longiliidine  et  Brevi- 
tate  Vitx  confer  quse  supra,  pag.  228,  annotavimus. 


ergo  calorigiiis  et  aeris  specie  dilTerunt,  c 
similiter  siccitas  ignis  et  len\T.  —  2.  (/. 
Generat.  I.  2. 

5.  Pncteroa,  iion  est  miiltiplex  calelier 
in  eodcin  subjeclo,  nisi  sint  plures  calore' 
specie  dislincti;  sed  subjeclnm,  in  quot 
agitsemen,  mnlliplicitercalefit  (pula  a  co^ 
lo,  animali  et  clemento):  ergo  signuin  est 
quod  in  scmine  calor  elementaris,  ceelesli: 
ct  animalis  sunt  spccic  dislincli;  iira^ler 
quam  quod  calor  elemcnlaris  dissolvit  e 
consiimit,  calor  vero  animalis  general  car 
iiem:  ergo.  —  2.  c.  Gent.  c.  73,  terlio  \« 
co  arg.  4;  4.  Sent.  dist.  1,  q.  1,  a.  4,  sol.  1 

0.  Pi"eterea,  calorignis  est  maxiine  acli 
viis  —  unde  a  Philosopho  calor  diciliii 
proprium  ignis  (lib.  de  Sensu  et  Scnsibii 
c.  4  ),  quia  cst  oinnium  calidorum  ca 
lidissimum,  ut  dicitur  2.  Metaplujs.  (text 
4;  I.  i  inin.,  c.  1 )  —  secus  vero  aer;  erg( 
calor  ignisetacris  specie  ditrerunt,  qula  s 
cssent  cjusdem  speciei,  esscnt  «qualilc 
activi.  —  2.  de  Generat.  I.  3:  de  Scnsu  c 
Sensibili  I.   10;  2.  Metaphys.  I.  2. 

7.  Pnctcrca,  gravitas  terrae  ct  aquae  dif 
ferunt  spccie,  similiter  et  lcvitas  ignis  e^ 
aeris,  ut  patet  ex  Philosopho  3.  et  4.  d^ 
Coelo,  ubi  cxqualitatibus  motivis  coIligUnul 
merum  clcmentorum,  ut  dictuin  est  (q.  43: 
part.  priore,  a.  un. ) ;  sed  eadem  est  ratii' 
qualitatumactivarum  :  ergo  qualitales  sym 
bohie  elementorum  specie  differunt. 

8.  Praeterca,  quoties  subjecta  differuiii 
spccic,  etiain  passioncs  differuut  specie  - 
cum  cniin  passio  fluatabcsscntia  tamquan 
a  causa  in  triplici  generc,  ut  dictum  es 
(in  Logica  q.  0,  a.  2,  c. ),  causae  specie  di 
versa?  habent  etiain  elTcctus  specic  diversos 
nam  idem  in  quantum  idem  semper  faci 
idem,  ut  dictum  est(arg.  3)  — ;  sed  igni 
et  aer,  qua?  sunt  subjecta  proprii  caloris 
differunt  specie :  ergo  et  specie  differun 
calor  igiiis  et  aeris.  j 

Sed  contra  est:\.  quod  Philosophus  (2' 
de  Generat.  text.  8;  c.  2 )  probat,  quod  tan 
tum  quatuorsunt  qualitatespriinae,  exqus 
ruin  combinatione  constituuntur  elementa 
—  2.  de  Gcnerat.  1.  2;  rfc  Spirit.  Creni 
a.  3,  arg.  19  et  ad  19. 


K  GKNKHAT.  KT  COllUIPT.  —  ()V.  XKV  DK  OrAKIT.   ACTIVJS  —  AllT.    VII      ^J:r. 

"2.  Pra'lorf';i,    dicil   l'liih»s(i|iliiis  (  -1.  dc  iii  ;i('it   HicIo  cx  ijiiic  iM  :i(iii;i  rciiKiiicl  liii 

;c»rm/. /<•'■/. 'i'>;  f-  'i  )' <l"<'<l  'l^'"!'"' !>li'|""'  "ii'lil:is  ;i(|ii;c,  cl   sic  crit  cjiiS'l('iii  s|ici'ici 

|ciii('iil;u'<)iivt'"i('iili:i  iii  iiii:i  (iii;ilil;il(\  ((ikc  cmii  liiiiiiidihiic  ;icris;  —  si  srrHtnliim.  iii;- 

ic:iliir  syml»<>l;>ot  C()j,ni;il:i,  (jii;('  |tr()i)lcrc:i  cfisse  ost  (jiiod   ^'ciicrctur   ;ili:i   liiiini(lit:is; 

icilius   ad    iiivicciii    lr;iiisiiiiil;iiiliir,    (iiii;i  ii;iiii  ciiiii  :i(M' sit  i^alidiis  cl  liiiinidiis,  iitni- 

iiica    hiiilniii   (iii;ilil:is  siipiM-^iddciida  csl,  (iiic  (|ii;ilil;is  ncccssario  rc^iiiiriliir  ;id  lioc, 

im  allcra  rcin:iiic;il  cadciii;  iioii  rcin:iiict  ut  ;icr  {fcncrctiir;  uou  d;iliir  ;iiilciii  iilltiui 

ilpin(^;idcui  nuiiicro,  (iui;i  uou  iiuinct  idcin  prodiiccus  liauc  liiiiuidilalcin  —  iion  ciiiin 

iimcro  siihjccliiiu:    criio   rciii;iiicl   eadcin  i^ruis,  (pii;!  Iiic  estc;ili(lns  cl  sicciis;  nc(pie 

)ccie.  — "2.  (lc  (icncrtit.   1.    i;  ilc  Siiiril.  ■,u\\\;\,  (iui:i  j;iui  noiu^st,  et  si  csscl,  l;iiiliim 

real.  I.  c.  prodiiccrct  lniinidihitcin  sibi  propiiim — : 

;].  PraMc:va,    dicit    Pliilosopliiis   {"2.    dc  midc  uou  posscl  :i('r  prodiici,  (pii  propriain 

cneral.  te.rt.  :>!);  c.  I),   (|iiod  cx  :icrc  cl  liiimidiLilcm  nMpiirit.  (-2.  f/c  ^'('/jc/v^/.  I.i.) 

rra  corruplis  luiuiidil:ilc  cl  friuidihilc  jfc-  Dcnnnii  pi'oh;iliir,  (pii;i   idco  ;irKiii;mdo  ex 

cratiir  iguis,  (iui:i  rcuKiiicut  propri;i'  (pui-  duoliiis    clcmciilis    lil    lcrliiim,   ;irK|u;ind() 

[ates  I^Miis;  ergo  c;il()r  acris    cl  siccihis  vero  ununi  convcrlilur  iu  ;diud,  ul  dicilur 

■iTie  sunt  ejusdciu  spccici  ciiiu  c;ilorc  el  "2.  deGencrat.  tc.rl.  ^!)  (c.  i):  (piia  (iii;in- 

ccitiite  i.Ljnis.  —  4.  dc  Generut.  I.  4.  do  agunt  ;id  invicem  duo  elcmcnhi  omuino 

IlESPONDKo    i)u:t:Nni'M,   (piod   (lualitates  dissyinl)oI;i,  cum  iilra(|ue  (iii;dit;is  propria 

,iul)ol;e  elemculorum  siinl  ejusdein  spe-  corrumpaliir,  rciu;mcutali:o(lualil;ilcs,  (iiia; 

lei.  Quod  mauircslum  est,  prinw,  quia  si  siint  propriii*  tcrtii  clenicnli;  (iii;iud();uilem 

ilTerrcnt  spccie,  esscnt  octo  (lualitatcs  pri-  aiiiint  ad  iuvicem  elcmcula  symhohi,  rcm:i- 

i;e;  eadcm   cuim  est  ratio    {\o   omuihus  net  (iu:ilil;is  propria  clcmculi  ;iii:cutis  in  pas- 

iialilatihiis,  (iiKirum  (pwelihct   iu   diiohiis  so  (  cmu  iii  c:r  ciim  illo  convciii;il  ),  ct  iu- 


[(Mnenlisinvcuiliir.  Sccinnto,  quia  (iiKoiihcl  ducilur  alia  propi-iacjnsdcm  agcnlis  in  pas- 

ualilas  speci;ililcr  Irihuilur  uui  clcmculo,  so,  et  sic  agens  in  se  passum   convertit; 

1  quo  est  pcrrecte,  et  pcr  derivalioucin  al-  non  remaneret  aulcm  pniHlicla   (inalitas, 

'li,  iu  quo  cst  imperfecle;  undc  cmnexhoc  nisi  ejusdcm  speclei  esseul  (iiuililates  sym- 

?re  fit  liic  ignis,  c;iIor  manet  idem  specie,  hoUi}.  {"2.  de  Gcncral.  1.  't. ) 

h1  augmcnhilus.  (de  Spirit.  Crcat.  a.  S,  Ad  primuni  ergo  dicendiim,  (|uod  ideo 

rg.  19. )  Tertio,  unum  uni  tanliimest  con-  niiua  supcriurusa  igni  illiimexstinguit,(iiiia 

arium,  ul  dicilur  I.  dc  Cado  (lcxt.  10;  sic  cadens  ohslruit  ignem  :  impcdit  cuini 

.  "2)  et  10.   Mctapliijs.    (  text.    17;  I.  0,  respiratioucm,  qua   impedifa  calidum  re- 

.  5);  quod  siiiualitatcs  symbohr;  dillerreut  ncclilur   iu   seipsum  el  forlificalnr  ;  forti- 

pocie,  untimdirecleliahcrctduo  conlraria;  ficalum  aulcm  rcsolvil  humidum  suhlile  ct 

tlori  cuim  iguis  coulrariaretur  frigtis  ter-  cousumil  ipsum,  cl  remancl  grossum,  qnod 

V  et  aqii:i\  (1.   de  Ca^lo  I.  i;  10.  Meta-  est  iiicpliim  ;id   ntilricudum   ignem;    ipso 

/'?/*•  I.  7,  al.  3.)  0»(/r/o,  cum  elcmcnla  pos-  autein  liumido  suhlili  rcsolulo  el  consum- 

iiit  ad  invicem  transmutari,  quodlihet  cle-  ptoconsumiluriguis.  —  Ideoveroc»»»A-con- 

leutumex  quolihetgcneraripotest,  ut  dicl-  servat  ignein,  quia  cuni  sit  rarus,  dat  lo- 

ni.deGenerat.  text.-2i{c.  4);  id  antem  cum  acri  circumslanli,  ut  possit  intrare  et 

erinon  posset,  si  qualitates  symboUe  spe-  ipstim  ignem  refrigerare;  f;\cta  enim  refri- 

iedilTeiTent:non  enim  possetignis  exaqua  geratione  dchililalurcalidum,  quo  dehilita- 

icere  aereni,  et  perconsequens  ex  summe  to  humidum  diu  salvaturetper  conse^iuens 

ontrariis  non  posset  fieri  terfium  (  ptila  s;ilvaturel  calidum.  —  de  Juvent.  et  Senect. 

X  aqua  et  igne  aer),  ut  vult  Philosoplius  1.  S,  5  et8. 

bidem  tcxt.  26  et  27.  Nam  iguis  agens  in  Ad  secundum  dicendum,  quod  ideo  ani- 

quam,  vel  conservat  humiditatem   ^qux  malia   quibus    inest  huniidum  pingue   et 

el  illam  corrumpit;  —  si  primum,  ergo  aereum,  sunt  longioiisvitce,  quia  humidum 


2.Ui 


Sl-XUNDA  SI'XLM).K  —  PIIILOSOPIIIA   NATIHALIS 


acreiiin  tsl  (Mlidiiiii,  siciil  cl  i|).s('  aer :  ca- 
lidiitii  aiilfin  iionost  ck;  facili  iiilri^idahili' 
et  coaj^ulabile;  aiiiinalia  vcro  (jiiihiis  incst 
Iininidiiin  aiinciini,  idco  snnt  Ijrevioris  vi- 
tio,  nnia  Iininidiiin  a(|nalicnin  ost  iirossmn 
t't  fri.uidnin  ct  dc  laciii  iiilVi.itidabile  ct  coii- 
gclabilc. —  (le  Louijil.et  BreviL   yila\\.:\. 

Ad  lertium  diccndiim,  (|no(I  sola  atjna 
dicitur  bciic  tcrininahilis,  (^uia  sola  illa  si- 
mnl  cmn  tcrra  faciiint  in  inixto  consistcn- 
tiam,  tcrmiiiationem  et  nguralionem;  sicut 
e  contra  terra  sinc  a^iua  non  potest  conli- 
nuari,  s(^d  in  inilvercm  redigilnr,  iil  docet 
Philosopliiis  i.  Meleorol.  c.  5(  4);  et  pro- 
pterea  ihidem  vocat  a^piain  primo  Iinmidam, 
(piia  nimirum  in  mixtis  illa  sola  simul  cum 
terra  facit  consislentiam  et  tcrminationcm. 
—  "2.  dc  Generat.  1.  8  ;    A.  Meteorol.  1.  7. 

Ad  quartum  diccndum,  (piod  calor  non 
patitnr  in  ignc  linmidilatem,  cjuia  iguis 
constituitur  perconjunctionem  caloris  cum 
siccitate,  sicut  acr  constituitur  per  com- 
plexionem  caloris  cum  humiditate;  iiam 
aliofjni  calor  seciindum  se  ita  j)ofest  stare 
cum  siccitate  sicut  cum  humiditate,  (juam- 
quam  conjunctus  cum  uiia  qualitate  consti- 
tnit  unum  clementum,  conjunctus  cum  alia 
constituit  aliud,  ut  dicilur  -2.  de  Generat. 
{lext.  l{j;  c.  :2).  —  ±  de  Generat.  1.  S. 

Vel  dic,  quod  idco  calor  ignis  non  com- 
pafitur  secum  humiditafem,  quia  liahet 
calorem  in  suinmo,  qui  omnino  consumit 
humidum,  uude  est  conjunctus  cum  sicci- 
tate;  calor  vero  aeris  est  longe  mlnor,  (juam 
sit  calor  ignis,  quia  virtus  movenfis  est 
longe  minor  in  aere  tamquam  in  remofo, 
quam  iii  igne  tamquam  in  propinquo  ;  mi~ 
nus  enim  calefacit  mofus  c«li  materiain 
aeris  (  imo  quam    minime  )  quam  ipsum 


igiiem 


Ibid. 


Ad  (juintum  diceudum,  quodcalor  ignis, 
coelestis  et  animalis  non  sunt  tres  species 
caloris,  sed  unus  fantum ;  nam  sicut  idem 
calor  ignis  ut  instrumentum  virtutis  nufri- 
tivae  potest  generare  carnem,  ut  dicitur  2. 
de  Anima  {text.  50;  c.  4),  "ita  idem  calor 
seminis  ut  est  insfrumentum  virtutis  ani- 
Hiae,  quae  est  in  semine,  et  ut  est  instru- 
mentum  corporis  coelestis,  cujusvirtute  agit, 


jiotcst  ojier.ui  ad  generationem  aniinalis. 
ilatio  antcm  linjiis  cst,  (juia  vires  aniinie 
vegetativie  agunt  j^er  calorem  et  alias  nalu- 
rales  (jiialilates  adivaset  j^assivas  tanKjuaiii 
per  insfrumcnta,  licetaltiori  modo;  unde  et 
diciintnr  nafurales.  Et  ideonon  est  miriiin, 
si  i(l(Mn  calor  ignis  ex  natura  propria  dis- 
solvat  et  consnmaf,  sed  generct  carnem  ut 
insfrumcntiim  vcgetativie ;  insfrumcntum 
eniin  hahet  dujilicem  actionem,  iiiiain  re- 
sjiondcntem  sii)i  ut  est  insfruinentuin,  alfe- 
ram  i)roj)riaiii  sihi  ut  est  talis  natura.  — 
de  Pot.  (j.  .-3,  a.  8,  ad  13  et  li;  Tabulu 
Atirea  voce  «  anima  »  n.  360  et  301  ;  4. 
Senl.  disf.  I,  q.  I,  a.  i,  sol.  I. 

Ad  sextum  dicendum,  quod  calor  ignis 
est  maxime  activus,  quia  calor  in  igne  esf 
in  sumino  et  perfecte;  secus  vero  calor  in 
aere,  in  quo  est  imperfecle  et  non  in  suiii- 
mo,  ut  dictum  est  (ad  quartum). 

Ad  septimum  dicendum,  qiiod  gravitas 
terrae  et  aquae  dilferunt  specie,  quia  conse- 
quuntur  comj)lexiones  el  consfifufa  specie 
diversa,  ut  dictum  est  cx  Philosoj)lio  (cf. 
supra  q.  37,  a.  i ) ;  sicut  et  in  simili,  for- 
ma  mixtionis  accidentalis  specic  diftert  jux- 
ta  diversitafem  specificam  mixtorum,  quia 
consurgit  ad  specie  diversam  complexio-, 
nem,  quam  requirit  diversa  natura  mixti! 
producendi,  ut  dictum  est.  i 

Ad  octa v u m  dkendum,  quodquiaelemen-: 
ta  sunt  materia  mixtorum,  ratione  materiie 
et  propriarum  qualifaf um  necesse  fuit,  cuni. 
ex  illis  omnia  mixfa  constent,  ut  dictum 
est  (q.42,a.  6),  quod  illae  qualifafes,  quael 
sunt  proprioe  elementorum,  participarentur 
ab  aliis ;  quamquam  proprietas,  verhi  gratia 
ignls,  non  est  calor  quilibet,  sed  calor  in 
summo,  ut  .dictum  est;  nam  est  cnm  sum- 
ma  siccitate  conjuncfus.  —  2.  de  Generat. 
i.  3. 

ARTICULUS  Vill 

UTRUM    ELEMEMA    H.\BEANT    UTRAMQUE 
QUALITATEM  IX  SUMMO. 

Videtur  quod  elementa  habeant  utramquc 
qualitatem  in  summo. 
1.  Dicit  enim  Pliilosophus  (2  de  Genend^ 


I)K  r.KNKIIAT.  ET  COHnCPT.  -  ()V.  \l\ 

ydl.lcil.  8;  c.  -2),  (|ii(i(l  clcniciil;»  sin<,Mila 
conslanl  cx  coinbinalioiic  (liiaiiiiii  (|iialila- 
liiin  ;  si'(l  ijiiiis  consliliiiliir  (!.\  calorc  siiiii- 
ino  cl  simiina  siccilal(>  :  crj.;(>  cl  cclcia  clc- 
inenla  conslaliiinl  (|iialilatil>tis  in  siiinino, 
cum  cadcin  sil  i-aliooniniiiin  clcincntoriiin. 

—  ±  </«•  Geiievdl.  I.  ^i  cl  :l 

2.  Pia'lorea,  dicil  Pliilosoplins  .^.  Pln/a. 
{Ie.il.  I!>;  c.  iJ),  ([nod  rcinissio  oriliir  cx 
adinixlionc  conlrarii  ;  sed  in  ((iiolihcl  clc- 
nienlo  non  siiiit  contraria»  (|nalilalcs,  ciiiii 
cx  dnalnis  lanliini  coiistitiialiir,  (|ii;o  non 
conlrarianlnr,  iit  p^ilcl  c\  Pliilosoplio -2.  «/c 
Geuernf.  {le.ii.  8;  c.  "2):  crgo  in  clcnicnlis 
uti'a(|iic  (inalitasest  in  siunino. —  5.  Phi/s. 
1.  i ;  2.  <le  General.  I.  2. 

,i.  PnnteiTa,  cuni  (iii;ilitales  acliva3  ct 
passivit»  sint  i)er  se  elemcntornm  acciden- 
tia,  oporlct  (inod  a  principiis  essenli;dibiis 
cansenliir;  undc  non  potcst  esse,  qiiod  prin- 
cipiis  cssenli;iril)ns  m;uicntil)iis  in  clemcntis 
(liialitalcs  delici;uit  ct  sint  roiuiss;e  (  nisl 
|)cr  violcntiain,  fpiod  non  potest  esse  diu- 
liirnuiii):  ergo  diccndiun  est,  qnod  in  clc- 
inenlis  nlra^iue  qnalitas  cst  in  sminiio.  — 
ile  Pol.  ((.  5,  ;i.  7,  c. 

i.  Prcetere;i,  dicit  Philosoplius  (  2.  ile 
Geueval.  leat.  25  sqq.  ;  c.  A ),  finod  ex 
aerc  ot  terra  fit  iiiuis,  corriipt;i  frigiditatc 
lciTio  ot  Inunidltatc  acris;  sed  si  una  qua- 
litas  non  est  iii  summo,  non  potest  id  ficrl, 
(|uia  si  calor  in  aore  est  rcmissns,  non  erit 
siifficiens  ad  goneratioiiem  ignis,  ciijus  c;i- 
rulitas  cst  in  summo  :  orgo  idoni  qiiod 
prius.  —2.  de  Geuerat.  I.    i. 

5.  Pnctcrea,  si  in  uno(iii0(iuo  olomonlo 
sunt  du;o  (iu;dit;itos,  ut  dicit  Philosophus 
(F.  c),  et  liarum  una  est  remissa,  scquitur 
alteratiouom  llori  iii  inslanti.  Si  enim  ignis 
;iget  in  aerem  illins  calorein  augondo,  talo 
augmeutum  llct  in  inst;uiti,  cum  non  sit  in 
aere  (lualitas  contraria  calori,  pul;i  frigidi- 
tas.  Sed  alteratio  est  motus  continuus,  ut 
uictum  est  (q.  30,  a.  5):  orgo  in  quolibct 
elemeuto  utraque  qualitas  est  in  summo. 

—  2.  rfc  Geueral.  1.  2. 

6.  Prc^eterea,  cum  unicuique  elemento 
conveniat  una  qualitas,  ut  dicitur  2.  de 
Generat.  iext.  23  (c.  3),  illa  maxime  debct 


DK  QVWAT.  .MrnVIS  —  .\nT.  VIII       237 

osso  iii  siiiniiio,  ct  noii  iiisi  posil;!  ill:i  iii 
siimnio,  dcbct  clcmcnlnm  vciidic;ins  ilLiiii 
qii;ilil;ilciii  gcnci:iii,  cuiii  clcincnlum  coii- 
stilii;iliir  c\  C(>iiihin:itioiic  (|ii:ilil;iliuii  sibi 
propri^irnin ;  scd  si  pniiiitiir  nii;i  (|ii;dil;is 
rciiiiss;i,  ;illcr;i  iiitciis;i,  sc^iiiiliir  f(irm:im 
subsl;nili;iloin  clcinciili  indiiri  in  iii;itcri:iiii 
[■liiie  siiinmo  gr:idii  sii;o  pro|)ri;c  (|ii:ilitalis. 
Si  ciiiin  vcrbi  gr:iti;i  ;icr  pcr  sii:iiii  liiinii- 
(lihilcm  ;ig;il  iii  ignciii,  iibi  (lcslru\il  scx 
gr;idiis  siccihitis  rciiiiss;e  ignis  :  vcl  iii  illo 
iiist;inli  indiicctiir  f(>rin:i  aeris,  vel  iioii ;  si 
jirinnuu,  orgo  forin;!  ;icris  indiicclur  siiii! 
suinino  gradu  sua?  (iii;ilit:itis;  si  secuudum, 
sc(iuitur  igiicm  romanoro  sinc  siccil;»le, 
qiiod  csf  :»bsur(liini,  ciim  igiiis  constihKi- 
lur  ox  combiiKilionc  diniriim  (iii:ilil;itiiin, 
calidit:itis  cl  siccit;ilis,  iil  diciliir  2.  r/c  Ge- 
uerat.  lext.  16  et  17  (c.  3).  Krgo  iii  (pio- 
libct  olomouto  est  utra^iuc  qualil:is  iii  siiin- 
mo.  —  2.  de  Geueral.  I.  3. 

7.  Pr;clerea,  (puditas  in  sunuuo  inlonsa 
cl  propri:i  iiiiiiis  cloiiicnti  iioii  potost  ina- 
ncrc  in  alio  ;  qiiia  cum  talis  (iii;dil;is  sit 
accidons  propriiiin  uniiiscujiisiiiio  et  ex 
illius  csscntia  omanet,  non  dcbct  ;iltcri 
incsso,  cuin  pra^scrtim  singula  clementa 
qiKilitatcs  sibi  proprias  vendicout,  cx  qui- 
bus  maxiinc  constituantur,  iil  p;itct  ex 
Philo.sopho  (I.  c);  scd  si  una  (iiialit:isost 
rcmissa,  scquitur  (iu;ilitatem  in  sumnio  et 
propriam  unius  elemonti  niancrc  in  alio 
(luiin  si  aor  ;igat  iii  ignom,  illius  siccita- 
tom  dostrucndo,  illain  in  se  convorlel;  et 
sic  foriiia  aoris  inducotur  in  matoriam  Ii;i- 
bonlcm  calorom  in  siimino,  qnia  non  cst 
rcmitlons  illam;  humiditas  oniiii  :ioris  non 
agil  in  calorom ) :  ergo  dicciidiiiu  csi  iii 
elemcntis  essc  utniuKiiio  qiuditalcni  in 
summo.  —  de  Pol.  ([.  5,  a.  7,  c ;  2.  de  Ge- 
uerat.  I.  3. 

Sed  coulra  esl,  qiiod  Philosopluis  de  Ge- 
nerat.  text.  37  (c  0)  dicit,  (piod  ignis  est 
calidior  acre,  et  le.ii.  23  (c.  3),  quod 
unumquodiiuo  olomontum  liabet  unam  (pui- 
btatoin  sibl  propriam  (nam  terra  esl  magis 
sicca  quam  frigida,  ;»qua  frigida  magis 
qnain  huiuida,  aer  humidus  magis  qnain 
calidus,  ignis  magis  caiidus  quamsiccus); 


2.J8 


SECUNDA  SI-CIND.E  —  I'IIIL0S0I'II1A    NATLUALIS 


t'r{,'()  iii  sinyiills  cleinentis  noii  osl  ulra(jno 
(|nalilas  insiiniinu. — 'l.ile  (ivitcnd.  L7('l."5. 
IU:si'(»M)i:()  iiicKMir.M,  (iiiod  in  (iiiiLiis- 
dani  ('lcnicnlis  ulia(|ue  (luaiilas  esl  in  sum- 
uio;  in  (luiLusdani  luulia  cst  in  sunHiio, 
scd  nl!a(|ue  est  in  yiadu  reniisso;  in  (lul- 
busdain  vero  una  est  in  sumnio,altera  non, 
ut  ex    iiHix   dicendis    nianifeste    constabil. 

—  rrimuin  eniiii  in  igue  utia^iue  (lualitas 
est  in  siimnio:  —  et  calor  (luidem,  lum  ob 
ignis  nobilitatem  (vincit  eiiim  ignis  nobili- 
tale  reli(iua  elemeiila),  tiim  ob  majorem 
propimiuitatem  (luam  liabet  ad  corpus  cce- 
lesle,  luiii  (piia  cum  sil  calidoium  omnium 
calidissimum,  debet  pneliabere  in  se  calo- 
reni  perteclissimo  modo:  nam  unum({uod- 
(pie  inter  alia  maxime  dicilur,  cx  (luo  cau- 
satur  in  aliis  ali^piod  univocc  pnedicatum 
dc  illis,  ut  dicitur  ^2.  Mehiphijs.  text.A  (1. 1 
niiu.,  c.  I),  ubi  Pliilosoplius  talcm  pro- 
positionem  maximc  cxplicat  excmplo  ignis. 
(  2.  Metapliijs.  I.  2.)  —  S iccitas  vcro:  quia 
cum  oriatur  cx  calorc  et  frigorc  (calor  cnini 
hiimidum  consumit,  frigus  vcro  illud  com- 
jirimit),  et  potciitior  sit  calor  adliumidum 
tollendum  (piam  frigus,  neccsse  est  ut  iii 
igne,  in  cpio  cst  summus  calor,  sit  summa 
siccitas,  propter  cxcessum  caliditatis,  (pia- 
si  jam  humidiiate  consumpta.  (1.  de  Gene- 
rat.  1.  10;  2.  de  Gencrat.  1.  3 ;  de  Sensu  et 
Sensihili  1.  10. ) 

In  aere  vero  ncutra  (lualitasest  in  summo : 

—  non  (luidem  calor,  (luia  cst  remotior  a  ca- 
Io(iuam  ignis;virlusautem  moventisestmi- 
nor  in  remoto  cpiam  in  propiiKpio,  —  Necpie 
hiiniiditas,  ciuia  cum  non  sit  in  aerc  sum- 
mus  calor  (  propter  niajorcm  distantiam  a 
prima  causa  caloris,  fpise  cst  corpus  ccelcs- 
te),  non  totaliter  rcsolviturhumiditas;  un- 
de  ncccssc  est  ciuod  rcmaneat  in  acrc  in  gra- 
du  remisso.  (2.  de  Gcnerat.  1.  3;  de  Sensu 
et  Sensibili  1.  10.) 

In  aqna  vcro  una  tanlum  cpialitas  est  in 
summo,  \m{ixhu)niditas.  Ut  enim  docctPhi- 
losophus  (2.  de  Generat.  tcxt.  49;  c.  7), 
inter  simplicia  sola  aqua  est  bcnc  tcrmina- 
bilis,  et  ideo  est  niaxime  necessaria  in  om- 
nibus  mixtis  ;  ciuod  idcm  docct  4.  Meteorol. 
c.  5(4).  Etratio  est,  quia  est  causa  termina- 


lioiiis  omnibusmixtis  et  proprius  locus  pl 
rimoriiiii  aniiiialium;  prieterea.fpiia  iii  aqi 
esl  frigiditas  faciens  ad  se  llucre  liumidur 
(piod  iion  facitcalorin  aere  :  unde  est  hun 
dior  aerc.  Quod  sensu  etiain  patet,  quo  Int 
camus  sensibilia ;  manifestum  enim  e 
omnibus  habentibus  sensum  tactus  ,  qut 
a^pia  limnidior  est  quam  aer:  magis  enii 
humcctat  et  madcfacit  quam  aer,  qui  pi 
tius  exsiccat,  cuin  sit  calidus.  Et  lempo 
pluviarum  aqua  intcndit  humiditatem  aeri 
unde  et  aer  tunc  temporis  dicitur  huni 
dior.  Et  hinc  cst  (pKxl  oleum  et  liumii 
viscosa,  (pia)  sunt  humida  humiditatcaere; 
sunt  minus  humida  qiiam  humida  aquat 
ca,  ut  docet  Philosophus  (  2.  de  Genera 
text.  il;  c.  2),  quianimirum  talehumidui 
est  arKpiid  passum,  puta  commixlionei 
subtilis  terrei.  (2.  de  Generat.  I.  2,  3,  h 
4.  Meteorol.  1.  7 ;  de  Sensu  et  Sensibili  \.  10. 
—  Frigidilas  vero  non  est  in  aqua  i 
suinmo,  scd  est  minor  (luam  in  terra  :  tui 
quia  terra  est  densissima;  lum  (luia,  sici 
calor  causatur  ex  propinquilate  ad  orbem  - 
coelum  cnini,  ut  dicitur  \.  Meteorol.  c.-i{^ 
est  causa  caloris  totius  in  infcrioribus  n 
tione  motus  velocissimi  et  ratione  luni 
nis  — ,  ita  frigiditas  causatur  ex  distai 
tia  ab  orbe.  Inter  omnia  autcm  clement 
magisdislat  a  coelo  terra  quam  aqua;  und 
terra  est  omnium  frigidissima,  sicut  igniso 
propinqultatem  ad  coelum  cst  omniuni  c^ 
lidissimus.  Etpcr  consecpicnsfrigiditas  no 
estin  aqua  in  summo,  scd  est  in  sumnio  i; 
terra,  undc  hajc  cst  summe  frigida;  non  ta 
men  est  summc  sicca,  cum  in  siccitateviii 
catur  ab  igne,  ut  dictum  est.  (2.  de  Gene 
rat.  1.  3;  I.  Meteorol.  \.  4  ;  de  Sensu  et  Seii 
sibili  I.  10. ) 

Unde  manifestum  est,  quod  non  in  sin 
gulis  elcmentis  est  utraqne  qualitas  in  sun. 
mo,  sed  in  quibusdam  est  ulraque  in  sun^ 
mo,  ut  in  igne ;  in  quibusdam  vero  neu 
tra  cst  in  summo,  ut  in  aere  ;  et  in  quibus 
dam  una  est  in  summo,  et  altera  est  remissa 
ut  in  aqua  et  terra. 

Ad  primitm  crgo  dicendum,  quod  ele- 
menta  ita  constituuntur  duabus  qualitatibus 
ut  in  tali  constitutione  habeatur  ratio  ordi 


iK  GENKIIAT.  KT  COniU'1'T.   -  «Jl'.  \l\ 

is  et  (l('|)Oii(lpnli;i'  ('lciiicnloriiin  a  C(L'Io, 
X  ciijiis  virliilc  el  aclioiic  (IcixmkIcI  oiniiis 
i:lioumnitmi  (■o!-|)oriim  iiircrioriim,  ciijiis- 
iie  iiioliis  ofdiiialissimiis  csl  (|iio(lammoilo 
niicijiiiim  toliiis  iialiiialis  ordiiiis  rcriiin; 
;iiii  virliilc  corponim  siipcrioriini  caiisa- 
ir  urdo  corporiim  iiirciioriim,  cl  ralionc 
lajoris  vcl  minoris  propinipiilalis  in  clc- 
iciilis  caiisanliir  (pialilalcs  in  lali  vcl  lali 
•adii,  iildichiin  esl  (in  c. ).  —  l\(bula  Au- 
'd  voco  «c(cliiin))  n.  (iO  el  89;  vocc  «ele- 
iciitiim »  11.  4i. 

.l(/  secnntlunt  diccndiim,  (piod  omnis 
'inissio  facla  iii  j^asso  ah  ajfcnlc  contrario 
i|  pcr  admixlioncin  conlrarii;  iiam  a.yciis 
T  caiidcm  aclioneni  indiicil  (pialilalciii 
tiitrariain  passo,  et  corriimpit  (pialilalcm 
issi.  Diiinis  eniiii  aclio  iii  inrcriorihus  est 
ilioiie  conlrarietatis,  ut  oslcndit  Pliiloso- 
iiis  de  Sensu  el  Seusihili  (c.  i);  atvero 
'iuissio  facla  iu  re  a  suo  generaule  nou 
;t  per  admixtionem  conlrarii :  naliira  cniin 
lis  eleinenti  iii  proposilo  exigit  coustitu- 
Diieni  diiaruiu  (pialilalnm,  ut  diclum  est 
II  c).  —  5.  7V(//.s'.  1.  -i;  cle  Sensu  el  Scn- 
Inli  1.  10. 

.•l(/  tcrliuni  diceiidiim,  (piod  aliud  esl, 
anentibus  priucipiis  esseulialibus  pro- 
iclales  tolalilcr  dclicerc,  vel  certe  defice- 

ab  illo  gradii,  ((iieiu  re(piiruut  ex  natu- 
.  sua ;  aliud  vero,  tales  proprielates  esse 

{?ra(lu  remisso  in  tall  subjecto.  Nain  pri- 
iiin  inconveniens  est,  non  autem  secun- 
im,  (piia  nalura  talis  subjccli  exigit  iu 
la  propriclate  talein  graduiu.  —  dc  Pol. 

5,  a.  7,  c. 

.■l(/  quarluni  dicendum,  (piod  cx  terra 

aere  lit  ignis  purus,  corrupta  frigiditatc 
ir;e  et  luimidihilc  aeris;  (piia  licet  illa 
iliditas  non  sufliciat,  juv;itur  tamen  et 
lcnditur  per  vicloriam  corporis  ca'lcstis 

liice  solis  et  per  virtiitcin  aliarum  stel- 
ruin.  —  2.  de  Gencrat.  1.  i. 

Ad  quintuni  dicendum,  (juod  quia  in 
leratione  ({ualitalum  snccessio  oritur  ex 
3C,  qiiod  in  patiente  est  qualitas  contra- 
A,  qua?  resistit  aclioui  ageutis  alterautis, 
uun  oportet  successive  expelli ;  —  ideo 
Jgmentum  caloris  fit  ab  igne  in  materia 


I»K  (JlAl.lT.  ACTIVl.S  —  AUT.  Vltl       -2.{0 

acris  in  iiistanli,  (pii;i  iiiill:i  cst  iii  :icro 
(pi;dit;is  coiilr;iri;i  rcsislciis  igni  intcndcnli 
calorcm  ;icris;  uiidc  lil  talis  inlcnsio  ;ul 
iiiodiiin  illuiiiinalioiiis,  (pi;i'  siibilo  lil,  (pii:i 
uoii  liabct  coiilr.iriiiin.  .Non  tamcu  indiici- 
liir  foriua  siibstiiili;ilis  ignis,  nisi  cxpulsa 
liumidihih;  ct  siccit;ite,  ([nod  fil  in  tcmpore, 
r.ilione  ci)ulr.iri;iruiii  (pi:dil;itiim  rcsistcn- 
liiiin  igni  ;illcr;iiili  ;ierciii  cl  lciiaiii.  —  -J. 
Scnt.  dist.  I.l,  (|.  I,  -,{.  :{,  ad !)  ;  dc  Scnsu  et 
Scnsibili  I.   1(1. 

Ad  scxtuni  diccnduin,  quod  forin^i  clc- 
menti  (lelcriniii;il  sibi  t;ilcin  p:issioncin  |)ri- 
iii;im  ct  in  lali  gnulu,  ut  dictiiiii  cst.  Aer 
aulcm  non  est  liumidiis  in  snniiuo,  iit  di- 
cliiin  est.  rude  corriiptis  sex  gnidibns  sic- 
cihilis  igiiis,  sl:iliiii  corriiiiipitiir  foriua 
ignis,  (pii  reipiirit  plurcs  gnidiis  siccit;itis 
ad  .sui  conscrvafioucin  (pi;im  iiiiiiiii ;  et  in- 
diiciliir  forina  aeris,  quain  conse(|uiliir  ca- 
lor  in  eo  gradu,  qui  est  proprius  aeris.  — 
Jbid. 

Ad  scptiniuni  dicendum,  quod  formam 
substantialcin  aeris  consequitur  c:ilor  in 
eo  gradu,  (pii  esl  illi  proprius;  lioc  euiin 
est  iiropriiim  accidcnlium  per  sc,  ut  mani- 
feslc  palct  iu  rcduclioue  a([u;e  ad  pristinaiu 
frigidilatem,  iil  dictum  est  (supra  q.  9,  a.i, 
ad  9).  Kt  ideo  niliil  refert,  (piod  ante  in- 
stans  iuductionis  fornuc  aeris  sil  in  m;iteria 
calor  ut  oclo  el  buinor  ul  seplein;  n;im 
cuin  in  ea  sit  disposilio  necessitaiis  :id  for- 
in;iiu  substantialem  aeris,  et  cuin  illa  non 
possit  stare  foriua  ignis,  necessario  debet 
luec  destrui,  et  adveuire  forma  aeris.  — 
de  Spirit.  Crcal.  a.  S,  arg.  19;  de  Pot. 
q.  5,  a.  7,  c. 

Ad  arfjunicntum  in  contrariuni  dicen- 
dum,  quod  Philosoplius  2.  de  Gcncrat. 
text.  Sl  satis  expresse  indicat,  acreiu  non 
esse  calidum  in  sumiuo,  ut  dictuiu  est 
(iu  c).  In  textu  vero  2:3  tantum  vult,  quod 
unum((uodquc  elcmculum  habet  uiiam 
((uarihitein  sibi  propriissimam  ac  primo  et 
iiuiuediate  convenicuteiu.  Cum  enlin  ignis 
sit  siccus  in  sumiuo,  ut  dictum  est,  dicitur 
a  Philosopho  inagis  calidus  quam  siccus, 
qiiia  magis  propric  ((ualitas  ejus  est  calor 
quam  siccitas  ;  nnde  de  Sensu  el  Sensibiii 


m 


SECUND.V  SIXLND.E  —  PIIILOSOPIIIA  NATLFLVLIS 


(c.i^iru-il  Pliil(>s()i»lms,  (iiiod  sicca  cst 
iKitiira  i^Miis ;  scd  propriiiiii  illiiis  cali- 
(liiiii  cst.  Vcriim  sircitas  licct  sit  rcmissa 
iii  tcrra,  iit  (ticliim  esl  (iii  c),  primo  ta- 
meii  et  immeiliate  illi  couveiiit,  iit  infra 
(([.  47,  a.  3)  osteiulctur,  et  docct  Pliilos(j- 
pliiis  ibidem,  cum  suhdil  « terra)  vero  sic- 
cum,  sicut  dicluiu  cst  iu  liis,  qux  de  elc- 
meutis».  —  -2.  de  General  1.  3;  de  Seimi 
et  Se)isihili\.  10. 


QUiESTIO  XLVI 

DE  MUTUA  TR.\NSMUTATIO.NE  ELEMENTORUM. 

Deinde  conslderaudum  est  de  mutua  trans- 
mutatione,  seu  de  generatione  et  corru- 
ptioue  mutua  elementorum. 

CIRCA  OUA.M  QLLERUMUR  QUATUOR: 

1.  Utrum  elcmeuta  sint  generabilia  et  <.*orrupti- 
bilia. 

2.  Utrum  quodlibet  elementum  possit  immedia- 
te  generari  ex  quolibet. 

3.  Utrum  elementa  symbola  faciliustransmuten- 
turquam  dissyinbola. 

4.  Utrum  ex  duobus  elementis  dissymbobs  cor- 
ruptis  fiat  tertium. 

ARTICULUS    I 

UTRUM     ELEMENTA     SINT     GENERABILLA. 
ET   CORRUPTIBILIA. 

Videtur  quod  elementa  non  sint  genera- 
bilia  et  corruptibilia. 

1.  Quod  enim  est  materia,  non  potest 
resolvi  in  aliam  materiam;  sed  elemeuta 
sunt  materia  mixtorum,  ut  dictum  est  ex 
Philosoplio  (2.  de  Generat.  text.  46;  c.  7): 
ergo  elementa  non  sunt  generabilia  et  cor- 
ruptibilia.  —  5.  Phys.  1.  ult. ;  2.  de  Gene- 
rat.  1.  8. 

2.  Praelerea,  sl  elementa  essent  genera- 
bilia  et  corruptibilia,  totus  mundus  destrue- 
retur:  nam  totum  destruitur  destructis 
partibus;  elementa  autem  sunt  partes,  el 
praecipuse  universi,utdictum  est:  ergo  ele- 


nieuta  non  sunl  geuerabilia  el  corruptibiti;i 
—  '2.  de  Generaf.  I.  2. 

:].  Sed  diccs,  (piod  clementa  nou  suii 
corruptibilia  secundiiiu  toliiui,  sed  socuii 
dum  parlcs,  —  Contra,  isadein  est  nalur; 
ct  ratio  totius  et  partis;  iiude  Pliilosoplui- 
(I.  de  Ci£lo  lejct.  73;  c.  1 )  dicit,  (juoi 
idein  est  motus  totius  (!t  parfis,  ut  totiii 
igiiis  et  scintilhe;  sed  totuin  elementum  noi 
est  generabile  et  corruptiblle:  crgo  nei 
pars.  —  2.  Sent.  dist.  19,  a.  2,  ad2;  1.  d, 
Ccelo  I.  15;  2.  c.  Gent.  c.  90. 

4.  Pra3terea,  ut  argumeutatur  Philoso 
phus  {:].  de  Ccclo  text.  54;  c.  C),  omm 
(piod  fit,  necessario  est  in  aLupio  loco 
uam  omnes  motus  sunt  in  aliipio  Ioc( 
(  5.  Phijs.text.  8  ;  c.  1  ).  Ergo  necessi 
est  quod  locus,  in  quo  est  elementum. 
quod  gencratur  nunc,  prius  fuerit  sliit 
corpore,  aut  coutineat  aliquod  corpus.  S 
autem  contineat  ali({uod  corpiis,  sequitm 
quod  duo  corpora  sint  simul,  scilicet  ele 
mcntum  quod  geueratur  et  corpus  quoi 
praeexistebat ;  quod  est  impossibile  ( noi 
enim  potest  dici,  quod  corpus  prseexisten> 
cedal;  si  enim  cederet,  in  illo  eodem  ii 
quo  elementum  generatur,  oporlerct  ipsuni 
cedere;  hoc  autem  generatur  in  iustanti 
ergo  in  instanti  ccderet;  quod  esfc  impossi 
bile,  quia  cessio  non  fit  nisi  per  motun, 
localem,  qui  non  est  in  instanti).  —  Si  au 
tein  sit  sine  corpore,  cum  posterius  recipial 
corpus,  necesse  est  essevacuum  separatun 
(vacuum  enim  dicimus,  quod  esl  privatun 
corpore  sensibili  et  natum  est  reciperf 
illud);  hoc  autem  est  impossibile,  ut  dici- 
tur  4.  Phys.  {text.  64  sqq.;  c.  8).  Er- 
go  et  primum,  puta  elementa  posse  gene- 
rari.  —  3.  de  Ca>lo  1.  10. 

Sed  conlra,   Philosophus  2.  de  General.^ 
text.  24,  25  (c.  4)  et  60  (c.  10)  dicit,  quo(! 
elementa  sunt  transmutabilia,  atque  aderi 
generabilia  et  corruptibilia  secunduin  pai 
tes.  —  2.  de  Generat.  1.  i,  4,  10. 

Respondeo  digendum,  quodeleuieutanoni 
sunt  generabilia  et  corruptibilia,  seu  trans- 
mutabilia  secundum  totuni.  Cujus  ratio  est, 
quia  ita  contraria  sunt  elementa  in  niundo. 
sicut  sunt  contrariae  qualitates  in  mixto: 


lE  GKNKP.AT.  ET  COrmiTT.  —  QV.  XLVI.  TRANS.MUT.  KLC.MKNT.  —  AUT.  I 


Hil 


\iu\c sintlqnnWMci^ cnu[nmx  iii  inixloiiou 
e  inviccni  coiriinipunt,  ((uia  ro-riilantur 
t  conservanliir,  ne  sc  iimtno  corriinipnnl 
er  fonnain  subslanliahMii  inixti  ((\uiv  esl 
iipressio  qua-dain  coeleslis  corporis),  — 
ii  conliaria  elciiuMita  non  sc  inviconi  cor- 
impunt,  (juia  conservantiir  per  actioneui 
irporis  cielcstis,   a  (|uo  acliones   eoiiiiii 

iilaiilur.  Onio  cniiii  corporuni  inreriorum 
iTatiir  virlulc  superioruin  ;  niliil  eiiiiii 
I  jstis  inferiorilius  a<^it  ail  spcciem,  nisi 
iM*  virluleni  corporis  ca?Icstis;  undeiiiiain- 
iu  foriiia  liabet  snuni  vigorcm,  cx  iiiiprcs- 
one  corporis  ccelestis  conscrvatur  et  clc- 
ipnluiii  sccniKlum  lotiiin  etcorpusniixliim 
I  esse.  —  "2.  Soit.  tlist.  10,  a.  1,  "2,  3; 
•  Miilo  q.  5,  a.  5,  ad  (1. 

Sunt  autein  corrnplibilia  elementa  scnni- 
iim  jiiirlcs:  —  iilpalet  ;!r/y»oexperienlia: 


i.  7.)  —  Uiiile  nianifestuin  est,  (piod  elc- 
iiicnta  seciiiiduiii  parles  sunlgcncrabilia  el 
CdiTiiplihilia. 

Ail  jn-iiinnu  er^'o  dicendiim,  ipiod  ele- 
meiitacomi)onuntiir  c\  materia  el  luriiia,et 
ideo  noii  csl  miriini,  si  i|).sa  siiit  inaleriu 
mi.xtoriim,  ct  rursiim  per  corrui^tioiicm  ro 
solvanlur  iii  aliaiii  maleriam  priurem.  — 
■2.  ilc  (jcncntl.  \.  2. 

Ad  sccinnluin  dicendum,  (piod  elemenla 
non  siint  traiisiniitabilia  seciindum  totum, 
scd  sccumhim  partcs,  ul  dicliim  est  ( in  c. ). 

Ail  /tv7///mdiceiidiim,  ipiod  ideo  clcnien- 
ta  secundum  toliim  non  tiansiiiiilaiitur, 
quia  iniindns  deslriierclur,  cuni  siiit  parlcs 
essentiales  universi,  et  quia  conservantiir  a 
ca?lo,  utdictiim  cst(in  arg.  2);  secundum 
partesverocorriimpuntiir,  qiiia  liabent  con- 
trarietalem;  ct  sol  est  causa  tolius  genera- 


demusenimadsensum,(piodeademmalc-     tionis  per  motum  :  modo  enim  accedil,  et 
a,  qiue  nunc  est  sub  rrigiditate  acjUiT,  ali-     modo  reccdit. 


iiando  fiiit  sub  caiiditale  acris,  et  quod  crat 
ib  caridilatc  aeris,  aliquando  cst  sub 
ilidilate  ignis.  {2.  dcGencral.  I.  I.  )  Dcin- 
\  quia  oinnis  gcncratio  est  cx  contra- 
is  et  in  contraria;  habenl  aulem  clementa 
inlrarictalem  ad  inviccm;  nani  corum  dil- 
lentiie  suiit  contrari»  :ignis  enim  csl  ca- 
ilus  ct  siccus,  aer  calidus  ct  humidus, 
ipia  frigida  et  luimida,  tcrra  frigida  et 
(.'ca.  (Ibid.  l.  i.)  Pra'lcrca,  ex  clcmenlis 
'iieranlur  mixta;  non  possent  autem  ha?c 
c  illis  gcnerari,  si  manerent  elemcnta  iii- 


Vel  dic,  quod  tripliciler  aliqiiid  dicitur 
non  ens,  ut  doccl  Philosophus  ( 12.  J/c/«- 
pln/s.  Ic.ii.  11;  1.  II.  c.  2):  uno  modo, 
quod  iiiillo  modo  cst;  el  cx  tali  non  ente 
niliil  fit,  quia  cx  niliilo  niliil  lit  secunduni 
naluram.  Sccuudo  dicitur  non  ens  ipsa  pri- 
vatio,  quccconsideratur  in  aliquo  subjeclo; 
ct  cx  tali  noncutcni  quidemgeneralio,  sed 
por  accidens,  iii  quantum  gcncralio  fit  cx 
subjecto,  cui  accidil  privalio.  Tcrlio  dicitur 
iion  ens  ipsa  matcria  prima,  quia,  quan- 
tum  cst  ex  se,  non  est  ens  actu,  sed  ens  in 


;insmutata,  ut  docet  Pliilosophus  (2.  de     potenlia;  et  ex  tali  non  ente  fit  generalio 


enerut.  /t\r/.  iO;  c.  7);  si  cnim  componan 
ir  et  congregentur  clementa  in  unum  rc- 
lanentihus   formis  ct  operibus  suis,  sic 
:iiis  in  una  parte  conipositi  erit  adurcns, 

aqua  lluons,  terra  incoiitinua,  aer  exspi- 
iiis;simirilerignis  non  ligalus  evoUibit  sur- 
im,  terra  autem  descendet  deorsum,  et  sic 
iiiKpiain  constabit,  ut  taciat  ossa  et  carnes 

luijiisinodi.  {Ibid.  1.  8.)  Dcinuin,  si  elc- 
lonta  sunt  intransmutabilia,  sequitur  tolli 
igmenlum  elcmenti,  quia  si  clcmenta  non 
ansmutantur,  oportet  quod  ignis  augmen- 
un  fiat  per  hoc,  quod  ignis  addatur 
lcri  sicut  lapis  lapidi  ;  hoc  autem  non 
>l  augnieutum,  sed  accumulatio.  (Ibid. 

SuMM.c  Phii.os.  III  —  16 


pcr  se.  —  12.  Mclapln/s.  1.2  (I). 

Ad  quartum  dicondum  cum  Philosopho 
(3.  de  Ca^lo  tcxl.  29;  c.  2),  quod  cum 
qiioddam  corpus  particulare  generatur  cx 
alio  corporc,  ut  ignis  ex  aere,  ante  gciiera- 
lionem  ignis  aer  erat  in  eodem  loco,  et  sic 
non  cstvacuum;  ncipie  seiiuilur  qiiod  duo 
corpora  sint  in  eodcm  loco,  quia  ideo  gene- 
ratiir  ignis  ex  aere,  quia  materia  aeris  est 
inpolciitiaad  formam  ignis,  ad  cujus  proin- 
de  adventum  dcsinit  esse  forma  aeris.  — 
3.  de  Cvclo  1.8  et  11. 


SECUNDA  SECUND.E  —  PIIILOSOPniA  NATURALIS 


ARTICULUS  II 

UTRLM  01'OI)LHU:T  IXtMENTUM  EX  QUOLlUrCT 
LNLMtlDLVTt:  GUNLllAUI  1'USS1T. 

Videliir  (iiiod  non  (juodlihct  eleinentuin 
ex  (luolibet  {^enerari  possit. 

1.  Dicit  eniin  Pliilosoijhus  ( I.  Pliijs.  texl. 
A\;  c.  5),  (luod  (inodlibet  non  fit  ex  (luo- 
libet;  sed  id  continj,'eret,  si  ex  (luolibeteic- 
menlo  fieret  (luodlibet :  ergo  (luodlibet  ele- 
inenluin  non  (it  ex  (luolibet.  —  1.  Phijs. 
1.  10. 

2.  Pneterea,  impossibile  est  propria  ac- 
cidentia  reperiri  sine  propriis  subjectls;  er- 
go  si  calor  est  propriuin  accidens  ignis,  et 
frigus  aipia^,  impossibile  est  calorem  el  fri- 
gus  esse  in  alio  subjecto  (luain  in  igne  et 
a^pia;  al  si  unum  elementum  generaretur 
ex  (luolibet  alio,  calor  ignis  esset  in  alio 
eleinento  ex  illo  generato:  ergo  idcm  (|uod 
prius.  —  i.  dc  Generat.  I.  2. 

;3.  Proeterea,  dicitPhilosophus(2.(/ePrt/- 
tibus  Animul.  c.  2),  (piod  ignis  non  potcst 
frigidus  fieri ;  sed  si  (luodlibet  elementum 
possct  gencrari  ex  quolibet,  ignis  fieri  pos- 
set  ex  a^pia  et  terra,  et  sic  frigidus  fie- 
ret  :  ergo  ciuodlibet  clementum  cx  (juo- 
jibet  gcnerari  non  potest.  —  2.  de  Ani- 
ma  I.  23. 

A.  Prceterea,  dicit  Philosophus  (  5.  Phys. 
text.  22;  c.  3),  (luod  mutatio  debctfieri  pcr 
mcdium,  cum  fit  ab  extremo  in  extrcmum  ; 
sed  intcr  elemcnta  diio  .extrcma  sunt  ignis 
et  tcrra:  ergo  ex  ignc  non  potcst  gcncrari 
terra,  nisi  prius  ex  igne  gencretur  aer,  et  cx 
aere  atpia,  et  ex  afpia  tcrra;  et  ita  non 
quodlibct  elementum  generabitur  immediate 
ex  quolibet.  —  5.  Phijs.  1.5. 

5.  PriEterca,  quod  gcneratur  cx  ahquo, 
prieexistit  in  ilio;  scd  quod  praecxistit  in 
alio,  non  potcst  esse  minus  grave  vel  leve, 
quam  sit  in  se  ( nam  inexistens  et  separatum 
non  est  majoris  virtutis  sccundum  quod 
hujusmodi,  quarc  ncc  crit  gravius  vci  le- 
vius):  ergo  cum  acr  sit  gravior  igne,  non 
potcrit  gcncraricx  igne,  quiaut  in  ilio  prae- 


existit,  essel  levior  se  ipso;  ergo  quodlibel 
eleinentum  non  fit  ex  quolibel.  —  o.  da 
Cielo  1.  II. 

Sed  contva  esl,  quod  IMiilosophus  2.  dt 
Generat.  ( text.  2i  ;  c.  4 )  dicit,  qu(»d  ex 
(luolibet  clcmento  generari  potest  quodlil)L*l 
eleinentum ;  et3.  de  Coito  {text.  53,  54,  55; 
c.  0)  probat,  quod  elementa  sunl  genera- 
bilia,  et  (piod  non  generantur  ex  non  cor- 
pore,  nec  ex  alio  corpore,  nec  (luodlibete) 
seipso,  sed  generantur  ex  se  invicem  mu 
tuo.  —  2.  de  Generat.  I.  8;  3.  de  Ca;U 
1.  11. 

Respondeo  dicendum,  quod  elementuir 
quodlibct  ex  quolibct  iminediate  geiierar 
potest.  Quod  manifestum  est :  —  prinu 
sensu  ;  vidcmus  enim  eiementa  ad  invi 
ccin  gcnita  ;  ex  igne  enim  aliquando  ge 
neratur  aer,  soium  transmutato  sicco ;  ali 
quando  aqua,  transmutata  utra^pie  quali 
tate  ;  aiiquando  terra,  soluin  transinutati 
caiido ;  et  simiiiter  est  in  aliis.  —  Deind 
ratione  :  quia  nisi  ita  esset,  non  esset  al 
teratio  inter  iila  secundum  passiones  tac 
tus  ,  quam  tamen  vidcmus  inter  illa 
passiones  autcm  inter  se  proedominanle 
transmutant  eieinentorum  substantiam.  - 
Prceterea ,  quia  quoecunquc  sunt  contra 
ria,  ad  inviccm  transmutantur  ;  nam  oin' 
nis  transmutatio  est  ex  contrario  in  con 
trarium  (  quod  enim  transmutatur,  exi 
ab  ilio,  a  quo  transmutatur  —  niovc' 
ri  eniin  est,  aiiter  se  habere  nunc,  quar 
prius  ;  —  exiens  autem  ab  ilio,  a  qui 
transmutatur,  oportet  ire  in  aliud,  qui 
non  potest  ire  in  privationem  omnis  speciei 
quae  per  se  non  invenifur  ;  nec  etiam  i 
aliud,  quod  potest  existere  cum  illo,  cur 
quo  trausmutatur,  quia  tunc  nonnecessari 
transmutatam  esset  ex  iilo  ;  quare  nece^ 
sario  transmutatur  in  formam  non  poter 
tein  existere  cum  iiio,  tale  autem  es 
contrarium  :  et  ita  omne  quod  transmu 
tatur,  transmutatur  ex  contrario  in  coi: 
trarium )  ;  omnia  autem  eiementa,  siv 
symboia  sive  dissymbola,  sunt  contrari 
in  utraque  vci  aitera  qualitate.  (4.  de  Ca 
lo  1.  2.  )  Unde  manifestum  est,  ciuod  e 
quolibct  eiemento  potest  immediate  gen( 


DE  GENERAT.  ET  CORRIPT.  —  QV.  XLVI.  TRANSMIT.  Ef.KMENT.  —  ART.  III    213 
rari  (iiiodlibot.  —  2.  dc  Gencrat.  1.  4  ol  C. 

i4(/ /ir/mwm  crj,'o  {liccndmii,  (|iiod  ideoex  4i  rr  •• 

quoliijct  noii  fit  (|iiO(llil)("l,  (|iiia  aclio  iion  ARrlCLLLS   III 
potcsl  licri  intcr  (|ii;ccuin(jiic  iiniiicdiala,  sed 

iiniiin(iii()(l(|iic  lil  cx  opposilo;  ct  idco  ex  ^'^"^'"  eli:mi:nta  .SYMnoi.A  lAcii.irs  ad 

(|uolil)cl  clcincnlo  potcst  ticri  (inodliljcl clc-  '•"^^'^'^•^'  tra.nsmutemiu  qiam  dissymuola. 
menliini,  (piia  (piodlibct  cst  cnilibct  contra- 

rluin  vcl  ralionc  utrins(pic  (pialitatis  vcl  ra-  Videtur  quod  cleincnta  syinbola  noii  faci- 

tioneallcrius  lanluin,  ut  dictuin  est(in  c. ).  lius  Iransniutanlur  ad  inviccin  (luain  dis- 

—  I.  Phi/s.  1.  10.  syinbola. 

.id  seciimium  diccnduin,  cpiod  calor  non  1.  Dicit  eniin  Pliilosoplins  (I.  de  Geue- 

esl  proprictas  ignis,  nisi  qualcnus  est.  in  '"«'^ /tu-/.  23et2i;  c.  4).  q"od  in  gcncratione 

siiinnu)  ;   polest  taincn   parlicipari  ab  alio  substanliali  non  inancl  nlluin  accidcns  seu- 

iu  gradu  rcinisso,    ut  diclum  est  (  q.   45,  sibile  idein  nuinero  ;  ergo  in  generatione 

a.8).  et  transiniilalione  non  crit  facilior  Iransi- 

Ad  (erliuni  diccndum,  qiiod  sonsns  Plii-  tus  symbolorum  qnain  (lissymbolornm ,  eo 

losoiilii  est,  quod  ignis,  (piia  Ibrmalior  cst,  qnod  oporlcbit  ulrauKpie  (pialilalcm  remo- 

non  jH)test  amitlcre  snain  naturalcm  quali-  vcri  (  sicut  in  transmulalionc  dissymbolo- 

tatein  (pnta  calorcm),  ila  ut  frigcscat  om-  rum  ) ,  et   slmile  corriimpi  a    suo  siinili 

nino,  ad   diirorcnliam  aeris  ct  aqua?,  (pue  (  nam  gcnerans  corriiinpit  id,   cpiod  prius 

possunt  sic  allerari,  ut  amittant  suain  natu-  erat ),  quod  taincn  dici  non  potest  ;  ergo 

ralcin  qualitalcm,  iit  dicluni  est  (in  Logica  eicinenta  symbola   non    facilius    Iransinu- 

([.  10,  a.  3,  (lUicstinnc.  G,  ad  1 ).  —  2.  de  tantnr  ad   invicem,  (piain   dissymbola.    — 

Anima  1.  23.  de  Gcneral.   1.  10  ;  dc  Spirit.  Creat.  a.  3, 

Ad  quarlum   dicondum,    quod  maxima  arg.  19. 

Philosoplii  vera  est  in  motu  continuo,  sive  2.  Sed   dices,    quod   in  transmutationc 

locali  sive  alterationis  sive  augmcntationis,  symbolorum  una  qualitas  pcr  se  corrumpi- 

ut  jjatet  ex  contcxlu  ;  at  vcro   transmu-  tur,  altera  vero  symbola  per  accidens;  at 

lalio    snbstantialis    clementorum    non    lit  in  transmutatione  dissymbolorum  iilra^pie 

pcr  moluin  contiiinum,  sed  per  gencralio-  qualifas  per  se  corrumpi  dcbct.  —  Contra, 

nem,  qua3  est  mutatio  instantanea,  ut  di-  eadem  est  proportio   unius  ad   uniim,  et 

clum  est  (  supra  q.  38,  a.  2,  c).  —  5.  duorum  ad  duo;  ergo  qna  facilitalc  symbo- 

^h^-  1-  5.  lum  per  unam  qualilafem  corrumpit  oppo- 

Ad  quintum  dicendum,  quod  aliud  est  sifam  in  symbolo,  eadem  dissymbolum  per 

generari  ex  alio  per  alterationem,  et  aliud  duas  qualitates  corruinpitoppositas  dissym- 

per  segregationem;  quod  cniin  per  alfcra-  boli. 

tionein   gencrafnr,    pra^existit   in   potcntia  3.  Praeterea,pafet  scnsu,  facilius  absumi 

tantuin,  et  ideo  posf^iuam  generatum  est  guffam  aquae  ab  igne  qnam  parficutam  ter- 

in  acfu,  est  gravius  vcl  levius  simplicifer.  rae;  sed  terra  esl  symbola  igni,  a^iua  dis- 

Quod  autoin  generatur  solum  per  segrcga-  symbola :   ergo   falsum  csf,   (piod  facilius 

tionem,  prius  exislebat  in  actu  in  eo,  ex  symbola  ad   invicem  transmutcnfnr  quam 

quo  gencrabatnr;  inexistens  autem,  et  se-  dissymbola. 

paraluin  iion  est  majorisvirtufis,  sccundum  Sed  conlra  est,  quod  Philosophus  2.  de 

quod  hujusmodi ;  quare  nec  est  gravius  nec  Gcncral.  text.  25  (c.  4)  dicit,  quod  facilius 

levius.  Sic  autem  diccbant  antiqui  fieri  ge-  elcmenfa  symbola  ad  invicem  traiisinutaii- 

Berationem,  quos  refellit  Philosophus  3.  dc  tur  quam  dissymbola  ;  et  tcdt.  34  (  c.  5  ) 

Ccelo   {text.    56    sqq.;    c.   7 ).  —  3.  de  dicit,  quod  symbola  citius  transinutanfur 

^°^^<'  1«  "H-  quam  dissymbola.  —  2.  de  Gcnerat.  1.  4 

et  5. 


^2ii 


SKCUNDA  SKCUND.E    — 

Hkspo.ndko    ihclndlm,    (IikkI    eleinonla 
syiiihola  faciliiis  Iransimilaiiliir  (|iiain  dis- 
syinhula.    Kl   ralio   luijus  csl,    (iiiia,    ciiin 
symbola  convenianl  iii  una  (lualitale,  iii  eo- 
rum  transinulatione  non  est  necesse  cor- 
rumpi  nisi  unain  qualitalem;  at  in  Iransmu- 
tatione  (lissymboloruin,  cum  iii  ilulla  (lua- 
litate    conveniant,    necesse    est    corrumi^i 
nlramiiue  (lualitatem.    Kacilius   autein   esl 
traiismiitari  iinuin   (luani  plura.   Cujus  ra- 
tio  (.luplex  allerri  potesl :  iina  est,  quia  si- 
ciili  quaiidoanima  est  in  actu  unius  poten- 
tiie,  remiltitur  aclus  allerius,  eo  quod  una 
potentia   impcdiliir    iii    suo    aclu,    quando 
alia  vehementer  operatur  ((piia  una  poten- 
tia  de  se  non  surficit  ad  lam  intensam  opc- 
rationein,  nisi  el  subveniatur  per  id,  quod 
eral  aliis  potentiis  iiillueuduin  a  principio 
vitie):  ita  proporlioiialilcr,  (piaiido  forina 
est  in  actu  uiiius  (lualitalis,  remiltetur  ac- 
tus  alterius,   et   ita   citius  operabitur  per 
unam  (lualilatem  agendo,  quam  pcr  duas. 
—  Altem  (!?,{,  quia  qualitas  symbola  nullam 
facit  repugnanliam  in  agendo  et  patiendo, 
quain  tamenfacit  qualitas  dissymbola:  quia 
cuin  qualilales  elementorum  causentur  ab 
ipsls  formis   subslautialibus   ipsorum,  illa 
elcmenla,  (pKo  majorem  Iiabent  convenien- 
tiam  in  qiialitatibus,  necessario  Iiabent  ma- 
jorem  convenieuliain  in  formis  subsfantia- 
libus;  et  per  cousequens  in  dispositionibus 
materi;e  debcnt  faciliusad  invicem  transmu- 
tari.  Unde  licct  oporteat  in  transmulatione 
symboloruni  ambas  qualitates   corrumpi  ; 
qula  tamen  (pialitas  symbola  corrumpitur 
per  accidens  ad  corruptionemsnbjecti,  ea- 
deuKiue  nullo  modo  resistit,   cum  tamcn 
contraria  resistat  (per   calorem  enim  nec 
aer  liabct  repugnantlam  ad  patiendum  ab 
ignc  ipsum  exsiccanle,  nec  ignis  habet  re- 
pugnantiam    ad  agcndum   in   acrem,  quia 
calor  potest  stare  cum  siccitatc ;  at  propter 
frigidilalem  aqusB  habet  ignis  majorem  re- 
pugnantiam  agendi  inaquam,  (iniaba^c  per 
iliam  resistit  actioni  ignis,  et  rationc  cjus- 
dem,  quiaestin  aquaconjuncla  cum  Immi- 
ditate,  magis  hai^c  resistit  siccitati  ignis, 
quam  resistat  Immor  aeris  ob  conjunctio- 
nem  cum  caloreactioni  ignis):  ideo  facilior 


PlllLOSnpIilA   NATKRALIS 

est  transitus  et  Iransmutatio  symbolorum, 
(Iiiain  dissymbolorum.  —  1,  de  Generat. 
1.  10;  -J.  (le  Generat.  1.4  et  5;  i.  Sent. 
dist.  4i,  (I.  i,  a.  i,  sol.  ;},  ad  4,  §  Vel 
(licendam;  de  Spirit.  Creat.  a.  3,  ad  19. 

Kt  ex  his  palet  ad  prima  duo  objecta. 

Ad  tertiuni  dicendum,  (piod  celeris  pari- 
bus  si  sohe  qualilates  considerentur,  syin- 
bola  facilius  transmutantur,  quam  dis.syni- 
bola,  ut  diclum  est  (in  c);  sccus  vero  si 
aliaconsiderentur,  quie  faciunt  ad  majorein 
resistenliam,  ut  est  densitas  matcria),  quae 
est  in  terra;  (pio  enim  aii^iuid  est  densius 
in  corporibus  elcmcntaribus,  eo  magis  ma- 
teriale  estet  passivum. — 2.  de  Ccelo  1.  10. 

ARTICULUS    IV 

UTRUM  EX  DUOBUS  ELEMEXTIS  DISSYMBOLIS 
CORRUPTIS  POSSIT  GENERARI  TERTIUM 
ELEMENTUM  SYMBOLUM. 

Vidctur  quod  cx  duobus  elementis  dis- 
symbolis  non  possit  generari  tcrtium  ele- 
mcutumsymbolum. 

i.  Dicit  cnim  Philosophus  (2.  Phys.  text. 
37;  c.  3),  quod  effectus  in  actu  siinul  est 
cum  e.Ticiente  in  actu;  sed  si  ex  duobus  , 
eleinentis  dissymbolis  corruptis  posset  ge- 
nerari  tertium  symbolum,  daretur  eflectus 
inactu,  puta  symbolum  geueratum  sine  suo 
efficicnte:  ergo.  —  2.  Phi/s.  1.6. 

2.  Prteterea,  si  ex  duobus  dissymbolis 
corruptis  gcnerari  potest  tertium  symbolum, 
ex  aere  et  tcrra  corruptis  poterit  generari 
ignis,  coiTupta  nimirum  frigiditate  terrsB 
et  liumlditate  aeris ;  sed  siccitas  terrse  et 
calor  aeris  non  sufflciunt  ad  gcncrationem 
iguis:  njm  ignis  est  calidior  aere  et  siccior  , 
terra,  ut  dictum  est(supra  q.  45,  a.  8)- 
ergo  ex  duobus  dissymbolis  non  potest  ge" 
nerari  tertium  symbolum. — 2.  de  Generat. 
1.  4. 

3.  Praeterea,  impossibileest  duosemutuo 
corrumpcre,  quia  nunquam  aliquid  corrunr 
pitur,  nisl  propter  victoriam  corrumpentis 
super  ipsum  ex  debilitate  virium  ejus;  sed 
ex  duobus  dissymbolis  corruptis  non  potest 


DK  GKNKn.VT.  KT  COUIirPT.  —  OU.  XI.VI.  TIIANS.MIT.  KUvMKNT.  —  \\\T.  IV    2tr) 

{jpriprari  l(M'tiiim,    iiisi   illa   (lis.syiiihula  sn  torreslres  ( proplcr   (|ii()il  (leiiiiir.uitiir  ca, 

iiiviciMii    coiTiimpaiil  :    crgo    idem    r|ii()(l  (jiue  tan;j;il  ). 

priiis.  —  "2.  c.  Gcnl.  c.  ;30  ;  5 .  Mcliip/njs.         U\  hac  tameii  j,'('noratione  uolitivlnm  ost, 

1.  l-i.  (Iiiod  scmpcr  lu^cessc  esl  vincoro  altcram 

.4.  Pra}lorca  ,    ex   matcria    clemcnlornm  aclivariim  (pialilaliim  ct  allcram  passivariim, 

ciim  (pialilalil)us  illoriim  rcfractis  consiiriiil  iil  si  cx  i|.,Mic  ol  a^jiia  dcljcit  <,'cn(M-ari  acr, 

inixlmii,  iil  dicluin  csl  (  ([ .    1:2,   a.  "1  );  ila  dchciil  i.unis  cl  aipia  sc  liabcrc,  nl  iiniiiii 

S(^d   ciiin    iijnis    ol    a^pia    sc    corrnmpiml  cxccdat  allcriim  iii  una  (pialitatc  ct  cxccda- 

(  {\i\x  siint  dissymliola  ),    rcmancl  matcria  tur  ah  illo  in  altcra,  iit  in  i^roposito  calor 

iitrius(|iic   elcmcnti   cum    (pialilatiljiis  illo-  i^Miis  miiltum  cxcedal  IVij^idilatiMn  aipinn,  ct 

riirn   rcfractis  :   ergo    ox  duohiis   dissyiii-  hiimiditas   a(pi;e   oxccdal  siccilatcm  i}.;nis. 

bolis  coiTuptis  non  geucratur  tertium  syin-  Nam  talia  luncsc  mutiio  potcrunt  dcstrncro: 

jjolimi.  liumidilas  eiiim    [u\iix   destruct  siccitatcm 

Sed  contra  esf,  qnod  Philosophus  (2.  de  ii^Miis,  hiijtis  vero  calor  rriiiidilatcm  a(|iia', 

Gencnif.   fext.    29  ;  c.  4  )   dicit,    (piod   ex  el  sic  nlra^pic  forma  (ignis  scilicot  et  a(pi;e  ) 

duuhus    dissymholis    corruptis    generatiir  rcc(Mlct,  el  rcmanchil  nna  matoria  calida  el 

tcrtium    symholum.    —    2.    de    Gcnerat.  liiimida,  (piam  sc(|uitur  forma  acris;  alio- 

I.  \.  ((ui  non  crit  possihilis  conjiinctio  oliMncnlo- 

Respondro   dicendum,  quod  ex  duohus  riim  ad  t(M-|iiim  gencrandiim,  —  Kl  proplcr- 

eleinentis  dissymholisinviccm  corruplis  po-  o;i  giMKM-alio  lcrtii  non  polcsl  ticri  nisi  in 

tesl  gonerari   torliuin  symholum.    Et  ratio  transmuhilioiK^  dissi/nibolunim,  non  aiitcm 

est,  qnia  si  altora   (pialihis   uiiiuscujusquc  cum  symhola  invicem  agunt  et  ;dtera  qiiali- 

elemcntorum  dissymholorum  corrumpalur,  tas  in  utroque  corriimpilur,  (pii;i  liinc  iioii 

noncslad  invicom  gcnoralio  ;  sod  tamen  po-  mancnl  ull;e  (pi;dilalos  pro  tertio  elcmonlo: 

tost  aliipiod  tertium  gonorari,  slcut  ex  ignc  —  quia  illa  qualit;is,  qnx  roliuiiuiliir,  ;iiit 

el  aqna,  qna)  snnt  dissymhola,  poterit  gc-  cst  cadem;uit  contraria  ;  ct  si  (pridem  fuc- 

nerari  terra  ct  acr;  et  cx  acrcet  terra,  ignis  rit  eadeni  lii  iitro(pio  (puta  calor  in  igne  ct 

et  aqna  (qnando  cnim  aqn»  frigiditas  cor-  aerc),  non  generahitur  ali^iuod  lertium  clo 

runqjitnr  ct  siccilas  ignis,  fit  aer,  qui  cst  mcntum,  (piia  ox  una  qualitato  non  polcst 

calidiiselhumidus;  (piandovero  calor  ignis  goncrari  elementum;  si  autem  fucrit  con- 

et  humidit;is  a((ua3  corrumpuntur,  remanet  fraria  (puta  siccilas  ignis  cl  humiditas  ac- 

siccilas  ignisct  Irigiditas  aqu;v,  ct  sic  gcnc-  ris),  cum  sit  ista  conjngatio  impossihilis, 

ralur  terra  frigida  ot  sicca.  Similiter  ox  aore  nec  tunc  potoritgoncrari  tortium  clomcnlum. 

et  terrapotest  gonerari  ignis  et  aqua:  quan-  Similitcr  autem  est  in  aliis  clcmcntis,  scili- 

(lo  enini  aeris  calor  et  siccitas  terr»  cor-  cct  in  tcrra  et  aqua:  quia  in  omnihus  tali- 

rumpunlur,  remanct  humiditas  aeris  ct  ter-  hus  una  (pialitas  cst  cadom,  ot  altora  con- 

rse  frigiditas,  et  sic  generatur  aqua  frigida  traria .  —  Unde  patel,  quod  non  nisi  cx 

ct  huinida;   quaiulo  vcro  huiniditas  aeris  dissymholis  clomentis  invicem  corruptis  p(j- 

el  frigiditas  terra?  corrumpuntur,  remanct  tcst  generari  tertium  elcmcnlum.  —  2.  dc 

caliditas  aeris  ctsiccilas  terra?,  ct  sic  genc-  Generat.  1.  -4. 

ratur  ignis  calidus  el  siccus).  llaec  autem         Ad  prinuini  crgo  diccndum,  quod   sicut 

gcneratio   ignis  concossa  ost  ab  omnihus,  in  gonorationcanimaliuin  ox  putri,  nbi  de- 

quia  ad  sensuin  apparet,  quod  in  lignis,  in  est  gencrans  animatum,  suiiplct  vis  cadc- 

quibus  cst  humiditas  aeris,  goneralur  flam-  stis  corporis  infcriori  nKiloric-e  iinpressa,  ut 

ma,  qua3  maxime  ignis  est  inter  ea,  quai  dicluin  est  (supra  in  Physica  q.  11,  a.  5, 

natura)  ignece  sunt  apnd  nos;  flamma  antcin  ad  10);  ita  similiter  in  generatione  elemen- 

nihil  aliud  est  nisi  fumus  accensus;  fuinus  tisymboli  ex  dnobns  dissymboliscorruptis, 

autem  est  ex  terra  et  acre,  et  humiditas  cum  prajscrtiin,  ut  dictum  est  (  a.  I  huj. 

aerea  exspirans   et  secum  trahens  parles  quaest.,  in  c),  nihil    in   islis  infcriorihus 


2i6 


SECUNDA  SECUND.^  —  IMIILOSOPHIA  NATURALIS 


aj,'al  ad  specieiii,  nisi  por  virtiitein  corpo- 
ris  ca'leslis. 

Ad  secundum  (liciint  qnidain,  (piod  non 
iiilendit  IMiilosopliiis,  qiiod  ex  aere  et  ter- 
ra  i^eneretiir  i^iinis  i^nis,  sed  aiiquid  (piod 
niaxiiiie  participel  natiirain  aeris,  sicut 
exeiiiplilicat  de  llainiiia.  Sed  lioc  dici  noii 
I)olest,  (piia  Pliilosoplius  lo^piitiir  de  geiie- 
ralione  eleinenloruin,  et  non  mixtoruin  ex 
elemeiilis ;    et    prielerea     etiain    caliditas 


ARTICULUS  I 

UTHLM  IGNIS  SIT  CALIDUS  ET  SICCUS,  AER 
CALIDUS  ET  HUMIDUS,  AQUA  FRIGIDA  ET 
IIUMIDA,  TEKUA  FIIIGIDA  ET  SIGCA. 

Videtur  qiiod  ifjnis  non  sit  siccus. 
1.  Dicit  cnini  IMiilosoiilius  2.  de  Generat. 
{texl.  10;  c.  2),  quod  suljlilc  est  ellectus 


Ilamma)  niiillo  intensior  est  quain  caliditas     liumidi,etad  liumidum  reducitur,  quia  est 


aeris.  — Et  ideodicenduin,(piod  generatur 
imrus  ignis;  et  licet  caliditas  illa  non  suf- 
llciat,  jiivafur  tamen  et  intenditur  per  vir- 
lutem  corporiscfeleslis  et  luce  solis,  et  per 
virtutem  aliarum  stellarum.  —  2.  de  Gcne- 
riit.  I.  4. 
Ad   tcrtium  dicendum,  quod   ideo   dis- 


repletivum  et  beiie  terminabile  termino  alie- 
110 ;  sed  ignis  cst  corpus  subtilissimuin,  ut 
dicitur  3.  de  Ccclo  { text.  42,  43,  47; 
c.  5) :  ergo  ignis  non  cst  siccus,  sed  potius 
Iminidus.  —  2.  de  Generat.  1.  2  ;  3.  de 
Coclo  1.  9. 
2.  Pra3terea,  virtus  manifestatur  per  opc- 


symbola  se  corrumpunt,  quia  ununi  vincit  rationem,  sicut  natura  per  virtutem;  sed 
aliud  per  unam  (pialitatem  activam,  etvin-  ignis  humectat:  assata  enim  ab  igne  sunt 
citur  ab  alio  per  qualitalcm  passivam,  ut     magis  liumida  interius  quam  elixa,  ut  do- 


dictum  est  ( in  c.  ). 

Ad  quartuni  diccndum,  (juod  ad  genera- 
tionem  elementorum  sufficit  combinatio  et 
conjunclio  duaruin  qualitatum ;  at  vero  ad 
generationem  mixtorum  requiritur  conju- 
galio  et  conjunclio  omnium  qualitalum 
in  lali  temperie,  qualem  requirit  for- 
ma  mixti  generandi,  ut  dictum  est  (  q.  42 
et45). 


QU^STIO    XLVII 

DE  ELEMENTIS  IN  PARTICULARI. 

Deinde  considerandum  est  de  elementis  in 
partlculari. 

CIRCA  QUAM  QU.ETUNTUR  TRIA : 

i.  Utrum  ignis  sit  calidus  et  siccus,  aer  calidus 
et  huniidus,  aqua  frigida  et  humida,  terra 
frigida  et  sicca. 

2.  Utrum  ignis  habeat  ambas  qualitates  in  sum- 
nio,  et  similiter  aha  elementa. 

3.  Utrum  ignis  sit  magis  calidus  quam  siccus, 
aer  magis  humidus  quam  calidus ,  aqua  ma- 
gis  frigida  quam  humida,  terra  magis  sicca 
quam  frigida. 


cet  Philosopbus  (4.  Meteorol.  c.  4,  al.  3): 
ergo  ignis  non  est  siccus,  sed  humidus. 
—  4.  Sent.  dist.  47,  q.  2,  a.  1,  quae- 
sliunc.  3,  arg.  2;  4.  Meteorol.  1.  6. 

Videtur  quod  aer  non  sit  calidus  et 
humidus. 

3.  Dicit  enim  Pliilosophus  2.  de  Generat. 
(text.  31  ;  c.  5),  quod  aer  est  frigidus ;  et 
i.  deGenerat.  (text.  24;  c.  4),  quod  aer  et 
aqua  suntsymbola,  quia  sunt  ambofrigida: 
ergo  aer  non  est  calidus.  —  2.  de  Generat. 
I.  5;  i.  de  Generat.  1.  iO. 

4.  Praeterea,  dicit  Philosophus  1.  Me- 
teorol.  c.  4  (3),  quod  pars  aeris,  qute  non  cir- 
ca  terram  sed  longius  distat,  est  calida  et 
sicca;  ergo  aer  non  est  humidus,  sed  sic- 
cus.  —  1.  Meteorol.  I.  4. 

5.  Prceterea,  dicit  Philosophus  de  Sen- 
su  et  Sensibili  (  c.  4  ),  quod  aqua  inter 
omnes  humores  est  subtilissima ;  sed  aer 
est  subtilior  aqua  :  ergo  aer  non  ha- 
bet  humiditatem.  —  de  Sensu  et  Sensibili 
L  9. 

6.  Pra3terea,  dicit  Philosophus  2.  de  Ge- 
nerat.  {text.  49 ;  c.  8),  quod  inter  simpli- 
cia  corpora  sola  aqua  est  bene  terminabilis 
termino  alieno  ;  sed  haec  est  definitio  liumidi, 
utpatet  ex  2.  de  Generat.  text.  9  (c.  2) :  ergo 


lEGENKUVT.  KT  COIUIUPT.  —  QH.  XLVII.  KLEMKNTA  PAKTICIM.ATI.M  —  A.  I  2i7 

olaacjiiaesl  hunrnla,  et  ita  aor  non  eril  liu-  acr  },'Oii(»r;itur  cx  a(iu;«,  rorrupta  fri.'.;i(litate 

iiidiis.  —  ''l.deGenentt.  I.  S  ct  •}.  a  calorc,  ul  ilictum  cst  ((|.  iti,  a.  12);  tiiui 

Vi(jetiir  (|uuil  (<(/»''  uousit  fri^nda.  (|iii;i  iiiill:i  ^ilia  conju}i;itio  potcsl  illi  com- 

7.  A(|ua  cniiu  pliivialis  est  cs  cntialihM*  pdcrc,  (puiin  c^ilidi  ct  liuiuiili.  {de  Sensu 

iiua  ;  scd  a(pi;i  pluvi;ilis  est  calida  :  cujus  et  Sensihilil.  10;  I.  de  Gencrat.  I.  4-2;  \.  de 

ijiruim  cst,  (piiid  nivc  dcsccndcnlc  nou  cst  Cwlo  1.3). 

uilainlcusiofrigorissicutiu;iliisliicui;ilil)iis         A(jit(i  vcro  est  fri;^ida  cl  liiiiiii(l:i:  friijida 

i'iiiporilius:  cr^o  a^pia  noii  cst  frigida,  scd  quidcm,  tuiiKpiia  iii;i\iuiccontr;iriatur  igni, 

.,|j,lj,_  —  I.  ile  Geiierdt.  I.  24.  cuui  sil  illi  dissymbola;  lum  (pii;i  est  lon- 

^V</  contru  est,  (piod  Pliilosoplius  2.  de  {je  rcuiola  a  ca»lo  ct  iyne  (fri.^iditas  cniin 

icneritt.  (  text.  ItJ;  c.  S  )  ct  de  Sensu  et  oriliir  c\  dishiulia  ab  orbc,  siciit  c;didilas 

U'Hsibili{c.  A)  dicil,  (piod  ij^nis  est  c;i-  cx  propiii(piit;ite);  dcmum  (luia  couju.uatio 

ilus  cl  siccus ;  acr  c;ili(liis  ct  liumidiis ;  com|)clcns  arpKC  necessario  involvit  U\g\- 

ipia  frigid;!  ct  liumida;  tcrra   friijida   cl  dil;ilciii :  n;im  conjugatio  prim;irum  ([iialil;!- 

icc^i.  —  2.  de  Generat.  I.  S;  de  Scnsu  et  tuiii  fri,uidit;itcm  uon  iucludcns  vel  est  lin- 

^^ensiliili  I.  10.  possibilis  vel  alii  elemento  convenit.  —  Est 

Uespondko  dickndum,  (piod  necesse  est  aulcm  Immida,  (pii;i,  ut  patct  sensii,  maxi- 

licerc,  tpiod  ignis  est  calidus  ct  siccus,  me  liumcclat,  cl   multo   magis  (piam  acr 

ercalidusethumidus,  n(piafrigidaelliumi-  (clratio  est,  (piiain  a(pia  est  frigidilas  f;i- 

a,  terra  frigida  et  sicca.  —  Kt   de  iijiic  cicus  ad  se  tlucre  liuinidum,  ralione  cujus 

uiJem  priiuo  cpiod  sit  calidus,  manifcste  supcrat  acrcm,  in  (^uo  calor  non  facil  ad 

atct:  tum  (piia  maxime  calcfacit  —  ope-  sc  llucre  liumidum);  et  (fuia,  cum  sit  pro- 

alio  enim  manifcstat  virlutcm,  iil  diclum  piiupia  acii,  dcbct  cum  illo  in  una  (piali- 

sl(arg.  2)  — ;  tum  (juia  est  causa,  ut  in-  tatc  convenirc,  (puc  alia  esse  non  potest 

uit  Philosophus  (2.  Metap/njs.    text.  A  ;  (piaiii  liumiditas;  demum  (piia  inter  corpo- 

,  Imin.,  c.  1),  caloris  inomnibuselemcn-  ra  simplicia  est  bene  lerminabilis  tcrmino 

;ilis;  dcinum  (luia  tauKpiam  corpori  nobi-  alicno,  ut  docct  Philosoplius  (2.  de  Gene- 

issinio  intcr  clcmcnta  et  propin^piissimo  rat.  text.  49;  c.  7),  unde  est  causa  tcrmi- 

u'lesti  corpori  dcbetur  (pialit;is  omnium  nationis  omnibus  mixtis,  el  esl  locus  plu- 

.uigibilium  nobilissima  et  ni;iximc  activa,  rium    animalium,    ut    docet    Philosoplius 

[ua)  est  calor.  —  Qiiod  vcro  ignis  sitetiam  (4.  Metcorol.  c.  5,  al.  -4).  (2.  de  Generat. 

iccus,  probatur,  (]uia,  ut  docet  Philoso-  I.  3  ct  8  ;  de   Sensu  et   Sensibili  1.   10  ; 

ilius  {de  Sensu   et   Sensibili  c.  4),  hii-  4.  Mctcorol.  1.  7). 

nida  nata  sunt  pati  ab  igne;  huniidum         rcm/ demnm  est  frigida  el  sicca : /■^/f/a/ft 

mtem  non  nisi  a  sicco  patitur,  tauKiuam  quidcm,  tuin  ob  maximam   dislantiam  ab 

ontrarium  a  suo  conlrario;  praBtcrea,  quia  orbe  coelcsti,    priina  causa  tolius   caloris 

iiccitas,   praescrtim   niaxinia,  cst  clTectus  in  his  infcrioribus;  tum  quia  est  propinqua 

uaximi  caloris:  intcnsus  enim  calorhumi-  aqua?et  rationeiHiusillisymbola.  — Kstau- 

Uim  totalilcr  absumit  et   proinde  in  suo  tcm  sicca,  tum  ob  maximam  ejus  grossi- 

uihjecto  ponit  siccitatcm.  (2.  de  Generat.  ticm;  tuin  quia  in  terra  est  frigus  condcn- 

.  3;  de  Sensu  et  Sensibili  1.  10;  2.  Meta-  sans  et  comprimcns   humidum ,  qu»    cst 

i'/i»/s.  1.  2 ) .  altera   causa   siccilatis;    ha^c   enim   orilur 

Aer  vcro  esl  natura  sua  calidus;  quod  eliam  ex  caliditate  humiditatcm  consumen- 

wtel:   tum  (luia  est  propin^iuus  igni,  imo  le.  {dc  Scnsu  et  Scnsibili  1.  10;  2.  de  Ge- 

contiguus,  et  non  valde  dislaus  a  corpore  nerat.  1.  3.)  —  Et  sicmanifestum  est,  quod 

ccelcsti ;  tum  quia  est  levis  et  rarus,  sunt  singulis  clemeutis  dme  qualitates  prdedictce 

autem  levitas  et  raritas  ex  calore,  ut  dicit  conveniunl. 

Philosopluis  1.  de  Generat.  {tcxt.  65;  c.  8)         Ad  primuni  ergo  dicendum,  quod  subtilc 

et  4.  de  Ccclo  {texl.  36;  c  4);  tum  cjuia  aliquiddicitur,  quiaestpenetrativum;unde 


248  SKCrNDA   SITJWD.K  — 

2.  (le  Cciicmt.  (  texl.  10;  c.  2  )  ilicilur, 
qiioil  siibiilo  ost  coinplctivuin  roi.  Katenus 
aulcni  ali(iui(l  cst  ponctralivuni,  (juia  vel 
csl  (|uanlilal(!  parvuin,  vel  liahcl  parvaui  ina- 
teriain;  unil(!  rara  sublilia  (.licuntur,  et  (pio 
ina;;is  aTKiuid  Tuerit  raruni,  eo  erit  niagis 
sublile.  (Juia  vero  rarinn  polest  esse  con- 
junctum  vel  cuin  humidilale  (  ut  in  aerevel 
acpia)  vel  cum  siccilate  (nt  in  ii,Mie),  ideo 
subiile  duplex  est,.aliud  linundum,  aliud 
siccum.  —  i.  Seitl.  disl.  4i,  ({.  2,  a.  2, 
quoostiunc.  I,  in  c. ;  cl".  expos.  iu  1.  ad 
Corinth.  c.    15,  I.  (i. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  assata  a 
calorc  sicco  non  ideo  sunt  humidiora  inte- 
rius  quam  elixa,  (piia  calor  liumeclet,  sed 
quia  calidilas  sicca  sine  humiditate  desic- 
cando  primo  parles  cxteriores  conslringit 
poros  rei  digerendic,  et  propter  hoc  liumr 
ditas  resolula  interius  iion  potest  exire.  — 
A.  Mcleorol  I.  G. 

Ad  tcrtiu miVicmdum,  quod  Pliilosoplius 
II.  cit.  vocat  aerem  frigidum,  non  quia  sit 
talis  naluraliter,  sed  quia  est  talis  per  acci- 
dens.  (1.  de  Generat.  I.  10.  )  —  Vcl  dic, 
quod  a  Philosoplio  dicitur  acr  frigidus  gi'a- 
tiaexempli,  nonautem  secundum  verilatem; 
ut  enim  docet  Piiilosophus  I.  de  Gcneral. 
( text.  18 ;  c.  3 ),  qua^rimus  induceiido  exem- 
pla  inodum  seu  manirestationein,  non  autem 
subjectnm  et  verilatcm,  non  curantes,  utrum 
scilicet  sic  se   liabeat  in   his  terminis  vel 
quibuscunque  aliis.  (Sic  idem  Philosophus 
2.  dc  Gcnerat.   tcxt.  35  ;  c.  5 ,  cum  dicit, 
quod  iguis  est  niger  et  siccus,  aqua  vero 
liumida  et  alba,  cum  tamen  albedo  et  ni- 
gredo  non  sint  passiones  elementorum,  sed 
mixtorum:  non  intendit  ostendere  in  igne 
et  aqua  illas  qualitates,  albedinem  scilicet 
el  nigredinem,  sed  tantum  intendit  manife- 
stare,  omnia  elementa  esse  invicem  trans- 
inutabilia  :  quia  qua^cunque  contraria  sunt, 
ad   invicem  transmutantur,   omnia  autem 
elementa  sunt  contraria,  sive  illa  sint  sym- 
bola  sive  dissymbola;  assumit  autem  loco 
propriarum  qualitatum  alias  duas  contrarias, 
puta  albedinem  et  nigredinem  .)  Et  inde 
etiam  esl,  quod  in  libris  logicis  utitur  Plii- 
losophus  exeini)lis  secundum  opiniones  alio- 


PIIILOSOPIIIA   NATPDALIS 

ruiii  Philosophoriim,  qntc  non  suiit  iiid 
ceiida  quasi  sintverba  Aristotelis.  —  2.  , 
Gcncrat.  I.  5  et  0;  1.  de  Generat.  1.8. 

Ad  qunrtum  {\k{mdmn,  quod  Pliilosopln 
per  partem  aeris  longc  distanlcm  a  ter 
intclligit  elementum  igiiis,  sicut  pcr  parlc 
aeris  propc  terrain  exislentein  iulelligit  cl 
meiilum  aeris,  ut  patet  ex  Philosoplio2. 
Generat.  {text.  10;  c.  3).  —  1.  Mcteor. 
I.  i. 

Ad  quinluin  dicendum,  (piod  PhiIo> 
plius  non  dicit,  qiiod  atjua  sit  sublilissin 
inter  omnia  humida  (Iioc  enim  falsum  e 
ut  bene  probat  objectum),  sed  quod  csli 
ter  Iiumoressubtilissimaet  intcromnia  C( 
pora  qmc  sensibiliter  humectant.  — 
Sensu  et  Sensibili  I.  9. 

Ad  scxtuni  dicendum,  quod  sola  ai]! 
dicitur  a  Pliilosopho  inter  simplicia  bti 
terininabilis,  quia  hoc  vcrum  est  de  aqi 
secundum  quod  est  in  mixlo;  ut  eniin  ; 
Philosophus  4,  Meteorol.  c.  5  (4),  inix 
non  terminantur  nisi  per  aquam  et  terrai 
et  plura  animalia  non  nisi  in  aqua,  tai 
quam  in  proprio  connaturali  loco  ac  natui 
sux  simili,  dcgunt  et  quiescunt.  —  4.  M 
tcorol.  1.  7;  2.  de  Generat.  I.  8. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  aquse  pl, 
viales  non  sunt  ex  natura  sua  calida^,  sd 
frigid?e;  sunt  tamcn  ex  accidenti  calid, 
propter  ignem  existentem  in  aere,  qui  illj 
miscetur,  sicut  et  nivi.  —  1.  de  Generul 
1.  21 

ARTICULUS  II 

UTRU.M  IGNIS  HABEAT  AMBAS  QUALITATES 
SUMMO,  ET  SIMILITER  ALIA  ELEME.NTA.  i 

Vide  hunc  articulum  explicatum  siq) 
in  quaestione  45,  art.  8. 

ARTIGULUS  III  I 

i 

I 

UTRUM  IGNIS  SIT  MAGIS  CALIDUS  QUAM  SI( 
GUS,  AER  MAGIS  HUMIDUS  QUAM  CALIDU;j 
AQUA  MAGIS  FRIGIDA  QUAM  IIUMIDA,  TE' 
RA  MAGIS  SICCA  QUAM  FRIGIDA. 

Videtur  quod  ignis  non  sit  magis  calidi 


DKr.K.NKIlAT.  KT  COnUITT.  —  QV.  XLVII.  KLKMKNTA  PAimCl  KATI.M  —  A.  III    249 

(|iiain  sicciis,  nor  innjris  liimiidiis  (|ii:iin  c;i-  '"  Hi":«ilii  siipia  iiliain,  nl  sil  scnsus,  qiiod 

litliis,  ;i<|ii:i    ni:i^MS  frii^idn  (|ii:iin  liiiiiiid:i  ,  ciilor  i},'nis  sit  inliMisior  (|ir,ini  siccitas  illins; 

lerra  nia^'is  sicca  (iiiaiii  Iri.uid:!:  —  t'l  simililcr  (|iiod  siccit:is  lorra'  sil  inlcnsior 

1.  i|iiia  iii  i!.;ne  iilra^iiie  (|nalilas  ost  in  M";»'»  ojns  IVijiidilas.  Kt  liic  scnsus  esl  fal- 

siimino,  ut  dictiim  cst  ( a.  -2,  id  cst(i.  /m,  stis;  nain,  nt  dictuin  csl  (a.  2,  sivc  q.  45, 

a.  8  ) ;  sed  «  magis  »  ct  «  minus  »  dcno-  :»•  ^ ),  '«»  i^^ne  ulraiiuc  (]nalilas  esl  iii  siini- 

lanlinlcnsidncm  ctrcmissionem:  ergo  ignis  '"<>;  ""'  t«''"''a  vero  fiigiditas  cst  in  siiinmo, 

iioii  cst  ma^Ms  calidiis  (|ii;iin  siccus.  "<"'  l'"""rii  cjus  siccilas.  —  Sirumlu  il;i,  nl 

±   Pr;elcrca,    Pliilosopluis   4.    .\fcleorol.  parliciil;!  «  in;igis  »  comparcl  unnm  clcmcii- 

f.  5(i)  probal,  (piod  aipia  cst  priiiio  lin-  l"'"  cnm  alio,  ut  sit  seiisus:  i-iuis  est  m;i- 

iiiida  —  Inni  (piia  est  causa  luimidilalis  alio-  gis  calidus  qiiam  aer,  ct  minus  siccus  qu;im 

iiun;  projilcr  (juod  aulcm  ;ili(iiiid  cst  talc,  lo'Ta.  Kl  liic  eli;iin  scnsus  est  falsus;  n;im, 

illiid  csl  primo  talc,   nl  dicilur  I.   Poslcr.  "t  dicliim  esl  (ibid.),  ignis  cst  siccior  tcr- 

(lert.  5;  c.  4);  hmi  qiiia  mulla  anim;ilia  'a,  et  a(pia   cst  liiimidior  aere,  ct  lamcn 

appctnnt  consislerc  iu  aiina  el  in  c;i  (piie-  lerr;i  diciliir  magis  sicca  qiiam  frigida,  et 

scere  siciit  in  proprio  loco  —  :  crgo  aer  aqua  dicilur  inagi.s  frigida  (piani  humid:i,  ct 

iion  esl  priino  liiimidns,  scd  potius  aqua.  acr  magis  liiimidus  (piam  c;didus.  —  Tcrlio 

—  .4.  Mclcorol.  I.  7.  modo  ila,  ut  p;iiliciila  «  m;igis  »  deuotet  ct 

3.  PraMciTadicilPhilo.sophiis  1.  Mclcorol.  siguiliccl  primitalcin,  immedialioncm,  prin- 
c.  -4  (.-}),  quod  in  iiKMlio  loliiis  imindi  cst  cipalilalein  ac  propriclalcm,  ut  sit  sonsus: 
clomcnlinn  gravissimum  et  frigidissinuim,  ig"is  est  magis  priino  et  immcdiatius  ac 
piita  lcrra;  ergo  frigidihis  non  compclit  pri-  pi'incip;ilius  et  magis  proprie  calidus  quam 
1110  aquje,  scd  polius  lcrra3.  —  1.  Mclcorol.  siccus,  et  sic  de  reliquis.  Et  hic  sensus  est 
1.  4.  inlonlus  a  Philosopho,  nt  videre  est  in  con- 

4.  PraMcrca,  si  terra  esl  magis  sicca  (|uani  textu  3.  de  General.  texlu  cilato  (-2.3; 
frigida,  ergo  siccitas  est  intcnsior  quaiii  fri-  c.  3 )  el  de  Sensu  el  Sensibili  c.  4.  — 
giditas;  scd  frigidilas  tcrrie  est  in  sunimo,  2.  de  Gencral.  \.S;  de  Sensu  et  Sensibili 
iit  dlcluni  est  (a.  2,  id  est  q.  45,  a.  8  ):  1.  10. 

crgo  lcrra  non  est  magis  sicca  quam  frigi-  Ad  cujus  manifcstaHoncm  scicnduni  est 

(la,  vcl  ccrtc  non  cst  frigida  in  summo,  ut  primo,  qiiod  (piia  ab  nno  simplici  non  jios- 

dictuni  cst.  sunt  divcrsa  procedcrc  nisi  qiiodam  ordinc  : 

5.  Pra?lcrca,  si  tcrra  eslmagissiccaquam  unum  scilicct  prinio  ct  iminediate,  et  alia 
frigida,  ergo  supcrat  siccilalom  ignis,  quia  sccundario  ct  mcdianlc  illo,  eo  quod  ab 
frigidilas  IcitiT  cst  in  suniino,  quam  lamcn  uno  simplici  non  nisi  unum  proccdere  po- 
superat  siccilas  ejusdem ;  sed  ignis,  nt  di-  tcst,  ut  dicit  Philosophus  12.  Mclopln/s. 
clum  cst  (a.  2,  id  est  q.  45,  a.  8),  siccior  (lext.  40;  I.  II,  c.  8);  —  neccsse  est  quod 
el  terra  :  crgo  lerra  non  cst  magis  sicca  qualilalos  prinuT  (quia  sunt  pcr  se  acci- 
qiiani  frigida.  —  2.  de  Gencral.  1.  3.  denlia  clcmenlorum)  ita  ab  essenlia  illo- 

Scd  contra  est  auclorilas  Philosophi  2,  rnm  oiiianonl,  ul  cum  singula  duas  quali- 

deGenerat.{text.^S;  c.3),  ubi  dicit,  quod  talcs  habcant,  et  e\  illis  conslont,  ut  dicit 

igiiis  est  inagis  calidus  quam  siccus,  aer  Philosophus  2.  f/cGc»m<^  (/ea*/.  10 ;  c.  3), 

iiKigis  humldus  (|iiam  calidus,  aqua  magis  niia  ex  illis  primo  el  immediate  ac  princi- 

higida   (jiuini   liumida,  lorra   niagis   sicca  palilcr  cl  U\m([\vdm  maxinie  propria  tih  c.?,- 

qiiam  frigida.  —  2.  de  Gencral.  1.  3.  scutia  elcmonli  cinanet,  et  alia  mediante 

Respo.ndeo  dicendum,  qiiod  tribus  nio-  illa,  quomodo  ab  aninia   plures  potenliiB 

dis  polest  inlelligi,  quod  ignis   sit  magis  mananl.  Quoniam  ergo  igni  tribuilur  calor 

calidus  quam  siccus,  et  sic  de  reliquis:  —  et  siccilas,  aeri  calor  ct  huniidilas,  aquae 

primo  ila,  ul  particula  «  magis  »  significet  frigidilas  et  humidilas,  lerr.-B  frigiditas  et 

inlensiouem  seu  excessum  uuius  qualitatis  siccilas,  —  videndum   cst   in   particulari, 


2r.O  SECUiNDA  SPXUND.E  —  PIIILOSOPIIIA  NATURALIS  j 

ulra  cx  diiabus  iinnjeiliatius,  inincij)alius  ac  maxime  proprie  couvenit  siccitas.  Quod 

et  ma^is  pruprie  ac   primo  couveuiat.  —  patet, /«m  rjuia  proptcr  suuimamdistantiam 

1-2.  Metdjihi/s.  I.  10(7)  ;  I.  Scnt.  dist.  ^,  a  fonte  caloris  terra  uon  resolvitur  in  hu- 
q.  1,  a.  1 ;  la,  (\.  11,  a.  0,  arg.  1  et  ad  1 ;  de     miditatcm,  sed  iu  ultima  grossitie  perma- 

Po/.  q.r),a.  7,c.;2.  ilcGcitemt.  I.  S.  uet;   grossum  aulem    cst  siccum,  ut  dicit 

Ad  liiijus  crgo  evideutiam  sciendum  cst  Vh[\os,(>\)\n\^'2.de  Gcncrat.{text.\();  c.i.); 


sccundu,  quod,  ut  docet  IMiilosophus  1.  Mc- 
tcurol.  c.  A  (."]),  primo  elemeuto  seu  coelo 
circulariter  moto,  et  motis  corporibus,  qua) 
suul  iii  ipso  (  puta  sole  et  stellis),  illa  pars 
inferioris  umudi,  qua)  est  ei  propinquior, 
quasi  disgregata  el  rarefacla  per  motum 
superioris  corporis,  accenditur,  et  sic  ge- 
neratur  calor.  —  Cujus  ratio  est,  quia  to- 
ta  maleria  corporalis,  qua?  est  sub  corpore 
circulariter  moto,  est  sicut  quaedam  mate- 
ria  cxisteus  iu  poleutia  ad  caliditatcm,  fri- 
giditatem,  humidilatem  et  siccitatem  et  ad 


tum  quia  humidum  maxime  nalum  esl  pa- 
ti  a  sicco  terrestri;  tum  quia  terra  niaxime 
contrariatur  aeri,  cum  sil  illi  dissyuibola, 
ut  dicitur  2.  de  Geuerat.  {text.  16,  24,  25, 
40;  c.  3,  A,  7),  aer  autem  est  priino  et 
maxime  proprie  humidus  ;  demum  quia 
cum  terra  sit  ignobilissimum  elementum, 
ac  proiude  contineatur  a  ceteris,  habeat- 
que  rationem  materioe  respectu  aqua?,  de- 
bet  habcre  pro  prima  et  principali  passio- 
ne  qualitatem  passivam  (omnis  euim  po- 
tentia   passiva  et   omnis    passio    est  per 


alias  passiones  cl  formas,  qua3  consequun-     materiam,  et  omnis  actio  est  per  formain, 


tur  ad  ha)c;  — prcvterea,  qiiia  matcria  re- 
ducitur  iu  actum  a  primo  agente:  materia 
eniin  corporalis  fit  talis  actu  pcr  hoc,  quod 
parlicipal  de  motu,  vel  non  participat  (sed 
immobilis  pcrmanet  a  corpore  coelesti); 
est  euim  hoc  causa  et  principium  unde 
motus  in  istis  inferioribus ;  et  ratioue  mo- 
tus  velocissimi  et  propriarum  qualitatum 
est  fons  totius  caloris  et  frigidilatis.  Unde 


ut  colligitur  ex  Philosopho  (1.  de  Generat. 
text.  55;  c.  7),  et  qualitatcm  minus  nobi- 
lem,  cujusmodi  est  siccitas  respectu  humi- 
ditatis.  (de  Sensu  et  Sensibili  1.  10;  2.  de 
Generat.  I.  2,  3,  8;  Tabula  Aurea  voce 
«  elcmcntum  »  n.  16;  1.  de  Generat. 
I.  20).  —  Contra  vero,  quia  ignis  est  pro- 
pinquissimus  coelo,  et  est  inter  omnia  ele- 
menta    nobilissimum    et    causa    omnium 


fit,  ut  ha^ciuferiora  recipiant  dictas  passio-  calidorum,  ut  dicitur  2.  Metaphys.  {text.  4; 

nes  a  superioribus  non  eo  quidem  modo,  I.  1  min. ,  c.  1 ),  convenit  illi  primo  et  im- 

quo  aqua  calefticla  rccipit  ab  igne  calorem  mcdiate    et  per   se    ac    maxime   proprie 

(puta  accidentalitcr  et  non  secundum  na-  caliditas,    qua?    est  maxime    activa  ;   se- 

turam),  sed  ab  illis  recipiendo  ipsam  natu-  cundario   vero    siccitas  proptcr  excessum 

ram  vel  formam,  sccundum  quam  natura-  caliditatis  illius  quasi  humiditate  consum- 

liler  sunt  calida  vel  frigida  facta  a  superio-  pta.  {de  Sensu  et  Sensibili  1.  10;  2.  de  Ge- 

ri   corpore,    multo    principalius    quam  a  nerat.  I.  3). — Aeri  \evo  licet  competat 


generante;  nam  principium  gencrationis 
primum  est  corpus  coelcste.  —  1.  Meteorol. 
L  A. 

Hinc  sequitur,  quod,  quia  per  participa- 
tionem  motus  est  calor  in  istis  inferioribus, 
et  per  elongationem  a  motu  coelesti  frigi- 
ditas,  necesse  est  quod  illud,  quod  est 
frigidissimum  in  summo  ct  gravissimum 
( tamquam  longissime  distans  a  fonte  calo- 
ris  )  sit  terra;  non  tamen  sit  primo  et 
principalius  talis,  quia  frigiditas  primo 
convcnit  aquce,  tum  terrae  ex  propinquita- 
te  ad  aquam.  Sed  illi  primo  et  principalius 


calor,  utdictumest,  nonlamenprimo,maxi- 
me  proprie  et  immcdiate,  nam  sic  couvenit 
igni,  ut  dictum  est,  et  aeri  ex  affinilate 
ad  ignem.  Est  tamen  aer  primo  humidus: 
tum  quia  contrariatur  terrae,  ut  illi  dissym- 
bolus  —  unde  sicut  terra  est  primo  sicca, 
ita  et  aer  debet  esse  primo  humidus:  si 
enim  unum  contrarium  est  in  natura,  debet 
esse  et  aliud,  ut  dicitur  2.  de  General. 
{text.  49;  c.  8)  — ;  tum  quia  ad  suam 
humiditatem  servandam  a  natura  sic  est 
dispositus,  ut  sit  propinquus  aqua3,  et  sic 
vaporem  suscipiat,  qui  est  calidus  et  hu. 


GENKIiAT.  KT  COniiriT.  —  QV.  XLVII. 

liis;  /"'"  M"''''  *"'""  '"'•'  ^"nliiiealur  al) 
[',  halx'1  ratioiKMii  iiialcriio  rospoctii 
is,  nt  (liftiim  osl  jIc  torra  iTspeclii  a(|iia3. 
Ic  trihiiciida  csl  illi  |)r()  passioiic  piiiiio 
iiaxiiiic  piopric  ct  priiiciparms  ci  com- 
'iite  illa  (pialitas,  (|iia}  csl  passiva;  et 
II  sit  noliiliiis  elemciiliim  (luam  terra, 
et  etiam  illi  competcrc  (pialitas  passiva 
ilior,  (|U3D  est  liiimiditas  respcctu  sicci- 
s,  ut  (licliim  esl.  (de  Sensu  ct  Seiisibili 
0;  2.  de  Geuerat.  1.  8. )  —  rnde  inaui- 
iiin  est,  quod  i;inis  esl  ina^MS  calidus 
m  siccus,  aer  ma^is  luimidus  (luam  ca- 


KLKMKNTA  PARTICrLATIM  —  A.  III     -J.M 

lidiis,  a(|iia  ina;;is  IVi^ida  (piam  liiimida, 
lerra  ma^is  sicca  (piam  fri^ida,  ul  dicil 
IMiilosopliiis. 

A(l  jiriiniini  cv^o  dicendiim,  (piod  «  ma- 
gis »  denotal  |)riiicipalilalciii,  immcdiatio- 
iiein  el  primitatcm  iiniiis  ipialitatis  sii[)ra 
aliain,  iit  dicliim  est  (in  c. ).  —  Idein  di- 
cendiim   ad  lertium,  quurtum  el  quintum. 

Ad  sccunduni  dicendiim,  ipiod  aipia  csl 
priino  liiimida  respcctii  mixlorum,  (piia  esl 
caiisa  lermiiiationis  in  illis  simul  cum  ler- 
ra,  ut  dicit  Pliilosoplius  A.  Meteorol.  c.  5. 
(i).  —  4.  Metcorol.  I.  7. 


^Q^O-^ 


4 


L 


I  N  D  E 


lU^STIONUM    ET    ARTICULORUM 


QU/E  m  IIVC  SFXU.NDi  SFXUND.E  SU>IM  E  nilLOSOPlllCE 


E.    D.   THOi\LE   DOCTRINA   COXTIXEXTUR. 


\    IJBROS    DE    CCELO    ET    MUNDO 

QU.ESTIO  XXYI 
DE  EXISTENTIA  MDNDI 


1. 
II. 


t     I. 

II. 

III. 

IV. 

V. 

VI. 

VII. 


—  Utrum  niundus  semper  fuerit.        2 

—  Utrum  mundum  incepisse   sit 

artieulus  fidci,  an  vero  sit 
conclusio  demonstrata,  ita  ut 
mundum  semper  fuisse  sit 
impossibile 7 

QU.-ESTIO  XXVII 

DE  PRODUCTIONE  MUNDI 

—  Itrumcrearesitexnihilofacere      12 

—  Utrum  creatio  sit  mutatio  .     .      i3 

—  Utrum    creatio   sit  aliquid   in 

creatura;  et  si  est,  quid  sit.      15 

—  Utrum     Deus     possit    aliquid 

creare 18 

—  Utrum  solius  Dei  sit  creare.     .      21 

—  Utrum  creari  sit  proprium  com- 

positorum  et  subsistentium.      26 

—  Utrum   necesse  sit  omne  ens 

atque   adeo   mundum    esse 
creatum  a  Deo 27 


VIII.  —  Utrum  materia  prima  sit  crea- 

ta  a  Deo 29 

Art.  L\.  —  Utrum  mundus  scu  res  omnes 
processerint  a  Deo  per  neces- 
sitatem  natura?  jjn  vero  per 
arbitrium  voluntatis    ...      31 

QU.ESTIO  XXVIIl 

DE  PROPRIETATIBUS  MUNDI 

Art.     I.  —  Utrum  mundussit  tantumunus 

an  plures 33 

II.  —  Utrum  mundus  sit  perfectus    .      34 

III.  —  Utrum    Dous    potuerit    facere 

universum  perfectius  ...      37 

QU^ESTIO  XXIX 
DE  NATURA  CCELI 

Art.  I.  —  Utrumcoolumhabeat  matoriani 
vel  illacareat,  seu  ulrum  sit 
compositum   ex   materia  et 

forma 39 

II.  —  Utrum  coelum  habeat  materiam 

diversa?  rationis,  an  ejusdem 

cum  materia  sublunarium  . 

in,  —  Utrum  coelum   sit  animatum. 

IV.  —  Ulrum  coelum  sit  ingenerabile 

et  incorruptibile 


43 
46 

51 


254  INDEX 

QU^STIO  XXX 
DE  DNITATE   ET    PLURITATE  CCELORUM  Ait.   H. 

j^,.j     I    _  rtruin  cffilum  sit  uiuim  taii- 


tum,  an  vero  sint  pluies  .    .      55 
II.  —  Utrum  omnes  coeli  siut  ejus- 

dem  speciei 5G 

QU^STIO  XXXI 

DE  MOTU    CORPORUM    CCELESTIUM 

Art.    I.  —  Uti-um  motuscoelisitnaturalis.      57 
11    _  utrum  motus  coeli  sit  a  pro- 
pria  forma    substaiitiali   an 
vero  ab  inteliigcntia.  ...      59 

III  _  utrum  motus  coeli  sit  immc- 
diate  a  Deo  an  vero  ab  intel- 
ligentia  seu  angelo ....      61 

IV.  _  Utriim  potentia  motiva  in  an- 
gelo  movente  coelum  sit  rea- 
liter  distincta  ab   intellectu 

et  voluntate 63 

V.  —  Utruin   motus  coeli  aliquando 

ccssabit 65 

YI.  —  Utruin  cessante  motu  coeli  re- 

maneant  elementa  ....      69 

VII.  —  Utrum  cessante  motu  coeli  re- 
maneat  actio  et  passio  in  ele- 

mentis 72 

VIII.  —  Utrum  cessante  motu  coeli  re- 
maheant  plantae  et  animalia 
bruta  et  corpora  mineralij\   .      74 

IX.  —  Utrum   corpora   humana  ma- 

neant  motu  coeU  cessante.     .      77 

QU.ESTIO  XXXII 

DE  ACTIONE  CORPORUM  C(ELESTIUM  IN  COR- 
PORA  INFFRIORA 


Art.    I. 
II. 

III. 
IV. 


Utrum  aUq^uod  corpus  sit  acti- 
vum 79 

Ulrum  corpora  coelestia  sint 
causa  eorum,  quae  hic  in  in- 
ferioribus  fiunt 82 

Utrum  corpora  coelestia  sint 
causa  humanorum  actuum  .      86 

Utrum  corpora  coelestia  impo- 
nant  necessitatem  his  quae 
eorum  actioni  subduntur.     ,      89 

Utrum  coelum  tantum  agat  in 
haec  inferiora  per  lumen  et 
motum 91 

QUvESTIO  XXXIII 
DE  ACCIDENTIBUS   CCELI 
■A-rt.    I.  —  Utrumincorporibuscoelestibus 


III.  - 


sint  accidentia  sicut  in  cor- 
poribus  inforioribus.    .     .    . 

Utrum  accidentiacoeh  sintejus- 
dem  speciei  cum  accidenti- 
bus  corporum  sublunarium. 

Utrum  maculue  lunae  causentur 
ex  interpositione  ahcujuscor- 
poris  iiiter  nos  et  lunam  .     . 

QU/ESTIO  XXXIV 


DE  ELEMENTIS  SECUNDUM  QUOD  SUNT 
PARTES  UNIVERSI 


Art.     I. 
II. 

III. 
IV. 

V. 
VI. 

VIL 
VIII. 


V.  — 


—  Utrum  quahtates  motivie  ele- 

mcntorum  differant  specie  .     il 

—  Utrum  gravia  et  levia  movean-      i 

tur  elTective  a  propriis  formis 
an  vero  a  generante  vel  a 
medio 1( 

—  Utrum    sint    plura    elementa 

gravia  quam  levia  .    .    .    .    1i 

—  Utrum  omnia  elemcnta  praeter 

ignem  haljeant  gravitatem  et 
gravitent  in  propriis  locis    .    1( 

—  Utrum  motus  naturahs  elemen- 

torum  sit  velocior  in  fine     .    1i 

—  Utrum  locus  ignissitconcavum 

lunae,  aeris  vero  superficies 
concava  ignis,  et  sic  de  sin- 
guhs 1i 

—  Utium  projecta  moveantur  ab 

aere  an  vero  a  virtute  im- 
pressa   1 

—  Utrum  projecta  moveantur  ve- 

locius  in  principio  quam  in 
medio  vel  in  fine    .    .    .    .    i 


IN  LIBROS  DE    GENERATIONE 
.  ET  CORRUPTIONE 

IN    LIBRUM    PRIMUM 

QUiESTIO  XXXV 

DE  GENERATIONE  ET  CORRUPTIONE 
IN  COMMUNI 

Art.  I.  —  Utrum  generatio  recte  a  philo- 
sopho  deflniatur  .... 
il.  —  Utrum  terminus  generationis 
sit  forma  an  compositum.  . 
III.  —  Utrum  de  ratione  generationis 
sit,  ut  terminus  formahs  iliius 
seu  forma  accipiat  esse  per 
illam 


INDEX 


255 


it.  IV.  - 

V.  - 

VI.  - 
VII.  - 

vui.  - 

IX.  - 
X.  - 

XT. 

XII.  - 

XIII.  - 


120 


121 


12i 


12G 


Ulrum  omnis  gencralio  sit  alt 
uiiivoco 

lUruni  idcm  acciclcns  nunicro 
niancat  in  gcnito  ct  in  cor- 
rupto 

Utrum  matcria  sit  immedia- 
tum  subjcctum  inlia-sionis 
ninnium  accidcntium  .     .     • 

Utrum  in  ^jcncrationc  compo- 
siti  substantialis  fiat  rcsolutio 
compositi  prKCcdentis  usquc 
ad  matcriam  priinam  .  .  . 
UtJ-um  ticncratio  sit  mutatio 
succcssiva  an  vero  instan- 
tanca ^-^ 

—  Utrum  ficncralio  unius  sit  cor- 
ruptio  altcrius "129 

—  Utrnm  pcncraliones  et  corru- 
ptiones  rerum  naturalium 
sint  naluralcs 

—  Utrum  cxpulsio  formre  substan- 
tialis  pra^ccdenlis  ct  introdu- 
ctio  formae  sequentissint  idcm 

Utrum  expulsio  forma^  subslan- 
tialis  pr;cccdcntis  sit  nalnra- 
liter  prior  (inam  introduclio 
forma)  scquentis 

Ulrum  expulsio  formas  prajce- 
dentis  et  inlroductis  sequen- 
tis  sint  in  instanti  .... 

QU.ESTIO  XXXYI 


Art. 


I. 

II. 


QUESTIO  XXXVII 
DE  RAREFACTIONE 

Utrum  ran-faclio  sil  alt<Tatio.     157 
Ulrum   pcr  rarcfactionem  ac- 
qniritalur  nova  fiuanlitas    .     1G0 

gU.KSTin  XXXVIll 
DE  AUGMENTATIONE 


Art.     I.  — 
II.  - 


102 


i:w 


132 


134 


13G 


138 


139 


DE  ALTERATIONE 

Art.    I.  —  Utrum  rcctc  Iradita  sit  a  Philo- 
sopho  definitio  alterationis  . 
II.  —  Utrum  alteratio  sit  tantum  ad 
tertiam  speciem  qualitatis  . 

III.  —  Utrum    aliqua  quahtas  possit 
intendi  et  remilti i^O 

IV.  —  Utrum  intentio  qualitatis  fiat 
peradditionemsimilis  formae    143 

V.  —  Utrum  alteratio  sit  motus  con- 

tinuus "*"*' 

VI.  —  Utrum  in  motu  alterationis, 
puta  calcfactionis,  sit  tantum 
unus  motus,  recessus  a  Iri- 
gore  et  accessus  ad  calorem.     151 

VII.  —  Utrum  qualitates  contrariae 
summe  intensae  possint  esse 
in  eodem  subjecto  per  poten- 
liamDei ^^" 

VIII.  —  Utrum  naluraliter  possint  in 
eodem  subjecto  esse  quali- 
tates  contrariic  in  gradu  re- 
misso 

IX.  —  Utrum  indivisibile  possit  alte- 
rari 


Utrum  definiatur  a  Philosopho 
au;_Mnciilalio  .     .     .     .  '  .     . 

Utrum  augmcntatio  formali- 
tcr  consistat  in  additione 
quantilatis  alimcnti  ad  quan- 
titatcm  vivenlis,  an  vero  in 
extcnsione  vivcnlis  conse- 
quente  talem  additionem     . 

—  Utrmii  augmcntalio  sit  niotus 
continuns 

—  Utrum  idcm  vivcns  numero 
mancat  antc  et  post  augmen- 
tationem,  seu  in  toto  vitae 
tempore 

—  Utrum  vivens  augcatursecun- 
dum   omncs  partcs    .    .    . 

—  Utrum  alimentum  convertatur 
in   naturam  aliti    .... 

—  Utrum   alimentum   sit   simile 

nutrito 

QU.ESTIO  XXXIX 
DE  CONTACTU 

^j-t,  1.  _  Utrum  agens  et  patiens  debcant 
se  tangere,  atque  adeo  simul 
esse *'^ 

QUyESTIO  XL 
DE  ACTIONE 

Art     \    __  utrum   idem   possit  agere   in 

scipsum '°** 

II_  _  uirum  simile  possit  agere   in 

simile ^^^ 

QU/ESTIO  LXI 

DE  REACTIONE 


III. 
IV. 

V. 
VI. 

YII. 


1G4 

107 

109 
171 
173 
178 


Art.    I.  — 


Utrum   omne 
repatiatur .     .     . 

QU^STIO  XLII 

DE  MIXTIONE 


agens  agendo 


189 


Art. 


153 


156 


I. 
II. 


191 


Utrum  mixlio  sit  possibilis     . 

Utrum  mixtio  recte  definiatur, 

nuod  sit  miscibilium  altera- 

194 
torum  umo *^* 


250 
Ait.  III. 

IV. 


195 


'J7 


V.   - 


YI. 


VII.  - 


Art. 


L'triini  ad  i^rodiictinnom  mix- 
tl  necu.^^sariu  rcciuiranliir  oiii- 
iiia  quatuor  elemenla  .     .     . 

Utruni  elenieiita  nianeant  in 
niixli)  actu  secunduiii  for- 
nias  subslanliales  .... 

Ulruin  in  inixto  remaneaiit 
clementa  secundum  proprias 
(lualitates 202 

l'truin  dispositio  ad  formain 
sul)stantialein  mixti  sit  qua- 
litas  simplex,  an  vero  compo- 
sita  ex  qualitalibus  elemento- 
runi  ad  niediuiii  reductis.     . 

Utruiii  dari  pussit  niixtuin 
aequale  ad  pondus  .... 


Art.  III. 


IV 


V.  — 


203 
200 


VI. 
VII. 

VIII. 


—  Utrum    qualitatcs    praidictae 

siiit  onines   activaj     .     .     .    227 

—  Utrum  qualitates  prima;  acti- 

vai  bene  a  PliiIo.soplio  defiiii- 
antur 228 

Utruni  qualitates  prima;  pas- 
siva3  rectea  Piiilosoplio  defi- 
niantur 23<J 

rtruiii  qualitates  prima;  siiit 
tantuni  (lualuor  .....    232 

Utruiii  qualitates  symbolaj  elc- 
mentorum  sint  ejusdein  spe- 
ciei 2.14 

Utruni  eleinenta  liabeaiit  u- 
trainquc  qualitatem  in  sum- 
mo 23C 


IN   LIBRUM  SECUNDUM 

QU.ESTIO  XLIII  —  PARS  PRIOR 

DE  NUMERO   ELEMENTORUM 

Art.    I.  —  Utrum  elementa  sint  quatuor.     210 

QU.ESTIO  XLIII  —  PARS  ALTERA 

DE  QUIDDITATE  ELEMENTORUM 

I. 


Utrum  recte  sit  assignatadofi- 

iiitio  clemcnti 215 

II.  —  Utrum  qualitates  sive  activae 
sive  molivffielementorumsint 
formae  substantiales  illorum.     217 

QU.ESTIO  XLIV 
DE  QUANTITATE  ELEMENTORUM 


QU.ESTIO  XLVI 

DE   MUTUA  TRANSMUTATIONE 
ELEMENTORUM 

Art.     I.  —  Utruni  elementa  sint  gonerabi 
lia  et  corruptibilia  .... 

II.  —  Utrum  quodlibet  elementum 
ex  quolibct  immediate  gene- 

rari  possit 242 

III.  —  Ulrum  elemcnta  symbola  faci- 
lius  ad  invicem  transmuten- 
tur  quam  di.ssymbola  ...    243 

IV  —  Utrum  ex  duobus  elementis 
dissjmbolis  corruptis  possit 
generari  tertium  elementum 
symboluni 2i4 

QU.ESTIO  XLVII  I 

DE  ELEMENTIS  IN  PARTICULARI 


219 


Art.  I.  —  Utrum  elomenta  babeant  ter- 
minos  magnitudinis  et  parvi- 
tatis 

QUESTIO  XLV 

DE  QUALITATIBUS  ACTIVIS 

Art.  I.  —  Utrum  calor ,  frigus ,  humor 
et  siccitas  sint  prima3  quali- 

tates 223 

II.  —  Utrum  calor,  frigus,  humor  et 
siccitas  sint  qualitatos  posi- 
tivae 22 


Art.     I. 


II. 


III. 


Utrum  ignis  sit  calidus  et  sic- 
cus,  aer  calidus  et  humidus, 
aqua  frigida  et  huinida,  terra 
frigida  et  sicca 

Utruni  ignis  habeat  ambas  qua- 
litates  in  summo,  et  siiniliter 
alia  elementa 

Utrum  ignis  sit  magis  calidus 
quam  siccus,  aer  magis  hu- 
midus  quam  calidus,  aqua 
magis  frigida  quam  humida, 
torra  magis  sicca  quam  fri- 
gida 


24G 


248 


248 


Typ.  M.  ScHNEiDER,  185,  rue  Ae  Vanves  —  Paris. 


SUMMA  PHILOSOPHI^ 


D.  THOM.E  AQUINATIS 

DOCTRINA 


TOM.  II.  SECT.  IV.   —    PHYSIGvE   PARS   TERTIA. 


IMPRIMATUR 

Fr.    Raphael  PIEROTTI,    0.  P. 

» 

S.  P.  A.  Magister. 


CONSPECTUS 

TOTIXJS      OP*ErMS 


TOMI   TRES,     IN    SEX   SECTIONES  DIVISI 

(  Sectio  I.     —  Logica 
TOMUS  I 

'  Sectio  II.    —  Physica,  pars  prima 

l  Sectio  III.  —  Physica,  pars  secunda 
TOMUS  II 

f  Sectio  IV.   —  Physica,  pars  tertia 

(  Sectio  V.     —  Ethica 
TOMUS  III 

'  Sectio  yi.   —  Metaphysica 


BIBLIOTHECA   THEOLOGI/E   ET   PHILOSOPHI/E  SCHOLASTIC/E 

SELECTA  ATQUE  COMPOSITA 

A    1-RANCisco    EHRLE.     S    J. 


SUMMA 


PHILOSOPHI^ 

EX  VARIIS    LIBRIS 

D.  TIIOM^.  AQUINATIS  DOCTORIS  ANGELICI 


I.N    OHDINKM 


CURSUS  PHILOSOPHICI 

ACCOMMODATV 

A  COSMO  ALAMANNO,  S.  J. 

KDITIO  JUXTA  ALTERAM  PARISIENSEM  VULGATAM  A  CANONICIS  REGULARIBUS 
ORD.  S.  AUG.  CONGREGATIONIS  GALLICAN/E 

ADORNATA 

AB  AuGUSTiNo  BlllNGMANN,  Soc.  Jes.  Presb. 


TOMUS  II  —  SEGTIO  IV  —    PHYSIG/E  PARS  TERTIA 


PARISIIS,   MDCCCXC 

SUMPTIBUS    P.    LETHIELLEUX,     BIBLIOP.- EDITORIS 

10,    VIA  DICTA     «    CASSETTE    » ,    10 
KT  APUD  FRED.    PUSTET,    S.    SEDIS    APOSTOL.  TYP.,   R.VTISBON^  ET  NEO-BBORACI 


SERENISSIMO  PRINCIPI 

MAURITIO 

S.  R.  E.  CARDINALI   A  SABAUDIA 

COSMUS  ALAMANNUS  SOCIETATIS  JESU 


Qiiam  bellc,  qiiam  aptc,  quam  dccore  opiis  hoc  animasticum  c  I).  Tiiomae  doc- 
rina  Tuo  sapicntissimo  nomini  consccratum  cmillatur  in  lucem,  nemo  cst,  sere- 
lissimc  Princeps,  qui  non  videat ;  ncmo  est  qui  non  intclli{^^at ;  ncmo  nisi  sit  inops 
udicii  ct  rationis  expcrs,  qui  non  ultro  ct  non  qucpsitus  fatcatur  et  procdicct.  Kt- 
nim  sivequcT  dcanimi  consilii  rationisqueparticipisoriginclongea  veritatissemita 
d  acuti  naturee  investigatorcs  tradidcre  speclemus,  sive  qua)  fidci  luminc  illu- 
trali  sapientissimi  sanclissimique  Doctorcs  discussis  errorum  tenebris  et  veritatis 
Lice  patcfacta  docuerunt :  non  nisi  Tui  augustissimi  nominis  splendore  foras  pro- 
lirc  potuit  et  elucere  quam  plurimis.  IUorum  dixcre  non  pauci,  tetra  errorum 
aligine  circumfusi,  conditos  a  Deo  ex  reternitate  rationis  compotcs  animos  :  his 
iberum  esse  cum  humano  corporc,  quod  qualeque  placuerit,  colligari,  illudque 
iM-mare;  sapicntiores  vero  ex  innumera  corporum  mullifudine  perfectius  nobi- 
iusque  sibi  eligere  quod  formenf  ct  figurent,  quod  colorent  etanimcnt,  Contra 
ero  qui  divino  muncre  in  tantis  errorum  tencbris  et  inscifiee  clarissimum  veritatis 
luiicn  aftulerunf,  consfantissimc  pugnant  animos  consilii  rafionisque  participcs 
lon  ex  ffiternitate,  sed  initio  tcmporis  fabricatos ;  non  generationc  conditos,  sed 
reafionc  ;  non  extra  corpora  loco  in  aliquo  corum  naturae  congruo  constitutos,  sed 
1  pra?potcnte  tofius  universitatis  parente,  sapientissimo  rerum  omnium  architecto, 
lum  illos  procrcaret,  in  humana  corpora  infusos,  et  dum  infundcret,  procrcatos. 
irctissimis  praiterea  vinculis  animos  ita  corporibus  obstrictos  esse  contcndunt, 
it  quemadmodum  in  humano  tantum  includi  corpore  compos  rationis  animus 
ppctil,  et  non  nisi  ab  animo  participe  rationis  animari  et  perfici  corpus  huma- 
uim;ita,  quo  amoris  ac  necessitudinis  vinculo  individuus  animus  et  individuum 
orpusarctissime  devinctase  mutuo  complectuntur,  non  nisi  cum  acerbissimo  sum- 
noque  doloris  sensu  unio  laxetur.  Verissimaesse  IhTC  omnia,  quippc  quae  doctrina? 
livinitus  traditT  maxime  consentanea  videntur,  non  nego  ;  rejicienda  vero  penitus 
lla  alia  tanquam  commentitias  futilesque  sententias,  verius  dicam  tanquam  falsas 
•piniones  erroresque  turbulentos  non  infitior.  Ex  utroque  tamen  genere  rerum 
am  dissimilium  et  inter  se  pugnantium  tanquam  e  tenebris  lucem  aliquam  veri- 
alis  erui  posse  contendo.  Amabo  Te,  sapientissime  Cardinahs,  amat  individuus 
mimus  cum  individuo  corpore  colligari  ,  peramat  hoc  ab  illo  figurari  et  perfici,  et 
^mnino  refugit  alienum.  Quid  ergo  mirum,  si  aTe  uno  tanquam  optlmo  genifore 
neus  hic  qualiscumque  foetus  imperfectus  et  rudis  animari  et  perfici,  si  e  tenebris 


iul  iucciii  vocari,  si  hoiniiuim  ij^noratione  occultus  et  latens  ad  conimendationemi 
et  laudem  expetit  excitari.  .Maleria  sine  ulla  specie  omni  carens  qualitate  formii, 
speciem  cujtidissime  appetit,  eaquc  gaudet  ut  summo  bono,  ejusque  ahsentiara  ul 
summum  maium  aspernatur  et  liorret.  Quia  tamen  ad  id  naturai  soiius  ductu,  noii 
mentis,  qua  caret,  inslinclu  impcliilur,  non  ut  femina  virum,  ut  philosophoruff 
principis  utar  exemplo,  vita^  lahorum^iue  sociie  ac  consortis  speciem  formamqm 
desiderat.  At  meum  hoc  e  D.  Thom.e  doctrina  tanquam  e  viscerihns  et  san{<uiin 
compactuin  corpus,  tripli(is([ue  anima^  cognilionc  ut  vitalis  aune  afflalu  lictu' 
formalusque  fu:>tus  non  nisi  tui  amplissimi  augustissimique  nominis  splendort 
quasi  quodani  cadesti  spirilu  colorari  splcndidius,  illustrius  figurari,  animari  a( 
perfici  magnificonlius  et  gioriosius  non  alieno  impuisu,  sed  sua  sponte,  norl 
natuiffi  tantum  ductu  et  imperio,  sed  impetu  mentis  et  voiuntate  ardentissim: 
appctit  deposcit  expetit.  Quo  enim  aiio  se  verteret,  qujeso  Te,  sapienlissime  Cardi-i 
naiis,  ut  mciior  efficeretur  et  grandior  ?  Ad  quem  aiium  ad  sui  absolulioncin  per- 
fectionemque,  opem  pctiturus  fidentius  amantiusque  confugcret?  quem  iiiustrio- 
rem  patronum,  laudatoremquc  magis  laudatum  appeiiaret  et  obtestaretur?  quen 
denique  aptiorem  imploraret  et  exposceret  cum  ad  iaudis  et  glorise  splendoren 
ohtinendum,  tum  vituperalioncm  obtrcctationemque  invidorum,  quae  soiet  iace 
rare  pierosque,  omnino  vitandam  ?  Benigne  igitur  et  amanter  accipe,  Cardinali 
augustissime,  perexiguum  hoc  munus  ac  tenue,  ingenti  tamen  ac  benevoientissimi 
profectum  ex  animo  :  rudem  huncet  imperfectummentis  foetum  antiquissimap  stir- 
pis  regiique  generis  claritate  et  amplitudine  figurandum,  eximiae  doctrina;  singu 
larisque  prudentiae  splendore  colorandum,  angelicae  puritatis,  caritatis  ingenitae 
liberalitatis,  benignitatis,  ceterarumque  virtutum  omnium  ornamentis  aniraan 
duin,  poliendum,  clarissimi  nominis  et  amplissimae  dignilatis,  qua  toti  terrarun 
orbi  ut  cffileste  quoddam  Sydus  pnpfulges,  auctoritate  perficiendum  et  ornan 
dum  humaniter  excipe ;  meque  tua  ob  innumera,  eaque  maxima  benefici; 
Societati  nostrae  universae,  Josepho  fratri  carissimo  et  amantissimo,  tuae  con 
scientiae  moderatori  et  arbitro,  mihi  tui  percupido  observantissimoque  coliata 
utere  non  ut  imperatore,  quod  vuigo  dici  soiet,  sed  ut  milite,  verius  dicam  ut  serv' 
addicto  dedito  obstricto.  Yaie.   . 


AD  BENEVOLUM   LECTOREM 

lliihos  iii  li(3r  (iiiarlo  voluiniiic,  hiuiif^iK;  Lccloi',  (jii.i»  Doctor  Angclicus  cum  dc 
liina  in  univcrsuin,  liim  dc  sinj^ulis  parlicuialim,  ct  pra*cipue  dc  illa,  (piae  est 
u'liccps  ralionis,  accuralc  et  cxquisilc  dispulavit.  Ilahcs  in^^cnlcm  iinincnsum- 
iccampuin,  in  (juo  sc  dc  divino  scmpilcrno(juc  animorum  oinnium  condilorc  tu.T 
i};ilalio  nicntis  sahilaiilcr  cxerccat.  Ilahcs  ad  illius  amorcm  concipicndum,  con- 
•inandum  au^cnduin([uc  apcrtum  cursum.  Tanti  vcroro  oj)illcis  cl  archilccti  lau- 
mdi,  colcndi  ct  (juantum  licct  humanitus  assc(jui,  imilandi  occasioncm  postrcmo 
biopcrc,  ut  spcro,  propcdicm  daturus,  unum  illud  tc  rogatum  ct  oratum  vcliin, 
,  si  qua  lihi  o|)inio  dc  rchus  ad  animi  naturam,  functiones  ct  vircs  sj)cctantihus  ob 
iversas  Doctorum  scntcntias  minus  arriscril,  si  eam  ratio  non  convincit,  nc  rcpu- 
les.  eamqiic  lihcnti  animo  tam  cximii,  tam  sancti  sapicnlisque  Doctoris  auclori- 
,lc  fullam  non  rcfcllcndain,  non  rcjicicndam.  sed  jure  mcritoque  ut  gravem 
;lam(juc  sentcnliam  conlirmandam,  rcci[)icndam  scquendaiiKjue  fateare.  Vale. 


AUesiatio  liever.  P.  Fr.  Francisci  Ghetii  de  Como  Sacrce  Theolof/ice  Lectoris  primi  in  conventu 

S.  Thomm  cle  Papia  Ordinis  PrcBdicatorum. 

rraclarissimi  Viri  Palris  Gosmi  Alamannii  c  Societate  JESLI  Quccstiones  de  Anima  decerptas 
lofllcina  D.  Thoma?  Aquinatis  jussu  Admodum  Ilevcrendi  Patris  Inquiiitoris  legi  et  exami- 
ivi,  nihilque  in  eis  quod  rcguHs  novi  Indicis  Librorum  repugnet  animadverti,  quin  potius 
us  mira  subtilitate  donatas,  admirabili  arte  ordinatas,  Angelica  doctrina  [ilcnas,  omni 
ude  dignas,  omnibus  numeris  ita  absolutas  judicavi,  ut  omncs  lectorcs  vereciue  philoso- 
liantes  in  admiralionem  sui  auctoris  trahant. 

Datum  PapisD  dic  IG  Julii  1622. 

Ita  est.  —  Ego  Fr.  Framciscus  GnETius  de  Como, 
Sacrae  Theologia;  Lector  Ordinis  Praidicatorum  qui  supra,  etc. 

Fr.  Deodatus  Segiiitius  de  Lauda,  Inquisitor  Papiae. 
Vidit  SACCUS,  pro  Excellentissimo  Senatu. 


EX  EDITONE  PRIMA,  PAPL^  1623. 

^.em\  Pati'is  Fr.  Francisci  Ghetii  de  Como,  Sacrce  Theologice  Lectoris  primi  in 
coJiventuS.  Thomce  de  Papia ,  Ordinis  Prcedicatorum^ 

EPIGRAMMA  IN  LAUDEM  AUCTORIS 

Ad  Lectorem. 

Dum  scribit  de  Anima  hic,  animam  se  monstrat  Aqulni, 

Omnisciumque  Thomam  semper  amare  docet. 
Mentis  Aristotelis  Thomas  fuit  arbiter  almus  ; 

Mentis  Aquinatis  fidus  et  iste  Pater. 
Sic  quoque  mirandam  Cosmus  penetravit  abyssum 

Ut  simiHs  post  tot  ssecula  nullus  erit. 
Archanum  Angelicum  reseravit  ut  Angelus  alter; 

Lector,  habes  quidquid  concupiisse  potes. 


BREVIS  CONSPECTUS 


SCRIPTORUM    S.  THOMt^ 

aU^  IN  EDITIONE  ROM^  AN.  1570  VULGATA 


GONTINENTUR 


SuMMA  TiiF.OLOGL^;  la  (scil.  prima  pars), 
la  2a3  (scil.  prinia  pars  securuhu  parlis), 
2a  2a3  (scil.  secuiida  ^jars  sccuikUl'  partis), 
3a  (scil.  terlia  pars). 

SuMMA  coNTRA  Gentiles;  U.  4  c.  Gent. 

Qu.ESTiONES  DispuTAT.E  de  potcntia  Dei,  de 
•  nialo,  de  spiritualilnis  creaturis,  de  anima, 
de  unione  Verlji,  dc  virtutibus  in  coni- 
muni,  de  caritale,  de  correctione  fratcrna, 
de  spe,  de  virtutibus  cardinalibus,  de  ve- 
ritate. 

Quoulibeta  12. 

ScniPTUM  in  4  libros  Sententiaruni. 

GoMMENTARii  lu  2  lib.  Periliermenias,  in 
2  lib.  Posteriorum  Analyticorum,  in  8  lib. 
Pbysicoruiu,  iii  4  lib.  de  Cffilo  et  Mundo, 
in  2  lib.  de  Generatione  et  Gorruptione,  in 
4  lib.  Meteorum,  in  3  lib.  de  -\nima,  in 
lib.  de  Sensu  et  Sensato,  de  Memoria  et 
Reminiscentia,  de  Somno  et  Vigilia  *,  de 
Somniis  *,  de  Divinatione  per  Somnum  ", 
in  12  lib  Metaphysicorum  (de  Gausis,), 
in  lOlib.  Elbicorum,  in  8  lib,  Politico- 
rum  (I). 

Opuscula  :  1.  Gontraerrores  Graecorum.  — 
2.  Compendium  theologi».  — 3.  Declara- 
tio  quorundam  articulorum  contra  Grai- 
cos,  Armenos  et  Saracenos.  —  4.  De  duo- 
bus  prfficeptis  caritatis.  —  5.  De  articulis 
fidei  et  sacramentis  ecclesiae.  —  6.  Expo- 
sitio  super  symboium  Apostolorum.  — 
7.Expositio  orationis  dominicoe.  — 8,  Ex- 
positio  salutationis  angelicae.  —  9.  Re- 
sponsio  de  lOSarticulis*.  — 10.  Responsio 
de  42  articuUs.  —  11.  Responsio  de 
36  articuhs.  —  12.  Responsiode  6  articulis 
ad  lectorem  Bisunlin.  —  13.  De  dififeren- 
tia  divini  verbi  et  humani.  —  14.  De  na- 
tura  verbi  intellectus.  —  15.  De  substan- 
tiis  separatis.  —  16.  De  unitate  intelle- 
ctus  contra  Averroislas.  —  17.  Contra 
retrahentes  a  religionis  ingressu.  —  18. 
De  perfectione  vitse  spiritualis.  —  19. 
Contra  impugnantes  Dei  cultum  et  reli- 
gionem.  — 20.  De  regimine  principum. 

M)  De  aliis  quibusdain  commentationibus  qua;  nonnunquani 
n  bac  SummaFhilosopkica  citanlur,  vide  annotata  in  prafa- 
iione    hujus    editionis,     tom.   I,    pp.  vi-ix  ;    et  in    notis, 
tom.  III,  p.  180  ;  tom.  IV,  p.  228. 


—  21.  De  regimine  Judoeorum.  —  22.  Dc 
forma  absolulionis.  —  23.  Expositio  pri- 
nvdi  decretalis.  —  24.  Expositio  super  se- 
cundam  decretalem.  —  25.  De  sorlibus. 

—  26.  De  judiciis  astrorum.  —  27.  Do 
aeternitatc  mundi.  —  28.  De  fato.  — 
29.  De  principio  individuationis. —  30.  Dc 
ente  et  essentia.  —  31.  De  principiis  na- 
tura3.  —  32.  De  natura  materiaj  etdimen- 
sionibus  interminalis  —  33.  De  mixtione 
elomentorum.  —  34.  Dc  occultis  operihus 
natura^.  —  35.  De  motu  cordis.  —  30.  Dc 
instantibus.  —  37.  De  quatuor  opposilis, 

—  38.  De  demonstratione.  —  39.  De  fal- 
laciis.  —  40.  De  propositionibus  modali- 
bus.  —  41.  De  natura  accidentis.  — 
42.  De  natura  generis  *.  —  43.  Depotentiis 
animai ''.  —  44.  De  tempore.  —  45.  De 
pluralitate  formarum  *.  —  46.  De  dimen- 
sionibus  inlerminatis.  Cf.  n.  32.  —  47.  Dc 
natura  syllogismorum  *.  —  48.  Sumrau 
tolius  Logicae  Aristot.  *.  —  49.  De  sensu 
resp.  siiigularium  et  mtellectu  resp.  uni-, 
versalium  *,  —  50.  De  invenlione  medii*. 

—  51.  De  natura  luminis  *.  —  52.  De  na- 
tura  loci  *.  —  53.  De  intellectu  et  intelli- 
gibili  ".  —  54.  De  quo est  et  quod  est  \  —I 
55  et  56.  De  universalibus  ".  — *57.  OfQ-' 
cium  de  festo  corp.  Gbr.  —  58.  De  sacra- 
mentoaltaris".  — 59.Desacramentoeucha-i 
ristiae  *.  —  60.  De  humanitate  J.  Chr.  *.  —I 
61.  De  dilectione  Ghr.   et  proximi  *.  — ' 
62. De  divinis  moribus*.  —63.  Debeatitu- 
dine  *.  —  64.  De  modo  confitendi  *.  — : 
65.  De  officio  sacerdotis  *.  —  66.  Expositic 
missas  *.  —  67.  De  emptione  et  venditiont 
ad  tempus  *.  —  68.  Epistola  de  modo  ac- 
quirendi  scientiam  *.  —  69.  Exposilioin 
hb.  Boethii  de  hebdomadibus.  —  70.  Quae- 
stiones  in    lib.  Boethii  de  Trinitate,  — 
71.  De  vitiis  et  virtutibus  *.  —72.  Df 
concordantiis  *.  —  73.  De  usuris  *. 

ExposiTio  :  in  Job,  in  Psalmos,  in  Gantica; 
Ganticorum,  in  Isaiam,  in  Jereraiam,  m 
Threnos  [in  Matthaeum  et  Joannem] ; 
Gatena  aurea  in  quatuor  evangelia ;  expo 
sitio  in  epist.  S.  Pauh,  in  Genesim  *,  iu 
Danielem  *,  in  hb.  Machabaeorum  *,  ir 
epist.  canonicas  *. 


SUMM^ 


) 


II I L  0  S  0  P  II I  C  iE 


E  DIVI  TIIOM/E  DOGTORIS  ANGELIGI 


DOCTUINA 


T  E  R  T  I A     S  E  C  U  N  D  ^ 


t^JjTS^- 


Posl  consideralionem  elcmenloruiii  se- 
icretur  consitleratio  niixtoruin  tuiu  ini- 
rfeclorum  lum  perfectoriuii.  Verum  quia 
'C  omnia  persequi,  sccundum  quod 
ileria  requirit,  esset  opus  immcnsum  ; 
3ohacpr;ctermissa,  tractationem  aggre- 
Jiiiur  corporis  animali.  Quoniam  vero 
rpus  animatum  duabus  partibus  con- 
\i,  corpore  scilicct  et  anima ;  de  utraque 
eiuus,  pra-cipue  tamen  de  anima  :  tum 
iia  cognilio  corporis  animati  fere  tola 
ndet  ex  coe:nitionc  aninici!,  cum  omnia 
rpora  animata  in  illa  conveniant,  et 
r  lalem  animam  inter  se  singula  distin- 
laiilur  ;  tum  quia  cum  anima  sit  forma, 
illius  cognitio  perfoctior  est  atque  nobi- 
T.  Consideratio  auteni  anima}  in  com- 
uiii  erit  biparlita ;  nam  primum  consi- 
irabinius  ejus  essentiam,  deindc  pro- 
I  iclales. 


QU.ESTIO  XLVIII 

DE     ESSENTIA    ANIM.E. 

CmCA  PRIMUM    QU/ERUNTUR   OCTO : 

1.  ULrum  anima  sil  corpus. 

2.  Ulrum  anhna  sil  composita  ex  materia  ct 
lorma. 

3.  Ulrum  anima  sit  ipsum  corpus  animatum, 
pula  pkuita,  0(iuus,  liomo  ;  an  vcro  corpus 
animalum,  puta  planta,  equus,  homo,  sit 
composilum  ex  anima  el  corpore. 

4.  Quot.  sint  genera  animarum. 

o.  Utrum  prior  detinilio  animae  a  Philosopho 
allata  sit  conveniens. 

6.  Utrum  posterior  definitio  ejusdem  sit  con- 
voniens. 

7.  Ulrumanimasit  in  tolo  corpore,  et  in  qua- 
libct  partc  corporis. 

8.  Utrum  anima  sit  in  toto  corpore  indivisibi- 
liter,  itauLsit  toLa  in  toto,  eL  totainqualibeL 
parLe  ejus;  an  vero  divisibiliter,  ila  uL  tota 
siL  in  toto,  et  pars  inparLe, 


SuMMJ-:  Pini.os.  IV  —  I. 


.i  TKKTIA  SKCINK.K  —  I'111I.()S(  t|'lll.\  NATI  KAl.lS 

VMTirrinc;    i  ^^^^^'"  '^'*^"'  «JlJurlet  alleium  isloium  i-s.v 

AUiiLULLi3    i  matoiiam  et  alterum  fonnam ;    fccd  coi 

UTUUM  AMMA  siT  coRpus.  pus  non  potest  esse  forma,  (juia  corpii 

\'idetiir  (|uoJ  anima  sit  corpus.  ^on  est  in  altero    .sicut  in    materia  et  i 

1.  Anima  enim  est  molor  corporis.  Non  subjecto:    cv^o   anima   erit  (orma  ;  erL^ 
aulem  est  movens  non  motum :  hi)n  quia  non    est  corpu.s,    cum  nullum  corpus  si 
viJctur    quoJ    niiiii    possit  moveie,   nisi  forma.  —  2.  c.  Gent.  c.  60. 
moveatur  (([uia  niliii  Jal  alleri  quoJ  non         Respondeo  dicendum,  quod   aJ    inqui 
habet ;    sicut  quoJ    non   est  caliJum  non  rendura  de  naturaanimiooportet  i^riesuj 
calefacit)  ;  tum  quia  si  aliquiJ  est  mo-  ponere,  quoJ  anima  Jicitur  esse  primun 
vens    non  motum,  causat  motum  seinpi-  principium  viloi  in  iiis  qua:  apuJ  nos   m 
tornum,  et  coJem  moJo  se  habcntem,  iit  vunt  :    animata    enim  viventia  Jicimu- 
probatur  8.  Phys.  (text.   43   sqq.  ;    c.   IJ  res  vero   inanimatas  vita  carentcs.  Vil 
et  G)  ;  quoJ  non  apparetin  motu  animalis  autem  raaxime  manifestatur  Juplici  ope 
qui  est  ab  aniraa.  Ergo  anima  est  raovcns  ratione,  scilicet  cognitionis  et  motus.  Ho 
motum.  SeJ   orane    movcns   raoluin  est  rum  autera  principiuni  anliqiii  philosoph' 
corpus.   Ergo  aniraa  est  corpus.  —  la,  iniaginalionera  transcenJerenonvaiente,- 
q.  7i),  a.  1,  arg.  1.  aliquoJ  corpus  ponebant,sola  corpora  re 

2.  PriDlerea,  omnis  cognilio  fit  per  ali-  esse  Jicentes,  et  quoJ  non  est  corpus,  niii 
quam  similituJinera  ;  non  potest  autera  esse;  et  sccunJum  hoc  animara  aliquo 
esse  sirailituJo  corporis  aJ  rera  incorpo-  corpus  esse  Jicebant.  Hujus  autem  opi 
rcara  :  ergo  si  anima  non  esset  corpus,  nionis  falsitas  licet  raullipliciter  ostem 
non  posset  cognoscere  rcs  corporeas.  —  possit,  tamen  iino  uteraur  argumeiitc 
Ibid.  arg.  2.  quo  etiam  cerlius   patet  animam  corpii 

3.  Pneterea,  moventis  ad  motum  oportet  non  esse.  Manifestum  est  enim,  quod  no 
esse  aliquem  contactum  ;  seJ  contactus  quodcunque  vitalisoperationis  principiui 
non  est  nisi  corporura  :  ergo  cura  anima  est  anima  ;  sic  enim  oculus  esset  ani 
moveat  corpus,  viJetur  quoJ  sit  corpus.  nia,  cura  sit  quodJam  principium  visi(j 
—  Ibid.  arg.  3.  nis  ;  et  iJem  esset  JicenJura  Je  aliis  an; 

4.  Pnvterea,  filius  assirailatur  patri  m£e  instruraentis.  SeJprimum  principiuil 
cliam  in  acciJentibus  animae ;  seJ  filius  ^il^  Jiciraus  esse  animara.  Quamvis  ai 
generatur  a  patre  per  Jecisioncm  corpo-  tem  aliquoJ  corpus  possit  esse  quoddail 
ralem  :  ergo  aniina  erit  corpus.  —  2.  c.  principiura  vita',  sicut  cor  est  principiui; 
Genl.  c.  65.  vitiu  in  aniraali  ;  taraen    non  potest  es; 

5.  Prajterea,  anima  corapatitur  corpori  primura  principura  vila>  aliquoJ  corpu 
Bt  separatur  a  corpore.  ut  patet  in  aniraa  Manifestum  enim  est,  quoJ  esse  princ 
rationali  ;  sed  pati  et  separari  est  corpo-  pium  vitcC  vel  vivens,  non  convenit  co 
rum  se  tangentiura :  ergo  anima  est  cor-  pori  ex  hoc  quod  est  corpus  ;  aljoq 
pus.  —  Ibid.  omne  corpus  esset  vivens  aut  principiu 

SeJ  contra:  1.  Naturaliter  impossibile  vitcT.Convenit  igitur  alicui  corpori,qu( 

estduocorpora  simulesse,  utdicit  Philo-  sit   vivens  ct   principium   vitcT,  per  h^ 

sophus  (2.  de  Anima,  text.  69  ;  c.  7) ;  sed  quod.  est   tale    corpus.   Quod  autem  . 

aniraa  et  corpus  sunt  siraul  :  ergo  anima  actu  tale,  habet  hoc  ab   aliquo  principi; 

non  est  corpus.  —2.  de  AnimaX.  14;  2.  quod  dicitur  actus   ejus.    Anima   igitu 

c.  Gent.  c.  65.  quae  est  primura  principiara  vita',non  (.1 

2.   Prccterea,    viventia   cura   sint    res  corpus,  sed  actus  corporis  ;  sicut  cal' 

qucTdam    naturales,  sunt    composita    ex  qui    est  principiura  calefactionis,  non  d 

matcriaetforraa  ;  componunturauteraex  corpus,  sed   quidara    corporis   actus. 

Corpore    et    aniraa,    qua    facit    vivenlia  la,  q.  75,  a.  1,  c;  I 


1)K  AMMA    -   nl  .KST.    \l.\lll  DK   KSSKMl  \  A\l\l.l-;        Ain'.    11                            :{ 

Ad  priiimm  gts^o  diconduin,  quod  cum  ooinpalitiui^ori^ori  iiisipcr  a«:ci(icns,(juiu, 

oiniic  (juod    moveUir,  ab  alio   inovcatur,  cum  sit  lonna  corj)oris,  inovclurpcr  acci- 

quod  iion  i)()tcst  in  iiifiiiilum  iiroitodore,  dciis,  inolo  rorporc  ;  separatur  cliain  ani- 

ncccsse   est   diccre,  quod  non  oiniic  ino-  ma  a  corporc,  iion  .sicut  langens  a  laclo, 

vens    inovctur.    Cum    enim    moveri    sil  scd  sicul   f(jrma  u  matcria  ;    (piamvis  et 

cxire    de  polentia  in  actum,  movcns  dat  ali(piis  lactus  sit  incorporci  ad  corpus,  ut 

id  (luod  liabet  mobili,   in    ([uaiitum  facit  dictuin  cst  (2.  c.  6'cn/.  c.  50). — 2.c.GciU. 

ipsuin  esse  in  actu.  Sed,  sicut  ostonditur  c.  01). 
iii  8.   Ph>/<.  (1.  c.   in  arg.),  est  qiioddam 

inovens  j)cnitus  immobilc,   qiiod  ncc  per  AllTlCULUS   II 
se  nec    per   accidons   movetur,    et   lale 

inovens    potcst    moverc   motum    scmpcr  utru.\i  ani\i.\   sit  composita  ek  mateiua 

iiniformem.  Est  autem  aliud  movens,quod  kt   fouma. 
non  inovelur  per  se,  sed  per  accidcns;  et 

propter   hoc  iion   movet  raotum  scmpcr  Vidctur  (juod  anima   sit   composita   cx 

luiirormem;  el    talc   movcns  cst   anima.  inatcria  ct  forma. 

Kst   aulcin    aliud    movcns,    quod  pcr  sc  1.  Potcntiacnimcontraaclum  dividitur. 

inovctur,  scilicet  corpus.  Et  quia  anliqui  Scdomnia  qu;ccunquc  sunt  in  actu,  par- 

naluraJes  nihil  csse   crcdcbant   nisi  cor-  ticipant    primum   actum,  qui    Dous  csl  ; 

!)ora,    posucrunt,    quod    omno    movens  P^i'  cujus  participationcm  omnia  sunt  et 

movctur   et  (|uod  aniraa  per  se  raovetur  ^>on:x  ct    entia   et   viventia,  ut  patct  pcr 

ct  cst  corpus.  —  la,  I.  c,  ad  1.  doctrinam  Dionysii  (de  Div.  Nom.  c.    ;j, 

Ad  secnndnm  dicendum,  quod    non  est  §  2  ;    —  Migne   PP.    Gr.  t.  3,  col.  81o). 

neccssarium  quod  similitudo  rei  cognita^  ^^^go  quajcunque  sunt  in  potentia,  i^arti- 

sit  actu   in    natura  cognoscentis ;  sed  si  cipant    primam    polcntiam,    Scd    prima 

uliquid  sit,  quod  prius  est  cognoscons  in  polcntia  est  maleria  prima.Cum  ergoani- 

|iotcntia  el   poslea  in  aclu,  oportet  quod  mahumaiia  sit  quodammodo  in  polentia, 

similitudo  cognita  non  sit  actu  in  natura  quod  apparet  c.\  hoc  quod    homo   quan- 

cognoscenlis,    scd   in    potcntia    lantuin  :  doquc  cst  intelligens  in  potentia,  videtur 

sicut  color   non    cst    actu  in  pupilla,  sed  quod  anima  humana  participet  materiam 

in  polentia    tantum.    Unde  non    oportet  primara    tamquam  partem  sui.  —  la,  q. 

qiiod  in  natura  aninKv  sit  similitudo  re-  75,  a.  5,  arg.  1. 

nnn  corporearuin  in  actu,  sed  quod    sit  2.  Pra>terea,  in  quocunque  inveniunlur 

in  potenlia  ad   hujusmodi    similitudines.  proprielates  materia?,  ibiinvenitur  matc- 

Sed   qiiia  anliqui    naturales   nescicbant  ria.  Sed  in  aniraa  inveniuntur  propricta- 

ilislinguere  inter  acluin  et  potcntiam,  po-  tes  materia',  qun.»  sunt  subjici   et   Irans- 

nebant  aniinara  esse  corpus  ad  hoc  quod  inutari  :   subjicitur  eniin  scientiic  et  vir- 

cognosceret  omnia  corpora  ;  et  quod  esset  tuti.et  mutaturdeignorantia  ad  scientiam 

LOinposita  cx  principiis  omniuincorporum.  et  de  vitio   ad  virtutem.  Ergo  in  aniina 

—  Ibid.  ad  2.  cst  maleria.  —  Ibid.  arcr.  2. 


S' 


Ad  lerdiim  dicendum,  quod  cst  duplex  3.  Pi;cterea  illa,   qua'  non  habent  ma- 

contactus,  quantitatis  ct   virtutis.  Primo  teriam,  non  habent  causara  sui  esse,   ut 

modo  corpus  non  tangitur  nisi  a  corpore;  dicitur  8.  Melaphys.  [lexl.  10;  1.  7,  c.  0); 

^ecundo  inodo  corpus  potest  tangi  a  re  in-  sed  anima  habet  causam  sui  esse,   quia 

-'orporea  (pift  movet  corpus.  — Ibid.  ad  3.  creatur  a  Deo  :  ergo  aniraa  habet  mate- 

Ad  quarium  dicendum,  quodcomplcxio  riani.  —  Ibid.  arg.  3. 

'orporis  est  aliqualitor  causa  animoc  per  4.  Pricterea,quod  non  habet  materiam, 

iioduni  disponcntis.  —  2.  c.  Genl.  c.  Oo.  sed  est  forraa  tantura,  est  actus  purus  et 

Ad  ijuinlum  dicendum,  quod  anima  non  iidinitus  ;  h(jc  auteni  soiius  Dei  est:  ergd 


\  •IKiniA   SK(MMi.i;  -    1 

liabfl  luuleriani.  —  Wid.  nvt;.  4. 


oiiiiiia 

r, 


0.    l*ia'l('i'ea,  iiilul    vivit    sc  i|)SO    nis 


isi 


Deus;  scd  aniina  noii  solum  vivilicat  cor- 
]ms,  scd  cliain  vivil :  oi>;o  sc  i|)>a  non  vi- 
vit,  sccl  aliquo  sui;scd  oinnc  illud,  iiuiuo 
cst  jirincipiuin  vila-  cl  recipiens  vilam, 
est  comijositum  ex  maleiia  ct  forma  : 
cigo  et  aniina  crit  composita.  —  2.  Scnt. 
ilisl.  17,  (|.  I,  a  2,  arg.  5. 

G.  Pia'terca,  in  oinni  crcalo  difrcrt 
(luod  operatur,  et  quo  opcratur  :  quia  so- 
lum  primo  agcnti  convcnit  per  cssentiam 
agcre  ;  aliis  autem  pcr  participationciu 
alic(.ijus,  (piod  ad  cssentiam  additur.Scd 
aiiima  habet  operationes  proprias,  et  sic 
illis  opcrationibus  ipsa  cst  operans.  Ergo 
non  cst  quo  operatur ;  et  sic  non  vidctur 
csse  formasimplex,  scd  materiam  habens: 
quia  forma  est  principium,  quo  operatio 
producilur.  —  Ibid.  arg.  G. 

Sed  contra  :  1.  Omnc  composilum  ex 
materia  et  forina  Jiabet  formam ;  si  crgo 
aniina  est  compositaex  materia  et  forma, 
anima  habet  formam  ;  sed  anima  est 
forma  :  ergo  forma  habet  forinam;  (juod 
cst  impossibile,  quia  sic  esset  ire  in  infi- 
nituin.  —  Quccst.  disp.  de  Anima  a.  G, 
arg.  Sed  contra. 

2.  Praiterea,  forma  materia3  adveniens 
constituit  speciem.  Si  ergo  anima  sit  ex 
materia  et  forma  composita,ex  ipsa  unio- 
ne  forma)  ad  materiam  anima  constitue- 
tur  quoedam  species  in  rerum  natura. 
Ouod  autem  per  sc  habet  speeiem,  non 
unitur  alteri  ad  specici  constitutionem, 
nisi  alterum  ipsorum  corruinpatur  aliquo 
inodo  ;  sicut  elementa  uniuntur  ad  con- 
stitutionem  mixti.  Quare  anima  non  unie- 
tur  corpori  ad  constiluendam  speciem,  v. 
g.  humanam  vel  equinam  vel  planta^,  sed 
tota  species  humana  vel  equina  vel  pian- 
ta)  consistet  in  anima  ;  quod  patet  esse 
falsum,  quia  si  corpus  non  pertineret  ad 
speciem  equi  vel  hominis,  accidentaliter 
animic adveniret.  Ergo  dicendum  est,  quod 
anima  non  est  composita  cx  raaleria  et 
forma.  —  Ibid.  a.  G,  in  c. 

llESPOiNDEo  DicEiNDUM,  quod  anima  non 
habetmateriam.  Quud  potest  esse  manife- 


llli.oSoriilA   .\AT11L\L1S 

stum  exduobus;  el7jn'//<o(juidcmc.\rdli.jii, 
aiiiin;c  in  communi.  Est  cnim  dc  latioin 
aiiima',  quod  sit  forma  alicujus  coipori- 
Aut  igitur  est  forina  secundum  se  lotam 
aut  sccundum  aliquain  partem  sui.  Secu/t- 
dnm  se  lolam  impossibilc  est  quod  pai 
cJLis  sit  materia,  si  dicatur  materia  aliquoi 
cns  in  potentia  tantum  :  —  (piia  forma,  ii 
quantum  forma,  est  actus;  id  autem,quu' 
cst  in  potcntia  tantum,  non  potest  ess' 
pars  actus,  cum  potentia  repugnet  actui 
utpote  contra  actum  divisa.  Si  autein  si 
forina  secnndum  aliquam  parleni  sui 
illam  partem  dicemus  esse  animam ;  c 
illam  materiam,  cujusprimo  estactus,di 
ceinus  esse  primum  animatum. — Secund 
specialiter  ex  ratione  anima)  humana),  ii 
quantuin  est  intellcctiva.  Manifestum  es 
eniin,  quod  omne  quod  recipitur  in  ali- 
quo,  recipitur  in  eo  per  modum  recipicti- 
lis.  Sic  autem  cognoscitur  unumquod 
que,  sicut  forma  ejus  est  in  cognoscentc 
Anima  autem  inlellectiva  cognoscit  ren 
oliquam  in  sua  natura  absolute,  putalapi 
dem  inquantum  est  lapisabsolute.Estigi 
tur  forma  lapidis  absolute  secundum  prc 
priam  rationem  formalem  in  anima  intel 
lectiva.  Anima  igitur  intellectiva  estforj 
ma  absoluta,  non  autem  aliquid  composii 
tum  ex  materia  et  forma.  Si  eniin  animj 
intellectiva  esset  composita  ex  materia  c 
forma,  formse  rerum  reciperenlur  in  ea  ii 
individuales  ;  et  sic  non  cognosceret  ni,' 
singulare,  sicut  accidit  inpotentiis  sensi 
tivis,  qua^  recipiunt  formas  rerum  in  or 
gano  corporali.  Materia  enim  est  princi 
pium  individuationis  formarum.  Relii; 
quitur  ergo,  quod  anima  intellccliva,  ( 
omnisintellectualis  substantia  cofrnoscer 
formas  absolute  caret  compositionefonn 
et  malerise.  —  la,  q.  75,  a.  5,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  pr 
"mus  actus  est  universale  principium  oa; 
nium  actuura  ;  quia  est  infinituin  virtufl 
liter  in  se  orania  praihabens,  ut  dicit  Dij 
nysius  {de  Div.  Nom.  c.  5,  §  4  ;  —  Migi, 
PP.  Gr.  t.  3,coI.  818).  Unde  participati! 
a  rebus  non  sicut  pars,  sed  secundul 
diirusionem  processionis  ipsius.  Potent} 


1»K  ANIMA      -  or.KST.   XI.VIII 

iuU'in  <'iiiii  sil  reccpliva  acliis,  oj>or- 
lol  qiioii  aclui  pioporlionetur.  Acliis  vcro 
rficepli,  qui  |>ro('ediiiil  a  priino  actii  inli- 
lilo,  el  sunl  qiijcdani  parlicipaliones  eju-:;, 
iinit  diver.si.  Undc  non  potest  esse  potcn- 
,ia  una  <|Uie  reci|)iat  oinncs  aclus,  sicut 
«stunus  actus  iiilluens  omnes  actus  par- 
icipalos;  alioipii  jiolrntia  rcceptiva  ad.c- 
|iiaret  potcnliani  activain  primi  actus. 
:;sl  autcin  alia  j)Oteiitia  receptiva  in  aiii- 
na  intcllectiva  a  potcnlia  rcceptiva  inate- 
ia' prim.T,  iit  patet  e\  divorsitatc  reccpto- 
■iim.  Nani  inateria  priina  recipit  fonnas 
lulividuales,  intellcctiis  autcin  rccipit  for- 
nasabsolutas.  Unde  talia  potcnlia  in  aiii- 
na  intcllectiva  e.xistens  non  ostendit,  quod 
inima  sit composita  ex  materia ct  forina.  — 
la,  q.  7o,  a.  iJ,  ad  I. 

Ad  sccundiDn  ilicendum,  quod  subjici 
t  transmutari  convenit  materiai  secun- 
liiin  quod  est  in  potentia.  Sicut  ergo  cst 
ilia  polentia  intellectus,  ct  alia  potenlia 
iKilcria^  primic;  ita  est  alia  ratio  subji- 
iciidi  et  traiismutandi.  Secundum  lioc 
iiiin  intellcctus  subjicitur  scientia^  et 
lansmulatur  de  iffiiorantia  ad  scientiam, 
t^cundum  quod  est  in  potentia  ad  species 
ntolligibiles.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  tertium  dicendum,  qnod  forma  est 
ausa  essendi  materi;c,  et  agens  ;  unde 
gens  in  (pianlum  reducit  matcriam  in 
ctiira  forma)  transmutando,  cst  ei  causa 
ssendi.  Si  quid  autem  est  forma  subsi- 
lcns,  non  liabet  esso  per  aliquod  formale 
rincipium ;  nec  habet  causam  transmu- 
antem  dc  |)otentia  in  actum.  Unde  post 
crba  pivTmissa  Pliilosophus  (8.  Metaphys. 
•x/.  10  ;  I.  7,  c.  6)  concludit,  quod  in  his 
ii;i3  sunt  composita  ex  materia  et  forma, 
ulla  est  alia  causa  nisi  movens  ex  pote- 
late  ad  actum.  Quaicunque  vero  non  ha- 
ent  materiam,  omnia  simpliciter  sunt 
iiasi  vere  enlia.  —  Ibid.  ad  3. 

Adqiiarfum  dicendum,  quod  omne  par- 
cipatuin  comparatur  ad  participans  ut 
clus  ejus.  Quajcunque  autem  forma 
i"eata  per  se  subsistens  ponatur,  oportet 
uod  participct  esse,  quiaetiam  ipsa  vita, 

Kuidquid  sic   diceretur,  participat  ip- 
I 


1>K   K-iSKVriA  .VNIM.K        Airi'.  II  :> 

sum  csse,  ut  ilicit  Dionysiu.^  (ile  Dir. 
Xom.  c.  o,  §  ii ;  —  Migiic  VV.  CJr.  t.  3, 
(Nil.  siO).  Esse  autem  paiticipalum  lini- 
lur  ad  capacitatcm  participaiitis.  U^ndc 
solus  Deus,  qui  cst  suuin  esse,  cst  actus 
|)urus  et  iiinnitiis.  In  substantiis  vero  in- 
tellectiialibus  est  compositio  cx  adu  ct 
potentia,  non  (piidcm  cx  matcria  ct  for- 
ina,  scd  cx  forma  ct  cssc  participato. 
Uiiilc  a  (piibusdam  dicitur  componi  cx 
(pio  est  ct  (|ui)d  cst ;  ipsum  enim  cssc  est 
quo  ali(pii(I  cst.  —  Ibid.  ad  4. 

Atl  (luintnm  diccndiim  (luod  S(!cun(lum 
Phil().<(»phum  (in  1.  dc  Animatexl.  37  ;  c. 
4)  vivcrc  nihil  aliud  cst  qiiaiii  esse  vivcn- 
tium.  Unde  sicut  aniraa  cst,  nec  est  illiid 
(pio  est  ;  ita  ctiam  vivit,  nec  est  illiid 
(pio  vivit.  Sed  sicut  illud  quod  est  forma- 
litcr,  non  est  aliqua  forma,  qua;  sit  pars 
csscntia?  ejus,  scd  ipsum  suum  csse  ;  ita 
id  quo  vivit  formaliter,  non  est  aliqua 
forma,  qua^  sit  pars  cssentia^  cjus,  scd 
ipsum  suum  vivcre.  Scd  id  quo  est  ct 
quo  vivit  efTcctivc,  est  ipse  Deus,  (pii 
omnibus  suum  esse  et  vitam  influit  :  in 
rebus  quidem  compositis  accedente  (mc- 
diante)  forma,  qua»  est  pars  essentia^  ea- 
rum  ;  in  substantiis  autem  simplicibus 
per  totam  cssentiam  carum.  Deus  autcm 
non  est  nec  vivit  ab  aliquo  efficient^? 
principio,  scd  ipse  eliam  cst  suum  vi- 
vere  et  suum  esse  ;  et  in  utroquc  eoriim 
deficit  anima  a  pcrfectione  divina^  vita». 
—  2.  Sent.  dist.  17,  q.  1,  a.  2,  ad  a. 

Ad  sextum  diccndum,  quod  illiid  (pio 
operatur  anima,  dupliciter  acceplum  dil- 
fert  al)  ipsa.  Opcratur  eniin  anima  ali- 
quo  inllucntc  sibi  es^c,  viverc  ct  opera- 
ri,  scilicet  Deo,  qiii  opcratiir  omnia  in 
omnibus  ;  qua?  coiislat  ab  aniina  diffcrre. 
Operatur  etiain  naturali  sua  potcntia, 
quae  est  principiuin  su£e  opcrationis,  sci- 
licet  scnsu  vcl  intcllcclu,  quo)  non  est 
essentia  ejus,  sed  virtu^^  ab  csscntia  flu- 
ens.  Neutro  autcm  modo  Deus  operalur 
alio  a  se,  quia  a  se  ipso  operari  habet,  ct 
ipsc  Ctt  sua  virtus.  Non  autem  dicitiir 
anima  aliquo  operari,  quod  non  sit  ipsa, 
scd  pars  cssenticC  suae  ;  sicut  corpora  na- 


^  TKUTIA  SKCl  ND.I-:         11 

luialia  operariliir  foriua,  quic  est  pars 
esseiilia-  coruui,  linel  uiecliaiile  alicjua 
virtule  quasi  iuslrumenlo,  sicut  i.iinis  ine- 
iliaiilc  calore.  —  -2.  >'e/(/.  1.  c.  ad  G. 

AHTICULUS  lll 

VTRUM   AMMA   SIT   CORPUS    ANIMATUM,    I'UTA 
PLANTA,    EQUUS,    UOMO. 

Viiletur  quod  aiiima  sit  corpus  auima- 
luiu,  i)uta  plauta,  cquus,  homo. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  Anima 
texl.  1 ;  c.  1),  quod  anima  est  substanlia 
quaxlam ;  sed  non  est  substaiitia  univer- 
salis  :  ergo  est  particularis,  et  conse- 
quenter  hypostasis  vel  persona.  —  la,  q. 
7o,  a.  ^i,  aiy.  2. 

2.  Priieterea,  7.  Melaphys.  [lexl.  o\  ;  1. 
6,  c.  10)  dicitur,  quod  inateria  quodam- 
modo  non  est  pars  speciei,  sed  solum  illa, 
ex  qua  est  ratio  speciei,  scilicet  forma  ; 
sed  anima  est  forma  :  ergo  anima  dicit 
totam  speciem,  et  consequenter  ilia  est 
planta,  equus,  homo  et  similia.  —  7.  Me- 
taphys.  1.  9. 

Sed  contra   est,   qtiod  Philosoi^hus  (6. 

Metaphys.  texl.  2;  1.  Li,  c.  1)   dicit,  quod 

res   naturales   habent  in  sui  definitione 

materiam  sensibilem,  et    in  hoc  differunt 

a  maihematicis.  Non   autem   potest  dici, 

quod  substantiiie  naturales  deOniantur  per 

id,  quod  non  sit  de  essentia  carum;  sub- 

stantia^  enim  non  habent  delinitionem  ex 

additione,   sed  sola  accidentia.  Unde  re- 

linquitur  quod  materia  sensibilis  sit  pars 

essentitT  substantiarum  naturalium   non 

solum  quantum  ad  individua,   sed   etiam 

quantuni  ad    species   ipsas  ;  definitiones 

enim    non  dantur  de  individuis,  sed    de 

speciebus.    Ergo    anima  non  cst  planta, 

equus  vel  homo.  —  7.  Metaphys.  1.  9. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  auimam  esse 
plantam,  equum  vel  hominem,  dupliciter 
potest  intelligi  :  iino  modo,  quod  homo  sit 
anima,  sed  hic  homo  non  sit  anima,  sed 
compositum  ex  anima  et  corpore,  puta  So- 
^crates.  Quod   ideo  dico,  quia  quidam  pn- 


II.OSOIIIIA  NATIR.M-IS 

suerunt  solam  forinam  esse   de  ralionti 

speciei,  materiam  vero  esse  parteiu  iiKlij 

vidiii   et  non  speciei.  Qiiod   quideni  nor 

polest    csse    veriim.    Nam    ad    naturan, 

speciei  i^ertinet   id,  quod    signiHcat  deti 

nilio.  Deriiiitio  aulem  in  rebus  naturali 

bus  non  significal    formam    tantuin,  sd 

formam  et  materiam.  IJiide   materia  es 

pars  specici   in   rebus   naturalibus :  noi 

quidein  matcria   signata,  quva  est  princi 

pium   iudividuationis,  sed  inateria  com 

munis.  Sicutenim  de  rationc  hujus  homi 

nis  est,  quod   sit    ex    hac   anima  ct  hij 

carnibus  et  his  ossibus;  ita  de  rationehr 

ininis  est,  quod  sit  ex  anima  et  carnibiis  ( 

ossibus ;  oportet  enira  de  substantia  speci( 

esse  quiquid  est  communiter  de  suljstanli 

omnium  individuorum  sub  specie  conten 

toruin.  —  1a,  q.  75,  a.  4,  c. 

Alio  vero  inodo  potest  intelligi  sic,  quo 
etiam  lia^c  anima  sit  hic  liomo.  Et  hr 
quidein  sustineri  posset,  si  poneretui 
quod  anima)  sensitivai  operatio  esset  eji 
propria  sine  corpore  :  quia  omnes  operc 
tiones,  quai  attribuuntur  homini,  convf 
nirent  tali  (soli)  animse.  Illud  autem  e: 
unaqusequai  res,  quod  operatur  operatir 
nes  illius  rei  ;  unde  illud  est  homo,  qu'. 
operatur  operationes  hominis.  Ostendi 
mus  aulem,  quod  sentire  non  est  operc 
tio  animse  tantum,  Cum  igitur  sentirc  s 
qua^dam  operatio  hominis,  licet  non  pr( 
pria,  manifestum  est,  quod  planta  v 
equus  vel  homo  non  est  anima  tantun 
sed  aliquid  compositum  ex  anima  et  coi 
pore. — la,  q.  75,  a,  4,  c, 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  no 
qucelibet  substantia  particularis  est  hypi 
stasis  vel  persona,  sed  qua^  habet  compl' 
tam  nafuram  speciei.  Unde  manusvel  p( 
non  potest  dicit  hypostasis  vel  personc 
et  similiter  nec  anima,  cum  sit  pars  sp* 
ciei  humana:».  —  la,  q.  73,  a.  4,  ad.  2. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  mat(, 
ria  dicitur  quodammodo  non  pars  spd 
ciei,  quia  non  est  pars  formae,  a  qua  sii 
mitur  ratio  speciei;  licet  sit  pars  compt, 
siti  ex  anima  et  corpore,  quod  in  se  invo 
vit  species.  —  7.  Meiaphys.  1.  0. 


UE  AXIMA    -  ni  .KST.   \l.\  III    I»K  KSSKNTIA  ANIM.!-:   -  AUT.   IV 


ARTICULUS  IV 

UUM    SINT    TANTIM    TRIA    CIINRISA    ANIMA- 
RUM. 

ViJelur  quod  noii  siiit  laiilum  tria  gc- 
ra  aniinarum. 

1.  Dirit  enim  Pliilosophus  -2.  de  Anima 
■if.  10 ;  c.  l),  (|uoil  anima  ost  princi- 
inn  quo  viviinus  ;  sod  quatiior  modis 
i'ilur  aliquid  vivcrc,  ut  dicitur  2.  de 
lima  {lcxL  KJ ;  c.  2)  :  ergo  aniinariim 
iiora  sunt  piura  trilius.  —  2.  de  Anima 
2  et  4  ;  la,  q.  78,  a.  1,  arg.  2. 

2.  Proiterea,  tot  sunt  anim;c,  quot  potcn- 
iv,  nain  cum  potcnlia  sit  proprietas  ani- 
u,  non  i^otest  ab  aninia  oriri  nisi  una  pro- 
ielas,  quia  ab  uno  non  nisi  unum  oriri 
lest;  et  una  potenlia  non  potest  ex  alia 
iri,  quia  omnes  potontia^  anima^sunt  si- 
Lil,  et  accidens  oritur  a  subjecto,  unum 
lcni  accidens  non  potest  esse  subjectum 
[erius ;  sed  genera  potcntiarum  sunt 
linque,  ut  dicitur  2.  de  Anima  (lext.  27  ; 

3) :  ergo   et    genera   aniinarum   sunt 
linque,  et  cousequenler  plura  tribus.  — 
iivsl.  disp.  de  Anima  a.  13,  arg.  7  et  8, 
a.  11,  arg.  17. 

Scd  conlva  esl  aucloritas  Philosophi 
dc  Aidma  [lext.  27  sqq  ;  c.  3)  ponentis 
iitum  tres  animas  :  vegetativam,  sen- 
ivani  et  rationalem.  —  la,  q.  78,  a.  1, 
jr.  1  et  in  c. 

HESPONnEO  DiCENDUM,  quod  animarum 
nera  sunt  tantum  tria,  Ciijus  ralio  du- 
3\  afTeri  potest :  ^ma  sumpta  ex  opera- 
'iiibus  anima).  Diversa^  euim  anima:^  di- 
nguuntur,  secundum  quod  diversimode 
eratio  animai  supergreditur  operatio- 
m  nalurae  corporalis.  Tota  enim  natura 
rporalis  subjacet  anima)  et  comparatur 

ipsani  sicut  matcria  et  inslrumentum. 
't  ergo  quaidam  operatio  anima?,qua>  in 
lUum  excedit  naturam  corpoream,  quod 
■que  etiam  exercetur  per  organum  corpo- 
le.  Et  talis  est  operalio  aninue  raliona- 
.  —Est  aulem  alia  operatio  animre  infra 
ara,  qna}  quidem  fit  per  organum  corpo- 


ralc,  non  tamen  pcr  abVjuam  corporalom 
qualitatem.  Et  talis  cst  operalio  animm 
sensibiUs,  fjuia  clsi  calidum  ct  frigidum, 
humidum  et  siccuin,  et  ali.i;  hujusiaodi 
qualitales  corporca;  requirantur  ad  opera- 
tionem  sensus  ;  non  lamen  ita,  (luod  me- 
diante  virtute  laliuin  qualitatum  oporatio 
aniina)  sensibilis  procedat,  sed  nsqiiirun- 
tiir  sobim  ad  debitaindispositionem  orga- 
ni.  —  Innina  aulem  operalionuin  anima» 
est,  qua^  fit  por  organum  cor|)oreiiiii  ct 
viilulo  corporea'  qualitatis.  Supergre  litur 
tamon  operalionem  natura'  (^orporca;  : 
quia  motion(!s  corporum  sunt  ab  exteriori 
j)rincipio,  hujusmodi  aulom  oporationes 
sunl  a  principio  intrinseco.  IIoc  cniin 
communc  est  omnibus  operationibus  ani- 
m;\3 :  omne  oniin  animatum  aliquo  modo 
movet  sc  ipsum.  Et  talis  est  opcratio  ani- 
rnce  vegetabilis.  Digestio  cnim  et  ea  qu?o 
consequuntur  fiiint  instrumentalitcr  per 
actionem  caloris,  ut  dicitur  in  2.  dc  Ani^ 
ma  {lexl.  1)0  ;  c.  4).  —  ia,  q.  78,  a.  1,  c. 
Altera  ralio  cst  c\  mullii)lici  esse,  quod 
habont  viventia,  quorum  actus  est  anima. 
Habent  enim  ha^c  duplex  esse  :  unum 
quidem  materiale,  in  quo  conveniunt  cum 
aliis  robus  materialibus  ;  aliud  vero  im- 
materiale,  in  quo  communicant  cum  aliis 
subslantiis  superioribus  aliqualilor.  Est 
autcm  dilTerentia  intcr  utrumque  osso  : 
quia  secundum  esse  materiale,  quod  cst 
per  materiam  contractum,  unaqua^que 
res  est  hoc  solum  quod  cst  (sicut  hie 
lapis  non  est  aliud  qnam  hic  lapis)  ;  — 
socundum  vero  essc  immalcriale,  quod  est 
amplum  et  quodaminodo  infinitum,  in 
quanlum  non  est  per  materiam  termina- 
lum,  ros  non  solum  est  id  quod  cst,  sed 
eliam  est  quodammodo  alia.  Unde  in  sub- 
stantiis  superioribus  immaterialibus  sunt 
quodammodo  omnia  sicut  in  causis  uni- 
versalibus.  —  Ilujusmodi  autem  immate- 
rialc  esse  habot  duos  gradus  in  islis  infe- 
rioribus.  Xam  quoddam  est  penitus  im- 
materiale,  scilicet  esse  inteUi(jibile.  In  in- 
tellectu  enim  res  habent  esse  et  sine  ma- 
leria  ct  sine  c;onditionibus  materialibus 
individiiantibus  ct   etiam  absque  organo 


g  TKIITIA  SKCrN!».K    -   1' 

corporali.  rsseautcm  smsibile  esl  inediuin 
inler  ulrunique.  Nani  in  scnsu  res  liahct 
es^se  sinematei'ia,  non  tamen  ahique  con- 
ditionilnis  materialibus  individuantibus 
noque  absque  organo  corporali.  Esl  cnini 
t^cnsus  particularium,  intellectus  vcro  uni- 
vcrsalium.  El  quantum  ad  hocduplexcsse, 
dicit  Philosophus  in  3.  de  Anima  [lexl.Ti  ; 
c.  8),  ({uod  anima  est  quodammodo  umnia. 

Operationes  igitur,  qu3D  compelunt  vi- 
venti  secundum  esse  matcriale,  sunt  ope- 
rationes,  quo}  tribuunlur  animai  vegcta- 
biU ;  qua;  tamen  hcet  ad  id  ordinentur,  ad 
quod  etiam  ordinantur  actiones  in  rebus 
inanimatis,scihcet  ad  consequendum  esse 
et  conservandum,  tamen  in  viventibushoc 
fit  pcr  aUiorem  et  nobihorem  modum. 
Corpora  enim  inanimala  generantur  et 
conservantur  in  essc  a  principio  motivo 
cxtrinseco.  Animata  vero  generantur  a 
principio  intrinseco,  quod  est  in  semine, 
conservantur  vero  a  principio  nutritivo 
inlrinseco.  Hoc  enim  videtur  esse  viven- 
tium  proprium,quod  operantur  tamquam 
ex  se  ipsis  mola.  — Operationes  vero  quai 
Iribuuntur  rebus  viventibus  secundum 
essepenitusimmateriale,  pertinent  ad  par- 
lem  animce  intenectivam.  Quaj  vero  attri- 
buuntureis  secundumessemedium,  perti- 
nent  ad  partem  anim?e  sensitivam,  —  Et 
sccundum  hoc  triplcx  esse  distinguitur 
communiter  triplex  anima,  scihcet  vegeta- 
bihs,  sensibihs  et  rationahs.  Unde  mani- 
festum  cst,  quod  tria  tantum  sunt  genera 
animarum.  —  2.  de  Anima  1.  5. 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod  aho 

modo  distinguuntur  modi  viventium,  at- 

que  genera  animarum.   Nam  horum  di- 

versitas  sumitur  et  cx  triphci  esse,  quod 

habent  animata,  et  ex  diverso  modo,  quo 

operationes  animatorum  supergrediimtur 

operationes  rerum  naturahum,  ut  dictum 

est.  Modi  autem  viventium  distinguuntur 

secundum    gradus    viventium,    qui   sunt 

tanlum  quatuor.  Qucedam  enim   viventia 

sunt,  in  quibus  est  tantum  vegetativum, 

ut  in  plantis.  Qucedam\ero,  in  quibus  cum 

vegetativo  estetiam  sensilivum,  non  tamen 

motivimi  secundum  locum,  sicut  sunt  im 


llll.OXUMllA   NATl  1;AI.1S 

mobiha  animaha,   ut  conchiUa.  Quccdan 
vero  sunt,   qua;  super  hoc  l»abent  moti 
vum  secundum  locum,  ut  perfecta  anima 
ha,  qu.e  muUis  indigent  ad  suam  vilarnl 
ct  ideo  indigent  molu,  ut  vita;  necessari; 
procul  posita  qurorere   po.ssint.   Qwndaii] 
vero  viventia  sunt,  in  quibus  cum  prrc! 
dictis  est  inteUectivum^scihcet  in  homini 
bus.  — Ap[)etitivum  autem  non  constitui' 
ahquem  gradum  viventium,  quia  in  qui  i 
buscunque  est  sensus,  est  etiam  appelii 
tus,  ut  dicitur  in  2.  de  Anima  {lexl.  27 
c.  3).  — la,  q.  78,  a.  1,  c.  j 

Ad  secundum  dicendum,  quod  ab  eadeii! 
anima  plures  potentia^  derivantur,  un; 
tamen  immediate  et  aha  mediate.  Lice 
enim  accidens  non  possit  esse  subjectun 
per  se  accidentis,  tamen  subjectum  subji 
citur  uni  accidenti  mediante  aho,  sicu 
corpus  colori  mediante  superficie ;  et  si' 
unum  accidens  oritur  ex  subjecto  me 
diante  aho,  et  una  potentia  ab  essenU' 
animai  mediante  aha.  —  Qucesl.  disp.  di 
Anima  a.  13,  ad  8. 

ARTICULUS  V 

UTRUM  PRIOR    DEFINITIO  ANlM.li   A 
PniLOSOPHO    ALLATA    SIT    CONVENIENS. 


Videturquod  prior  definitioaPhilosoph' 
allata  non  sit  conveniens,  quod  nimirun 
sit  actus  primus  corporis  physici  organici 

1 .  Si  enim  anima  est  forma  corporii- 
oportet  quod  cujuslibel  animae  et  cor- 
poris  sit  unum  esse.  Nam  ex  materia  c 
forma  fit  unum  secundum  esse  ;  sed  ani- 
ma3  humanaj  et  corporis  non  potest  ess. 
unum  esse,  cum  sint  diversorum  gene- 
rum:  anima  enim  est  in  genere  substan- 
tise  incorpora^,  corpus  vero  corporeae  ■ 
ergo  anima  non  potest  esse  actus  et  for- 
ma  corporis.  —  Q%lcbsI.  disp.  de  Anima  a 
1,  arg.  13. 

2.  Prseterea,  dicit  Philosophus  (3.  d( 
Anima  iext.  6  et  7  ;  c.  4),  quod  substanli; 
spirituahs,  quai  est  inteUectus,  nulliu.^ 
corporis  est  actus  ;  sed  quaidam  anima  est 
substantia  spiritualis,  ut  anima  rationa- 


DK  AMMA  -  QIJCJ^T.  Xl.MIl  1>K  KSSENTlA  ANIM.K  -  AKT.  \                          U 

:  or{?o  male  «lefinilur  anima    iii  com-  Pliilosoplio  tradila  prior  dofinitio  aiiiiii.'i». 
ni,qiioil  sit  actus  et  fornia  rorporis. —     Adcujiis  inanifestalioncin  s<icn"lnin,  (piod 

Sviril.   Creat.  a.   2,  arg.  13  ;  la,  q.  70,  quia  delinitio  signili(;at  (pi<jd  (piid  res  csl, 

apL'.  1.  ^^  sub«tantia  coinpleta  eliain  cornposila 

l*ra!terea,  si  aninia  est  actiis  corpo-  est  (piid  coinplcluia  in  sua  sijocie  ;  sccus 

or^anici,  hoc,  quod  comparaturad  ani-  vero  oiniK;  accidens  el  omnis  foiina  :  ideo 

n  ut  niatcria  ad  formam  et  actum,  esl  siibstanlia  ita  dofiniliii-,  iil  in  ojus  delini- 

|)U8   physicum    ori!anicum,   quod    non  lione  non  ponatur  ali(piid  (piod   sit  extra 

3st  essc  nisi  pcriliquani  formam  sub-  csscntiam  ejiis.  In  oinni  aiilcin  dclinitiono 

ilialem,  per  quam  ost  corpus  ;  et  ita  formai   poniliir    alicpiid    qiujd    est  oxtra 

illibct  corpus  animalum  habebit  csse  a  essentiam  forma',  soilicet  proprium   siib- 

na,  dislinclum   ab  esse    tributo  ci  ab  jeclum    illiiis   sive    matcria.    Undo    ciim 

Tia:  et  ila  erunt  in  uno  et  eodem  du;c  anima  sit  forina,  ut  mox  o&tcndeliir,  opor- 

nfB  subslantialcs;    (juod  est  impossi-  tel  qiiod  in  ejiis  definitione  ponatiir  inale- 

.  __ln,  q.  76,  a.  4,  arg.  1  ;Q?frt'.s/.  r/{'.s;).  ria  sive   subjectum  ojiis,  et  per   conse- 

{nima  a.  1,  arg,  la.  quons  quod  ponalur  aliqiiid  ex  parto  ani- 

.  Pr;\)lerea,  compositum  non  ponilurin  mrc,  "et  aliquid  ex  parle  siibjecti. 

iiilione  anima^,  sed  materMa  ;  scd  cor-  Dicilurer^gop>-/mooxparleanimai,quod 

eslciuoddam  compositum:  per  for-mam  ost    aclus,  quia  illud  csl   actus,  qiio  ma- 

n  subslantialem   sicut  individuum  est  leria,  qiuT  esl  ens  in  polenlia,  fit  aclu,  ol 

aliquid  et  substantia,  ila  pcr  eandem  ex  quo  et  matcria  consliluilur  coinpo^i- 

cor-pus:  ergo  male   dofinitur    anima,  tuin,  quoJ  est  ens  aclu.  Anima  aiitcm  ost 

id  sit  actus  corporis.  liiijusmodi.    Cum  cnim    anima    sit    sub- 

.  Pra.ncrea,per  corpus,  cujua  est  actus  stanlia,  nt   por  se  manifcstum  est,    (piia 

na,  intelligitur  corpus  habons  vilam  subslantia  non   componilur   cx  non  siib- 

Mitia,  ut  patct  ex  2.  de  Anima  {lexl.  stantiis,ut  diciliir  7.  Melaphys.  (lext.  47; 

1. 1.)  ;  vel  ergo  pcr  talecorpus  hal)cns  I.  6,  c.  13) ;  componiliir  autem  substanlia 

ni  potentia  intelligitur  corpus  habcns  animata  ex  anima  elcorpor^e;  el  sul)slan- 

i!u  pr'imum  vitnc,  sed  existens  in  po-  tia  sit  triplex,   matcria,  for^ma  ct  compo- 

ia  ad  actum  secundum,   nimirum  ad  situm  ex  utr^aque; — oportet  quod  anima 

^ationes  vita) ;  vel   intolligilur  coi^pus  sit  una  ex  his  tribus  subslantiis.  Conslat 

trura  aclum   habcns,   sed  existens  in  autcin,  quod    non    potcst   csse   materia, 

nlia  ad  actum  primuni  et  secundum.  quia    cum    pcr  aiiimain    intelligamus    id 

icatur  pi^imum,  tunc  ponitur  in  defini-  quo    habcns   vitam  vivit,    scquilur  quod 

e  aniniai  compositum  ex  anima  ct  cor-  anima  inleliigalur   sicut  aliqiiid  in  siibje- 

',  quod  cst  inconveniens,  cum  poten-  cto  existens  ;  corpus  autem  vol  motcria, 

)roportionata  actui  sit  maleria.  Si  di-  qiuT  recipit  vitam,  inagis  est  sicut  subjc- 

r  secundum,  est  contra  Philosoplurm,  ctum,  quam  sicut  aliquid  in  subjecto  exi- 

i.  de  Anima  {text.  10  ;  c.  1)  dicit,  quod  stens.  Manifostum  etiam  cst,  quod  non  po- 

)us,  cujus  aclus  est  anima,  est  ita  in  tcst  esse  ipsiim  composilurn  ex  matcria  et 

ntia   ut  vivat,    ut   non    sit  abjiciens  forma,  quia  hoc  est  tolum  quoddam,  ani- 

iiam.Ergo  male  definitur  anima,  quod  ma  airtem  est  par^s  hiijiis  tolius.  Necesse 

ictus  corporis  physici   or^ganioi.  — 2.  igilur  est,  quod  anima  sit  forina  substan- 

\iuma  1.  1,  tialis  ;  forma  autem  substantialis  est  en- 

'd  conira  est,  quod  Philosophus  (2.  de  dolochia,    id   est   aclus  mater'ia^    faciens 

'na  text.  7  ;  c.  1)  definit  animam,  quod  illam  in  actvr  ossc. 

ictus  corpor*is  physici  or^ganici.  —  2.  Dicilur  secundo  :  actus  primus  ;  primo, 

Inima  1,  1  et  2.  quia  anima  est  actussicul    scienlio;    cx 

KspoNDEo  Dicr.NDr.M,  quod   recte  fuit  a  eo  enini  quod  anima  est  in  animoli,  inest 


,„  TKKTIA  SHCIND.K    -  l'llll,OS()I'IIIA   NATIUAIM^ 

ci  vi^Mlin   elsoinniis;   sicut   ox  co   qiiocl  corpore  suscipiontc  vitam  proptor  diver 

scienlia  est  in  scicnte,  incst  ci  consiilcra-  sas  operationes  anini.c.  Anima  eniru  cui 

tio   el    quies.    Vigilia    eniin   assimilatur  sit  pcrfcctissima  inter  formas  rerum  coi 

considerationi,    quia,    sicut    consideratio  poralium,  est  principium  divcrsarum  op. 

est  usus  scienti:c,  ita  viirilia  est  usus  sen-  rationum  ;  et    idco  requiril  diversitatei 

suum.  Somnus    vero    assimilatur    scien-  organorum    in    suo    perfeclibili.    Forrn 

li;i'  quando  sciens    aclu  non  considerat ;  voro   rerum   inanimatarum    propter  {?> 

in   somno   cnim  quiescunt   virlutes  ani-  imperfectionem  sunt   principia  paucani 

malis.    Scienlia  aulcin  cst  aclus   primus  opcrationum ;  unde  non  exigunt  divers 

mentis  ;    comparatur  enim  habitus  scicn-  tatem  organorurn  in   suis   operalionibi! 

li;»'  ad  considerationcm  sicut  potentia  ad  Inter  animas  autem,  quia  anim;i;  planl, 

actum.  Polenlia  autem,  licct  absolutc  sit  pum   sunt    imperfcctiores,    ideo   in   ill 

postcrior  actu,  in  uno  tamen  et  eodcm  est  minor  est  divcrsitas  organorum  quam 

prioractu,  ut  diciturO.  Mclaphys.  (texl.  13;  animalibus.  —  Et  cx  his  manifestum  e 

1.  8,  c.  8);  nam  aliquid  ostpr-imoin  poten-  rccte  fuissc  traditam  a  Philosopho  pri' 

tia,  et  posloa  fil  aclu.  Quarc  et  aniina  crit  rem  animaj  definitionem.  — 2.  de  Anin 

aclusprimus  ad    dislinctioncm  actus    se-  1.  1  et  2. 

cundi,  qui  estoperatio. —  Sccundo,dicitur         Ad  pnmum  ergo  dicenduin,  quod  n 

anima  actus  primus,  ul  distinguatura  for-  cesse  est,  si  anima  est   forma  corpori 

mis   elemcnlorum,   qua;    semper    habent  sit  unum  commune  esse,  quod  est  es 

suam  aclionem,  nisi  impedianlur.  compositi.  Neque  hoc  impeditvir  per  h( 

Dicitur  lerlio:  corporis,  quia  anima  non  quod  anima  et   corpus   sint    diversoni 

est  aclus  mateiMa}  pura',  quia  essc  anima-  generum  ;  nam  neque  anirna  neque  co 

tum  pra^supponit  esse  corporcum,  sed  est  pus  sunt  in  specic  vel  genere,  nisi  p 

actus  compositi  cx  materia  et   esse    cor-  i^educlionem,  sicut  partes  reducunlur  .  • 

poreo.  Quod  tamen  non  ita  intelligendum,  <pecicm  vel  genus  totius.  —  Qucesl.  dis 

quasi  corpus,    quod  est   matei^a   animie,  de  Anima  a.  1,  ad  13. 
sit  conslilutuin   per   anam   formam,  qu;r         Ad  secundum    dicendum,    quod   sic 

faciat  ipsum  esse  corpus,  et  superveniat  ei  Philosophus  dicit  2.  Pliys.  (text.  26  ;c.  : 

anima  faciens  ipsum  esse  corpus  vivum;  ultima  formarum  naturalium,  ad   qu£ 

sedquia  ab  animaest,  et  quod  sit,  et  quod  tcinninatur  consideratio  philosophi  nal 

corpussit,  et  quod  sit  coi^pus  vivum.Cum  ralis,  qua?  est  anima    humana,  est  qi 

enim  in  eodem   non  possint    esse   plures  dem  separata,  sed  tamen  in  materia(qu 

forma^  substantiales,  per  eandem  formam  ex  hoc  probat,  quia    a  sol    et  homo 

substantialem  individuum  habet,  quod  sit  materia  generant  hominem  »)  :  —  sep 

substantia,  et  quod  sit  corpus,  et  tale  cor-  rala  quidem  secundum    virtutein  int 

pus.  Verum  hoc  quod  est  essecorpus,  quia  lectivam,  quia  virtus  intellectiva  non  < 

cst  quid  imperfectius,  est  quid  materialc  virtus   alicujus    organi   corporalis,  sv 

respeclu  vit;e,  et  habet  rationem  potentisc  virtus  visiva   est  actus  oculi  (intclligc 

respectu  illius.  enim   est  actus,  qui   non  potest  exerci 

Dicilur  ^?/ar/o.-p%.sfc/,  quia  cum  corpus  per   organum  corporale,  sicut  exercet 

animatum  sit  corpus  natur-ale,  necesse  est  visio) ;  —  sed  est  in  materia,  in  quanti  i 

quod  ejus  partes  sint   natura,  et    conse-  ipsa    anima,    cujus   est   haec  virlus,  !t 

quenter  ad  physicum  spectent.  corporis   forma    et    terminus  generati- 

Dicitur  quinlo  :  organici,  quiaanimaest  nis  humaniT.    Sic  ergo  Phiiosophus  dit 

actus  corporis  in  polentia  vitam  hahentis;  3.  de  Anima  (text.  0  et  7 ;  c.  4),  quod  - 

tale  autem  est  corpus  organicum,  diver-  tellectus   est    separabilis,   quia    non   |t 

sitatem  scilicctorganorumhabens.  Diver-  virtus   alicujus  organi  corporahs.  —  ' 

sitas  enim  organorum  est  necessaria  in  Spirit.  Creat.  a.  2,  adi3;  la,  1.  c,  ad 


1>K  ANIMA  -  gr.EsT.   Xl.\  III  I 

,1  tcfthim  (licfiiKliiin,  qiioil  Arislotulcs 
(Jicit  animain   esse   actiiin    corporis 
iiin,  sed  essc  actiiin   coiporis  physici 
mici  j)Oteiitia  vitnin  haljcnlis  ;  ct(|iiod 
i  polentia  non  abjicit    aniinain.    Uiulo 
lifestiiin  est,  (piod  in  co,  ciijiis  aniina 
liir  acliis,  etiain  aniina  incUi(lilur  co 
!o  loqiiondi,  qiio  calor  csl  acliis  calidi, 
iinen  cst  aclus  iiicidi:  non  ([uod  seor- 
sil  hiciduin   sinc  luce,  scd  (|uia    est 
him   per  hicein.   Kt  siniihtcr  dicitur, 
1  aninia  est  actus  corporis,  quia  pcr 
iiain    et    est  corpus,   et  cst    organi- 
!.  et  pohMitia  vitain  liahens.  Sed  aclus 
iiis  dicitnr   respectu   aclus    seciindi, 
est   operalio.    Talis    cnim    potenlia 
«3st  abjiciens,    id  est  excludens  ani- 
i.  Proptcrea  vcro  Philosophus  in  de- 
ione   anim.T  ponit   corpiis   involvens 
iiaiu:quia  aliquando  indefinitionefor- 
suhjectnm  ponitur  inforine,  sicut  cum 
iir:  niotns  est  actus  existenlis  in  po- 
ia  ;  —  aliquando   vero  ponilur  subjc- 
ii  fonnatum,  sicut  cum  dicilur :  niolus 
\clus  mobilis,  Iiimcn  est  aclus  lucidi ; 
)C  modo  dicitur  anima  actus  corporis 
iiiici,  quia  anima  facit   ipsuni  corpus 
organicum,  sicut  lumcn  facit  aliquid 
lucidum.  —  la,  q.  7G,  a.   4,  ad  1  ; 
'sL  disp.  de  Anima  a.  1,  adl5. 
il  qmrlum  dicendum,  quod  non  poni- 
indefinitione  animai  compositum  ani- 
ira  ut  sic,  scd  compositum  ex  anima 
uantum  est  forma  corporea.  Nam  ani- 
niin  sit  forma  substantialis  dans  essc 
tantialc  corporeum,  aniinatum  ;  si  con- 
rotur  in  quantum  est  forma  substan- 
>  absolute  et  simpliciter,  seu  in  ([uan- 
dal   esse  subslantiale,  tantum  respi- 
materiam    et   soli    materii\i    advenit 
3r  illam  definitur.  Si  vero  considerc- 
n  quantum  dat    esse  posteriiis,  puta 
latum,   supponit  se  ipsam   in   matc- 
secundura  quod   dat  esse  superius, 
corporeum  ;  et  per  conscquens  defi- 
'  per  corpus,  ct  illud  tamquam  pro- 
onatum    subjectum    respicit.   Neque 
'n  dicendum  est,   quod  anima  adve- 
vivenli  actu,  quia  non  advenit  ina- 


»K  KSSKNTIA  ANIM.K    -  AHT.  VI  li 

leri.c,  vcl  corpori  faclo  in  actii  pcr  aliam 
formam,scd  per  so  ipsam  secunduin  aliaiu 
sui  considcrationcm,  ut  dictiim  cst.  —  2. 
flr  Anima  I.  l  et  2  ;  Opu^c.Wl,  c.8;  E.lit. 
Paris.  (I)  lom.  -11,  opiisc.  28,  c.  'i. 

Aci  iiuinlum  diccndum,  quod  pcr  corpus 
posiltim  iii  dcfinilionc  aniin.c  iiilclliirilur 
corpiis  liabens  actum  priinum  vit.i',  sed 
cxisteiis  in  potcntia  ad  acliim  secunduin, 
ut  dictuni  csl,  luiqiic  inconvcniens  est 
quod  in  dcfinitione  aniina'  ponalur  coin- 
posilum  ex  anima  ct  corporc,  quatenus 
anima  dat  cssc  corporeum,  ut  diclumcst. 
—  2.  de  Anima  I.  1  cl  2;  1a,  (j.  70,  a. 
4,  ad  1. 

ARTlCrUS  VI 

UTRUM    POSTERIOR    AMM.T:    DF.FINITIO    A 
PniLOSOPllO     TRADITA     SIT      CONVF.NIF.NS. 

Vidctur  quod  posterior  definitioanima? 
a  Philosopho  Iradita  non  sit   convenicns. 

1.  Unius  cnim  rei  una  estdclinitio;  scd 
Philosophus  2.  de  Anima  {texL  0  et  7  ; 
c.  1)  altulit  aliam  definitionem  :  ergo  vel 
illa  supcrflua  est  vel  hn^c,  et  (^onsequen- 
ter  erit  inconvenienter  Iradita.  — 2.  de 
Anima  1.  1  ct  2. 

2.  Si  dicas,quodunacstdefiniliorei  per 
modum  conclusionis,  sed  possunt  dari  du.c 
alia^,  quarum  una  est  principiuin  demon- 
strationis,  altera  est  demonstralio  posi- 
tione  differens,  ut  etiam  dicitur  I.  Posler. 
[texL  22  ;  c.  8)  ;  — contra,  quod  quid  est 
non  est  dcmoiistrabile,  scd  solum  passio 
dc  subjecto,  ul  dicilur  3.  Metaphys.  {texL 
4  ;  1.  2,  c.  2)  ;  sed  definitio  significat 
quod  quid  est  rei :  crgo  nulla  dcfinitio 
jiotest  esse  conclusio  dcmonstrationis.  — 
3.  Metaphys.  I.  o  ;  7.  Mctaphys.  I.  o. 

3.  Pncterea^omhis  definitio  convertitur 
cum  definito  ;  sed  Ikcc  non  convertitur  cum 
definito ;  nam  anima  vcgctativa  non  est 
primum  principium  quo  vivimus,  senti- 
muset  intelliffimus:  erso  non  estbonade- 
fiiiitio.  —  3a,  q.  60,  a.  2,  arg.  Sed  contra. 

(l)  Conrer  ea  qufe  in  prooeinio  hujus  operis 
iliximiis  toni.  i.  paii'.  ix. 


j.,  TKin'IA  SKCUND.h         I'llll.ns01>lll.\  X.Ml  liAl.lS 

Scd  cnnlm  csl  aucloritas  Philosophi  2.  de  deinonslratio  adducatur  causa  nolifica 

Animn  (text.  12  sq(|.  ;  c.  2).— 2.  'le  Ani~  aliud,    necesse    e^t  quod  omnis  deriK 

mci  l.  3  et  4.  stratio  procedat  ex  notioribus  quoad  n 

Respondko  Dicr:.NnuM,quodquia  cjusdcni  quil)us  per  demonslralionen-i  fit  aliqi 

rei  possunt  esse  plures  causie,  niaterialiS)  noLuni.  In  quibusdam  auteni  eadem  - 

tormalis,  efficiens,  finalis  ;  ideo  ejusdem  notioracjuoad  nos  et  secundum  natu: 

rei  possunt  csse  plures  definitiones  sum-  sicut  in  mathematicis,  qu.Bsunt  a  m.ii 

pta3  ex  diversis  causis  :  et  una  potest  esse  obstracta  :  et  in  his  demonstratio  pi 

demonstrationisprincipiumatqueadeome-  dit  ex  notioribus  simpliciter  et  noli , 

dium,  alia  vero  polest  essc  sicut  conclu-  bus  secundum  naturam,  scilicet  ex  c. 

sio  demonstrationis. — Et  hoc  quidem  ve-  sis    in    eflectus  ;    unde    dicitur   dci. 

rum  cst  in  omnibus  aH?/icm/2".s,  qu;e  sunt  sLratio  propier    quid.  In  quibusdarn.  \ 

propttT  finem.  Cum  enim  causo)  ad  invi-  non    sunt    eadem  niagis   nota  simpli 

cem  ordinem  habent,  ex  una  sumitur  ra-  ter  et  quoad  nos,    ut  in  naturalibus,  , 

lio  alterius.  Et  quia  ex  forma  sumitur  ra-  quibus  plerumque  effectus  sensibilessi 

tio  materia'  (talem  enim  oportet  esse  ma-  magisnoti  suis  causis.Et  ideo  in  nalur.- 

leriam,  qualem  forma   rcquiril) :  efficiens  bus  ut  plurimum  proceditur  ab  his  q 

autem  est  raLio  forma;  (quia  enim  agens  sunt  minus  nota    secundum  naturani 

agit  simile  sibi,  oportet  qiiod   secundum  magis  nota  quoad  nos,  ut  dicitur  in 

modum  agentis  sit  etiam  modus  forma)  Phys.  (text.  2  ;  c.  1). 
qufe  ex  actione  consequitur);  ex  fineautem         (Juoniam  igitur  magis  notum  est  noh 

sumitur  ratio  efficientis  (nam  omne  agens  quod  anima  sit  principium  vivendi,  sc 

agit  propter  finem)  ;  —  ideo  opovlel  quod  Liendiet  intelligendi,  quam  quod  sit  acl 

definilio  quse    sumitur  a   fine,  sit    ratio  corporis,  alque  adeo  illius  causa  formal 

et  causa   probativa  aliarum  definlLionum  ideo  ab  effectu  animaedefiniri  potesl  ai 

qua3  sumuntur  ex  aliis  causis.  Ut  si  defi-  ma,    et  per  illura  tamquam  per  quid  n 

nienda  sit  domus,  definitio  illius  sumpta  tius  potest  demonstraridefinitio  formal 

ex  causa  finali,  erit  ratio  definitionis  per  animse  sic  :  quod  est  primum  principii 

causam  matcrialem,  et  medium  probans  vivendi,  est  actus  et   forma  corporis  ^ 

eam  ;  propter  hoc  enim  oportet  utdomus  ventis.  Manifestuin  autem  est,  quod  h; 

fiat  ex  lapidibus  et  lignis,  quia  est  operi-  demonstratio  est  a  posteriori  ;ex  eo  en 

mentum  protegens  nos  a  frigore  et  fcstu.  quod  anima  est  forma  corporis  vivent 

Definitio  enim  ha.'C  :  domus  est  cooperi-  est  principiura  operum  vitae,  non  econli 
mentum  constitutum  ex  lapidibus,  caeraen-         Quod  vero  anima  sitprimum  principii 

to  et  lignis,  est  ex  causa  materiali ;  hsec  vivendi,  patet,  quia  animatum  distingi 

autcm  :  domus  est  operimentum  prohi-  tur  ab  inanimato  in  vivendo  :  anim; 

bens  nos  a  pluvia,  frigore,  calore,  est  ex  enira  vivunt,  non  inaniraata.  Qualuor  i 

causa  finali;  et  si  utraque  conjungatur,  tem  sunt  modi  vivendi,  quorum  unus  > 

erit  demonstratio  positione  differens,  sic:  per  inteUectura,secunduspersensum,  l' 

omne  operimentum  prohibens  nos  a  plu-  lius  per  motum  et  statum  localem,  qur 

via,  frigore  et  calore,    oportet  quod  sit  tus  per  motumaugmenti  etdecrementi. 

constitutum  ex  lapidibus,  CcTmento  et  li-  quibusd^m  enira  viventibus  inveniunl 

gnis  ;  domus   est  hujusraodi  :  ergo.  tantum  alimentum,  augmentum  et  deci 

In  naivrcdibm  autem,  qua)   non  sunt  mentum,  sicut  in  plantis.  In  quibnsw 

facla  per  se  primo  propter  finem,  iit  arti-  autem  cum  his  invenitur  sensus  sinen 

ficialia,  illa  definitio   est  principium  de-  lu    locali,    sicut  in   animalibus  iraper 

monstrandi,   quoe  secundum  nos  notificat  ctis,  ut  sunt  ostrese.  In  quibusdam  auli 

et  probat  definitionera,  quse  est  sicut  con-  ulterius  invenitur  motussecundumiocui 

clusio  demonstrationis.  Cum  enim  omnis  sicut  in  aniraalibus  perfectis,  quae  movL 


1)K  AMMA   -   gr.EST.   \L\  III    HK 

iiiolii  |)roiircssivo,  ut  sunt  cqiius,  bos. 
itibusdain  aulein  cuin  liis  ullcrius  in- 
lur  iiilcllcctus,  ut  inhoiniiiiljus.  {■>i,'0 
is  oinniljus  principiuin  viven(Ji  dcbct 

anima,  non  aulcin  inalcria  ;  quod  in 
nlis  vivcnlibusnianiCeslunicsscpotcst. 
uodeniin  in  planlis  princij)iuin  vivcndi 
aniina,  |)atcl,  quia  natura  non  movet 
ontraria  loca,  motus  autcin  augincnti 
ecrcinenli  cst  secunduin  contraria  lo- 

augcntur  cniin  vcgctabiiia  oninia 
<oluin  sursuin,  sed  ctiani  dcorsum. 
[  vero  siinililcr  in  animalibus  aniina 
)rincipiuin  vivondi,  manifcslum  cst. 
1  animal  cst  lalc  proptcr  scnsum  ;  va 
\  diciinus  essc  aniinalia  et  non  solum 
ntia,  quiclicct  noii  mutentlocum,  lia- 
,  laincn  scnsum.  Et  interalios  scnsus 
10  inest  laclus.  Sicut  cnim  vei?ctati- 
i  potcst  scparari  a  tactu  cl  ab  om- 
jnsu,  ilatactus  potestseparari  ab  aliis 
ibus  ;  multa  cnim  animalia  sunt,  quiu 
in  sensuin  taclus  liabent,  sicut  anima- 
inperfecta  ;  omniaautcm  animalia  lia" 
,  sensuin  taclus.Anima  auteni  estprin" 
nnsensuum  ct  pr.€5erlim  tactus,  sic- 
rincipium  vciictalivum  est  illa  anima, 
iii  plantic  participant.  Ergodiccndum 

quod  anima  cst  principium  prinuim 
iidi  sccundum  quatuor  genera  vil;r. 
uod  aulem  j)rimum  principium  vivcn- 
it  actus  ct  fonna  corporum  viventiuin, 
!t,  quia  duorum  quorum  utroquc  dici- 
■  esse  aliquid  aut  operari,  unum  scili- 
iiuod  primum  cst,  est  quasi  forma,  et 
J  quasi  materia  :  sicut  siiniliter  duo- 

sanainur,  quorum  unum  est  sanilas, 
ruin  lotum  corpus,  vcl  aliqua  pars 
toiis ;  quoruin  duoruui  unum  est  quasi 
iia  et  aliud  quasi  matcria.  Sed  aninia 

primum  (pio  viviinus,  cuin  lamen 
amus  aniina  et  corpore.  Ergo  aninia 

«  actus corporis  physici».  Manifeslum 
nest,  quod  corpus  non  est  actus  ani- 
,  sed  magis  anima  est  actus  corporis 
ujus  ;  corpus  cnim  est  in  potenlia  rc- 
olu  aninKc.  Atque  ha'C  estdcfinitio  pri- 
inima3  supcrius  explicata,  qux  a  Phi- 
n^lio  probatur  per  aiiam  a  posloriori, 


KSSKNTI  \   A\l\i.l':   -  AKT.    \  11 


i:i 


pula  |)er  haiic:  Aniina  csl  «  i^rimum  prin- 
lipiiim  quo  vivimus  ».  IJndc  inanifeslum 
cst  rccte  fuisse  a  Philosupho  traditani  pos- 
tcridrcin  aniin.c  delinilioneni. —  1.  l'os- 
lcr.  I.  /i  (3)  ct  10  (lli);  2.  Sent.  dist.    'J,  (i. 

1,  a.  1,  ad  1  ;  2.  dc  Animn  I.  .'{  ot  U. 

Ad  priinum  ergo  diccndum,  (piud  unius 
l)ossunt  esse  i^lurcs  delinitiones  cx  divcr- 
sis  causis  sumpla' vel  ctiani  abellcctu,  ut 
dictum    Cet  (in  c). 

Adscrjindum  dicendum,  quod  quia  cau- 
sa>  ad  invicein  ordincm  habent,  ex  una 
sumilur  ratio  altcrius  ;  et  idco  potc^t  de- 
linitiosumpta  ab  unaprobaredclinilioncm 
sumptam  ex  alia,  ut  dictum  esl  (in  c). 

.h//e/7/umdiccndum,(iuoddennitiocon- 
vertitur  cuin  dclinilo  ;  iiain  in  postcriori 
derinitione  dclinitur  anima  in  (•ommuni  ; 
]i;cc  enim  cst  principium  vivendi  secun- 
duin  qualuor  pr;cdicto3  inodos.  In  diver- 
sistamen  vivenlibussicutseparantur  pr;c- 
dicti  modi,  ita  et  aniniiD;  namin  quibus- 
dam  vivcnlibus  anima  est  tantuni  princi- 
pium  vcgetandi ;  in  aliis  vcgelandi  ct  scn- 
ticndi;  inaliis  veroeadem  anima  cstctiam 
|)rincipium  intclligendi,  ut  in  liomine.  — 

2.  de  Anima  1.  -3  et  k. 

ARTICULUS   VII 

LTKIM  AMMA  SIT  IN  TOTO  COKPORE  SECLN- 
DLM  SUAM  ES3ENT1AM,  AN  VERO  IN  PARTE 
TANTUM  DETERMINATA. 

Videtur  quod  anima  secundum  suam 
essentiam  sit  tantum  in  parte  determinata 
corporis. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  [dc  C.omnmni 
Animalium  Molionc  c.  7,  al.  10),  quod  noii 
opus  est  in  unaquaquc  parte  corporis  essj 
animam,  sed  in  quodam  principio  corpo- 
ris  existente  alia  vivere,  eo  quod  siinul 
nata  sunt  facere  propriuin  motum  per 
naturam  :  ergo.  —  la.  q.  76,  a.  8,  arg.  l  ; 
Quccst.  disp.  dc  Anima  a.  10,  arg.  4  ;  de 
Spirit.  Ci-eat.  a.  4,  arg.  1. 

2.  Pricterea,  Philosophus  dicit  {dc  Ju- 
vent.  et  Scnect.  c.  1),  quod  planliu  habent 
principium  nutritivum  in  medio  supcrioris 


H  TKKTIA  SKCl  \l».l-:  —   1'lil  K()S(  (IMII A    \ATriUl.!> 

ct  iurciioris  ;  aed  sicut  superius  et  inle-  tis  ;  ei-go  aniuia  uon  cst  iu  quulil)ui|ju 

rius  esl  iu  planlis,  ila  iu  auimalihus  cst  covpovh.  —  dc  Spirit.  Creat.  [.c.  avg.',. 
supcriusetiufeiius,de.\lruiu  elsiuisli^uui,         7.    Pr.clerea,  secuuduui  IMiilosophu 

imtc  cl  icli'0  :  ergo  oporlet  quotl  priuci-  motis  nobis   moventur  ouinia  (lu.c  s, 

j.iuui  vit;r,  quod  est  auinia,  sit  in  inedio  in  nobis  :  contiugit  auteiu   uuam  parl 

haruin  particularuin;  hoc  auleui  est  cor:  corporis  raoveri  alia  quicsccnte:  si  ei 

ergo  anima  estlantum  in  corde.  —Quoisl.  anima  est  in  qualibet  partc  corporig,  , 

disp.  de  Anima  a.  10,  arg.  6.  q^»itur  quod  siinul  movealur  ct  quiesc. 

3.  Pr;clcrea,  dicitPhilosophus  (S.P/jys.  quod   videtur    esse  inconveniens.  — 
lexl.  84  ;  c.  18),  quod  uiotor  Cd-li  oportet  Spirit.    Creal.  I.  c.  arg.  7  ;    QumsL  dn 
quod  sil  in  ccutro  vel  in  aliquo  signo  cir-  de  Anima  I.  c.  arg.  12. 
cumfcrenli;»;  (quia  h;cc  duo  sunt  priuci])ia         8.  Pra^terea,  anima  non  est  nisi  ino 
in  motu  circulari) ;  et  ostendit,  quod  nou  pore    cujus  est  actus  ;  sed  est  actus  o 
potcst  cssc  in  centro,  sed  iu  circumferen-  poris    organici,   ut   dicitur  2.  de  Ani 
tia,  quia  quauto  aliqua  suul  propinquiora  [text.  6  ;  c.  1)  :  cum  ergo  qu.Tlibet  p. 
circumfcrenlia'   et    reiuotiora   a    centro,  corporis  non  sit  corpus   organicum,  j, 
lanto  sunt  velocioris  molus;  ergo  a  siinili  erit  in  qualibel  parte  corporis.  —  dg  6' 
oporlelquod  motus  animaj  sit  in  illa  parte  rit.  Creat.  I.  c.  arg.  13:  la,  l.c.  a^ 
animuliSjin  qua  priucipue  apparet  motus  ;  Quccst.  disp.  de  Aniina  I.  c.  arg.  iwH| 
hoc  aut(}in  est  eorum  cor  :  ergo  anima  est         9-  Pricterea,   plus  differunt   os  et  cj| 
taulum  in  corde.  —  Ibid.  arg.  5.  unius  hominis  quam  dute  carnes  duon 

4.  Pncterea,  ex  corporeet  anima  con-  hominum  ;  sed  anima  uua  non  pot 
slituitur  auimal ;  si  igiturin  qualibet  cor-  esse  in  duobus  corporibus  diversoruD 
poris  parte  essetanima,quci.>Iibetparsani-  ergo  non  potest  esse  in  omnibus  par 
malis  csset  auimal,  sicut  quiDlibet  pars  bus  unius  corporis.— rfe  Sp^>«7.  Creal 
ignis  esl  ignis  ;  quod  tamen  est  inconve-  e.  ai^g.  14. 

niens.  —  De  Spirit.  Creat.    a.  4,  arg.  2;  10-  Prccterea,  si  anima  esl  in  qualil 

la,  1.  c.    ai>g.    3  ;  1.  Seut.  dist.  8,  q.  5,  pa»'te  corporis,  oportef.  quod  ablata  r 

a.  3,  arg.  2.  cunque  parte  corporis  vel  auferatur  a 

b.  Pr;cterea,  in  quocunque  est  subje-  ma  —  quod  palet  esse  falsum,cum  rea- 

ctum,    est    et    propriclas    subjecti  ;    sed  neathomovivens— ,vel  transferalurdei 

omnes  potentia;    anirmc    sunt   in  essen-  parte  ad  alias — quod  estimpossibile.cn 

lia  aiiim;u,  sicut   et  proprietates  in  sub-  auima  sit  simplex,  et  consequenter  imr  • 

jecto  :  ergo    si    anima  esset   in    qualibet  bilis  — ;  non  ergo  est  inqualibet  partec  . 

parle  corporis,  sequeretur  quod  in  qua-  poris.  —  de  Spirit.  Creat.  1.  c.  arg.  15 
libet  parte  corporis  essent  omnes  potenticC         ll.Pra.'terea,  nullum  indivislbile  pol 

anima.';  ct  sic  auditus  erit  in  oculo  et  vi-  esse  nisi  in  indivisibili,  cum  locum  op- 

sus  in  aure  ;  quod  est  inconveniens.  —  de  teat  ?equori  locato  ;   sed  in  corpore  C(  - 

Spirit.  Creat.  1.  c.  arg.  3 ;  QucBst.  disp.  de  tingit  signare  infinita  indivisibilia  :  ei) 

Anima  a.  10,  arg.  13  ;  la,  1.  c.  arg.  4.  si  in  qualibet  parte  corporis  sit  anima,  - 

G.  PrcTterea,  nulla  forma  qucC  requirit  quiturquod  sit  in  infinitis  :  quod  esse  1 1 

dissimilitudinem    parlium,    invenitur   in  potest,  cumsil  finitte  virlutis. —  Ibid.  a  . 

qualibet  parte,  ut  palet  de  forma  domus,  16.  ' 

quic  non  est  in  quacunque  parte,  sed  in         12.  Prii^terea,  anima  estprincipiuiiivi 

lotadomo  ;  formic  veroquu)  non  requirunt  in  animali  ;  si  ergo  animaessetin  qualilt 

dissimililudinempartium,  sunt  in  singulis  parte   corporis,   qucTlibet  pars    corpo 

partibus,  ut  forma  aeris  et  ignis  ;  anima  immediate  acciperet  vilam  ab  aniina  : 

aulem  est  forma  requirens  dissimililudi-  ita  una  pars  nondependeret  abalia  in  - 

nem  partiuin,  ut  patet  in  omnibus  anima-  vendo  ;  quod  est  falsuin,  cum  omnes  c- 


liK  AMMA  -    nr.lisl.    \IA  III   Dl 

■udoaijlinvivoiulo  a  corde. — (JuiesLdti<i). 
•  Anima  1.  c.  arti-.  11  ;    la,  1.  c.  aig.  '.'>  ; 

Scnt.  dist.  8,  q.  i3,  a.  .1,  arg.  fJ. 

Sed  cnnlra  csl  :  1.  (|iiod  ;iiiiina  nori   dal 

se  corpoii  nisi  sociinduiii  qiiod   iiiiilur 

;  sed  aninia  dat  esse  toli  corpori  cl  cui- 
jct  parti  ejus  :  crgo  anima  est  iii  toto 
rpore  ct  iu  (jnalibcl  parte  illius.  — 
vrsl.  <lisp.  (le  Anima  1.  c.  arg.  2  Sed 
nlra. 

2.  1'raUerca,  aniina  non  operatur  nisi 
)i  esl  :  sed  operalioiies  anima.'  apparcnt 

qualibct  partc  corporis  ;  a^qualitcr 
liin  cito  sentit  anima  )a>sioncm  in  quali- 
3lpartc  corporis:  ergo  anima  est  in  qua- 
jct  parte  corporis.  —  Ibid.  arg.  3  ;  1. 
ml.  1.  c.  arg.  '2  Sed  contra. 

3.  Pr;cterea,  anima  est  majoris  virtu- 
!  quani  ibrma  materialis  :  sed  forma 
alcrialis,  ut  ignis  vel  aeris,  est  in  qua- 
jel  parle  :  inulto  igitu»^  magis  anima. — 
!  Spirit.  Crcat.].  c.  arg.  3  S-^l  contra. 
Hpspondeo  DicENniM,  .]uod  necesse  est 
cere,  quod  anima  sit  in  toto  corpore 
in  (jualibet  parte  cjus.  Cujus  ratio  est, 
lia  aninia  non  soluin  unitur  corpori  ut 
olor,  scd  eliam  ut  forma  subslantialis. 
on  enim  anima  priusupponit  alias  formas 
ibslanlialcs  in  materia  qii;i'  dent  esse 
ibslaiUiale  corpori  aut  partibusejus,  sed 
toluincorj)US  et  omnes  cjus  partes  habcnt 
<se  substantialc  et  specificum  pcr  ani- 
aia.  Sed  forma  substantialis  non  solum 
it  perfectio  totius,  sed  etiara  cujuslibct 
irtis.  Cum  cnim  lotuni  consistat  ex  par- 
3US,  forina  lolius,  qua^  non  dat  esse  siii- 
ilis  parlibus  corporis,  esl  forraa  quai  est 
'inpositio  et  ordo,  sicut  forma  domus  :  et 
lis  forma  estaccidentalis.  Anima  vero  est 
i'ma  substanlialis:  unde  oportetquod  sit 
iiiia  etactusnonsolum  totius,  sedcujus- 
Jet  partis  :  et  ideo  recedente  anima,sicut 
)n  manet  homo,  ita  nec  aniraal  aut  vi- 
iin  nisi  a>quivoce,  sicut  depicta  aut  la- 
dea,  ut  dicit  Philosophus  2.  de  Anima 
^xt.  9;c.  1).  Cujus  signura  esl,  quodnul- 

pars  corporis  habet  propriura  opus  ani- 
a  recedente  :  cum  tanieii  omne  quod 
'linetspeciem,retineat  operationem  spc- 


;  i:ssi:nti  \  .wim.k      .\ui.  \  ii  ir, 

ciei.  Actus  aulein  est  in  co,  cujiis  est 
actus.  Undc  ojtoitct  animaiM  esse  in 
tolo  cor|)Orc  et  in  (pialibct  (.'jiis  parle ; 
f|iiamquam  alilcr  s<;  habet  anima  ad  lo- 
liiiii  coipiis  et  ad  partcs  cjus  :  nam  ani- 
ma  /o/ms  (piidcm  corporisactus  est  primo 
et  pcr  se,  partium  vcro  in  ordine  ad  lo- 
tum. 

Ad  cujus  cvidciitiam  consideranduin  cst 
quod,   cuin  matcria  sit   proplcr   formaiu, 
talcm  oportct  csse  materi;iin,  ut  compctit 
fornuu.  In  istis  rcbus  corrtiptibilibus  for- 
m;c    imperf(,'Cliores,  qu.x'  sunt    debilioris 
virtutis,  habcnt   paucas   opeiationes,   ad 
quas  non  rcquiiitur  partium  dissimilitudo, 
sicut  patct    iii  omnibus  corpoiibus  inani- 
matis.  Aniina    vcro,  cum  sit    altioris   et 
majoris    virtulis,  potcst   csse  principium 
diversarum  oj)erationum,  ad  quarum  cx- 
sccutionem  reijuiruntur  j)artes  dissimiles 
corporis  :  ct  ideo   omnis   anima  requirit 
diversitatem  organoruia  in  j)artibus  cor- 
poris,  cujus  est  actus,  et  tanto  raajorcin 
diversitaleni,  (juanto  aniina  fuerit   perfe- 
ctior.  Sicigitur  forraaMnfiiiKc  uniformiler 
perficiunt  suara  inateriam,sed  anima  dif- 
formitcr,  ut  ex  dissimilibus   j)artil)us  con- 
stituatur  iiitegritas  corj)oris,  cujus  primo 
et  pcr  sc  anima  est  actus.   Et  sic  inanife- 
stum  est,  quod  aniina  est  iii  toto  corj)orc  et 
in  singulis  ejus  partibus  sccundum  suara 
cssentiam.  —  la,  q.  76,  a.  8,  c;   de  Spi- 
nt.  Creal.  a.  6,  c.  ;   Qucest.  disp.  de  Ani- 
ma.  a.  10,  c.  ;  l.  Scnl.  dist.  8,  q.  b,  a. 
3,  c. 

Ad  primujn  evgo  dicendum,  quod  Phi- 
losophus  loquitur  dc  anima  quantum  ad 
jjotentiara  raotivam,  quit;  primo  fundatur 
in  (^orde  ;  per  illam  enim  partcin  movet 
aniina  toluin  corpiis  ;  et  hoc  patetcxcraplo 
rectoris,  quod  ibi  ponit.  —  11.  cc.  in  arg. 

Ad  secwidum  diccnduin,  quod  eliain  in 
plantis  aniina  dicitur  esse  in  racdio  cjus 
quod  est  sursuin  et  deorsuin,  in  quan- 
tum  cst  principium  quarundam  opcra- 
tionum  ;  et  sirailiter  cst  de  aniraalibus. 
—  Qua'st.  disp.  de  Anima  a.  10,  ad  6. 

Ad  tertium  dicenduin,  quod  raotor  cceli 
non  circurascribitur  loco  secilndura  suain 


(.^  TKKTIA   SKCl  ND.K  —  IMIII.DSolMllA   .\.\TI  KAI.lS 

sub.sluiiliaiii ;    sed    IMiilosophus    inleiidil  A  septiniurn  (Jiceuduiii,    quod    aiiiiu.i 

ostoiiderc  ubi  sit  (luantuni  ad  principiuui  moto  corpore,   movciur   per  accidens   *■ 

movendi  ;  et  liuc  moilo,  c^uanlum  ad  prin-  non  per  se.  Non  est  autem  inconvenien,- 

cipium  molus,    anima  est    in   corde.  —  quod  aliquid  simul  moveatur  et  quiesc.j! 

(Jua-st.  disp.  de  Anima  u.  10,  ad  5.  per   accidens  sccundum  diversa  ;    sicii 

Ad  quarlum    dicendum,    (juod  animal  non  est  inconvcniens,  (juod  aliquid  mfj 

est  quod  compOLiiLur  e.K  unima  et  corpore  vcatur  i)er  accidens  motibus  contrarii.< 

tolo,  quod  est  [)rimum  et  per  se  ct  propor-  ut  puta,  si  quis  in  navi  deferretur  contr 

tionatum  ejus  perfeclibile;  sic  aulemani-  cursum  navis  ;  esset  autem  inconvenien.« 

ma  non  est  in  paile.   Unde  nbn   oportet  si  anima  pur  se  simul  quiesceret  et  mo 

quod  pars  aniinalis  sitanimal.  Ideo  autem  veretur.  —  Ibid.  ad  7. 
anima  non  est    primo  et  per  se   et    lam-         Ad   octamnn    diccndum,    quod    anim: 

quam  in  proportionatoporfectibili  in  qua-  dicitur  actus  corporis  organici  sicut  pri 

libet  parte  corporis,  scd  solum   sic  cst  in  mi  et  proporlionati  perfectibilis  :  corpu 

toto  corpore  :  (juia    anima    quamvis   sit  enim  organicum  est  purfecLibile  ab  anim. 

forma  simple.v,  est   tamcn    muUiplex   in  primo  et  per  se  ;    singula  autem  organ 

vii-Lute,  secundum  quod  e.K   ejus  essentia  et  organorum  parLes  in  ordine  ad  totum 

oriuntur  diversaj  polentiic  ;  et  ideo  opor-  sicut  diclumest.  Et  ratio  hujus  est,quia 

tel    corpus   proporLiunatum    sibi   habere  cum  maLeria  sit  propter   formam,  form. 

partes  distinclas  ad  recipienduin  diversas  autem  ordineLur    ad    propriam  operalio 

polentias  ;  unde  etiam  anima  dicitur  esse  nem ;  oportet  quodtalissit  materiaunius 

actus    corporis   organici    ;    et    quia  non  cujusque  forma?,   ut  competit  operatioii 

quajlibet  pars  animalis    habet  Lalem  di-  illius  forma) :  sicut  maLeriam  serra^  opoi 

stincLionem^  non   potest  dici   animal.  —  let  esse  ferream,  quod  competit  ad  opu 

la,  q.  70,  a.  8,ad  3  ;  X.Sent.  dist.  8,  q.  o,  serra3  propter   suam  duritiem.  Cum  erg 

a.  3,  ad  2.  anima  propter  sua3  virLutis  perfecLionen 

^d  5i«'/i<«m  dicendum,  quod  secundum  possit  in  diversas  operationes,  necessa 

Philosophum  {de  Sourno  et  Vig.  c.  1)  cu-  rium  est    quod  materia  ejus  sit  corpu, 

jus    est  potentia,    ejus    est    actio.  Unde  consLitutumex  partibus  congruentibus  a 

polenLiai    illa:,  quarum  operaLiones    non  diversas  operaLiones  animcE,  qua)  dicun 

sunt  solius  anima^,  sed  conjuncti,  sunt  in  tur  organa.  Et  propLer  hoc  totum  corpui^ 

organo  sicut  in  subjecLo,  in    anima   au-  cui  respondet  principaliter  anima  ut  for 

tein  sicut   in  radice.    Solum    autem   ilkc  ma,    est   organum  ;    partes   autem  sur 

poLenticC  sunt  in  anima  sicut  in  subjecto,  propter   totum  :    unde   animae    non  rei 

quarum  operationes  anima  non  per  orga-  spondot   pars  corporis  sicut  proprium  0. 

num  corporis  exsequitur,qu;u  tamensunt  principale    perfecLibile,    sed    secundui 

anima)    secundum   quod   excedit   corpus  quod  ordinem  habet  ad  totum.  Unde  no 

seu  totom  ejus  capacitatem,  quaj  proinde  oportet  quod   qugelibet   pars    animae  s] 

in  nulla  parte  corporis   esse  dicuntur  :  et  corpus  organicum,  licet  anima  sit  formi 

sunt  intellectus  et  voluntas.    Unde   non  ejus.  —  la,  I.  c.  ad  2;  Qucest.  disp.  o. 

sequitur  quod  in  qualibet  parte   corporis  Anima  I.  c.  ad  1 ;    de    Spirit.  Creat.  1.  C 

sint  omnes  potentia^  anima).  —  la,  I.  c.  ad  13. 
ad  4;  Qucest.  disp.  de  Aniinaa.  10,  ad  13.         Ad  nonum  dicendum,   quod  caro  me 

yldsexii<m  dicendum,quodforma  domus  cum  carne  alterius  hominis  magis  con 

cum  sit  accidentalis,  non  daL  esse  speci-  vcnit  secundum  rationem  speciei,  quai 

ficura  singulis  parLibus  domus,  sicut  dat  caro  mea  cum  osse  meo  ;  sed  secunduij 

anima  singulispartibus  corporis  ;  ct  ideo  analogiam  ad  totum  est  e  converso ;  nail 

non   est  simile.  —  de  Spiril.  Creat.  a.  4,  caro  mea  et   os    moum  possunt  ordinaii 

^••-l  ^-  ad  uuum  lotum  constituendum,  iion  ai 


1)K  ANI.MA    -  Ql.KST.  \l.\  III  1 

ni  caru  inea,  ct  curo  alterius.  —  dc 
,irU.  Creat.  1.  c.  ad  14. 
Ad  decimum  dicciiduiii,  quod  proccisa 
irle  non  se(|aitur  quod  aufcratur  aiiima, 
1  quod  ad  aliani  j)aitcni  transinutelur, 
siponeretur  quod  in  illa  sola  partc  essct 
liina;  sed  se(juilur  (piod  illa  pars  desi- 
,t  perfici  ab  anima  totius. —  Ibid.ad  I">. 
.4(i  unt/ctvm«m  diccn  lum,  quod  anima 
m  est  indivisibilis  ut  punctum  habens 
um  in  continuo,  conlra  cujus  rationcm 
set  in  loco  divisibili  csse  :  scd  nnima 
L  indivisibilis  per  abstractionem  a  toto 
iiere  continui  ;  undc  non  est  contra 
isralionem,  si  sit  in  aliquo  toto  divisi- 
li.  —  Ibid.  ad  10. 

Ad  duodecimum  diccndum,  quodviverc 
animali  dicilur duplicifer:  —  unomodo 
/ere  est  ipsum  esse  vivenlis,  sicut  di- 
Philosopluis  (2.  de  Anima  texl.  37  ; 
4),  vivere  viventibus  est  esse  ;  et  hoc 
)do  anima  immediatc  facit  vivere  quam- 
et  partera  corporis,  in  quantum  est  ejus 
lua.  Alio  modo  dicitur  vivere  pro  ope- 
lione  anima.\  quam  facit  in  corde,  prout 
:  motor;  et  (alis  est  vita.  quae  defertur 
r  spiritus  vitalcs  :  ct  lalcm  vitnm  pri- 
>  influit  in  cor  et  postea  in  alias  partes. 
inde  est  quod  Kneso  corde  perit  ope- 
;io  aniraa;  in  omnibus  partibus  corpo- 
,  et  per  consequcnsesse  ipsarum  par- 
m,  quod  conservatur  per  operalionem 
iinae.  — 1.5en/.  dist.  8,  q.  o,  a.3,  ad  3. 

ARTICULUS   VIII 

rtUM  ANIM.\  ITA  SIT  IN  COHPORE  ET  E.IUS 
'JUALIBET  PARTE,  UT  SIT  TOTA  IN  TOTO 
'^ORPORE  ET  TOTA  IN  QUALIRET  PARTE, 
ATQUE  ADEO  SIT  INDIVISIBiLITRR  IN  COR- 
PORE,  AN  VERO  SIT  DIVISIBILITER,  ITA  UT 
TOTA  SIT    IN  TOTO  ET  PARS   IN  PARTE. 

Videtur  quod  anima  sit  divisibilitcr  in 
ocorpore,  ita  ut  sitlota  in  toto.  non  ta- 
•n  lota  in  qualibet  parte,  sed  una  pars 
ima3  sit  in  una  parte  corporis,  et  alia 
1^3  anima)  in  alia  parte  corporis. 


•K  KSSKNTIA  ANIM.K        AUT.  \  III  17 

1.  Dicit  cnim  Philosophus  (2.  de  Anima 
texl.  y ;  c.  1),  quod  sicut  anima  se  habet 
ad  corpus,  ita  pars  aniime  ad  partcni 
corporis  :  eriro  si  anima  est  in  toto  cor- 
porc,  non  erit  in  (jualibet  partc  corporis 
tota,  sed  pars  ejus.  —  Qutxsl.  disp.  de 
Anima  a.  10,  arg.  9;  la,  q.  78,  a.  8, 
ari;.  3. 

2.  Seddices,  (pio  I  Philosophus  lu(juitur 
de  anima  et  partibus  ejus  in  quanlum 
est  motor,  non  in  quantum  est  furma.  — 
Scd  contra,  Philosoplius  dicit  ibideni, 
quod  si  oculus  esset  animal,  visus  esset 
anima  ejus  ;  sed  anima  cst  forma  aniina- 
lis :  ergo  pars  animoi  est  in  corpore  utfor- 
ma,  ct  non  ut  motor  tanlum.  —  Quccst. 
disp.  de  Aninia  a.  10,  arg.  10. 

3.  Pra;terea,  omne  quod  est  in  allero, 
est  in  co  pcr  modum  ejus  in  quo  est  ; 
si  igitur  anima  est  in  corpore,  oportet 
quod  sit  in  eo  per  modum  corporis  ;  sed 
raodus  corporis  est,  ut  ubi  est  una  pars, 
non  sit  alia  :  ergo  ubi  est  una  pais  ani- 
mo),  non  est  alia  ;  et  ita  non  est  tota  in 
qualibet  parte  corporis.  —  Ibid.  arg.  Vi. 

4.  Prceterea,  magis  intime  unitur  for- 
ma  materisD  quam  locatum  loco  ;  sed 
unum  locatum  non  potest  esse  in  diversis 
locis  simul,  etiamsi  sit  substantia  spiri- 
tualis,  puta  angelus  :  ergo  nec  anima 
polerit  essc  in  diversis  partibus  corporis. 
—  Ibid.  arg.  18;  1.  Sent.  dist.  8,  q.  5, 
a.  3,  ars:.  4. 

5.  Pra^terea,  cum  aninia  sit  simplex, 
absque  quantitalc  dimcnsiva,  nulla  tota- 
litas  videlur  ci  posse  attribui,  nisi  virtu- 
tis;  sed  non  est  in  qualibet  parte  corpo- 
ris  secundum  suas  potentias,  in  quibus 
consideratur  totalitas  virtutis  ejus  ;  non 
ergo  in  qualibet  partc  corporis  est  tota 
anima.  —  de  Spirit.  Creat.  a.  4,  arg.  17. 

6.  Prajterca,  nulla  forma  quae  extendi- 
tur  ad  cxtcnsionem  materia;,  est  tota  in 
qualibet  partc  suco  materice  ;  sed  anima 
saltem  vegetativa  et  sensitiva  extenditur 
sccundumextcnsionem  suoe  malcria~>,  cum 
educatur  ex  ejus  polentia  :  ergo  idem 
quod  prius.  —  Ibid.  arg.  5. 

7.  PraHerca,  exlra  totum  nihil  est  sa- 


SfMM.f:  PlIILOS.    IV 


18  TKKTIA  SKCl  Nh.l-:   -   l'll  1 1.(  (SOlMl  l.\    N.VTl  H.VI.IS 

mere  ;  si  igitur  anima  est  tota  in  quali-  ejus.  —  llujusautem  positionis  causali 

bet  |Kute  coiporis,    extra   illam    i^aitcm  dujjlex  imaginulio    lalsa :    una   est,  qu 

nihil  esl  de  anima  :  ergu  impossibile   est  imaginati  sunt  animam    esse  in    corpo 

quod  anima  sit  tolu  in  qualibet  parte.  —  sicut  in  loco,ac  si  lantum  etset  raotor, 

(Jucust.  disp.  de  A/iiina  a.  10,  arg.  3.  non  forma,  sicutest  naula  in  navi;aliac*- 

8.  Praitereu,  qu:udam  animalia  decisa  (juju  imaginati  sunt  fcimplicitalcm  aniin 
^ivunt ;  sed  non  est  dicere,  quud  altera  esse  ad  modum  puncli,  ut  sit  aliquid  iii(| 
j)ars  vivut  j)er  totam  animum  :  ergo  nec  visibiie  liabcns  silum  indivisibilem. 
ante  decisionem  tota  anima  erat  in  illa  ulrum  que  horum  est  stullum. —  Et  iO 
parte,  sed  j)ars  aninux'.  —  de  Spirit.  Creal.  dicendum  est,  quod  anima  secnndum  sua 
a.  4,  arg.  19  ;  Quiest  disp.  de  Anima  l.  cssentiarn  consideruta  est  in  loto  corpo 
c.  arg.  15.  .  indivisibiliter,  id  est  tola  in  lolo,  e    l 

9.  Prseterea,  dimensionescorjioris  ani-  in  qualibet  parte  ;  considcrata  verosecf/ 
mati  possunt  in  infinitum  dividi  ;  si  ergo  dum  lotalilatempolentiarwn esiqmdeml 
in  qualibet  jiarte  dimensionum  esset  for-  ta  in  toto  corpore,  sed  nonest  tota  inqu 
ma  substantialis,  tota  essel  infinilies  sub  libetparte. —  l.Se?i^  dist.  8,  q.  o,a.3,c. 
iisdem  dimensionibus  :  quod  est  imj^os-  Cujus  rei  ratio  duplex  afferri  pole 
sibile.  —  4.  Sent.  dist.  10,  q.  1,  a.  3,  Una  est,  quia  nuUi  substantiae  simpl 
(jua)stiunc.  3,  arg.  1.  dcbetur  locus  nisi  secundum   relatiou-, 

Sed  contra,  forma  substantialis   adest  quam    habet    ad  corpus.  Anima   aul( 

cuilibet  jjurti  tota,  quia  non  convenit  illi  comparatur    ad   corpus    ut  ejus   forn 

alia  totalitas  quam  essentiai  ;  unde  sicut  a  qua  totum  corpus  et  qua;Iibet  cjus  pa 

lota  essentia  albedinisest  in  loto  corjjore,  habet  es.-e  sicut    a    forma   subslaiUia 

et  tota  in  qualibet  parte  illius,  ita  et  tola  Et  tanien  potentias  ejus  non  omnes  pari 

Ibrma  erit  in  qualibet  parle  materiie  ;  sed  corporis    participant  ;  imo    sunt  aliq 

anima   est    forma    substanlialis  corporis  potentiae  quibus  non  est  possibile  perl 

animati  :  ergo  est  tota  in  toto  corjjore,  aliquid  corporeum,    sicut  polentiae  inl 

et  lota  in  qualibet  parte  ejus.  —  1.  Sent.  Icctivae.  Aliae   autem  sunl  quce   posst 

dist.  8,  q.  o,   a.  3,  arg.  1   Sed  contra  ;  esse    perfecliones  corporum,  non  tani 

de  Spirit.   Creat.  a.  4,  arg.  3  Sed  contra  ;  eas  omnes  influit  anima  in  qualibet  pa 

2.  c.  Gent.  c.  72.  corporis,  cum  non  quaelibet   pars  cor| 

RESPONDBo  DiCENDUM,  quod  quidam  po-  ris   sit  ejusdem  harmonise  et  comniixt 

suerunt  animam  dupliciter  posse  consi-  nis,    et   nihil   recipiatur    in   aiiquo  riji 

derari  :  aut  secundum  suam  esseiitiam,  secundum    proportionem  recipientis  ;  t 

aul  secundum   quod  est  totum  quoddam  ideo  non  eandem  perfectionem  recipit ') 

potentiale.  Si  primo  modo,    sic  dicebant  anima  auris  et  oculus,  cum  tamen  qu- 

ipsam  non  esse   in  toto  corpore,  sed  in  libet  pars  recipiat  esse.  Unde    si  con  - 

aliqua   parte  ejus,   scilicet  corde,  et  per  deretur  anima   ut  forma  et  essentia,  t 

cor    vivificare  lotum  corpus  per  spiritus  in  qualibet  parte  corporis  lota ;  si  autii 

vitales  procedentes    a   co rde.  Si  secunc/o  prout  estmo/or  secundum  suas  potenti , 

modo,  sic  anima  consideratur  ut  qusedam  sic  est  tota  in  toto  et  in  diversis  partili 

potentia  inlegrata  ex  omnibus  particula-  secundum  diversas  potentias. —  Ibid. 
ribus  potentiis  ;  et  sic  tota  anima  est  in         Alteraratio  est,quia  animse,  praeseri  • 

toto  corpore,  et  non  tota  in  qualibet  par-  humanae  et  animalium  perfectorum,  ni 

te  corporis ;  imo,   sicut  dicit  Philosophus  alia  totalitas   convenire  polest  quam 

(2.  de  Anima  text.  9;  c.  1),    partes  ani-  cundum  perfectionem  essentiae,  secund 

mae  se  habent   ad   partes   corporis  sicut  quam  hae  animaetotae  sunt  in  lotis  cor 

tota   anima   ad   lotum  corpus  :  unde  si  ribus    suis,    et    in  quibuslibet    partil 

pupilla  esset  animal,  visus  esset   anima  illorum. 


liK  AMMA    -   or.KST.   \IAIII   UK  KS.^KNTIA  AMM.K  -    Airr.  VIII  ly 

A(l    nijiis  uvicl«.'ntiuin   consi<lcr;mduin  Si  crgo  accipialiirlurmu,  qiiac  cliviJilur 

,t,  fjiiod  cmn  totum  sit  quod  dividitur  pcr  conlinui  divi.^^ioncm,  ut  csl  alljcdo,  ct 

j)artcs,  .sciuinduin  (ii|)Iiccm  divisioiicm  qu.'crulur  dc  illa,  iitruin   .sit    tota  in  lola 

l  iriplcx   /o/a///a,s-.    I^st  cnim  quoddam  su|)crliricct  in  (juulihet  partc  supcrficiei; 

liim  (|Uod  di\iditur  in  parlcs  quuiiLita-  dislin.^,,er.j    oportct,    (juia  si  fiut  mentio 

;as,  sicut  tota  linca   vcl   lotum   corpus  dc    lolalilule    (juanlitativa,    qunm    liabet 

(ine  adeo   tolum   quantnm.    Est   ctiam  albedo  per  accidcns,  non  est  lola  in  qua- 

loddam  totum  quod  dividilur  in    j)artcs  libct  partc  supcrficiei.  Kt  similitcr  diccn- 

lionis  et  essenliu',  sicut  dcfinitum    in  dum    cst    dc    tolalilate  virlutis  ;    maj^^is 

rles  definitionis,  puta  in  gcnus  et  dif-  cnim  potcst  moverc  visum   iliumque  dis- 

■entiam,   et  composituin   rcsolviUir  in  grei^arc  albedo  (juai  est  in  tota  supcrficie, 

ateriam    ct    formam.    Tcrtium    aulcm  quam  albcdo  quaj  cst  in  aliqua  cjus  par- 

luin  est   potcntiale  seu  secundiim   vir-  ticula  :  sicut  plus  polcst  calefacere  calor 

lcra,  qnod  dividilur  in  parles  virtutis.  existens  in  mac^no  igne  quam   in   parvo. 

Prinius  autcm  totulilatis   modus,  qui  Scd  si  fiat  nienlio  de  totalitate  specici  ct 

l  secundum  quantitatem,  non  convcnit  essentiu',  tota  albedo  est  in  qualibetparte 

•mis   nisi  forlc  pcr  accidens,  quatcnus  supcrficici ;  nam  tola  ratio  speciei   albe- 

ilicet  per  accidens  dividunlur  divisione  dinis  invenitur  in  qualibet  partc  supcrfi- 

anlitatis,  sicut  albcdo  divisione  supcr-  cici  ;  non  autem  cst  tota  secundum  quan- 

iei  ;  et  illis  solis  formis  convcnil  qucC  titatcm,  (juam   liabct   per   accidens,    sed 

.'.xtendunlnr   quanlitali  ;  quod   ex  hoc  pars  est  in  parte.  —  la,  q.  7G,  a.  4,  c. 

iivenit  aliquibus   formis,   quia   habent  Quoniam  crgo  anima}  animalium  per- 

ilcriam  similem  et   in  toto  et  in  parte  ;  fectorum  non  habent  tolalitatcra  quantita- 

ost  qua^  non  requirunt  magnamdissimi-  tivam,  ncc  per  se  nec  per  accidens,  ut  di- 

jdii;em  in  toto  et  partibus;  atque  adeo  ctum  est  —  secus  vero  animse  animaliura 

;c   habcnt  indiffcrentem    habitudincm  imi)erfcctorum,  seu  annulosorum,  quisj  de- 

tolum  quantitativum  et   ejus  partes  :  cisa  vivunt;  in  quibusest  una  aniraaactu 

ut  patet  in  albedine,  qua\  quantum  est  et  plurcs  in  potentia,  ut  docet  Philosophus 

sui  rationc,  ajqualiter  se  habet  ut  sit  (2.  dc  Anima  lcxl.  20;  c.  2) ;  —  propter- 

tolasuperficieetin  qualibet  superficiei  ea  anima    perfecti   animalis   tota  est  in 

rte  ;  et  ideo  divisa  superficie  dividitur  qualibet  parte  corporis  secundum  totali- 

ledo   per  accidens.    Sed    formai    quaj  tatem  perfectionis  et  essentia),  non  autera 

[uinint  diversitatem  et  raagnara  dissi-  secundum  totalitatcm  virtulis:  (|uia  non 

liludincm  in  partibus,  sicut  est  anima  secundum  quaralibet  suara  potentiara  est 

ninis   et   animaliura  perfectorura,  non  in  qualibet  parte  corporis  sed  secundura 

ualiter  se  habent  ad  totura  corpus   et  visum    in    oculo,  secundura    auditum  in 

partes;unde  non  dividunlur  per  acci-  aure,  et   sic   de  aliis.  Et  ratio  est,  quia 

iis  divisioncquantitatis.  Sic  ergo  totali-  partes    corporis   difformiler  perficiuntur 

;  quanlitativa  non  potest  attribuianiraa)  ab   aniina    ad   diversas    potentias.  Ouod 

c  per  se  nec  per  accidens.  —  Sed  tota-  si    loquaraur    in    particulari    de    anima 

as  secunda,  (|ua)  attenditur  secundura  /tum(5i/ia,  haic  neque  sccundum  totalitatem 

rfectionem  ralionis  etessentia',  proprie  virtutis  dicitur  tota  in  toto  corpore,etraul- 

per  se  convenit  forrais;  sirailiter  autera  to  minus  in  qualibet  parle:quia  est  aliqua 

lotalitasvirtutis  et  potestatis,  per  quam  ejus  operatio,  puta  intelligere,  quam  per 

licet  lotum   comparalur  ad  partes  vir-  nullara  partera  corporis  e.xsequitur;  nara 

.iselpotestalis,qua;  accipiuntur  secun-  virtus   hujus  operationis  existens  in  ani- 

m  divisionem    operationum.  —  la,  q.  ma   capacitalem  corporis  excedit.  Taraen 

,  a.  8,   c. ;  de  Spirit.  Crcat.  a.  4,  c.  ;  attendendumest  in  aniraa  pcrfccti  aniraa- 

■iTst  dkp.  de  Anima  a.  10,  c.  lis,  quod  quia,  ut  dictura  est,  requirit  di- 


20 


TKHTIA  SKCI  ND.l-: 


ver^ilatem  iii  partiljus,  iion  eodeia  luodo 
conipiiratur  ad  totuui  et  ad  partes,  sed 
ad  tolum  quidem  primo  et  per  se,  sicul 
ad  propriumet  proportionatumperfectibi- 
le ;  ad  |)artes  autcm  per  po.sterius,  secun- 
dum  quod  partes  habent  ordinem  ad  to- 
tum.  —  la,  (|.  76,  a.  8.  c.  ;  de  Spiril. 
Creal.  a.  4,c.  ;  QucesL  disp.  de  Anima  a. 
10,  c;  2.  c.Gent.  c.  7:i. 

Ad primumav^o  dicendum,  quod  partes 
animii3  accipiuutur  a  Philosopho  non  quan- 
tum  ad  essentiam  anima),  sed  quantum  ad 
ejus  potestatem.  Et  ideo  dicimus,quod  si- 
cut  anima  esl  in  loto  corpore,  ita  pars  ani- 
raa3  est  in  parte  corporis :  quia  sicut  to- 
tum  corpus  organicum  se  habet  ut  deser- 
viat  operalionibus  aniuue  quae  per  corpus 
exercentur,  ita  se  habet  unum  organum 
ad  unam  determinalam  operationem.  — 
Qucvsl.  disp.  de  Anima  a.  10,  ad  9. 

Ad  seciDidum  dicendum,  quod  potentia 
anima}  radicatur  in  essentia,  et  ideo  ubi- 
cunque  est  aliqua  potentia  anima^,  ibi 
est  essentia  anima).  Quod  ergo  dicit  Phi- 
losophus,  quod  si  oculus  animalis  esset 
animal,  visus  esset  anima  ejus,  non  in- 
telligitur  de  potenlia  animLe  sine  ejus 
essentia,  sicut  et  totius  corporis  dicitur 
anima  seusibilis  esse  forma  per  essentiam 
suam,  non  per  potentiam  sensitivam.  — 
Ibid.  ad  10. 

Ad  ierlium  dicendum,  quod  cum  dici- 
tur  unumquodque  esse  in  alio  secundum 
modum  ejus  in  quo  est,  intelligilur  quan- 
tum  ad  capacitatis  ipsius  modum,  nou 
quanlum  ad  naturam  ejus.  Non  enim 
oportet  ut  id  quod  est  in  aliquo,  habeat 
naturam  et  proprietatem  ejus  iu  quo 
est  ;  sed  quod  recipialur  in  co  secundum 
capacitalem  ipsius  ;  mauifestum  enim  cst, 
quod  aqua  uon  habet  uaturaui  amphora}. 
Unde  uec  oportet  quod  anima  habeat 
istam  naturam  corporis,  ut  ubi  est  una 
pars  ejus,  ibi  sit  alia.  —  Ibid.  ad  14. 

Ad  quartum  dicendum,quod  simplicitas 
animse  et  angeli  nou  cst  existimauda  ad 
modum  simpUcis  puncti,  quod  habet  de- 
terminalum  silum  in  coutinuo ;  et  ideo 
quod  simplcx  est,  non  potest  esse  simul 


'I1II,()S()1'11IA    NAri  U  M.IS 

iu  diversis  puitibus  conlinui.  SeJ  an" 
lus  et  aniuia  dicuntur  simplicia  per  hc 
(|Uod  omnino  carent  quantitatc  ;  et  ul 
non  apj)licantur  ad  continuum  nisi  p. 
contactum  virtutis.  Unde  totum  illr 
quod  virtute  angeli  conlingitur,  respo: 
det  angclo,  qui  non  unitur  ut  forma,  > 
locus  unus;  et  anim.-o,  quae  unitur  ut  f(> 
ma,  ut  perfectibile  unum  :  et  sicut  aiiL'. 
lus  est  in  qualibet  parte  sui  loci  totus,  i 
et  anima  est  in  qualibet  parte  sui  peri 
ctibilis  tota.  ~  Ibid.  ad  18. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  anima  t 
hoc  quod  est  indivisibilis  sequitur  qui 
non  habet  totalitatem  quanlitatis.  N. 
propter  hoc  relinquitur  quod  sit  in  ea  s 
la  totalitas  poteutiarum  ;  est  enim  in  ^ 
totalitas  secundum  esscntiae  rationem,  ■ 
dictum  est.  —  deSpirit.  Creat.  a.  4,  ad  I 

Ad  sexlum  dicendu.m,  quod  aninia  an 
malis  perfecti  non  exteuditur  secundu 
extensionem  corporis  ;  virLualis  tamencji 
quaniitas  nonporrigiturin  majoremqua 
titatem  quam  corporis.  —  Ibid.  ad  5. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  cum  arj 
ma  sit  in  uua  parte  corporis  eo  modo  q ! 
dictum  cst,  uihil  anima?est  extraanima 
qua;  est  in  hac  parte  corporis.  Non  lam  [ 
sequitur,  quod  animae  nihil  sit  extr'a  ha: 
partem  coi^poins,  sed  quod  nihil  sit  ext' 
totum  corpus,  quod  principaliter  per 
cit.  —  Qucest.  disp.  de  Animadi.  10,  ad  i 

Ad  octavum  dicendiim,    quod  anima, 
annulosa  decisa  vivunt,  non   solum  qil 
auima  est  in  qualibet  parte  cor^poris,  s 
quia  anima  eorum  cum   sit  imperfecta 
paucarum  acLiouum,  requirit  parvam  (• 
versitatem  in  parlibus,  quae  eliani  in\- 
uitur  in  parte  decisa  vivente;  unde  cn 
retineat    dispositionem  per   quam  totu 
corpus  est  perfectibile  ab  anima,  remait 
in  eo  auima  ;  secus  autem  est  in  anin- 
libus  perfectis.  —  Ibid.  ad  15;  de  Spi> 
Creat.l.  c.  ad   19;  1.  Sent.  dist.  8,  q. 
a.  3,  ad  2. 

Ad  nonum  diceudum,  quod  unitas 
consequitur  esse  ipsius  ;  partes  autem. 
cujus  homogenei  continuiante  division 
non  habeut  esse  acLu,  sed  potenlia  tc' 


|)K  ANIMA   -  glJCST.   \l,l.\  1)K  I'IIU!'1UKTATIHL  S  ANIM.K  -   AUT.  1 

iiii  •  ct  idco  nulla  illarum   liabet  unita- 
m  propriatn  in    actu  ;  unde   actu   non 


21 


t  accipcreipsaruni  nunierum,scd  potcn- 
i  lanlinii.  Et  proptcr  hoc  forma,  {\u:\' 
l  tola  in  toto  tali,  oA  tota  in  partibus 
us,  non  dicitur  ante  divisionem  conti- 
li  essc  ilji  pluries  actu,  scd  soluai  po- 
iitia  ;  sjd  j)ost  divisioncm  multiplicalur 
cunduin  aclum,  sicut  jiatet  in  animali- 
is  aniiulosis  et  in  i^lantis.  Nequc  cst  in- 
uveniens,  ipiod  talis  forma  sive  anima 
le  divisionem  corporis  quanti  sit  ibi  in- 
lities  in  potentia.  —  4.  Scnl.  dist.  10, 
1,  a.  3,  qua^stiunc.  3,  c.  et  ad  1. 


QU/ESTIO  XLIX      • 

DE  PROPRIKTATIBUS  ANIM^. 

inde  considerandum  est  de  proprietati- 
bus  anima). 

CmCA  OUAS  QU/ERUiNTUR    DUO  : 

rtruin  .iniina  sit  mobilis  per  se. 

Llrum  omnis  aiiima  sil  inseparabilis  a  cor- 

lore. 

ARTICULUS  I 

UTKUM  ANIMA  SIT  MOBILIS  PER  SE. 

Videtur  quod  anima  sit  mobilis  per  se. 

1.  Dicit  cnim  Philosophus  {\.de  Anima 
i.  G2  ;  c.  4),  quod  dicimus  animam 
slari  gauderc,  confidere  timere  ;  sed 
jusmodi  videnlur  esse  motus,  ut  dicit 
ilosoplms  ibidem  :  ergo  anima  est  per 
mobilis.  —  1.  rfe  Anima  1.  10. 

2.  PraHerea,  anima  est  motor  corporis; 
I  uon  est  movens  non  molum,  tum 
ia  videtur  quod  nihil  possit  raovere 
n  motum  (quia  nihil  dat  alteri  quod 
n  habet,  sicut  quod- non  est  calidum 
n  calefacit),  (um  quia  si  aliquidest  mo- 
ns  non  motum,causatmolum  sempiter- 
ni  et  eodem  modo  se  habentem,  ut 
obatur   in    8.  Phys.  {texl.  43   sqq  ;  c. 


■S) ;  quod  non  apparct  in  molu  nnimalis, 
(jui  est  ab  anima  :  erfjo  anima  est  movcns 
motuin,  et  consequentcr  est  pcr  sc  mobi- 
lis.  —  la,  (|.  7li,  a.  1,  arg.  1. 

3.  Pra-torea,  nuitalo  aliqiio  mutalur  et 
id  qiiod  esl  in  illo;  sed  corpus,  in  ipio  est 
aiiima,  movetur  localiter  :  crgo  et  anima 
localitcr  movcbitur.  —  de  Malo  q.  2,  a. 
11,  arg.  VJ  ot  ad  li). 

4.  Pi"i;tere-i,  illiid  movctur  iocaliltir, 
quod  acquirit  novum  locum,  ubi  prius  non 
eiat;  sed  anima  in  nutritioncet  au£rmenta- 
lione  aciiuirit  novum  locum,  pula  locum 
ubi  prius  erat  alimentum  quod  in  vivens 
converlilur  :  ergo  anima  per  se  localiter 
raovctur.  —  de  Spiril.  Creat.  a.  4,  arg. 
12. 

Sed  conlra  cst  auctorilas  Philosophi  in 
1.  de  Anima  {lcxl.  36  et  62  ;  c.  3  ct  4), 
ubi  fuse  probat  contra  vetercs  philo- 
sophos  aniraam  noii  movcri  per  se.  —  1 . 
dc  Anima  1.6. 

Rkspondeo  DiGENDUM,  quod  auima  nulla 
specic  motus  movetur  per  se;  per  acci- 
dens  aulem  potest  localiler  moveri  ad  mo- 
tuin  totius  corj)oris.  Quod  potest  facile 
ostendi. 

Quod  enim  non  siipcrse  mobilis  ulla  spe- 
cie  motus,  sive  latesive  presse  sumpto  no- 
mine  motus,  prout  generalionem  et  corrup- 
tionem  excludit,  —  probatur  primo,  quia 
omncs  motus  propric  sumpti  sunt  in  loco  : 
(|uare  et  anima  erit  in  loco;  quod  est  in- 
conveniens  :  quia  si  cst  in  loco,  oportet 
quod  illi  assignetur  proprius  lociis  in  cor- 
pore  separatuSjCt  sic  non  erit  forma  totius 
corporis.  —  \.  de  Anima  1.6.  —  Probatur 
secundo  inductione  in  omnibus  speciebus 
raoLus  late  sumpli.  Non  enim  potest  ani- 
ma  per  se  raoveri  raotu  augmmti  :  quia 
non  augelur  nec  diminuitur,  cura  non  sit 
quanta,  sed  actus  corporis  quanti,  ut  di- 
clum  cst.  Neque  gencratur  et  corrumpi- 
hn\  sicut  nec  forma  substantialis,  ut  di- 
("itur  \^..  Mctaphys.  {text.  12;  I.  11,  c.  3): 
quia  in  ipsa  non  est  contrarietas,  ut  per 
se  coiTumpatur,  quia  nihil  per  se  corrum- 
pitur  nisi  ratione  contrarietatis.  —  Neque 
allcratur  :  quia  alteratio,  ut  probat  Philo- 


oo 


TEUTIA  SKCINI».!-:   -     IMIII.OSOlMllA   NAH  UAl.lS 


sophus  7.  Phys.  (lext.  20  ;  c.  3),  non  est 
nisi  circa  sensibiles  qualitales,  qua?  remo- 
Ire  suiit  ab  anirna,  (juippe  (|U<t  est  actus 
substantialis,  ut  dictum  est  (supra  ([.  48, 
a.  7^.  __  I.  Scnt.  (Jist.  37,  q.  4,  a.  1,  arg. 
2;  12.  Metapliya.  1.  3.  — Ne(pie  demuni 
iw.r  se  movctur  localiler  :  qiiia  per  molum 
localem  mutatur  locus ;  nani  omne  quod 
movelur,  distat  vel  exit  ab  eo  a  (juo  et 
sccundum  quod  movctur  (sicut  si  aliquid 
movctur  a  quantilate,  exit  et  distat  ab 
ipsa  quantitate  a  qua  movetur)  ;  non  pos- 
set  aulem  anima  mutare  per  se  locum,  nisi 
mutaret  corpus  ;  quod  naUiraliler  est  im- 
possibile ;  —  nam  anima}  alius  locus  per 
se  non  est  quam  corpus  ;  non  est  autem 
in  loco  corporis  nisi  per  accidens,  nimi- 
rum  ralione  ipsius  corporis  quod  infor- 
mat.  — \.tle  Ariima  1.6. 

Quod  vero  possit  anima  per  accidens 
moveri  localitcr  ad  motum  corporis,  ma- 
nifestum  cst :  quia  quidquid  est  in  aliquo 
defmilive,  movetur  per  accidens  ad  mo- 
tum  illius  :  sic  enim  et  angeius  moveri 
dicilur  per  accidens  ad  motum  corporis 
assumpti,  in  quo  est  definitivc  ;  animaau- 
tem  est  definitive  in  toto  corpore :  quare 
movebitur  per  acciilens  ad  motum  totius 
corporis,  non  autem  ad  motum  partis,  in 
qua  non  est  definitive :  sicut  nec  angelus 
movetur  per  accidens  ad  motum  partis 
corporis  assumpti  ;  nec  Deus  ad  motum 
cujuslibet  rei,  quia  cum  ita  sit  et  opere- 
lur  in  quacunque  re,  ut  etalibi  sit  et  ope- 
retur,  non  potest  in  ulla  re  esse  definitive 
ex  vi  operationis  ut  exit  ab  ipso  Deo. 
Unde  manifestum  est,  quod  anima  non 
movctur  per  se ;  sedtantum  per  accidens 
localiter  movetur  ad  motum  totius  corpo- 
ris.  — 1.  Sent.  dist.  37, q.  4,  a.  1,  arg.  4  et 
ad  4,  et  q.  3,  a.  1,  ad  5. 

Ad  prinmm  ergo  dicendum,  quod  sen- 
tire,  gaudere  et  hujusmodi  non  sunt  ope- 
rationes  anim?e  sed  conjuncti,  seu  cor- 
poris  ab  anima  tamen,  ut  dicit  Philoso- 
phus  1.  de  Anima  {fexi.  63;  c.  4).  — 
1.  de  Anima  1.  10  ;  2.  c.  Gent.  c.  b7. 

Adsecundnm  dicendum,  quod  cum  om- 
ne  quod  movetur,  ab  alio  moveatur  (quod 


non  potest  in  infinitumproccdere),  necesi 
est  dicere,  quoJ  non  omne  movens  ra(j 
vetur.  Cum  enim  moveri  sil  exire  de  pd 
tentia  ia  actum,  movens  dat  id  quod  hv 
bet   mobiii,  in  quantum  ipsum  facit   os- 
in  actu.  Sed,  sicut  ostcnditur  in  8.  Phy 
(lexl.   43  sqq. ;  c.    5),  est    quoddam  m< 
vens   penitus  immobilc,  quod  nec  per  f 
nec  per  accidens  movetur,  etlale  inovei 
potest  causare  motum  semper  uniformen 
Est  autem  aliud  movens,  quod  non  raovi 
tui'  per  se,  sed  movetur  per  accidens  ;  ( 
propter   hoc    non  causat  motum  semp< 
uniformom;   et   tale   raovens  est  anim. 
Est  autem  aliud  movens,  quod  per  sem( 
vetur,  scilicet  corpus.  Et  quia  antiqui  n; 
turales  nihil  esse  credebant  nisi  corpor; 
posuerunt    quod  omne  movens  movetui 
et  quod  anima  per  se  movetur  et  est  co 
pus.  —  la,  q.  7o,  a.  1.  ad  1. 

Ad  lerlium  diccndum,  quod  anima  loc; 
liter  movetur,  non  tamen  per  se,  sed  ^c 
accidens,  et  hoc  tantum  probat  argumei 
tum.ut  dictum  est  (in  c). —  I.  c.  in  ari 

Ad  quartiim  dicendum,  quod  aniraa  no 
movetur  localiter  per  se,  sed  sicut  auc 
mentato  puero  aliqua  pars  corporis  in 
cipit  esse  per  se  ubi  prius  non  erat,  it 
anima  per  accidens,  et  per  transmutatii 
nem  suam,  in  quantum  per  accidens  mc 
vetur  moto  corpore.  —  de  Spiril.  Crea 
a.  4,  ad  12. 


ARTICULUS  II 


t 


UTRUM    O.MNIS    ANIMA  SIT  INSEPARABILIS 
CORPORE. 

Videturquod  anima  sit  inseparabilis 
corpore. 

1-  Dicit  enim  Philosophus  2.  de  Anim 
(text.  11;  c.  l),quod  manifestumestanimar 
non  esse  separabilem  a  corpore:  eo  quo 
anima  est  actus  ;  actus  autem  non  sep? 
ratur  ab  eo  cujus  est  actus.  —  2.  o\ 
Anima  1.2.  , 

2.  Praeterea,  dicit  Philosophus  i2.Me\ 
taphys.  {text.  16  ;  1.  11,  c.  3),  quod  cau&j 
efficiens  prsecedit  effectum,  non  auterl 
causa  formalis,   sed  hacc  simul  est  cur 


ni-:  ANIMA         ni  .i;sT.    I.  IH.:  CoHIMiHK  .MATKMI.^  AMM.K  -  AHT.   I 


23 


iTeclu,  et  per  consequens  est  inscpara- 
lilisab  efTeclu  ;  scdanima  est  Ibnna  cor- 
)ri3,  ut  tlictum  est:  ergo  aniina  cst  in- 
•parabilis  a  corporc.  — 12.  Mc'apfiy>^  1,  3. 
3.  Prailerca,  dicit  Pliilosoj)hns  2.  /Vii/.'?. 
fxt.  12  ;  c.  1),  quod  lorma  non  cst  sc- 
irabilis  secundiim  rcm,  sed  sccundum 
itionem,a  malcria  ;  scdanimaest  forina  : 
•iTO  animaest  inseparahilis  a  corpore.  — 

Phys.  1.  2. 

Sed  contra  esl :  1.  quod  IMiilosophus  1. 
;  Anima  (text..  65  ;  c.  4)  dicit,(|uod  in- 
llectus  videlur  subslantia  qua^dam  esse 

non  corrnmpi  ;  non  enim  corrumpitur 
;r8e,  cum  etiam  infcriores  vires,ut  sen- 
livop,  de  quibus  minus  videtur,  debiliten- 
r  tanlum  ex  indispositione  organorum; 
;c  eliarn  per  accidens,  cum  non  sit  for- 
asuper  aliud  delata,  scdsubstantia  qun^- 
un  per  se  subsistens.  —  2.  Setit.   dist. 

1,  q.  1,  a.  1,  arg.  1  Sed  conlra. 

2.  PrcTterea,    2.   dc  Anima  {tcxl.    21  ; 
2)   dicit   Philosophus,  quod   reliquum 

>nus  animcP,  puta  intellcctus,  separatur 
1  aliis  partibus  animcT,  sicut  perpeluum 
corruptibili.  —  Ibid. 
Hespondeo  DiCENDUM,qnod  omnis  anima, 
cepta  rationali,  est  inseparabilis  secun- 
iiii  rem  a  corpore.  Et  ratio  hujus  est, 
lia  omnis  anima,  exccpta  rationali,  ad 
rruplionem  compositi  dej^init  ef.se.  Quod 
'0  est,  quia  omnis  anima,  e.xcepta  ratio- 
li,habet  esse  dependens  ab  esse  compo- 
i,  cum  existat  per  illud ;  unde  non  po- 
•t  scparatim  existere.  E  contra  vero  ani- 
1  rationalis  habet  esse  absolutum  et 
iependens  ab  esse  compositi,  etcompo- 
iim  habet  esse  per  esse  illius  ;  et  ideo 
structo  composito  remanet  in  suo  esse 
'orpore  separala.  —  2.  Smt.  dist.  19, 
1,  a.  1,  c.  et  ad  4. 

Ad  primnm  ergo  dicendura,  quod  licet 
iteria  non  sustentet  animam  rationalem 
Mmdum  esse  sirapliciter,  iliara  tamen 
.«lentat  secundumquod  est  forma  hujus, 
bens  esse  in  hoc;  et  ideo  anima  secun- 
im  quod  est  forma  hujus,  est  insepara- 
iis  secundum  rem.  (5.  Metaphys.  1.  2.)  — 
•^  dic,  quod  anima  rationalis  dupliciter 


potestconsiderari :  ?/nomor/oqMatcnus  est 
forma ;  et  ut  sic  est  inscparabilis  secun- 
dum  icm  dc  corpore,  ct  ex  hoc  non  ha- 
bet  quod  post  corpus  remaneat.  Altfro 
modo  seciindnm  quod  est  subslanlia  ek 
hoc  ali(|uid,  seu  seciuidum  (|uod  habet 
essc  al).soIutum  ul  substantia  subsisten.<?; 
ct  !ioc  modo  cst  scjiarabilis  sci^undum 
rcra,  et  post  corpus  remancl.  —  2.  .'^V>///. 
dist.  19,  ({.  1,  a.  1,  nd  4. 

Ad  sccinidum  diccndum,  quod  anima 
rationalis  in  quantum  est  forma  hujus,  et 
in  quantum  habet  esse  in  hoc,  simul  est 
cum  corporc,  et  postcorpus  nonrcmanet; 
nec  est  separabilis  a  corpore  secundura 
rem,  scd  tantum  secundum  rationcra  ; 
secus  vcro  considerata  secundnm  (juod 
est  substantia  subsislens  habens  esse 
absolutum,  ut  diclum  cst  (ad  i^rreccd. 
arg.). —  Et  sic  i^atet  ad  tcrtium. 


QU^STIO  L 

DE     CORPORE,    QUOD     EST       MATP:RIA    ANIM^. 

Deinde  considerandum  est  de  corpore, 
quod  est  raateria  anima). 

CIRCA  QUOD  QUiERUNTUR  TRIA: 

1.  Utrum  praeter  animam  in  corpore   sit  alia 
forma  substanlialis 

2.  Utrum    partes    corporis    viventis     specie 
diflerant,  puta  os  et  caro. 

3.  QuaBnam  sinLverfepartes  corporis  viventis. 

ARTICULUS  I 

UTRUM      PR.ETER    ANFMAM     IN     CORPORE 
SIT    ALIA    FORMA     SUBSTANTIALIS. 

Videturquod  pra^tcranimam  in  corpore 
aniraalo  sit  alia  forraa  substantialis. 

1.  Dicit  enim  PhiIosophus(2.  de  Anima 
tcxt.  4  et  5 ;  c.  1.),  quod  aniraa  est  actus 
corporis  physici  potentia  vitam  habentis. 
Coraparatur  igitur  anima  ad  corpus  sicut 


:>4  TKUTIA  SKCIND.K   -     l'Hn.(iS(t|'lIlA   NATIHAI.IS 

forma  ad  maleriam  ;    sed   corpns   habet  6.  Prseterea  non  est  dare  corrumpon^ 

aliquam  formam  substantialem,per  ({uam  adveniente  aniuia,    coteras    formas  suIj 

e.stcorpus:  ergoante  animam  pra^cedit  in  stantiales  etaccidentales;  ergo  cura  anim; 

corporealiqua  forma  substanlialis. —  1a,  remanent  in  vivente  ali.c  form.T  substan 

q.  70,  a.  4,  arg.  1.  tiales  et  accidentales. 

2.  Prccterea,  quodlibet  animal  est  mo-  7.  Pr(L'terea,animaestperfectio;sed  per 
vens  se  ipsum  ;  omne  autem  movens  se  fectionis  non  est  corrumpere,  sed  pcrficc 
ipsum  dividitur  in  duas  partes,  quarum  re:  non  ergo  adveniens  corpori  corrumpi 
una  est  movens  alia  mota,  ut  probatur  formas  pra^existentes.  —  Ibid.  arg.  4. 
in  8.  P//1/.S.  {tcxt.  30  ;  c.  4).  Pars  autem  S^^.d  contra  :  1.  Unius  rei  est  unum  ess< 
movens  est  anima  ;  ergo  oportet  quod  substantiale  ;  sed  forma  substantialis  da 
alia  pars  sit  talis,  quai  possit  esse  mota  ;  esse  substantialc  :  ergo  unius  rei  est  un, 
sed  materia  prima  non  potest  moveri,  ut  tantum  forma  substantialis  ;  sed  anim; 
dicitur  in  5.  P/it/s.  (/ex/.  8  ;  c.  1),  cumsit  est  forma  substantialis  viventis  :  erg' 
ens  solum  in  potentia  ;  quinimo  omne  impossibile  est  quod  in  vivente  sit  aliqii; 
quod  movetur  est  corpus  :  ergo  oportet  alia  forma  substanlialis  praeter  animara 
quod  in  quolibet  animali  sit  alia  forma  —  la,  q.  76,  a.  4,  arg.  Sed  contra. 
subslantialis,  per  quam  constituatur  cor-  2.  Pra^lerea,  dicit  Philosophus  (7.  Mela 
pus.  —  Ibid.  arg.  2.  phys.  text.  43  ;  1.  6,  c.  12),  quod  tota  defi 

3.  Pr?pterea,  ordo  in  formis  attenditur  nitio  constituitur  ex  ultima  differentia 
secundum  habitudinem  ad  materiam  pri-  etiamsi  ponantur  multce  ;  sed  si  in  vivent 
raam  ;  prius  enim  et  posterius  dicitur  per  essent  plures  forraae  substantiales  (pe 
comparationera  ad  aliquod  principium;  si  quarum  unam  esset  substantia,  per  alian 
ergo  non  esset  in  quolibet  animato  aliqua  corpus,  per  aliam  corpus  animatum,  pe 
alia  forma  substanlialis  pra?ter  animam,  aliara  animal,  et  per  aliara  tale  animal) 
sed  iraraediate  raatericT  priraa?  inhaereret,  non  possent  omnesdifferentia^unacompre 
sequeretur  quod  quaelibot  anima  ctiara  hendi,  nec  ex  illis  unum  constitueretur 
perfectissima,  ut  ralionalis,  esset  in  ordi-  ergo  in  vivente  non  possunt  esse  plure 
ne  iraperfectissiraarura  forraarura,  quae  formae  substantiales.  —  7.  Metaphys.  l^ 
imraediate  inhaerent  raateriae.  —  Ibid.  12,  I 
arg.  3.  3.  Praeterea,adveniente  aniraa  humanj 

4.  Praeterea,  corpus  aniraatura  est  raix-  tollitur  forraa  substantialis  quae  priusinj 
lum  ;  mixtio  autem  non  fit  secundura  erat,sicut  et  advenienteforraamixtitollun! 
materiam  tantum,  quia  tunc  esset  corru-  tur  forraoe  substantiales  elementorum 
plio  sola  :  oporlet  ergo  quod  reraaneant  alioqui  generatio  unius  esset  sine  corru 
formae  elementorum  in  corpore  mixto,  quae  ptione  alterius,  quod  est  impossibile  ;  erg 
sunt  formao  substantialos  ;  crgo  in  corpore  in  homine,  et  consequenter  in  vivente,es 
animato  sunt  alia?  form.T  substantiales.  lantum  una  forraa  substantialis.— Qtwd/ 
—  Ibid.  arg  4.  l^  a.  6,  c. 

5.  Pr.Tterea,  nccesse  cst  quod  aniraa  Respondeo  dicendum,  quod  quia  anim 
sit  in  corpore  formato  ct  disposito  multis  non  unitur  corpori  tantura  ut  motor,  se^ 
dispositionibus  ;  si  ergo  adveniens  anima  etiam  ut  forraa,  ut  diclum  est,  impossibii 
omnes  praecedentes  formas  et  dispositio-  est,  quod  in  vivente  sit  alia  forma  sub 
nes  araovet,  sequitur  quod  in  instanti  stantialisprceteranimam  (la,  q.  76,  a.  4 
anima  totumcorpus  forraet;  quod  videtur  c).  Qiiod  potest  esse  manifestum  ex  duo 
esse  solius  Dei ;  ergo  dicendum  est,  quod  6i^s.-  — e/prmoquidemexdistinctionefori 
simul  cum  anima  remanent  in  corpore  marura  substanlialium  ab  invicem.  Nari 
animato  alice  forraae  substanliales.  —  oranes  forrace  substantiales  sunt  ejusdeEJ 
Qiiodl.  1,  a.  6,  arg.  2.  generis  physici  ;  sed  impossibile  estdua 


DH  ANIMA  —  QL/KST.  L  DK  COIU 

irmas  ejiisdoni  gcncris  physici  perficere 
leni  subjecluui :  crgo  iuipossibilo  est  in 
ivenlo  praUor  animaui  dari  alias  foriuas 
ibslanlialos  porficientos  eandeni  luate- 
ani.  —  Opusc.  ^id,  post  priuc. 

Major  probatur  mulliplicilor  :  — et;)r?'- 
\um  ex  mulua  trausmututioue  ;  quia  illae 
iiilformae  ojusdom  gcuoris  physici,  (pi;r 
ivicom  Iransmiitautur,  ut  patct  ox  10. 
ktaphys.{texl.  22  ;  1.  9,  c.  7),ubi  dicitur 
iversa  gonere  nou  habere  muluam  Irans- 
lUlationem.  Omnos  autem  formrc  sub- 
anliales  ad  invicem  transmulantur  :  — 
t  patcl  primvm  ex  comrauni  susceplivo ; 
culenim  divorsa  genero  sunt  qu;i'  non 
\bent  idem  susceptivum,  ut  dicit  Philo- 
>plius  (o.  Metaphys.  text.  33  ;  I.  4,  c.  28), 
a  qua^  suut  ejusdem  generis  habeut  idom 
isceptivum;  forma^  autcm  substauliales 
aincs  habont  idem  susceplivum,  pula 
lateriam  primam.  Dcinde,  ex  habitudine 
)rmarum  ad  se  iuvicem  quoad  essenlias; 
iiia  formopsubslanliales  rerum  sunt  sicut 
uiiieri  et  figuroD,  ut  dicitur  iu  8.  Mcla- 
hys.  {text.  10  ;  I.  7,  c.  3),  eo  quod  uua 
)mia  addit  perfeclioncm  supra  aliam, 
cut  unus  numerus  addit  supra  alium,  ct 
cut  una  figura  supra  aliam,  et  virtute 
mtinet  ipsam.  Forma  ergo  pcrfeclior 
irtute  continet  imperfectiorem ;  uude 
asila  forma  perfectiore  superfluum  erit 
onere  iraperfectiorom  ;  et  per  conse- 
uonSjCumin  natura  nihil  sit  supcrfiuum, 
cut  posita  anima  intellectiva  in  homine, 
jperflue  poneretur  anima  sensitiva  et 
ogetativa,  ila  posita  animain  quocuuque 
ivente,  tanquam  forma  perfectiore,  su- 
crflue  ponerentur  ceterse  formae  sub- 
lanliales  imperfectse,  sed  ab  eadem  ani- 
la  vivens  erit  subslanlia,  corpus,  mix- 
im,  el  vivens.  —  Opusc.  45,  post  princ* 

Minor  vero  itidom  multipliciter  est 
lanifesla:  —  et  pnmo  ex  transmulatione 
uilua  :  quia  si  aliqua?  duce  forma?  perfi- 
iunt  simul  idein  subjectum,  illae  sunt 
ontingenles,  nullam  repugnantiam  habcn- 
is;  inter  formas  autem  contingentes  non 
adit  transmutatio  per  se ;  contingens 
nim  non  fil  ex  contingonti  nisi  per  acci- 


'OUK    MATKKIA  ANIM.K 


AKT.   I 


23 


dons;  ncc  pcr  conso^iucns  corrumpitiir  in 
contingens  nisi  per  accidons,  sicutdicitur 
1.  Phijs.  (text.  60  ;  c.  7).  Sccundo,  ex  in- 
cumpossibiiilato  <lispusilionum :  (piia  di- 
vcrtcc  forma*  ojii.-^dom  goneris  roquirunt 
diveisas  disposilionos,  por  quas  roce- 
l)tivum  ois  appiu|)rialur ;  et  licct  in  via 
^onoratiouis  uua  disponat  ad  inductiu- 
iiom  alloiiiiS,  laiuon  in  via  essondi  dis- 
posilio  propria  uiiius  ropugnat  altori.  Si 
cnim  dispositio  unius  starot  cum  disposi- 
tionc  altorius,  jam  essot  communis  dis- 
positio  ot  nullius  propria  ;  foima  auteni 
non  est  iu  maleria  nisi  disposita  et  pro- 
liria  ;  si  autem  ossent  du?c  form.ne  simul 
in  eadom  matcria,  noutra  haberet  pro- 
priam  dispositionom.  Tcrtio,  ex  perle- 
clione  actus.  Omnis  enim  actus  (piando 
suam  potentiam  peificit^  eaui  totalitor 
perficit,  occupat  et  coutinet  ;  do  raliune 
ouim  actus  Ott  porficerc,  termiuare  ct 
complore  suam  polenLiam.  Susccplivum 
aulem  occupatum  el  complotum  nihil 
suscipit,  quousquo  evacuelur  ;  cum  orgo 
fotma)  ejusdem  gcneris  habeant  idom 
susceptivum,  impossibile  cst  quod  rocipi- 
ant  unam  formam  post  aliam,  nisi  prioro 
abjocta.  —  Opusc.  4o,  anle  med. 

Secundo  idem  probatur  cx  distinctione 
formcc  subslantialis  et  accidentalis  :  quia 
forma  accidenlalis  non  dat  esse  simpli- 
citer,  scd  essc  tale  ;  sicut  color  facit  suum 
subjectum  non  simpliciler  esse,  scd  cali- 
dum.  Et  cum  advenil  forma  accidentalis, 
non  dicilur  aliquid  fieri  vel  geneiari  sim- 
pliciler,  sed  fieii  tale,  aut  aliquo  modo 
se  habens  ;  et  similitcr,cum  recedit  forma 
accidontalis,  non  dicitur  aliquid  corrumpi 
simpliciter,  sed  secundum  quid.  Forma  au- 
tera  substant ialis  ddlcsse  simpliciler  (la,q. 
76,  a.  4,c.),  facit  eniin  ens  per  se  subsis- 
tens,  a  nullo  dependens  in  ossendo.  Cura 
eniin  sit  principiuui  molus  et  quietis,  pri- 
mo  advcnieiis  maleriiTconstiluit  eus,(iuod 
per  ?e  movetur,  quodest  corpus  physicum 
et  quid  subsislcns.  Et  cum  sit  actus  et  sub- 
slanlia,  constituit  substantiam  in  actu,  et 
per  consequens  cum  suo  esse  ;  esse  autem 
substanti;ie  est  subsistere,  sicut  acciden- 


oo  IKIMIA  SKCI  ND.r:    -  IM 

tis  esse  est  inessc:  et  ideo  pcr  adventuin 
foimcT^ubslantiali.s  dicitur aliquid  simpli- 
citer  generari,  el  perejus  recessum  sim- 
pliciler  corrumpi  (Oprtsc.  /j5,  post  med.).  Et 
propter  hoc  anliqui  naturales,quia  posue- 
ruiit  mateiiam  primam  esse  aliquod  ens 
actu,  puta  igncm  aut  aerem  aut  ali(|uid 
hujusinodijdixerunt,  ((uod  nihil  gcneratur 
aut  corrum|)itur  simpliciler,  sed  omne 
fieri  statuerunt  esse  alterari,  utdicitur  in 
1.  Phys.  (lext.  33  ;  c.  4.)  Siigitur  itaesset, 
quod  prceler  animam  in  vivcnte  pneexi- 
steret  quaecunque  alia  formasubstantialis 
in  muleria,  per  quam  subjectum  animac 
esset  ens  actu,  sequeretur  quod  anima 
non  daret  csse  simplicitcr,  et  non  faceret 
ens  subsistens,  et  per  consequens,  quod 
anima  non  esset  forma  substantialis ,  et 
quod  peradventum  animai  nonesset  gene- 
ratio  simpliciter,  sed  solum  secundum 
quid  (la,  (i-  76,  a.4,  c),  quia  subsistens 
non  advenit  subsistenti  et  supposito,  quae- 
libet  autem  forma  substantialis  facit  sub- 
sistens,  ut  sa^pius  dictum  est.  —  Opusc. 
45  ;  la,  q.  76,  a.  4,  c. ;  Tabiila  Aurca  voce 
d  forma  d  n.  140. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  Ari- 
stoleles  non  dicit  animam  esse  actum  cor- 
poris  tantum,  sed  actum  corporis  physici 
organici  potentia  vitam  habentis,  et  quod 
talis  potentia  non  abjicit  animam.  Unde 
mauifeslum  est,  quod  in  eo  cujus  anima 
dicitur  actus,  etiam  anima  includitur,  eo 
modo  loquendi  quo  calor  estactus  calidi, 
et  lumen  est  actus  luciJi ;  non  quod 
seorsim  sit  lucidumsine  luce,  sed  quia  est 
lucidum  per  lucem.  Et  similiter  dicitur, 
quod  anima  est  actus  corporis,  elc,  quia 
per  animam  et  est  corpus,  et  organicum, 
et  potenlia  vitam  habens.  Sed  actus  pri- 
mus  dicitur  respectu  actus  secundi,  qui 
est  operatio ;  talis  enim  potentia  est  non 
abjiciens  et  non  excludens  animam.  — 
la,  q.  76,  a.  4,  ad  l. 

^d  secundum  dicendum,  quod  anima 
non  movet  corpus  per  esse  siium,  secun- 
dum  quod  unitur  corpori  ut  forma,  sed 
per  potentiam  motivam,  cujus  actus  prae- 
supponit  jam  corpus  effectum  in  actu  per 


ll.nSDPHIA  XATIKAI.ls 

animam  ;  ut  sic  anima  secundum  vji 
motivamsit  pars  movcns.etcorpusanima 
tum  sit  pars  mota.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  terliurn  dicendum,  qund  in  materi 
considerantur  diversigradus  pei  f(,'ctioni; 
sicut  esse,  vivere,  sentire  et  intelligere 
semper  auteni  poslerior  superveniens  pri 
ori  perfeclior  est.  Forma  ergo  quaj  di 
solum  primum  gradum  perfectionis  maU 
rioe,  est  imperfectissima  ;  sed  forina  qu; 
dat  primum  et  secundum  et  tertium  ( 
sic  deinceps,  est  perfectissima,  et  tame 
materiae  immediata.  —  Ibid.  ad.  3. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  Avicenri 
posuit  formas  substantiales  elementorui 
intcgras  remanere  in  mixto  (cf.  Sufftcieu 
tia  I.  1,  c.  6 ;  de  Anima  part.  4,  c  5) ;  mix 
tionem  autem  fieri  secundum  quod  contrr 
riae  qualitateselementorum  reducunturo 
medium.  Sed  hoc  estimpossibile,  quiadi 
versa:  formae  elementorum  non  possur 
esse  nisi  in  diversis  parLibus  materiae,  a 
quarum  diversitatem  oportet  intelligi  di 
raensiones,  sine  quibus  materia  nonpote- 
esse  divisibilis.  Materia  autem  dimensioi 
subjecta  non  invenitur  nisi  in  corpore 
diversa  auLem  corpoi^a  non  possunt  ess 
in  codem  loco.  Unde  sequitur  quod  ek 
menta  sint  in  mixto  distincta  secundui 
situm;  et  ita  non  erit  vera  mixtio,  qu. 
est  secundum  totum,  sed  mixtio  ad  seu 
sum  quae  est  secundum  minima  juxta  5 
posiLa. 

Averroes  autem  posuit  (in  3.  de  C(Xi 
text.  67),  quod  formse  elemenLorum  pro{ 
ter  sui  imperfectionem  sunt  mediae  int( 
formas  substantiales  et  accidentales  ;  ( 
ideo  recipiunt  magis  et  minus  ;  et  idf 
rcmiLtuntur  in  mixtione,  et  ad  mediui 
reducuiitur,  etconflatur  ex  eisunaformi 
Sed  lioc  est  etiammagis  impossibile  ;  nai 
esse  substantiale  et  specificum  cujuslib^ 
rei,  cujus  terminus  est  forma,  coasist; 
in  indivisibili,  sicut  et  ipsa  ratio  formff 
et  omnis  additio  et  subtractio  variat  spe 
ciem,  sicut  in  numeris,  ut  dicitur  in  l 
Metaphys.  {text.  10 ;  I.  7,  c.  3.)  Unde  iir| 
possibile  est  quod  forma  subslantiali 
quaccunque  recipiat  magis  et  minus.  N« 


L)E  ANIMA     -  QU.KST.    I.  DK  COU 

iiinus  est  impossibilo   alifjuid    esse  me- 
liiim  inter  substanliam  ct  accidens. 

Kt  ideo  dicendum  est,  secundum  Philo- 
;ophum  inl.  dcGenerat.{tcxt.  8-'«;  c.  10), 
[Uodtbrm.Teh-'monloruin  manentin  mixto 
lon  actu,  sed  virtule ;  manonl  onim 
|uaHtateri  propriiv  elcmentorum,  licet 
oiuissa',  in  quibus  est  virtus  formarum 
lementarium.  (la,  (j.  76,  a.  4,  ad  'i.) 
)unlitasenim  elomentaris  agit  in  virtute 
jrma^  substantialis  ;  aliocpii  actio,  quce 
sl  per  calorera  ignis,  non  terminaretur 
d  formam  substantialem.  ((Juodl.  l,a.  6, 
d  3.)  Et  hujusmodi  quaiitas  mixtionis 
st  propria  dispositio  ad  formam  substan- 
ialeni  corporis  mixti,  puta  formamlapidis 
elanimati  cujuscunquc.  —  la,  q.  76,  a. 
,  ad  4 ;  Quodl.  1,  a.  6,  ad  3. 

Ad  qiiintum  dicendum,  quod  anima 
um  advenit  corpori,  non  facit  esse  cor- 
iis  effective,  sed  formaliter  tantum  ;  effe- 
tive  autem  facit  corpus  esse  illud,  quod 
at  corpori  formam  ut  perficiens  ;  ut 
i^ponens  autem  illud,  quod  praeoperatur 
lI  formam  ;  paulatim  autem  et  ordine 
iiodam  inducendo  materiam  ad  propin- 
uiorem  formam  et  dispositionem.  (Juanto 
nini  propinquior  fuerit  formn  aut  dispo- 
tio,  tanto  rainor  est  resistentia  ad  intro- 
uclionem  forraae  et  dispositionis  comple- 
e.  Facilius  enim  fit  ignis  ex  aere  quam 
X  aqua,  quamvis  utraque  forma  imme- 
iale  adsit  materiae.  —  Quodl.\,d,.  6,ad2. 

Ad  sexturn  dicendum,  cum  impossibile 
t  essc  generationem  unius  sine  corru- 
tione  allerius,  necesse  cst  adveniente 
nima  tolli  formas  alias  substantiales. 
ormjc  vero  accidentales  quae  prius  ine- 
intdisponentes  ad  animam,  corrumpun- 
ir  quidem  non  per  se,  sed  per  accidens 
l1  corruptionem  subjecti ;  unde  manent 
^dem  specie,  sed  non  eaedem  numero; 
icut  eliam  contingit  circa  dispositionos 
>rmarum  elementarium,  quac  primitus 
lateriae  advenire  apparent.  —  Quodl.  1, 
.  6,  c. 

Ad  septrmum  dicendum,  quod  anima 
m  sit  forma,  est  quidem  porfectio  quae- 
am  particularis,  non  autera  universalis  ; 


'OUK  M\Ti:ni\   \\i\i  K       Airr.  Il  27 

cl  ideo  ca  advonionle  sic  aliquid  porfici- 
tur,  ut  tamon  aliipiiil  corrumpatur.  — 
Ibid.  ad  4  et  in  c. 

ARTICULUS  H 

I  TRU.M  PARTRS  COnPOniS  VIVRNTIS,  IMJTA 
OS,  CARO  ET  SIMILFvS,  DIIFRRANT  INTHK 
SE  SPEGIE. 

Videtur  quod  os  et  caro  et  sirailes  vi- 
ventis    |)artos    Sj)ecie   difTerant    inter   se. 

1.  Si  enim,  utdictumost  (art.  pricced.), 
omnis  forma  recipitur  in  inatoria  propria, 
disposita  nimirum  per  dispositionos  pro- 
prias  talis  forina',  ubi  sunt  dispositioncs 
speciedistincta),  cruntctiam  formae  specie 
distinct.T!  ;  sed  os  etcaro  habent  disposi- 
tiones  specie  distinctas  :  crgo  et  forma 
ossis  et  carnissunt  specie  distinctac.  —  de 
Spirit.  Creat.  a.  4,  arg.  4  et  14. 

2.  Pricterea,  plus  differunt  caro  et  os 
unius  hominis  quam  duao  carnes  duorum 
hominum  ;  sed  hce  dilTerunt  numero  :  er- 
go  illae  difforent  specie.  —  Ibid.  arg.  14. 

3.  Pra)tc)'ea,  in  partibus  viventis  cst 
repcrire  divcrsitatem  et  ordinem  ad  invi- 
cem  ;  sed  anima  est  simplex  secundum 
suam  esscntiam  :  cum  ergo  forraa  sit  pro- 
portionata  raateriae  perfectibili,  aniraa 
non  erit  forma  propria  talium  partium, 
sed  qucelibct  illarum  habebit  propriam  for- 
mam  substantialem  specie  dislinctara.  — 
Qurrst.  disp.  de  Anima  a.  9,  arg.  14. 

4.  Praeterea,  si  sunt  ejusdem  speciei 
03  et  caro,  oportet  sit  una  forraa  specie 
in  utroque  ;  sed  hoc  est  falsum  ;  nam  in 
ossibus  est anima  vegetativa.quia nutiiuu- 
tur  et  augentur,  non  autem  anima  sen- 
sitiva,  quia  sunt  sine  sensu  ;  caro  aulem 
habet  animamsensitivam  :  ergo  caro  et 
os  sunt  diversac  speciei.  —  Ibid.  arg.  20. 

^.  Pra3terea,  corpus  humauum  compo- 
nitur  cx  partibus  dissimilium  specierum  ; 
sed  hujusmodi  partes  maxirae  sunt  caro 
et  os  et  consimiles  :  ergo  hae  differunt 
specie.  —  la,  q.  76,  a.  3,  arg.  3. 

Sed  contra  est,  quod  nec  plures  formae 
substanfialos  noc    plures  animae  possunt 


SH  TKUTIA   SKCIND.K         1' 

esse  in  ooJeni  coipore ;  sod  iii  osso  et 
carne,  qure  sunt  parles  corporis,  est  ani- 
nia  vegetativa,  cum  nutrianlur  et  augcan- 
tur,  ut  dicluin  est  (supra  arg.  4) :  crgo 
non  possunl  oset  caro  spe(;io  difTerre  per 
Ibrmas  substantiaics  vel  aninias  specie 
diversas.  —  Tabvla  Awea  voce  «  forma  d 
n.  14G,  et  voce  «  anima  j  n.  8  et  9. 

Hkspondeo  DicENDUM,  quod  veritashujus 

quoestionis   ex   praicedentibus  depcndot ; 

ostensum  enim  est  prius  (q.  48,  a.  5,  c), 

quod  anima  unilur  corpori  non  solum  ut 

motor,  sed  ut  forma  ;  posterius  vero  (q. 

SO,  a.  i,  c.)    ostensum  est,   quod  anima 

non  pra?supponit  alias  forma  substanliales 

in    matoria,  quac  dent  csse  substantialo 

corpori  aut  partibus  ejus,  sed  et    totum 

corpus  et  omnes  ejus  partes  habent  esso 

substantiaie   et  specificum   per  animam, 

qua  recedente  sicut  non  manet  homo  aut 

animal  aut  vivum,  ila  non  manet  manus 

aut  oculus  autcaro  aut  os,  nisi  sequivoce, 

sicut  depicta  aut  lapidea.  Undo  sequitur 

quod  cum   omnis   actus  sil  in   eo,  cujus 

est  actus,  oportet  animam  (quae  est  actus 

totius  corporis  et  omnium  partium)  esse 

in  toto  corpore  el  qualibet  ojus  parte  si- 

ne    ulla    alia    forma  substantiali,   et  per 

consequens  carnem  et  ossa   non  dilTerre 

specie   atque  adeo  essentialiter,  sed  acci- 

dentalitor   tantum  ratione  diversre  tem- 

poriei,  quse  in  talibus  partibus  accommo- 

dala  ad  earum  operalionem  invenitur.  — 

de  Spiril.  Creat.  a.  4,  c.  ;  Qucest.  disp.  de 

Anima  a.  9,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  quia 
anima  est  forma  perfecta,  plures  habens 
operationes,  ideo  non  solum  exigit  plura 
accidentia,  ut  contingit  in  formis  imper- 
fectis,  sed  etiam  diversas  partes  singulis 
operationibus  dcstinatas  ;  et  ideo  anima 
in  talibus  partibus  exigit  varias  et  diver- 
sas  dispositiones,  sicut  et  singulis  dat 
esse  substantiale  secundum  illum  mo- 
dum  qui  competit  operationi  ipsarum.  — 
Qucest.  disp.  de  Anima  a.  9,  c. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  duse  car- 
nes  duorum  hominum  solo  numero  difPe- 
runt,  sed  non  possunt  unum  compositum 


IIILOSOIMIIA   NATIUAIJS 

conslituere ;  secus  vero  caro  et  os  unin 
hominis.  Unde  carnes  duorum  hominui! 
magis  conveniunt  secundum  rationen 
speciei,  quam  caro  et  os  unius  hominis 
sed  secundum  analogiam  ad  totum  es 
e  converso  ;  nam  caro  et  os  uniiis  homi 
nis  possunt  ordinari  ad  unum  totum  con 
stituendum,  non  autem  dua^  carnes  duo 
rum  hominum.  —  de  Spirit.  Creat.  a.  4 
ad  14. 

Ad  tertium  dicendum,quod  licet  anim. 
sit  forma  simj)Iex  secundum  essentiam 
est  tamen  multiplex  virtute,  secundun 
quod  est  principium  diversarum  operatio 
num.  Etquia  forma  perficitmateriam  noi 
solum  quanlum  adesse,  sed  etiam  ad  ope 
randum,  idoo  oportet  quod,Iicet  animasi 
una  forma,  partes  corporis  diversimodi 
perficiantur  ab  ipsa,  et  unaquaoque  secun- 
dum  quod  competit  ejus  operationi.  - 
Qucest.  disp.  de  Anima  a.  9,  ad  14. 

Ad  quartum  dicendum,  quoi  licet  ir 
animali  una  sit  anima  sensibilis  et  vese- 
tabilis,  non  tamen  oportet  quod  in  quo- 
cunque  apparet  operatio  unius,  apparea 
operatio  alterius,  propter  divorsam  par- 
tium  dispositionem.  Ex  quo  eliamcontin 
git,  quod  nec  omnes  operationes  aniraa; 
sensibilis  exerceantur  per  unam  partem 
sed  visus  per  oculum,  auditus  per  aures; 
et  sic  de  aliis.  —  Ibid.  a.  11,  ad  20.        , 

Ad  quintum  dicendum,  quod  os  et  caro! 
sicutet  manus  et  oculus,  proprie  loquen-' 
do,  non  sunt  diversarum   specierum,  se(' 
diversarum  dispositionum.  Competit  enin 
animae,   licet  sit   una  secundum    essen-| 
tiam,  quod  sit  multiplex   in  virtute,  pro! 
pter  suiperfectionom;  et  ideo  ad  diversa 
operaliones  indiget  diversis  dispositioni 
bus  in  partibus  corporis  cui  unitur. —  la 
q.  76,  a.  5,  ad  3. 


ARTICULUS  III 

QU.ENAM    SINT    \Ef{JE   PARTES    CORPORIS 
VIVENTIS. 

I.  Videtur  quod  capilli  et    ungues  noi 
suiit  partes  animalae. 


DK  AMMA    -   gr. i:ST.   1,  I)K  COH 

1.  Dicil  eiiini  Philosophus  (1.  de  Ani~ 
>na  lexl.  79;  c  5),  fjiiod  pili  noii  sen- 
iunl,  ct  idcni  dicenduni  dc  capillis  cl 
riiiibus  ;  scd  niliil  csl  perfecluni  anima 
•aliunuli,  (luod  non  sit  perrccluni  aniina 
icnsihili  :  crgo  si  non  scntiunt,  non  suot 
)artes  aniniala',  rpiia,  ul  dictuni  est,  in 
.iventc  noii  nisi  una  aninia  onines  ejus 
)arlc3  informantur.  —  h.  Senl.  disl.  V'i, 
|.  1,  a.  2,  quivstiunc.  2,  aiij.  .'J ;  de  Sen- 
u  et  Sensibili  \.\j. 

2.  Priutcrca,  codcm  modo  capilli  ct 
uigues  ex  superfluilatibus  cibi  gcncran- 
iir  sicut  urina,  sudor  et  aliiD  hujusniodi 
rtces  ;  sed  lurc  non  sunt  vcra3  partcs  cor- 
)oris  vivenlis :  crgo  nec  ilkc. —  4.  Sent. 
.  c.  org.  1. 

3.  Privterea,  augniontuin  vivcntis  lit 
ocundum  omnes  j^artes  et  differentias, 
it  dicilur  2.  de  Aninia  [lexl.  14  ;  c.  2) ; 
ed  capilli  et  ungues  augentur  tantum 
ecunduni  longiludinem  :  ergo  non  sunt 
tartes  aniniatiL'.  —  2.  de  Anima  1.  3. 

Sed  conlra  esl :  1.  (piod  Philosophus 
.  de  Hist.  Animal.  c.  1  et  1.  de  Anima 
.'xt.  79  (c.  5)  uumeral  pilos  inter  parles 
inimatas  corporis  vivcntis;  dicit  enim 
)Ojitcriori  loco  esse  qua&dam  partes  cor- 
)oris  viventis  terreas,  quiu  scntirc  nihil 
identur,  ut  ossa,  nervos,  pilos.  —  1.  dc 
[iiima  1.  12 ;  7.  Phys.  1.  4. 

2.  Pneterea,  dicit  Philosoi^hus  de  Ge- 
xral.  Aninial.  1.  2,  c.  4,al.  6;  et  1.5,  c. 
1,  quod  capilli  et  pili  et  ungues  nutriun- 
w  et  augentur  ;  sed  nulritio  et  augmcn- 
ntio  sunt  opcrationes  anima'  nutritivjv 
eu  vegetativiu,  ut  dicitur  in  2.  de  Anima 
?.r/.  37  (c.  4) :  ergo  capilli  et  ungues 
unt  verc\^  partes    corporis  viventis. 

II.  Videturquod  dentes  non  sint  partes 
ensitiva.'. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  3.  de  Hist. 
Inimal.,  c.  9  et  2.ofe  Generat.  Animal.  c. 

lal.  6),  quod  dentes  sunt  ejusdem  na- 
urce  cum  ossibus  ;  sed  ossa  non  sentiunt 
it  docet  Philosophus  2.  de  Partibus  Ani- 
'10.1.  c.  8,  ubi  carnem  inquit  esse  senso- 
luni  tactus,  et  ossa  esse  a  natura  facta 
Topter   alias   parles  quae   sentiunt;    et 


l'(»l!K   MATKUIA   AMM.K         Ain'.   III  L".l 

ui  {.de  Anima  text.l[}  (c.  oj  dicil,  quod 
ossa  iiihil  Sfntire  videntiir :  ergo  nec 
dentes.  —  1.  dc  Anitna  1.  12. 

2.  PraHerea,  .sine  sanguinc  non  est  sen- 
sus  in  animali  :  unde  philo.sophi  vetercs 
nonnulli  dixerunt,  aniiuam,  ([u.e  (jst  prin- 
cipium  senliendi,  esse  sanguinem;sed  os- 
sa  ct  denles  sunt  exsanguia  :  crgo  carent 
sensu.  —  [.  de  Anima  I.  JJ. 

Sed  contra  :  Philosophus  {Problem.  sccl. 
34,  n.  2,  3)  (pKerens  i^roptcr  (piain  cau- 
sam  dontes  magis  doleant  (juam  caro.  et 
sentiantctiamnijgis  frigus  (juamcalorem, 
supponit  dentes  esse  |)artes  sensitivas. 

III.  Videtur  (juod  sanguis  noii  sit  nni- 
matus. 

1.  Dicit  enim  PhiIos(jphus  2.  de  Parti- 
bus  Aninial.  c.  10,  quod  sanguis  non 
habet  sensum,  quoniam  nulla  pars  est 
corporis  animati. 

2.  Pr;cterea,  illud  quod  est  in  via  ge- 
nerationis  in  corpore  humano  nondum  cst 
ab  anima  rationali  perfectum,  ct  conse- 
(juenter  nec  ab  ulla  anima,  cum  una  tan- 
lum  sit  in  corporc  viventis,  ut  dictum  est 
(supra  a.  1  c.) ;  sed  sanguis  adhuc  (3st 
iu  via  gencrationis,  quia  est  in  potentia 
caro  et  os  :  ergo  nondum  est  perfectus 
anima  rationali,  et  sic  non  erit  animatus. 
—  4.  Sent.  dist.  44,  q.  1,  a.  2,  quio- 
stiunc.  3,  arg.  3. 

3.  Prcrterea,  sanguis  est  materia  et 
ultimum  alimentum,  ex  quo  animalia 
sanguinea  nulriuntur,  ut  dicit  Philoso- 
phus  2.  de  Partibus  Animal.  c.  3  et  4  ; 
de  Generat  Animal.  I.  1,  c.  18,  19,  20; 
et  1.  2,  c.  4 ;  de  Somno  et  ViQilia  c.  4, 
al.  3  ;  sed  alimentum  debet  esse  simile 
nutrito,  (juod  est  vivens,  ut  dietum  est 
(supra  q.  38,  a.  7) :  ergo  sanguis  non  est 
pars  animata.  —  de  Sonino  el  Vifjilia  1.  o. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  3.  dc 
Ilist.  Animal.  c.l9  dicit,  (juod  unus  sanguis 
animalur  et  fervet  quamdiu  vitaservatur. 

IV.  Videtur  quod  seinen  sit  animatum. 
1.  Dicit  enim  Philosophus  2.  de  Generat. 

Animal.  c.  1,  (juod  semen  habet  ani- 
mam,  ct  c.  3  dicit  semina  vivere :  ergo 
somen  est  animatum. 


:;0  TKUTIA  SKCl  ND.K   -     l'l 

il.  1'iaiteieu,  geiiorans  generat  sibi 
siniile;  et  sic  oporlet  quod  forma  i^ene- 
ranlis  sit  aclu  cuusa  generalionis ;  sed 
cau^a  geneialionis  viventis  esl  seuicn ; 
ex  scniine  enim  omnia  viventia  ireneran- 
tur  :  ergo  semen  est  animalum.  —  de  Pot. 
q.  3,  a.  12  (v.  inlegrum  art.) ;  la,  q. 
118,  a.  1,  arg.  3. 

3.  PnL'lerea,  quod  est  de  substanlia  vi- 
veiilis,  est  animalum,  sicut  et  ipsvmi  vi- 
vens  ;  sed  semen  est  de  substantia  vivcn- 
tis  —  nam  generatio  est  opus  naturas  ex 
substantia  generantis  producens  id  quod 
generatur;idautemquod  generatur,  gene- 
tur  ex  semine—  :  ergo  scmen  est  anima- 
tum  et  vivens.  —  la,  q.  119,  a.  2,  arg.  1. 

4.  PraHerea,  virlus  supra  substantiam 
radicalur;  nam  ponitur  media  inter  sub- 
stantiam  et  operationem,  ut  habclur  a 
Dionysio(de  Coelesti  Hierarch.  c.  11,  §  2;  — 
Mignc  PP.  Gr.  t.  3,  col.  283).  Sed  virtus 
anima)  est  in  semine:  ita  enim  se  habet 
virtus  quse  est  in  semine,  ad  animalia 
qu3C  ex  semine  generantur,  sicut  se  habet 
virlus  quae  est  in  elementis  mundi,  ad 
animaha  quse  ex  elementis  mundi  produ- 
cuntur,  sicut  quae  ex  putrefaclione  gene- 
ranlur.  In  hujusmodi  autem  animalibus 
anim*  producuntur  ex  virtute  quai  est 
in  elcmenlis  ;  ergo  et  anima;  animalium 
qua)  producuntur  ex  semine,  producuntur 
ex  virtute  anima;  quse  est  in  semine  ; 
ergo  etiam  in  semine  erit  substantia  ani- 
mse.  —  de  Pot.  q.  3,a.  9,  arg.  11. 

5.  Pra-terea,  dicit  Philosophus  IG.  de 
Animalibiis  (sive  2.  de  Generat.Animal.  c. 
3),  quod  spiritus  qui  exit  cum  spermate, 
est  virlus  principii  anima,  et  est  res  divi- 
na,  et  dicitur  intellectus;  sed  non  posset 
tahs  spiritus  dici  intellectus,  nisi  semen, 
in  quo  est  taUs  spiritus,  esset  animatum  : 
ergo  semen  est  animatum.  —  dc  Pot.  q. 
3,  a.  9,  arg.  28. 

Sed  confra;Philosophus2.  de  Aninia{\) 
dicit,  quod  semen  in  potentia  vivit,  non 
autem  actu  (cf.  text.  10 ;  c.  1) ;  sed  omne 
quod  habet  animam,  aclu  vivit :  ergo  se- 

(l)  Forsitan  lcgendum:  11.  de  Animalibus,  id 
,  est  1.  de  Parlibus  Animal.  (c.  1  versus  fmem.) 


lll.os(il'Ill.\  NATIHAI.IS 

mt.-n  non  habct  animam,  et  sic  non  estani 
matum.  —  2.  Sent.  dist.  18,  q.  2,  a.  3,  c 

liEspoNDF.o  DiCENDUM  ad  pHuiani  qufjL 
stionent,  quod  capilli  ct  ungues  sunt  ani 
mali  anima  ut  est  vegetaliva  tantum] 
Ad  cujus  cvidentiam  considerundumj 
quod  anima  habet  se  ad  corpus  aniraa-! 
tum  sicut  ars  ad  artefactum,  et  ad  par 
tes  ejus  sicut  ars  ad  sua  instrumenta 
undeetcorpus  animatum  organicuin  dici 
tur.  Ars  autem  utitur  instrumentis  qui 
busdam  ad  operis  intcnti  exsecutioiiem 
et  haic  instrumcnta  sunt  de  priuia  in 
tentione  artis;  utitur  eliam  aliis  iiistru 
mentis  ad  conservationem  principaiiun 
instrumentorum;  et  haicsuntde  secund 
intentione  artis:  sicut  ars  militaris  utilu 
gladio  ad  bellum.et  vasrinaad  crladii  con 
servationem.  Ita  etiam  in  partibus  cor 
poris  animatiquaedam  ordinantur  ad  ope 
rationes  animai  exsequendas,  sicut  cor 
hepar,  manus ;  qua;dam  autem  ad  con 
servationem  aliarum  :  sicut  sunt  folia  ai 
cooperimentum  fructuum,  et  capilli  e 
unguessuntin  homine  ad  custodiam  alia 
rumpartium  ;  unde  sunt  de  secundaper 
fectione  corporis'  humani.  Sicut  erg 
folia  sunt  animata,  ut  dicit  Philo.sophu 
(2.  de  Aninia,  text.  6  ;  c.  1),  ita  et  capil! 
et  ungues  erunt  animata.  —  4.  Senf.  dist 
44,  q.  1,  a.  2,  sol.  2. 

Ad  primum  ergo  dicendum.  quod  ca 
pilli  et  ungues  nutriunlur  et  augcntur 
et  sic  patet,  quod  aliquam  operationer 
participant;  quod  non  posset  esse,  ni; 
essent  partes  aliquo  modo  ab  anima  per 
fectae ;  et  quia  in  homine  non  est  nu 
una  anima,  scilicet  anima  rationali.^ 
conslat  quod  ab  anima  rationali  perfect 
sunt,  quamvis  non  usque  ad  hoc  quo 
operationem  sensus  participent,  sicut  ne 
ossa.  —  Ibid.  ad  3 ;  de  Semu  et  Sem 

bili  1.  b. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  ill»  si 
perfluitates  expelluntur  a  natura  qua; 
ad  nihil  utiles,  unde  non  pertincnt  a 
perfectionera  corporis  hunlani  ;  £ect 
autem  est  de  aliis  superfluitatibus,  qiu 
sibi  natura  i^etinet  adgenerationem  capi 


i)i-:  AMMA  -  nr.i';sT.  i-  dk  coium 

)ruin  el  ungiiiuin,<iuihus  iiulii^^elad  muu- 
mrum  conservalionem.  —  h.  Sent.  1.  c. 

d  1. 

Ad  lerliuin  diciMidum,  quod  diclum 
'hilosophi  verum  e.-tde  tolo  viventc;  lioc 
iiim  augctur  secundum  omnes  sui  j^ar- 
!s;  partes  vcro  auirenlur  sccundum  cxi- 
.'iiliamsua'  natura'.  —  2.  de  Anima  \.  3. 

Ad  secundani  (pKvslioncni  diccndum, 
luid  in  denlilius  non  cst  scnsus.  Et  ratio 
4,  iiLiia  non  difTcrunt,  ul  dictum  est  (in 
acquast.  arg.  1  ct  2)  in  comple.xionc  ab 
jsibus,  (pia^  nihil  sentire  vidciilur.  Quod 
1  dentes  dolent,  id  est  ratione  carnis  ad- 
nicta?,  ([ua'  est  medium  taclus  et  ncrvo- 
iiin,  qui  maxime  sensitivi  sunt.  Et  sic 
alet  ad  ohjecla.  —  \.  de  Aninia  1.  o. 

Ad  lcrliam  qmrslioneni  diccndum,  ([uod 
r.nguis  non  est  animatus.  Et  ralio  cst, 
uia  sanguis  sicut  et  alii  humores  non 
articipanl  perfectioncm  ullimam  quam 
alura  opcratur  in  individuo,  sed  tantuni 
1.1  illam  ordinantur,  cl  non  transeunt  ad 
irniam  mcmhrorum,  ([uod  ex  illis  gene- 
anlur,  sicul  transeunt  aliic  humiditates, 
l  ros  el  glulcn  ;  et  ideo  nullo  modo  po- 
j^t  sanguis  esse  animalus.  —  'i.  Sent. 
ist.  44,  q.  1,  a.  2,  sol.  3. 

Unde  palet  ad  prinia  tria  objecta. 

Ad  qiiarlimi  dicendum,  quod  sanguis 
icilur  animari  el  fervcre,  quia  quamdiu 
ila  servalur,  sanguis,  cum  sit  ullimum 
liinentum,  cst  in  potentia  ad  hoc  ut 
niiuelur  anima  vivontis  ;  non  enim  san- 
uis  esl  actu  pars,  sed  tantum  potentia. 
-  Tabula  Aitreaxoce  a  sanguis»n.  2. 

Ad  quartum  quwstionem  dicendum, 
uod  semen  non  est  aniinatum.  Cujus  ra- 
io  est,  quia  si  essel  actuanimatum,  cum 
lecidatur  a  vivente,  vel  haberet  formam 
elerminatain  alicujus  partis  animalie 
[tsius  viventis,  a  qua  resolvilur  et  deci- 
lilur,  vel  omnium  parlium.  Si  prininm, 
lon  haberet  vlrtutem  ad  naluram  lotius, 
ed  tanluin  ad  naturam  parlis  ;  quod  est 
alsum.  Si  seciindum,  sic  scmen  esset 
[uasi  quoddam  parvum  animal  in  actu, 
:l  generalio  animalis  non  esset  nisi  per 
lecisionem,    sicut   lutum    generalur   ex 


'lU;  .M.MKIUA  .WIM.I-:   -  AUT.   III  :{1 

iulo  ;  quud  e.->t  inconvcuiens. —  la,  q.  l  l'J, 
a.  2,  c. 

Ad  primum  eigo  dicendum,  quod  ea, 
(\uiv.  dicunliir  a  Philosopho  in  2.  dcGcne- 
rnl.  Animal.  c.  1,  dubilalive  diciintur, 
ncqiic  detcrminat  .-imj)liciter  semcii  aclu 
habcre  aiiimam  ;  nam  in  c.  3  detcrmi- 
nat,  etsemen  habere  aniinam,  et  modiiiu 
(|U0  habet,  ^ciliccl  in  potcnlia.  —  de  Pol. 
(j.  3,  a.  12,  c. 

Ad  secundum  dicendum,  qu(jd  virtus  illa 
activa,  quai  est  in  seminc,  ex  anima  gc- 
nerantis  derivala,  est  quasi  quxv.lam  mo- 
tio  ipsius  aniniaj  generanlis  ;  ncc  est 
anima  nec  pars  anima)  nisi  in  virtute  : 
sicut  in  scrra  vel  securi  non  est  forma 
lecli,  sec  motio  qua^dain  ad  talem  for- 
mam.  Et  ideo  non  oportet  quod  ista  vis 
activa  habcat  aliquod  organum  in  actu, 
scd  fundatur  in  ipso  spiritu  incluso  in 
semine,  quod  est  spumosum,  ut  altesta- 
tur  ejus  albedo  ;  in  quo  etiam  spiritu  est 
(luidain  calor  ex  virtule  coelestiura  cor- 
porum,  quorum  ctiam  virlute  agentia  in- 
feriora  agunt  ad  speciem.  Et  quia  in 
hujusmodi  spiritu  concurrit  virlus  animaj 
cum  virtulc  coclesti,  dicitur,  quod  «  homo 
generat  hominem  et  sol  ».  Calidum  autcm 
elcmentaro  se  habet  instrumentaliter  ad 
virtulem  animai,  sicut  etiam  ad  virlutem 
nutritivam,  ut  dicitur  2  dc  Anima  {text. 
50  ;c.  4).—  la,  q.  118,  a.  1,  ad  3. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  generatio 
est  de  substanlia  generanlis  in  animali- 
bus  et  j^Iantis,  in  quanlum  semen  habet 
virtulem  ex  forma  generantis,  et  in  quan- 
tum  est  in  polenlia  ad  substanliamipsius. 
—  la,  q.  119,  a.  2,  ad  1. 

Adquartum  dicendum,  quod  in  semine 
a  principio  quamvis  non  sit  anima,  est 
lamen  ibi  virlus  aniuKC,  qua.^quidem  vir- 
tus  fundatur  in  spiritu,  (|ui  in  spermale 
continelur  ;  et  dicitur  virtus  animic,  (juia 
esl  ab  anima  generantis.  —  Dc  Pol.  q.  3, 

a.  9,  ad  11. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  virtusilla, 
qua;  est  in  semine,  a  Philosopho  vocatur 
intcllectus,  ut  dicit  Commentator  (in  7. 
Melaphys.   texl.  31),  propler  quandam  si- 


32 


TKKTIA  SKCLND.K   -  l'll 


mililudinem  :  quia  siciil  inlolleclus  opcra- 
tur  absque  orgaiio,  ila  et  illa  virtus.  — 
de  Pot.  q.  3,  a.  9,  ad  28. 


QU.ESTIO  LI 

I)E    POTENTIIS    ANIM.E    IN    COMMUNI. 

Post  ronsiderationem  aninise  et  corporis 
in  communi,  sequitur  considerandum 
de  polentiis  animoe  in  communi. 

CIRCA    QUAS   QU/ERUNTUR   NOVEM  : 

1.  Utrum  essentia  animaB  sit  ejus  potentia. 

2.  Utrum  sit  una  tanlum  potenlia  animse  an 
plures. 

3.  Ulruni  potentiffi  distinguanlur  per  actus  et 

objccla. 

4.  Utrum  in  potentiis  anima?  sit  ordo. 

5.  ULrum  anima  sit  subjectum  poLentiarum. 

6.  Utrum  poienti.t;  fluant  ab  essentia  aaimae. 

7.  ULrum  una  potentia  oriatur  ex  alia. 

8.  Utrum  potentiee  omnes  remaneant  in  ani- 
ma  separata. 

9.  Utrum  quinque  genera  potentiarum  animaB 
sinl  distinguenda. 

ARTICULUS   I 

UTRUM  ESSENTIA    ANIM^    SIT    EJU3 
POTENTIA. 

Videtur  quod  essentia  animge  sit  ejus 
polentia. 

1.  Dicit  enimPhilosophus(2.  de  Anima 
text.  6  et  7  ;  c.  1),  quod  anima  est  aclus 
prinius,  sicut  scientia  ;  sed  scientia  est 
immediatum  principium  actus  secundi, 
qui  est  considerare :  ergo  anima  est  im- 
mediatum  principium  suarum  operatio- 
num  ;  sed  immediatum  principium  opera- 
tionis  dicitur  potentia:  ergoessentia  ani- 
mae  est  ejus  potentia.  —  QucEst.  disp.  de 
Anima  a.  12,  arer.  14. 

2.  Pra3terea,  anima  est  nobilior  quam 
materia  ;  sed  est  hsec  sua  potenlia  :  ergo 
multo  magis  anima.  —  Ibid.  arcr.  12  : 
la,  q.  77,  a.  1,  arg.  2. 


11.()S()1'I11A    N.VTl  UAl.lS 

3.  Sed  dices,  quod  materia  priina  c 
rcaliter  sua  potentia,  quia  haic  potenli 
est  ad  esse  substantiale.  —  Sed  contr. 
materia  prima  non  solum  habet  polci 
tiam  ad  formas  substantiales,  sed  elia' 
ad  accidentales  ;  sed  potentia  ad  formol 
accidentales  non  distinguitur  realiler 
materia  :  erg-o  ct  potentia  animae  no 
distinguitur  rcaliter  ab  anima.  —  7.  M> 
taphys.  1.  2  circa  med.  flbl 

4.  Prseterea,  forraa  substantialis  Cf' 
virtuosior  et  simplicior  quam  accidentali- 
cujus  signum  est  (juod  forma  sub.-;tanli: 
lis  non  intenditur  nec  remittitur,  sed  i 
indivisibili  consislit.  Forma  autem  acci 
dentalis  est  ipsa  sua  virtus  ;  ergo  muli 
magis  forma  substantialis,  et  cons» 
quenter  anima. —  Qucest.  disp.  de  Anitu 
a.  12,  arg.  9;  la,  q.  77,  a.  1,  arg.  3; 
Sent.  ilist.  3,  q.  4,  a.2,  arg.  3.         A| 

5.  Prseterea,  accidens  est  quod  aae! 
et  abest  pra^ter   subjecti  corruptioncm 
sed  polentise  anim.T  non  possunt  abosscl 
er-o  non  sunt  accidenlia  anima^,  sed  ejul 
substantia.  —  Quoest.   disp.  de  Anima  ;' 
12;  arg.  7. 

6.  Prseterea,  accidens  non  estprinci 
pium  substantialis  difTerentise  ;  sed  sens 
bile  et  rationale  sunt  substantiales  difT( 
rentisc,  et  sumuntur  a  sensu  et  rationi 
qusc  sunt  potentiae  animai :  ergo  potenli 
anima;  sunt  substantia  animae  et  no 
ejus  accidentia.  —  Ibid.  arg.  8. 

7.  Prseterea,  maxime  propriuni  sul 
stantiai  est  esse  susceptivum  contraric 
rum  ;  sed  potentise  animse  sunt  suscepl 
vse  contrariorum  :  sicut  voluntas  virtut 
et  vitii,  et  intellectus  scienticc  et  erroris 
ergo  potentise.  animse  sunt  substantiaal 
qua  ;  sed  non  alia  quam  substantia  ani 
mee  :  ergo  sunt  idem  quod  substanli 
anima).  —  De  Spirit.  Creal.  a.  11,  arr, 

13.  _   I 

8.  Prsetcrea,  anima  immediate  uniti 
corpori  ut  forma,  et  non  mediante  aliqn 
potentia.  Sed  in  quantum  est  forma  coii 
poris  dat  aliquem  actum  corpori.  Non  ai; 
tem  hunc  actum  qui  est  essc,  quia  hi 
actus  invenitur    etiam  in  quibus  non  ee 


1)K  AMMA         nl  -I.M.   1,1    l>K  r( » riAlllS  AMM.K.IN   CoMMI  M    —  .\UT.    I 


AA 


liiiiu ;  nec  iteruin  hiinc  aclum,  qui  cst 
vore  qniJi  ^'ic  actu.s  iiivciiilnr  in  (juihus 
111  estaiiima  ratioiialis.  Ergo  relin(|uilur 
lod  (lal  hunc  acluin  qui  ost  inlolligoro  ; 
(1  hunc  actuni  dal  potonlia  inlellectiva  : 
go  potentia  intoMoctiva  est  icleni  (luod 
senlia  aninia'.  —  Ibid.  arg.  14. 
1).  PiaHerea,  cx  hoc  (^onvonit  alicui 
hstantia*  quod  sit  intellocliva,  (juia  est 
iinalerialis  ;  sed  aniina  cst  iinniatorialis 
r  snain  essentiani  :  ergo  aniina  ralio- 
ilis  est  per  suain  essenliain  inlollcctiva, 
consoquenter  intellectus.  —  la,  q.  70, 

1.  arg.  4. 

Scd  conira  :  1.  sicut  se  habct  posso  ad 
se,  ita  potcnlia  ad  es<ontiam  ;  scd  in 
lo  Deo  verum  estdiccro  quod  suum  osso 
,  suuin  possc  :  ergo  in  nullo  alio  sua 
senlia  cst  sua  potenlia;  et  ita  noc  in 
liina.—  X.Sent.  dist.  3,  q.  -'i,  a.  \,  arg. 
Sedconlm. 

2.  PrLcterea,  agons  principalo  otinslru- 
eiilaie  non  suntunum;  sed  comparatio 
itcntiaj  ad  essentiam  anima;  est  sicut 
strumenti  ad  jjrincipale  agens  :  ergo 
lima  non  est  sua  potenlia.  —  de  Spirit. 
eal.  a.  11,  arg.  o  Sed  contra. 

3.  Pra^terea,  nulia  qualitas  est  sub- 
jintia  ;  sed  potentia  naturalis  est  quio- 
iin  species  qualitatis,  ut  patet  in  Pnc- 
cam.  (c.  0;  al.  8):  ergo  potentiae  natu- 
les  animo)  non  sunt  ipsa  subslantia 
ssentia)  aniinae.  —  Quaisl.  disp.  de  Ani- 
fl  a.  12,  arg.  2  Sed  contra. 

4.  Prxtcrea,  nulla  forraa  substantialis 
l  iininediate  activa,  ut  dictum  est  (supra 

Prima  Secundic  hujus  operis  q.  9,  a. 
c);  sed  potenticv-  animix)  sunt  imme- 
aleacliva;:  ergo  anima,  qua)  est  Ibrma 
bslanlialis,  non  est  sua  polentia. 
Respondeo  dicendum,  ([uod  impossibilo 
t  dicere,  quod  essentia  anima^  sit  ejus 
'lenlia,  Ucet  hoc  quidam  posuerint,  Et 
'C  dupliciter  osteiiditur  (luantuin  ad 
ixjsens  :  primo,  ([uia  cuin  potentia  (?L 
lus  dividant  ens  ct  ([uodlibet  genus 
tis,  oporlet  quod  ad  idem  genus  refe- 
nlur  potentia  et  actus  ;  et  ideo  si  actus 
'U  est   in    geiicrc  substantia.*,  potentia 


qu;r  dicitur  ad  illuiu  actuin,  non  |)otcst 
esso  in  genere  suhstanli.e.  Operatio  au- 
tein  aniina!  non  estin  genere  subslantia;, 
sed  in  sitlo  Dco,  cujus  O|)eratio  est  cju.s 
siibstanlia  ;  unde  potcntia  Diu,  ([ua-.  est 
o[)oratinnis  princi[)iuin,  est  i|»sa  Dei  es- 
soiilia  ;  ([uod  ikhi  [lotost  esso  veriini 
iie([iio  iii  aiiiina  ii('([uo  in  ali([ua  crea- 
tura.  —  la,  ([.  77,  a.  1,  c. 

Secnndo,  hoc  etiain  impossibile  a[i[)aret 
inaiiima  [^roptcr  mulla:  —  pnmo  quidein, 
([uia  anima  sccunduin  suam  essentiam 
est  aclus.  Si  ergo  ipsa  essentia  anima; 
essct  imnKxliatuin  principium  oporatio- 
nis,  semper  habens  animain  actu  habo- 
ret  0[)era  vita*,  sicut  senq^er  liabens  ani- 
mam  aclu  est  vivuin.  Non  oniin,  in  ([uan- 
tum  est  forina,  est  actus  ordiiiatus  ad 
uUcriorein  acluin,  sed  c^st  ultimus  termi- 
nus  gcnerationis.  Uiide  quod  sitin  poten- 
tia  adliuc  ad  alium  actum,  hoc  non  coin- 
[)elit  ei  sccundum  suam  essentiam,  in 
([uanlum  est  forma,  sed  secundum  suain 
[)otentiain  ;  et  sic  i[")sa  anima,  secunduin 
([uod  subcst  sua'  potentiai,  dicitur  actus 
primus,  ordinalus  ad  actum  secundum. 
hivenitur  autcm  habens  animamnon  sein- 
[)er  esse  in  actu  oporum  vila?.  Unde 
etiain  in  definitione  animse  dicitur,  quod 
est  «  actuscor[)orispotentia  vitam  haben- 
tis  »,  qu;o  tainen  potentia  non  abjicit 
animam.  Pvclinquitur  ergo  quod  essentia 
aniina^  non  est  ejus  [Dotenlia  ;  nihil  enim 
est  in  potenlia  secundum  actum,  in  ([uan- 
Luin  est  actus.  (la,  q.  77,  a.  1,  c).  —  Sc- 
cundo  idem  [jatet  ex  unilate  essentiic 
ipsius  aniina\  Ha;c  cniin  una  est;  in  [)0- 
tenliis  auteinoportet  ponereinultitudincm 
propter  diversitatein  actuuin  et  objc- 
ctorum.  Oportot  eniin  potenlias  secun- 
duni  actus  diversificari,  cum  [lotentia  ad 
actuin  dicatur;  eorum  autein  quoi  sunt 
realitcr  idcm,  si  unuin  multiplicalur,  et 
reliquuin  multiplicari  debet.  (de  Spirit. 
Creat.  a.  11,  c.)  —  Tcrtio  ex  dilTorentia 
[)Otentiarum  :  quaruinfy«fc(/a»i  sunt  qua- 
rundam  [)artiuin  cor[)oris  actus,  ut  omnes 
poLentia)  sensitiva;  et  nutritivix)  partis  ; 
quLcdam  vero  potentia;  non  sunt  actus  ali- 


SuMM.E  Piui.ws;.  IV  —  :'>. 


TKin  l.\   SKCINI».!-;         IIIII.OSOIMIIA   NATL  UALIS 


:n 

cujus  |)arti.s  cmpuris,  ul  lulcllocLus  cL  vo- 
lunliis;  quud  non  possct  csse,  si  |)otenli;c 
aiiini;i'  non  esscntaliutl  quam  ejus  cssen- 
lia  ;  non  enini  iiotcst  dici,  quod  ununi  et 
idcni  possit  esse  aotus  corporis  et  scpa- 
ratum,  nisi  secundum  diversa.  {de  Spirit. 
Creat.  a.  11,  c.)  —  Quarto  ex  diflerentia 
inler  agcns  primum  ct  secundum.  Omnc 
enini  agens  quod  agit  per  essentiam 
suam,  est  agens  primum;  nam  omne 
agcns  secundum  agit  in  quantum  parlici- 
pal  aliquid  ;  et  ita  agit  per  aliquid  ad- 
dilum  esscntiic ;  anima  aulem  non  est 
agens  primum  :  non  ergo  csl  agcns  pcr 
essentiam  suam,  sed  per  suam  potentiam; 
ergosua  potentia  non  est  sua  essentia.  (1. 
Sent.  dist.  3,  q.  4,  a.  2,  arg.  2  Sed  con- 
tra).  — ■  Quinto  ex  habitudineperfectionis 
ad  perfeclibile.  Cura  enim  perfeclio  et 
perfeclibilia  sint  proportionata,  oportet 
quod  perfectibilia  diversarum  proportio- 
num  recipiant  divei^sas  perfectiones  ; 
organa  autem  corporis  animati  diversa, 
sunt  diversarum  proportionum  in  com- 
mixlione  :  ergo  diversimode  perficiuntur 
ab  anima;  non  autem  quantura  ad  esse, 
quia  aniraa,  cura  sit  forma  substantialis, 
dat  unura  esse  toti  corpori  :  ergo  oportet 
quod  diversiraode  perficiantur  quantura 
ad  pcrfcctiones  consequcntes  esse,  secun- 
dura  quas  habent  diversas  operationes. 
Has  autem  perfectiones,  qua3  sunt  prin- 
cipia  operationum  animac,  vocamus  po- 
tentias  ;  ergo  oportet  polentias  anima^ 
diversas  esse  ab  essentia,  utpole  ema- 
nantes  ab  ipsa.  [Ibid.  arg.  3  Sed  contra.) 
—  Sexto  ex  ordine  polentiarura  animaL', 
et  habitudine  earura  ad  invicera.  Invenitur 
enira,  quod  una  aliara  raovet,  sicut  ratio 
irascibilera  et  concupiscibilem,  et  intel- 
lcctus  voluntatem  ;  quod  esse  non  posset, 
si  oranes  potentiai  essent  ipsa  aniraa;  sub- 
stantia  :  quia  idera  secundura  idera  non 
raovet  se  ipsura,  ut  probat  Philosophus  8. 
Phys.  text.  40  sq. ;  c.  5.  {de  Spirit.  Creat. 
a.  11,  c.)  —  Postremo  idera  patet  ex  ter- 
mino  opcrationuni  ab  ipsis  potentiis  pro- 
ducto.  Cuni  enim  unumquodque  sit  actu 
illud, quod agit—  ignis  enira  calefacit,  non 


) 


in  quanlum  cst  actu  luciJus,  scd  in  qu; 
tum  est  actu  caiidus  ;  et  cxinde  est  qi 
orane  agens  agit  in  sibi  siniile  — ;  opoi 
(luod  ex  eo  quod  agit,  considerelur  prir  - 
piumquoagit;  oportetenira  utrum(iuee|e 
conforme  ;  unde  in  2.  Phys.  (text.  70;  c 
dicitur,  (juod  forma  etgenerans  sunt  id 
specie.  Cum  ergo  id  quod   agit,  non  p 
tinet  ad  essc  substantiah;  rei,  irapossil  • 
est  quod  principium  quo  agit,   sit  ahq  ' 
de  essentia  rei.  Kt  lioc  manifeste  appa 
in  agentibus  naturahbus.  Ouia  enim  ag 
naturaleingeneratione  agit  transmutai 
raaleriara    ad   forraam  —  quod   qnid 
fit,  sccundura  quod  raateria  prirao  disj  - 
nitur  ad   forraara,  et  tandem  consequilr 
lorraara,  secundura  quod  generalio  est  t  - 
rainits  alterationis — ;  necesse  est  quod 
parte  agentis  id  quod  iraniediate  agit, 
forraa  accidentalis   correspondcns  disj  - 
sitioni  materia; ;  sed  oportet  ut  forma  ;- 
cidentalis  agat  in  virtute  fornicC  subsl 
tiahs,  quasi  instrumentum  ejus  ;  alias  i  . 
induceret  auendo  forraam  substantiale . 
Et  propter  hoc  in  elementis  non  appar(|t 
ahqua  principia  actionura,  nisi  quaHta's 
activa3  et  passivai',  quse  taraen  agunt  !i 
virtute  formarura  subatantialiura;  et  p  - 
pter  hoc  earum  actio  non  solura  termii  - 
tur    ad   disposiliones     accidentales,    jji 
etiam  ad  forraas  substantiales.  Nam  etli 
artificialibus  actio  instrumenti  terminalr 
ad  formara  intentara   ab  artifice.  Si  v(i3 
est  ahquod  agens  quod  directe  et  iraii!- 
diate   sua    actione  producat  substantiii 
—  sicut  nos  dicimus  de  Deo,  qui  crean ) 
producit  rerum  substantias,  et  sicut  A  - 
cenna  dicit  {Metaphys.  1.  8,  c.  7  ;  et  1. , 
c.  5)  de    intelligentia  agente,  a    qua  i\- 
cundum  ipsura  fluunt  fornia^  substantias 
in  istis  inferioribus  —  ;  hujusmodi  ag(3 
agit  per  suara  essentiara,  et  sic  noii  ejt 
in  eo  aliud  potentia  activa  et  cjus  esst- 
tia.  —  De  potentia  vero   passiva  raani 
stum  est,  quod  potentia  passiva   quas 
ad  actura  substantialera,    est    in  gent' 
substantiic;  et  quai  est  ad  actura  accid. 
talem,  est  in  genere   accidentis  per  red 
ctionem    sicut   principium,  et  non   sic 


i 


1)K  ANIMA 


nU.iOST.   1,1   DK 


)ecies   (•omplela  :     (|uia    uiiuiiKjiiutlqiio 
3nus  (Jivitlitur  |)(.'r  polentiam  ct  actuin  ; 
iide  poteiilia    hoino    est  iii  goncro  sub- 
anlia',  et  j)olcntia  alhuin  cst  iii  genere 
jalilalis.   Manircsluni  est    autcni,  quod 
)lentia'  aniina',  sivosint  activa' sive  pas- 
va',  non  dicunlur  dirccte  per  respcctuin 
I  alitjuid  substantialc,  sedad  ali^piid  ao 
Lienlaic;  et  siiniliter  (esse)  intclligcns  vel 
iiliens  actu  non    est  essc   substantialc, 
d  accidenlalc,  ad  quod   ordinantur   in- 
lieclus  et  sensus  ;    et  siinilitcr  essc  ma- 
aiin  vel  parvum,  ad  quod  ordinatur  vis 
igmentativa.    Generativa  vero    potenfia 
iuitritivaordinantur(iiiideni  ad  substan- 
m   producendam    vel     conservandam, 
il  per  Iransmutationem  matcria:!;  undc 
lis  actio,  sicut  et  aliorum  as^cntium  na- 
lalium,  nt  a  subslantia  mediante  prin- 
)io   accidenlali.  Manifcstum    est   ergo, 
od  ipsa  cssentia  anima'  non  est  princi- 
im  immediatum  suaruin   opcrationum, 
l  operatur  mediantibus  principiis  acci- 
ilalibus  ;  iindc    potentiai   aninur  non 
it  ipsa  essenlia  aninice,  sed  proprieta- 
ejus.    {Qucest.    disp.    de    Anima    a. 

Irf  primum  erg-o  dicendum,  quod  simi- 

ido  inter  animam  et  scicntiam  attendi- 

■in  iioc  quod  utraque  cst  aclus  primus, 

1  autem  quantum  ad  omnia.  Unde  non 

)iiet  quod  anima  sit  principiuin  imme- 

lum    operationum,  sicut    scientia.  — 

''st.  disp.  de  Anima  a.  12,  ad  14. 

I(/  secundum  dicendum,  quod  maleria 

ma  est  in  potentia  ad  actum  substan- 

em,   qui  est  forma ;  et  ideo  polentia 

leriiu   est   ejus    essentia.  —  Ibid.   ad      ad  3. 


PoTKNTII.s  .VMM.K   |\    CoMMl  \I    -  .\HT.    I  Xy 

sua  potcntia.  Lt  lior  inotlu  .sc  liabet  inale- 
ria  prima,  qua:  cst  priinuin  recipiens,  ad 
potontiainpassivam,  sicul  se  habet  Deus, 
qui  estpiimum  agcns,  ad  pot(!nliam  acli- 
vara.  Kt  idco  maleria  cst  siia  potonlia 
j)assiva,  siciil  cl  Deus  est  sua  polenlia 
acliva.Omnia  aulcm  modia  habent  utrain- 
quc  |)Ot(>ntiam  paiiicipalivc,  ct  j)Ot<jntia 
materiaiiion  est  ad  aliquam  operationtMu, 
scd  ad   recipicndum  tanlum.  —  1.   Scnt. 


d  dic,  quod  si  per  potentiam  passi- 
u  intelligitur  relatio  vel  ordo   mate- 

ad  forniam,  tunc  materianon  est  sua 
eiilia,  quia  esscntia  materia)  non  est 
>lio;  si  aulem  intelligatur  potentia, 
undum  quod  est  principium  in  genere 
'Slantiic,  secundum  quod  potentia  et 
ns  sunt  jirincipia  in  quolibet  genere, 
licitur  12.  Metaphijs.  {text.  26;  1.  11, 
)),  —  sic  dico,  quod  materia  est  ipsa 


dist.  3,  q.  /|,  a.  2,  ad  4. 

Ad  tcrtium  dicendum,    quod  proptcrea 
materia  ad  formas  accidentaics  esl  acci- 
dcns    maleriaj,  et  in    codem  genere  cuin 
forina  accidentaii,  (luani  essentiaiitcr  res- 
picit,  reductive  taincn  et  tamquam  prin- 
cipium  iliius;  cum  enim  in  eodein  genere 
sit  potcntia,  etactus,  sicut  potcntia  Iiomo 
cst  in  gencie  substantia>,  ita  polcntia  ai- 
bum  est  in  generc  qualitatis.  —  Qucesl. 
disp.  dc  Anima,  a.  11,  c.  ;    1.  Phys.  1.   lo 
post  princ.  (cf.  1.  14  circa  med.) 

Ad  quartum  diccndum,    quod  hoc  ip- 
suin  quod  forma    accidcntaiis  cst  actio- 
nis  principium,   habet  a  forma  substan- 
tiaii  ;    et    idco    forma  substantialis    est 
priinum    actionis    principium,    sed    non 
proximum  ;  et  tanluin  lioc  dicit   Phiioso- 
phus  2.  de  Anima  (tcxt.  24 ,  c.  2),  quod 
id  quo  inteliigimus  et  scntimus,  est  ani- 
ma. —  la,  q.  77.  a.  1,  ad  4.  — Vel  dic, 
(juod  forma  accidentaiis  cst    virtus   aite- 
rius,  per  quam  producitur  operatio,    qui 
est  effcctus  ipsi  proportionatus,  sicutcau- 
siB  proximo);  forma  autem  subslantiaiis 
non    est   hoc  inodo  proportionata  opcra- 
tioni.   —   1.   Sent.   dist.   3,  q.    4,  a.  2, 


Ad  quintum  dicendum,  quod  tria  sunt 
genera  accidcntium.  Qua^dam  enim  cau- 
santur  ex  principiis  speciei,  et  dicuntur 
propria,  sicut  risibiie  homini.  Qu.vdam 
vero  causantur  ex  principiis  individui ; 
et  hoc  dicitur,  quia  vci  habent  cau- 
sam  permancntcm  iii  subjecto,  et  ha?c 
sunt  accidcntia  iiiseparabilia,  sicut  ma- 
scuiinum  et  femininum  et  aiia  hujusino- 
di ;  quacdain  vero  non  habent  causam 
pcrmancntcm  in   subjecto,  et  hgec  sunt 


:n\  TKHTIA   SKCl  NlhK  -    l'l 

uccitlcnliu  scpanibilia,  ul  &ietlere  ol  umlju- 
lare.  —  Esl  uulein  coininuno  oinni  ucci- 
(lenli,  (luoil  non  sit  de  essenliu  rei,  ol  ilu 
non  cedit  in  definiiionoin  i'ci  :  unde  dc  rc 
inlclliiiimus  7?<ot/  (luid  esl,  ahsque  hoc^ 
(juud  inlcliiuumus  uliquod  uccidcnlium 
ejus.  —  sed  spccies  non  pol(!st  intcllii^i 
sine  uccidcntibus  qua;  conscquuntur  prin- 
cipiu  specioi;  potest  tamcn  inlelligi  sino 
uccidentibus  individui  eliam  insepural)i- 
libus;  sine  separubilibus  vcro  esse  po- 
test  non  soluin  species,  sed  etium  indivi- 
duum.  Potcntiic  vero  anima'  sunt  acci- 
dentiu  sicut  propiielutes  speciei,  unde 
sine  illis  licet  intclligatur  quid  estanimu, 
non  tamcn,  unimum  sinc  illis  osse  i)0ssi- 
bile  est,  nec  intelligibile.  —  Quasl.  disp. 
dc  Anima  u.  12,  ad  7. 

Ad  scxlum  dicendum,  cjuod  sensibilc 
cl  rationale  secundumquud  sunt  difieren- 
tiic  substantiaies  (essentiales),  non  sumun- 
tur  a  scnsu  et  inlellcctu,  sed  ab  anima 
sensitiva  et  intcllcctivu.  — Ibid.  ad  8. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  acciden- 
lium  unum  est  alio  substanlia:;  (subjecto) 
propinquius,  sicut  quantitas  est  propin- 
quior  substantiic  quam  qualitas ;  et  ita 
subslantia  recipit  unum  accidens  median- 
le  alio,  sicut  colorem  mediante  superficie, 
et  scientiam  mediantc  polentia  inlelle- 
cliva.Eo  igilur  modo  polentia  anima;  est 
susceptiva  contrariorum,  sicut  superfi- 
cies  albi  et  nigri,  in  quantum  scllicet 
subslantia  suscipit  conlraria  secundum 
prccdicta.  —  de  Spiril.  Creat.  a.  11,  ad 
13. 

Ad  octavum  dicendum,  quod  anima  in 
(piantum  est  ibrma  corporis,  secundum 
suam  essenliam  dat  esse  corpori,in  quan- 
lum  est  formasubstantialis;  ct  datilli  hu- 
jusmodi  esse,  quod  est  vitale  (vivere)  in 
quantum  est  lalis  iurma,  scilicct  anima  ; 
et  dat  ei  liujusmodi  vivere,  scilicet  in  in- 
tellectuali  natura,  in  quantum  est  talis 
anima,  scilicet  intcllcctiva.  —  Intelligere 
autem  quandoquc  sumilur  pro  operatio- 
nc  :  ct  sic  principium  ejus  est  polentia 
vel  habitus  ;  quandoque  vero  pro  ipso 
cssc  inielkctualis   naturcc  :  et  sic  princi- 


ill,i)>()l'ill.\    NAi  I  l<Ai,IS 

Ijiuni  cjus,  quod  est  intclligere,  ebt  i| 
cssentia  aninKc  intellectivte.  —  /// 
ad  14. 

Ad  nomtm  dicendum,  (piod  ipsa  imn 
terialitus  substantiai  inteliigcntis  cre; 
non  est  ejus  intellectus  ;  sed  ex  inim.i 
rialitale  habet  virtutem  ad  intelliL" 
dum  ;  unde  non  oportct  quod  intclle' 
sit  substantia  aniina},  sed  ejus  virtu- 
potentia.  — la,  q.  7'J,  a.  1,  ud  4. 


ARTiCULUS  II 


II 


urnu.M  iN  ANiMA  srr  tantum  una 

POTENTIA,    AN    PLURES. 


«i 


Videlur  quod  sit  tuntum  una  [)ol(;i 
anima-,  non  autein  plures. 

1.  Anima  enim  est  substantia  siinpl. 
sed  in  uno  et  simplici    non   potest   (k 
pluralitas  et  multiplicitas:   orgo  potei 
animic   non  sunt  plures,  sed  una.  — jie 
Spirit.  Creat.    a.    11,    ai^g.  20  ;    Qu(\t. 
disp.  de  Anima  a.  12,  arg.  17. 

2.  Pra!terea,  anima  intellectiva  m; 
me   ad    divinam  similitudinem   accei 
sed  in  Deo  est  una  et  simplex  potenl 
ergo    saltem   in    anima  intellectiva 
tantum  una  potentia.  — •  la,  q.  77,  i- 


arg. 


1. 


3.  Pi\Tterea,  quanto  virtus  est  si. 
rior,  tanto  est  magis  unita  ;   sed  ania 
excedit  alias  formas  naturales  in  virli 
ersfo  raaxime  debet  habere  unam  viili- 
tom  et  (seu)  potentiam. —  Ibid.  arg.  :j 

4.  Praterea,  operari  est  exislentisin 
actu  ;  sed  pe.r  eandem  essentiain  ania 
vivens  habet  esse  secundum  divei 
gradus  perfectionum  :  ergo  per  eanc 
potentiam  animtc  operatur  diversas  ( 
rationes  diversorum  graduum.  —  i' 
arg.  3. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  pjii 
plures  anima^potentias  (2.  de /im'/na  If^ 
13  sqq.  et  text.  27 ;  c.  2  ot  3). 

Respondeo  dicendum,  quod  necesse 
ponere  plures  potentias  animaj.  Adci 
evidentiain  considerandum  est,  quod, 


DK  AMMA  —  QIMOST.  M  DE  DOTKNTI 

Philosoplms  dinit  (2.  de  Ccelo  lext.  03 
[.;    c.    12),    qu.p    .'^Miit  iii    robiis  infi- 

I,  noii  possunt  r.onscqui  pcrfeclani 
iiilntein,  scd  aliquam  inipcrfcctamcon- 
piuntur  i^aucis  molibus  ;  superioros 
ro  liis  atli])i.s('unliir  perfcctani  bonita- 
a  motibus  inullis;  hisaulem  superiora 
nt,  qu.v  achpisc^unlur  pcrfeclam  boni- 
eni  motibus  paucis ;  summa  vero  per- 
■lio  invenitur  in  his,  (jua^  absquc  motu 
ifeclani  possident  bonitatem :  —  sicut 
ime  est  ad  sanilatem  dispositus  qui 
n   potest  perfoclam  consequi    sanila- 

II,  sed  aliiiuam  modicam  consequi- 
•  paucis  remediis ;  melius  autem  dis- 
?itus  est  (lui  potest  perfectam  consc- 
i  sanitatem,  sed  remediis  multis;  et 
huc  meliiis  qui  remediis  paucis ;  o[)- 
iie  autem  qui  al)squc  remedio  per- 
:lam  sanitatem  habet.  —  Dicendum  cst 
jo,  quod  res  omnes  qu.i^  sunt  infra  ho- 
nem,  utres  naturales,planta^  et  anima- 
:,  qua^dam  particularia  bona  conse- 
iintur,  et  ideo  quasdam  paucas  et  de- 
^minatas  opcrationes  habent  et  virtu- 
^;  homo  autem  potest  conscqui  uni- 
rsalem  et  perfcctam  bonitatom,  quia 
test  adipisci  beatitudinem.  Est  tamen 
iiltimo  gradii  secundum  naturam  eo- 
in  quibus  corapetit  beatitudo;  et  ideo 
iltis  et  diversis  operalionibus  et  virtu- 
lus  indigct  anima  humana ;  praiter- 
am  quod,  quia  ha^c  est  in  confinio  spi- 
ualiuin  et  corporalium  crealurarum, 
bent  in  illa  concurrerc  virtutes  utra- 
mque  creaturarum ;  et  propterea  ob 
nc  aliam  rationem  debet  habere  plures 
tentias.—  1a,  q.  77,  a.  2,  c. 

Ad  priyimm  tT(^o  dicendum,  quod  licet 
iina  sit  una  in  essentia,    tamen  est  in 

polentia  et  actus,  et  habet  diversam 
biludineni  ad  res  ;  diversimode  ctiam 
inparatur    ad    corpus  ;  et  proptcr  hoc 

una  essentia  anima^  possunt  procedere 
^ersa^  potentiiic. —  Qmest.  disp.  de  Ani- 
?a.  \%  ad  17. 

Ad  secnnduni  dicendum,  quod  in  hoc 
50  magis  ad  similitudinem  Dei  accedit 
lima   intellectiva  quam   creatura;  infe- 


S  ANIM.K  IN  Co.MMl  Nl    -  AUT.   lll  :!7 

riores,  quod  perfectam  bonitatem  consc- 
(pii  i)otcst,  licet  per  multa  ct  diversa,  in 
quo  dcfi(;it  a  superioribus.  —  1a,  I.  c. 
ad  I. 

Ad  lerliuni  dicendum,  qiKjd  virtus  uni- 
la  est  siiperior,  si  ad  .rqualia  se  exlen- 
dat;  sed  virtus  miilliplicata  cst  su|)erior, 
si  plura  ei  subjicianlur.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  quarlum  diccnduin,  quod  unius  rei 
est  unum  esse  siibstantiale,  sed  possunt 
esse  0[)eralione3  plurcs;  et  ideo  est  es- 
scntia  una  anima',  sed  [)otentia'.  plures. 
—  Ihid.  ad  3. 


ARTICULUS  III 

UTnUM    POTENTl.K    DISTINGUANTFR    PKR 
ACTUS    F.T    On.IECTA. 


Videtur'quod  [50tcnti.T  non  dislinguan- 
lur  [)er  actus  ct  objccta. 

1.  Nihil  enim  detcrminatur  ad  speciem 
per  illud  quod  est  poslerius  vel  cxtrinsc- 
cum;  sed  actus  est  posterior  [)otentia,  et 
objeclum  cst  exlrinsecum :  ergo  [)er  illa 
non  distinguuntur  sccundum  speciem.  — 
la,  q.  77,  a.  3,  arg.  1. 

2.  Pr.Tterea,  contraria  sunt  qu.T  maxi- 
me  difTerunt ;  si  igitur  polentia)  distin- 
guerentur  [)enes  objecta,  sequeretur  quod 
conlrariorum  non  esset  eadem  potentia  ; 
quod  esse  falsum  patet  fere  in  omnibus ; 
nam  potentia  visiva  eadem  cst  albi  et  ni- 
gri,  et  gustus  idem  est  dulciset  amari. — • 
Ibid.  arg.  2. 

3.  Pra^terea,  rcmota  causa  removetur 
effectus;  si  igitur  potcntiarum  difTeren- 
lia  esset  ex  dillerentia  objectorum,  idem 
objectum  non  [)ertineret  ad  diversas  [)0- 
tentias;  quod  patet  esse  falsum;  nam 
idem  est,  quod  potentia  cognoscitiva  co- 
gnoscit  et  appetitiva  appetit,  ct  circa 
idem  objectum  versatur  intellectus  agcns 
et  intellectus  possibilis,  qu.T  sunt  [)0ten- 
Wm  diversa?. — Ibid.  arg.  3;  de  Verit.  q. 
lo,  a.  2,  arg.  13. 

4.  Praiterea,  id  quod  per  se  est  causa 


.{H  TKUTIA  SK(:rN'l).h  —  I' 

alicujiis,  iii  omiiibus  causut  illud  ;  sod 
(juifilain  objecla  diversa,  qu;r  i)ertincnt 
ad  potenlias  diversas,  pertinent  etiani  ad 
aliquaiu  unani  polentiam,  ^icut  sonus  et 
color  perlinentad  ^isuni  et  aiulituin,  (jum' 
sunl  divers.e  polenlin',  ot  lainen  pcrli- 
neiit  ad  unain  poteiitiani  sensiis  coininu- 
nis  :  non  ergo  potcnli;r  dislinguunlur 
secunduin  differeidiain  objectoruiu.  — 
la,  q.  77,  a.  3,  arg.  h. 

5.  Pra-terea,  si  diversilas  potenliarum 
aninw  est  secundum  difTerenliam  obje- 
ctorum,oportet  eliam  quod  ordo  potenlia- 
rum  sit  secundum  ordinem  objectorum. 
Sed  hoc  non  videtur  ;  nam  inlelleclus, 
cujus  objectum  est  quod  quid  est  ct  sub- 
stantia,  est  posterior  sensu,  cujus  objc- 
clum  est  accidens,  ul  color,  sonus  et 
similia  ;  tactus  autem  est  prior  visu, 
cum  tamen  visibile  sit  prius  et  commu- 
nius  tangibili.  Ergo  nec  diversitas  poten- 
tiarum  est  secundum  difTerentiam  obje- 
ctorum.  —  Qvoest.  disp.  de  Anima  a.  13, 
arg.  10. 

6.  Praiterea,  perfectibilia  distinguuntur 
penes'  perfectiones  ;  sed  habitus  suntper- 
fectiones  potentiarum :  ergo  ha^  non  di- 
stinguuntur  penes  aclus  et  objecta,  sed 
penes  habilus.  —  Ibid.  arg.  5;  de  Verit. 
q.  15,  a.  2,  arg.  11. 

7.  Prcettrea,  si  potenlia>  distinguuntur 
per  actus  et  objecla,  ergo  ubicunque  erit 
diversitas  acluum,  erit  diversitas  polen- 
tiarum;  sed  consequens  est  falsum,  quia 
ratio  superior  et  inferior  habent  diver- 
sos  actus,  et  tamen  perlinent  ad  eandem 
potentiara :  ergo.  —  Ibid.  arg.  12. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  de 
Anima,  text.  33  ;  c.  4)  dicit,  quod  actus 
sunt  priores  secundum  rationem  poten- 
tiis,  et  objecta  actibus ;  sed  posteriora 
distinguuntur  secundum  priora:  ergo  po- 
tentiae  distinguuntur  per  actus  et  objecta. 
—  la,  q.  77,  a.  3,  avg .  Sed  contra ;  Quoist. 
disp.  de  Anima  a.  13,  arg.  1  Sed  con- 
tra. 

Respondeo  dicendum,  quodpotentia,  se- 
cundum  illud  quod  est  potentia,  ordina- 
tur    ad  actum  ;  unde  oportot    rationem 


illl.oSOlMllA   NATIHALIS 

potentia'  accipi  ex  actu  ad  f(uem  ordirl 
tur  ;  et  per  consequens  oportet  quod  il 
lio  potentiae  diversificetur  ut  diversifKJ 
lur  ratio  actus.  Ralio  autem  actus  divtl 
sificatur  secunduni  diversani  ralloml 
objecti ;  omnis*enim  actio  vel  est  potenll 
activa;  vel  passiva'.  Objecluin  aut^, 
comparatur  ad  actum  potentice  passi 
H\C[\i  prlncipiiim  cl  caiisa  rnovens ;  col' 
enim  in  (piantum  inovet  visum,  est  pri 
cipiuiu  visionis  ;  ad  actum  autem  potent\ 
activoi  comparatur  objectum  ut  termiu 
et  finis  :  sicut  virtutis  augmentativae  o: 
jectum  est  quantum  perfoctum,  quod  e' 
finis  auginenti.  Ex  his  autein  duobusa' 
tio  speciem  recipit,  scilicet  ex  principi 
vel  ex  fine  seu  ex  termino.  Differt  eni 
calefactio  ab  infrigidatione,  secundu 
quod  h(Vc  a  calido,  scilicet  activo,  ad  c;' 
lidum,  illa  autera  a  frigido  ad  frigidu 
procedit.  Unde  necesse  est  quod  potei 
tise  diversificentur  secundura  aclus 
objecta. 

Sed  taraen  considerandura  est,  quod  ( 
qu;e  sunt  ;)er  accidens,  non  diversificai 
speciem:  quia  enim  coloratum  acciditan 
mali,  non  diversificantur  species  animal; 
per  differentiam  coloris,  sed  perdifferen 
liara  ojus  quod  per  se  accidit  animali,  pe 
dilVerentiamscilicet  aniratC  sensitiv?e,qu; 
quandoque  invenitur  cuin  ratione,  quan 
doque  sine  ratione;  unde  rationale  etirr; 
tionale  suntdifferentia^divisivseanimalis 
diversas  ejus  species  constituentes.  Si 
igitur  non  qua^cunque  diversitas  objeclo 
]'um  diversificatpotcntias  aniraae,seddif 
ferentia)  ejusad  quod  per  se  potentia  re 
spicit :  —  sicul  sensus  per  se  respicit  pa- 
sibilera  qualitatera,  qua)  per  se  dividitii 
in  colorera,  sonum  cthujusmodi  ;  et  ide^ 
alia  est  potentia  sensitiva  coloris,  scilicc 
visus;  alia  soni,  scilicet  auditus;  seJ  pas 
sibili  qualitati,aut  colorato,  accidit  ess» 
musicura  vel  grammaticum,  vel  magnun 
aut  parvura,  aut  horainem  vel  lapidem ;  e 
ideo  penes  hujusraodi  differentias  poten- 
tiai  animse  non  disfinguunlur.  —  la,  q.| 
77,  a.  3,  c;  Qucsst.  disp.  de  Anima  a.  13 
c;  de  Verit.  q.  IS,  a.  2,  c 


I)E  AM.NfA   -  Ol\KST.   I.l  DE   1'OTENTIIS  ANIM.K  I\  COMMrXI   -  AKT.    III  :W 


idpririinm  ergo  dicendiiiu,quod  aclus 
t  sil  posterior  potnntia  in  esse,  est 
nen  prior  intenlione.  et  secundurn 
ionem,  .sicut  finis  agenlo.  Objectuni 
em  licet  sil  e.xtiinsecuin,  est  tamen 
ncipium  vel  finis  aclionis  ;  principio 
cm  et  fini  proportionantur  (!a  i\mv. 
\i  extrinseca  (1)  r»'i.  —  la,  I.  c. 
l. 

id  secundum  dicendum,  quod  si  po- 
tia  aliqua  per  sc  respiceret  unumcon- 
riorum  sicut  objectuni,  oporterct  quod 
ilrariuni  ad  aliam  potenliam    pertine- 


uni  superiori  potenti.c  subduatur.  —  la, 
1.  c.  ad  h. 

Ad  quinlum  dicendum,  quod  ordo  |)o- 
lenli.u  inn  anim.i^  est  secundum  ordinem 
objectoium.  Sed  ulrobique  potesl  altendi 
ordo  vel  secundum  peiTeclionom,  et  sic 
intcllecfus  est  prior  sensu  ;  ue/secundum 
gencralionis  viam,  ct  sic  sensus  est 
l)rior  iiifellectu:  quia  (in)  via  gencrationis 
prius  iiidiicitur  forina  accidentalis  quam 
subslantialis.  —  QucvsL  disp.  de  Anima 
a.  13,  adlO. 

Ad  scxlum  dicendum,  quod  habitus 
nonsuntperfectionespotentiarum,  propter 


.  Sed  potenlia  anim.T  non  per   se  re-  -  •  ... 

cit  propriam   rationem   contrarii,  sed     ^"^^  sunt  potenti.i^ ;  pcr  illos  enim  poteii- 
amunem  ralioncm  utriusque    conlra-     ^'''^  tantum  aliqualiter   se   habent  ad  ea 

propterquaisunt,  id  est  ad  objocta.  Unde 
potentia;  non  distinguuntur  penes  habi- 
tus,  sed  penes  objecta:  sicut  nec  artifi- 
cialia  distiguuntur  penes  objecta ,  sed 
penes  fines.  —  Ibid.  ad  5. 

Ad   septimum   dicendum,    quod,  sicut 
A.vicenna  dicit   in  6,   Naluralium  (id  est 


rura  :  sicut  visus  non  respicit  ratio- 
11  albi,  sed  rationem  coloris  ;  et  hoc 
0,  quia  unum  contrariorum  est  quo- 
imiodo  ratio  alterius,  cum  se  habeant 
it  perfectum  et  imperfectum.  —  Ibid. 


\d  tertinm  dicendum,  quod  nihil  pro- 
et,  id  quod  est  subjecto  idem,  esse 
ersum  secundum    rationem;   et  ideo 


de    Anima  part.  1.  c.  4  et   5),  diversitas 

aclus    quandoquo   indicat     diversitatem 

3st  ad  diversas  potenlias  anim^  per-     P^t^^ti^'^""^' .  q^andoque    non.   Quinque 

re.  -  Ibid.  ad   3.    -  Sic  intellectus     ^"'"' .  '!'^'^''  '"  ^^^'^"'  ^"'^'*  diversitas 

inveniri   potest  :     uno  modo   secundum 

fortitudinem  etdebilitatem,  sicut  opinari 

et  credere  ;    alio  modo  secundum   velo- 

citatem  et  tarditatem,   sicut    currere  et 


ns  et  possibilis  respiciunt  diversa 
'cta  formaliter,  etsi  7ion  materialiler ; 
liciunt  enim  diversam  ralionem  obje- 
]uainvis  utraque  (ulrumque)  in  eadem 
ilelligibili  possit  inveniri ;  unum  enim 
iem  potest  esse  prius  intelligibile  in 
ntia,  et  post  intelligibile  in  actu.  — 
'erit.  q.  15,  a.  2,  ad  13. 

i  quarlum  dicendum,  quod   potentia 


moveri  ;    tertio    modo    secuadum    habi- 


tum  et  privationera,  ut  quiescere  et  mo- 

veri  ;    quarto  modo   secundum  operatio- 

nera   ad   contraria    ejusdem   generis,  ut 

sentire  album  et  nigrum  ;    quinto   modo 

est  quando  actus  diversorum   erenerum. 

rior  per  se  respicit  universa  lorera  »            u      i            i            •       ,         . 

„„,.».      ^        .      .    .   ,  ut  apprehendere  vel  raoveri,  vel  sent  re 

nem   objecti  quara  potentia  infer  or;  „^             ♦       i                 r.-        •»       ^  yi^ 

,        ,     /.         ^                 ci  ui  ,  sonum    et   colorera.  —  Diversitas    leritur 

quanto  potentia   est  superior,    tanto  •    •     »            j-        j-  j-        •.  . 

„^^        ^ .      ,•.    T^.   • ,           ,  jonmi   et  secundh  modi  diversitatem  po- 


ura  se  extendit.  Et  ideo  multa  con- 


tentia^    non   indicat,  quia  sic  oportet  tot 


uU  in  una  ratione  objecti  quam  per     ,3^^        ^,„1^^,    ^^-^^    distinctas,    quot 
spicit  superior  potentia,  quoB  taraen  j^^  fortitudinis  vel  debilitatis,  vel  ve- 

•unt  secundura  rationes  quas  per  se     1^,^31^,  ^,1  ^^,^^^^^^^  inveniuntur  in  ac- 


ciunt  inferiores  potentia}  ;  et  inde 
uod  diversa  objecta  pertinent  ad  di- 
»s  inferiores  potentias,  quaj   tamen 

Potius  legendi/tn:  inlrinsec.i. 


tibus.  Similiter  etiam  nec  diversitas  /er- 
tii  et  quarti  modi,  cum  ejusdera  potentia^ 
sit  operari  ad  utrunique  oppositum.  Sola 
autem  diversitas  (^Mm//rno(/i  indicatdiver- 
sitatera   potentiac,  ut  dicamus  actus  ge- 


TKKTIA  SECrxn.K  —  1'1III,<  (SOIMIIA  NATrRAI.IS 


10 

nere  diversos,  qui  in  rulione  ohjocti  non 
conveniunt ;  et  seeunduin  lioe  diversi- 
tas  acluuni  ralionis  superioris  et  infc- 
rioi'is  diversitatem  polentia»  non  indicat. 
—  De  Verit.q.  lu,  a.  2,  ad  12. 

ARTICULUS  IV 

UTRUM    IN    rOTF.NTHS    ANIM.E  SIT    ORDO. 

Vidctur  quod  in  polcntiis  anim.T   non 

sit  ordo. 

1.  In  his  enim  qu.nc  cadunt  sub  unam 
divisionem,  non  est  prius  et  posterius, 
sed  sunt  naturaliter  siinul;  sed  potentia^ 
animce  contra  se  inviccm  distinguuntur  : 
cri?o  inter  eas  non  cst  ordo.  —  1.%  q.  77, 
a.  4,  arg.  1. 

2.  Pr.Tterea,  potenti.T  animT  compa- 
rantur  ad  objecta  et  ad  ipsam  animam ; 
sed  e.x;  parte  aniniT  inter  eas  non  est 
ordo,  quia  anima  est  una  ;  similiter  eliam 
ncc  ex  parte  objectorum,  cum  sint  diversa 
et  penitus  disparata,  ut  patet  de  colore 
et  sono :  ergo  in  potentiis  anim?e  non  est 
ordo.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Pro^terea,  in  potentiis  ordinatis  hoc 
invenitur,  quod  operatio  unius  dependet 
ab  operatione  alterius;  sed  actus  unius 
potentiT  anim.T  non  dependet  ab  actu 
altcrius;  potest  enim  visus  exirc  in  actum 
absque  auditu,  et  e  converso :  non  ergo 
inter  potentias  anima^  est  ordo.  —  Ibid. 
arg.  3. 

Sed  conim  est,  quod  Philosophus  (2. 
de  Anima  text.  30  et  3 1  ;  c.  3)  comparat 
partes  sive  potentias  anima^  figuris  ;  sed 
figura;  habent  ordinem  adinvicem:  ergo 
et  potentioe  animae.  —  Ibid.  arg.  Sed 
conira. 

Respondeo  DiCENDu.M,  quod  cum  anima 
sit  una,  potentise  vero  plures,  ordine  au- 
tem  quodam  ab  uno  in  raultitudinem  pro- 
cedatur ;  necesse  est  inter  potentias  animai 
ordinem  esse.  Triplex  autem  ordo  inter 
eas  attenditur,  quorum  duo  considerantur 
secunduin  dependentiam  unius  potentias 
-abaltera;  tertius  autem  accipitur  secun- 


dum  ordinem  objectorum. —  Depcndcntia 
autem  unius  potentiajab  altera  dupUciter 
accipi  polcst:  7ino  rnodo  sccundum  natura* 
ordinem,  prout  perfecta  sunt  naturaliterl 
imperfectis  priora  ;  alio  rnodo  secundumi 
ordinem  gcnerationis  ct  temporis,  prout' 
ex  imperfecto  ad  perfectum  venitur.  , 
Secundum  igilur  primum  potentiarum 
ordinem  potenti.T  intcllectivT  sunt  prio- 
res  potentiis  sensitivis,  unde  dirigunt 
eas  et  imperant  eis;  et  similiter  potenlia' 
sensitivai  hoc  ordine  sunt  priores  poten- 
tiis  animaj  nutritiv.T.  Secundum  ordinem 
vero  secundum  e  converso  se  habet ;  nam 
potentioc  anima^nutritivai  sunt  priores(ini 
via  generationis  potentiis  anima^  sensiti- 
\x ;  unde  ad  earum  actiones  pr.Tparanl 
corpus ;  et  simililer  est  de  potentiis  sensi- 
livis  respectu  intellectivarum.  Sccundum 
autem  ordinem  ieriium  ordinantur  quai- 
dam  vires  sensitivce  ad  invicem,  scilicel 
visus,  auditus,  olfactus;  nam  visibile  esi 
prius  naturaliter,  quia  est  comraune  su- 
perioribus  et  inferioribus  corporibus  : 
sonus  autera  fit  audibilis  in  aere^  qui  esl 
naturaliter  prior  coramixtione  elemento- 
rum,  quam  consequitur  odor.  —  la,  q 
77,  a.  4,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ali 
cujus  generisspecies  se  habent  secundun 
prius  et  posterius,  sicut  nuraeri  et  figur-i 
quantum  ad  esse;  licet  simul  esse  dican 
tur,  in  quantum  suscipiunt  coramuni 
generis  prTdicationera.  —  Ibid.  ad  4. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  ord' 
iste  potentiarura  anirate  est  ex  parte  ani 
mdd,  quae  secundura  ordinera  quendan 
habet  habitudinem  ad  diversos  actus 
Hcet  sit  una  secundum  essentiam  ;  et  e: 
parte  objectorura,  et  etiara  ex  part» 
actuura,  ut  dictum  est  (in  c).  —  Ibid 
ad  2. 

Ad  iertium  dicendum,  quod  ratio  Wh 
procedit  de  illispotentiis,  iji  quibus  atten 
ditur  ordo  solum  secundum  tertiunl  mo 
dum  ;  illT  autem  potentia:,  qua;  ordinan 
tur  secundura  ahos  duos  modos,  ita  s^ 
habent,  quod  actus  unius  dependet  a 
altera.  —  Ibid.  ad  3. 


DK  AMMA   -   (Jl  .i:sT.   I.l   PK    l'i>TKNT!S  .WIM.J-:    I N   CnMMlNI    -  .\KT.    \ 


W 


AHTICULUS  V 

UTRUM    ANIMV    SIT    SUB.IFlCrUM    OMNIUM 
I-OTRNTIARUM. 

Vitlclur  (luoj  oinncs  potenlirr  aniin.i> 
nl  in  aniina  siinit  in  suhjecto. 

1.  Sicnt  t^nini  se  liobcnt  potentiro  cor- 
jris  aii  corpus,  ila  se  liabent  potenti.o 
liiiia^  a(J  aniinnm  ;  sed  corpiis  est  sub- 
cluin  potentiarum  corporalium:  ergo 
iiiina  est  subjectum  potcntiariim  anima\ 

-  la,  q.  77,  a.  5,  arg.  1. 

2.  PraHerea.  operationes  potentiarum 
\\\mx  atlribuuntur  corpori  propter  ani- 
lam,  (juia.  ut  dicitur  in  2.  de  Anima  (lext. 
'r,c.  2)  :  «  anima  est  qua  intelligimus  et 
iMilimus  primum  j  ;  sed  prima  principia 
perationum  animae  sunt  potonti.r  :  ergo 
lOlcntio^  per  prius  sunt  in  anima.  — 
Itid.  arg.  2. 

3.  Pi\Ttcrea,  proprietas  naturalis  non 
jotcst  scparari  a  re,  cujus  est  jiroprictas, 
l  estin  illa  re  tamquam  in  subjccto;  sed 
(otentia^  anima3  sunt  naturales  illius  pro- 
irietales:  ergo  non  possunt  separari  ab 
lla,  et  in  illa  sunt  tamtiuam  in  subjecto. 

—  de  Spirit.  Creal.  a.  4,   arg.  3;  Qiicvst. 
lisp.  de  Anima  a.  19,  arg.  1. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  {de 
•^omno  et  Vigilia  c.  1)  dicit,  quod  sentire 
lon  est  proprium  anima)  neque  corporis, 
•od  conjuncli  :  ergo  potenlia  sensitiva  est 
n  conjuncto  sicut  in  sul)jecto  :  non  ergo 
>ola  anima  est  subjeetum  omnium  polcn- 
iarum. —  la,q.  77,  a.  5,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  illud  est 
iubjectum  opcrativa^  potenlise,  quod  est 
[Wtens  operari ;  omne  enim  accidens  de- 
norainat  proprium  subjec  tum.  Ideinautem 
ost  quodpotest  operari  et  quod  operatur. 
Unde  oportet  quod  ejus  sit  potentia  sicut 
subjecti,  cujus  est  operalio,  ut  etiam  Phi- 
losophusdicit  in  principio  libri  de  Somno 
et  Vigilia  (c.  1).  Manifestum  est  autem, 
quod  q}(a'dam  operationes  sunt  anim.T, 
qua^  excrcentur  sine  organo  corporali,  ut 
inlelligere    et   velle :  —   undo    potentia^ 


qu.e  sunt  harum   operatioimm  j^rinripia, 
sunt  in  aninia  sicut  in  subjccto.  Qutrdnm 
vero  operationes  sunt  anim.i'  (lu.e  cxcr- 
cenlur  per  organa  corporalia,  sicut  visio 
per  oculum,  auditus  per  aurem,  et  siini- 
litcr  (3st  de   omnibus   aliis  operationibus 
imtritiva;  et  sensitiva;  partis; — ideopo- 
tentia^  qu.v  simt  talium  oporationum  prin- 
cipia,  ^unlin  conjuneto  sicut  in  subje('to, 
et  non  in  anima  sola. —  1  a,  i\.  11,  a.  y,c. 
Ad  primnm  ergodicendum,  tpiod  omnes 
l)oteiili;('  dicunlur  csse  anim.i'.  non  sicut 
subjccli,    sed    sicut    princi|jii,   qiiia    pcr 
animam  conjunctiim  habet<piod  pcr  lales 
operationes  operari  possit.  —  Und.  ad  1. 
Ad  secundum   diceiidum,  quo  I  omnes 
hujusmodi    potontia'   pcr  prius    sunt    in 
anima  qiiam  i\\  conjuncto,    non  sicut  in 
subjecto,   sed  sicut  in  principio.  —  llnd. 
ad  2. 

Ad  tertinni  dicendum,  quod  secundum 
Philosophum,    ut  dictiim    est    (supra   in 
corp.),    cujus  est   potentia,  ejus   est  ac- 
tio  ;  unde  polentia^    ilhr    (piurum    ope- 
rationcs  non  sunt  solius  aniuKo  sed  con- 
juncti,  sunl  in  organo  sicut  in  subjeclo, 
in  anima    autem    sicut    in  radicie  :  sicut 
sunt   potentia>   sensitiva^,  qu.r  propterea 
sunt  proprietates    naturales  compositi  ut 
subjecli,  animai  vero  ut  principii.  Solum 
autem  z7/r/'potentia>  sunt  in  anima  sicut  in 
subjecto,  quarum  operationes  anima  non 
per  organum  exsequitur,  qua^  tamen  sunt 
anima'  secundum    quod   excedit  corpus, 
cujusmodi  sunt  potcnti.i^  intellectiva?.  — 
deSpiril.  Creat.  a.  h,  ad  3;  nu"'»f-  'ff-V^- 
deAnima  a.  19,  ad  1. 

ARTICULUS  YI 

IJTRUM    POTENTLI^    ANIM.T:    FLUANT   AB    EJUS 
ESSENTIA. 

Videtur  quod  potenlia^  anima^  non 
fluant  ab  ejus  essentia. 

1.  Ab  uno  enim  simplici  non  procedunt 
diversa  ;  sed  essenlia  anima^  est  una  ct 
simplex  :   cum  crgo  potentiiv  aniniiT  sint 


TKUTIA  SKCUNDJ-:  -  1'1III.0S0I>IIIA  NATl  UAI.IS 

inulla'  et  tliversai,  non  possunt  procedere  tum  autem  est  ens  in  actu,  est  ejus  pro- 

ab  ejus  essenlia.  —  la,q.  77,  a.  6,arg.1.  ductivum.  Et  lioc  dico  de  proprio  et  per 

2.  l*rjvterea,  illud  aquo  aliquid  proco-  se  accideiite;  nam  rospectu  accidentis 
(lit,  est  causa  ejus;  sed  essentia  animm  extranei  subjectum  est  susceptivum  tan- 
non  potest  dici  causa  potentiarum,ut  patet  tum,  produclivum  vero  lalis  accidentis  est 
discurrenti  pcr  singula  genera  causarum  :  agens  extrinsecum.  —  Secundo  autem  dif- 
ergo  potentifc  animie  non  fluunt  ab  ejus  ferunt  forma  subslanlialis  et  accidenla- 
essentia. — Ibid.  arg.  2.  lis,  quia  cum  minus  principale  sitpropter 

3.  PriTterea,  emanatio  quendammotum  principalius,  maleria  cst  propler  formam 
nominat;  sed  nihil  movetur  a  se  ipso,  ut  subslantialem;  sed  e  converso  forma  acci-  j 
probalur  in  7.  Phys.  {lcj:!..  2;  c.  1),  nisi  dentalisest  proptercomplexionem(l)  sub- ! 
forte  ratione  partis  — sicut  animal  di-  jecti.  Manifestumaulem  est  exdictis,quod 
citur  a  se  ipso  moveri,quia  una  pars  ejus  potentiarum  anim.c  subjectum  est  vel 
ost  movens,  et  alia  mota  — ;  neque  etiam  ipsa  anima  sola,  qua»  potest  esse  subje- 
aninia  movetur,  ut  probatur  in  \.de  Ani-  ctum  accidentis,  secundum  quod  habet 
ma  (iext.  06;  c.  4):  non  ergo  anima  cau-  aliquidpotentialitatis, —  vel  compositum; 
sat  in  se   suas  potentias.  — Ibid.  arg.  3.  composiLum  autem  est  in   actu  per  ani- 

Sed  contra,  potentia^  anim;io  sunt  quae-  mam.  Unde  manifeslum  est,  quod  omnes 

dam   naturales   proprietales  ipsius ;  sed  potentia^  aninitiR,    sive  subjectum  earum 

subjectum  est  causa  propriorum  acciden-  sit  anima    sola  sive  compositum,   fluunt 

tium;  unde  et  poiiitur  in  dofinitione  acci-  ab  essentia  anima)sicut  a  principio  :  quia 

dentis,  ut  patet  in  7.  Metaphys.  {text.  13  jam  dictumest  (supra  in  c.),quodaccidens 

et  19;  I.  6,  c.  4  et  5) :  ergo  potentise  ani-  causatur  a   subjecto  secundum  quod  est 

mae  [)rocedunt  ab  ejus  essentia.    —  Ibid.  actu,  et  recipitur  in  eo  inquantum  est  in 

arg.  Sed  contra.  potentia.  —  la,  q.  77,  a.  6,  c. 

Respondeo  DicENDUM,  quod  forma   sub-  Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ab 

stanlialis  et  accidentalis   partim  conve-  uno   simplici  possunt   naturaliter  multa 

niunt,  partim  differunt.  Conveniunt  qui-  procedere    ordine    quodam  ;   et    iteruni 

dem  in  hoc   quod  utraque  est  actus,  et  propter    diversitatem    recipientium.   Sic 

secundum  utramque  aliquid  est  quodam-  igitur  ab   una  essentia  anima?  procedunt 

modo  in  actu.  Difjernnt  autem  in  duobus:  muMixi  et  diversae  potentias,  tum  propter 

—  pn/>io  quidem  quia  forma  substantialis  ordinem  potentialitatis,  tum   propter  di- 

facit  esse  simpliciter,  et   ejus   subjectum  versitatem   organorum    corporalium.  — 

est  ens  in  potentia  tantum;  forma  autem  Ibid.  ad  1. 

accidentalis  non  tacit  esse  simpliciter,  sed  Ad   secundum  dicendum,  quod  subje- 

esse  tale  nni  tantum  nni  aliquo  modo  se  ctum  est  cawsa  proprii  accidentis,et/inah's 

habens;  subjectum  enim  ejus  est  ens  (in)  et  quodammodo  activa  et  etiam  nimate- 

actu.  Unde  patet,  quod   actualitas   prius  rialis.,  in  quantum  est  susceptivum  acci- 

invenitur  in  forma  substantiali,  quam  in  dentis.  Et  ex  hoc  potestaccipi,quodessen- 

ejus  subjeclo.  Et  quia   primum  est  causa  tiaanimpe  est  causa  omnium  potentiarum, 

in  quolibet  genere,    forma  substantialis  sicut  fmis    et  sicut  principium  activum; 

causat    esse  in    actu    in    suo   subjecto.  quarundam  autem  sicut  susceptivum.— 

Sed  e  converso    actualitas  per  prius  in-  ibid.  ad  2. 

venitur  in  subjecto   forma^   accidentalis,  Ad  terlium  dicendum,   quod  emanatio 

quam  in  forma  accidentali  ;  unde  actua-  propriorum   accidentium  a  subjecto  non 

litas  formcne  accidentalis   causatur  ab  ac-  est   per   aliquam    transmutationem,   sed 

tualitate  subjecti;     ita  quod  subjectum,  per   aliquam     naturalem    resultantiam : 
in    quantura    est    ens    in    potentia,    est 

susceptivum  fornw  accidentalis;  in  quan-  (l)  Al.  «<  completionem  ». 


1)K  ANIMA  -  Ql.KST.  l.I   I>K  POTENTIIS  AMM.K  IN  COMMINI  -  AKT.  VII  '.:{ 

sicut  ex  uno  iiutuiuliter  aliiul  rcsullat,  ut     priores  sccuiuluia  ordincm  pcrfeclionis  et 

natur;v',siiit  principia  aliaruni  per  moiluni 
riiiis  et  aclivi  principii,  Vidcmus  cnim 
quod  sensus  esl  proplt^r   intcllcctum,    et 


ex  lufc  color.  —  //>»''•  ad  3. 
AUTICIJLUS  VII 


rTRIM     I  NA    rOTENTlA    ANlM.r 
.M.IA. 


ORi.\TUR  i:x 


VidcUir  quod  uiia  polcnlia  anima'.  non 
orialur  nb  alia. 

I.Eorum  cnim  (piajsimules^e  incipiunt, 
iinum  noii  orilur  ah  alio  ;  sed  omnes  po- 
tenlia-  anim.T  sunt  simul  anim.nc  concrea- 
l.^;  ergo  una  earum  ab  alia  non  orilur.  — 
la,  q.  77,  a.  7,  ari?.  1. 

2.  Pr.Tterea,  polcntia  anim.T  oritur  ah 
.iiiima  sicut  accidcns  a  subjecto  ;  sed  iina 
polenliaanima)  non  potest  esse  siibjcctum 
ilterius,quia  accidcntis  non  est  accidens 


non  c  coiilra ;  scnsus  etiam  est  (juriidam 
dtificicns  parlicipatio  intcllcctus;  unde  sc- 
cundum  naluralcm  orif,'incm  (piodammodo 
cst  ab  inlellcctu,  sicut  impcrfcctum  a  per- 
fecto.Sed  secundum  viam  susccptivi  prln- 
cipii  e  (•onvcr^o  potentia'  iiiij^crfectiores 
inveniuntur  principia  rcspcctu  aliarum: 
sicut  anima,  secundum  quod  liabet  po- 
tcntiam  sensitivara,  consideratur  sicut 
.■^ubjectum  ct  matcriale  quoddain  re.spc- 
ctu  intellcctus.  El  projjtor  hoc  im[)erfec- 
tiorcs  potenti.T  sunt  i^riores  in  via  genc- 
rationis  ;  prius  enim  animal  gencratur 
qiiam  homo.  —  la,  (j.  77,  a.  7,  c. 

Ad  printuni  ergo  diccndum,  (piod  bicut 


una  polentia  non  orilur  ab  alia.  —     polcntia   anim;e  ab  essentia  fluit  non  per 

iransmutalioncm,  sed  per  naturalem  quan- 
dam  resullanliam,  et  estsimul  cumanima, 
ita  est  cliam  de  una  potentia  res|)cctu  al- 
terius.  —  Ibid.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  accidcns 
per  se  non  potest  esse  subjectum  accidcn- 
lis  ;  sed  iinum  accidcns  per  prius  recipi- 
tur  in  substantia  quam  aliud,  sicut  quan- 
litas  quam  qualitas;  et  hoc  modo  unum 
accidens  dicilur  esse  subjectum  allerius, 
ut  superficics  coloris,  in  ([uantum  sub- 
slantia  iino  accidente  mediante  recipit 
aliud  ;  et  similitcr  potcst  dici  de  potentiis 
animae.  —  Jbid.  ad  2. 

Ad  fertinm  dicendum,  quod  potenti.T 
aiiima)  opponunlur  ad  inviceni  oppositio- 
ne  perfecti  et  imperfedi,  sicut  etiam  spe- 
cies  numerorum  et  figurarum;  h.T.cautcm 
oppositio  non  impcdil  originem  unius  po- 
tentia^   ab   alia,  quia  impcrfecta  natura- 


luid.  arg.  2. 

3.  Pnrlerea,  oppositum  non  oiitur  a 
?iio  opposito,  sed  unumquodquc  oritur 
3X  simili  secundum  speciem  ;  sed  poten- 
i.T  anima)  ex  opposito  dividuntur  sicut 
livert.Tspccics  :  crgo  una  earumnonpro- 
•edit  ex  alia.  —  Ibid.  arg.   3. 

Sed  contra  :  Potenti;ie  cognoscuntur  per 
ictus  ;  sed  actus  unius  potentia;  causatur 
ib  alia,  sicut  actus  phantasiai  ab  actu 
sBMSUS  :  ergo  una  potentia  anima^  causa- 
lurab  alia.  — Ibid.  arg.  Sed  conlra. 

Respondeo  DiCENnuM,quod  in  his  qua?  se- 
unduiu  ordinem  naturalem  procedunt  ab 
ino,  sicut  primumest  causa  omnium,  ita 
piod  est  primo  propinquius,  est  quodam- 
uodo  causa  corum  qu.T  sunt  magis  remo- 
a.  Ostensum  est  autem  supra  (a.  4),  quod 
nter  potentias  anima'.  est  multiplex  ordo  ; 
)t  ideo  una   potentia   animae  ab   essentia 


mimae  proccdit  medianle  alia.— Sed  quia     liter  a  perfeclis  procedunt.  —  Ibid.  ad  3. 
•ssentia  anim;c  comparatur  ad  potentias 


!t  sicut  principium  activum  et  finale  et 
icut  principium  susceptivum,  vel  seor- 
aimper  sc  vel  simul  cum  corpore  —  agens 
lutem  et  finis  sunt  perfectiora  ;  susce- 
)tivuraautem  principium,  in  quantum  est 
lujusmodi,  est  minus  perfectum  — ;  con- 
-♦^quensestquod  potentia^  anim.T  quocsun^' 


ARTICULUS  VIII 

irRUM  OMNES  POTKNTI.F  .VNIM.K    REM.VNEANT 
IN  ANIMA.\   CORPORE  SEP.\R.\TA. 

Videtur  quod  omnes  potentia'  anim.T  re- 
maneant  in  aivima  a  corpore  separata : — 


ii  TKUTIA  SE(;LN1>.K  -  IMll 

1.  qniapofonllroanim.T  suntejusnatura- 
lcs  piojiiielales  ;  scd  proprium  soinper 
inest,  et  nunquam  separalur  ab  eo  cu- 
jns  est  propriura  :  cvj^o  potenlia;  anima' 
simt  in  ea  etiam  post  mortem.  —  la,  (\. 
11,  a.  8,  arg.  2. 

2.  Pr,Tlerea,potenliai  animcc  etiam  sen- 
siliva;  non  debilitanlur,(lebililalocorpore, 
quia,  ut  dicitur  in  1.  deAnima  {lext.  (Ki  ; 
c.  k)  :  si  senex  accipiat  oculum  juvenis, 
videbit  ulique  sicut  et  invenis.  Sed  debi- 
litas  est  via  adcorruptionem;  ergo  poten- 
tiae  anirnai  non  corrumpuntur  corrupto 
corpore,  sed  nianent  in  anima  scpara- 
ta.  —  Ibid.  arer,  3. 

3.  Praiterea,  memoria  est  potcntia  ani- 
mae  sensitiva),  ut  Philosophus  probat  1.  de 
Memoria  ct  Beminisc.  c.  1  et  4  (2)  ;  scd 
memoria  manet  in  anima  separata  —  di- 
citur  cnim  (Lucae  16,  25)  diviti  epuloni 
in  inferno  secundum  animara  cxistenti: 
Piccordare,  quia  recepisti  bona  in  vita 
tua  — :  ergo  memoria  raanetinanima  se- 
parata,  et  per  consequens  alia;  potentia^ 
sensitiva;  partis. —  Ibid.  arg.  4. 

4.  Pra^terea,  gaudium  et  tristitia  suntin 
concupiscibili,  quse  est  potentia  sensitivae 
partis  ;  manifestum  est  autem  animas  se- 
paralas  tristari  et  gaudere  de  prsemiis 
vel  poenis  quas  habent :  ergo  vis  concu- 
piscibilis  manet  in  anima  separata.  — 
Jbid.  arg.  5. 

l).  Pra3terea,  eorum  quae  sunt  idem  se- 
cundum  esse  vel  secundum  substantiam, 
unum  potest  esse  sine  altero  ;  sed  anima 
sensibilis  et  rationalis  in  homine  sunt 
idem  secundum  substantiam  et  esse  :  er- 
go  non  potest  esse  quin  sensus  remaneat 
in  anima  separata.  —  Qucest.  disp.  de  Ani~ 
ma  a.  19,  arg.  12. 

6.  Prseterea,  quod  cedit  in  nihilum, 
non  resumitur  idem  numero  ;  sed  si 
potentiae  sensitivae  non  manent  in  ani- 
ma  separata,  oportet  quod  cedant  in 
nihilum  :  ergo  in  resurrectione  non  erunt 
ea^deni  numero,  et  sic,  cum  potentia^  sen- 
sitiva3  sint  actus  organorum,  neque  orga- 
na  erunt  eadem  numero,  neque  totus  ho- 


LOSOnilA  NATUHAMS 

mo  erit  idem  numero;  quod  est  inconve- 
niens.  —  Jbid.  arg.  13. 

7.  Pra;terea,  non  est  totum  Integrum. 
cui  alicpiapartium  deest;  sed  polenticeani- 
m;o  dicunlur  parles  ipsius  :  si  ergo  aniaiL 
aliquaspotentias  post  raortem  amillit,  nor 
erit  anima  integra  post  mortem  ;  quod 
cst  inconveniens.  —  4.  Sent.  disl.  44,  q. 
3,  a.  3,  quaistiunc.  l,arg.  4  ;  Qua;st.disp.\ 
de  Anima  a.  10,  are".  4.  1 

Sed  contra   est  ;  1.  quod   Philosophuf; 
dicit  (in  2.  de  Anima  text.    21  ;  c.  2)  d(' 
intellectu  loquens,  quod  hoc  solum  sepa- 
ratur,  sicut  perpetuum  a  corruplibili,  re- 
liquura  autera  genus  anima)  manifestun 
est  ex  his  quod  non  separabile  est.  —  4 
Sent.  1.  c.  arg.  3  Sed  contra  ;  Quoest.  djsc  i 
dc  Anima  a.  19,  arg.  1  Sed  contra.     wH 

2.  Praiterea,  12.  Metapliys.  {text.  17;  1 
11,  c.  3)  loquens  Philosophus  de  separa 
tione  animaesic  dicit :  «  si  autem  aliquii 
remanet,  in  postremo  quaerendum  est  di 
hoc  ;  in  quibusdamenim  non  est  impossi- 
bile,  V.  g.  si  anima  est  talis  dispositionis 
non  tota,  sed  inlellectus,  tota  enini  forl( 
impossibile,  quserendum  est  de  hoc»  Qui- 
bus  verbis  videtur  Philosophus  sentire 
quod  anima  tota  a  corpore  non  separetur 
sed  solum  potentiee  intellectivce. —  4.Se«/ 


arff  2  Sed  contra. 


1.  c 

3.  Prseterea,  Philosophus  dicit  in  10 
de  Animalibus  (sive  2.  de  Generat.  Animal 
c.  3),  quodquarum  potentiarura  operatio- 
nes  non  sunt  sine  corpore,  neque  ipso 
potentia)  sunt  sine  corpore  ;  sed  opera- 
tiones  potentiarum  sensitivarum  non  sun 
sine  corpore ;  excercentur  enim  per  orga 
na  corporalia  ;  ergo  potentiae  sensitivainoi 
sunt  sine  corpore.  —  Quccst.  disp.  de  Ani 
ma  a.  19,  ars".  2  Sed  contra. 

4.  Praeterea,  frustra  est  potenli  quaer 
non  reducitur  ad  actum  ;  nihil  autem  es; 
frustra  in  operationibus  Dei :  ergo  poten- 
tiae  sensitivse  non  manent  in  anima  sepa- 
rata,  in  qua  non  possuntreduci  in  actum 
—  Ibid.  arg.  4  Sed  contra. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod,  sicut jamdi 
ctum  est(supra,  a.  5),omnespotentia!  anl- 
ma3  comparantur  ad  aniraam  solam  siciil 


M:  ANIMA  -  (jr.KST.  I.l    !>!•;   roTKNTllS  ANIM.IO  IN  Co.M.MINl        A!;T.  IX 


(l  jnineipiuui.  Scil (/(/(t.'t/a//t  {)ulciili;i!cijia- 
araiiliu-  utl  aniinam  solain  sicut  ad  subjc- 
luiii,ut  iiitcllcclus  ctvolunla.s;  cl  liujus- 
iiodiliulciilia'  nccessecstquod  maneant  iu 
iiima  corpore dcstruclo.  Qua"Jam\cvo  po- 
(•nliicsunt  in  conjuncto  sicut  in  subjccto, 
icul  omnes  potcnli;r.  scnsitiv;c  partis  ct 
iulriliv;c.  Dcstructo  autein  subjectoacci- 
lens  non  potcst    rcmancre.  Unde  corru- 
ilo  coiijuncto  non  manent  hujusmodi  po- 
('iitia'  aclu,  sed  virtulc  lanlum,  inanima 
icut  in  principio  vcl  radicc.   Et   sic   fal- 
iiin  e!>t  quod  quidam  dicunt,    liujusmodi 
lOlentias  in  anima  remanere,   etiam  cor- 
>oro  corrupto  ;  et  multo  falsius  quod  di- 
unl,  etiam  actus  harum  potcntiarum  rc- 
iiancrc  in  anima  scparata  ;  quia  talium 
[lolcnliarum  nulla    est  actio  nisi  per  or- 
ranuni  corporcum.  —   lo,  q.  77,  a.  8,  c. 

Adprimum  ergodiccndum,  quod  h?e  po" 
.ontiic  quas  dicinius  aclu  in  anima  sepa- 
lata  non  manere,  non  sunl  proprielatcs 
iolius  anima^jsed  conjuncli.  — Ibid.  ad  2. 

Ad  secundum  diccndum,  quod  dicuntur 
non  debililari  hujusmodi  potentia),  debili- 
lato  corpore,  (luia  aniina  manet  immu- 
labilis,  qua^  est  virlualc  principium  hu- 
jusmodi  potentiarum.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  lcvlium  dicendum,  quod  illa  recor- 
ilatio  accipilur  eo  modo,  quo  divus  Augu- 
>tinus  ponit  memoriam  in  mente(d6'  Trin. 
i.  10,  c.  11 ;  —  Migne  PP.  L.  t.  42,  col. 
'J82),  non  eo  modo,  quo  ponitur  pars  ani- 
nuc  sensitivic.  —  Ibid.  ad  4. 

.if/^war/jartdicendum,  quod  tristitia  et 
gaudium  sunt  in  anima  scparata  non  sc- 
cunduin  appelitum  sensitivum,sed  secun- 
diim  appelitum  intelleclivum,  sicut  etiam 
in  angelis.  —  Ibid.  ad  o. 

Adquinfum  dicendum,  quodsubslantia 
aniiuic  sensibilis  in  hoinine  raanet  post 
mortem,  non  tamen  manent  polenti;.!! 
sensitiviv.  —  Qucest.  disp.  de  Anima  a. 
19,  ad  12. 

4(/st\t;/«;»  diccndum,  quod  sicut  scnsus 
prout  nominat  potcntiara,  non  est  forraa 
lolius  corporis,  sed  anima  sensitiva  ;  sen- 
sus  aulcm  est  proprictas  couiposili  :  ila 


ctium  polciitiu  vi.si\u  noii  cbt  aclus  oiuli, 
sed  anima  sc-cundum  quod  cst  principimu 
talis  potenti;e;  quasi  itadic;itur,quod  uni- 
ma  \isiva  cst  actus  oculi,  sicut  aniiua 
scnsitiva  cst  actu.stolius  coriioris,  |)0teii- 
lia  aulcm  visivacstproprictas  con.scqucns. 
Uiidc  noii  npoit^'t  qiiod  sit  alius  oculus 
resurgentis,  licct  ^il  alia  potenlia  scnsi- 
tiva.  —Ibid.  ad  \:\. 

Ad  seplimuin  diccnduin,  ipiod  potcnLi;o 
anima;  non  siint  parlcs  essenliales  vcl  in- 
tegrales,  sed  potentiales.  (/6/(/.  ad4.)  Ta- 
liumvero  totorum  ista  est  natura,  qiiod 
tota  virtus  lotius  consislit  in  una  partiiim 
pcrfcctc,iii  aliis  autcm  partialiLcr:  sicutiii 
anima  virtus  animcc  i)Ci'fcctc  consistit  in 
virLuLc  inLcllccliva,  in  aliis  autem  partia- 
liter.  Undc,  cum  in  anima  separata  rcma- 
ueant  vires  intollectivLU  [lartis,  integra  rc- 
manebiL,  non  diminuLa,  quamvis  sensiti- 
v;c  potenli;\j  actu  non  rcmancant :  sicut 
nccpotcntia  regis  rcmaneL  diminuLa  mor- 
tuo  prasposito,  qui  ejus  potcntiam  partici- 
pabaL.  —  4.  Sent.  dist.  44,  ([.  3,  a.  3, 
sol.  I,  ad  4. 

AFITICULUS  IX 

UTUUM      (JUIN(^)UE     OENERA       POTENTIAUUM 
SlNT  DISTINGUENDA. 

Videtur  quod  non  sint  quinque  gencra 
potcnLiarum  disLinguenda,  scilicet  vege- 
tativum,  sensitivum,  appetitivum,  sccun- 
dum  locum  raotivum,  ct  intcllectivum. 

1.  Potentiicenim  animai  dicunturpartcs 
ipsius  ;  sed  tantum  tres  partes  animeC 
comrauniterab  omnibus  assignantur,  sci- 
licet  anima  vcgetabilis,  sensibilis  et  ra- 
tionalis  :  ergo  tria  tantum  sunt  genera 
potcntiarum,  non  aulera  quinquc.  —  la 
q.  78,  a.  i,arg.  1. 

2.  Pricterea.potenticC  aniraic  suntprinci- 
piaoperura  vitie;  sediiuatuor  niodis  dicitur 
aliquid  vivere.  Dicit  cnira  Philosophus 
(2.  deAnima  iexl.  13;  c.  2) :  «  MuUipliciLer 
ipso  vivere  dicLo,  etsi  unum  aliquod  ho- 
lum  insit  solura,  ali^iuid  diciraus  vivcrc,  ut 
inLcllccLus  ct  sensus,  raotus  ct  slatus  sc- 


.„.,  TKiniA  SKCrND.i:    -   l'HIL(JSf)|'|I|.\    NATrUALlS 

cuiiiiiiiii  locum,  udliuc  uulum   muLus  sc-  litulibus    ucLi\is    ul  passivis  ;    seiisibili^ 

cuiuluiii  aliinentum    et   decremenlum   et  i[U'm  licet  non  egeat  qualitalibus  sensihi 

augmenlum  ».  Ergo  tanlum  quatuor  sunt  libus,   cgct    tameii  organo    corporali  ;  i 

geneia  iioLentiarum.  — Ibi<l.  arg.  2.  intellectuulis,  qu;c  neiitro  pra,'dicturumiii 

3.  Pia'tcrea,  ad  illud  quod  est  coiiiiuu-  diget,  sed  perticitur  in  operatione  su. 
ne  omnibus  potcnliis,  non  debct  deputari  absque  organo  corporali.  —l.deAidinal 
uliquod  speciale  aniinie  genus.  Sed  uppe-  14  ;  2.  dc  Anima  I.  W. 

lcrc  convenit  cuilibet  potentiu'aiiim;r  ;  —  Sed  conlra  est  auctoritas  Philo.soplii  2 

visus   cnim  appetit  visibilc  conveniens  ;  c/eil/2ma(/ea;/.  27;  c.  3)  distinguenlisqiiin 

uiido  dicitur  y-.tT/t.   40,  22  :  «  Gratiam  et  que  genera  potentiarum.— rfe  Jmmal. :; 

spcciem  desiderabit  oculus,  et  supcr  hoc  Ri;spondeo  dicendum,  quod  genera  po 

virides  sationes  j);  et  eadem  ratione  qua)-  lcntiaruin    sunt   tantum   quin(jue.   QuO' 

libet  alia  [)Otentia  desidcrat  objectum  sibi  potest  csse  nianifestumex  duobus :  elpri 

convenicns.  —  Ergo  non  debct  poni  appe-  mo  quidem  ex  operationibns  anima;  diver 

litivuin  unum  speciale  genus  potenliaruni  sis.  Cum  enim  omnis  potentia  dicatur  a» 

anima).  —  Jbid.  arg.  3.  actum    proprium,    ct   operativa   potenli, 

4.  Praiterea,  principium  movensin  ani-  dicatur  ad  actum  qui  est  operatio,  poteii 
malibus  est  sensus,  aut  intelleclus,  aut  tise  autein  animae  sint  operativa?,  tali 
appclilus,  ut  dicitur  3.  de  Aniina  (texl.  enim  est  potentia  formie,  —  necesse  es 
48  sqci-  ;  c.  10)  ;  non  ergo  motivuin  secundum  diversas  operaLiones  anirn;i 
debet  i)Oni  speciale  genus  anima?  praeter  accipi  diversitatem  potentiarum.  Operatir 
predicta.  —  Ibid.  arg.  4.  autem   animae  est  operatio  rei  viventis 

o.Pra)terea,potentio3  animaeordinantur  Cuni   igitur  unicuique  rei  competat  pro- 

ad  aliquid   allius  quam  natura,   alias   in  pria  operatio,  secundum  quod  habet  esse 

omnibus  corporibus  naturalibus  essent  vi-  eo  quod  unumquodciue  operatur  in  quan- 

res  aniina;  ;  sed  potenti;i^  anima)  qua3  at-  tum  est  ens  ;  oportet  operationes  anima 

tribuuntur  anim;e  vegetabili,non  videntur  considerare  secundum  quod  invenitur  ii 

ordinari  ad  aliquid  altius  quam    natura  ;  viventibus.  —  Hujusmodi  autem  viventi; 

ordinantur  enim  ad  conservationem  speciei  inferiora,  quoruin  actus  est  aniina,  haben 

per  generationem,  et  conservationem  in-  duplex  esse:unuin  qmdemmateriale,'mqn( 

dividui  per    nutrimentum,    et  perfectam  conveniunt  cum  aliis  rebusinateriahbus 

quantitatem  per  augmentum,  qua;  omnia  aliud  autem  iminateriale,  in  quo  coinmu- 

operatur  natura  etiam  in  rebus  naturali-  nicant  cum  substantiis   superioribus  ali- 

bus:  — nonigiturordinanda?  suntpotenti;c  qualiter.  Esl  autem differentia  interutrum 

anim;eadhujusmodi,et  sic  potentise  ani-  que  esse,   quia  secunduin  esse  materiale 

mae  erunt  pauciores  quam   quinque.  —  quod  est  per  materiam  contractum,  una- 

Qmest  disp.  de  Anima  a.  13,  arg.  14.  quseque  res  est  hoc  solum  quod  est,  sicu 

6.  Pra^terea,  potentiae  animas  aut  distin-  hic  lapis  non  est  aliud  quam  hic  lapis ;  se 

guuntur  secundum  principia  aut  secun-  cundum  vero  esse  immateriale,  quodesj 

dum  modos  operandi.  Si  primum,  sequi-  ampluni  et  quodam    modo  infinilum,  iii 

tur  potentiarum  genera  tantum  esse  tria  ;  quantum  non  est  per  materiam  termina-j 

nam  animaruin,  qua^  sunt  principia  poten-  tum,  res  non  solum  est  id  quod  est,   seti 

tiarum,  tria  tantum  sunt  genera:  vegeta-  etiam  est  quodam  modo  alia.  Unde  in  sub; 

bilis,  sensibilis  et  rationalis;  si  secundum,  stantiis  superioribus  immaterialibus  sumj 

idem  sequitur;  nam  trestantum  sunt  mo-  quodammodo  omnia  sicutin  universahbu.-l 

di  operandi,  puia  per  qualitates  sensibi-  causis.  —  Hujusmodi  autem  immateiiaU 

les,  per  organa  corporalia  et   sine  utris-  esse  habet  dwos^rarfus  inistis  inferioribus. 

que.  Ergo  tres  tantum   erunt   potentise,  Nam   quoddam  est   penitus  iiiimateriale 

vegetabilis,  quae  agit  mediantibus   qua-  scilicet  esseinlelligibile.  In  intellectu  enin 


I)K  ANIMA  —  gr.EST.   Ll   DK  l'UTKNTilS  ANIM.I-:  IN  CnMMl  tl         Airr.   IX       .      47 

sjiubeleabo  ct  siiieinatoiia  cUiiic  cuiidi-  cliiialio.snjuoiis  rurijiaiiiiialuialoiu  dioilur 

mibuh  inalerialihus  individuaiililjus,  el  appolilus    natuialis;   ex  appelilu    auloiii 

ium  ab.-quo  oiuaiio    corj)orali.  —  Esso  secpiilur  opcratio,  qu.i'  est  inolus   locaiis. 

itein  scnsibilc  est  mcdiuin  iiiter   ulrum-  Et  h.ucesl  piior  ralio,pro|)lor  (piainopor- 

lO.Nam  insensu  res  liabct  essesineina-  lel  e.ssc  quiiKpie  gonora  potentianim  aiii- 

ria,non  lamonabsqueconditionibusina-  ma'.  —  2.  dc  Aniina  I.  ;j. 
rialibus  indi\iduaiitil)us  ncque  sine  or-         Sec//n(/o  potost    idem  cssc  manifostum 

mocorporali.  Est  oniin  seiisus  paiticu-  cx  objcclis;  penes  enim  li.fc  otiam  polcn- 

riuin,  intcllectus  vero  universalium.  Et  tia;  distiiiguunlur,  ul  dictum  est   (supra 

laiitum  ad  lioc    duplcx  esse  dicit  IMiilo-  a.  3,  c.) :  (piia  quaido  polontia  cst  allior. 

•phua  in  tortio  liiijus,  quod   aiiima   est  tanlo  rcspicit   uiiiversiilius   objoclum,  ut 

lodammodo  omnia.  —  0/)mi//o/ies  igilur  diclum  cst  (ibid.  ad  4).  Objecluin    autom 

Ki' coinpctunt  viventi  sccuiidum  csse  7na-  operalionis  aniuKo  ?n    triplici  ovdinc  po- 

rm/e,  sunl  oiicralionos  qu;o  allribuun-  lest  considerari.  Aliciijus  enim    polentiae 

r  aniiiKo  vegatabili;  qua-  tamen  licet  or-  aninKo  objecluni  cst  solum  corpus  animae 

iientur  ad  id  ad  ipiod  otiam  ordinantur  uiiitum;  ct  hocgcnus  potcnliarum  aiiinuo 

tiones  in  rebus    iiianimalis,   sciliccl  ad  dicitur  vcgetalivum.  Non   enim    vogeta- 

inse^iuoiidum  essc  et  consorvandum,  ta-  tiva  potenlia  agit  nisi  in  corpus,  cui  ani- 

len  in  vivontibus  hoc  lit  pcr  alliorcm  et  ma  uiiitur.  Kst  autein  aliud  geiius  poten- 

•hilioreni  inodum.  Corpora  enim  inani-  tiarum  anima',  quod   respicit  adhuc  uni- 

lala  generatur  et  conscrvanlur  in  esse  a  versalius  objectum,  scilicet  orane  corjius 

rincipio  molivo  cxtrinseco  :  animala  vcro  sensibiie,  et    non  solum   corpus    anima) 

Mieranlur  a  principio  intrinseco,([uod  est  unitum.  Est    aulem  aliud   genus    poten- 

1  semine,  conservanlur  vero  a  principio  liarum  aniiiKr,  quod  respicit  adhuc  iini- 

iilritivo  inlrinseco.Hocenim  vidctur  essc  versalius  objectum,    scilicct   non    solum 

iventivum  proprium,qnodoperenlurtam-  corpus  sensibile,  sed  universalilcr  omne 

iiamex  se  ipsis  mota.  — Operaliones  au-  ens.  Ex  quo  patct,  quod  ista  duo  secunda 

(inquaeattribuuiitur  rebus  viventibusse-  genera  polentiarum  animio  habentopora- 

iiiduin  esse    penitus    iinmateriale^  perli-  tionem  non  solum  rcspectu  rei  conjunctic, 

ent  ad  parlem  aniiiui;    intellectivam.  —  sed  etiam  respcctu  rei  cxtrinsecae. 
iKT  vero  allribuuntur  eis  secundum  esse         Cum  autom    operaiis    oporteat    aliquo 

'a/iu»),pertinent  ad  partom  animcescnsi-  modo    conjungi  suo    objecto,  circa  quod 

vain. —  Et  secundum  hoc  triplex  essedi-  operatur,  necessce3textriiisecamrem,quib 

inguitur  communitcr  triplex  anima,sci-  cst  objectum  operationis  aniiiK\3,  secj<nc/»m 

cet  vegelabilis,    sensibilis  et  ralionalis.  duplicein  >'a/«one//<  ad  animam  comparari. 

ed  quiaomne  esse  estsecundumaliquam  Uno  inodo,  sccunduni  quod  nata  est  ani- 

trraam,  oportet   quod  esse   sensibile  sit  mic  conjuiigi,  et  iu  aniraa  esse  per  suara 

jcunduin    formam   sensibiiem,   et   esse  sirailitudinom ;  etquantumadhocsuntduo 

itelligibile  secundura  forinaraintelligibi-  generapotentiaruin^^ciWcQi  sensitivum  rc- 

!in.Ex  unaquaqueautem  formasequitur  spectu  objecti  minus  coraraunis,  quod  est 

liqua  inclinatio  et  exinclinatione  opera-  corpus  sensibile  ;  ol  intcllectivum  respoctu 

o:sicut  ex  forma  naturali  ignissequitur  objecti  communissimi,   quod  est  ens  uni- 

iclinalio  ad  locura    qui  est    sursum,  et  versale.  Alio  vero  modo,  secundum  quod 

xundura  quam  ignis  dicitur  levis;  et  ex  ipsa  oniraa  inclinatur   et   tendit   in   rem 

ac  inclinatione  sequitur  operatio,  scilicet  extcriorem  ;  et  secundum  hancetiam  com- 

lotus  qui  est  sursura.  Ad  forraara  igitur  parationera  sunl  duo  genera  potentiarura 

im  sensibilemquara  intoUigibilem  sequi-  aniraiV!:  uiiuni  quideni,  scilicet  appeliti- 

irinclinatio  qucedara,  quiedicitur  appe-  vum,  secunduin  quod    anima  coraparatur 

tus  sensibilis  vel  intellectualis,  sicut  in-  ad  rera   extrinsccam    ut    ad   fmem,   qui 


'|S 


TKiniA  SKCLND.K 


cAl  priimim  iii  iiitenlione  ;  atiud  auLem, 
inotivuin  secnnduia  locuni,  proul  aninia 
conipaialiii'  acl  rein  exleriorem  sicut  ad 
lerminuin  comparalionis  el  motus.  Ad 
conse(iuendum  enim  aliquod  desideralum 
et  inlentnm  omne  animal  movetur.  —  Et 
haec  est  poslerior  ratio,  quare  sint  di- 
stinguenda  quiiKiue  genera  polentiarum. 
—  la,  q.  78,  a.  1,  c. 

Ad  pviinuin  ergo  diccndum,  quod  licet 
polentia;  dicantur  partes  aninKe,  tres 
tamen  lantuni  sunt  animcc  et  quinque 
genera  polenliarum.  Et  hujus  diversitatis 
ratio  est,quia  genera  potentiarum  aniinai 
distinguuntur  vel  ex  diversis  operationi- 
bus  aninue  vel  ex  diversis  objectis,  ut 
dictum  est  (supra  in  c.  et  a.  3,  c.) ;  sed 
diversai  aninicC  distinguuntur  secunduni 
quod  diversimode  operatio  anim:e  super- 
greditur  operationem  naturcc  corporalis. 
Tola  enim  nalura  corporalis  subjacet 
anima!  et  comparalur  ad  ipsam  sicuL  mate- 
ria  et  instrumcntum.  — Est  ergoqucedam 
cpcratio  animcu,  qurc  in  tantum  excedit 
naturam  corpoream,  quod  neque  eliam 
exercetur  per  organum  corporale ;  et 
talis  est  operatio  animce  rationalis.  Est 
autem  alia  operatio  anim?e  infra  istam, 
qua3  quidem  fil  per  organum  corporale, 
non  tamen  peraliquamcorporeamqualita- 
tem  ;  et  lalis  est  operatio  animai  sensibi- 
Hs ;  quia  etsi  calidum  et  frigidum  et 
humidum  et  siccum  et  aVvM  hujusmodi 
([ualitates  corporese  requiranturad  opera- 
tionem  sensus,  non  tamen  ita,  quod  me- 
diante  virtuLe  talium  qualitatum  operatio 
animai  sensibilis  procedat,  sed  requirun. 
tur  solum  ad  debitam  dispositionem 
organi.  Infinia  autem  operationum  animai 
est,  quaj  fit  per  organum  corporeum  et 
virtutecorporesequalitatis  ;  supergreditur 
tamen  operationem  naturse  corporea), 
quia  motiones  corporum  sunt  ab  ex- 
teriori  principio  ;  hujusmodi  autem 
operationes  sunt  a  principio  intrin- 
seco ;  hoc  enim  commune  est  omnibus 
operaLionibus  animai,  omne  enim  anima- 
tum  aliquo  modo  movet  seipsum  ;  et  talis 
est  operatio    aniince  vcr/etabilis,  Digcstio 


'llll.USOlMllA   XATLHAI.IS 

enim  et  ea    quia  conse(jiiunLur,  UuiiL  i, 
struinentalitcr   per  actionem    caloris, 
dicilur  in  2.  de   Anima  {text.   50;  c.    4 
—  la,  ([.  78,  a.  1,  c. 

Ad  secunduin  dicendum,  quod  potcnti. 
rum  quinque  sunL  genera,  quaLuor  vei 
modorum  vivendi ;  et  ratio  diversilal 
est,  quia  potentiarum  distinctio  sumili 
vel  ex  diversis  operalionibus  animai  v 
ex  diversis  objectis  ;  at  modi  vivendi  d 
stinguuntur  secundumgradus  viventiui 
QuLcdam  enim  viventia  sunt  in  quibi 
cst  tantum  vegetalivum,  sicut  in  planli 
Quu:dam  vero  in  quibus  cum  vcgetaLi' 
est  ctiamsensiLivum,  non  tamen  motivu 
secundum  locum,  sicut  sunt  iinmobi! 
animaUa,  ut  conchilia.  Quccdam\ero  su 
quaj  supra  hoc  habent  motivum  secundu 
locum,  ut  perfecta  animalia,  quae  muli 
indigent  ad  suam  vitam,  et  ideo  indiec 
motu,  ut  vitse  necessaria  procul  posi 
qua;rere  possint.  Qutrdam  vero  vivent 
sunt  in  quibus  cum  his  est  intellectivui 
scilicet  in  hominibus.  AppeLilivum  autt 
non  constituit  aUquem  gradum  viventiui 
quia  in  quibuscunque  est  sensus,  est  etic 
appetitus,  ut  dicitur  2.  de  Anima  (te. 
27  ;  c.  3).  —  la,  q.  78,  a.  \,  in  c;  2. 
Anima  1.  5. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  appelH 
naturalis  est  inclinatio  cujusHbet  rei 
aliquid  ex  natura  sua.  Unde  natur 
appetitu  quoelibet  potentia  desiderat  si 
conveniens.  Sed  appetitus  animalis  co 
sequitur  formam  apprehensam ;  ei 
hujusmodi  appetitivum  requiritur  s\ 
ciaUs  animaj  potentia,  et  non  suffi 
sola  apprehensio.  Res  enim  appeLit 
prout  est  in  natura  sua  ;  non  est  a 
tem  secundum  suam  naturam  in  virti; 
apprehensiva,  sed  secundum  suam  sin 
Uludinem.  Unde  patet,  quod  visus  appc 
naturaliter  visibile  solum  ad  suum  actu; 
scilicet  ad  videndum.  Animal  auti 
appetit  rem  visam  per  vini  appetitivi 
non  soUim  ad  videndum,  sed  eliam 
aUos  usus.  Si  autem  non  indigerct  anir 
rebus  perceptis  a  sensu  nisi  propteracli 


UE  ANIMA  -  QC.i^lST.  Lll   1)E  ANIMA    VEOETATIVA  -  AUT.   1 


4<i 


•3  sensuuin,  scilictif,  iit  ea  sciitircl,  iion 
lorterot  a|>j)C(itivuiii  ponero  spcciale 
;niis  iiitcr  potculias  aiiiina),  quia  sufli- 
rct  appctitusnaturalis  potcntiaruia.  — 

I  I.  c.  ad  J. 

'  quartum  diccmluin,   quod   qnainvis 

,is  et  aj)pclitus  siiil  priiicipia  movcn- 

jiinanimalibus  pcrfcctis,  non  tamen  seii- 

Is  et  appctitus,  in  quantum  hujusinodi, 

Tcnt  ad  movendiim,   nisi  superad- 

irotur  cis  aliqua  virtus.  Nam  in  iinino- 

ibus  aniinalibus  est  scnsus  et  appeti- 

^,  non  taraen  habentvim  raotivam.  IIa3C 

tcm  vis  motiva  non  solum  est  in  appc- 

II  et  sensu  ut  impcrante  molum,  sed 
am  est  in  ipsis  partibus  corporis,  ut 
it  habiles  ad  obediendum  appetitui 
imae  nioventis.  Cujussignum  est,  quod 
ando  membra  rcmoventur  a  suadispo- 
ione  naturali,  non    obediunt  appelitui 

motum.  —  Ibid.  ad  4. 
Ad  quintum  dicendura,  quod  polenticc 
iinaj  vegelabilis  licet  non  operentur 
;i  quod  nalura  facit  in  corporibus;  illud 
nen  efficiunt  altiori  modo,  quain  facit 
ura,  ut  dictuni  est  (in  c).  —  Quccst. 
n.  de  Anima  a.  13,  ad  14  ;  la.  q.  78,  a 
ad  1. 

^d  sexlum  dicendum,  quod  potentiae 
tinguuntur  secunduin  operationes  ac- 
tas  secundum  gcnera  ipsarum,  non 
ein  acceptas  secUndum  varios  modos 
randi,  ut  dictum  est  (in  c.  et  ad  1  et 
—  1.  rfe  Anima  1.  14. 


QU^STIO  Lil 

Dli:    ANIMA     VIJGETATIVA. 

Deiiide  considerandum  est  dc  animabus 
in  particulari,  ct  primum  de  anima 
vcL,'ctativa. 

Circa  quam  primum  considei-andum  cst 
de  cjus  substaiitia,  dcindc  de  illius 
potentiis. 

ClllCA  PRIiMUM  QU^RITUR: 

UTRUM    ANIMA    VEGETATIVA    SIT    FORMA 
CORPORIS    VIVENTIS. 

ARTICULUS  UNICUS 

UTRUM    ANIMA  VEGETATIVA  SIT    FORMA    SUB- 
STANTIALIS    CORPORIS   VIVENTIS. 


Vidotur  quod   anima    vegetativa    non 
sit  forma  sub^tantiaJis   corporis  vivcntis. 
1.  Dicit  enim  Pliilosophus  (2.  de  Anima 
text.  6;  c.  1),  quod  anima  est  actus  pri- 
mus,  tum  ad   diircrentiam  actus  qui  est 
operatio,  tum  ad  distinctionem  formarum 
elementarium,   quai  scmper  habent  suara 
operationem,  nisi  impediantur ;  sed  etiam 
aniraa  vegetativa  semper  habet  suam  ope- 
rationera  conjunctara,  puta  nutritionera, 
ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Anima    text. 
14,  c.  2  ;  3.  de  Anima  text.  59 ;  c.  12)  : 
ergo    aniraa   vegetativa  non    est   forraa 
substantialis  corporis  vivenlis.  —  2.  de 
Anima  I.  1  et  3 ;  3.  de  Anima  l.  17. 

2.  Praeterea,  forma  substantialis,  cum 
sit  natura,  non  movet  ad  contraria,  sed 
est  dcterrainata  ad  unura  ;  sed  anima  vege- 
tativa  raovet  ad  contraria ;  motus  enim 
augmenti  et  decrementi  est  secundura 
contraria  loca ;  augentur  enim  vegeta- 
bilia  omnia  non  solum  sursura  et  deor- 
sum,  sed  eli.ara  ulroque  raodo :  crgo  aniina 
vegelaliva  non  cst  forina  corporis  viven- 
tis.  —  2.  de  Anima  1.  3. 


SUMM.K   PlIILOS.   IV  —  i. 


f,U  TKIITIA  ShiCrND.l':  --    111 

Sed  contra  cst,  quoJ  Pliiloso,)liu3  (2.  de 
Anima  texl.  6  ;c.  1)  definilionem  anima.', 
qua'  esl  esse  aclum  primuin  sou  formam 
sul)--lanlialem  cor|.oris  vivenlis,  liibuil 
cliam  anima3  vegcLalivte.  —  2.  de  Anhna 
1.  1  el  2. 

Respondeo  dicenijum,  quoJ  eliam  anima 
vesrelaliva  verc   esl    forma   subslaiilialis 
corpojis  viveiilis.  Kl  ralio  ex  diclis  (q.  'j8, 
a.  \i  cl  6)  cst,  quia  niliil    aliud    Ctt   csse 
formam  substanlialem  corporis   Aiventis, 
quam  esse  primam  el  fcubstanlialem  per- 
foctioncm  corporis  habentis  csse  anima- 
tum  pcr  iliam  ct  existenlis  in  potenlia  ad 
secundam  {)crreclionem  corpoi'is  viventis, 
puta  ad  operationcs  vitales  ipsius.  llujus- 
modi   aulem  cst  anima  vegetativa.    Per 
hanc  enim,  ut   diclum  est  (q.  48,   a.  4), 
habet  corpus,  quod  substantialiter  vivat, 
ct  quod  sil  in  potcnlia  ad  vitales  opera- 
lioncs,  puta  adgeneralionem,  nuLritionem 
ct   augmentum,  ut  patet  in   ])lantis,  qua? 
lanLum  habenL  animamvcgctaLivam.  Ergo 
anima  vcgeLaLiva  vere  cst  forma  substan- 
lialis  corporis  viventis.  —  Ibid. 

Ad  pi-imiun  crgo  dicendum,  quod  for- 
mse  clcmenlorum  scmpcr  habent  omnes 
iuas  actioncs,  nisi  impcdiantur  ;  at  vcro 
anima  etiam  vegetativa  non  h:ibct  scmpcr 
omnes  suas  actioncs  :  non  cnim  semper  in 
esl  augmcnlum  ct  decrcmenLum,  ut  dicit 
rhilosophus  3.  dc  Anima  (textu  citaLo). — 
3.  dc  Anima  1.  17. 

Ad  secimdum  diccndam,  qaoJ  in  ali- 
quibus  natura  cst  deLerminata  ad  unum 
liumero,  in  aliquibus  ad  unum  specie, 
in  aliis  ad  unum  gcncre  ;  ct  idoo  potest 
anima  movcro  ad  contrarias  parles;  con- 
traria  enim  sub  uno  gcnere  continentur. 
—  ia  2ac,  q.  10,  a.  1,  aJ3;  v.  Cajetanum 
ibid. 


ILOSol-lllA   NATUHAl.lS 

OUyESTlO  Llll 

I>E    POTENTIIS     ANlM.i:    VEC.ETAT1Y.1-:     IN 
COMMLNI. 

Dcinde  considerandum  cst  de  potenlii 
animx'  vegelativai,  ct  i^rimum  quidetl 
dicendum  de  illis  cst  incommuni,  deirij 
de  in  particulari. 

CIRCA  PRI.MUM  QUiflRlTUR:         ! 

UTRUM  CONVENIENTER  ASS!GNENTUR  TRb 
rOTENTI^  ANIM^  VEGETATIV^:  GENEHA 
TIYA,    NUTRITIYA    LT    AUGMENTATIVA. 

ARTICULUS    UiNICUS 

UTRUM  CO.SVENIENTER  ASSIGNENTUR  TRI 
POTENTLi:  ANIM^  VEGETATIV^  :  GENi 
RATIVA,  NUTRITIVA  ET    AUGMENTATIVA. 

Videtur  quoJ  inconvcnienter  asiigner 
lur  tres  potenlia^  vegetativse  :  generativ; 
nuLritiva  ct  augmentativa. 

1.  Dicit  cnini  Philo30phus(2,  dc  Arnm 
tcxt.  42  ;  c.  4),  quod  eadom  est  anira 
potentia  nutritiva  ct  generaliva  ;  cfe 
inconvenienter  ponuntur  generaliva  > 
natriLiva  lamquam  i^otentia;  dislinclai.- 
2.  de  Anima  1.  9. 

2.  Prailcrea,  Philosophus  (2.  de  Anin 
text.  49  ;  c.  4)  animam  vegcLaLivam  del 
nit  per  ordinem  ad  solum  actum  gener 
tionis,  dicens  illam  esse  generaLiva 
talis  (seu)  principium  generandi  la 
quale  est  habens  hanc  animam  ;  cn 
solum  potentia  generativa  est  potenl 
animse  nutritiva).  —  Ibid. 

3.  Praeterea,  hujusmodi  tres  potcnLi 
dicunlur  vires  naLurales;  sed  polenL 
animse  sunt  supra  vires  nalurales  :  er, 
hujusmodi  poLentiai  seu  vires  non  debe 
poni  poLenLia)  aaimae.  —  la,  q.  78,  a. 
arg.  1. 

4.  Pra)Lerea,  ad  id  quod  est  commu 
vivenLibus  et  nou  viventibus,  non  deL 
aliqua    potenlia    anima)   depulari  ;  s» 


I)K  ANIMA   -  QU.KST.   I.IH    DK    l'()TEN^TIIS   ANINf.fi    VKCETATIV.K    —  ART.    I         'A 

oralio  ett  coinmunis  oiunibur^  gonera-  2.  Prcntorea,  dicit   Philosophus   (J.  de 

buset  corru|)lil>iIihus,  lani  vivonlihus  Animatext.  3'i ;  c.  4),  quoJ  opera  anim.ne 

m  non  vivenLibus  :    ergo  vis  genera-  nutriliv.nc  sunt  generare,  aliniento    uli  et 

1  non   debet  poni   potenlia  aniina;.  —  uut^inentum  facere;seiJ  Oj^eraliones  anim.'e 


l.  arg.  ii. 


non  iinmetliate  procedunt  ab  anima,  sed 


,  PraUerea,  quanto  ali((ua  vlrlus  cst  lanLum  mediate,  niedianlibus  scilicet  po- 
)r  al(iue  polenlior,  LanLo  una  e.xi^tens  lenlii?,  cum  nulla  forma  sub.itanLialis  sit 
jlura  se  e.xLendil  :  sed  virlus  aniinai  immedialc  acLiva,  uL  dictuin  Csi  {q.  9,  a. 
jiipra  viresnaturie,  siculet  ipsa  anima  4):  ergo  danlur  Lres  polenlia;  (jurc  imme- 
pars  poteiiLior  natura  corpurea  :  cuin  diale  sint  productivae  procdictaruiu  trium 
.ir  nalura  eadem  virLuLe  producat  in  operaLionum. —  2.  de  Aninia],  7. 
;  corpus  naturale  et  det  ei  debitam  Rlispondko  dicendu.m,  quod  tres  sunt 
iiLitateni  et  conservct  ipsum  in  esse,  potenliiii  animcc  vegetalivce.  Vegctativum 
:Lur  quod  hoc  forlius  aniina  una  vir-  enim,  ut  dictum  est  ((j.  dI,  a.  9),  habet 
opercLur.  —  Ibid.  arg.  3  ;  Qucest.  pro  objecto  ipsum  corpus  vivens  per  ani- 
.  de  Anima  a.  13,  arg.  13.  mam  ;  ad   quod    quidem   corpus    iriplex 

.  PrajLcrea,  unaquaMjue  rcs  conserva-  anima)  operalio  est  necessaria.  Una  qui- 
in  esse  per  id  per  (,uod  esse  habet ;  sed  dem,  ()er  quam  esse  acquirat,  et  ad  hoc 
nlia  generaliva  ett  per  quam  acqui-  ordinatur  potentia  generativa.  Alia  vero, 
r  esse  viventis  :  ergo  per  eandem  res  per  quam  corpus  vivum  acquirit  debiLam 
conscrvalur  ;  sed  ad  conservaLioncm     quanLiLatem,  et  ad  hoc  ordinatur  vis  aug- 

mentaLiva.  Alia  vero,  per  quam  corpus  vi- 
venLis  sahatur  et  in  esse  et  in  quantitaLe 
debita,  et  ad  hoc  ordinatur  vis  nuLritiva. 
—  Est  tamen  quaidam  differentia  allen- 
denda  iiiLer  has  poleiiLias.  Nam  nuLriLiva 
Prailerea,  naLura  non  facit  per  plura  et  augmentaLiva  habent  suum  efTecLumin 
1  potett  facere  per  pauciora ;  sed  ad  eo  in  quo  sunt,  quia  ipsum  corpus  uni- 
^ralionem  rei  viventis  sufficiunt  qua-  tum  animae  augetur  et  conservatur  per 
es  elenicntorum,  ut  instrumcnla  ani-  vim  augmentaLivam  et  nuLritivam  in  ea- 
—  sicut  sulficiunt  in  generatione  dein  anima  existentem  ;  —  sed  vis  gene- 
iialiutu  e.x  puLri  eadem,  ut  instrumenta  rativa  habel  effectum  suum  non  in  eodem 
,  ct  similiter  eadem  sufficiunt  ad  nu-  corpore,  sed  in  alio,  quia  nihil  est  genc- 
oneiu  et  auixmentum  :  —  ergo  fruslra     rativum  sui  ipsius ;  et  ideo  vis  generativa 

quodammodo  appropinquat  ad  dignitatera 
anima)  sensitiva),  quaj  habet  operationem 
in  res  e.xteriores,  licet  excellentiori  modo 
et  universali  (1).  Suprcmum  enim  infe- 
rioris  naLura^  aLtingit  id  quod  est  infimum 
superioris,  ut  palet  (^er  Dionysium  {de  Div. 
Xom.  c.  7,  §3;  —  Migne  PP.  Gr.  t,  3,  col. 
871)  :  ct  ideo  inter  ittas  tres  potentias 
finalior  et   principalior   et  perfeclior   est 


nvenlis  ordinaLur  vis  nulriliva,  ut  di- 
r  2.  de  Anima  {text.  48;  c.  4),  est  enim 
nlia  potens  salvare  suscipiens  ipsam  : 
debet  ergo  distingui  nuLritiva  poten- 
i  geneiativa.  —  la,  q.78,  a.  2,  arg.4. 


intur  pra)dictae  tres  poLentiae  animae. 
:.  c.  Gent.  c.  89. 

idcontraest:  1.  quod  Philosophus  2.  de 
m  text.  49  et  30  (c.  4)  ponit  poLen- 
i  nuLritivam  dislinctam  a  calore  ;  nain 
calorem  esse  instrumcntum  conjun- 
1  hujus  poLentice; — •  et  tcxt.  33  (c.  4) 
nguit  polentiam  nutritivam  ab  auj,- 
taliva  ex  objecto;  —  et  text.  34  (c.  4) 


iLivam  a  generaLiva,  quod   ha3C    non     generativa,  ut  dicitur  in  '2.de  Anima  {text. 


n  omnibus  viventibus,  illa  vero  om- 
s  inest ;  —  et  text.  42  et  47  (c.  4)  ex 
:to  tripiiciter  considerato  coUigit  tri- 
m  potentiam  animae  vegetativae.  — 
5  Anima  1. 6,  7  et  9. 


49  ;  c.  4) ;  est  enim  rei  jam  perfecLae  fa- 
cere  altcram,  qualis  ipsa  est  :  generativae 
autem  deserviunt  et  augmentaliva  et  nu- 

(1)  AI.  i<  universaliori  >>. 


52  TERTIA  SECUNI).!-:  -  PHILOSOPIIIA   NATURALIS 

tritiva  ;  aiij,Mnciilalivai  vero  nutiiliva.  —  viventis,  quod  est  beuien,  in  quo  Cbt  al 

1a,  q.  78,  a.  2,  c.  quod  j)rincipium  corporis  furniativum; 

i4rfprj'?Hw>n  ergo  dicenduiii,   quod   nu-  ideo   oporlet  esse  aliquaui  potentiaru  r 

tritiva  et  f^enerativa  dicuntur  eadeni  po-  viventis  per  quam  semen  hujusmodi  pi. 

tentia  goierice,  non  aulGm  specifice;  nutri-  paretur,  et  est    vis   generaliva.  —  Ib, 

tiva   enim    est    quaidam  specialis    poten-  ad  2. 

tia  distincta  a  generativa.  —2.  d"  Anima  Adquinlum  dicendum,  quod,qtiiager 

1.  9.  ratio    viventium   est  ex   aliquo   semiri 

Ad  secundum  dicendum,    qnoil    anima  oporlet  quod  in  principio  animul  genei 

vegctativa  definilur  a  Philosopho  per  or-  tur   parvae   quanlilatis  ;  et   propter  I. 

dinem  al  generationem,  non  quia   hujus  necesse  est  quod  habeat  potentiani  anin 

animce  sit  una  tantum  operalio,   puta  ge-  per  quam   ad   dejjilam  quantilatera  pi 

neratio,  et  consequenter  una  tantum  po-  ducatur  ;  sed  corpus  inanimatum  genei 

tentia   generativa;    sed   quia,  cum  infer  tur   ex    materia    determinata  ah  agci 

tres    operationes    anima)   vegelabilis   sit  extrinscco,  et  ideo  simul  recipit  specii 

quidamordo;  —  namp?'ima  ejus  opcratio  et   quantitatem  secundum   materiae  cf 

est  nutritio,  per  quam  salvatur  aliquid  ut  ditionem.  —  Ibid.   ad  3;  Quoest.  disp. 

est  :  secundi  autem   pcrfectior  est   aug-  Anima  a.  13,  ad  15. 

menlum,  quo  ahquid   proficit  in  majorera  Ad  sexlum  dicendum,  quod,  sicut  j; 

perfectioncm   et   secundum    quantilatem  dictum  est  (q.  51,  a.  9),  operatio  veget 

et  secundum  virtutem  :  ^erfm  autem  per-  tivi  principii  completur  mediante  caloi 

feclissima   ct    finalis    cst    gcneratio,  per  cujus  est  humidum  consumere  ;  et  v 

quam  ah((uid  jam  quasi  in  se  ipso  perfe-  ad  reslaurationem  humidi  deperditi   i 

ctum  existens,  alteri  esse  et  perfectioncm  cesse  est  habere    potentiam    nutritiva 

tradit :  tunc  enim  unumquodquc  maxime  per  quam  alimentum  convertatur  in  si 

perfectura  est,  ut  in  3.   Mcteorol.  sura.  1,  stanliam  corporis;  quod  etiam  est  neo 

c.  4  (3)  dicitur,  cum  potest  facere  alterum  sariumad  actus  virtutis  augmentaliva 

tale,  quale  ipsura  esi;  —  etjustura  sit  ut  generativaD.  —  la,  q.  78,  a.  2,  ad  4. 

omnia    definiantur    et    denominentur    a  Ad  septimum  dicendum,  quod  nece 

fine  ;   —    convenienti   definilione    vokiit  est  dicere  ad  generationem,  nutrition  i 

Philosophus  a  fine   operum  animaj  vege-  ct  augmentum  pra^ler  quahtates  acli  s 

tabihs,quiest  generare  aUerum  tale,  quale  et  passivas  requiri  particulares  potenlls 

ipsura  est,  animam  vegetativam  definire,  distinctas  a  qualitatibus  praediclis.  Qid 

ut  sit  generativa  alterius  simihs    sccun-  multipHciter  potest  essemanifestum:-i^l 

dum  speciera.  —  Ibid.  primo,  quia  Philosophus  iilas  distingi 

Ad  terlium  dicendum,  quod  hujusmodi  nam  2.  de  Anima    text.  49  et   50  (c|t) 

vires  seu  potentia3  anima;  vegetativce  di-  calorem,qui  est  potissiraa  quahtasactii 

cuntur  naturales,  ^wm  quia   habent   effe-  dicit  esse  instrumentum  potentiai  nuli  i- 

ctum  sirailem  naturae,  quse  etiaradat  esse  vse,  non  autem  ipsam  potentiani  nutr  - 

et  quantitatem   et   conscrvationem,    hcet  vam  :  et  text.  3k  (c.  4)  dicit,  qiiod  ge  - 

hae  vircs  habeant  hoc  altiori   modo ;  tum  rare,  nutrire  et  augmentum   facere  si 

quia  exercent  suas  actiones  per  quahtates  opera  anima^,  non  autem  opera  natui 

activas  et  passivas,  qua3  sunt  naturalium  essent  autem,si  quahlates  elemenlare  1« 

actionum  piincipia.  —  la,  q.  78,  a.  2,  ad  1;  se  sufficientes  essent  ad  iha  efficiendc;- 

Quoest.  disp.  de  Anima  a.  13,  c.  et  ad  14.  2.  de  Anima  1.  7  et  9. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  gcneratio  Secimdo,  quia    anima    comparalur  i' 

in  rebus    inanimatis  est  lotahter  ab  ex-  potentias,   sicut   forma    substantialisb' 

trinseco  ;   sed   generatio   vivcnlium    est  proprietates  consequentes  :  oinnem  e  n 

quodain  alliori   modo  pcr  aliquid    ipsius  gradura  sive  genericum  sive  specificn 


DE  ANMMA  —  QU.EST.   Llll    1>E   POTEXTIIS  ANIM/E    VEriETATiV.*:  —  AUT.    1         53 

li  maxiiuc  sumitur  ex  fonna,  consequi-  ci|)ia  alterius  ;  et    sic  calor  nullo   niodo 

r  propria  passio  ;  calor  autein  et  qua-  j)Otorit    esse    polentia    aniina;.  —    la,  (|. 

ates  activa)  non  sunt  proprietates  con-  78,    a.  -2,    ad  1 ;    Qwesl.  disjt.  de  Aniina 

(Iiientos  aniinam,  sed  forinain  corporis  1.  r. 

iTuplil)ilis,  sicut  quantitas  consequitur  Sexlo,  ciim  potentire   aiiiina)  sint    ejua 

i-main  corporis,  ut  corpus  est  :  non  er-  propriolatcs  naturales,    ut  diclum  cst  (q. 

I  possunt  habero  rationem  potcntiarum  5i),sicut  jiroprietas  liuit  ab  cssenlia  sub- 
timoe,  nec  de  se  sufficere  ad  opera  vita;  jecli,  ut  diclum  e>t  iii  loj^icis  {i\.  0), 
nit?enda.  —  de  Malo  q.  h,  a.  4,  c.  et  ad  et  liabct  pro  subjcclo  id  excujus  (!sseiitia 

manatjila  potentiaanima'  lluit  ab  essentia 
aiiiiiia^,  ut  dictum  est,  et  liabct  pro  subje- 
cto  animam,  vel  curpus  ut  liabet  aiiimam  ; 
sed  (jualitates  activa)  non  fluunt  ab  esscn- 
lia  aninue,  nec  habent  pro  subjecto  ani- 
mam,  velcorpus  uthabet  animam,  ut  ma- 
nifestum  est  ex  diclis  :  crijo  non  pcjssunt 
habcre  rationeni  potentiarum  aiiinuc.  — 
la,  (I.  78,  a.  2. 

Seplimo,    unicui^pie    inotori     dcbeiitur 
propria  instrumenta ;  alia  enim  suiit    iii- 
strumcnta  tibicinis,  aliaorchitectoris  ;  sed 
anima  comparatur  ad  c  )i  (lus  ut  motor  ip- 
biu-i,  et   similiter  respecLu  gcnerationis, 
augmentationis  et  nulritiones;ergo  debet 
habere  propria  instrumenta,  quibus  illas 
operationes  efficiat  :  sed  qualilates  acti- 
v;e   elementares   non    sunt   inbtrumenta 
propria   animai,  sed  formai  elementaris  : 
ergo  tales  qualitates  non  possunt  habere 
rationem  potentiarum,  (juac  sunt  propria 
instrumenta  anima;.  —  2.  c.   Gent.  c.  73. 
Pos/remo, sicut  est  quoddam  agens  de  se 
sufficiens  ad  inducendam    formam   suain 
in  patiens  (sicut  ignis  dc  se  sufficiens  est 
ad   calefacieiiduni),    ita    datur  quoddam 
agens  quud  de  se  non  snfflcit  ad  inducen- 
dam  formam  suam  in  patiens,  nisi  super- 
vcniat  aliud  agens.  Cujus  raJo  est,  quia 
aliquando  actio  principalisagenlis  pertin- 
git   ad   aliquid  in   operalo,  ad  quod  non 
pertingit  actio  instrumenti,  licet   instru- 
mentaliter  operelur  disponcndo;  ut  patet 
in  ffcneratione  homiiiis:  actio  eniin  Dei 
[icipia  naturalium  aclionum  ;  potenliic     producit  animam  rationalem,  quam  virtus 
0  aniinae   sunt  princijiia  actionum  vi-     seminis  producere  non  potest,  sed  dispo- 
um;  sicut  ergo  actiones  horum  princi-     nit  ad  eam.  Sed  ita  se  habet  res  in  pro- 
"um  sunt  plane  diversai,   ita  et   erunt     posito  ;  namcalor  ignis  de  se  non  sufficit 
icipia  illarum,  ita   ut  principia  actio-     ad  complendam  actionem  nutritionis,  nec 

II  unius  generis  non  possint  esse  prin-     perducit  ad  specicm  carnis,   licet  instru- 


cl.  de  Spirit.  Creat.  a.  3,  ad  18. 

TertiOy  cum  potentia^  anima)  ordinen- 
r  ad  opera,  qua)  sunt  animalorum 
opria,  sccund'im  hoc  aliqua  operatio 
bet,  quod  ad  eam  specialis  potentia 
iiiinc  deputetur,  quod  ipsa  est  operatio 
)pria  animali;  sed  movere  ?c  ad  deler- 
nalas  specics  raotus,  puta  augmenta- 
nis,  alterationis  et  generationis,  est 
eralio  propria  viventis  :  ergo  ad  has 
erationes  spccialis  potentia  debet  depu- 
i :  sed  talis  potcntia  non  polcst  es.se 
or  aut  similis  qualitas  elementaris, 
ia  hujusniodi  qualitates  sunt  principia 
ihus  aliquid  movet  aliud,  et  respectu 
iiia)  substantialis  aniinata^  praisertim, 
it  lantiim  dispositiones  materiales;  ma- 
ia  autem  non  sufficit  ad  agendum  : 
;o  potentioQ  anima)  debent  esse  quid 
tiiictum  ab  illis  qualilatibus.  —  de 
nl.  q.  22,  a.  3,  c;  Quast.disp.  deAnima 
13,  0.  ;  la,  q.  115,  a.  3,  ad  2. 

)uarlo,  potentia;  anima;  est  perducere 
ens  ad  debitam  quantitatcm  ;  nam  cum 

seminc  generatur  vivens,  semper  in 
iicipio  generatur    parva)   quantitatis  : 

calor  ul  calop  non  perducit  ad  hanc 
inlitatem,  quia  indifTerenter  se  habet 
omnein  quanlitatem  ;  ergo  non  potest 
3r  habere  rationem  potentia^  animae. — 

q.  78,  a.  2,  ad  3  ;  Qucest.  disp.  de 
ima  a.  13,  c.  et  ad  15. 

}uinto,  qualitates  acliva!  ctpassivc-Bsunt 


54  TKUTIA   Si:Cl  ND^  —  l'H 

Micnlalilcr  oparetir  ad  eaiii  resolvendo 
cl  consuinendo  ni.si  per  virlulcm  polen- 
li.T  nutrilivoc  :  unde  virUis  h.TC  esl  piin- 
cipale  agens,  calor  vero  insli  ura  nlalc, 
ul  dictum  ctiam  cst  cx  I'hilosoi)l)0  ;  crgo 
calor  non  polest  lungi  muncre  polentiai 
animru.  —  Quodl.  8,  a.  3,  c;  2.  c.  Gent. 
c.  89. 


QU.ESTIO    LIV 

DE   rOTENTIA    GENERATIVA. 

Dcinde  considerandum  Cst  de  polentiis 
animse  vcgelativae  in  parliculari ;  el 
priino  quidem  de  generaliva,  sccundo 
de  augmenlaliva,  poslremo  de  nulri- 
tiva. 

CIRCAPRIMUM  QU.>ERUNTUR  QUINQUE  : 

1.  Utrum  gerieralio  ?it  opus  naluralissimum 
cL  perfectissimum  inter  opera  anima*  vege- 
lalivae. 

2.  Ouid  sit  potentia  generaliva. 

3.  LUrum  polenLia  generativa  acLiva  sit  in 
matre. 

4.  ULrum  omnia  quec  ex  semine  generanLur, 
possinL  sine  semine  per  puLreracLionem 
geaerari. 

5.  Lilruin  animalia  geniLa  per  puLrefacLionem 
siiiL  ejusdem  speciei  cuin  genitis  ex  semine. 

ARTICULUS  I 

UTRUM  GEiNERATIO  SIT  OPUS  NATURALISSI- 
MUM  ET  PERFECTISSIMUM  INTER  OPERA 
ANIM^  VEGETATIV-^. 

Videtur  quod  generatio  non  sit  opus 
naturalissimum  et  perfectissimum  inter 
opera  animae  vegetativaj. 

1.  lilud  enini  cst  magis  naturale,  quod 
est  raagis  commune  omnibus  vivciitibus; 
sed  generare  non  est  luijusmodi,  scd  po- 
tius  nutriri ;  quia  non  omnia  vivenLiage- 
nerant,  utplanlaeet  animalia  imperfecta : 


ILOSOiMilA    NATLHALIS 

nutriri  aulem  cst  commune  omnibus  ' 
venlibus:    crgo   generalio  non  cst  of 
naturolissimum  ct    perfectissimum  in 
opcra  animae  vegctaliva;.  —  2.  de  AnU,. 
1.  /.  ; 

2.  Piaeterea,  illa  operatio  est  magis i 
turalis  et  pcrfecta,  quaj  est  omnium  p 
ma  :  sicut  et  cssc,  quia  estprius  omni  a 
participalione,  e^t  perfectius  aliis  grai 
bus;  bed  inter  omnes  operaliones  anir 
vcgetativae  prima  est  nutritio,per  qu; 
salvaluraliquid  ut  cst:  crgo  generation 
est  opus  naluralius  ct  pcifoclius  reliqi|, 
operibus.  —  Ibid.  1.  9;  Tabula  Aurea\(^' 
«  esse  »  n.  3o,  36. 

3.  Prselerca,  natura  magis  inclinat 
conservalioncm  sui  i;i  numero  quam 
specic,  sicut  magis  quis  seipsum  in 
amatquam  in  aitero,  unde  amicabilia 
alterum  veniunl  ex  amicabilibus  ad  : 
ut  dicitur  9.  Ethic.  (c.  4);  sed  per  niil 
tionem  vivens  conservat  se  in  numei 
per  generalionem  in  spccic :  crgo  gene 
tio  r.on  est  opus  magis  naturale  qii; 
nulrilio.  —  3.  Sent.  dist.  29,  q.  1,  a, 
arg.  3 ;  2.  de  Aiwna  I.  9. 

Scd  contra  est,  quod  Philosophus  (1  ; 
Anima  tcxt.  34  ;  c.  4)  dicit,  quod  gener; 
est  opusnaturalissimumel  perfeclissiQii 
orauium.  —  2.  cle  Anima  I.  7. 

Respondeo    dicendum,   qiioJ   gencrL 
est  inter  omnia  anima^  vcgetaliv»  opt 
magis    ivituralis   et   pcrfccta ;  natvr 
quidcm,  twn  quia  in  hoc  convcniunl 
ventia  cum  aliis  rcbus  inanimalis,  (\ 
crencrationcm    habcnl,    liccl   alio  mot 
twn  quia  qu;clibet  rcs  naUiralilcr  conl 
dit,  quanluin  ficri  potesl,  ascimilari  e? 
diviuo  el    bcmpilcrno;   hoc  aulem  fi 
pcr  gcncralionem,  ])er  quam  res  qua.' 
saltem  eadem   specie  pcrpeiuo  dural. 
KsL  auLcm  magis  pcrfccta,  quia  gener 
est  finis  aliorum  operum  vcgelaliva?:,  uip 
ct  ab  illa  tamquam  a  fine  definilur  a  V 
losopho  aninia  vegetaliva,  quod  tit  gei 
rativa  allei-ius  similis  secundum  specie|, 
ut  dictum  est  (q.  53,  art.  un.,  ad  2). !- 
De  Anima  I.  7  et  9. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  gci 


DE   AXIMA    —  QL\f:.ST.    I.IV    DK    I 

rc  diciliir  opus  natiiralis.siimim,  qui.i 
co  vivenlia  convcniunt  cuni  aliis  rebus 
onimali.>,  quia  gcncralioneni  habcnt,  li- 
liiiverso  niodo.  Hal)cnt  cnini  inaniniala 
neralioncni  ah  c.xlrin.scco  g-cncranlc, 
(I  vivcnlia  a  princi[iio  inliinscco,  in 
lantum  gcncranturcx  scniinc,  f[uoil  [^ro- 
il  in  rcmvivain.  Ouain(|uani  ab  i^ta  iJ^c- 
ralilalc  vivcntiuni  c.Kcipiuntur  Iria  qui- 
is  hoc  opus  non  convcnit  :  — priino  illa 
a)  sunt  iinpcifccta,  ut  pucri ;  hi  cnini 
II  gencrant :  quod  cnim  polcst  altcrum 
:erc  lalc,  (jualc  ipsuni  c^t,  in  unoquo- 
0  gcncrc  [)crfcctum  csl ;  sccundo  illa 
a3  [)aliunlur  ■ili([ucm  Llcfectuni  alicujus 
incipii  naluralis,  sicut  sunt  spailoncs 
frigiili  ;  lcvlio  animalia  et  planla)  quaj 
neranturcxscminc  pcr  pulrcfaclioncm; 
liis  cniin  pro[ilcr  sui  im[3crfcclioncm 
Ificitad  corum  proiluclioncm  agcns  uni- 
i-salc,  scilicct  virtrs  cor[)oris  ccclcslis 
maleria  Lli^[)osila.  In  onimalibus  autcm 
rieclisplura  rcquirunUir  principia.  Non 
iin  agens  univeisale  suflicit,  seil  rcqui- 
ur  agens  propiium  univociam.  — -2.  de 
ima  I.  7. 

Ad  secundum  i.Iicen(.lum,  quotl  nutritio 
prima  via  originis,  non  autem  via  pcr- 
lionis,  cumgcneralio  fcit  finis  nulrilio- 
5  el  augmcntationis.  Esse  outcm  noLi- 
3  Cft  reli([uis  gradibus,  si  sumatur  ut 
.ione  dislinguitur  a  reli([uis,  sccus 
ro  ut  in  illis  imbibitur.  —  2.  de  Anima 
0. 

Ad  lerlium  dicendum,  quod  amicabilia 
alterum  veniunt  e.x  amicaLilibus  ad 
non  sicut  ex  causa  linali,  sc.l  sicut  ex 
quod  est  piius  via  gencralionis,  quia 
ilibet  est  sibi  prius  et  magis  notus  in 
quam  in  alio.  —  3.  Sent.  dist.  29,  q. 
a.  7,  ad.  3. 

AHTICULUS  II 

QUID  SIT  POTENTIA  GENERATIVA. 

.  Videlur  quod  virtus  generativa  sit 
ornaturulis  internus  ut  instrumentum 


UTKNTIA    (iKNKHAHNA  AKT.   II  r>5 

1.  Dicit  cnim  Philosophus  (2.  de  Anima 
texi.  ^O;  c.  /|},  quod  anima  utilur  calid ) 
ad  digc^tionem  et  gonorali  »ncm  carnis; 
scd  anima  ulitur  sua  [)otcnlia  ad  pr.T.  licla 
rpcra:  ergo  calor  naluralis  crit  [jotcnlia 
gcncraliva.  —  i>.  de  Anima  I.  9. 

2.  Piielcr.>a,  a  l  gencrationcm  vivcn- 
tium  ex  pulri  sufHcit  malcria  dis[)osila  ct 
viitusc(rli,  utdiclumest  (a.  praec.  ad  1); 
scd  h.cG  virtus  cccli  non  e.-t  alia  [)raitcr 
calorcm  cof?Iestcma  sole  productum  in  hi.-j 
inforioiibus  :  ergo  calor  cst  [)0lciilia  gc- 
nerativa. 

3.  Prajtcrea,  sicut  calor  ul  instrumen- 
tum  formai  .-ub.-tantialis  ignis  produccrc 
potcst  igncni,  ila  ct  ca'or  naturalis  ut 
instrumenlum  animce  [)ole^t  gcncrarc 
carnem  ct  similc  in  spccie  vivcnli;  sed 
ignis  non  habot  aliam  [^otcntian  gcncra- 
tivam  sui  similis  praiter  calorcm  :  crgo  et 
anima  non  habcbit  a'iam  potcnliam  genc- 
ralivam  similis  in  spccic  pr^cter  calorem 
nalura!om  conjunctuin.  —  Tabnla  .4v.rca 
vocc  «  cali.r  >  n.  3. 

Sed  conlra  cst,  quod  Philosopjjus  {2.  de 
Anima  lcxt.  49  et  50;  c.  4)  dicit,  quod 
calor  non  cst  [)0tcntia  aniniie,  tci  ejus 
inslrumentum  polentii)}.  —  2.  de  Anima 
I.  9. 

II.  Vidctur  (piod  potentia  gcncraliva 
sit  vii  tus  exittens  in  scmiiie. 

1.  Illa  cnim  cst  [)olentia  generaliva, 
per  quam  vivcns  generat  sibi  simile,  ut 
dicil  Philosoijhus  (2.  de  Anima  text.  49; 
c.  4);  sed  vivensproducit  siniilc  in  specie 
per  virlutem  exislentem  in  scminc:  er.^o 
viKus  goncrativa  est  virtus  cxislens  in 
seinine.  —  2.  de  Anima  1.  9;  la,  q.  118, 
a.  l,  arg.  3  ct  4. 

2.  Praeterea,Philo3ophus(  1.  de  Cenerat. 
Animal.  c.  2  et  20)  dicit,  quod  virtus  ac- 
tiva  viventis  generanlis  sibi  similc  in 
spccie  est  in  semine  maris :  crgo  illa  est 
potentia  goncrativa.  —  la,  q.  118,  a.  i, 
arg.  3  et  4 . 

3.  Proeterca,  potentia  generativa  cst 
qua;  atlingit  produclioneiii  anima;;  scd 
virlus  producons,  verbi  gralia,  animam 
scnsilivam   in    equo  gcnerato,  est  virtus 


r,G  TEHTIA    SECUND/E  -  PHII.OSOPIIIA    NATURALIS 

cxislons  in    soiiiino :  orgu  polonlia  genc-      voi!elaLi\a  |jolenlia  agit   nisi   iii  cori 
laliva  osl  lalis  virliis.  —  Ihvl.  f'iii  aiiiina  unitur  :  undenecesse  cstqi. 

Sed  contra  esl,  qiiod  potentia  goncra-  potontia  ipsa  vegetativa,  quaicunrjue  ~ 
liva  estpropriolas  composili  viventis,  seu  resideat  in  ipso  vivente;  semen  aui. 
generantis,  ut  dictum  est  (q.  ol,  a.  o,  c.);  immissum  in  matrem  per  decisionera,  n 
sed  omnis  propiiotas  est  in  re,  cujus  est  amplius  est  in  ipso  generante.  — •  Dei, 
proprietas,  tamquam  subjocto  :  ergo  po-  quia,  cum  omnis  actio  animai  sit  ar 
tonlia  gonerativa  nun  est  virtus  cxistens  vitse.vivum  autein  est  quod  por  se  ipsi 
in  semine,  quodest  loco  separatum  a  ge-  se  movet  ad  operandum,  oportet  qn 
neranto,  cum  sit  al)  illo  decisum,  sed  est  o"\nis  operatio  animse,  atque  adeo  gei 
virlus  existcns  in  genorante.  ^^tio,  procedat  ab  aliquo    principio  i 

Respondeo  dicendum,  quod  potentia  trinseco  agcnti  et  viventi.  Cura  autein  > 
generativa  neque  est  calor  naturalis,  ne-  '"^"  "^"  ^^^  ^^^^  vivum,  non  potest  g.^i 
que  virtus  acliva  existens  in  semine,  sed  raliva  potcntia  esse  virtiis  iila,  quae  in^ 
est  virtus  existcns  in  generante,  a  quo  scmini,  — la,  q.  118,  a.  1,  c.  et  q.  ' 
'     ■  a.  1  et2,  c;  Qiicesl.  disp.de  Anima  a. ' 

c.  —  Demum  quia  polentia  generati 
non  dcsinit  esse  ncque  corrumpitur  | 
generationein  unicain  :  virtus  aulemqi 
incst  semini,  dot-init  esse  di.-soluLo  serai 
et  evanescenle  spiritu  qui  ineral  semi 
Manileslum  igitur  estquod  polentia  gei 
raliva  est  virtus  existens  in  generai 
distincta  a   virtute   existente  in  senaii 


quo 

derivatur  virtus  activa  seminis,  perquam 
deinde  producitur  vivens.  —  Ad  cujus 
manifostationem  sciendum,  quod  quia 
generans  esl  simile  generalo,  nocesse  est 
naluraliLer  quod  anima  sonsiLiva  et  vege- 
lalivaetalia^  hujusmodi  forma)  producan- 
tur  in  cst^e  ab  aliquibus  agenLibus  cor- 
poralibus  LransmuLanlibus  maLcriam  de 


potentia  in  aclum  per   aliquam  virtuLem 
corpoream,  qua)  est  in  eis.  Quanto  autem 
aliquod  agens  est  potenlius,  tanto  polest 
suam  actionem  diffundere  ad  magis    di- 
stans  :    sicut  quanto   aliquod   corpus   est 
magis  calidum,  tanto  ad   remotius  cale- 
tacLionem  producit.    Corpora  igitur   non 
viventia,  quae  sunt  inferiora  natura3  or- 
dine,   generant   quidem   sibi  simile,  sed 
non  per  aliquod   medium  sed  per  seipsa; 
sicut  ignis  per  se   ipsum  generat  ignem. 
Sed  corpora  viventia  tamquam  potentiora 
agunt  ad  genorandum  sibi  similc  et  binc 
medio  et  per  medium  ;  sine  medio  quidem 
in  opere  nutritionis,  in  quo  caro  generat 
carnem;  cwn  medio  vero  in  actu  genera- 
tionis,  quia  ex  anima  generantis  deriva- 
tur  quaedam  virtus  activa  ad  ipsum  semen 
animalis  vel  plantae:  sicut  et  a  principali 
agente  derivatur  qusedam  vis  moliva  ad 
instrumentum.  Verum  in  utroque  modo 
agendi  semper  generans  agit  per  virtu- 
tem   generalivam    activam   in   se    exis- 
tentem.  Quod  mauifestum   est,  primum 
quia  potentise    vegetativa^    objectum  est 
solum  corpus   animae  unitum;  non  enim 


et  multo  magis  a  calore,  ut  ostensum  v 
(q.  53,  ait.  unic,  ad  7).  —  ia.  q.  118, 
1,  ad4. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ca 
est    instrumentum    virtulis    seu   pote 
ti?D  generaLiv.T,  sicut  et  polenLiai  nutri 
va3,  uL  dicLum  esL  ex  Philosopho  (q.  l\ 
arL.  unic). 

Ad  secnndum  dicendum  quod,  quia  , 
gencraLionem  eorum  qusc  ex  putri  nr 
cuntur,  pauciora  rcquiruntur,  ut  dicti 
cst  cx  Philosopho  (a.  pi\rc.  ad  1),  pn 
terea  sufficit  vel  calor  solis  ut  instrume 
lum  illius,  vel  cerLc  lumen  ul  instrumc; 
lum  ejusdem,  uL  dictum  est  (q.  32,  a. 
ad  1)  ;  secus  vcro  in  gcncratione  vivt 
tium,  qna3  producuntur  ex  semine,  i 
dicLum  esL  (a.  pra3c.). 

Ad  lertium  dicendum,  quod  aliquan' 
acLio  insLrumenti  non  poLest  pertingel: 
ad  effectum  acLionis  principalis  agenll 
et  sic  est  in  proposito  ;  calor  enim  nat!- 
ralis  tanlum  disponit  ad  carncm  geir 
randam  et  ad  animam  introducendan 
at  anima  iiiducitur  per  vii tutem  anin: 


DE   AXIMA  —  QU.EST.    F.IV    DF-:    !'0TK\TIA    (IKNKHATIVA  —  ART.    III 


57 


cneralivain  ot  miliitivam.  iit  cliclumcst 
|.  53,  art.  iiiiin.,  ad  Ij,  6  et  7). 

Ad  quarlum  (ad  arij.  Scd  conlra)  palet 
i;  dictis. 

Ad  qtdnlum  (ail  1.  secwuUv  qucvstionis) 
icenduin,  (juod  virtus  e.vistcns  insemine 


2.  Pnuleroa,  si  maler  in  gencralione 
solam  materiam  mini.straret  el  nihilactivc 
iii  iila  opcrai(.'(ur,  id  non  vidcretur  suf- 
ficerc  ad  ralionem  malris,  qnia  alioqui 
lii^num  dicerctur  csse  matcr  locli  vel 
scamni  :  ergo  dicciidum,  quo  i    iu  matre 


>l  instruincntum  virtulis  generativai,  et     etiam  cst  j)olenlia  gcncrativa    activa.  — 


iOii  qu;rdani  motio  ipsius  aniinai  gene- 
mlis.  Inomni  aulcm  mutionc  aliud  est 
rlus  movcns,  aliud  motio.  —  ia,  q. 
18,  a.  1,  ad  3  et  'i  et  in  c. 
Ad  sextum  (ad  2.  scc.  (juccst.)  dicendum, 
lod  quia  vivens  in  gencratioiie  agit  j)cr 
edium,  ut  dictum  est  (supra  in  c),  se- 
en  se    iiab.t    tamquain    mcdium,    pcr 


3a,  q.  33,  a.  3,  arg.  1  ;  3.Sent.  dist.   3, 
q.  2,  a.  1,  arg.  /i. 

3.  Praclerca,  motus  naturalis  est  cujus 
principium  cst  intra  ;  sed  gcneratio  filii 
cx  matrc  cst  naturalis;  crgo  in  ipsa  ma- 
tcria  quam  mater  ministrat  ad  formalio- 
ncm  conceptus,  cst  principium  aliquod 
activc  cooperans   ad  conceptionem    :    et 


lod  gciierans  generat  sibi  siinilc.  Undc  sic  etiam  in  matrc  est  potentia  gonerativa 

)ii  potest  virlus  cjus  esse  ipsa   pote.itia  acliva.  — 3.    Sent.  dist.   3,    q.  2,   a.   1, 

Mierativa   geuerantis,    cum    pr;usertim  arg.  6  ;  3a,  q.  32,  a.  4,  arg.  3. 

ilis  viitus  esse  dcsinat  permancnle   ad-  4.    Pia^terea,  Beata   Virgo    non  solura 

iic  in  generanle  polenlia  generativa,  ut  passive,  sed  etiam  aclive  cooperata  est  ad 

clum  est  (in  c).  —  Ibid.  conccptionem  Christi  Domini.  Dicit  enira 

Ad septinium {a([3.sec.qucest.)d\ccndiim,  Damascenus  (3.  de  Orth.  Fide,  c  2  ;  — Mi- 


lod  \irlus  e.xislens   in    seminc    aLlingit 

genoratione  equi  proJuclioncm  anim;c 

■iisitivoe,  sed  in  virtute  potenti;e  geiiera- 


gne,  1.94,  col.986),quod  Spiritus  Sanctus 
tribuit  Virgini  virtutem  susceplivam  et 
generntivam  ;  per  potcntiam  autcm  sus- 


\a3  anima^  gencratilis,  cujus  est  inslru-     ceptivam    inlelligiLui-   potentia    passiva  ; 


entuin. 


Ibid.  ad  4. 
ARTICULUS    III 


rnUM    POTENTIA     GENERATIVA    ACTIVA     SIT 
IN    MATRE. 

Videlur  quod  potentia  generaliva  acti- 
1  sit  in  matrc. 


nam  potentia  merc  pas^iva  est  rcceptiva 
tantum;  pcr  generalivam  autcm  potentia 
nctiva;sed  quod  diciturdc  Bcata  Virgine, 
idem  dici  debet  de  quacunque  alia  raatre: 
ergoin  matre  debet  esse  potenlia  genera- 
tiva  activa.  —  3.  Sent.  1.  c  arg.  1  ;  3a, 
q.  32,  a.  4,  arg.  1. 

Sed  contra  est,  quod   Philosophus  dicit 

l.  Ponit    enini  Commentator    (in  2.  de     ^^  matrem  tantum    pertincrc  ministrare 

nima  tcxt.  33  sqq.)   distinctionem  hanc     nialeriam,    et    per    consequens    passive 

)lcnliarumanim;c,quod  potenti;c  nulri-     cooperari  ad  conceplionem   et  gcneratio- 

^a^  parlis  omncs  sunt  activai:  potenti;e     "'^'"^-  I^icit  enim,  15.    de  Animal.  (vel  1. 

de  General.  Animal.  c  20),  quod  vir  dat 
animam,  rormam  et  principium  molus  ! 
femina  vero  dat  corpus  et  materiam  : 
sicut  accidit  in  lacte  coagulato,  quod 
corpus  exitex  lacte  et  coagulatio  ex  coa- 
gulo  ;  et  post  pauca  subdit  :  Manifestuin 
cst  quod  mas  est  operans  et  feraina  pa- 
tiens,  sicut  exit  scamnum  ex  carpentario 
et  ligno.  —  3.  Sent.  dist.  3,  q.  2,  a.  1, 
arg.  1  Sed  contra. 
Rrspondeo  DicENDi'M,  quod    circa  hoc 


nsilivce  omnes  siint  passiva)  :  in  intel- 
:lu  auLera  est  activum,  ut  intcllectus 
ens,  et  aliquid  passivum,  ut  intellectus 
'ssibilis  ;  sed  potentia  generativa  ad 
'imam  vegetativam  perlinet,  undc  ctiam 
antis  inest  :  ergo  est  potentia  activa  : 
lu  ergo  mater  per  potcnLiam  generaLi- 
in  filiura  concipiat,  videtur  quod  cliam 
matre  sit  potentia  generativa  activa.  — 
Senf.  dist.  3,  q.  2,  a.,  1,  arg.  5  ;  3a, 
32.  a,  4,  arsr.  2. 


58  TEUTIA    SEGUND.E  —  Vl\ 

diversiinotle  oj)inatuin  cst.  Quidam  enim 
flicunt  ad  ofrK:ium  matris  j)ertincrc,  ut 
alii|UO(J  principium  activum  aJ  conceptio- 
nem  mir)isirel,  et  non  matcriale  tantum. 
Hoc  tamen  ponitur  diversimode.  —  Qui- 
damenim  dic\int,  in  materia.quam  mater 
mirjistrat,  esso  virtulem  activam  princi- 
paliler,  lum  quiu  ex  commixtionc  semi- 
num  conccptionem  ficrit  ponunt,  unde 
sicut  semen  viri  est  activum  in  gcncra- 
tione,ita  etsemen  mulieris,  quamvis  non 
sit  in  eo  lanta  efficacia  ad  agendum;  ium 
ctiam  quia  ponunt  conceptam  prolem  sen- 
sificari  et  vegctari  per  animam  matri<,ut 
sic  etiam  principalior  inveniatur  in  gcnc- 
ratione  mater  (|uam  pater  :  iioc  autem 
Piiilosophus  reprobat  in  15.  de  Animal. 
(vel  1,  de  Generat.  Animal.  c.  20).  In  his 
enim,quae  habent  vitam  perfectam,  distin- 
guuntur  agens  ct  patiens  in  generalione 
propler  perfeclam  generalionem  in  eis.  In 
plantis  autem,  quae  imperfectam  vitam  ha- 
bent,  est  in  eodem  utraque  virtus,  activa 
scilicet  et  passiva,  quamvis  forte  in  una 
planta  dominetur  virtus  activa  ct  in  alia 
virtuspassiva;  propter  quod  dicitur  etiam 
una  planta  masculina  et  alia  fcminina. 
Cum  igitur  impossibile  sit  illud  qiiod 
est  determinatum  ut  patiens,  habere 
virtutem  activam  respectu  ejusdem,opor- 
tet  quod  femina  non  sit  agens  in  concep- 
tione,  sed  tantum  patiens.  —  Et  ideo  alii 
dicunt,  quod  id  quod  mater  ministrat, 
se  habet  in  generatione  sicut  materia  na- 
turaiis.  In  materia  autem  naturali  non 
est  potentia  passiva  tantum,  aiias  ge- 
neratio  esset  violenta  et  non  naturalis, 
sed  oportet  inesse  materise  ipsam  for- 
mam,  quae  per  generationem  adducenda 
fest,  in  potentia  et  secundum  esse  incom- 
pletum,  et  ideo  non  habetperfectamvirtu- 
tem  ad  agendum,  sed  tantum  imperfec- 
iam  ;  et  ideo  per  se  agere  non  potest,  nisi 
quodam  modo  excitetur  ab  agente  exte- 
riori,  et  sic  ci  cooperetur.  —  Hoc  autem 
non  potest  stare,  quia  impossibile  est 
idem  esse  alterans  et  alteratum  ;  unde 
non  potest  esse  quod  forma  quse  est  in 
^aliqua   maleria    agat  in    ipsam,  sive  sit 


ILOSOIMIIA    NATLHALIS 

pcrfccta  sivc  impcrfecta ;  forma  eniii 
qu;c  per  sc  non  existit,  nun  agit ;  nci 
proprie  patitur,  scd  compositum  agit  ra- 
tionc  form;c  ct  patitur  rationc  matcriu; 
ct  idco  non  est  possibilc  quod  illa  form; 
imporfccta  in  agondo  coopcretur  ogent 
extcriori.  Praiterea,  agere  sequitur  a( 
esse  pcrfectum,  cum  unumquodtjuc  aga 
sccundum  quod  est  inactu  ;  undcoportf 
quod  forma  imperfecte  cxistcns  in  raatej 
ria,  prius  pcrficiatur  in  cssc  per  ogen 
exterius,  quam  detur  sibi  agere ;  und 
non  potest  in  agendo  cooperari  ad  gene-j 
rationem,per  quam  forma  inesse  perfec 
tum  adducatur.  Et  praeterea,  si  essct  d< 
necessitatc  matris  ut  octive  ad  genera 
tionem  operaretur,  BcataVirgo  non  pos 
set  dici  matcr  ;  cum  enim  illa  concep 
tio  tota  simul  sit  facta,  non  poluit  pci 
aliquam  creativam  virtutem  creatam  fieri 
unde  Beata  Virgo  non  potuit  active  opc- 
rari  ad  conceptionem  :  et  sic  non  habuis 
set  illud  quod  ad  malrem  pertinet ;  uncl( 
nec  mater  esset,  quod  est  hffireticuni.  - 
3.  Senl.  dist.  3,  q.  2,  a.  1,  c.;  3a,  q.  31 
a.  5  ct  q.  3o,  a.  3. 

Alii  ercjo  dicunt,  quod  sufficit  ad  essi 
matrem  quod  materiam  ministrct,  et  hac 
est  sententia  Philosophi,  secunJum  quan 
etiam  potcst  salvari  virginitas  Sanctissi- 
mae  Dei  Genitricis  Maria)  et  ejus  ma- 
ternitas.  Ad  cujus  senlentise  evidentian 
sciendum  est,  quod  in  conceplione  proli 
triplex  actio  invenitur  :  —  wia,  quae  es 
principalis,  sciiicet  formatio  et  organisa 
lio  corporis ;  et  respectu  hujus  actioni 
agens  est  tantum  patei-,  mater  vero  so 
lummodo  ministrat  materiam.  Alia  actii 
est  prsocedens  hanc  actionem  et  prie 
paratoiia  ad  ipsam.  Cum  enim  gene 
ratio  naturalis  sit  ex  determinata  male, 
ria,  eo  quod  unus  quisque  actus  in  pro' 
pria  materia  fit,  sicut  in  2.  de  Ani 
ma  {lext.  26  ;  c.  2)  dicit  Philusophus  | 
oportet  ut  formatio  prolis  fiat  ex  inateri; 
convenienli  et  non  ex  quacunque.  Und( 
oportet  esse  aliquam  virtutem  agentem 
per  quam  prseparelur  materia  ad  concep 
tum.  Sicut   autem   dicit  Philosoplius   ii 


DE   ANMMA  —  QU^i^.ST.    LIV    I)E    rOTENTIA    (JENERATIVA  —  ART.    III  59 

Pjivs   (lcxt.  24  ct  2!i ;  c.  2),  nrs  qiire  nclio  se  cvlondit  iisque  ad   formalionem 

oralur  formam,  j)rincipalur  cl.  impcrat  p^enerali ;  iii  fornina  aulcm  csl  imperfec- 

nua^    pra^parat  malcriam,    sicut    ars  la,  unde  non  se  cxtemlit  cjus  actio  nisi 

)nM>^ffinans    navim    ei   qUtT   comj)lanal  ad  praij)aralionem  maleri.ii  :  sicut  in  ar- 

,i^^ . itico  virlus  quGC  jjnTparat   ma-  libus  ars  inferior  disj^onil  maleriam,  su- 

riam  ad   conceplum  cst   impcrfecla  re-  jicrior  vcro  indunit  formam,  ut  dicilur  2. 

)ccln  cjus  (jUT    ex    malcria  i^ra^j.arala  Plij/s.  {Icxl.  2lj ;  c.  2).  —  3.Se)it.  dist.  3, 

rolcm  format.  Hacc  autcm   virlus  \wx-  q.  2,  a.  1,  ad  .^;  3a,  q.  .32,  a.  4,ad  2. 

iran.^Cflt  matris,  quT  imjjcrlccta  est  i"e-  Ad sccundum  (WceiKhim,  quod  palcrni- 

)cc[n  virlulis  aiUis.T  qua^  cst   in   jialrc.  tas  sive  malernilas  et  filialio  non  comjjc- 

iide  dicil  Piiilo.-oj)lius  in  15.  dc  Animal.  i^nt   in    quacimque  gcncratione,  sed    in 

■el  1,  de  Gcncrat.  Animal.  c.  20),  quod  i.ola  gencralione   viventium  ;  et    ideo    si 

lulicr  est  sicul  jiucr,  qui  nondum  polost  aliqua  inanimala   ex  aliqua  malcria  fiant, 

cncrarc.    Tcrtia    aclio   csl  concomilans  non  proj^lcr  lioc  con.sequitur  in  eis  rela- 

el  sc(juens  aclioncm  princijialem.   Sicut  ijo  malernilalis  et  filiationis,   sed    solum 

lim  locus  facit  ad  bonilatein  gcncralio-  jn    generalione  vivenlium,    quac   proprie 

is,  ila  cl  bona  disj>osilio  matricis  opcra-  nalivilas  dicilur.  —  3a,  q.  3y,  a.  3,  adl- 

ir  ad  bonam  disposilioncm  prolis,  quas»  y^i  ^/^^  cj„oj  pra)bcro  maleriam  sim- 

ra4)ens  fomenlum  (1)  :  ct  lioc  csl.  quo  1  j,iir,tcr  a  I  irencralionom  alicujus  non  fa- 

icilAviccnna  in  cap.  dc  diluviis:  Maliix  ^j.  nialrcm,  sed  pra)bere  talcm  maleriam 

on  iacit  i  isi  ad   melioralionem  conccj)-  ^-^^  prTj)aralam,cst  id  quodmalrcm  facil. 

(2).  In  ligno  cnim  non  est  j)0tentia  naluralis 

eccundum  hoc   igilur  dicendum,  quod  ^^  ^^  ^^  fiat  scamnum,  cumin  aclumpcr 

n  principali  actione  formalionis  corporis  paens  nalurale  non  comj)leatur,   sicut  si- 

lihilcstcx  jwlc  malris  quod   sit   acti-  jnjl.ier  nec  in  limo  lerr.T  ul  ex   eo  fiat 

lun,  scd  id  quod  malcr  minislrat  se  ha-  i,q,^^q   .   ^,-,^10  f|„oJ  inducilur  non  cst  si- 

iclmalcrialilerlantumadhancaclioncm.  j^^jj^,     „3     Sent.  disl.    3,  q.   2,  a.   1, 

■:i  idcm  dico  de  Beala  Virgine,  nisi  quod  ^^^  /^ 

irlus  divina  focit  lotum  quod  fit  in  aliis  ^^   lerliiim    dicendum,   quod    cujusli- 

oncej)lionibusi)ervirtulemscmrnis,quod  j^^^    ^^^^^^^    naturalis  princij)ium    cst   in 

•^l  a  i)alre.  Klidco  Damascenus  divinam  ^0  quod  movctur,  non  tamen  eodem  mo- 

irlulcm  dicit   quasi  divinum  semcn.  In  ^^^  ^,^  i,^  2.Plirjs.  {tcxt.  3  el  4)  dicilCom- 

ccundj  vcro  et  tertia  aciione  omncs  ma-  ,^^enlalor.  //;  quibusdam  enim  est  j)rinci- 

res   aclive   ojierantur,  sed    hT  non  ar-  ^^j^,^^  activum,  ul   in    molu    gravium  et 

^uunl  i)Olenliam    generalivam    activam,  joviuni  :  in  quibusdam   vcro    princij^ium 

.iculnecarguunt  in  Sanclissima  Virgine,  passivum,  ul  in   generalione  simj^licium 

juae  tamen  proj)riis<ime  est  Mater  Chris-  corjiorum  ;  unde  el  Philosophus  naturam, 

|i  Domini,  quia  in  principali  aclione  ma-  ^^,jj,^-,  principium  motus  in  eo   quod  mo- 

crialiler  concurril,  quod  sulficit  ad  hoc,  Yelur   definil,  slaliu»    subdividit  in    ma- 

juod  aliqua  sit  maler.  Et  sic  manifcbtum  ^^,,^3^   yt    formam.  Unde    non   oportet, 

!St,  quod  ad  esse  matrem  non  requiritur  quamvis   generatio  perfecti  animalis  sit 

>olenlia  generativa  activa   in  matre.  —  naturalis,  quod  in  materia  quam   femina 

'..  Sent.  dist.  3,  q.  2,  a.  1,  c;  3a,  q.  31,  niinistrat,    sit    principium    aclivum,  sed 

•  5  et  q.  35,  a.  3,  c.  passivum  lantum.  —  3.  Sent.  l.  c.  ad  6; 

I  -4d  pnmw/n  ergo  dicendum,   quod   j)0-  g^        32,  a.  4,  ad  3. 

jenlia  generativa    activa   est  ;  sed    haec  ^^  qimrtum  dicendum,    quod  in  con- 

!'Otenlia  est  perfecte  in  viro,   unde  ejus  ^^^^-^^^^  Christi  Domini  fuit  duplex  mira- 

....     ,      ,  culum    :    unum,   quod    femina  concepil 

\l)  .\1.  u  locatum  >).  '     ;     .                   .,  ri- 

(2)  Ai. .  geaerali ...  Deum  ;  aliud,  quod  virgo  pepent  filium. 


60  TERTIA    SEGUND.C  -  I 

(Juantiiui  ergo  ad  pynmiim,  Bcuta  Virgo  se 
hahiiit  ad  conceptionem  secundiim  potcn- 
tiam  obedienticD  lanlum,  cl  adhuc  multo 
remotius  quam  costa  viri,  ut  ex  ca  mu- 
lier  forraaretur.  In  talibiis  autem  simul 
dantur  actus  etpotcntia  ad  actum,  secun- 
diim  quam  dici  posset,  quod  hoc  est  pos- 
sibile.  Sed  quantiim  ad  sccundurn,  hsibmi 
Beata  Virgo  potenliam  passivam,  natura- 
lem  tnmcn,  quac  per  agens  naturalc  in 
actum  reduci  poluit.  Undc  quantum  ad 
primum  dicit  Damascenus  polentiam  re- 
ceptivam  Verbi  Dei,  quanlum  vero  ad 
secundum  dicit  simul  activam  ct  gene- 
ralivam  ;  utramque  enim  potentiam  in 
actum  reduxit  Spiritus  Sancti  virtus.  — 
3.  Sent.  1.  c.  ad  i  ;  3a,  1.  c.  ad  1. 

ARTICULUS  IV 

UTRUM  OMNIA  QV.E  EX  SF.MINE  GENERANTUR, 
POSSINT  SINE  SEMINE  PER  PUTREFACTIO- 
NEM    GENERARl. 

Videtur  quod  omnia  animalia  qucc  ex 
scmine  generantur,  jiossint  sine  semine 
generari. 

i.  Dicit  enim  Avicenna  (apud  Averroem 
in  2.  Metaphys.  text.  15),  quod  omnia  quae 
generanlur  ex  semine,  eadem  specie  pos- 
sunt  generari  sine  semine  per  putrefac- 
tionem  vel  per  aliquem  modum  commix- 
tionis  terrense   materiae.  —  7.  Metaphys. 

1.  6  et  8;  la,  q.  71,  a.  un.,  ad  1. 

2.  Praeterea,  nihil  fit  ex  materia  cor- 
porali  nisi  per  aliquam  materiae  trans- 
mutationem  ;  sed  omnis  traiismutatio 
corporalis  causatur  ex  motu  ccelestiscor- 
poris^  qui  est  primus  moluum  ;  ergo 
quodlibet  corpus,  quod  fit  ex  semine, 
polest  etiam  produci  sine  semine  per  vir- 
tuteni  coelestis  corporis.  —  ia,  q.  91,   a. 

2,  arg.  3. 

3.  Praelerea,  causa  prima  est  vehe- 
mentioris  impressionis  in  causatum  cau- 
sae  secundae,  quam  ipsa  causa  secunda  ; 
et  ideo  remota  influentia  hujus  potest  re- 
manere  influentia  primai;  sed  coslum  est 

-causa  prima  et  primura    movens  efi^ec- 


'HII.OSOrnIA   NATUIULIS 

tuum  sublunarium  ;  undc  Philosophu. 
^\\q\1{2:  Phys.text.  20;  c.  2),  quod  sol  e 
homogenerant  horainein  :  ergo  quodlibe 
animal  genitum  ex  semine  poterit  a  sol( 
gencrari  sine  semine.  —  Tabula  Aurei 
voce  t  causa  »  n.  78  ;  2.  P/ti/.s.  1.  4. 

4.  Videlur  quod  nullum  aiiimal  ex  se 
minc  gcnitum  possit.sine  seminegenera 
ri.  Nalura  cnim  dcterminalis  mediis  pro 
cedil  ad  suos  eflectus  :  ergo  illa  qua3  na 
turaliter  generantur  ex  semine,  sine  se 
mine  generari  non  possunt.  —  la,  q 
71,  a.  un.,  ad  i. 

Sed  conlra  est,  quod  Philosophus  (7.  Mf 
laphys.  text.  23  et  31;  I.  6,  c.  7.  et  9)  di 
cit,  quod  non  omnia  quae  ex  seminc  gene 
rantur  possunt  sine  scmine  generari,  sei 
quaedam  sic,  quaedam  non.  —  7.  Metaphyi 
1.  6  et  8. 

Rgspondeo  DiCENDUM,  quod   hac  dc  r 
sunt  ires  sententice.  Prima  est  Averrois  (i 
8.   Phys.    text.    46)   dicentis,    quod   noi 
potest  esse  idcm  animal  in   specie,  quo' 
generatur  ex  spermate,  et  quod  generatu 
sine   spermate.  —  Avicenna  vero    oppo! 
situm    asserit,    omnia    quae    ex   semin 
generantur,  sine  semine  per  pulrefaclic 
nem    posse  generari.  —  Sententia   ver' 
Aristotelis    videtur  esse    inedia  inter  ha 
duas  opiniones.   Asserit  enim,  quod  ali 
qua  possunt  et   sine  semine  generari  e 
ex  semine,  non  tamen  omnia. 

Quae  scnlentia  potest  ex  his  probari:  € 
primo,  quiacum  ars  naturam  imiletur.si 
cidin  artificialibus  non  omnia  possuntfiei 
per  artem  et  sine  arte ;  sed  quaedam  sun 
per    artem   tantum,  ut  domus;  quajdar! 
vero  per  artem  et  sine  arte,  ut  sanitas  | 
et  tunc  fieri  possunt  aliqua  et  ab  arte  c 
sine  arte,  quando  materia  potest  mover 
a  seipsa  eo  motu  quo  movetur  ab  arte,  u 
patet  in  sanitate   (quia   enim  in  corpor 
verbi  gratia  humano,  quod   est   materi 
sanationis,  incst  virtus  activa,  per  quar 
corpus  potest  sanai  e  se  ipsum  :  ideo  sani 
tas    potest    aquiri  pcr  artem  a  principi 
extrinseco,    et  sine   arte  per  principiuii| 
intrinsecu/n  ;  —  tunc  vero   non  nisi  alj 
arte  fieri  possunt  aliqua,  quando  non  pOj 


I)E   ANMMA  —  QU/EST.     LIV     I)K     POTKXTIA    GEXERATIVA  —  ART.  V 


X 


sst  illoruiii  maloria  movcri  per  prinri- 
iiiin  intrin.secum  oo  modo,  qno  movclur 
bartc,ul  patet  in  labricationo  domus);  — 
'a  siniililcr  in  nntiiralibiis  illa  non  pos- 
unl  lieri  aliter  quam  cx  seraine,  ut  ani- 
lalia  perfecla,  homo,  equus  et  similia, 
uoruni  matoria  non  potest  movori  a  se 
psa  00  motu,  quo  a  spermate  movetur  ; 
ija  voro  possunt  gonerari  cx  scmine  e 
ine  somine,  quorum  matoria  eo  motu  po- 
esl  a  se  ipsa  moveri,  quomovetur  a  spcr- 
iiate,  ut  animalia  impcrfecta,  qu[i3  sunt 
icina  planlis ;  et  planta),  quac  generan- 
ur  per  putrofactionem  :  hai  namque 
iroducnntur  sinc  scmine  per  aclionom 
lolis  in  lorra  ad  hoc  benc  disposita  ;  el 
ainen  plant:e  sic  productai  producunt 
icniina,  cx  quibus  plantoc  similes  in  spc- 
;ie  generanlur. 

Secundo  probatur,  quia  quanto  ali- 
]aid  est  pcrfoctius,  tanto  plura  ad  ejus 
^ompletionem  requiruntur,    et    per  con- 


rti 

Ad  quartum  dicendum,  (juod  in  natura 
uniis  est  modu.<  genorationis  naturalis  cl 
pcrse,  quaeaulom  nunl  sino  .semine,  fiunt 
a  cam  et  pcr  acridcns,  ut  dicil  riiilo.so- 
phus  (7.  Metaj>liys.  text.  23;  I.  G,  c.  7).  — 
7.  Mctaphys.  1,  6. 


ARTICULUS   V 

UTRUM  ANIMALIA  GENITA  PRR  PUTREFACTIO- 
NEM  SINT  EJUSDEM  SPECIEI  CUM  GENlTIS 
EX    SEMINE. 

Videtur  quod  animalia  genita  pcr  pu- 
trofaclionem  sino  semino  non  sint  ejus- 
dem  spocioi  cum  genitis  ex  scmine. 

1.  Una  enim  res  unum  tantum  modum 
habet,  quo  oritur  ox  alio,  ut  manifeste 
patet,  tum  quia  nalura  procodit  viis  de- 
terminatis,  lum  quia,  cum  causae  natura- 
les  habeant  detorminalos  etTectus,  eo 
seqnens  requirilur  inajor  virtus  produ-  quod  eaium  virtutos  sunt  finita)  et  limi- 
cens;  sed  aliqua  sunt  aniinalia  perfec-  tatoe  ad  uuum,  scquitur  nccessario,  quod 
tiora  aliis  :  ergo  si  ad  perfeclorum  gene-  qu^e  a  diversis  causis  iiaturalibus  produ- 
ralionem  requiritur  cum  virtute  cojlesti     cunlur  in  esse  secundum  diversum  ."-ene- 

virtus   seminis  —  undo  Philosophus  lo-     rationis  modum,  sint  i^pecie  diversa  •  

quens  de  goneratione  illoruin  dicit,  quod     ergo  non  potest  eadem  res  specie  produci 

sol  et    homo  generant    hominein  — ,  ad     a  natura  ex  semine  et  sino  somine.  1. 

generationom    animalium   impcrfectoruni     Se?i/.  dist.    10,  q.  1,  a.  5,  c;  de  Po^  q.  3, 
et  plantarum  sufficict  sola  virtus  cceles-     a.  11,  ad  1;  de  Verit.  q.  12,  a.  2,  arg.  4; 
lis.  Unde  manifestum  cst,  quod  non  om-     la,  q.  71,a.un.,  c. 
niaquaj  gcnerantur  ex   semine,   possunt         2.  Praeterea,  in  omni  iiatura  invenitur 


sine  semine  generari,  sed  Lantuin  quK 
ilam.  —7.  Metaphys.  I.  6  et  8;  2.  de  Ani- 
)na  1.  7;  3.  c.  Gent.  c.  G9,  ad  4  rationem. 
—  Et  ex  his  patet  adprimum  objectum. 


tantum  unus  modus  communicationis  il- 
lius  natura);  sod  in  omni  generatione 
fit  communicalio  natura)  :  ergo  una  res 
secundum   spociem  non   potest  generari 


Ad  secundum  dicendum,quod  licet  ino-     nisi  uno  modo.  —  la,  q.  27,  a.  '6,  arg.  2. 


tus  cali  sit  causa  transmulalionum  natu- 
raliuin,  non  taraen  is  sufficit  ad  quam- 
cunque  transmutalioncm,  ut  ad  genera- 
lionciu  animalium  perfectorum,  ut  dic- 
lum  est  (in  c.  art).  —  la,  q.  91,  a.  2, 
ad  3. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  coelum  non 
est  causa  prima  simpliciler,  sicut  nec 
primum  movens  simpliciter,  sed  prima 
causa  et  primum  movens  siraplicitor  est 
Deus,  utdictum  est  (q.  25,  a.  2). 


3.  Pra^terea,  dicit  Philosophus  (1.  de 
Generat.  Animal.  c.  1  et  16),  quod  quoi 
non  ex  coitu  animalium  producunt,  sed 
ex  putri  materia,  licet  generent,  non  ta- 
men  sui  genoris  prolom  procreant. 

4.  Pra;Lorea,  si  materia)  sunt  diversae, 
et  forma}  sunt  diversa;,  quia  materia  est 
propter  formam,  non  e  contra,  ut  docet 
Philosophus  (2.  Phys.  text.  23;  c.  2) ;  sed 
constat  aliam  materiam  esse  rem  putrem 
et  aliam  sanguinem  menstruum  :  ergo  e 


,-,2  TKHTIA    SECl'.N'[).E  —  IMl 

funua  crit  diversa.  —  la,  ([.  47,  a.  1  el 
'2,  c.  et  q.  Oj,  a.  2,  c. 

5.  Priflerea,  si  eaclern  natura  specifi- 
ca  possel  produci  cx  seinine  et  sine  semi- 
ne,  sequeielur,  (|Uod  eadein  species  estet 
a  natura  et  a  casu  ;  iioc  autein  esl  fal- 
suin,  tum  (juia  fieri  a  nalura  opponilur 
ei,  quod  est  fieri  a  casu  ;  lum  (juia  nuUa 
species  e&t  a  casu. 

Sed  contra  est,  (|uod  Philosoplius  (7. 
Metaphys.  lext.  21 ;  1.  G,  c.  7  ;  et  text.  31 ; 
1.  0,  c.  9)  dicit,  quod  eadein  sanitas  po- 
test  et  aite  et  nalura  aquiii,  et  siiniliter 
idcin  animal  et  sine  seinine  et  ex  seminc 
generari.  —  7.  Mctaphys.  I.  G  et  8. 

2.  Prieterea,Commenlator(12.Metop//ys. 
texl.  18)  dicit,  quod  apes  utroque  modo 
generanlur  ;  sunt  aulemapes  omnes  ejus- 
dem  speciei  —  videmus  enim  in  illis  ean- 
dem  figuram  esse,  eadem  accidentia,  eas- 
dem  operaliones,  eosdem  motus,  eadem- 
que  organa  motus  ;  ilem  eadem  conser- 
vanlia  et  eadem  corrumpentia;  ex  quibus 
in  cognitionem  speciei  devenilur  :  —  er- 
go  potest  idem  animal  specic  generari  ex 
semine  et  sine  semine. 

3.  Prseterea,planla3  produclae  ex  semi- 
ne  sunt  ejusdem  speciei  cum  plantis,  a 
quibus  ex  semine  productse  sunt,  ut  ma- 
nifestum  est;  sed  plantae  nonnullai  pro- 
ducentes  clias  ex  semine  possunt  esse 
productae  sine  semine  per  pulrefactio- 
nem,  ut  dictum  est  (art.  praeced.  in  c.) : 
ergo  idem  quod  prius.  —  7.  Metaphys. 
1.  6. 

Respondeo  DicENDUM,quod,  ut  ex  dictis 
patet,  necesseest  dicere,quod  quae  gene- 
rantur  ex  semine,  sunt  ejusdem  speciei 
cum  generatis  sine  semine.  Et  ratio  est, 
quia  sicut  in  artificialibus  eadem  specie 
sanitas  est,  sive  generetur  per  artem  sive 
sine  arte;  ita  et  in  naturabbus  idem 
specie  erit  animal  genitum  ex  putrefac- 
tione  sine  semine  et  ex  semine  :  ars  enim 
imitatur  naturam  in  productione  suorum 
elTectuum.  —  7.  Metaphys.  1.  6  et  8;  2. 
Seiit.  dist.  lo,  q.  1,  a.  1,  ad  2. 

Adpnmum  ergo  dicendum,  quod  una 
res  uno  tantum  modo  oritur  ex  alio  et  ge- 


ILOSOPHIA    NATLRALIS 

ncratur,  per  se  scilicet  et  naluraliler 
(juando  nimirum  ex  semine  generatur* 
potest  autem  alio  inodo  produci,pef  acci- 
dens  iiimirum  et  casualiter,  puta  quando 
producitur  per  pulrefactionem  sinesemi- 
ne,  utdicit  Philosophus(7.  MdafJiys.  lext. 
23;  1.  0,  c.  7).  —  7.  Metaphys.  1.  0.  — 
Eodeinque  modo  respondelur  ad  sccun- 
dum. 

Ad tertium  dlcendum,  quodquaj  ex  pu- 
trefactione  generanlur,  ut  insecta,  sunt  in 
triplici  differentia  :  — quoidam  onkn  snnl, 
quai  non  nisi  cx  putrefactionc  generaii 
possunt,  et  non  generant,  ut  culices  et 
veimiculi ;  quadam  tantum  ex  putrefac- 
tione  nascuntur  et  generant,  sed  anima- 
lia  diversi  generis,  ut  pulices,  musca  et 
bcarabei  ;  qucedam  et  ex  putrefactione 
et  ex  seminc  generaii  possunt,  et  haec 
procreant  animalia  ejusdem  generis,  ut 
locustae,  cicadae,  vespae  et  formicx'.  Ita 
Philosophus  docet  (1.  de  Generat.  Animal. 
c.  16).  —  Tabula  Concord.  n.  214  ;  cf.  Fer- 
rariensis  in  3.  c.  Gent.  c.  69. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  materia- 
rum  diversitas  arguit  diversitatera  for- 
maruni  in  his,  quae  per  se  et  naturaliter 
tantum  generari  possunt  ;  sccus  vero  in 
his,  quae  tam  per  se  quam  per  accidens 
et  casualiter  generantur,  ut  diclum  est 
(ad  1). 

Ad  quintum  dicendum,  quod  nihil  pro- 
hibet  aliquam  generationem  esse  perse,; 
cum  refertur  ad  unam causam,  quae  tamen: 
est  per  accidens   et  casualis,  cum   refer-! 
tur  in  aliam  causam.  Gum   enim  sanitasi 
ex  confricatione   sequitur   praeter  inten-i 
lionem    confricanlis,  ipsa   quidem  sana-: 
tio,  si  referaturad  naturam,  quaeest  cor- 
poris  regitiva,  non  estper  accidens,  sed  per 
seintenta;  si  vero  referaturadintelleclum 
confricantis,  eritper  accidens  et  casualis.i 
Similiter    etiam    generatio   animalis    ex' 
putrefactione    generati,   si  referatur  ad 
causas   particulares  hic  inferius  agenles, 
invenitur  esse  per   accidens  et  casualis. 
Non    enim  calor,  qui  causat  putredinem, 
intendit  naturali   appetitu   generationera 
hujus  vel  iliius  animalis,  quae  ex  putre- 


UK  ANIMA  -  nr. i;sT.    I.V    l»K    I'()TK.NT1A   Al'UMKNTATIVA  —  AUl .   I 


»-,:{ 


lione  sequilur,  sicut  virlus  quaj  est 
scfnine  intcmiit  j)roJuctioneia  lulis 
;cioi;  sed  si  rercralur  uJ  \iilulcui  cm- 
lcm,  qu;c  est  uuivcrsalis  icLMtiva  vir- 
gencrationuni  et  coi-ruptiouiun  iu  is- 
inlorioi-il)us,  non  cst  pcr  acciJcns,  scd 
■  se  inlenta,  quia  de  cjus  intcntiono 
,  ut  educantur  in  aclu  ouines  lormae, 
e  sunt  in  potcntia  niatcri;c. 
•^x  his /J/7mo  scquituv  niliil  prohibcre 
iciem  aliquani  esse  per  sc  inlcntani, 
ilaiii  ad  unam  causani;  esse  per  acci- 
js  el  casualiter  intentani,  relatam  ad 
iin  causam.  Sccundo  scq^itiluv  oppositos 
dos  produclionis  possc  cideni  nalura; 
tslanliali  compclere,  sicut  ct  compe- 
itcidein  naturai  accidcnlali,  puta  sani- 
I,  ut  dicluiu  est.  Sequilurtatio  nullam 
ciem  esse  tantum  a  casu ;  nain  quae 
0  seinine  per  putrcfactionem  generan- 
,  relata  ad  virtutem  cccleslem  non 
it  a  casu,  scd  per  se  intenla,  ut  diclum 
.  —  7.  Mclaphys.  1.0. 


QU-^STIO  LV 

>einde  considcrandum  cst  de  potentia 
augmentativa. 

CIRCA  QU AM  QU/ERUXTUR  DUO  : 

LUrum  augmentum    proprie  sit  tantum  in 

ivenlibus. 

1'lruin  potenlia  auginentativa  sit  realiter 

lislincla  anutriliva. 

ARTICULUS    I 

RUM  AUGMENTUM   SIT  PROPRIE    TANTUM    IN 
VIVENTIBUS. 

Videtur  quod  augmentum  non  sit  pro- 
ie  tantum  in  viventibus. 
1.  Dicit  enim  Philosophus  (1.  de  Genc- 
t.  texl.  24;  c.  4),  definiens  augmentum, 
od  est  transinutatiosccundum  quantita- 
ii,  sicut  alteratio  est  transmutatio  se- 
ndum  qualitalem  ;  et  o.Phys.  (text.  18  ; 


c,  2;  dicit,  quod  termini  augin»mlalionis 
sunt  imperfccta,  et  pcrfecta  magnitudo  ; 
sed  eliaminaniinata  transinutantursecun- 
(luni  quantitatem,  ut  cum  per  prajcxis- 
tcns  lit  rarior  ;  —  in  rarcfactione  enim 
acquiritur  major  quantitas,  ut  docet  IMii- 
Ipsophus  (\.  de  Gcncrat.  text.  33;  c.  o)  ; 
ergo  augmentatio  proprie  non  e&t  tantuin 
in  vivenlibus.  —  1.  dc  Generat.  1.  10; 
o.  Phys.  1.  4. 

2.  Pra3terea,  illud  augetur,  quod  elfi- 
citur  majus  per  addilionem  (piantitatis, 
quae  est  lerminus  augmenli,  ut  dicit 
Philosophus  (2.  de  Anima  texl.  40;  c.  4>; 
scd  inaniinala  elTiciuntur  majora  pcr 
additionem  quanlilatis,  ut  cum  lignum 
udditur  ligno  ct  linca  linea;  :  ergo  aug- 
mentuin  proprie  sumptum  non  est  tan- 
tum  in  viventibus.  — 2.  de  Anima  1.9;  1. 
Sent.  dist.  17,  q.  2.  a  1,  c. 

3.  Praiterea,  contraria  nata  sunt  fieri 
circa  idem;  sed  diminutio  et  augmontum 
sunt  contraria:  ergo  sicut  diminutio  con- 
vcnit  qualitalibus  et  habitibus,  ita  et  aug- 
mentum  ;  et  sic  non  tantum  erit  in  vi- 
venlibus.  —  la  2ai,  q.  53,  a.  2,  arg, 
Sed  contrsi]  et  2a  2ae,  q.24,  a.  10,  arg.  1. 

4.  Proelcrea,  dicit  Philosophus  (l.t/eGe- 
ncrat.  text.  39;  c.  5),  quodsicut  augmen- 
tum  est  in  viventibus,  ita  et  in  igne.  Unde 
ait,  quod  quando  ligna  igniuntur  adjun- 
claigiiipraiexistenti  cstaugmentatio  ignis ; 
quando  vero  ipsa  ligna  incenduntur  seor- 
sim  nonadjuncta  aliis  lignis  adustis,  tunc 
est  generatio.  Ergo  idem  quod  prius. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  de 
Anima  text.  40  ;  c.  4)  dicit,  quod  nihil 
nutritur  nisi  vivens;  sed  nihil  proprie 
augelur,  nisi  quod  nutritur  :  unde  a  Phi- 
losopho  auginentum  tribuitur  anima) 
vegetativoe,  ut  inter  ejus  operationes  per- 
fectior  quam  nutritio,  ut  patet  (2.  dc  Ani- 
ma,  text.  40 ;  c.  4);  ergo  augmentum  pro- 
prie  tantum  est  in  viventibus.  —  2.  de 
Anima  1.  9. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  augeri  nihil 
aliud  est  quam  sumere  majorem  quanti- 
tatem.  Unde  secundum  quod  aliquid  se 
habet  ad  quantitatem,   ita  se  habet   ad 


64 


TEKTIA  SEGUXD.-E  —  1'HIL0.S01'1I1A   XATURALIS 


auj^Mnentimi.  Quanlitas  aulem  dicitur  du- 
pliciter:  quaiJam  viilualis,  quaidam  di- 
mensiva.  Viviualis  (jumitilas  nuu  est  ex 
gencre  suo  quantitas,  quia  non  dividitur 
divisione  esscntice  su;jc;  sed  magnitudo 
ejus  attenditur  ad  aliquid  divisibile  ad 
extra  vei  multiplicabile,  quo  1  est  objectum 
vel  actus  virtutis.  Sed  ex  genere  suo  est 
vel  formaaccidentalis  in  genere  qualitalis, 
vel  forma  substantialis,  quae  tamen  non 
est  major  vel  minor.  Et  ideo  augmenlum 
secundum  quantitatem  virtutis  non  per- 
tinet  ad  speciem  motus,  quae  augmentum 
dicitur,  sed  magis  ad  alterationem.  Et 
hoc  modo  augentur  qualitatcs  et  habitus, 
ut  charitas,  fides  et  ahi  habitus  sive  su- 
pernaluraies  sive  nalurales. 


formai  debetur  quantitas  determinata.  I 
quia  motus  non  specificatur  nisi  ab  e( 
quod  est  per  se  terminus  motus ;  ide 
tahsmotus  nondicitur  per  se  motusa»" 
menii,  sed  vel  generatio,  si  sit  forn 
subsLantialis,  sicut  quando  ex  aere  1 
ignis ;  vel  alteralio,  quando  est  forrrl 
accidenlahs,  sicut  in  rarefaclione  aei 
patct.  —  1.  Sent.  dist.  17,  q.  2,  a.  1, 

Ad  primum  ergo  diccndum,  quod  m 
tus  augmcnli  est  per  se  primo  ad  quai 
titatem ;  at  rarefactio  est  ad  quantital»- 
consecutive  tantum,  et  non  per  se  priui 
ut  dictum  est  (in  c). 

Ad  secimdum  diccndum,  quod  ahud  e 
augmentum,  ahud  motus  augmenti.  Ai 
ditio  ligni  ad  lignum  et  lineae  ad  hnea 


Quanlitas  autem  dimensiva  est  quorun-     pertinet    ad   augmentum,  non  autem  .- 


dam  per  accidens,  sicul  albedinis,  quse  di- 
citurquanla  secundum  quantitatem  super- 
ficiei,  ut  in  Prcedicam.  (c.  7,  al.  6.)  dici- 
lur.  Unde  nonaugetur  nisi  per  accidens; 
sed  per  se  invenitur  in  corporibus,   quae 


motum  augmenti,  de  quo  hic  loquimu 
Ad  tertium  dicendum,  quod  augmei 
talioetdiminutio  improprie  suntin  qua! 
tatibus :  quia  in  illis  non  est  quantit. 
dimensiva,  ad  quam   solam    proprie  c 


per   se  augentur.    Hoc    autem   contingit     motus  augmenti;  sed   tantum  quantit 


duphciter  :  quia  ahquando  illud,  quod  su- 
mit  maiorem  quantitalem,  movetur  de 
quantilate  minori  in  majorem  ;  aliquando 
autem  est  sine  motu  ipsius,  quod  augeri 
dicitur  ;  unde  non  qusehbet  pars  augetur, 
sicut  quaehbet  pars  moti  per  semovetur; 
—  et  hoccontingit,  quando  efhcitur  major 
quantitas  per  additionem  quantitatis:  sicut 
quando  additur  hgnum  ligno  vel  hnea 
hneae ;  unde  hoc  est  augmentum,  sed  non 
motus  augmenti.  —  Quod  autem  movea- 
tur  ahquid  ad  majorem  quantitatem,  con- 
tingit  duphciter :  vel  ita  quod  quantitas 
sit  per  se  terminus  motus  ;  vel  quod  con- 
sequatur  terminum.  Quandoper  se  quan- 
titas  est  terminus  moius,  oportet  quod  sit 
ibj  additio  ad  totum,  et  quod  ad  quamh- 
bet  partem,  ut  totum  augeatur  et  qusehbet 
pars  ejus  (sicut  est  in  animah  et  in  plan- 
ta) ;  et  tunc  proprie  est  raotus  augmenti. 
Unde  motus  augmenti  non  est  nisi  in 
habenlibus  nutritivam.  Conscquitur  au- 
tem  (quantitas)  terminum  motus,  quan- 
do  est  ad  formam  ahquam,  quam  conse- 
quitur  ahqua    quantitas    :  cuilibet    enim 


virtutis,  secundum   quam  improprie  r, 

dicilur  augeri.  i 

Ad  quartum  dicendum,  quod  ignis  in| 

proprie    dicitur   augeri,    ut   dictum   ej 

(supra  q.  38.  a.  4,  ad  1,  et  q.  44,  adj| 

I 

ARTICULUS  II 

UTRUM     POTENTIA    AUGMENTATIVA     REAI  ■ 
TER    DISTINGNATUR  A    NUTRITIVA. 

Videtur  quod  potentia  augmentatii 
non  distinguatur  realiter  a  nutritiva. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  2.  de  .4mV' 
{text.  34  ;  c.  4),  quod  opera  vegetati'} 
sunt  generare  et  alimento  uti ;  sed  pote- 
tiae  distinguuntur  per  actus,ut  dicitur  i  - 
dem  (text.  33;  c.  4):ergopotentiaaugin' • 
tativa  et  nutritiva,  quae  ad  idem  ojjs 
ordinantur,  erunt  reahter  una  potenti, 
et  non  duae.  —  2.  de  Anima  1.  7. 

2.  Praeterea,    potentise    di.stinguunjr 
ex  objeclis,  ut   dictum  est  (q.  51,  a- 
sed  idem  realiter  est   objectura  poten 


DK    ANIMA     -     Qr.KST.    I.V     HK 

int;iil;itiva!  eL  iiutritivai  —  dicit  eniiii 
lusopliiis  (2.  d(i  Anima  kxt .  47  ;c.  '»), 
cl  i.lciii  aliineiitum,  ((iioil  in  milritio- 
coiivertitur  in  substaiitiain  viventis,ct 
rit  fl  aiigct  —  :  ergo  potcntiaaugmen- 
va  et  mitritiva  sunt  realitcr  cadcin 
j,,ilia.  — 2.  de  Anima  1.  1). 


1'0TENTIA    AniMENTlVA  —  ART.     11  0.') 

mentativa  et  nutritivu  realiter  inter  se 
di.stinguuntur.  —  2.  cte  Anima  1.  7  ct  91 
1.  dc  Gcnerat.  I.  17  ;  la,  (|.  78,  a.  2,  c. ; 
Q\iaisl.  disp.  de  Anima  a.  13,    ail    lii. 

Adprimum  ergo  dicenduin,  «luod  scn- 
sus  IMiilosophi  c^t,  quod  potenti:e  gene- 
rativa'  opus  cst  generarc  et  alimi;nto  uti, 
I.  l*r;eterea,  pcr  i)otentiam  augincnt;!-  (juia  ad  gencrationem  re([uii'itur  etiam 
m\  acqiiirit  vivcns  m;ijorem  qiianli-  alimentum.  Dicit  cnim  Pliilo.-:;oiilius  (2.  dc 
n]\  (iiam  augmentatio  cst  raotus  ad  J/i//?ia/ex/.47;  c. 'i),  (luodalimcntum  efli- 
iiititateni) ;  s(^d  potest  vivcns  etiamper  cit  generationcm  et  ortuin  non  cjus  (piod 
entiain  nutritivaiu  acquirerc  majorem     alilur,  sed  alterius,  quod  est  tale    .se(Min- 

duin  specieni,  qualc  est  quodalitur  (quia 
substantiaqua)  alitur,  jam  cst;  et  quod  cst 
non  generatur;  et  niliilgcnerat  seipsura  ; 
quia  quod  gencrat  jam  cst,quodgcneratur 
iiondumest);  sed  aliquid  potest  agere 
ad  sui  conservationcm. —  2.  dc  Ani^na  1.  9. 
Ad  secundum  dicendum  cum  Pliiloso- 
pho  (2.  de  Aninta,texlu  citato),  quod  licct 
idcm  sit  subjecto  quod  est  objectuin  nu- 
tritionis  ct  augmenti,  dilTert  tamcn  ratio- 


iiiitilatein :  puta  quando  per  nutritio- 
n  plus  subslantia;  quantiB  a(^quisitum 
,  quam  luerit  dcperdilum,  ut  diclum 
,  (supra  q.  38,  a.  2,  in  c,  et  in  hac 
rest.,a.  pra^c):  ergo  potcntia  augmcnta- 
a  non  distinguitur  rcalitcr  a  uutritiva. 
Sed  conlra  est,  quod  Philosoplius  di- 
nguit  potcntias  ex  objeclo;  scd  aliud 
L  objcclum  potentias  nutritiv;c,  aliud 
gmentativa)  :  nam  hujus  objectum  cst 
lantitas,  illius  substantia,  ut  dicit  Phi- 
«(Dphus  (2.  de  Anima  text.  47  ;  c.  4), 
lOiduo  realiter  inlcr  se  distinguuntur, 
diclura  est  (in  Logica  q.ll,  a.  2)  :  crgo 
itenlia  augraentativa  et  nutritiva  rea- 
er  inter  se  distinguuntur.  —  2.  de  Ani- 
ul.  7et  9. 

Hespondeo  dicendu.m,  quod  potentia  aug- 
enlativa  et  nutritiva  inter  se  realiter  di- 
inguuntur.  Quod  multiplicitcr  potestesse 


ne.  Guni  enini  alimentuin  sit  in  polentia 
ad  corpus  animatum,  corpus  autem  ani- 
niatum  ct  sit  quoddam  (luantum  ct  sit 
hoc  aliquid  et  substantia  :  secundum 
quod  cst  quoddara  quantuin,  secundum 
hoc  aliraentura  advcniens  ei  (quod  etiam 
et  ipsura  quoddam  quantura  est)  facit 
augraentum  et  dicitur  auginenlativum; 
in  quantuni  autem  est  corpus  aniinatum. 


hocaliquid  et  substantia,  habet  rafioncra 
;»nifestura:  cl  primo  quidem,  quia  po-  aliraenti  seuest  nutritivuni.  — 2.deAni- 
lUice  distinguuntur  per  actus,  ut  dictuiii      nia  1.  9. 


l  ex  Philosopho  ;   potentia3  autera  aug- 

enlalivai  actus  est  oranino  diversus  ab 

lu  nutritivro;  nani  huius  actus  est  con- 

rvare  rem  in  esse,  ut  dicit  Philosophus 

.  de  Anima  tcxt.  47;  c.  4),  illius  vero  per- 

cere  rem  ad  inajorcra  pcrfectioncra,  ct 

?Ainduni  quantitatcm  et  sccunduni  vir- 

•\.  Secundo,  nutritio  seinper  durat  in 

ile,  quaradiu  salvum  manet,  utdicit 

i>iiosophus    (I.   c.;  ;    augmentatio  vero 

'"   ut  dicitur  1.  dc   Generat.  {lexf.  41  ; 

Demum,  potcntia  augmentativa  lon- 

rfectior  est  nutritiva,  hsec  enim   illi 

i,  sicut  utraque    servit  generativa) 

'  ''[uani  perfectiori ;  ergo  potentia   aug- 


Ad  tertium  dicenduin,  quod  in  nutri- 
tione  acquiritur  quantitas  per  accidens 
et  concoraitanter,  ut  dictuinest  (art.  pn\!- 
ced.) ;  at  inotus  augmentationis  pei'  se 
primo  est  ad  quantitatera,  ut  dictum  est. 


SUMM^  Phjlos.  IV  —  5. 


60 


TEKTIA  SECUNMi  -   1'IIILOSOPHIA  XATrUALlS 


QU^STIO  LVI 

DE    POTF.NTIA    Nl  TRITIVA. 

Dciiulo   conteideiuiuluin  est    de    potcntia 
nutritiva. 

CIRCA  QUAM  QUyERUNTUR  DUO  : 

1.  Utriun  nulritio  proprie  tanlum  convoniat 
vivenlibus. 

2.  Uti-um  potentia  nulritiva  distinguatur  rea- 
liter  a  generativa. 

ARTICULUS  I 

I  TRUM    NUTRITIO     PROPRIE    TANTUM     CONVE- 
NIAT    VIVENTIBUS. 

Videtur  quod  nutritio  propric  non  con- 
veiiiat  solis  viventibus. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  jhii- 
ma  text.  40  ;  c.  4;  et  2.  de  Generat.  text. 
50  ;  c.  7),  quod  solus  ignis  inter  simplicia 
corpora  nutritur ;  ergo  nutritio  non  con- 
venit  solis  viventibus.  —  2.  de  Anima 
1.  8;  2.  de  Generat.  1.  8. 

2.  Pr;ieterea,  illud  vere  et  proprie  nu- 
tritur,  in  cujus  naturam  nutrimentum 
convertitur,  et  respectu  cujus  nutrimen- 
tum  est  sicut  materiale,  et  ipsum  re- 
spectu  nutrimenti  est  sicut  forma  et  spe- 
cies  conjuncta  materiae,  ut  dicit  Philoso- 
phus  12.  de  Generat.  (1.  c.) ;  sed  hoc  modo 
se  habet  ignis,  ut  dicit  Philosophus  ibi- 
dem  :  ergo  nutrilio  proprie  non  convenit 
sohs  viventibus.  —  Ibid. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  dc 
Anima.text.  46;  c.  4)  dicit,  quod  nihil 
nutritur  nisi  participans  vitam  ;  sed  omne 
participans  vitam  est  animatum :  ergo 
solum  corpus  animatum  proprie  nutritur. 
—  2.  de  Anima  1.  9. 

Respondeo  dicendum,    quod   nihil  pro- 

prie  nutritur  nisi  corpus  animatum.  Ignis 

autem  videtur  quidem  per  quandam  simi- 

litudinem  nutriri,  sed  propric  non  nutri- 

^  tur.  Quod    sic  patet.   Id   proprie   nutriri 


diciinus,  quod  in  se  ipso  alicjuid  lecipil  i 
sui  ipsius  conservationem  ;  hoc  autem  i 
igne  videtur  quidem  accidere,  sed  tarm 
non  accidit.    Cuni  eniin  igne  accenso  al 
qua  materia  coinbu.slibilis  additur,  in  il 
materia  coml)Ustibili  novus  ignis  gener; 
tur,  non  autem  ita,  quod  iliud  coinbustibi 
additum   cedat   in   conservationem  ign 
in  alia  inateria   accensi  (puta  si  aliqiK 
lignum  de    novo   ignitur,  per   lianc  ign; 
tionem    non    conservatur  ignitio  alterii 
Hgni  piius  igniti).  Totus  enim  ignis,  q 
est  ex   congregatione    multoruni  ignit 
rum,  non  est  unus  siin{)liciter  ;  sed  vid 
tur   unus   congregatione,    sicuti  acervi 
lapidum  est  unus :  et  propter  talein  un 
tatem  est  ibi  quicdam    similitudo  nuli 
tionis.  —  Sed  corpora  animala  vere  n' 
triuntur,  quia  per  alimentum  conservati 
vita  in  illa  parte  eadem,  qUcC  prius  fui 
Et  propter    hoc  etiain  sola  aniinata  ve 
augentur,  quia  qua^hbet   pars  eorum  m 
tritur  et  augetur,  quod  non  conveniet  i 
bus  inanimatis,  quse   videntur  per  add 
tionem   crescere ;    non    enim    crescit  i 
quod  prius  fuit,  sed  ex  additione  altcri 
constituitur  aliud  quoddain  totum  niajii 
Ideo  autem  similitudo  augmenti  et  nuli 
menti   praecipue    apparet  in    igne,    qii 
ignis  habet  plus  de  forma  quain  alia  ei' 
menta,  et  est  potentior  in  virtute  activ; 
unde    propter  hoc,   quod   manifeste  al 
convertit  in  se,  videtur  nutriri  et  augei 
—  de  Anima  1.  9  ;    2.  Meteorol.  1.2; 
Juvent.    et  Senect.  1.  4 ;  de   Generat.  1. 
Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  igr 
improprie   nutritur  ob  rationem  dictai 
Proprie  enim,   cum  igne   accenso  aliq 
materia     combustibilis    additur,    nov 
ignis  numero  generatur,   ut    dicit   Pl 
losophus  2.  Meleorol.   c.  2;  de  Juvenl. 
Senect.  c.  3  (al.  5)  et  c.  10  (al.  de  Resf 
rat.   c.    8),     ubi   ait,   quod    ignis    sei 
per   manet    idem  specie,  non  numero 
secundum    materiam  ;     sed   fluit,   sir 
fluvius;   sed  latet  nos  propter  celeril|- 
tem.    Causa    autem,  quare   non   mani 
idem   numero,    est  quia  humidum  qu 
est   subjectum   et  materia  flainma^,  n 


I)E    AXIMA  —  griEST.     LVI     DK 

iiifl  idoin,  t^ed  esl  aliud  el  aliud.  —  2. 
Anit^a  1.  0;  2.  Meteorol.  1.  2;  ile  Ju- 
it.  et  Sencct.  1.  'i  iii  nnc.  —  Et  ex  his 
lel  (ul  secunili(m. 

AirricuLus  ii 

TRIM    POTK.NTIA    MXniTIVA    RK.VLlTliR 
DITriNi;UATUR    A    Gr-^NERATIVA. 

/idcliir   ((iiod   potonlia    nutriliva    non 

lini^ualur  realiter  a  generaliva. 

1.  Dieit    eniiu  Philos^ophus  {de   Anima 

t.  42;  c.  4),  quod  oadein  potenlia  est 

[riliva  et  generativa;  ergo  non  distin- 

iiilur  realiter  inler  se. —  2.  de  Anima 

). 

\.  Tr.elerea,    dicit  Philosophu^   (1.  de 

lerat.  text.  39;  c.  ii),  quod  in  nutritione 

ijcneratio  carnis  et  corruptio  aliinenti ; 

0  potentia  nutriliva  est  etiam  gonera- 
i;  sed  iVuslra  ponuiitur  plui^es  poten- 

gencraliva.',  cuiii  una  sufliciat:  ergo 
ontia  nutritiva  est  eadem  realiter  cum 
leraliva.  —  {.  de  General.  I.  10. 
!.  Pra'terea,  potentiae  distinguuntur 
'  objecta,  utdicitur  2.  de  Anima  [lext. 
c.  4);  sed  idcru  est  objectum,  puta  ali- 
iilum  ulriusque  potentia),  ut  patet  ex 
ilosopho  (2.  de  Anima  text.  32  et  47  ; 
{  et  4)  :  ergo  est  una  tantum  potentia 
riliva.  —  2.  de  Anima  1.  7  et  9. 
.  Pnvterea,  unaquivque  res  conserva- 

in  esse  per  id,  per  quod  esse  habet  ; 

potentia  generativa  est  per  quani  ac- 
rilur  e?se  viventis  :  ergo  per  eandem 

viva  conservabitur;  sed  ad  conser- 
ionem  rei  viventis  ordinatur  vis  nu- 
iva,  ut  dicitur  2.  de  Anima  {tex.  48 ; 
);  est  enim  «  potentia  salvaro  potens 
:ipiens  ipsam  d  :  non  debet  orgo  di- 
gui  potentia  nutriliva   a  generativa. 

a,  q.  78,  a.  2,  arg.  4. 

ed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  de 

>m  text.  34  et  35  ;  c.  4)  dicit    polen- 

1  generativam  non  esse  in  omnibus 
ntibus,  in  quibus  taraen  est  nutritiva  : 
ludiu  enim  animal  salvum  manet, 
per  nutritur,  ut  dicitur  1.  deOenenit. 


POTENTIA    MTRITIVA  —  ART.    II  67 

{lext.  'il  ;  <•.  •))  et  2.  de  Anima  {text.  47  ; 
C.4);  ergo  distinguuntiir  inlor  se  |)Otontia 
generaliva  et  nutriliva.  —  2.  de  Anima 
I.  7  ;  1.  de  Generat.  I.  17;  — 2.  de  Anima 
1.  I». 

lb:spoNDRO  DiCKNDUM,  quod  polcnlia  nu- 
liitiva  et  generativa  rcalitor  intor  se  di- 
stinguuntur.  VA  ratio  est,  quia  potenlirc 
distinguuntiir  jicr  actus  ct  objocta,  ut 
diotiim  est  ex  Philosopho  ;  sed  tain  actus 
quam  objecta  utriusqiio  potenti.i'  sunt  di- 
versa.Nam  actus  polonti;o  gonorativa;  ost 
generare  aliud  vivcns  distinctum  realitor 
a  generanto,  el  per  inedium,  puta  m<;- 
diante  semine  ;  actus  vero  potentia»  nuti  i- 
tiva3  est  conservare  idem  numero  vivens, 
quod  nutritur,  et  hoc  facit  sine  medio. 
Pra3terea,  objectum  potentia'  genei-ati- 
v:i!  est  alimenluin  non  quomodocunquo, 
sed  superfluum  alimenti,  puta  semen, 
hoc  onim  est  genorationis  factivum ;  ali- 
mentuin  aulem  spectans  ad  niitritionom 
tamquam  ejus  factivum,  non  est  semon, 
sed  vere  cibus  qiii  convcrtitur  in  sub- 
stantiam  vivontis,  ut  dicit  Philosophus  (2. 
dc  Anima  text.  47;  c.  4).  Unde  manife- 
stum  est  potenliam  generativam  et  iiutri- 
tivam  osse  potentias  realiter  distinctas. 
—  2.  de  Anima  I.  7  et  9  ;  la,  q.  118,  a. 
1,  c,  et  q.  78,  a.  2,  c. 

Ad  pnmum  ergo  dicendum,  quod  ea- 
dem  dicitur  potentia  generativa  et  nulri- 
tiva  generice,  quia  etiam  nutritiva  gene- 
rat,  ut  dictum  est  ("in  c.) ;  specifice  nam- 
que  distinguuntur  in  se.  —  2.  de  Anima 
1.9. 

ilrf  sec-?mdu>Hdicendura,  quod  aliud  est 
ercnerare  totura  vivens  numero  distinotum 
ab  ipso  genoranto,  aliud  aggeneraro  par- 
tes,  ut  consorvotur  vivens  generans  ;  hoc 
facit  polentia  nutritiva,  illud  vero  gene- 
rativa  :  unde  rcaliter  distinguuntur. 

Ad  terlium  dicendum,  quod  est  diver- 
sum  objectum  nutritiva}  et  generativai,  ut 
dictum  est  (in  c). 

Ad  quartum  dicenduni,  quod  operatio 
vcgetativi  principii  coinpletur  mediante 
calore,  cujus  est  humidum  consumere  ;  et 
ideo  ad  restaurationera  humidi  deperditi 


08 


TKUTIA  SECLNlLli:-  1'M1L()S0I'HIA  XATURALIS 


necesse  est  haJjere  polenliam  nulrilivam,  3.  Pr.|.terea,  biulorum  animuliumani 

pei-  (luam  alimentum  converlalur  in  bub-      ma  movet  corpus  ;  corpus  autera  non  raoj 

slantiam  corporis,  quod  eliam  e^t  lieces-     vet,  sed  movetur  :  ergo  anima   b.  uti  h;i: 

bet   aiiquam   operalionem    sinc  corpoic 
et  per  consequenseril  subsistens.  —  IHi 


aclus  virlutis  augmenlativa3 


sarium  ad 

et  generativcu.  —  la,  q.  78,  a.  2,  ad  ^i. 


artr.  3. 


(JlJyKSTlO  LVII 


DK    AM.MA    SKNSITiVA. 

Deinde  considerandum  est  de  anima  sen- 
silica  ;  et  ])rimum  quidem  consideran- 
dum  cst  de  iliius  svbslanlia,  deinde  de 
proprictatibus,  postea  de  potenliis. 

CIRCA  PRIMUM  QU.ERUiNTUR  QUATUOR: 

1.  Ulrum  aniniffi  brulorum  sint  subsislentes. 

2.  Utrum  anima  sensitiva  traducatur  eum  se- 
mino. 

3.  Ulruni    anima    sensitiva   sit    in    semine 
qnando  decidilur. 

4.  ILrum  anima  sensitiva  siL  forma  substan- 
tialisanimalis. 

ARTICULUS  1 

UTRU.M     AMM.I-:    BRUTORUM    SINT 
SUBSISTENTES. 

Videlur  quod  anima)  brutorum  sint 
subsistentes. 

1.  Homo  enim  in  cenere  convenit  cum 
aliis  animalibus  ;  sed  anima  sensiliva  ho- 
minis  est  aliquid  subsistcns  :  ergo  et  ani- 
mvd  scnsitivx  aliorum  animalium  sunt 
subsistcnLes.  —  la,  q.    75,    a.  3,  arg.  1. 

2.  Prtcterea,  similiter  se  haljet  sensi- 
tivum  ad  sensibilia,  sicut  intellectivum 
ad  inlclllcibilia  ;  scd  intellectus  intellioit 
intelligibiha  sine  corpore  :  ergo  et  sen- 
sus  apprehendit  sensibilia  sine  corpore. 
Animse  autem  brutorum  sunt  sensitivee  : 
ergo  sunt  subsistentes  pari  ratione  qua 
et  anima  hominis,  quff"  est  intellectiva. — 
Ibid.nro'.  2. 


Sed  conlra  est,  quod  impossibile  c 
quod  iorma  subsistcns  desinat  esse ;  s».- 
aniuKc  brutorum  desinunt  esse  corrupi 
corpore :  ergo  animcC  brutorum  non  sui 
subsistcntes.  —  la,  q.  75,  a.  6,  c. 

PtEsPONDEO  DiCENDUM,  quod  antiqui  pli 
losophi    nullam    distinctionem    poneba 
inter  sensum  et  intellectum,  etulrumiji 
corporeo  principio  attribuebant,  ut  dictii 
est    (supra  q.  48,  a.  1.  c).  Plato  autt 
distinxit    inter    intellectum   et    sensun 
iitrumque  tamen    atLribuit  principio    i 
corporeo,  ponens  quod  sicut  intelligei 
ita  et  sentire  convenit  animaj  secundu 
seipsam  :  et  cx    hoc   sequebalur   qu 
etiaui   animai  brutorum    animalium  ti 
subsistentes.  Sed  Aristoteles  posuit  qu 
solum    intelligere    inter    opera    aniii 
sine  corporeo   organo  exercetur;  senb 
vcro   et    consequentes    operationes  a 
ma)  sensitiva3   manifcste    accidunt   ci 
aliqua  corporis  immutalione,  sicut  in  "^ 
dendo  immutatur  pupilla  per  speciem  ' 
loris;  et    idem   apparct   in    aliis.  Et 
manifestum    est    quod   aniraa    sensiti 
non  habet  aliquam  opcrationcra  propii 
per  se  ipsam,    sed  omnis  operatio  sen  - 
tiva)  animae   est  conjuncti.   Exquorel 
quitur  quod,  cum  aninice   brutorum  a  - 
malium  pcr  se  non  operenlur,  non  s|t 
subsistentes  ;  similiter    enim  unumqu'- 
que  habet  esse  et  operationcm.  —  la  . 
75,  a.  3.  c.  j 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ho  'T 
etsi  convcniat  aenere  cum  aliis  anii  - 
libus,  specie  tamen  differt.  DilTereiia 
auLem  speciei  atLenditur  secundum  di 
rentiam  foimai ;  nec  oportet  quod  onijis 
differentia  formae  faciat  generis  diversp- 
tem.  —  la,  q.  75,  a.  3,  ad  i. 

Ad  secimdum  dicendum,  quod  sen? 
vum  quodam  modo  se  habet  ad  sens 
lia,  sicut  intellectivum  ad  intelligihilia|i 


i- 
i- 


I)K    AXIMA     -  QU.EST.     LVII     HK 

lauUiiii  scilicel  ulninujue  est  in  potentia 
I  suuni  objocluui  ;  srd  (juotlaniinoclo 
ssiinililer  sc  liabniit,  in  (|iianlniii  scnsi- 
niin  |)atilur  a  sensibili  cum  corporis 
iiuutalionc.  IJncle  excellentia  tensibi- 
iin  curruinpit  sensuin  ;  (piocl  in  intel- 
:lu  non  conliiifrit:  iiain  iiilclleclus  intel- 
^ens  inaxiina  inlclliiiibiliuin,  inagis  po- 
st  postinoduiniiitcliigerc  ininora.Si  vero 
iulellip:cndo  corpus  latigatur,  hoc  est 
r  accidens,  in  cpiantum  intellcctus  indi- 
l  operatione  scnsitivaruni  viriuin,  pcr 
laseiplianlasinata  pniiparantur.  —  Und. 

2. 

Ad  lcrtium  dicenduin,  fjuod  vis  niotiva 
l  diiplex  :  nna,  qu;r  imperat  motiun, 
ilicet  appelitiva  ;  et  liujus  operatio  in 
liiua  scnsilivanonest  sine  corpore:  nam 
a,  gaudiiim  et  hujusmodi  passioncssunt 
iiu  aliqiia  corporis  imnuilatione.  Alia 
s  motiva  est  exsequens  motum,  per 
icra  meinbra  reddunlur  habilia  ad  obe- 
iMidum  appetitui,  cujus  actus  non  est 
Dvere,  sed  movci'i.  Unde  patel  quod 
civere  non  est  actiis  animcT-  sensiliva) 
ic  corporc.  —  Ibid.  ad  3. 


.\\I\IA    SRNSITIVA  —  AHT.     II 


oy 


ARTICULUS  II 

HTRUM  ANIMA  SKNSITIVA  TKADUCATUR 
CUM    SEMIISE. 

Videtur  quod  anima  sensitiva  nontra- 
icalur  cuin  seinine. 

I.  Priucipium  eniin  generationis  in  re- 
is  vivenlibus  est  per  potenliam  gene- 
iivaiu,  quaicum  nuineretur  inler  vires 
limre  vegetabilis,  est  infraanimam  sen- 
:ivam.  Nihil  autemagit  ultra  suani  spe- 
3iu;  ergo  anima  scnsiliva  non  potest 
usari  per  viin  generativam  animalis.  — 
I.  q.  118,  a.  1,  arg.  2. 
-.  Praiterea,  generans  generat  sibi  si- 
ile ;  el  sic  oportet  quod  forma  gcnerati 
t  aclu  in  causa  generationis ;  sed  anima 
nsiliva  non  est  actu  in  semine,  nec  ipsa 
!C  aliqua  pars  ejus;  quia  nulla  pars 
limae   sensitivae  est  nisi  in  aliqua  parte 


c:orj)oris ;  in  seinine  autem  non  est  aliqua 
corj)oris  paiticula,  (juia  niilla  j)aiticula 
corporis  est,  qu.i'  nuii  fiat  ex  semine  et 
per  virtutom  .^eininis  :  ergo  aniina  sen- 
sitiva  non  causalur  ox  semine.  —  Ihid, 
arg.  3. 

3.  rra'terca,  si  in  seinine  est  ali(piod 
princi|iiura  activum  anini.e  scnsitiva;,  aut 
illud  j^rincipium  inanet  genito  iam  ani- 
mali,  aut  non  inanot.  Sed  maneiui  non 
i)Otest  :  quia  vel  esset  idcm  cum  anima 
scnsitiva  animalis  gcnerati;  —  et  hoc  est 
iinj)0ssil)ile,  quia  sic  esset  idem  generans 
ct  generahim,  et  faciens  et  factiira  ; 
vel  esset  aliquid  aliud  ;  —  et  hoc  cliain 
est  impossibile,  qiiia  in  uno  animali  non 
est  nisi  iinum  j)rincij>ium  formalc,  quod 
est  uiia  aniina.  Si  autem  non  manet,  hoc 
eliain  videtur  impossibile,  quia  sic  aliquod 
agens  ageret  ad  corruj)tionein  sui  ij)sius, 
qiiod  est  iinpossibile.  Non  ergo  anima 
sensitiva  jDotest  generari  ex  seinine.  — ■ 
Ibid.  arg.  4. 

4.  Priuterea,  eorum  quaj  sunt  idem 
secundum  substantiam,  est  idcm  modus 
j)rodeundi  in  esse  ;  sed  anima  sensibilis 
et  vegetabilis  in  homine  est  ejusdein 
rationis  et  speciei  alquein  brutis  et  j)Ian- 
tis:  ergo  sicut  in  hoinine  anima  vegeta- 
bilis  et  sensibilis  non  traducitur  cum 
semine,  nec  traducetur  in  brutis  et  plan- 
tis.  —  de  Poi.  q.  3,  a.  11,  arg.  1;  2. 
Sent.  dist.  18,  q.  2,  a.  3,  arg.  4. 

5.  Praiterea,  quando  aliquid  est  nobi- 
lius,  tanto  nobiliorem  causam  habet,  vel 
saltein  non  minus  nobilem  ;  sed  aniina 
sensibilis  nobilior  cst  in  animalibus  per- 
fcctis  quam  in  imperfectis  genitis  ex 
putri  :  ergo  cum  in  his  non  possit  anima 
sensibilis  traduci  cum  semine,  cum  non 
generenlur  ex  sibi  similibus ;  nec  tradu- 
cetur  cum  semine  in  animalibus  perfectis, 
seJ  in  utrisque  creabitur.  — 2.  Sent.  dist. 
18,  q.  2,  a.  3.  arg.  d;  de  Pot.  q.  3,  a. 
11,  arg.  12. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  Philosojihus 
dicit  in  {(S.deAnimalibus  (sive  2.  de  Gene- 
rat.  Animal.  c.  3),quod  intellectus  solus 
ab  extrinseco   est ;    ergo   videtur    quod 


70  TEKllA   M^LL.\D,h  —  1'11IL0S0PH1A    NATLIULIS 

aniiaa  sensibilis  non  sil  ab   extrinsoco  ot  (iiflundere  ad  magis  distans:  sicut  quant 

per  consequens   quod    nun    creetur,  sed  ali<iuod  corpus  est  niagis  calidurn,  tatii 

traducatur  cuni  semine.  —  2.  Sent.  disl.  ad  romotius  calefactioriera  perducit.  Coi 

18,  q.  2,  a.  3,  arg.  2  Sed  contra.  pora  igitur  non  viventia,  qua;   sunt  inf. 

2.  Pra'terea,  sc  haljet   virtus  qua^  est  rioia    naturui  ordinc,    gencrant  quidei 

in  semine,   ad  animalia  quie  ex   semine  sibi  siiniic,  non  per  aliquod  medium  ?e 

generantur,  sicut  se  liabet  virtusqua)  est  per    se    ipsa  :  sicut  ignis  per  se    ipsui 

in  elementis  mundi,  ad  animalia  qua3  ex  generat  ignem.  Sed  corpomvivenlia,  tau 

elementis  mundi  producuntur,  sicut  quai  quam  potentiora,  agunt   ad   generandu' 

ex  putrefactione  generantur  ;  sed  in  hu-  sibi  simile  et  sine  medio  et  per  niedium 

jusmodi  animalibus  anim;c  producunlur  —  sine  tnedio  quidem,  in  opere  nutritif 

exvirtutc  qua;  est  inelementis,  secundum  nis,  in    quo   caro  generat  carnem;  c«/ 

illud  Genes.  (1,  20):  Pfoducant  aquce  rep-  medio  vero  in  actu  generationis,  quia  <• 

iile  animoi  viventis :  evgo  et  animalium,  animagenerantisderivatur  qu£ed3nivirti 

quae   generantur  ex  semine,  aninuxs  pro-  activa  ad  ipsum  semen  aniraaiis  vel  plai 

ducentur  ex  virtute  quce  est    in  semine.  ta;,  sicut  et  a  principali  agente  derivati 

—   la,  q.  118,  a.  1,  arg.  Sed  conira  ;  2.  quaidam  vis  motiva  ad  instruraenluni.  1 

Sent.  dist.   18,    q.    2.   a.  3,  arg.   1    Sed  sicut  non    refert    dicere,     quod   alitiu 

conlra;  de  Pot.  q.   3,  a.  11,  arg.    1  Sed  moveatur  ab  instrumento  vel  aprincip.- 

contra.  agente;  ita  non  refert  dicere,  quod  anin 

Respondeo  dicendum,  quod  quidam  po-  generati   causelur  ab  anima  generanli 

suerunt  animas   sensitivas  animalium  a  vel  a  virtute  derivata    ab    ipsa,  quae  e 

Deo  creari.  Qua3  quidem  posilio   conve-  in  semine.  —    la,    q.  118,  a.  1,   c.  ; 

niens  esset,   si  anima  sensitiva  esset  res  Sent.  dist.  18,  q.  2,  a.  3,  c.  \dePot.  q. 

subsistens,  habcns  per  se  esse  et  opera-  a.  11,  c. 

tionem.  —  Sic  enim  sicut  per  se  haberet         Adprimum  ergo  dicendum,  quod  vi 

esse  et  operationem,  ita    per  se  debere-  tus  generativa  non  generat  solura  in  vi 

tur  ei  fieri  ;  et  cura  res  siraplex  et  sub-  tute  propria,  sed  in  virtute  tolius  anira. 

sistens  non  possit  fieri  nisi    per   creatio-  cujus  est  potentia;  et  ideo  virtus  gener 

nera,    sequeretur  quod   anima   sensiliva  tiva  plantre  generat  plantara;  virtus  vci 

procederet    in    esse  per   creationera.  —  generativa  aniraalis  generat  aniraal.Qua 

Sed  ista  radix  est  lalsa,sciHcet  quod  ani-  to   enira  aniraa    fuerit   perfectior,   tanj 

raa  sensiliva  per  se  habeat  esse  et  opera-  virtus  ejus  generativa  ordinatur  ad  pc 

tionera;  nam  noncorrumperetur  corrupto  fectiorem  efl"ectura.  —  la,    q.  118,  a. 

corpore.  Et  ideo  cura  non  sit  forraa  sub-  ad  2, 

sistens,  habet  se   in  essendo   ad  modura         Ad  secundum  dicendum,  quod   virt 

aliarura    formarura  corporaliuni,   quibus  illa  activa  quse  est  in  semine,    ex  anir 

per  se  non  debelur  esse,  sed  esse  dicun-  generantis  derivata,    est  quasi   quaeda 

tur  in   quantura    coraposita   subsistentia  motio  ipsius  anirase  generantis  ;  nec  ( 

per  eas  sunt  ;  unde   et  ipsis   compositis  anima  aut  |)ars   anima?  nisi   in  virtul 

debetur  fieri.  Et  quiagenerans  est  simile  sicut  in  serra  vel  securi   non  est  fon 

generato,  necesse    est    quod   naturaliter  lecti,  sed  motio    quaedam   ad  talem  T 

tara  aniraa   sensitiva   quam  alia^   hujus-  mara.  Et  ideo  non  oportet  quod  ista  ^ 

modi  formse   producantur  in  esse  ab  ali-  activa  habeat  aliquod   organum  in  ac! 

quibus   corporibus  agentibus,    transmu-  sed  fundatur    in   ipso  spiritu    incluso 

tantibus  materiara  de  potentia  in  actura  semine,quod  est  spumosura,  ut  attestat 

per    aliquara   virtutem   corpoream,  qu£B  ejus   albedo ;    in  quo    etiam   spiritu 

est  in   eis.  Quanto  autem   aliquod  agens  quidam  calor  ex  virtute  coelestiura  cor[!- 

est  potentius,  tanto  potest  suam  actionera  rum,  quorura  etiam  virtute  agentia  inl  ■ 


(! 


I»E    ANIMA  —  Ql-.KST.    I.VII    I)E 

ira  agriint  ud  spccicm.  Et  (|iiia  iit 
jiismocli  spiritu  conciiirit  ^irtus  aniina» 
11  virliite  ca^lesti,  dicitiu'  (|uod  «t  lioiuo 
lurat  hoiuineiu  ct  sol  ».  Caliduiu  auloiu 
inonlaro  se  liahet  in.struiucutalitcr  ad 
liitciii  aiiiina!,  sicut  ctiaiu  ad  virlut(Mu 
rilivaiM,  ut  dicitur  iu  2.  de  Anima 
•l.  ilO;  c.  /j).  —  Ihid.  ad  3. 
[{Ucrlium  diccuduiu,  qiiod  iu  aiiiiua- 
,is  perfoctis,  qua)  j:;-cuerantur  ex  coitu, 
Uis  acliva  cst  iii  sciuine  maris,  secuu- 
II  Philoso|)lium  1.  dpGeneral.  Animal. 
1  et  20).  Maleria  autciu  falus  est  illud 
>d  ministratur  a  femiua  ;  in  qua  (|ui- 
n  inattn'ia  slatim  a  priucipio  est  anima 
:etabilis,  non  quidcm  secundum  ac- 
1  secundum,  sed  secundum  actuiu 
inum,  sicut  anima  sensitiva  est  in  dor- 
ialihus  ;  cum  autem  incipit  attrahere 
nenluin,  lunc  jam  actu  operatur.  IIu- 
inocli  igilur  materia  transmulatur  a 
lute  qu£B  est  in  semine  maris,  quous- 
'  perducatur  in  actum  sensitivae  animtc : 
non  ita,  quod  ipsamet  vis  quai  erat 
>emine,  fiat  anima  sensitiva,  quia  sic 
in  esset  generans    et    generatum  ;  et 

inagis  esset  simile  nutritioni  et  aug- 
ilo  quam  generationi,  ut  dicit  Philo- 
luis  1.  de  Generat.  {text.  33;  c.  o). 
■tquam  autem  per  virtutem  principii 
ivi  quod  erat  in  semine,  producta  est 
ina   sensitiva    in   generato    quantum 

aliquam  parteiu  priucipalem,  tunc 
i  illa  anima  sensitiva  prolis  incipit 
lari  ad  complcmentum  proprii  corpo- 

per  modum  nutrilionis  et  augmeuti. 
his  autem  activa  qua)  erat  in  seminc, 
et  desinit  dissoluto  semine,  et  cvane- 
nte  spiritu  qui  inerat.  Nec  hoc  est 
onveniens,  quia  vis  ista  non  est  prin- 
ile  agons,  sed  instrumentale ;  motio 
om  instruinenti  cessat  eflectu  jam 
duclo  in  csse.  —  Ibid.  ad  4. 
id  qmriuni  dicendum,  quod  licet  aui- 

sensitiva  in  hominibus  ct  brutis  sit 
sdem  ralionis  secundum  genus,  non 
len  est  ejusdem  rationis  secundum 
ciem  :  sicut  nec  idem  animal  specie 

homoet  brutum.  Unde  et  operationes 


AXIMA    SEXSITIVA  —  ART.   III  71 

aiiimic  sensibilis  sunt  multo  nobiliorcs  iu 
hoiuiue  (piaiu  iu  bi'utis:  iit  patct  iu  tactu 
et  in  apprehensivis  interioribus.  fNcc 
oportet  coruiii  cpia;  siiiit  iu  g(Miere,  si 
specie  dinerant,  csse  uiuiiu  luoduui  pro- 
ccdciidi  iu  esso  :  j  ut  patet  in  aniuiali- 
bus  gcuilis  e.x  sciuinc  etcx  putri,  qiuo 
iu  gcucre  conveniuut  et  specie  dilTe- 
runt.  —  de  Pol.  q.  3,  a.  11,  ad  1  : 
2.  Sent.  dist.  18,  q.  2,  a.  3,  ad  'i. 

Ad  quintum  dicenduiu,  (piod  iu  anima- 
libus  generatis  ex  putri  virtuscccli,utdicit 
Commcnlator  (7.  Melaphys.text.  31)  sup- 
plec  locum  virtutis  formativa;  in  .semine. 
Ilujusmodi  ^iim  animalia  propter  sui  irn- 
pcrfectionem  non  lot  rcquirunt  ud  sui 
generalionem,  sicut  aiiimalia  perfectiora, 
in  cpiibus  oportet  ipiod  cuiu  virtute  ca- 
lesti  adsit  in  seinine  virtus  auimrc  a  pa- 
tre  derivata.  Est  enim  viitus  coilestis  iii 
omnibus  corporibus  iuferioribus  sicut 
virtus  luotoris  in  moto,  ut  inducat  unum- 
(|uodque  in  speciera,  secundum  matcriae 
dispositionem.  Et  hae  virtutes  C(i?lestes  rn 
elementis  receptse  vocaiitur  a  Philosopho 
(iu  16.  de  Aninial.  sive  2.  dc  Generat. 
Animal.  c.  3)  virtutes  animce,  quibiis 
omnia  elementa  plena  dicit,  eo  quod  hu- 
jusmodi  virtutes  sunt  sufficieiites  ad 
animationem  materia^,  si  pcrtingant  ad 
ali([uaiu  complexionis  anjualitatem.  —  2. 
Sent.  1.  c.  ad  '6. 

ARTICULLS   III 

UTRU.M  ANIMA  SENSiniLIS  VEL  VEGETA- 
BILlS  SIT  IN  SEMINE  A  PRINCIPIO,  QU.VNDO 
DECIDITUR. 

Videtur  quod  anima  sensibilis  vel  vege- 
tabilis  sit  iu  semine  a  priiicipio  quando 
(leciditur. 

1.  Dicit  cniin  Philosophus  iu  10.  da 
Aninial.  (sive  2.(/e  Generat.  Aninial.c.  4), 
quod  virtus  qiuv;  est  in  semine,  estsicut 
filius  de  domo  patris  egrediens ;  sed  filius 
est  ejusdeiu  speciei  cum  patre  :  ergo  et 
illa  virtus  qua>  est  iu  semiue,  est  cjus- 
dem    speciei  cum  anima  sensibili,  a  qua 


72  TERTIA    SECVND.K       IMI 

derivatur.  —  de  Pnt.  i[.  3,  a.  12,  artr.  3. 

'1.  l*ra;terea,  dicit  Philosophus  loco 
cilato,  quod  virtus  illa  est  sicut  ar»,  qu;»! 
si  in  materia  esset,  ad  perfectioneui  arti- 
llciati  uperarelur  ;  sed  in  arte  cst  spccies 
artificiati  :  ergo  et  in  illa  virtute  seniinis 
est  species  anim;x}  i^ensibilis,  qua^  per 
semen  producilur.  —  Ibid.  arp^  4. 

3.  Praeterea,  decisio  seminis  est  natu- 
ralis,  decisio  vero  animalis  anulosi  cst 
conti-a  naturam  ;  sed  in  parte  animalis 
anulosi  decisi  cst  anima,  ut  dicit  Philo- 
sophus :  crgo  muUo  magis  est  in  semine 
decisu.  —  Ibid.  arg.  5. 

'j.  Pra^terea,  dicit  Philosophus  in  10. 
de  Animal.  (sive  2.  de  Generat.  Animal' 
1.  c),  quod  mas  in  generatione  animalis 
dat  animam;  sed  nihil  est  egrediens  a 
patre  nisi  senien  :  ergo  anima  est  in  se- 
mine.  — Ibid.    arg.  6. 

5.  Praiterea,  accidens  non  transfundi- 
tur  nisi  per  transfusionem  subjecti ;  sed 
aliquae  segritudincs  Iransfundunlur  a  pa- 
rentibus  in  filios,  sicut  lepra  et  podagra 
et  hujusmodi  :  ergo  et  eorum  substantia 
transfundilur  ;  ha^c  autem  non  est  sine 
anima  :  ergo  anima  est  in  principio  in 
scmine.  —  Ibid.    arer,  7. 

G.Prseterea,  Hyppocrates  dicit,  quodper 
decisionem  venae  quse  est  juxta  aures, 
generatio  impeditur;  hoc  autem  non  esset, 
nisi  semen  decideretur  a  toto  corpore, 
quasi  actu  prius  existens  :  ergo  cum  id 
quod  est  actu  pars  animalis,  habeat  ani- 
mam,  videtur  quod  semen  aprincipio  ha- 
beat  animam.  —  Ibid.   arg.  8. 

7.  PnEterea,  idem  dicit,  quod  equus 
quidam  propter  nimium  coitum  inventus 
est  sinecerebro  ;hoc  autem  non  esset,  nisi 
semen  decideretur  ab  eo  quod  est  actu 
pars:ergo  idem  quod  prius.  — Ibid.arg.  9. 

8.  Praeterea,  quod  est  superfluum,  non 
est  de  substantia  rei ;  si  erao  semen  sit 
superfluum,  non  erit  de  substantia  gene- 
rantis  ;  et  ita  fdius,  qui  est  ex  semine, 
non  erit  de  substantia  patris  ;  quod  est 
inconveniens  ;  ergo  semen  est  de  sub- 
stantia  generantis,et  ita  ineo  erit  anima. 
—  Ibid.    arg.  10, 


ILOSOPHIA    XATrRAI.I?? 

Sed  contra    esl  :  \.  quod   Philosoph 
dicit  in  lib.  2.  de  Anirna    {text.  10;  c. 
quod  semen  et  fructus  est  in  tali  potenl 
ad  animam,  quui  est    abjiciens    aniinaii 
—  de  Pot.  q.  3,  a.  12,  arg.  1    Sed  cond 
2.  Praiterea,  si  semen  a  principio  hal 
animam,  hoc  non  videtur    esse   possiLj 
nisi  duobus  modis  :  vel  quod  tota  anii! 
generantis    in    semen  transeat,   reiqul 
pars  ejus  ;  ulrumque  autem  horum  vidi 
tur  esse  inconveniens  :  quia  ex  pnmo  y 
quitur  quod  non  remaneat  anima  inpatr 
ex    seciindo    autem  sequitur  quodnon  r 
maneat  ibi  tota;  ergo  anima  nonestins- 
mine  a  principio. —  Ibid.nrg.  -iSed  conlil 
PvESPONDEO  DiCENDUM,  (|uod  opinio  qu 
rundam  fuit,  quod  animaa  principiodc 
sionis  esset  in  semine,   volentes  quod 
cut  corpus  deciditur  a  corpore,  ila  sira 
ter  anima  propagetur   ab  anima,  ut  stat 
cum    corpoi^is  particula    esset   etiam 
anima.  Haec   autem   opinio    non  videl 
vera,   quia  secundum  quod   Philosopli 
probat  in  15.  de  Animal.{s,iye  1.  de  Gen 
rat.  Animal.G.  18  et  19),  semen  non  d 
ciditur  ab    eo   quod  fuit  actu    pars,  ^ 
fuit  superfluum  ultimae  digestionis,  qn 
nondum  erat  ultima   assimilatione  as: 
milatum.  Nulla   autem  corporis  pars  < 
actu  per  animam  perfecta,  nisi  sit  ullii 
assimilatione  assimilata.  Unde  semenai 
decisionem  nondum   erat  perfectuiu  \ 
animam,  ita  quodanima  esset  forraaeji 
erat  tamen  ibi    aliqua  virtus,   secundi 
quam  jam  per  actionem  animse  erat  al 
i^atum     et    deductum    ad    disposition' 
propinquam    ultimie   assimilationi.  Un 
et  postquam  decisum    est,    non  est  > 
anima  sed  aliqua  virtus  animae,    et  pi 
pter  hoc  in  16.  de  Animal.  (sive  2.  de  ' 
nerat.   Animal.    c.    3.)  Philosophus  di< 
quod  in  semine  est  virtusprincipiianini 
Et  pra?terea,  si  anima  esset  in  sem' 
a   principio,    aut  esse    ibi     habens  au 
speciem  animae,  aut  non,  sed  ut  qua;d: 
virtus,  quae  converteretur  postmodum  > 
animam.    Primum  esse  non  potest,  (ji 
cum  anima    sit   actus    corporis  organii 
ante  qualemcunque  oi^ganizationem  corp 


DE    AMMA  —    gr/KST.    FAII    I)K    AXIMA     SKNSITIVA  —  AHT.  ill 


73 


isceptivum  aniiiia'  habore  esso  non  po-  iina  in  artn  ol  pliires  in  potentia.  Qiiod 
(Sl.  Et  inde  eliain  soqiiilur  iiuod  toluiii  (piidcin  accidil  por  liof,  qiiod  liujusmodi 
I,  quod    agil   iii  semiiiilius,  uon  est  nisi     aiiimalia  foro  sunt  similia  in  lolo  ot  par- 

lil)us :  nain  oorum  aiiima',  «pii  a  iinjjcrfe- 
cliores   sunt  aliis,    modiram  diversilatf^m 


iKi'(lain  dispositio  matoria} ;  etpor  conse- 
iKMis  non  csset  erenoratio,    cum  genera- 


0  iion  se(|uatMr,  sod  pra^cedal  formam 
ibslaiilialom ;  —  nisi  lorlo  dicalui',  (|uoil 
iiporis  sit  alia  forma  sul)>lautialis  pr;c- 
raniinam  :  ex  ([uo  sccpiitur  (piod  ani- 
;i  non  subslanlialiU,'r  corpori  uuirotur, 
pole  adveniens  coipori,  posl(piam  ost 
in  per  aliain  formam  consliltilum  hoc 
iiiuid  ;  se(|ui(ur  ullcrius,  quodgcneralio 


organorum  rc(piiiunt;  el  inde  est  quod 
iina  pars  dccisa  polesl  osse  aniiiKc  sus- 
copliva,  uLpolo  habcns  lantum  (h^  orga- 
nis,  (pianUiiu  sudicit  ad  lalom  aiiimam 
suscipieiidam,  sicutaccidilaiiiscorporibus 
similibus,ntpolo  lii:no,lapidi,  aiiuaietaeri- 
l']x  hoc  autom  Philosophus  probatin  V6.de 
Animal.  (sive  1.  de  Gentirat.Animal.  c.l8) 
venlis  non  esset  genoralio,  sod  decisio  (|Uod  spernia  non  fuit  actii  ])ars  aiitc 
ia'dain,  sicut  pars  ligiii  separatur  a  decisioncm,  (|uia  ejus  decisio  non  fuisset 
:no,  iitsitaclu  lignuin.  —  Secundapars  naluralis,  sod  moilus  corruptionis  cujus- 
visionis  prjvdicta^  esse  non  potest,  quia  dain.  Unde  non  oportet  (juod  per  doci- 
cundum  hoc  soijueretur,  quod  forma  sionem  seminis  in  ipso  semino  aniina 
ibstantialis  non  subito,    sed   succossive     remanoat.  —  lOid.  ad  ^o. 

Ad  qnarlum  dicenduin,  quod  mas  dici- 
tur  daro  animain,  iu  ([uantum  in  semine 
maris  continotur  virtus,  quie  agit  ad  ani- 
mam.  —  Ibid.  ad  0. 

Ad   quinlum   dicendum,  quod  ccgritu- 


inalciia  provonircl,  et  sic  in  substan- 
1  essct  inolus,  sicut  est  in  ([ualitatc  et 
lanlilate  :  quod  est  contra  Philosophum 

5.  Phys.  (iexl.  18  ;  c.  2);etetiam  forma 
ibslantialis  reciperct   inagis    et   minus. 


lod   ost  iin|)Ossibile.    Unde    relinquitur     dincs,  de  quibus  est  objoctio,  non  Iradu- 


od  anima  non  est  in  somine  :  sed  vir- 
s  quaxlam  anima3,  qua3  agit  ad  animam 
Dducendam  ab  anima  derivata.  —  de 
t.  q.  3,  a.  12,  c. 

Ad  prinmm  ergo  dicendum,  quod  vir- 
-  illa  non  assimilatur  filio  Cffredienti  de 
ino  patris  quantuin  ad  complementum 
:ciei,  sed  quantum  ad  acquisilionem 
"iim,  qua:;  desunt   utrimque  ad  aliquod 


cunlur  cum  somine  quasi  actu  in  somi- 
ne  sint,  scd  (piia  est  principium  eorum 
in  semine  per  aliquam  seminis  indispo- 
sitionem.  —  Ibid.  ad  7. 

Ad  sexlum  diccndum,  quod  cum  sper- 
ma  sit  quajdam  superlluilas,  habot  quas- 
dam  proprias  vias,  sicut  et  aliai  su[j(}r- 
fluitates  ;  quibus  intercisis  genoratio 
im[jcditur;  non  [)ropter  hoc,  quod  aliquid 


npleinenlum ;  perfectio  enim  primama-     ex   eo  quod  erat  actu   [^ars,   resolvatur 
ostatur    plorumque  per  similitudineni      —  Ibid.    ad  8. 


rfectionis  secunda\  —  Ibido  ad  3. 
.4rf  seciindum  dicendum,  quod  assimi- 
io  inler  virtulem  prsedictam  et  artcm 
ocedit  quandum  ad  hoc,  quod  sicut  ar- 
iMaluin  pra?exis(it  in  arle  sicut  in  virtute 
tiva,  ita  et  res  viva  genoranda  in  vir- 
lefonnativa.  —  Ibid.  ad  4. 
Ad  iertium  dicendum,  quod  ex  hoc  ipso 
cisio  animalis  anulosi    est    violenta   et 


Ad septimum  dicendum,  quod  sicut  im- 
moderatus  aliarum  supcrfluitatum  (luxiis 
solvit  aliquid  de  eo  quod  erat  jam  con- 
versuin,  pcr  violcnliam  quandam  el  non 
naturaliter;  ita  etiam  iminoderatus  flu- 
xus  seminis;  ea  vero  qua^  fiunt  contra 
naturain,  non  sunt  in  consequentiam  na- 
tur;\?  trahcnda.  —  Ibid.  ad  9. 


Ad  octavu)n  dicendum,  quod  semcnest 
lUra  naturam,  quod  pars  decisa  erat  talc  supcrlluum,  quod  licct  non  sit  actu 
lu  pars,  etperfecta  per  animam  ;  undc  pars  substantia^  patris,  est  tamen  poten- 
r  decisioncm  materia)  anima  in  utraque  tia  ;  ot  ob  hoc  dicitur  fdius  de  substantia 
irte  remanet;  qu:v  i[uidem  erat  in  toto     patris  esse.  — Ibid.  ad  10. 


71 


TEirriA     SECUND.K—  VU\ 


ARTICULUS  IV 

UTRUM     AMMA     SENSITIVA  SIT  1  ORMA   SUIi- 
BTANTIAIJS  ANIMALIS. 

Videliir  quod  aniina  sensitiva  iion  sit 
forma  subslantialis  animalis:  — 

1.  (juia  nuUa  Ibrnia  suhslantialis  potest 
esse  movens,  quaj  non  e^^t  subsistens; 
undc  formre  elcmentorum  secundum  Plii- 
losophum  in  8.  Phys.  (tcxt.  28  sqq.  ; 
c.  3)  non  sunt  moventes;  sed  anima  sen- 
sitiva  est  movens,  cumomne  animal  mo- 
veatur  ab  anima  sua,  et  non  est  sub- 
sistens,  ut  dictum  est :  ergo  anima  sensi- 
tiva  non  est  forma  substantialis  animalis. 
—  la,  q.  118,  a.  1,  arg.  1  ;  de  Pot.  q.  3, 
a.  11,  arg.  18;  2.  Sent.  dist.  18,  q.  2, 
a.  3,  arg.  1. 

2.  Sed  dices,  quod  anima  sonsitiva  non 
movet  per  se  corpus,  sed  ipsum  corpus 
animatum  movet  seipsum. —  Contra  Piii- 
losophus  probat  (8.  Phys.  text.  40  sqq.  ; 
c.  5),  quod  in  quolibet  movente  seipsum 
oportot  unam  parlcm  esse  qua)  sit  mo- 
vens  tantum,  et  alteram  quae  sit  mota; 
sed  corpus  non  potest  csse  movens  sen- 
sum,  quia  nullum  corpus  movet  nisi  mo- 
tum  :  ergo  oportet  quod  anima  sit  mo- 
vens  tantum  :  et  ita  anima  sensitiva  ha- 
bot  operationem  in  qua  non  communicat 
sibi  corpus ;  unde  sequitur  quod  non  sit 
forma  substanlialis.  ~  de  Pot.  q.  3,  a. 
11,  arg.  19. 

3.Praeterea,omnisoperatioagentisnatu- 
ralis  tendens  ad  productionem  forma^  sub- 
stantiahs  materialis  reducitur  in  virtutem 
coslestem,  sicut  in  virtutem  primi  alte- 
rantis ;  sed  per  virtutem  co.>li  anima  sen- 
sitiva  non  potest  educi,  cum  corpus  cce- 
leste  sit  inanimatum,  et  nihil  agat  ultra 
speciem,  quia  effectus  non  potest  esse  po- 
tior  sua  causa  agente  :  ergo  anima  sen- 
sitiva  non  est  forma  substantialis.  —  2. 
Sent.  dist.  18,  q.  2,  a.  3,  arg.  3  ;  de  Pot. 
1.  c.  arg.  13. 
,     4.  Sed  dices,  quod  coeluni  potest  agere 


I.OSOIMIIA     NATLUALIS 

ad  produclionem  anima;  sensilivai  in  vir 
tulc  substanti,'e  sjjiritualis,  qua;  ipbui 
movet.  —  Sed  coiitia,  (juod  recipitiir  i 
alio,  est  in  eo  per  niodum  recipienlis,  < 
non  per  modum  sui ;  si  ergo  virtus  inlol 
lectualis  substantiaj  recipilur  in  corpoi- 
calesLi  non  viventi,  non  erit  ibi  ul  virlii 
vitalis,  qua}  possit  csse  principiuia  vif.i 
—  de  Pot.  q.  3,  a.  11,  arg.  14. 

5.  Praiterea,  substantia  intellecluali 
non  solum  vivit,  sed  etiam  inteUigit;  .> 
ergo  per  ejus  virtutem  corpus  coeleste  a 
ea  motum  potest  confcrre  vitam,  pari  ra 
lione  polerit  conferre  intellectuin,  et  il 
anima  rationalis  erit  generabilis,  quo' 
estfalsum.  —  Ibid.  arg.  V6. 

Sed  coiitra  est,  quod  Philosophus  ( i 
de  Anima  text.  7  et  8  ;  c.  1)  aniraanj 
quam  dividit  in  vcgetativam,  sensitivar 
et  rationalem,  definit  esse  corporis  aiii 
mati  formam.  —  2.  de  Anima   \.  \   et  i 

Respondeo  dicendum,  quod  necesse  ei- 
dicere,  quod  anima  sensitiva  est  forai 
substantialis  animalis.  Et  ratio  est,  qui 
illad,  quod  estde  quidditateet  essentia  n 
compositae  dans  illi  speciem,  est  form 
substantialis  illius:  ab  hac  enim  sumitu 
ratiorei,ut  patet  in  simili  inrebus  artifi 
cialibus  ;  sed  anima  sensitiva  est  de  quid 
ditate  et  essentia  animalis,  quippe  eujn 
ratio  et  species  ab  illa  desumitur  :  erg 
anima  sensitiva  est  forma  substantiali 
animalis.  —  2.  de  Anitna  1.  2. 

Ad  pnmum  ergo  dicendum,  quod  ani 
ma  sensitiva  non  est  subsLantia  perfecl 
vel  forma  immaterialis,  quia  non  habt 
esse  absolutuni  et  subsistens  :  cum  null 
ejus  operatio  sit  independens  a  corporc 
Neque  hoc  ipsum,  quod  est  movere  moti 
progressivo,  facit  sine  organo  corporali 
Movet  enim  anima  sensitiva  per  duas  vir 
tutes  motrices,  unam  imperanteni  ct  al 
terani  imperatam.  Imperans  est  appetitu: 
cujus  actus  exercetur  per  organum  cor 
porale,  et  proinde  non  est  animae  tantuin 
sed  compositi.  Virtus  autem  imperata  t 
exsequens  motum  est  vis  quae  dammusci: 
lis  et  lacertis  affixa,  quorum  motu  totui 
corpus  rnovetur.  Undo  sequitur  quodani 


1»E  ANIMA  —   <J| :.EST.    JAIII     l»K      l'U()i'U 

sensiliva  est  forma  siibslantialis,  serl 
tcrialis.  —  dePot.  q.  .3,  a.  11,  ad  IS  ; 
Senl.  clint.  18,  q.  2,  a.  3,  adl. 
id  secnnduni  di(;cndiim,  (|iiod   corpus 
est  inovcrc,  quasi  non  motum  illa  spe- 

raotus  qua  movet,  li<'ot  non  possit 
vcre  nisi  aliquo  modo  motum  :  cor- 
;  i>nimC(i'ii  alterat  non  alteratum,  sed 
;iliter  motum  ;  et  similitcr  organuin 
tiilis  appctitiv;u  movct  localiter,  non 
alitcr  inotum,  sed  ali^pio  modo  altcra- 
II  :  opcratio  enim  appctitus  sensitivi 
e  corporali  altcrationo  non  continj,nt, 
iit  patct  in  ira  et  hujusmodi  passioni- 
s.  —dePo(.\.  c.  ad  l'.i. 
\dleiiium  diccndum,  quod  corpus  co'- 
teetsi  nonvivum,  auit  tamen  in  virlu- 
substantia)  viventis,  a  qua  movelur, 
c  sit  angelus  sive   Deus.  —  Ibid.    ad 

id  quarluiit  dicendum,  quod  virtus 
istantia'  spiritualis  movcntis  relin- 
itur  in  corpore  coolesti  et  motu  ejus, 
n  sicut  forma  habens  esse  completum 
natura,  sed  per  modum  intentionis, 
ut  virtus  artis  est  in  instrumento  ar- 
cis.  —  Ibid.  ad  14. 

id  quinlum  dicendum,  quod  anima  ratio- 
lisexcedit  locum  et  ordinem  (totum  or- 
icm)  corporalium  principiorum.  Anima 
10  vegetabilisetsensitiva  non  excedunt 
ein  locum  ctordinem.Quod  patct  ex  ea- 
iuoperationibus;nam  secundum  ordinem 
turaruni  sunt  etiam  ordines  actionum. 
vcniinus  enim  quasdam  formas,  qua^  se 
crius  non  extendunt,  quain  ad  id  quod 
r  principia  materialia  fieri  potest :  sic- 
formte  elementarcs  et  corporum  mix- 
uiu,  qua^  non  agunt  ultra  actioncm 
lidi  et  Irigidi  ;  unde  sunt  penilus  mate- 
i'iiumersa).  Animavero  vegelabilis  licct 
u  agat  nisi  mediantibus  (qualitatibus) 
•'dictis,  allingit  tamen  operatio  ejus  ad 
quid,  ad  quod  qualitates  prajdictai  non 
cxtendunl,  vidclicet  ad  producendam 
ruemet  os,et  ad  prajfigendum  tcrminum 
gmenli,  et  ad  hujiismodi.  Unde  et  ad- 
c  detinetur  infra  ordincm  materialium 
incipiorum,  licet  non  quantum   formi\3 


lATims  AMNf.K  .^KNSITIV.K  _  AUT.  I  7r, 
pia-dicta;.  Anima  ven»  fien.^ibilis  non  afit 
per  virtutem  calidi  ct  frigidi  dc  nec(.'3si- 
tatc,  iil  |)alet  in  actionc  visus  et  imagina- 
tionis  ct  hujusiiKKli  ;  (piamvis  ad  hujiis- 
niodiop(!ialionosrctpiiralur  dctcrminalum 
l''m|)rramciitum  c.alidi  cl  frigidi  ad  consti- 
tutioncm  organoriim,  sine  qiiibusactionrs 
])ra.'dictae  non  fiunt.  Undc  non  tutalilcr 
tiansccndit  ordinem  matcrialium  princi- 
pioruin,  quamvis  ad  ea  non  tantum  dc- 
primatur,  (piantum  forma;pra.'dicta!.  Ani- 
iiui  vero  ralionaiis  ctiam  agit  actioncm 
ad  (piam  virtus  calidi  ct  frigidi  noii  sc 
extcndit;  nec  eain  excrcet  pcr  virtutcm 
calidi  et  frigidi,  nec  per  organum  corpo- 
rale.  Unde  ipsa  sola  transcendit  ordincm 
naturalium  principiorum  (ct  idco  nullum 
corpus  potest  agcre,  ctiam  utinstrumcn- 
tum,  ad  ejus  productionem);  secus  autom 
aninia  sensibilis  in  brutis  et  vegctabilis 
in  plantis.  —  Ibid.  ad  15  et  in  c. 


QU^STIO  LVIII 

DE   PROPRIETATinUS  AMM.l-:   SF.NSITIV.E. 

Dcindc  considerandum  est  de  propric- 
tatibus  anima)  sensitiva'. 

CIRCAQUAS  QU.ERUNTUR  DUO : 

\.  Utrnm  aninia  sensitiva  siL  corruptiijilis. 
2.  Ulrum  aiiiina  sensitiva  in  homine  sit  no- 
biliorel  perfeclior  quam  in  bruto. 

ARTICULUS  I 

UTIUM    AMMA    SENSITIVA    SIT  CORRrPTIBlLIS. 

Vidctur  quod  animasensitiva  sit  incor- 
ruptil)ilis. 

Dicit  cnim  Philosophus  (10.  Metaplnjs. 
tcxt.  20;  1.  9,  c.  10),  quod  corruptibile 
ct  incorruptibilo  dilTerunt  genere  ;  sed 
animce  hominis  etbrutorum  non  differunt 


7,5  TKRTIA    SKCIMJ.K 

t,'enere,quiu  uec  homo  u  hrutis  genere 
ilillert  :  ergo  unima  liominis  ot  brutorum 
non  dilVerunt  seeundum  corruptibile  et 
incoriiiptibile;  sed  anima  hominis  est  in- 
corru|)lil»ilis:  eriroetanima  sensiliva  hru- 
ti.  —  (Jitirst.  disp.de  Aniiaa  a.  l''i,  arg.  2. 

2.  Pi;i'lerea,  suhslantia  vivens  natu- 
ra^  ordine  prielertur  suljstanti;e  non  vi- 
vcnti ;  sed  anima  sensibilis  et  vegetabi- 
lis  sunt  substantia'  viventes  :  ergo  sunt 
nobiliores  substantiis  non  vivcnlibus.  Ali- 
(ju;!'  autem  substanti;e  non  viventes  sunt 
incorruptibiles,  ut  coeli ;  ergo  et  anima 
sensibilis  et  vegetabilis  erunt  incorrupti- 
biles.  —  Quodl.  9,  a.  11,  arg.l. 

3.  Pra-terea,  ({uorumest  simileprinci- 
pium,  etsimiIisprocessus,videturetiamsi- 
milis  finis;sed  simile  est  principiumgene- 
rationishominum  et  brutorum,quia  de  ter- 
ra  facta  sunt;  similis  etiam  est  vitae  pro- 
cessus  in  utrisque,  quia  simililer  spirant 
omnia  et  nihil  habet  homo  jumenio  am- 
plius,  ut  dicitur  /icc/es.  (3,  19)  .•  ergo,  nt 
ibidem  concluditur,  uniis  est  inteiitus  ho- 
minis  et  jumeniornm  et  oiqua  utriusque 
conditio;  sed  anima  hominis  est  incorru- 
ptibilib :  ergo  et  animti3  brutorum  erunt 
incorruptibiles ;  vel  si  hse  sunt  corrupti- 
biles,  etiam  anima  rationalis  erit  cor- 
ruptibilis.—  la,  q.  7o,  a.  6,  arg.  1  ;  2a 
2a',   q.  164,  a.l,  arg.  2. 

Sed  contraest,  quod  animasensitiva  bi'U- 
ti  est  forma  non  subsistens,  ut  dictum 
est  (supra  q.  57,  a.  1  et  2) ;  sed  nulla 
lorma  non  subsistens  potest  a  corpore,  a 
quo  dependet  in  esse,  separari  atque  adeo 
esse  incorruptibilis  :  ergo  anima  sensitiva 
bruti  est  corruptibilis.  —  la,  q.  73,  a. 
3  et  5. 

Respondeo  dicendum,  quod  anima  sen- 
sitiva  bruti  corrumpiturcorpore  corrupto. 
Et  ratio  est,  quia  esse  anim^E  sensitivas 
bruti  non  potest  consistere  nisi  in  unione 
ad  corpus  :  quod  ejus  operationes  osten- 
dunt,  quae  sine  organo  corporali  esse  non 
possunt,  ut  dictum  est  (q.  praeced.  a.  1, 
2,  4).  Unde  nec  esse  illius  est  illi  abso- 
lute  sine  dependentia  ad  corpus  ;  propter 
quod  nec   a  corpore  separari  potest,   nec 


1'HILOSOPniA    NATURALIS 

iterum  in  esse  produci,  nisi  quatenuspi 
ducitur  corpus;  et  ideo  corrupto  corpfj 
necesse  est  quod  et  ipsa  corrunipatur.  - 
dc  Pot.   q.  3,  a.  11,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod 
anima  humana  et  brutoruin  per  se  co 
locarentur  in  genere,  scMjueretur  qu' 
diversorura  generum  essent  secundn 
naturalem  generis  considerationeni;  .'■ 
enim  corruj)tibiIe  et  incorruptibile  nec* 
se  est  genere  differre,  licet  in  aliqua  v 
tione  coramuni  possint  convenire,  ex  (j 
et  in  uno  genere  logico  possunt  esse  ^ 
cundum  logicam  considerationem.  Nu 
autem  anima  non  est  ingenere  sicut  sp 
cies,  sed  sicut  pars  speciei;  utrunKj 
autem  compositum  corruptibile  est,  t; 
illud,  cujus  pars  est  anima  huinana,  qu£ 
illud,  cujusparsest  aniina  bruti;  et  pi 
pterhoc  nihil  prohibet  ea  esse  unius  t; 
neris.  —  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  1 
ad  2. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  anii 
vegetativa  et  sensitiva  non  sunt  suhsta 
tiae  viventes,  sicut  necsubsistentes,  s 
sunt  principia  vivendi  et  essendi  ;  et  il 
rum  non  oportet,  si  quid  minus  nob 
est  incorruptibile,  quod  eliam  quod  • 
magis  nobile,  sit  tale.  Causaenim  cori 
ptibilitatis  est  materia,  ut  dictumest(s 
pra  q.  3,  a.  10);  nobilitas  autem  rei  oi 
tur  ex  forraa,  inest  enira  cuique  rei  ? 
cundura  suum  esse,  quod  est  effectus  fc 
mse.  —  Quodl.  9,  a.  11,  ad  1  ;  Tabi 
Aurea  voce  «  forma  »;  1.  c.  Gent.  c.  2 

Ad  tertium  dicendum,  quod  Salom^ 
inducit  rationem  illam  ex  persona  in. 
pientium,  utexpriraitur  Sap.  (2,  1  sqq 
Quod  ergo  dicitur,  quod  hoino  et  a 
animalia  habent  simile  principium  gen 
rationis,  verum  est  quantura  ad  corpi 
similiter  enira  de  terra  facta  sunt  omi . 
animalia ;  non  autera  quantum  ad  animai 
nam  aniraa  brutorura  producitur  exvirl 
te  aliqua  corporea ;  aniraa  autem  huraa 
a  Deo.  Et  ad  hoc  significandum  dicil 
Genes.  c.  1  quantum  ad  alia  animali 
Producat  terra  animam  viventem;  qu8 
tum  vero  ad  hominera  dicitur,  quod  i 


DK  ANIMA  -  <JL'^1':^T-    lAHI     M:rix<)l'H 
ravit  in  facicm  epis  spiraciilnm  viUp.  El 

0  concliidilur  ri'rt7fs.  c.   iilL:   Itevoia- 
pnlvis  in  tcrvam  suam,    iinde  eral,  cl 

riliis  retleat  ad  Dimm,  iini  dcdit  itbim. 
Siinililt'1"  processus  vitcc  cst  .siinilis 
iiiluiii  ad  corpus,  ad  quod  pcrtiiiet, 
)ddicilnr  Fxcles.  1.  c.  :  Similiter  spirant 
itia,  el  Sap.  c.  2  :  l'^in)ius  /kitiis  est 
tinrihus  nosti-is.  Scd  iion  cst  siinilis 
Dcestiis  ([uaiiluin  ad  aiiiinam,  quia  lio- 

1  inlcllii;it,  non  aiilein  alia  aniinalia. 
dc  fulsum  cst  quod  dicilur  :  )iiliil  habct 
iw  jiimento  aniplins.  Kl  ideo  similis  cst 
crilv.^i  quanluiii  ad  corpus,  sed  non 
aiilnin  ad  animain.  —  la,  q.  7^,  a. 
ad  1. 


AHTICULUS  II 

IITRIJM  ANIMA  SKNSITIVA  !N  HOMIME   SIT 
OltlLIOIl  ET  PERFECTIOR  QUAM  IN    BRUTIS. 

Videliir  qiiod  anima  sensitiva  non  sit 
rleclior  in  homine  quain  in  brulis. 

1.  Hoino  enim  a  brutis  non  differt  se- 
iiiduin  animam  sensitivam  ;  crgo  non 
l  pcrfectior  anima  scnsitiva  in  homine 
lain  in  brutis.  —  2.  Sent.  dist.  17,  q. 

a.  2,  arg.  1  ;  dist.  18,  q.  2,  a.  3,  arg. 
;  Quo)st.  disp.  de  Ani)na  a.  11. 

2.  PraHerea,  opei'atio  attestatur  nobili- 
ilem  virlutis,  et  nobilitas  hujus  nobili- 
tem  forma^ ;  sed  quaedam  aniinalia  sunt 
M-fectioris  sensus  et  motus  quam  homo : 
amcanes  cum  melius  odorent,  sunt  acu- 
oris  sensus,  et  aves  cum  velocius  mo- 
eanlur,  sunt  velocioris  motus  quam 
omo  :  ergo  et  bruta  habent  nobilioreni 
trmam  sensitivam  quam  hoino.  —  la, 
•01,  a.  3,  arg.  1. 

3.  Pnvterea,  si  anima  sensitivaest  per- 
'Ctior  in  homine,  maximo  quia  in  illo 
sl  incorruptibilis  et  ralionalis,  in  brutis 
ero  est  corruptibilis  et  irrationalis  ;  sed 
lud  est  falsum  :  nam  potcnti?e  animce 
t^nsitiva)  in  homine  sunt  corruptibiles 
l  irrationales  ;  impossibiie  autem  est 
'1'opriam  passioncm    quse  semper   inest 


lATIHrs  ANMM.K  SENSITIV^-:        AHT.il       77 

subjcclo,  cujusmodi  cst  anima  rcspcctu 
j)Olcnlia',  utdictuincst,corruinpi  non  cor- 
riiplo  subjcclo  :  crgo  aniina  scnsitiva  in 
homine  non  est  perfectior  quain  in  briitis. 
—  Qncest.disp.  de  Aniina  a.  1  l,arg. 12-14. 
SerffO?t//'a:Aniinaseiisilivain  hoinincnon 
solum  ost  scnsiliva,  .s^mI  etiaiii  rationalis, 
cuin  in  hoinine  non  sit  nisi  una  aniina, 
in  brutis  vcro  est  lantiimsensitiva;  crgo 
aniina  scnsitiva  in  hominc  est  nobilior  ct 
perfcclior  cpiam  in  brutis. —  QiKcsl.disp. 
de  A)iima    a.  11. 

Respondeo  DicENDUM,  quod  anima  sen- 
sitiva    in    homine    cst    longe    nobilior  et 
pcrfectior    quam  in  brutis.   Et  ratio  esl, 
quia  quse  sunt  inferioris,  pra^existunt  in 
superiori  i^erfectius,    ut  dicit    I).  Diony- 
si\\9,(de  Div.Non.  c.7,  §  2; — Migne  t.  3, 
col.  870).I)ignius  enim    cst  alicui,    quod 
existat  in  aliquo  sc  digniorc,  quam  quod 
existat  per  se.    Vis  autem  sensitiva    se 
habct   ad  intellectivam   sicut  inferius  ad 
supcrius  :  ergo  debet  in  anima  intellectiva 
esse  perfectiori  modo  ;  et  j^er  consequens 
anima  sensiliva   erit  in    homine  nobilior 
et   perfectior   quam    in    aliis  animalibus, 
quia  in  homine  est  conjuncta  cum  nobi- 
liori  et  perfectiori  forma  completiva,  ra- 
tione  cujus  conjunctionis  et  cstvirluosior, 
licet   in  homine  non   constituat  speciem, 
sicut  constituit  in  ceteris  animalibus,  quia 
in  illis  consideratur  ut  ultima  forma,  secus 
in  homine.  —  la,q.  76,  a.  5,  c.  ;  Qucest. 
disp.    de    A)ii)na   a.    11  ;    3a,  q.  2,  a.  2, 
ad  2,  et  a.  5,  ad  1. 

Ad  primum  crgo  dicendum,  quod  licet 
homo  et  equus  in  hoc  convenient,  quod 
uterque  est  sensibilis,  non  tamen  oportet 
quod  anima  sensibilis  sit  unius  rationis 
in  homine  et  equo,  quia  homo  et  eciuus 
non  sunt  unum  aniinal  in  specic.  Unde 
in  homine  anima  sensibilis  est  multo  no- 
bilior  quam  in  aliis  animalibus  quantum 
ad  principales  actus,  ut  patct  in  aclibus 
interiorum  scnsuum,  ct  in  operatione 
tactus,  qui  est  principalis  sensus.  In  omni 
enim  toto  potestativo  potentia  inferior  su- 
periori  conjuncta  perfectior  invenitur  : 
ut    potestas    prcepositi  multo  excellcntior 


7s  TEUTIA    .SECUND/K  —  l'H 

tsl  iii  1  c|.>',  fl  luimaiia  iialuia  nmUo  per- 
feclior  est  iii  Chrislo  quam  iii  iiobis, 
propter  unionem  cum  Verbo.  Anima  au- 
tem  seusibilis  in  homine  per cssentiam con - 
jungituranimai  rationali. —  2.  Sent.  dist. 
18, "q.  2,  a.  3,  ad  4  ;  3a,  ([.  2,  a.  2,  ad  2. 

Ad  seciuidum  dicendum,  quod  taclus, 
qui  est  fundamentum  aliorum  sensuuin, 
est  perfcctior  in  homine  quam  in  aliquo 
alio  animali  ;  et  propter  hoc  oporteret 
quod  homo  haberet  lemperalissimam 
complexionem  inter  omnia  animalia.Praj- 
cedit  etiam  homo  alia  animaUa  quan- 
tum  ad  vires  sensitivas  interiores,  ut 
dictum  est  (supra  ad  1).  Ex  quadani 
autem  necessitate  contingit,  quod  quan- 
tum  ad  aUquos  exteriores  sensus  ho- 
mo  al)  aliis  animalibus  deficiat :  sicut  ho- 
mo  inter  omnia  animalia  habet  pessimum 
olfactum.  Necessarium  enim  fuit  quod 
homo  inter  omnia  animalia  respectu  sui 
corporis  haberet  maximumcerebruni:tum 
ut  in  eo  pcrficerentur  operationes  inte~ 
liores  virium  sensitivarum,  quee  sunt 
necessarite  ad  inteUeclus  operalionem ; 
tum  etiam  ut  frigiditas  cerebri  tempe- 
raret  calorem  cordis,  quem  necesse  est 
abundare  in  homine,  ad  hoc  quod  homo 
sit  rectai  statura^.  Magnitudo  autem  ce- 
rebri  propter  ejus  humiditatem  est  impe- 
dimentum  olfactus,  qui  requirit  siccita- 
tem.  Et  simiUter  potest  assignari  ratio, 
quare  quaedam  animah"a  sunt  acutioris 
visus  et  subtihoris  auditus  quam  homo, 
propler  impedimentum  horum  sensuum, 
quod  necesse  est  consequi  in  homine  ex 
perfecta  sequalitate  complexionis.  Et  ea- 
dem  etiam  ratio  est  assignanda  de  hoc, 
quod  quaedam  animalia  sunt  homine  ve- 
lociora  ;  cui  exceUentise  velocitatis  repu- 
gnat  a-qualitas  humana^  complexionis.  — 
la,  q.  91,  a.  3,  adl. 

Ad  teriium  dicendum,  quod  anirna  sen- 
sitiva  in  homine  propter  conjunctionem 
cum  anima  rationaU  secundum  substan- 
liam  est  rationaUs  et  incorruptibilis,  Ucet 
potentiai  sensitivse  sint  corruptibiles  ;  non 
enim  haj  sunt  proprietates  animse,  sed 
conjuncti;    unde    tantum    respiciunt    in 


ILUSOIMIIA     NATLHALIS 

homine  animam  scnsilivam  ut  prii 
pium  et  originera,  non  ut  subjecturn, 
dictum  est  (supra  (j.  51,  a.  8).  —  Qn, 
di.->p.(le  Aniina  a.  11,  ad  12-14. 


l 


QU^STIO  LIX 


DK    OBJECTO    SENSUS. 


Deinde  considerandum  est  de  poten 
anim;e  sensitivaj  ;  et  erit  hsec  consi 
ratio  inquinque  partes  distributa:  n 
primo  considerandum  cst  de  sensu 
cominuni,  secnndo  de  sensibus  exteri 
terlio  de  internis,  quarlo  de  appel 
sensitivo,  quinlo  de  potentia  moliva 

Circa  primum  consideranda  sunt  qi 
que  :  primo  objectum  sensus,  secur 
species  sensibUes,  tertio  operatio  ?> 
sus  seu  sensatio,  quarto  organi 
quinto  ipsa  potentia  sensitiva. 


CIRCA  PRIMUM  QU/ERUNTUR  SEPTL 

1.  Utrum  objeclum  sensus  sit  extra  sensi 

2.  ULrum  objectum  sensus  sit   tantum 
existens  et  preesens. 

3.  Utrum  objectum  sensus  sit  substanUa. 

4.  Utrum  possint  plura  sensibiUa  persens 
ab  eodem  percipi. 

5.  Utrum  recte  dividatur  sensibile  inpera' 
dens  et  per  se,  et  per  se  in  proprium  et  C' 
mune. 

6.  Utrum  sensus  possit  decipi  circapropri' 
sensibile. 

7.  Utrum  sensibiiia  communia  sint  tant 
quinque. 

ARTICULUS   I 

UTRUM    OBJEGTUM  SENSUS  SIT 

EXTRA    SENSUM. 

Videtur  quod  objectum  sensus  non  : 
extra  sensum. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  {2.  Poslt 
text.  27  ;  c.  11),  quod  sensus  est  ipsi 


DK    ANIMA    --    QI/KST.    I.IX    l)K 

iversalis;  sotl  iinivcrsalc  csl  iii  aiiiina, 

dicitur  2.  de  Anima  (texl.  00  ;  c.  ")) ; 

'0  objccluin  sensus  non  cst  exlra  t^cn- 

11.  —  i^.  l'oslei-.  I.  iiUiina  ;  i*.  dcAnima 

12. 

:.  Pra-tcrea,  dicit  IMiilosojjhus  <f.  Pos- 

(I.  c),  quodscnsus    facil  iiiiiversalc  : 

illud  non  facit  nisi  coirnosccndo  :  cr- 

ol)jecluni  sensus    non  seniper  est  sin- 

are  existcnsextra  sensum.  —  '3.  Pos- 

I.  ullima. 

I.  Pr.Ttcrea,  cum  similc  simili  coiino- 
lur,  sensus  debet  esse  ipsa  sensibilia 
aclu  ;  scd  sensibilia  in  actu  scntiri 
sunt :  ergo  et  ipse  sensus  scntiri  po- 
il,  el  ita  objeclum  sensus  non  erit 
ra  scnsum.  —  2.  dc  Anima  1.  10. 
.  Pra'tcrea,  sensorium  sensus  est 
iiposilum  ex  qualitatibus  sensibilibus  ; 
I  Iia3  sentiuntur,  cum  pcrlineant  ad 
eclumsensus :  ergosen.soriumsentilur, 
mI  tamen  non  est  extra  sensum. 
.  PraHerea,  dicit  Pliilosopbus  (2.  dc 
'ma  text.  136;  I.  3.c.  2),quod  visus  vi- 
se  videre;  sed  visio  est  intra  sensum, 
exlra,  cum  sit  actus  immancns,  sicul 
ntellectio  :  ergo  objectum  sensus  non 
exlrasensum.  — 3.  dcAniinal.  2;  Ta- 
i  Anrea  voce  <t  sensus  b  n.  32. 
.  Praiterea,  dicit  Philosophus  {2.de 
'ma  text.  138;  I.  3,  c.  2),quod  visu 
:ernimus  lenebras  ;  sed  tenebra  nihil 
id  est  quam  privatio,  qua^  est  ens  ra- 
lis,  quod  lantum  habet  esse  in  intel- 
H ;  ergo  idem  quod  prius.  —  2.  de 
')na  1.  13  et  3.  de  Anima  1.  3;  Tabula 
•eavoce  «  ens  »  n.  18. 
.  Praeterea,  dicit  Philosophus.  lib.  de 
su  et  Sensibili  c.  2,  quod  oculus  mo- 
videt  fulgorem  in  se  existentem,  et 
et  seipsum  ;  ergo  objectum  vivus  non 
il)er  est  extra.Z)e  SensuetSensibHi. 1.3. 
'•  PraHerea,  oculus  in  speculo  videt 
iginem  et  speciem  sui ;  sed  haec  non 
nisi  in  organo  visus:  ergo  objectum 
sus  non  scmper  est  extra  sensum.  — 
i.  1.  4. 

'ed  contra  esi,  quod  Philosophus  (2.  de 
ma  iext.  60 ;  c.  5)  dicit,  quod    obje- 


OIUECTO    SENSrS  AUT.    I  7'» 

ctiim    fccnsus  cst  sensibilc  cxlra  sensiiiu 
existons.  —  2.  dc  Aninui    I.  12. 

Hrspondko  dickndum,  (luud  liaic  est 
ililVcrcntia  inler  objcctuin  sensus  extcnii 
<'t  intcllcctiis,  ipiod  objfctum  inl«dlectus 
cst  intra  intellcctiim,  objcctum  vcro  son- 
sus  est  extra.  \ii  ratio  luijiis  est,  quia 
scnsussccinidum  aclum  sunt  siiigularium 
qii.c  suiit  cxlra  aiiimam ;  scicnlia  vci'o 
est  universalium,  qiia!  sunl  inlra  ani- 
mam.  Ex  quo  patct,  «(uod  ille  (jui  jam  ha- 
bct  scientiain,  non  oi^ortcl  ((uod  ((u.crat 
cxtra  sua  obj<^cla,  sed  habct  ea  in  se  ; 
undc  i)otest  illa  considerare  quando 
vult,  nisi  fortc  per  accidens  impcdialur. 
Sed  sentire  non  potest  ((uando  vult,  ((iiia 
sensibilia  non  habet  in  se,  sed  oporlet 
quod  adsint  ei  extra.  Ideo  vero  sensus 
est  singularium,et  scicntia  universalium, 
((uia  sensus  cst  virtus  in  organo  corpo- 
rali ;  intellectus  vero  est  virtus  inunatc- 
rialis,  qucC  non  est  aclus  alicujus  organi 
corporalis.  Unumquodque  autemr<3cipitur 
in  aliquo  per  moduni  sui.  Cognitio  aulein 
omnis  fit  per  hoc,  quod  cognilum  est  ali- 
quo  modo  in  cognoscente,  scilicet  secun- 
dum  simililudinem ;  nam  cognoscens  in 
actu  est  ipsum  cognituin  in  actu.  Oportct 
igitur  quod  sensus  corporaliter  et  mate- 
rialiter  recipiat  similitudincm  rei,  quai 
seutitur.  Intellectus  autem  recipit  simi- 
litudinem  ejus,  quod  intclligitur,  in(",or- 
poraliter  et  immaterialiler.  Individuatio 
autem  natura)  communis  in  rebus  corpo- 
ralibus  et  materialibus,  est  ex  materia 
corporali  sub  determinatis  dimensionibus 
contenta.  Universale  aulem  est  per  abs- 
tractionem  ab  hujusmodi  materia  et  ma- 
terialibus  condilionibus  individuantibus. 
Manifestum  est  igitur,quod  similitudo  rci 
recepta  in  sensu  reprsesentat  rem  secun- 
dum  quod  estsingularis;  recepta  autcm 
in  intellectu  ropricsentat  rem  secundum 
rationem  universalis  naturce.  Et  inde  est 
quod  sensus  cognoscit  singularia,  intellc- 
tus  vero  universalia,  et  per  consequens 
objectum  sensus  est  extra  sensum,  obje- 
ctum  vero  intellectus  est  intra  intelle- 
ctuin.  —  2.  de  Anima  1. 12 ;  2.  c.  Gcnt.  c.  6G. 


gn  TKiniA      SKCI  ND.l'.    — 

Ad  primum  ery:o  dicendum,  qiiod  sin- 
fjulnre  seiililur  proprie  el  per  se ;  sed 
lamcn  sensusesL  (luo.lauunodo  ipsius  uni- 
versalis  ;  cognoscil  eniui  Calliam,  non  so- 


I'IIir/)Sf)lMlI.\      .X.MCH.VLIS 


noininalur    noinine    sensus    c.vlerni,    • 
prohat    1'liiiosoplius   {de    Sensu  el  Sens 
bili  c.  2  ;    2.  de    Aniina  lexl.  137  ;  I. 
c.  '2).   Unde  cuni    iltidem  videlur  oppi 


luin  in  quanlum  e>t  Callias,  sed  eliani  in     silum   docere,   id  tanlum  disputative  a 

quantuiu  Obt  liic  lioino.  Et  inde  est    quod 

tali    acceplione    in    sensu    pra.'existenLe, 

aniina     intellectiva    potest     considerarc 

homincni   in    ulroiiue,    et  sic  facere  uni- 

versale.  —  2.  Poster.  1.  ullima. 

Ad  secundiun  diccndum,  quod  sensus 
dicitur  facereuniversale,  quatenus  anima 
universalium  cognitionem  accipit  per  viam 
inductionisex  consideratione  omtiiumsin- 
gularium.  — Ibid. 

Ad  terlium  dicendum,  cum  Philosoplio 
(2.  de  Anima  text.  52  sqq.  ;  de  Sensu 
et  Sensibili  c.  2),  quod  sensus  non  est 
sensihilia  in  actu,  sed  tantuin  in  potcntia; 
tunc  auteni  est  actu,  quando  recipit  eo- 
rum  similitudines.  Undc  non  sequitur, 
quod  sensus  scntiat  seipsum,  et  quod 
ejus  objectum  non  sit  extra.  Ideo  vero 
visusnon  potest  cognoscere  seipsum,quia 
visus  tantum  cognoscit  illud,  cujus  spe- 
cies  potest  fieri  in  pupilla  :  quia  cujuslibet 
virtutis  operantis  per  organum  corporale 
oportet  ut  organum  sit  medium  inter 
ipsam  et  objeclura  ejus.  Cum  ergo  non 
sit  possibile,  ut  organum  cadat  medium 


serit.  —  Vel  dic,  quod  actio  visus  pote 
considerari,  vcl  secundum  quod  consisl 
in  immutatione  organi  a  sensihili  extei 
ori;  —  et  sic  non  senLiLur  nisi  coloi 
unde  isLa  acLione  visus  non  videt  se  ^ 
dere.  Aliaest  actio  visus,  secundum  qun 
post  immutalionem  organi  juclicat  de  ip 
perceptione  organi  a  sensibili,  etiam  ab 
untc  scnsibili;  —  et  sic  visus  non  vid 
fcolum  colorem  vel  sentit,  sed  sentiteti^ 
visionem  coloris.  —  de  Sensu  el  Sensii 
I.  19  ;  2.  de  Anima  1.  13  et3.  de  Anih 
I.  1  ;  la,  q.  78,  a.  6,  ad  2;  2.  c.  Gei 
c.66,  ubiv.  Ferrar.  ; — 3.  de  Anima\. 

Ad  sexlum  dicendum,  quod  visus  di 
cernit  tenebras  non  quidem  per  immul 
tione  illarum,  quomodo  videm  colore 
et  quidquid  est  per  se  objectum  ejus,  s 
quatenus  non  videt  per  immuLaLionc 
abexteriorisensibili  factam.  —  3.  de  Ai 
ma    I.  2. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  oci 
fulgor  apparet  moto  oculo,  non  aut' 
quiescente.  Et  ratio  hujus  est,  quia  i 
cidit  per  oculi  molionem,  quasi  qu 
unum  fiat  duo ;  unum  enmi  et  idem  su 


inter  virtutemaliquametipsam  essenliam 

virtutis,    non    erit    possibile,    ut    aliqua  jecto    est   pupilla    fulgens  et   videns ; 

virtus  operans   mediante  organo  corpo-  quantum    autem   est  fidgens  projicit  f 

rali    cognoscat  seipsam.  —  2.  de  Anima  gorem  suam  adextra  ;  in  quantum  aut( 

1.10  et  11;  de  Sensu  et  Sensibili  I.  3  ;  2.  c.  est  videns,  cognoscit  fulgorem,  quasi  i 

Gent.  c.  66;  2.  Sent.  dist.  19,  q.  1,  a.  1,  c.  cipiendo  ipsum  ab  exteriori.  Cum  aub 

Ad  quarlum   dicendum,    quod    senso-  est  quiescens,  emissio  fulgoris  fit  ab  ( 

rium   sensus   non  sentitur,  quia   ad  hoc  tra ;  et  ita  visus  hujusmodi  fulgorem  n 

ut  objectum  aliquod  sentiatur,  debet  rao-  recipit,  ut  videre  possiL.  Sed  quando  oc 

vere  sensum  mediante  aliquo  raedio  ;  est  lus  celeriter  movetur,  illud  nigrum  oc 

enim    sensus  potentia   passiva  ;  praeter-  transfertur  ad  locum  exteriorem,in  quf 

quam  quod  si  sensibile   inhaerens  organo  pupilla  emittebat  suum  splendorem,  a 

sentiriposset,semper  sentiretur,  quod  est  tequam  ille  splendor  deficiat,  et  ideo  p 

jalsum.  —  de  Sensu  et  Sensibili  I.  3;  cf.  de  pilla   ad   alium  locum   velociter  transU 

FenY.  q.  2o,  a.  4,  c.  recipit  splendorem  suum  quasi  ab  exl 

Ad  quintum   dicendum,    quod    sensus  riori,    ut  sic  videatur  esse   aliud  vide 

exterior   non   sentit    suam   sensationem,  et  visum,  quamvis  sit  idem  subjecto. 

sed   sensus    communis,    secundum  quod  ideo  hujusmodi  apparitio  fulgoris  non  i 

ratione  continuationis  cum  sensu  externo  nisi  oculus  celeriter    moveatur,    quia 


1)1-;  AM\i  \ 


nr.i:sT.    I.l\    1)K    olUKCiu    SKNSrs    —    AKT.    II 


Hl 


ovoaliir  lardc,  prius  cleliciot  iinprrssio 
l<'ori!5  al»  cxtcriori  loco,  ad  (|U('iii  fulgor 
•ivenicbal,  quain  pupilla  illuc  pcrve- 
;,t^  —  (le  Sensu  ct  Soisibili  1.3. 
Ad  odavuin  diceiiduin,  (juod  oculus 
ilot  in  speculo  non  speciein,  scd  seipsum, 
r  speciem  taincn  repercussam  et  rclle- 
in  a  spcculo  ad  oculuin.  —  dc  Scnsu 
Sensibili  1.  4. 


ATHICULUS  li 

rTIllJM   ObJECTUM    SEiNSUS    SIT    TANTU.M 
HES   PR.ESENS    ET    EXISTENS. 

Videlur  quud  objecluin  scnsus  non  sit 
nlum  res  pra3sens  et  existens. 
i.  Dicit  cniin  Philosophus  lib.  de  So- 
ms(c.2),  quod  abcunte  sensibili  adhuc 
ius  illud  sentit.  Quod  probat  qualuor 
:nis  :  primum  est,  quia  ubi  continue 
lein  videmus,  et  postea  avertimus  ocu- 

1.  nihil  videmus,  quia  adhuc  remanet 
;io  lucidi,  quod  tamen  tunc  non  est  pra> 
is  et  existens.  Secundum  est,  quia  ubi 
1'  longum  tempus  vidimus  colorem  al- 
m  vel  viridem,  et  transferiinus  oculos 

alium  colorem,  illc  per  breve  teinpus 
iolur  ejusdcm  coloris  cum  priorc.  Tcr- 
m  est,  quia  videns  solem  si  inox  clau- 
t  oculos,  primo  ei  apparebit  color  rei 
londida),deindo  mulabitur  inmediosco- 
cs  successive,  doncc  veniat  ad  nigi'um 
evanescat.  Quartum  cst,  si  quis  re- 
iciatnumen  velocissime  currens,  deinde 
iiisferat  visum  ad  res  quiescentes,  om- 
s  ilH  videbuntur  moveri.  Ergo  sensus 
1'cipit  res  absentes,  et  non  existentes.  — 
Somniisl.  2. 

2.  pFcTterea,  experientia  patet,  quod 
quaiido  duo  objecta  videntur,  puta  duo 
nina,  cum  tamen  vere  sit  uiium  lan- 
n;  ergo  tunc  videtur  aliquid  non  exi- 
sns.  —  de  Sensu  ci  ScmibiU  1.3. 

3.  Praiterea,  tristari  non  solura  est  de 
Bsenli,  sed  eliam  de  praiterito  etfutu- 
;  sed  tristitia  pertinet  ad  vim  sensi- 
am  :  ergo  sensus  potest  etiam  sentire 


r<;s  noii  prrDsonles   ot  non  oxistentes.  — 
la  2;o,  ((.  3o,  a.  2,  ad  2. 

'».  Pra-lcroa,  |)er  j)hantasiam  in  somniis 
vidontur  res  (|ua;  non  sunt;  s(xl  phanta- 
sia  pertinet  ad  sensum  :  ergo  idom  (piod 
prius.  —  5.  Mclaphys.  1.  22. 

:i.  Prjotcrca,  ali(|uando  color  ;ilbiis  ap- 
paiot  viridis,  iit  [)atot  oxi^erientia,  si 
vidoatur  color  albus  mcdiante  vitro  viri- 
di  ;  ergo  sensus  porcipit  oliaiu  rem  non 
existciitom. —  de  Vcrit.  q.  1,  a.  11,  arg. 
2  Sed  Contra. 

Sed  contra  esly  cjuod  Philosophus  2.  dc 
Aninia  {texl.  52;  c.  5)  et  de  Scnsu  ct  Sen- 
sibili  (c.  2)dicit,quodsensus  non  nisi  rcin 
pra3sentem  sentit ;  et  dc  Mcnioria  (c.  1)  di- 
cit,  (juod  pcr  sensum  ncque  futurum  nc- 
que  pra^teritum  cognosoimus,  sed  tantum 
praisens.  —  2.  de  Anima  1.  10;  de  Sensu 
ct  Sensibili  1.  3;  de  Memoria  et  Reminisc. 
1.1. 

Respondeo  dicendum,  quod  scnsus  ex- 
terior  tantum  apprehcndit  rem  pnosentem 
et  cxistentem,  sed  interior  eliam  abson- 
tem  ct  non  existentem,  seu  pnvteritam 
et  futuram.  Et  ralio  hujus  est,  quia  sen- 
sus  exterior  indigctad  suos  actus  exlerio- 
ribus  sensibilibus,  quibus  immulalur ; 
at  vcro  sensus  interior  habet  principale 
objectuminterius,  pulaphantasinata,  (puo 
sunt  siinilitudines  reruin.(la,  q.  78,  a.  h, 
c.  et  ad6;  q.  81,  a.  3,  ad  3;  la  2ae,  q.  3!j, 
a.  2,  ad  2  ;  de  Verit.  q.  1,  a.  11,  c.)  Unde 
etiam  est,  quod  sensus  cxtcrior  semper 
apprehendit  rem  ut  est,  nisi  sit  iinpe- 
dimentum  in  organo  vel  in  medio  ;  sed 
imaginalio,  (\\ix  pertinet  ad  sensum  in- 
ternuin,  apprchendit  ut  plurimum  rom 
ut  non  est,  quia  approhendit  oam  utpra;- 
sentem,  cum  sit  absens  ;  apprehcndit 
enim  et  intuetur  phantasma,  quod  nonest 
res  vera,  sed  tantum  similitudo  roi.  Et 
ideo  dicit  Philosophus  (4.  Metaphys.  tcxt. 
24  sqq.  ;  1.  3,  c.  5),  quod  in  sensu  non 
est  falsitas,  sed  in  phanlasia.  Prceterea, 
sensus  exterior  non  subditur  imperio  ra- 
tionis,  sicut  subditur  vis  interior  sensi- 
tiva,  quia  nimirum  non  est  in  potestate 
rationis  sensibilium   i)ra*sentia,  sinc  qua 


SU.MM.E   FlULOS.    IV    —  6. 


82 


TKHTIA   SECIND/K  -    I'I111.US01'H1A   .\  \T(  MAI.IS 


sensusexteinusnuii  j>otest  exire  in  actuni ; 
j)Olest  uutein  ralio  forinure  imaginaliv;e 
viilutis  pliantasmu;  et  ideo  potest  iniagi- 
iiutiopercipeie  rein  absentein  et  non  exi- 
stenleni,  secus  vero  sensus  exterior. —  ''i. 
it/e/ay>/<(/.s.  1.  14  ;  5.  Mdaphys.  i.  22;  de 
Veril.  q.  10,  a.  8,  ad  2  ;  la,  q.  u2,  a.  1, 
et  a.  2,  ad  2;  3.  Senl.  dist.  23,  <[.  1,  a. 
2,  c.  —  El  e\  liis  palet  ad  lerliuni  et 
quartittn  objechun. 

Ad  primiim  ergodiceiidum,  quud  sensus 
exlerior  seraper  appreiiendit  rem  pnesen- 
tem,  nisi  sit  impedimenlum  vel  ex  parte 
organi,  vel  medii,  quando  incipit  scntire, 
ob  ralionem  aliutain  ;  sed  quia  al)eunle 
sensibili  per  aiicjuod  breve  tempus  pos- 
sunt  simuiacra  sunsibiiium  remanere  in 
sensu  externo,  ideo  sensus  communis,  ut 
continuatur  cuin  sensu  externo,  quomo- 
do  appeliatur  nominc  sensus  externi,  ut 
dictum  est,  dicitur  rem  existentem  et 
absentein  sentire,  ut  prubat  objectum.  — 
dc  Soniniis  1.  2 ;  de  Sensu  et  Sensibili  l.  4. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  motio 
organi  efficit,  ut  unum  appareat  duo; 
unde  quod  non  videatur  res  utest,  oritur 
ex  impedimento  ex  parte  organi.  —  de 
Sensu  et  Sensibili  1.  3. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  ex  parte 
mcdii  impeditur  sensus  exterior,  ne  vi- 
deat  colorem  ut  est;  dictum  est  autem  {ad 
primum),  quod  sensus  exterior  semper 
videt  rem  prtcsentem  sicut  est,  nisi  sit 
impedimentuin  vel  ex  parte  organi  vel  ex 
parte  medii. 

ARTICULUS  III 

tTRUAl    OBJECTUM    SENSUS    POSSIT  ESSE 
SUBSTAISTIA. 

Videtur  quod  objectum  sensus  possit 
esse  substantia. 

1.  Quse  enim  est  differentia  corpo- 
rum  ad  spirituaiia,  ita  eadem  e  conver- 
so ;  sed  ocuius  incorporeus  potest  cor- 
pora  videre  :  ergo  et  ocuius  corporeus 
potest  substantiam  spiritualem  et  multo 
magis  materialem  videre.et  sic  objectum 


sensus  poterit  esse  sulistantia.  —  4.  i^^, 
dist.  40,  q.  2,  a.  2,  arg.  4.  j 

2.  Prajterea,  sensus  exlernus  pot. 
percipereDeuin  ipsuin  ;—  siculeiiim  D. 
est  pra'seiis  per  essenliam  suani  in  int 
iectu  :  ita  etiam  in  cu'lo  post  resurrect 
nem  erit  prajsens  in  sensu ;  uiide  si' 
videbitur  ab  inteiiectu  ex  iioc  (|uod  - 
essentia  ei  conjungetur,  ita  poterit  eli 
a  sensu  videri;  —  sed  Deus  est  subst. 
tia  :  ergo  substantia  potest  videri  asei 
externo.  —  Ibid.  arg.  7. 

Sed  conlra  est,  quod  Phiiosopiius  2. 
Anima  {texl  64  sqq.  ;  c.  6  sqq.)  p( 
objecta  sensuum  exlernorum  acciden 
externa,  visus  quidem  coioremet  luin. 
auditus  sonum,  odoratus  odorein,  gusi 
saporem,  lactus  tangibiles  quaiitates. 

2.  de  Anima  i.  13  sqq. 

PvESPONDEO  DICENDUM,  quod  SCnSUS  CA 

rior  non  nisi  accidentia  exlerna  per 
potest  sentire.  Quod  manifestum  • 
primo,  quia  quod  quid  est  et  per  con 
quens  forma  subslantiaiis,  quse  constil 
rem  in  specie,  et  a  Piiiiosoplio  defini^ 
ratio  quod  quid  erat  esse  rei,  est  sol 
inteilectus  objectum,  ut  dicit  Piiiiosopli 

3.  de  Anima  {text.  20;  c.  5).  Secundo,\- 
lud  tantum  per  se  sentitur  a  sensu,  qi  ' 
per  se  passionem  sensui  inferre  potest ;  1 
autem  est  passibiiis  qualitas,  quae  per 
dividitur  in  colorem,sonum  et  hujusinc 
Demum,  objectum  sensus  externi  est 
quod  esl  iiii   maxime    propinquum;  lc 
autem  est  accidens.    Cujus    signum  < 
quod  de   solo  accidente    judicare  poti 
non  de  substantia.  Per    accidens   tanii 
potest  etiam  haec  percipi  a  sensu  exler 
quatenus  accidit  ei,  quod  per  sesentit 
ut  quia  accidit  albo,  quod  per  se  sentit', 
quod  sit  taiis   vel   taiis   substantia,  pa 
Petrus  vel  Paulus,  vei  hic  equus  vei  c 
leo,  ideohas  substantiae  per  accidenss 
tiuntur,  ut  dicit  Phiiosophus  2.  de  Ani\a 
{iexl.  65;  c.  6).  —  la,  q.    67,   a.    3:: 
Pliys.  1.  5;  4.  Senl.  dist.  49,  q.  2,  a.  2,j; 
la,   q.  77,  a.  3,  c. ;    Tabula  Aurea  v,e 
«  sensus  »  n.  13  etl4;  2.d£Amma\.  • 

Adprimum  ergodicendura,quod  om 


1)K  ANIMA   -  nl  .i;>T.    1.1  \   DK 

.)gnilio  nt  per  aliquain  abstraclionem  a 
laleria;  et  itleo  (luaiilo  Ibrnia  corporalis 
lairifi  abstraliilur  a  inateria,  inairis  est 
.giiitionis  priiicipiuin.  Et  inde  est,  quoJ 
rinajn  inateria  exislens  nullo  niodo  est 
tirnitionis  principiuin  ;  in  sensu  autein 
iquo  modo,  prout  a  inatcria  separalur  ; 
tin  intellectu  nostro  adlnic  nu^lius  :  et 
leooculus  spiritualis,  a  (pio  reinovetur 
upedimentuni  coj^nilionis,  ()otest  videre 
;ia  corporalein.  Noii  autem  sequilur, 
iod  oculus  corporalis,  in  quo  deficit  vis 
jgnoscitiva,  secundum  quod  participat 
3  matcria,  possit  cognoscere  perfecte  co- 
loscibilia,  qua3  sunl  substantiic,  etqucC 
jn  sunt  corporea.  —  4.  Sent.  dist.  ^9,  q. 
,  a.  2,  ad  4. 

Ad  secundinn  dicendmn,  quod  intellclus 
>t  s|)irilualiuni  perceptivus,  non  auteni 
isus;  etideo  intellecluspotest  cognoscere 
ivinam  essentiam  sibi  conjuiictam,  non 
ntoni  \isus.  —  Ibid.  ad7. 


ARTICULUS  IV 

IRU.M  SIMLL  POSSIN  r  AB  EODE.M  PLUllA  SEN- 
>miLlA  FEll    SENSUM  PEUCiri. 

Videlur  quod  siinul  possint  ab  eodem 
luia  sensibilia  per  sensuin  percipi. 

1.  Numerus  enim  pertinet  ad  objecLuin 
)nsus ;  sed  numerus  constat  ex  pluribus 
nitatibus  at(|uc  adeo  ex  phiribus  rebus  : 
rgo  sensus  polest  siniul  plura  percipere 
-  de  Veril.  q.    8,  a.    14,  arg.  3. 

2.  Pra'terea,  sensus  et  sensibile  ad  in- 
icem  referuntur  ;  sed  unuin  sensibile  po- 
5st  percipi  a  diversis  sensibus  :  ergo  et 
nus  sensus  potest  simul  percipere  di- 
ersa  sensibilia.^/6id.  arg.  5. 

3.  Pra3tereaj  sensus  est  multo  spiritua- 
or  quam  aer ;  sed  in  aere  propter  sui 
Hritualitatem  possunt  simul  esse  diver- 
eforma',  ut  albi  et  nigri,  sicut  si  a  di- 
ersis  videntibus  album  et  nigruni  videa- 
ir  tali  dispositione  existenle,  quodlinea; 
irecla)  ab  oculis  ad  res  visas  intersecent 
iinuno  puncto,  per  quod  oportebit  si- 


niMKCro  .sKVSCS  —  .\1{T.    IV  h:{ 

inul  et  semel  speciein albi  et  nigri  deierri : 
ergo  inulto  fortius  sensus  potest  siinul 
formari  diversis  formis,  ('t  ita  poterit  si- 
inul  pluia  sentire.  —  Ibid.  arg.  8  ;  Quodl. 
1,  a.  L\  arg.  \'y. 

4.  Piicterea,  nihil  prohibet  diversas 
forinas  non  oppositas  siinul  cidein  actu 
inesse,  sicut  odorein  et  sapoiem'  pomo  ; 
sod  speciessensibilesnonsunt  opposit;e  : 
ergo  nihil  prohibet  sensuin  unuin  simiil 
lieri  in  actu  secunduin  diversas  species 
sensibiles,  et  sic  polerit  plura  sentire.  — 
la,  q.  8o,  a.  4,  arg.  2;  Quodl.  7,  a.  2, 
arg.  4. 

").  Priuterea,  non  potest  cognosci  dilTe- 
rentia  uniusad  alterum,nisi  simul  utruin- 
queapprehendatur,  ut  dicitur  2.  de  Ani- 
ma  {texl.  143  et  146;  I.  3,  c.  2);  et  ea- 
dem  est  ratio  de  quacunque  alia  compa- 
ratione ;  sed  sensus  cominunis  cognoscit 
difrerentiam  albi  el  dulcis  :  ergo  sensus 
comniunis  sallem  potest  plura  siinul  per- 
cipere.  —  la,  I.  c.  arg,  4 ;  Quodl.  7,  a.  2, 
arg.  1. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  Philosophus 
de  Sensu  el  Sensibili  (c.  8,  al.  7)  dicit, 
quod  unus  sensus  non  potest  esse  duo- 
rum.  —  de  Sensu  et  Scnsibili  I.  17. 

2.  PrcOterea,  iinpossibile  cst  idein  sub- 
jeclum  perlici  siinul  pluribus  formis 
unius  generis  et  diversarum  specierum  : 
sicut  impossibile  est  quod  idem  corpus 
secundum  idein  coloretur  diversis  colori- 
bus  vel  figuretur  diversis  figuris ;  sed 
omnes  species  sensibiles  sunt  unius  gene- 
ris,  quia  sunt  perfectiones  unius  poten- 
tiai  sensitiva?,  ficet  res,  quarumsunt  spe- 
cies,  sint  diversorum  generum  :  ergo 
impossibile  est  quod  idem  sensus  exter- 
nus  simul  perficiatur  diversis  speciebus 
sensibilibus  adsentiendum  plura  in  actu. 
—  la,  ({.  85,  a.  4,  c. 

PiESPONDEO  DICENDU.M,  qUOd  SCUSUS  UUUS 

non  potest  siinul  inulta  cognoscere,  nisi 
in  quantum  faciunt  Unum  per  raixturara. 
Cujus  ratio  est,  quia  unus  sensus  in  actu 
non  potest  esse  siraul  nisi  unius,  sicut 
ncc  aliqua  una  operatio  aut  unus  inotus 
tcrininatur  nisi  ad   aliquod    unum  ;  ncc 


g^  TEHTIA    SKCl  ND.I-:  -   l'l 

ali(|iia  |joleiiliu  siinul  recipit  divcrsas  tbr- 
iuas.  Unile    necesse    est   tjuod  si   ali(iiiis 
sensus,   pula    visus  vcl  audilus,    dcbcat 
sentire  pluia,  sentiat  ca  in  (pianluni    fa- 
cta  sunt  ununi  pennixlionc  ;  el   lioc  idco, 
(|uia  polenlia  scn.sitiva  scnlil  iila  duo  se- 
cunduin    unuin  sensum    in   aclu,    id  est 
secunduin  unam  operationein  sensitivain. 
Ex  hoc  autcm  sensussecunduin  acluin,id 
est  opcratio  scnsitiva,  liahel  unilatem  sc- 
cundum  numcruin,  (|uia  cst  unius  sensi- 
bilis,  spccie  autem  cst    unus   sensus  sc- 
cunduin  actum  sivc  unaoperatio  sensiti- 
va,  ex  eo  quod   esl   sccundum  potentiam 
unam  ;  sicut  omncs  visiones  (juorumcun- 
que  visibilium  sunt  cjusdem  speciei  pro- 
pler  unitatem  j)otentia3,sed  visio  unius  rei 
difTert  a  visionc  alterius  rei.  Necesse  est 
erg-o,  si  est  unussensus  secundum  actum, 
(luod   unum  dicat,   id   est    indicet;ergo 
oporlet  quod,  si   multa  sunt,    commisce- 
antur  inunum;etsi  non  fuerint  permix- 
ta,  necessc  est  quod  sint  duo  sensus  se- 
cundum  aclum,  et  durc  operationes  sen- 
sitivse.  Sed  necesse  estquod  unius  potcn- 
tia3  in  eodem  indivisibili  t(mipore  sit  una 
operatio,  quia  nnius  rci  non    potest  esse 
simul    nisi    unus    aclus  et  unus    motus. 
Unde  cum   oi^eratio  sensitiva  nihil    aliud 
sil  quam  usus  quidam,  quo  anima  utitur 
potentiusensitiva,  erit  raotus  quidam  ip- 
sius  potentia),  in  quantum  sensus  move- 
tur  a  sensibili.  Cum  ergo  unus  sensussiL 
una  potentia,   non  conlingit  quod    multa 
simul  sentiantur  uno  sensu.  —  de  Sensu 
el  Sensibili  1.  17. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  sen- 
sus  cognoscit  numerum  per  modum  totius, 
et  per  consequens  cognoscit  plures  unita- 
tes  ut  faciunt  ununi  totum.  —  de  Veril.  q. 
8,  a.  14,  ad  3. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  nihil 
sensus  est  in  sensibili,  sed  aliquid  ejus, 
(juol  sentitur,  est  in  sensu;etsic  non  est 
eadem  ratio  sentiendi  multa  simul  ab  uno 
sensu,  et  sentiendi  unum  simul  a  multis 
sensibus.  —  Ibid.  ad  5. 

Ad  teriium  dicendum,  (piod  plures  spe- 
^  cies  sunt  in  aere  tam({uam  in  mediodcfe- 


lll.o>(il'IllA   XATrUAl.lS 

rente,  ideo(jue  sunt  ibi  pcr  inoduindisj)o. 
sitionis,  et  non  j)er  modum  ultiina!  jjor 
fectionis,  quia  sunt  ibi  sicut  in  (juodan 
flu.xu  et  utin  fieri ;  undenoncstsiinile.- 
Ibid.  ad  8;  (Juodl.  7,  a.  2,  ad  W. 

Ad  r/?/ar/wmdiccnduin,  (jiiod  non  solun 
opj)Osila;  forma)  non  possunt  esse  in  eo- 
dein  subjecto,  sed  nec  qua3cun(juc  fornia 
cjusdem  generis,.  licet  non  sint  opposila; 
sicut  patet  in  coloribus  et  figuris ;  noi 
(iuim  o{3orlet  idemcorpus  sccunduin  iden 
simul  colorari  diversis  coloribus  vel  figu 
rari  diversis  figuris.  —  la,  I.  c.  in  corj) 
et  ad  2. 

Ad  rjuinlum  dicendum,  quod  sensusnoi 
j)Otest  jDlura  senlire,  sed  cx  consequenti 
in  quantum  plura  accipiuntur  ut  unum  | 
sicut  plura  sensibilia  uniuntur  in  unadill 
ferentia,  vel  cognoscuntur  plura  sub  raj 
lione  diflerentia;,  quomodo  etiam  cogno. 
scuntur  jiartes  plures  sub  ralione  totiut! 
in  quo  illae  uniuntur.  —  la,  I.  c.  ad  3  t; 
4  ;  Quodl.  7,  a.  2,  ad  1. 

ARTICULUS  V 


UTHUM  UECTE  DIVIDATUR  SENSIBILE  IN  PE 
ACCIDENS  ET  PER  SE,  ET  PER  SE  IN  PM 
PRIUM  ET  COMMUNE. 


Videlurquod  non  recte  dividatur  senh 
bile  in  per  se  et  per  accidens,  et  per  ; 
in  proprium  et  commune. 

1.  Sicut  enim  sensibilia  per  accidei 
non  sentiuntur,  nisi  in  quantum  sensib 
lia  propria  apprehenduntur  :  sic  necseii 
sibilia  communia  apprehenduntur,  nij 
sensibilia  propria  apprehendantur  ;  -! 
nunquam  enini  visus  apprehendit  m; 
gnitudinem  aut  figuram,  nisi  in  quantuj 
apprehendit  coloratum;  —  ergo  videtii 
quod  etiain  sensibilia  communia  sii 
sensibilia  per  accidens.  —  2.  de  Anin\ 
I.  13. 

2.  Proeterea,  inter  sensibiliacommun 
ponitur  inter  cetera  figura  et  magnitudtj 
sed  figura  non  j)ercipitur  ab  omnibus  se 
sibus,  cum  tamcn  sensibile  communc  i 


1)K  ANIMA   -  nl  .KST.   I.IX    Hi:  (tlUKCTO  SKNSIS  —  AUT.   V 

Imalur,  qiiia  est  objectiim  cominune  oiii- 
libus  sensibus:  ergo  salleni  fiijfura  malo 
)onilur  intersensibilia  communia. —  Wid. 
3.  Pranerea,sensus  derinilurpor  ordi- 
lem  ad  sensiliilc  perse  ;  scd  non  definitur 


H.'. 


)crordinem  ad  sensibile  commune  ;  ergo 
•Misibilecommunc  non  estsensibile  persc. 

-  Ibid. 

4.  PraHerea,membra  oppusila  nunquam 
■oincidunt,  ut  sa'pius  diclum  est ;  sed 
pnsibile  per  se  et  per  accidens  coinci- 
liint  (dulce  enim  estvisibile  per  accidens, 
11  quanlum  accidit  albo,  quod  apprehen- 
lilur  visu,  et  per  consequens  est  sensi- 
>ile  pcr  acciilens ;  et  tamen  est  sensibile 
>er  se,  cum  sit  objectum  proprium  gu- 
tus):  ergomale  «lividilur  sen>ibile  in  per 
e  et  per  accidens.  —  Ibid. 

Sedconlraesl :  1 .  Philosophus  2.  de  Ani- 
m  {texl.  63  sqq.  ;  c.  G)c/  de  Sensu  et  Sen- 
ibili{cA),  ubi  dividit  scnsibile  in  per  se 
•l  peraccidens,et  per  se  in  sensibile  pro- 

rium  et  commune.  — 2.  de  Anima  1.13; 
Ip  Sensu  et  Sensibili  1.11. 

'1.  Proiterea,  esse  sensibile  est  inlerre 
lassionem  sen^ui ;  sed  tantum  Iripliciler 
•iMitingit  aliquid  inferrc  passionem  sen- 
;ui  :  vel  enim  illam  infert  sensui,  quate- 
lus  conjungitur  illi,  quod  per  se  passio- 
lem  infert  sensui,  et  hoc  est  sensibile 
)er  accidens  ;  ve/per  se  infert  passionem 
«onsui  ut  sensus  est,  et  hoc  est  sensi- 
)ile  per  se,  sed  comcnune  ;  vel  per  se 
nfert  passsionem  sensui  ut  hic  sensus, 
;l  hoc  est  sensibile  per  se,  sed  proprium. 

—  4.  Sent.  dist.  49,  q.  2,  a.  2,  c. 
Uespondeo  DicENDUM,  quod   recle  divi- 

lilur  sensibile  in  per  se  et  per  accidens, 
et  per  se  in  propnum  et  commune.  Ad 
cujus  manifestationem  sciendum,  quod 
senlire  consistit  in  quodam  pati  et  altc- 
rari,  ut  dicitur  2.  de  Anima  {text.  37  ;  c. 
'i).  Quidquid  igitur  facit  differentiam  in 
ipsapassione  vel  alteratione  sensus,  habet 
per  se  habitudinem  ad  sensum,  et  dicitur 
sensibile  per  se ;  quod  autem  nuUam 
facit  dilYerentiam  circa  immutationem 
sensus,  dicitur  sensibile  per  accidens. 
Sic  enim  Philosophus  text.  65  (c.  6)  2.  de 


Anima  dicit,  quod  a  sensibili  per  acci- 
dens  nihil  patitur  sensus  secundum  (pi«>d 
hujusmodi.  —  DilVorcntiam  autcm  ciira 
immutalioiiemsensus  polestalicpiid  facere 
(lnpli(;iter  :  {^/tomodo  quantum  ad  i[)sam 
speciem  agentcm  :  et  sic  faciunt  dilVeren- 
liam  circa  immutalionom  sensus  sensi- 
bilia  j)er  se  propria,  nimirum  secunduin 
quod  hoc  est  color,  illud  autem  sonu.<, 
hoc  autem  est  albuin,  illud  vero  nigrum. 
Quiudam  vero  alia  faciunt  difTenMiliamin 
Iransmutatione  sensuum  non  quantum 
ad  speciem  agentis,  sed  quantum  ad 
modum  actionis.  Qualitates  enim  sensi- 
biles  movent  sensum  corp(jraliter  et 
situaliler  ;  unde  aliter  movent  secundum 
quod  sunt  in  majori  vel  minori  corpore, 
et  secundum  quod  sunt  in  diverso  situ, 
scilicet  vel  propinquo  vel  remoto,  vel  eo- 
dem  vel  diverso  :  et  hoc  modo  faciunt 
circa  immutalionem  sensuumdifferenliam 
sensibilia  communia,  puta  magnitudo, 
figura,  numeru?,  molus,  quies.  Manife- 
stum  est  eniiii  quod  secundum  omnia 
haec  quinque  diversificatur  magnitudo  vel 
situs;  et  quia  non  habent  habitudinem 
ad  sensum,  ut  species  activorum,  ideo 
secundura  ea  non  diversificantur  potenli;t! 
sensiliva;},  sed  remanent  communia  plu- 
ribus  sensibus. 

Ouod  vero  attinet  ad  sensibile  per  acci- 
dens,  sciendum  est,  quod  ad  hoc  quod 
aliquid  sit  sensibile  per  accidens,  primo 
requiritur,  quo.l  accidat  ei  quod  per  se 
est  sensibile,  sicut  accidit  albo  esse  ho- 
minem,  et  accidit  ei  esse  dulce.  Secundo 
requiritur,  quod  sit  apprehensum  a  sen- 
tiente ;  si  enim  accideret  sensibili,  quod 
lateret  sentientem,  non  diceretur  per 
accidens  sentiri.  Unde  oportet  (juod  per 
se  cognoscatur  ab  aliqua  alia  potentia 
cognoscitiva  sentientis.  Tertio  requiritur, 
ut  ista  alia  potentia  cogn^jscitiva  sentien- 
tis  non  sitsensus  externus,  sed  vel  intel- 
lectus  vel  vis  cogitativa  airt  vis  aesti- 
mativa.  Dulce  enim  cst  visibile  per 
accidens  in  quantum  accidit  albo,  quod 
apprehenditur  visu ;  et  tamen  ipsum 
dulce  per  se   cognoscitur   ab  alio  sensu, 


m^  TKUTIA    SKClND.i^         l'H 

srilicel  a  gustu.  Unde   i^roprin  loquondo 
non   est  hor    univorsalitcr  sensibile  per 
acciden^,  nam  est  sensibile  jjcr  so,  licet 
sit  visibile  por  accidens ;  sensibile  autem 
per  accidens  nullo  modo  debet  esse  sen- 
sibile  per  se  (nam   illud,  ut    dictum  est, 
nullo  modo  movet  sensum  externum;  hoc 
vero  illum  raovet).  Quod   ergo  est  sensi- 
bile  per  accidens,  dehet  cognosci  ab  alia 
potentia,  —  puta  vel  intelleclus,  si    quod 
sen?u    proprio  non  cognoscitur,    sit  uni- 
versale,  et  si  statim  ad  occursum  rei  sen- 
satae   apprehendatur    intelleclu  —  sicut 
slatim  cum  video  aHqucm  loquentem  vel 
movere  seipsum,    apprehendo  per  intel- 
lectum  vitam  ejus;  unde  possum  dicere, 
quod  video  eum  vivere  — ;  vel  cogitativce, 
si  quod   sensu   externo    non  percipitur, 
apprehendatur  in  singulari,  ut  puta  cum 
video  coloratum,  percipio  hunc  hominem 
vel  hoc  animal ;  —  hujusmodi  enim  ap- 
prehensio  in  homine  fit  per  virtutem  coffi- 
tativam,  qvtsi  dicitur  etiam  ratio  particu- 
laris  (eo  quod  est  collativa   intenlionum 
individualium,  sicut  ratio  universaHs  est 
coHativa   rationum   universaHum) ;  nihi- 
lominus  tamen  h?ec  vis  est  in  parte  sensi- 
tiva,  quia  vis   sensitiva  in    sui   supremo 
participat   aHquid    de  vi   inteHectiva    in 
homine,  in    quo   sensus  inteHectui   con- 
jungitur  ;  —  vel  CBStimativce,  ut  in  animaH 
irrationali  :  nam  in   eo  fit    apprehensio 
intentionis  individualis   per  pestimativam 
naturalem,  secundumquod  ovisper  audi- 
tum  vel  visum  cognoscit    filium  vel  quid 
hujusmodi.  —  2.  de  Anima  1. 13;  4.  Sent. 
dist.  49,  q.  2,  a.  2,  c;  cle  Se)is^i  et  Sensi- 
hili  1.  11. 

Et  ex  his  patet  ad  quartum  objectwn. 
Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  sen- 
sibiHa  communia  non  sunt  sensibilia  per 
accidens,  sed  per  se,  ut  patet  ex  dictis, 
et  probat  Philosophus  (2.  de  Anima 
text.  134;  1.  3,  c.  1)  :  quia  quaecun- 
que  sentiuntur  per  hoc  quod  immutant 
sensum,  sentiuntur  per  se,  et  non  secun- 
dum  accidens.  Nam  hoc  est  per  se  sentire, 
pati  aHquid  a  sensibiH  ;  sensus  auteni  ni- 
hil  patitur  a  sensibiH  per  accidens.  Orania 


II-OSOI'IIIA  NATUBALIS 

aulem  sensibilia  commvnia  per   immula 

tionem  quandam   sentiunlui'.  Manifestun 

enim  est,  quod  mnrjniludo  immutat  sen 

sum:  cum  sit  subjectum  qualitalis  sensi 

bilis,  putacaloris  autsaporis;  et  qualita 

tes  non  agunt  sine  suis  subjectis.  Ex  qu 

apparet,  quod  fujuram  etiam  cognoscimu 

cum  quadam  immutatione  :    quia  figur 

estaliquid  magnitudinis,  quia  conslstit  i 

terminationemagnitudinis  ;  est  eniin  figi 

ra,  (jurc  termino  vel  terminis  continetur 

ut  dicitur  in  1.  Euclidis    {Element.  c.  1 

Manifestum  est  etiam,    quod   (juies  coni 

prehenditur  ex   motu,  sicut  tenebra  pe 

lucem  :  est  enim  quies    privatio  motur 

Numerns  etiam  cognoscitur  per  negalio 

nem  continui,  quod  est  magniludo :  nura* 

rus  enim  rerum  sensibilium  ex  divisioii 

continui  causatur.  Unde  eliam   proprie 

tates   numeri  per    proprietates    contini 

cognoscuntur  ;  quia  enim  continuum  e- 

divisibile   in    infinitum,    et  numerus  i 

infinitum  crescere  potest,  ut  patet  ex  .' 

Phys.  {text.  68;  c.  7.)  —  3.  de  Anima  1. 1 

Ad  secundum  dicendum,  quod  sensihi 

lia  communia  non  ita  dicuntur,quia  ser 

tiantur  abomnibus  sensibus,  sedquia  no 

tantum  sentiuntur  ab  uno_,  sicutsensihili 

propria,  sed    etiam    a   multis.  —  2.  ( 

Anima  I.  13  ;    de  Sensu  et  Sensibili  1.  \ 

Ad  tertium  dicendum,    quod   sensibi 

per  se  est  duplex  :  unum  proprie ;  el  h( 

est  quod  ita  immutat  sensum,  ut  illi  d 

speciem,    et  in   oi^dine   ad  illud   sensi 

definitur  ;  —   aliud  non   ita  pi^oprie  ; 

hocfacit  in  sensu  immutationem  qiiantu 

ad  modum  actionis.  —  2.de  Animal.  1 


ARTICULUS  VI 


UTRUM    SENSIBILIA  COMMUNIA   SINT 
TANTUM  QUINQUE. 


Videtur  quod  sensibiHa  communia  si 
plura  quam  quinque. 

1.  Dicit  enim  Philosophus(2.  de  Anin 
text.  133;  1.  3,  c.  1),  quod  unum  sentif' 
a  multis  sensibus;  sed  quod  s(!ntitur| 
multis  sensibus,  est  sensibile  comraun^ 


DV.  AXIMA  -  QU/KST.  I.IX  DK  ORIECTO  SKXSrS  -  ART.  VI[ 

'0  scnsibilia  conimiinia  .sunt  pliira 
\m  qiiinqiio. 

I.  Pr.Ttorea,  de  Sensn  et  Smsibili  (c.  4) 
itur,  qiiod  aspcrtini  ct  lene,  arutiim  ot 
iisuni  sunt  .scnsihilia  commnnia;  orgo 
sibilia   communia    siinl    piiiiM    qiiam 

iiqiie. 
Pr.Tterea,    siciit  (piies    cognoscitur 


87 


ARTICULUS    VII 
i/TRUM  sr-Nsirs  possiT  Dnoipi  cincA 

1'ROPRmM    SRNSinil.F. 


motuin,  ita  tenebra  pcr    liicem  ;  sed     proprium  son.sibile 


Videtur  (piod  scnsiis  possit  dooipi  rjrca 


r>s  est  sonsibile  commiinc  :  ergo  etiam 
ibra  orit  sensibile  comnuinc,  ct  sic 
iit  plura  quam  quinque. —  3.  de  Ani- 

I.  I. 

edcoiilra  est,  quod  Pbilosophus  (2.  de 
ma  lext.  04  ;  c.  6)  numcrat  tantum 
iqiie  sensibilia  communia  :  marirnitu- 
Mii,  numerum,  fipuram,  motum  ct 
jleni.  —  2.  de  Anima  1.  13. 
ESPONDEo  DiCENDUM,  qiiod  scnsibilia 
iiiuinia  sunt  prredicta  quinquo,  quia 
lia  ilia  faciunt  ad  immutalionem  sen- 

quantum  ad  modum   actionis,    non 


1.  Dicil  cnim  Piiiiosopliiis  .3.  de  Anima 
{text.  26  ;  c.  G),  qiiod  scnsus  visiis  potost 
ali(piando  dccipi  judicando  id  quod  non 
est  e.sse  ;  et  2.  de  Anima  (text.  161 ;  1.  3, 
c.  3),  dicit,  quod  sensus  circa  propriiim 
objectum  iial)ct,  licet  raro,  falsitntom.  — 
3-  de  Anima  I.  11  et  6. 

2.  Pr.Tterea,  tunc  sensus  decipitur 
circa  pi^oprimn  sensibile,  quando  aliter 
apprehendlL  illud  quam  sit;  sod  sonsus 
extcrior  aliquando  aiilcr  apprehendit  pro- 
prium  sensii)ilc  quara  sit  —  videt  enim 
visus  aliquando  objcctum  alterius  coloris 

iitum  ad  speciem  aprentis,  quod  est  quam  sit,  et  aliciuando  videt  multipiica- 
)rium  scnsibilis  communis,  ut  dictum  tum,  cum  tamcn  a  parte  rei  sit  tantuni 
;a.  d).  Quod  autem  sint  tantum  illa  unum  :  similitor  ct  gustus  febricitantis 
iqiie,  manifestum  est,  quia  omnia  alia  judicat  amara,  qu;T^  sunt  duicia  —  :  crgo 
la  rcvocari  possunt  :  —  unum  ([uidcm     sensus  potest  decipi  circa  proprium  sen- 

sibiie.  —  de  Verit.  q.  1,  a.  11,  arg.  Sed 
contra;  de  Sensu  et  Sensibili  1.3;  la,  q. 
85,  a.  6,  c. ;  q.  17,  a.  2,  c. 

3.  Praiterea,  dicit  Philosophus  6.  Mcta- 
inent  ad  dispositiones  figurarum  ha-  phys.  (text.  S;  \.  5,  c.  3),  quod  vcritas 
ium  ongulos,  quamquam  et  ex  pra?-  tantum  est  in  mente;  sed  si  sensus  nun- 
s  quinque,  ad  magnitudinem  aliquo  quam  deciperetur  circa  propriura  sensi- 
0  reliqua  revocari  possiint.  —  2.  rfe  bilc,  etiam  in  sensu  esset  veritas,  et 
na  1.  13  ;  de  Sensu  et  Sensibili  I.  2.  dicerctur  vcrus,  sicut  intellectus  appre- 
;t  cx  his  patet  ad  prima  duo  objecta.  hendens  qnod  qiiid  est  seraper  est  verus 
i  tertium  dicendum,  quod  tenebras  et  nunquamdecipitur,  utdicitPhilosophus 
s  non  vidct  directe,  per   immutatio-     3,  de  Anima{text.  26;  c.  6)  :  ergo  sensus 

circa  proprium  sensibilc  potest  decipi. 
—  1.  Periherm.  1,  3. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  Philosophus 
4.  Metaphys.  (text.  24  ;  1.  3,  c.  -6)  dicit, 
quod  sensus  proprii  sensibilis  non  cst  fal- 
sus  ;  quod  idera  dicit  3.  de  Anima  (lext. 
26 ;  c.  6)  et  2.  de  Anima  (lexl.  63 ;  c.  6), 
ubi  ait,  quod  sensibilo  propriuraest,  quod 
uno  tantura  sensu  sentitur,  et  circa  quod 
non  continsfit  sensnra  orraro.  —   3.    de 


miierum,    quia  numerus  niliil    aliud 

ipiani  multitudo  qu.i"!da'ra  unitatum  ; 

ruin  vero  et  lene  pertinent   ad  figu- 

;    similiter  et  aculum    et  obtusum 


factam  in  ipso  vel  secundumspeciera 
ilis  vel  secunduni  raodura  actionis, 
indirecte,  judicando  do  ipsa  immuta- 
^  organi  a  sensibili,  ctiara  abcunte 
ibili ;  et  ideo  non  est  sensibile  per  se, 

proprium  sive  commune.  —  3.  de 
nal  let-i;  2.  de  Anima  I.  21. 


H8  TKUTIA   SECrNl)-K  -    IMlli.OSOnilA    NATrUALIS 

Anima  1.  11  ;  la,  q.  17,    a.   2,    ad  2,  el  ad   illu,  sed   per    accidcns  et  ex   conse 

uit.  3,c.;  2.  de  Anirna  l.  13.  quenti,    in    quanlum    refertui-    ad    alia 

2.    l*i'a'lerea,   ad  proprium   objectum  Unde  ita  ^^e  habet  sensus  ad  isla,  sicu 

unu(iu;rque  potenlia  per  se  ordinatur  se-  intelleclus     cum    judicat    aliquid    alicn 

cundum  quod  ipsu  ;  (luu'  autem  sunt  hu-  inesse    vel    non   inesse,  componendo   <• 

jusmodi,semper  eodem  modo  se  habent.  dividendo  ;    —    nisi   quod   sensus   circ 

Unde  manente  potentia   nunquam  deficit  sciisibiha  communia  et  per  accidens  noi 

ejus  judicium  circa  proprium  objectum ;  ila  decipitur,  ut  cognoscat   falsitatem  e 

sed  proprium  objectum  sensus  est  sensi-  decepLionem,  quomodo  reperilur  decepli' 

bile  proprium  ;    iioc  enim   est,  quod  per  in  intellectu,    sed  tantum  quia  cognili 

se  primo  attingitur  a  scnsu  :  ergo    circa  ejus   fulsa  est ;   cum  tamen  in  intellecl 

sensibile    proprium   per  se   non   fullitur  comjjonente  et  dividente  sit   deceptio,  >■ 

sensus.  —  la,  q.  83,  a.  G,  c.  ;  3.  de  Ani-  quia  cognitio  intellcctus  falsa  est,  elqiii 

rna  1.  6.  intellectus  cognoscit  falsitalem  sicut  « 

RiiSPONDEO   DiCKNDUM,    ({uod  sicut   Tcs  veritatcm.    —  la,  q.  17,  a.  2   et  3,   c. 

habet  esse  per  propriam  iormam,  ita  vir-  q.  85,  a.  6,  c.  ;  de  Verit.  q.  1,  a.  11. 
tus   cognoscitiva    habet  cognoscere   per         Ad  ■primum  ergo  dicendum,  quod  sen 

similitudinem    rei   cognit^L'.    Unde  sicut  sus  exterior    dicitur    raro    falsus,    qui 

res  naluralis    non  deficit  ab  esse,  quod  deceptio   in  illo  contingit   per   acciden- 

sibi  competit   secundum   suam   formam,  ratione  impedimenti   vel  intrinseci,  pul 

potest  autem   deficerc  ab  aliquibus  acci-  organi    indispositi,  vel    exlriiiseci,   put 

dentibus  vel  consequentibus  (sicut  homo  ratione  medii,   ut  cum  quis  per  mediun 

ab  hoc,  quod  est  habere  duos  pedes,  non  viride  videt  colorem  album,   quem  falsj 

autem  ab  hoc,  quod   est  esse  hominem) ;  judicat  esse  viridem  ratione  medii.  —  d 

ita    virtus    cognoscitiva    non    deficit    in  Veril.  q.  l,a.  ll,c.  { 

cognoscendo  respectu    illius    rei,    cujus         Ad  secundum  dicendum,  quod   sensi 

siniilitudine    informatur,    potest    autem  exterior,  ut    dictum  est  (in  c),  respecl 

deficere  circa  aliquid  consequens  ad  ip-  scnsibilis  proprii  nunquam  per  se  decipi 

sam  vel  accidens  ei.  Quia  ergo  sensibile  tur,  sed  tantum  per  accidens  ratione  in 

proprium  est  illud,  respectu  cujus  primo  pedimenti   vel    intrinseci  vel  extrinseci 

et  per  se  sensusinformatur  similitudine  ;  et  hoc,  quia    per  se  primo  refertur   c 

sensibile  vero  commune  est,   cujus  simi-  sensibile    proprium  ;  et   quia  sensus  ey 

litudo  est  quidem  per  se,  sed  non  primo  ic^nus  apprehendit  rem  praesentem  sici 

in  sensu  ;    sensibile   vero   per   accidens,  est,  ad  differentiam  sensus   interni,  pu. 

cujus  similitudo  neque  primo   neque  per  phantasiae,  quae    quia    ut  plurimum  a{! 

se,  sed  tantum  per  accidens  est  in  sensu  ;  prehendit  rem  ut  non  est  (nam  illam  a;i 

—  ideo  sensus  non  potest  falli   et   decipi  prehendit  ut  praesentem,  cum  sit  absensj 

circa  proprium  sensibile,  nisi   per  acci-  s?epe  fallitur.  Unde  Philosophus  (4.  MeU 

dens  et  in  paucioribus,  ex  eoscilicet  quod  jjhys.  iext.  24  ;  1.  3,  c.  5)  dicit,  quod  sei 

propter  indispositionem  organi  nonconve-  sus  non  est  dominus  falsilatis,  sed  phai 

nienter  recipit  sensibilem  formam  ;  sicut  tasia.  —  de  Verit.  q.  1,  a.  11,  c. 
et  alia  passiva  propler  suam  indispositio-         Ad   tertium    dicendum,    quod   verit; 

nem  deficienter   recipiunt  impressionem  dicitur  tantum  esse    in  mente  tamqua 

agentium.  Et  inde  est,  quod  propter  cor-  in    cognoscente    veritatem,    quia   soh 

ruptionem  iinguse  infirmis   dulcia  amara  intellectus  cognoscit  veritatem.  Unde  ii 

csse  videntur.  —  Potest   autem  falli   et  tellectus  dupliciter  dicitur  verus  :  et  qu 

decipi  sensus  circa   sensibilia    communia  cognoscit  veritatera,  et  quia  cognitio  ej' 

et  per  accidens,    etiam  si  sit  recte  dispo-  vera  est  ;  sensus  vero  quia  non  cognosi 

,  situs,  quia  sensus    non    directe  refcrtur  veritatem,  tantumdicitur  verus,  quia  ej 


c 


I)K  ANIMA  —  Qr.KST.    I.X   DK  S1'K 

(.t^nilio  vera  esl.ut  (lictuin  ost  (iu  c.)-  — 
' rrrilicrm.  1.  3;  la,  q.  17,  a.  Il,  c. 


QUyl^:STIO  LX 

DF    SPF.CIFBUS    SENSinlLIHlJS. 

)oinde  coiisiclcranduiii  cst  tle  speciebus 
scnsibilibus. 

CIR(:.\  QUAS  QU/ERUNTUR  TRIA  : 

.  lltrum  dentur  species,  qufc  sint  necessarise 

ad  acUim  senlienfli. 

.  Ulriim   \nii  s|)ecios   sinl   diversffi  s|)ecioi  a 

(liialitalil)us  sensil)ilibus. 
.IHrum  speciessensibiles  percipiantursensu, 

iil  visibiles  visvi. 

ARTICULUS  I 

TRUM   DENTUR    SPKGIES,    QU.K    SINT    NRCES- 
SARI/E    AD    ACTUM    SENTIENDI. 

Videtur  (luod  non  sint  necessaria^  spe- 
ies  sensibiles  ad  actum  sentiendi. 

1.  Dicit  enim  Philosophus(3.de /Imwa 
ext.  6 ;  c.  4),  quod  sola  anima  intellecliva 
!>t  locus  specierum;  sed  si  sensus  egeret 
peciebus  ad  senliendum  et  eas  reciperet 
ib  objecto,  etiam  sensus  dici  posset  seu 
nima  sensitiva  locus  specierum  :  quia 
liain  intellectus  dicitur  locus  specierum, 
lon  quia  habeat  illas  actu  in  se,  sed  quia 
)otest  illas  recipere,  ut  dicit  Philosophus 
1.  c);  ergo  non  sunt  necessariiv  species 
lensibiles  in  sensu  ad  actum  sentiendi. — 
>.  de  Anima  1.  7  ;  QucBst.  disp.  de  Anima 
I.  3,  arg.  10. 

2.  Praiterea,  si  dantur  hvc  species  ab 
^hjectisexterioribusin  sensibus  impressa?, 
equitur  (ut  argumcntatur  Philosophus 
n  lib.  de  Memoria  et  Reminisc.  c.  3,  al. 
'.  2)  sensuni  exlernura  posse  sentire  rem 
ibsentem;  nain  cum  sensus  exterior  sit 
:onformis  interiori,  sicut  hic  potest  per 
^pecies  permanentes  abeuntibus  sensibili- 


CIKHl  S  SKNSlMil.llUS  —  AUT.    !  W> 

bus  apprehenderercm  non  pr.Tscntein:  ila 
et  illc  j)iopt«jr  pr.cdictam  conformitateiii 
posset  apiir<.'hendere  rein  non  j)ra^sentem  ; 
sed  hoc  est  falsuin,  nam  sensus  lantiim 
apprehendit  id,  (|uod  est  pra^sens,  non 
autem  quod  est  pra-teritum  vel  fuluriim 
ut  dictum  est  (supia  q.  5U,  a.  2):  ergo 
non  danlur  hujusinodi  species.  —  de  Me- 
moria  et  Heminisc  I.  5. 

3.  PraHerea,  si  sunt  necessaria;  Inijus- 
modi  species  in  sensu  externo  ad  actuin 
sentiendi,  vel  sunt  ejusdein  rationis  cum 
objectis  vel  diversa;.  Non  primnm,  quia 
sensusestsusceptivus  formarumsine  ma- 
teria,  ut  dicilur2.  de  Anima{text.  121; 
c.  12;  et  texl.  138  ;  I.  3,  c.  2),  objectum 
autem  sensus  externi  habet  esse  materiale; 
et  quia,  ut  dicit  Commenlator,  omne  reci- 
piens  debet  esse  denudatum  a  natura 
recepti :  sic  enim  lingua  infirini  quia  est 
infecta  humore  cholerico  et  ainaro,  non 
potest  percipere  aliquid  dulce,  sed  omnia 
vidcntur  ei  amara.  Xeque  secimdum,  quia 
sic  non  repra3sentabunt  objecta  ;  reprae- 
sentare  enim  est  continere  siinilitudinein 
alicujus.  Ergo  idem  quod  prius.  —  2.  de 
Anima  I.  24 ;  3.  c/e  Anima  1.  2. 

4.  Praiterea,  vel  hae  species  sunt  indi- 
visibiles  vel  divisibiles.  Xon  primiim, 
quia  subjectantur  in  corpore  divisibili ; 
nullum  autem  indivisibile  est  in  divisibili, 
([uia  sic  commensurarentur,  quod  dici 
non  potest.  Xequc  secundu^n ,  (lula  sic  non 
posset  ex  omni  parte  medii,  in  quo  di- 
cuntur  {)rius  esse  quam  in  sensu,  videri 
objectum,  quod  est  falsum.  Ergo  non 
sunt  necessariae  hujusmodi  species. 

5.  Pra3terea,  si  sunt  necessaria^  hujus- 
modi  species  in  sensu  externo  ad  aclum 
sentiendi,  —  vel  primo,  ut  sint  medium 
sentiendi  ;  et  hoc  non,  quia  sufficiens 
medium  videndi  oculo  est  lumen  intrin- 
secum  ;  —  velsecundo,  ut  uniantobjectum 
cum  potenlia,  cum  agens  et  patiens  debe- 
ant  esse  simul ;  et  hoc  non,  quia  ad  hoc 
ut  sensus  exterior  percipiat  objectum, 
necessariodebetesse  distantialocalis  inter 
speciera  et  objectuni ;  nara  sensibile  supra 
sensum  positum  non  facit  sensationera ; 


00  TERTIA  SEfirND.E  —  rilir.OSOPHIA  NATIRAI.IS 

vel  ferlio,   ut  determinet  potenliam  ad  siis.  Dicit   onim,   quod   objeclum  visibil. 

sentiendum  ;  et  hoc  non,  quia  vires  scn-  alterat  aerem,  cui  conjunctus  est,  et  ae 

sitiva^  exleriores  ex  se  sunl  determinat.T  alteratus  alterat  visum,  cui  absqiie  mc 

ad    suos    aclus  :  cujiis  sicrnum  est,  qiiod  dio    est  conjunctus  ;   sed  aer   non    alte 

non  sunt  susceptivH'  ulliiis  habitus,  cujus  ratur  a  colore,  nec  visus   ab   aere,  nis 

est  deteiminare  potentiam  ;  —  vel  (luarlo  recipicndo  aliquam  formam  ;  et  non  ejus 

ad   producendum    sensalionis   actum ;  et  dcm   speciei   cum  colore,  quia  visiis   n 

hoc   non,    (|uia   actus   vitalis  sufficienter  videat,    debet  esse   denudatiis    ab  ornn 

elicitura|)otentia  vitali;  —  rel  demum  ad  colore,  ut  dicit  Philosophus;  ergo  aliam 

reprresentandum  ohjectum;  et  hoc  etiaia  quam  nos  vocamus  speciem  sensibilem,- 

non,  lum  quia   quod  repra^sentat  potsn-  7.  Phys.  1.  3  et  4.  iHll 

ti.'v  cognoscitiv.v  aliquid,    debet   ab  illa         2.  Prccterea,  2.  de   Anima  lexl.   S^r 

cognosci,  alioqui  non  duceretipsam  inco-  5)   dicit    Philosophus,    quod    sensus  e.« 

gnitionem  alterius  ;  lum  quia  sensus  non  potentia  passiva  ;  et  lcxl.  o2,  quod  si  noi 

agit  prodiicendo    similitudinem    aliquam  patitur  ab  objecto,  non  est  ratio,  cur  noi 

vol  simulacrum  objecli,   in  quo   rem  ad  sentiat  se  ipsum.  Unde  concludit  ^ej;/.  5^» 

extra  videat,  sicut  sensus  internus  et  in-  60  et  62,   quod  quia  omnia  quae  sunt  ii 

lellectus,  quia  quod  videtur  verbi  gratia  potenlia,  patiunturet  moventur  ab  activi 

per  visum,  immediate  est  color  et  lux  ad  et   existente  in  actu,    sensus  patitur  al 

exlra  ;  et  idem  est  de  aliis  sensibus  exter-  objecto,  quatenus  recipit  ab  illo  speciem 

nis,  ad  differentiam  sensus  interni  (cujus  rationc  cujus  sensus  dum  patitur  ab  illo 

objecfum  est    similitudo  rei  externcT,  eo  dicitur  illi  dissimilis;  sed  cum  jam  passii 

quod    potest    percipere    rem    absontem)  est,   dicitur   factus   illi  similis,  et  talis 

et    inlellectus,  qui    quia  potest  similiter  quale  est  illud  ;  quod  idem  dicit  ^ejj^  11! 

intelligere  rem   absentem  et  denudatam  (c.    11).   Non    potest   autem  sensus  fier 

a  conditionibus  individuanlibus,  necesse  talis  realiier,    quale    est    objectum,  noi 

est  ul  sibi  formet  inlerius  aliquam  simili-  enim   color  facit  visum   coloratum,  qui, 

tudinem  et   imaginem,  in  qua  rem  illam  cum  dispositio  materialis  sensus  non  si 

sic  intueatur.  Ergo   non  sunt  necessariai  similis  dispositioni    materiali    sensibilis 

hujusmodi   species   in    sensu  externo  ad  sensus  non  est  receptivus  qualitatis  sen 

actum  sentiendi.  —   la   2£e,  q.  50,  a.  3,  sibilis  secundum  esse  materiale  et  natu{ 

ad  3;  de  Verit.  q.  14,  a.  8,  ad  4  et  5.  rale  ;  color  autem  est   qualitas  habens  ii 

6.    Pr<Tterea,   forma   inferioris  gradus  objecto   sensibili   esse  materiale  et  nalu 

non    potest    producere  similitudinem  sui  rale.  Ergo  debet  fieri  talis  inlentionalile 

in  gradum  altiorem  ;  sed  forma  sensibilis  et  spiritnaliler,  mediante  specie  illiimpreF 

naturalis  est  inferioris  gradus  quam  spe-  sa,  quale  est  ipsum  naturaliter  et  mate 

cies   sensibilis  producta  in  medio  vel  in  rialiter.  —  2.  deAniinal.  10,  12,  23,  2-'i 
sensu  :  ergo  forma  sensibilis  non  potest         3.  Praeterea,  2.  de  Anima  text.QI  (c.T 

producere    speciem    sensibilem;    et    per  dicit  Philosophus,  quod  color  est  motivu ' 

consequens   cum  non  detur  aliud  produ-  perspicui  in  actu,  et  text.  71   quod   per 

cens,    non   dabitur   talis   species,    et  sic  spicuum   in  actu,  quod  est   susceptivuni 

non  erit  necessaria  ad  sentiendura.  —  1.  coloris,  est  sine   colore;    sed   color  noi 

c.  Gent.  c.  65,  n.  8.  movet   perspicuum  nisi  imprimendo  ali- 

Sed  contraest:  1.  quod  Philosophus  (7.  quid ;  non  potest  autem  imprimere  colo 

Phys.   tcxt.  11  ;   c.  2)   cum  probasset  in  rem  realem,  quia  color  non  est  activus  e 

motii  locali  movens  et  motum  debere  esse  multiplicativus  sui  realiter,  sicut  prima 

simul,  quia  ad  actionem  requiritur  conta-  qualitates,  quae   propterea  solae  dicuntu 

ctus,  idem  probat  in  omni  genere  altera-  a  Philosopho  activse  et  passivae  ad  invi 

tionis,    et  pra-sertim    in  alteratione  sen-  cem  (2.  de  Generat.  text.  8  ;  c.  2) :  ergode 


DK  ANIMA  —  Or.EST.   lA  DK   SPEniEnrS  SENSlIUI.llUS    -    AUT.    I 


(•1 


l  impriincrc  colorcm  intcnlionr.Icm  pcu 
eciem   scnsibilcm  sui.  —  2.   do  Anima 
i/i,  15;  2.  de  Generat.  I.  2. 
I.  Pr.Tlcrca,  2.  ^/r  Anima  lcxl.  1\    et 

(c.  7)  contruDcm(»ci'ilum  probat,  quod 
inter  visum  ct  objcclum  esset  vacuum, 
n   posset  vidcri  lalc  objcctum,  ct  non 
.i  quia  oportct  ad  hoc  ut  alitjuid  vidca- 
!•,  quod  organum  visus  palialur  a  visi- 
i,  recipiendo  nlicjuid  ab  illo.  Non  pote&t 
lem    pati  ab    ipso  visibili  immcdialc, 
ia  visibile   supra  visum    positum    non 
letur,  sicut  nec  aliud  scnsibile  positum 
ira  scnsorium  scntitur,  ut  docet  Philo- 
ihnsibidem,  iext.  75  (c.  7)  et  text.  \\'\ 
IIG  (c.  11),ubi  univcrsaliter  concludit, 
[)d  scnsibile  positum  supra  sensorium 
1  facit  sensationem.  Ergo  debet  ab  illo 
i  per  aliquod  mcdium,  mediantequo 
licot  formam  aliquam  ab  objcclo  reci- 
t;  et  sic  necesse  estquod  deturaliquod 
diuni  intcr  visibile  et  visum.  Quod  ta- 
n  tollilur  posilo  vacuo  ;  unde  sequitur 
)d  si   darclur  vacuum,  non  senliretur 
eclum.  Quai  ratio  manifcste  supponit 
cctum  producere  aliquid  in  mcdio,  et 
(lium   in   sensu,   quod  cxpressc  docet 
iii  Philosophus  3.  de  Anima  (texl.  31 ; 
7),  ubi    dicit.    quod  aer  immulatur  a 
3re,  et  sic  immutatus  pupillam  immu- 
faciendo  illam  aliqualem,  imprimendo 
icet  illi  speciem  ;  et  quod  pujulla  sic 
iiulata    immutat    sensum    internum, 
M'imcndo    scilicct   illi    speciem.    Ergo 
essaria  est  species  in  sensu  ad  actum 
tienrli.   —  2.    de  Anima    1.  15,  2.3  et 
;  3.  de  Anima  1.12. 
'.  Pra^terea,  2.    de   Anima    text.   121 
12)  dicit  Philosophus,quod  sensus  est 
quod  est  susceptivum  formarum  sine 
teria,  eo    modo,    quo  cera  recipit  si- 
ira   anuli  sine  ferro  et  auro  ;  et  text. 
'  (1.  3>  c.  2)  mclius  hoc  explicans  di- 

quod  quia  sensus  recipit  formam 
e  materia,  visus  est  aliquo  modo  colo- 
us,  quia  recipit  colorem  sine  materia  ; 
torma  seu  color  sine  materia  nihil  aliud 
quam  species  coloris  a  colore  in  visu 
Hlucta,  quvT    quia  est  similitudo  colo- 


ris,  potcst  dici  alifjuo  modo  color,  habcns 
esso  intcntionalc  ct  spiriluale:  ergo  dan- 
tur  species  in  scnaibus.  —  2.  dc  Animn  I. 
2\  et  3.  de  Anima  I.  2. 

0.  Pr.Tterea,  2.  dc  Anima  tcxt.  138 
(1.  3,  c.  2)  dicit,  quod  sensibilis  ct  sensus 
aclus  idcm  cst  ct  unus;  ct  text.  WO  (ib.) 
scnsibilis  aclus  iii  scnsitivn  exislil  ;  et 
lcxt.  141  (ib.)  unus  est  actus  sensibilis  et 
sensitivi,esseautcm  alterum;  — at  nullus 
actus  sensibilis  potost  esse  in  sensu  pni»- 
tcr  speciem  (n.im  h.TC  est  perfectio  scn- 
sus,  et  est  efT(}ctus  sensibilis,  cum  sit 
ab  illo  in  sensu  producta) :  ergo  idcm  quod 
prius.  —  3.  de  Anima  1.  2. 

7.  Pr.Tterea,  Philosophus  {dc  Mcmoria 
ct  Reminisc.  c.  3,  al.  1)  dicit,  quod  scn- 
sibile  impriinit  picluram  quandam  ct  fi- 
guram  sensui,  quomodo  sigillnns  impri- 
mit  figuram  cera3 ;  ergo  sicut  figura  ce- 
ra^  impressa  est  aliqua  fonna  in  cera 
producta,  ita  pictura  el  figura  sensui  ab 
objecto  imprcssa  erit  aliqua  forma  ab  hoc 
in  illo  producta,  quam  nos  vocamus  spe- 
ciom.  —  De  Memorin.  et  fioninisc.  1.  3  ; 
2.  de  Anima  I.  12. 

8.  Pr<Tterea,  2.  dc  Anima  (tcxt.  1)7  ; 
c.  S)  et  de  Somniis  (c.  2)  dicit  Philoso- 
phus,  quod  sensibilia  in  singulis  sensibus 
efficiunt  scnsationem,  quatcnus  in  sen- 
sitivis  faciunt  passionem  quandam.  quam 
remanere  probat  in  sensibus,  sed  pr.T- 
sertim  in  visu,  etiam  abeunte  sensibili, 
per  quatuor  signa  manifesta,  quam  passio- 
nem  vocat  (2.  de  Anima  texl.  138 ;  I.  3, 
c.  1)  formam  sine  materia  :  ergo  verc 
objectum  sensibile  producit  realem  for- 
mam  in  sensu,  quam  no?  dicimus  spe- 
cicm.  — ■  dc  Somniis  I.  2. 

9.  Pr;otcrea,  de  Scnsu  et  Scnsibili  c. 
2  dicit  Philo.sophus,  quod  motus  aer  in 
medio  facit  videre  ;  ergo  objectum  movet 
aerem ;  sed  non  alio  motu  quam  altera- 
tionis  :  ergo  vere  objectum  producit  ali- 
quam  formam  in  aere  seu  in  medio;  sed 
non  eandem  specie  cum  forma  objecti, 
cum  color,  quod  est  ohjeclum  visus,  non 
sit  activus :  ergo  diversam  specie,  quam 
nos  vocaraus  speciem.  VA  c.  7    (al.  G)  di- 


TKirriA  sECLNDyi':  -  philosophia  natihalis 


oit,  quod  passio  iiiedii  lit  in  instanti ;  ergo 
(ti»j('ctiini  UL'il  in  inslanti  in  modiuru  i 
at  (»inni.s  aclio  lcrminalur  ad  aliquam 
furinani  vi  actionis  productam.  Et  c.  2 
dicit,  quod  oculus  in  speculo  videt  se  ip- 
sum,  quia  sj)eciesenussa  ab  oculo  reflec- 
titiM'  et  reperculitur  a  sixiculo  ad  oculuni, 
el  mediante  ilia  doinde  oculus  videl  seip- 
sum.nun  autem  speciem.  Ergo  daturspc- 
cies  sensibilis.  —  de  Sensu  et  Semibili  1. 2. 

'10.  PraHcrea,  visns  determinalur  ad 
videndum  aliquid  determinatum  per  ali- 
(piid  praevium  visioni ;  sed  non  delermi- 
natur  per  lucem  (nam  ha>c  est  indilTerens 
ad  onmia  visibilia),  ncque  determinatur 
per  objectum  extra  (nam  hoc  lerminat 
visionem)  :  erao  debet  determinari  ab 
objecto  exlerno  medianlo  specie  sensibili 
ab  objecto  in  visu  producta.  —  de  Vcrit. 
q.  2,  a.  5,  in  c.  et  ad  10. 

Respondeo  dicendum,  quod  necesse  est 
diccre,  quod  in  oinni  sensu  lam  interno 
quam  externo  necessario  requiritur  ad 
actum  senticndi  species  sensibilis  ab  ob- 
jecto  in  sensu  externo  producta.  Quod 
iiuiltipliciter  potest  esse  manilestum  :  — 
et  primo  ex  natura  cognitionis.  Hsec 
enim  ex  natura  sua  petit  fieri  per  assi- 
milationem  et  similitudinemobjecti.  Quod 
palel:  primum  quia,cum  duplex  sitactio, 
sicut  dicitur  9.  Metaphys.  {texl.  16;  1.  8, 
c.  8) :  una,  qucC  manet  in  agente,  ut  videre 
etinlelligere;  etaltera,qua3transitinexte- 
riorem  materiam,ut  calefacere  etsecare; 
et  utraque  fiat  secundum  aliquam  for- 
inam; — sicui  forma  secundum  quam  pro- 
venit  actio  tendens  in  extcnorem  mate- 
riam,  est  similitudo  objecti  actionis,  utca- 
lor  calefaciens  est  similitudo  calefacli;  ita 
formasecundum  quam  provenit  actio  wa- 
nensin  agenfe,  estsirailitudo  objecti.  Unde 
sicut  similitudo  rei  intellectaj  est  forina, 
secundum  quamintellectus  intelligit;  ita 
similitudo  rei  visibilis  est  forma,  secun- 
dum  quam  visus  videt.  Ergo  sicut  forma  in- 
tellectus  dicitur  species  intelligibilis,  ita 
forma  visus  dicetur  species  sensibilis.  Et 
hinc  est,  quod  Philosophus  (3.  de  Anima 
lexl.  38;  c.  8)  dicit,  quod  lapis  non  est  in 


anima,sed  species  et  forrnalapidis.  —  i 
q.  17,  a.  2  et  3,  c. ;  q.  8o,  a.  2.   c.; 
Verit.  q,  2,  a.  6,  c.  —  Deinde  quia,  sii 
res  habet  esse  per  propriam  formam, 
virtus  cognoscitiva  habet  cognoscere  | 
similitudinera,  ut  omnes  pliilosophi  an 
qui  communi    consensu  dixerunt,   ut  < 
cet    Philosophus    {\.  dc  Anirna  lext.  ' 
11 ;  c.  5,  et  alibi  passim).  Et   ratio  h 
jus    est,    quia    aniina   est  quodaiooK 
oinnia,  ut  inquit  Philosophus  (3.  de  A, 
ma  text.    37 ;    c.  8).    Nam  omnia  ma 
rialia  sunt  in  spirilualibus  substanliis ; 
quo  modo    tamquam   in  causis  univer 
libus  ;  et  aninia  secundum  virtutera  si 
sitivam    est    in  potentia  ipsa   sensibii 
sicut   secundum    intellectivam    intelli 
biha,  ut  ex  eodem  Philosopho  diclume 
unde   necesse  est  quod  omnia   sensiii 
sint    in    sensu    secundum    aliquod   e 
proportionatum  sensui,  et  sirailiter  inl 
ligibilia  in   intellectu  secundum  esse 
proportionatum ;    illud    autem   est   e 
sensibile,    hoc   aulem  intelligibile.  0 
vcro   omne   esse  est   secundura  aliquji 
formam,  oportet  quod  esse  sensihile    - 
rum   materialium  sit  secundum  formji 
sensibilem,  sicut  esse  inlelligibile  ean' 
dum    secundum    formam    intelligihili 
Sicut  autem   forma  intelligibilis  in  in  - 
lectu   dicitur  species  intelligibilis,  etj-l 
immaterialis   qusedam    similitudo  reilii 
materialium  ;  ita  forma  sensibilis  in  S: 
su  dicetur  species  sensibihs,  et  eritsiji- 
liludo   in   sensu  existens  repreesenta 
rei  sensibilis  externae.  | 

Secundo,  potest  idem  esse  manifes 
ex  eo  quoJ  oportet  ex  cognoscentf 
cognito  fieri  unum.  Sicut  enim  intelle( 
in  actu  est  intellectumin  actu,  ita  etij> 
sus  in  actu  est  sensibile  in  actu  ;  In 
potest  autem  fieri  unum  ex  utroque  Isi 
per  speciem  et  similitudinem  object;- 
non  enim  sensus  in  actu  dicitur  fieri  ! 
jectum  seu  sensibile  in  actu,  quia  oh 
ctum  sensibile  fiat  substantia  vel  j 
substantiae  sensus  vel  intellectus ; 
quia  objectum,  mediante  forma  et  sp 
in  sensu  producta,   fit  forma  illius  el 


rs 

ie 


\)K  ANIMA  —  (jr.KST.   lA   DK  SI'E(:iKIU  S  SKNSlKll.llUS  -  AUT.   l  >Xi 

ijunclioiieiilriu?-((uelit  hoc  uiunn,((uo(l  Quarto,  prohalur  (jxseiisu  iiileriio:  lijc 

seiisus   in  anlu  — :    ergo  necessario  eniin     ahsonlibiis     sensiliilihus    j)ercij)il 

enilum   est,    nMiiiiri    ad    sensationein  rein  tainquain   |ua'senlein,    qua^   non  est 

•ciem  a  sensibili  in  scnsu  j^ioiluctain.  pr.i-sens,  uiKb;  (jnalpcrsiepe  ;  et  ineinoria 

lo,  q.17,  a.2,  c;  1.  S'e;i/,  tlist.  .'{o,  q.  sensiliva  roi  preterila'   inoinoratur.    Se(J 

;i,  1,  ad  ;3;  Ouodl.  8,  a.  ^i,  c.  ;  dc  Vcvil.  neuter  .sensus  polesl   percipenj  objoctuin 

.*,  a.  2,  c.  sive  falso  sive  vere,  nisi  adsit  ali(pia  spe- 

hrlio,  idein  j)nlet  (;x    neccssario   con-  cies  et  siinilitudo  sensibilis  absentis.  \e- 

tu  movenlis  et  inoti,  et  necessaria   si-  (jue  eniin  dici  j)otest  rcrnanerc  seiisati(j- 

,llalc  iiliiusque.   Cum  enim  omne  nio-  ncm  sensiis  externi  ;  nain  liic  taiituin  j)o- 

is  et  mulum   necessario   dcbeant  essc  test  pcrcij)ere  rein  pra'scntem,  ut  dictum 

lul,  quod   in  omni   ctiam   alteralione  est(suj)ra  q.  59,  a.  1) ; — ne(jue  sensatio- 

e  probat  Philosojjlius  7.    Phys.  {lext.  nem  sensus  interni,  puta  imaginalionis, 

sq^j.  ;  c.  2),  et  objectum  sensibilc  im-  quia  sic    semj)er  sensus   inlernus   esset 

ilct  et  ajjat  in  sensum   —  quod    patet  in  actu,  qiiod  est  falsuin  et  contra  exj)e- 

•i  cx  inedio,  quod  necessario  dcbet  in-  rientiam,ut  dictum  cst(v.  infra  (j.  90    a. 

cedcre  inter   sensum  et  obj(xtum,  ut  o,  c).  —  7.  Phys.  I.  4  ;  '1.  dc  Aninm  I.  0 

tuin  est  ex.  Philosoj)ho  (non  enim  ul-  et  1(3;  lib.  .'{,  \.l  \de  Vevil.  q.  10,  a.8,  ad 

u  agens  eget  medio,   nisi  sit  actio  per  1;  2.  rfe  Ccelo   et  Mundo  I.  12.  — -    Qninto 

um,  alioqui  in  ipso  reciperetur) ;  luni  probatur  experienlia   sjieculi :  in  sjieculo 

jtrcesentia  objecli  necessario  requisita  enim  quis  videt  se;  sed  non  jjotestse  vide- 

scnsationem  (non  cnim  intclligijiolest.  re  nisi  per  aliquam  sjjcciem  produclam  ab 

►inodo  hirc  pricsenlia  faciat  ad  sensa-  ij)So  vidente,  qutu  a  sj)cculo  rcnectiturad 

iicni  sensus  exlerni,  si  non  agat  in  ij)-  cumdem,   incdianle  qua  videns  se  vidct, 

u  sensum :  quia  nec    esset  ratio,  cur  ut  dictum  est  ex  Philosopho  {de  Sensii  el 

cctum  valde  dislans    non  sentiretur  ;  Sensibili  c.   2).  —  V.  supra  arg.   9  Sed 

0  enim  requiritur  detcrminala  distan-  contra  (huj.  art.).  —  Sexto,  si  ad  sentien- 
ad   visionem  objecti,    quia   oj)cratio  dum  non  rcquircrcntur  spccies,  sola  iin- 

siliva  perlicilur  per  aclioncm  sensibi-  mulalio  naturalis  sufliceret   ad    sentien- 

insensum,quiT,  est  actio  situalisaddi-  dum  ;  et  sic  omnia  corpora  naturalia  sen- 

ictionem  opcrationis  intellectus,  qua3  lirent,    dum    alteraniur ;    quod   est    fal- 

1  tleterminatur  per  aliquem  situm  ;  et  sum.  —  la,  q.  78,  a.  3,  c. 

iscquenter  non  esset  ratio,  cur  non  ita  Septimo,  in  patria  omnes  sensus  eruiu 

ile  videatur   objectum   dislans  atque  in  actu,  tum  quia  potentia  coujuncta  ac- 

>I)inquum,  cum  tamen  difficilius  vide-  tui  est  perfectior   quam  non    conjuncta ; 

us  illud  quam  hoc,  et  non  nisi  quia  sednatura  huinana  erit  in  beatis  in  maxi- 

■I)oris  distantis  debilior  est  impressio,  ma  perfeclione  :  ergo  erunt  omnes  sensus 

ideo  difficilius  illud  scnlinuis  ;  neque  in  actu  ;  —  tum  quia  vicinius  se  habcnt 

nliter  esset  ratio,   cur   objectum  pro-  potentia3  sensiliva3  ad  animain  quamcor- 

ijuum  majus  appareat  quam  distans) :  pus ;  sed  corpus  pra^miabitur  vcl  j)unie- 

iccessarjodiccndum  est,quodobjectum  tur  secundum  delectationem  et  dolorem, 

isibile  siiuul  sit  cum  sensu,  quem  im-  qua^    in    oj)eralioiie   consislunt;  —    tuni 

itat;  non  potest  autem  esse  simul  rea-  quia  alioquivita  sanctorum  in  codis  assi- 

T  seu   secundum    suam    substantiam,  milabitur    magis    somno  quam   vigilia* ; 

a  sensibile  jiositum   supra  sensorium  quod    non    competit    illi    perfectioni,  eo 

1  facit  sensalioncm,  ut  manifeste   con-  quod  in    somno  corpus  sensibile  non  est 

l  in  visu :  ergo  debet  simul  esse  inten-  in  ullimo  actu  vitai,  propter  quod  somnus 

:ialiler  seu  per  sj)ecicm   in  medio,  et  dicitur   vita?  dimidium  (l.   Ethic.  c.  13); 

'  lioc  iu  sensu  productam.  sed  uon   erunt  semper  in  actu  secunduin 


'.»'. 


TKiniA  SKCIND.H  —  l'H 

luituralerniiimmiiilioniiiii  (naia  lullilurab 
impussibililate):  ergo  erunt  becundum 
immulationem  spiriliudein  per  receptio- 
nem  specierum  sine  maleria.  EriiO  dicen- 
dum  est  necessariam  esse  si)eciem  sensi- 
bilem  in  sensu  tam  interno  quam  exlerno 
ad  scnsationis  actum  producendum.  — 
4.  Senl.  dist.  44,  q.  1,  a.  3,  sol.  4  ;  et  q. 
4,  a.  1,  sol.  3  et  4. 

Ad  primiini  ergo  dicendum  est,  quod 
seufcus  non  recipit  speciem  absque  oiga- 
no  ;  et  ideo  non  dicitur  locus  specierum, 
bicut  intellectus.  —  Qmest.  disp.  de  Ani- 
ma,  a.  o,  ad  10. 

Ad  seciindum  dicendum,  quod  sensus 
externus  per  speciem  ab  objecto  sibi  im- 
pressamnon  sentit  rem  absentem ;  illam 
tamensentit  sensusinterior,  vel  quatenus 
similitudo  objecti  remanet  abeuntesensi- 
bili,  vel  quatenus  species  sensibilis  se 
multiplicat  producendo  aliam  speciem  in 
scnfeU  interno,  ut  docet  Philosophus  (3. 
de  Anima  text.  31  ;  c.  7),  qua3  deinde 
remanet,  et  est  objectum  sensus  interni, 
ut  dictum  est  (supra  q.  59,  a.  2,  c).  — 
de  Memoria  et  Reniisc.  1.  3;  la,  q.  78, 
a.  4,  ad  2;  de  Spirit.  Creat.  a.  10,  ad  17; 
3.  de  Anima  1.  12. 

Ad  lertiumdicendum,  quod  species  ne- 
cessaria  ad  sensationeraestdivorsicratio- 
nis  quoad  esse  natura^ ;  est  autem  ejus- 
dem  rationis  in  essereprsesentativo  :  non 
enim  requiritur  ad  cognitionem  simili- 
tudo  secundum  convenientiam  in  natura 
inter  cognoscentem  et  cognitum,  sed  tan- 
tum  simihtudo  secundum  reprsesentatio- 
nem.  —  de  Verit.q.  2,  a.  3,  ad  9  ;  q.  8, 
a.  11,  ad  3;  q.  10,  a.  4,  ad  4. 

Ad  quartmn  dicendum,  quod  species 
sensibiles  sunt  per  accidens  divisibiles, 
cum  dividantur  ad  divisionem  subjecti, 
in  qfuo  recipiuntur,  puta  organi  et  mcdii ; 
et  sunt  indivisibiles  secundum  propriam 
rationem  et  per  se,  quia  in  quacumque 
parte  medii  est  tota"species  quoad  reprae- 
sentationem. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  species 
scnsibilisestnecessaria  ad  actum  sentien- 
'di  primo  ut  medium  quo.  Triplex  enim  est 


II.OSOIMIIA   XATURALIS 

medium  in  visionecorporalietintcllectuali| 
Primum  est  medium  sub  quo  videtur  ;  e 
hoc  perficit  visum  ad  videndum  in  genel 
rali,  non  determinans  visum  ad  aliquoc 
objcclum  speciale ;  et  hoc  munus  obit  re 
spectu  visus  corporahs  lumen  corporak 
et  respectu  visus  spirituahs  sive  intelle 
ctus  possibilis  lumen  intellectus  agenti.> 
Secundum  est  medium  quo  videtui- ;  et  ho 
est  formavisibilis,  qua  determinatur  uter' 
que  visus  ad  speciale  objectum:  non  eniij 
potest  lumen  corporale  determinare  visui 
ad  species  determinalas  colorum,  nisi  acj 
sint  coloresdeterminantes  visum  median 
libus  speciebus.  Tertium  est  mediumi 
quo  videtur ;  et  hoc  est  illud,  per  cujii 
inspectionem  ducitur  visus  in  aliam  ren, 
sicut  inspiciendo  speculumduciturin  ci 
quce  in  speculo  reprajsentantur.  —  St 
cundo,  species  est  uniens  objectum  cuii 
potentia,cum  ex  objecto  sensibili  et  sens 
fiat  unum  in  actu,  ut  dictum  est  (in  c. 
—  Terlio,  est  forma  qua  cognoscens  co 
gnoscit  :  sicut  enim  res  habet  esse  pe 
formam,  ita  virtus  cognoscitiva  habet  co 
gnoscereper  formara  et  sirailitudinem  rt 
cognitai,  ut  dictum  est  (in  c).  —  4.  Sem 
dist49,  q.2,a.  1,  adl5;  v.  Capreolum  ^ 
Sent.  d.  3,  q.  2,  ad  primum  Durani 
contra  quartara  concius.  (1);  Qucest.  disn 
de  Anima  a.  5,  ad  6 ;  la,  q.  17,  a.  3,  c. 
Quodl.  7,  a.  1,  c 

Ad  sextum  dicendum,  quod  actiosensi 
bilis  formae  ad  diffusionera  similitudini 
suas  formse  in  raedio  secundum  spiritua 
lem  intentionem  convenit  sibi  secunduii 
quod  participat  aliquid  de  proprietali 
superioris  naturse,  scilicet  substantiarui 
separatarum,  quia  inferiora  semper  ali 
quara  superioris  participationem  habenl 
et  ideo  agens  secundura  propriam  formai 
ignobilius  potest  producere  formain  nob 
liorera,  ut  participans  naturara  superio 
reni.  —  de  Pot.  q.  5,  a.  8,  c 

[i]  Edil.  Venet.  an.  1389,1.  3,  pag;  174,  b 


I)K  .\M.\I\  —  (jr. KST.  I.X  I>K  SPECIKin  S  SENSIIULIIUS  —  AHT.  11  05' 


in  sensu,  debel  essc  diversjL' ralioiiis  a 
forina  scnsibilis,  alio(|ui  noii  faceret  son- 
salioncin.  —  2.  tfc  Animn  \.  '1\\. 

-.  l'rii;l(Mca,  albcdo  cl  nigrcdo  cuin 
sinl  conliaria',  non  possnnl  csse  in  eo- 
deni  snbjcclo;  scdspecicsalbedinis  et  ni- 
grcdinis  possunt  esse  in  co:lcni  in.Mli»»  et 
in  codein  sensu  :  ego  sj)ecies  fccnsibilcs 
sunt  divcisiu  rationis  a  qualitutibus  sen- 
sibilibus.  —  de  Sensu  ct  Sen.nbili  I.  "i. 

3.  PiaUerea,  scnsus  iion  cst  cajiax  1'or- 
nia)  rei  scnsibilis,  cuin  non  lialicat  dispo- 
silioncni  inalerialem  ^imilein  dispositioni 
inatcriuli  rci  sensibilis  :  sed  est  capa.x 
spccici  scnsibilis  :  crgo  spccies  sensibilis 
non  cst  ejusdem  rationis  cum  qualilate 
sensibili.  —  2.  deAnima  1,  2hi. 

■i.  PraHcrca,  qualitas  scnsibilis  habct 
esse    maleriale,    atque  adco  in   raatcria; 


AHTICULUS  II 
uiitiM  .•> i-Kciiis  si:nsibili;s  siNT  dinkrs.i; 

SPtCIEI  A  UUALIT.VTIBUS  SENSIBILIBUS. 

Videtiir  (|Uod  specics  scnsibiles  sint 
•jusdcin  s«pccici  cum  (pialilatibus  sensi- 
Itiiibus. 

1.  Dicitcnim  IMiilosopiius  (7.  Mclaplnjs. 
ext.  30  ;  I.  C,  c.  9),  quod  omnia  fiunt  ab 
iiiivoco,  sicut  naluralia  ;  scd  artificialium 
iriiicipium  est  s])ecies  e.xislens  in  aniina: 
iTgo  speciesest  cjusdemralioniscumfor- 
na  artiHciaii  c.xlrinscca.  —  7.  }fcta- 
)hys.  I.  8. 

2.  Pra^lerea,  species  est  simililudoob- 
jecti,  iil  diclum  cst  (arl.  prasced.) ;  sed 
iiiuilitudo  proprie  est  inier  ea  qua)  con-  sed  specics  scnsibilis  non  liabet  esse  in 
^eniunt  in  eadem  spccie  ;  ut  enim  ait  malcria,  nam  cst  forma  sine  raateria,  nt 
IMiilosophus  (;>.  Mclaplnjs.  texl.  20  ;  I.  dictum  est  (art.  prceced.)  c.v  IMiilosopho : 
1,  c.  V6),  similia  sunt,  quorum  cst  una  ergo  species  scnsibilis  non  est  ejusdcm 
)t  eadem  ipialilas  :  ergo  species  est  ejus-     rationis  cum  qualitatc  sensibili. 


ilom  speciei    cum  (jualitate  sensibili.  — 
KMclaplujs.    1.  17  (20). 

3.  Prailerea,  species  sensibili^  est  prin- 
cipiuin  cognoscendi  sccundum  rationem, 
lu  qua  coinmiinicat  cuin  re  e.xteriori ;  sed 


HEspoNDiio  DicENDUM,  quod  neccsse  est 
dicere,quod  speciessensibiles  sunt  diver- 
sae  specici  a  qualitatibus  sensibilibus.  Ad 
cujus  evidenliam  scicndum,  quod  siinili- 
tudo  aliquorum  duorum  ad  invicem  potcst 


jpeciesperducitin  cognitioneni  rei  secun-  dujjliciter   allcndi  :  —  loto  nujdo  sccun- 

Una  suam  rationem  specificam :  ergo  ne-  dum  convcnicntiam  in    natura;   et  talis 

:essario  debet  communicarc  cum   illa  in  similitudo    non   requiritur  intcr   cogno- 

ratione  sjiccifica,   et  consequenter  debet  scentem  etcognilum:  (um  quia  videmus 

esse  ejusdem  rationis  ct  speciei  cura  i  e  quandoque,    quod  quanto  lalis  similitudo 

exlerna.  —   4.  Senl.  dist.   49,  q.  2,  a.  I^  est  minor,  tanto  cognitioest  persj^icacior ; 


c. ;  3.C.  Gent.  c.  4'J,  rat.  2. ;  de  Verit.  q. 
10,  a.  4,  ad  4. 

4.  Praiterea,  propterea  essentia  divina 
iion  potesl  videri  j)er  ullam  speciem  cre- 
alaiii,  quia   nulla  res  creata  jDOtest   esse 


sicut  minor  cst  similitudo  speciei  qUcC 
est  in  intellectu  ad  lapidem,  quani  illius 
qu£e  in  sensu  ad  eundem,  cum  sit  raagis 
a  raaleria  reinota,  et  tamen  intellectus 
perspicacius  cognoscit  lapidemquam  sen- 


t-adem  specie  cum  nalura   divina  ;    ergo  sus  ;/M;>i  quia  non  est  simiIisdisj)Ositio  in 

omnis  species  debct  esse  ejusdem  speciei  organo  sensus  ad   recipiendam  sj)ecicm, 

ouiu  re  quam  repiwsenlat,  et  per  conse-  atque  in  objeclo  ad  recipiendam  qualita- 

qiiens    spccies    sensibilis   cum   qualitale  tem  scnsibilcm,  ut  diclum  est  (art.  pric- 

sensibili.  —  c.  Gent.  c.  49,  rat.  3.  ced.);  forraae  autem  ejusdem  sj3eciei  exi- 

Sed  contm  est  :  1.   quod    PhiIosoj)hu3  gunt  etiam  in    subjcclo  easdem  disposi- 

(2.  de  Anima  texl.  116;  c.  11)  dicit,  quod  tiones,  cuni  quiclibet  forma  recipiatur  iii 

sensibile   positum   supra   sensorium  non  materia  disj)0sita.  —  /1 /< o //torfo  secundum 

lacit  sensationem;  ergo  species,  quic   est  rcpriusentationem;  et  hajc  simililudo  re- 


•Wi 


TKUTIA   SKCUND.l';   -  IMIII.OSrjIMllA   NATl  HAI.IS 


quirilur  inter  coi.'noscenlem  el  cognilum, 
ft  loperitui'  in  spocie  sensiijili  respectu 
(pialitalis  sensibilis,  sicut  et  in  specie 
iiilolliij;iijili  respectu  rei  omnino  materia- 
lis.  —  de  ycril.  (|.  2,  a.  3,  ad  9;  q.  8,  a. 
11,  ail  3  ;  etart.  praic,  c. 

Adprimnm  ergo  dicendum,  quod  Phi- 
losophus  dicit  domum  fieri  a  domo  quo- 
dammodo  univoce,  quia  estsimilitudo  se- 
cundum  formam,  sed  non  secundiim  mo- 
dum  eundem  essendi  form;e.  —  7.  Meta- 

pliys.  I.  8. 

Ad  seciindum  dicendum,  quod  inlcrspe- 
ciemetobjeclum,  cujusipsaestsimilitudo, 
non  debet  esse  simililudo  in  naturu,  de 
(jua  loquitur  Philosophus  loco  citalo  in 
argumento,  sed  similitudo  secundum  re- 
priesenlalionem,  ut  dictum  est  (in  c).  — 
dePol.  q.  8,  a.  1,  c 

Ad  lerlium  dicendum,  quod  spccies 
sensibilis  dicitur  esse  ejusdem  ralionis,et 
communicare  in  na^tura  cum  re  sensibili, 
quia  ambic  communicant  in  forma,  nam 
ulraque  cst  forma ;  difTcruntautem  in  es.se, 
quia  Ibrma  in  objecto  habet  esse  naturale 
et  materiale,  in  sensu  vero  habet  esse  in- 
tentionaleet  spirituale,  ut  dictum  est  (art. 
preeced.).  —  7.  Metaphys.  1.  8. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  cssentia 
divina  nonpotesl  videri  per  speciera  cre- 
atara: — jomno,  quia  irapossibile  est  quod 
aliquod  ens  creatum  sit  perfecte  actus  et 
simililudo  oraniura  entiura,  quia  sic  infi- 
nite  possideret  naturara  enlitatis.  —  Se- 
cwido,  quia  cura  orane  quod  recipitur  in 
aliquo,  sit  in  eo  per  modura  recipientis, 
talis  species  esset  in  intellectu  nostro 
per  modum  nostri  intellectus;  modus 
autera  intellectusestdeficiens  a  receptione 
perfecta  divina^  similitudinis.  Quod  patet, 
quia  ad  hoc  quod  intellectus  intelligat  ali- 
quam  quiddilatera,  oportetquod  in  eo  fiat 
sirailitudo  ejusdera  rationissecundum  spe- 
ciem,  quamvisnon  sit  idemraodus  essen- 
di  utrobique;  —  non  enira  forraa  exi- 
stens  in  intellectu  vel  sensu,  est  princi- 
piura  cognitionis  secundura  raodum  es- 
sendi,  quem  habet  utrobique,  sed  secun- 
dum  rationem,    in  qua  coraraunicat  cuin 


re  e.xteriori ;  non  potc-st   autem  dari  ull, 
species  cr(jala,  quce    sit  ejusdem  rationj 
secunduin  speciem  cum  divina  essenlia 
ut  manifestum  est.  —   de  Verit.  q.  20  n 
■1,  c  ;  q.  8,  a.  l,c  ;  4.  Scn^dist.49,  q. : 
a.  1,  c  ;3.c.  Gent.  c  49,rat.  2.  —  Teriu 
quia  si  daretur  lalis  species,  non  iiiime 
diate  videretur    Deus,    cum  tamen  beii 
titudo  debeat   esse   iramediate  visio  D( 
(|UcC  proinde  dicitur  visio  facici,  Se^juel 
probatur,  quia  ideo  creatunc   corporali,' 
nondicuntur  imraediate  videri,  nisi  quai 
do  id,  quod  in  eis  est  conjiingibile  visui 
ei  conjungitur,  quia   non  sunt  conjungi 
biles   per  essentiamratione  suae  materiu 
litalis;  et  ideo  tunc  immediate  videntui 
quando  eorum  .«•imilitudo  intellectui  coti 
jungitur  ;    sed    Deus  per  essentiam  con 
jungibilis  est  inlellectui  :    unde  non  im 
raediate  videretur  nisi  essentia  sua  con 
jungeretur   intellectui.    —     4.    Sent. 
c  ad  16 ;  de  Verit.  q.  8,  a.  5,  ad  5  et  < 
• —   Quarlo,    oranis   species   intelligibili. 
per  quara  intelligitur  quidditas  vel  essei 
tia  alicujus   rei,  coraprehendit  in  repra 
senlando  rera  illam  ;    unde  et  orationt 
significantes  quod   quid  est,  terminos  <, 
rationes  et  definitiones  vocamus  ;  impos 
sibile   autem  est    quod  aliqua  similitud 
creata  totaliter   Deum  repra^ssntet.  Cui! 
enim  ada^quatio   in   reprsesentando  fuij 
detur  super    adaiquatione   naturae  int( 
speciera  et  rem  intellectam,  sicut  impo; 
sibile   est   adsequari    Deura    et  speciei| 
creatam  in   natura  (quia  qua^libet  simil  j 
tudo  creata  est  determinati  generis,  cuij 
orane  crealum  ad  aliquod  genus  vel  sp*^ 
ciem  terminetur;  divinavero  essentia  C; 
infinita    comprehendens   in    se   omnei 
perfectionem  totius  esse) :  ita  irapossibi 
est  dari  speciera  creatam,  quae  in  repra 
sentando  adsequet  divinara  essentiara.  - 
Postremo,  quia  superflua  esset  hujusmoi 
species  ;  quia  enim  visibiUa  non  sunt  lu; 
tantum,    ideo  oportet  ad  hoc  quod  visij 
determinetur  ad  ea,  quod   non  solum  s| 
ibi  lumen,  sed  etiam  speciesrei  vis«;  se 
essentia  divina  est  pure  lux,  et  ideo  no 
re(iuiritullara  specieraquamipsuni  lumei. 


DE  AMMA    -   (jL.iiST.   lA  DK  SPKCIKIlLS  SKNSlini.lUL  S 

;  videatur.  — Quodl.  7,  a.  1,  o.  (non  (Hcil 
(posiluni.  si  atlente  legatur)  ;  3.  c.  Genl. 
49,  rat.  3  et  ■'»  ;  v.  leirariensem. 


AHT.   11! 


•JT 


ARTICULUS  III 


HUM  SPECIES    SENSIBILFS    SENSU    K.XTFRNO 
'ERCIPIANTUR,UTSPECI1-S  VISIHILES  VISU. 

Videlur  quoJ  species  sensibiles  sensu 
lerno  percipiantur. 


tanluni  species,  illa  est,  quae  videtur,  et 
uon  les.  —  de  Sotnniis  1.  2. 

;).  Prifterea,  oculus  in  speculo  videt 
iniagineni  sui;  sed  illa  iniago  nihil  aliud 
est  quani  sj)ecies  {cuin  eniia  jjotenticc 
sensitiviE  non  possint  reflectere  se  supra 
!«e,  non  j)Otest  oculus  videre  se  ipsura,  sicut 
nec  actuni  suum) :  ergo  idem  quod  prius. 
—  de  Sensu  el  Scnsibili  I.  'i ;  i.Sent.  dist. 
17,  q.  1,  a.  r>,  ad  3  ;  3.  Sent.  dist.  23,  q. 
1,  a.  2,  ad  3  ;  Quodl.  10,  a.  7. 

C.  Pr?elerca,  sensibilo  in  actu  est  in 
sentiente,  quia  sensibilc  in  actu  est  ipse 
l.Dicil  enim  Philosophus  {2.dc  Anima  sensus  in  actu,  ut  dicitur  2.  de  Anima 
±  121 ;  c.  12;  et  de  Memoria  et  Rcmi-  (text.  118  ;  c.  II);  scd  nihil  dc  re  sensi- 
sc.  c.  2,  al.  1),  quod  species  sensibilcs  biliest  in  scnsu  in  actu,  nisi  species  sen- 
nt  figiiia)  quaedam  et  picturac  sensus;  sibilis  producta  in  illo  ab  objeclo  :  ergo 
i  figura  et  pictura  necessario  debet  hujusinodi  species  est  ipsum  sensibile 
rcipi  a  potentia  cognoscitiva  ad  hoc,  ut     in  actu,   et   consequenter    ipsa    est,  quoe 

videlur.  —  la,  q.  85,  a.  2,  arg.  1. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  objectum  visus 

tantum  est  color  et  lumen,  ut  dicit  Phi- 

losophus   (2.   de   Anima  lext.  66 ;  c.   7) ; 

sed  illud  tantum    cognoscitur   a    virtute 

cognosciliva,   quod  est    ejus    objectum  : 

j  est,    ipsum  magisest;sed   propter     ergocum  speciessensibilis  neque  sit  color 

;cies  sonsibiles  videntur  objecta  sensi-     neiiue   lumen,  non  poLerit  sensu  externo 

ia  :  ergo  ipsae  magis  Jebent  videri.  —     sentiri.  —  2.  de  Anima  I.  13  et  14;  la, 

q.  87,  a.  2,  arg.  3.  q.  87,  a.  3.  arg.  1. 

.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (rfe  M(??no-         2.  Pra^terea,  visus  non   potest    cogno- 

sccre  nisi  illu:l,cujus  species  spiritualiter 
in  pupilla  potest  recipi ;  recipiuntur  aulem 
in  oculo  lantum  species  coloratorum  et 
lucidorum  :  ergo  species  sensibiles  non 
vidcntur.  —  2.  de  Anima  I.  13  et  14. 

3.  Prseterea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
Anima  texl.  116  ;  c.  11),  quod  sensibile 
posilum  supra  sensorium  non  facit  sen- 
salionem ;  scd  spccies  sensibilis  est  in 
sensorio,  est  enim  actus  ipsius  :  ergo  spc- 
cies  sensibilis  non  sentitur  sensu  exter- 
no.  —  2.  de  Anima  I.  23. 

Respondeo  DicEiNDUM,  quod  sensus  ex- 
ternus  non  potest  percipere  speciem  sen- 
sibilem  in  se  ab  objecto  sensibili  produ- 
>nor  atque  adeo  visus  non  potesl  ctam.  Quod  multipliciter  potesl  apparere  : 
;re  nisi  rera  praesentem  etexistentem,  —  et  primo  quidem,  quia  sensus  externus 
lictum  est  (supra  q.  59,  a.  2)  :  ergo  sentit  secundum  immulalionem  materia- 
^  non  sit  praesens  res  visibilis,    sed     lis   organi  ex  sensibili  exteriori;  non  est 


Hu  deducat  in  cognitionem  rei  figurata} 
picta)  :  ergo  species  sensibilis  sensu 
lerno  percipilur. — de  Memoria  et  Remi- 
\c.  I.  3;  2.  de  Anima  I.  24. 
2.  Pra^terea,  1.  Posler.  {lext.  5;  c.  2) 
itur,    quod  proptcr   quod  unumquod- 


cl  Reminisc.  c.  2,  al.  1),  quoJ  phan- 
ma  potest  non  solum  percipi  secun- 
u  suum  esse,  sed  etiam  quatenus 
raesentativum,  sicut  animal  pictum 
ist  videri  non  solum  quatenus  animal 
sed  etiam  quatenusimago;  sed  phan- 
ua  niliil  aliud  cst  quam  species  sensi- 
s,quai  remancre  potest  abeuntesensi- 
,  utdicit  Philosophus  {de  Somniisc.2): 
0  species  sensibilis  potcst  videri.  — de 
nona  et  Reminisc.  I.  3  ;   de   Somniis 

■  Praiterea,  Philosophusdicit  (t/e  Som- 

c.  2),   quod  abcunte  sensibili  sensus 

is   adhuc  videt  visibile  ;   sed   sensus 


SUMM^  Philos.  IV 


98  TKHTIA  SECl  NU.I-:  —   l'H 

auleia  possibilo,  qiioJ    aliquid    malcriale 

iuimulet  seipsuin,  bod  uiuun   iininulalur 

ab  alio ;  et  ideo  nec   species,  qua;  est   in 

organo,    nec   aclus  bcnsalionis,    qui   est 

aclus    organi,    j)Olcst   porci|)i   dirocle    a 

sensu  externo,  sed  tanluin  ab  interno.  (la, 

q.  87,  a.  3,  ad  3.)  —  ^ecundo,  quia  sensus 

non    polest    cognoscere,    nisi   &eeunduin 

quod  fit  actu  per  specieni  sensibiiein  ;  sic- 

ut   nihil  aliud  polcst    operari  sccunduin 

quod    est  potenlia,  scd  sccunduin    quod 

fit   actu  per  aliquain  formam.  Unde  ha^c 

similitudo  se    liabet   in    senticndo   sicut 

sontiendi  princijnum,  ut  calor  cst  princi- 

piuin  calelaclionis  ;  sed  princi])ium  aclio- 

nis  non  cst  nec  polost  essc  tcrminus  illius: 

ergo  cum  id,  quod  vidclur,  sit   teiminus 

cognilionis,  non  polest   specics  scnsibilis 

csse   id,  quod  Aidelur,  sallom  dirccle  ct 

per  se;  sed  hoc  erit  id,  cujus  est  simili- 

tudo  talis  species,  iit  patet  similiter  in  in- 

telleclu.  Et  confirmatur  ;  nam  licct  illud, 

quo  co2noscimus  sicut  insimmenlo,  potcst 

cognosci    tamquam    objectum,    et   dcbct 

esse  primo  notum  (ct  siccognoscimuscon- 

clusiones  per  principia   naturaliter  nota, 

ad  qu£C  naluraliler    comparalur  intelle- 

clus  agens  sicut  ad  iiistrumenta,  ut  dicit 

Commentalor   3.    dc   Anima) ;    —    illud 

tamen,  quo   cognoscimus  sicut  formaco- 

gnoscentis,  non  oportet  quod  cognoscatur 

per    se  et    directe   (ul   palet,    quia   nec 

oculus  videt  lucem,  quse  cst  de  sui  com- 

posilione);  crgo  nec  videbit  speciem,  per 

quaui  vidct  {dc  Pol.  q.  9,  a.  5,  c. ;  Qiiodl. 

10,  a.  7,  ad  2).  —  Tertio,  quia  inter  po- 

tenlias  animo)  solus  intellectus  reflcctitur 

supra  se,  cognosccndo  actuin  suum  ot  ca, 

qiicc  in  se  sunt.  Uude  liccL  una  polenlia 

scnsiliva  possitcognosccrc  aclum  allerius, 

nulla  lamcn  lalis  potontia  i^ulosL  loflccti 

supra    se,    cognoscondo    aclum  suum  : 

quia  oportereL  quod  instiumenLum,  quo 

cognosceret,  cadorct  medium  intcr  ipsam 

l)oLentiara   cl    insLiumenlum,   quo  prius 

cognosccbaL ;  ^ed  cadem  esl  raLio  de  acLu 

proprio  aLque   de   specie.    Unde  manile- 

stum   est,    quod   species    sens.bilis   non 

cognoscitur  a  sensu  e-xterno.  —  3.  Scnt. 


1L0S0I'HIA  NATrKALIS 

dist.  23,  (j.  1,  a.  2,  ad  3;  v.  Caj)reolu 
in  1.  Seyit.  d.  3o,  q.  2,  conclus.  b;  pai 
/i6G,  a  et  b. 

Adprinmm  ergo  diccndum,  quod  speci 
sensibilis  rospcclu  sensus  cxlerni  c 
mcdium  qiio  ot  foina  cognoscendi,  ut  ( 
ctum  csl  (supra  a.  1  liujus  quiost.);  r 
sj^cctu  autem  sensus  interni  est  objecli 
quod  j)ercii)itur,  ut  eliain  dictuin  est  (g 
j)ra  q.  59,  a.  2  et  3j.  —  de  Mtmoiia 
lieminisc.  1.3;  1.  Senl.  1.  c.  q.  1,  a.  5,  ad 

Ad  sccundum  dicendum,  quod  illa  j)i 
positio  (piopLer  quod  unumquodque,  cl 
vera  csl,  si  intclligatur  in  his,  qua;  su 
unius  ordinis,  j^uta  in  uno  genere  caus 
ut  si  dicatur,  quod  sanilas  est  desiJeral 
lis  j)roj)ter  \iLain,  sequitur  quod  vita 
magis  desiJorabilis.  Si  autem  accipia 
tur  ca,  quic  sunt  divcrsorum  ordinui 
non  cst  vera  :  ut  si  dicatur,  quod  sanit 
est  desiderabilis  proptor  medicinani,  n^ 
idco  scquiLur  quod  inedicina  sil  mat 
desidcrabilis,  quia  saniLas  est  in  ordi 
finium,  medicina  vero  in  ordinecausaru 
efficientium.  Sic  igitur  si  accipiamus  dii 
quorum  uLrumque  sit  jjcr  se  in  ordii 
objectorum  cugnitionis,  illud,  propter  qui 
aliud  cognoscitur,  crit  magis  notum.sic 
j)rincipia  conclusionibus;  sed  speciesse 
sibilis  non  esL  in  ordine  objectorum;  n 
cnim  aliqua  cognoscimus  propter  specic 
tamquam  proptcr  objecLuni  cogniLum,s 
sicut  formam,  qua  cognoscens  cognosci 
et  ideo  ratio  non  sequitur.  —  la,  q.  «^ 
a.  2,  ad  3. 

Ad  ierliiim  dicendum,    quod    phanl- 
sma  relictum  est  objectumsensus  inler 
non  auLem  externi,  ut  dictum  est  (ad  1).  - 
la,  q.  85,  a.  2,  et  alibi. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  quia  s(  ■ 
sus  communis  utilur  sensibus  particu!- 
ribus  sicut  organis  et  instrumentis,  ut  • 
cit  Philosophus  de  Sensu  et  Sensibili  c  J 
(ubicunque  cnim  sunt  diversai  potentp 
oidinatoe,  inferior  ordinaLur  ad  superi- 
rem  per  modum  inslrumenti,  eo  quod  Jr 
perior  movet  inferiorein;  actio  autti 
aLLribuiLur  principali  agenti  per  instr- 
menlum  :  sicut  artifex  dicitur  secare  j 


DE   ANIMA  -  QU.KST.    I.Xl 

luiii);  ct  (jiiia  sentiis  coimmiiiij  conli- 
itiir  cmn  seiifcu  exloi  no  et  terminut  im- 
lalionem  illiis;  —  ideo  \ocaliir  no- 
le  sen.sus  exleiiii,  puta  visus,  audilus, 
:ic  de  singulLs.  VA  [jroplciea  cum  l'lii- 
)pliiis  dicil,  quod  al  eunlo  \isil>ili  vi- 
udluic  videt  visibile,  vel  ([uod  videt 
videre,  nomino  ci^us  intelliqit  sensii))i 
niiini.  ut  liubet  conlinualionem  cum 
ijrno,  vel  qualenus  utitui'  illo  tum- 
m  instiumento;  ulio([ui  sensus  exler- 
nec  j)erci[)it  rem  prcDterilam  vel  futu- 
1,  sed  tantum  praisenlem,  ut  dicl.um 
(q.  b'J,  a.  2),  nec  [iotest  percipere  se 
iin,  ut  docet  Philcso[)hus  rfe  Se)mi  et 
sibili  c.  .{.  —  3.  de  A)iii)ia  1.  2;  v. 
rariensem  in  2.  c.  Gmt.  c.  GO. 
\d  qui)itu))i  dicendum,  ([uod  oculus 
ividetin  .'^peculoimuginem  vel  speciem 
,  sed  [,er  illum  rellexam  a  speculo  ud 
psuni  videt  se.  Quod  j^utet  manifeste, 
a  iinago  et  species  rei  visa3  non  est  iu 
culo  ut  forma  absolute  quiefecens  in 
>jecto,  sed  generatur  ex  reverberatio- 
;  et  ideo  quamdiu  est  una  superficies 
culi,  fit  una  reverberutlo,  et  per  con- 
iiens  una  imugo  resullat;fracto  autem 
culo,  sicut  sunt  multae  supcrficies,  ita 
lla)  rtflexiones  et  imagines  muUce  re- 
lanl.  Si  autem  esset  forma  absolule 
escens in  sul)jecto,  au t  esset  consequens 
mtilatem,  sicut  albedo,  quae  fundatur 
Hiperficie,  aut  praicedens  quantitatem, 
itforma  substantialis.  Si  primo  modo, 
necessilale  esset  tota  in  toto,  et  [jars 
larte  ante  fractionem  speculi  et  post; 
utem  esset  secundo  modo,  essct  anle 
lost  lota  in  loto  et  lola  in  partibus, 
it  Idta  forma  substantialis  ligni  csl  in 
ilibet  partc  illius;  quiatotalilas  formo} 
>stantialis  non  recipit  quanlitatis  tola- 
jtem,  sicut  cst  de  lolalitale  formarum 
'identalium,  qua3  fundantur  in  quanli- 
5  et  praisupponunt  ipsam.  —  dc  Soisu 
^oisibili  1.  4  ;  4.  Se)it.  dist.  10,  q.  1 ,  a. 
sol.  3. 

Irf  sexlwii  dicendum,quod  sensibile  cst 
lisenlienle  per  suam  similitudinem  ;  et 
>!  hunc  modum  dicilur,  quod  sensibile 


1>I<:    SE.\'.<;aTIONK    —  AUT.    I 


90 


iu  aclu  est  sensus  iii  aclu,  in  ([uantum 
.-imililudo  rei  sensibilis  est  forma  sensus 
sicut  simililudo  rei  intelligibilis  cst  forma 
intelltjclus  in  aclu.  Unde  noii  sofjuitur, 
(juod  s[)ecies  sensibilis  sit  id,  ([uod  actu 
.sentitur,  sed  quod  sit  similitiido  ejus, 
sicut  similitor  s[)ccies  intolligibilis  non 
est  id,  qiiod  actu  intolligitur,  sed  est 
simililudo  cjus.  — ■  lu,  ([.  81),  u.  2,  ud  1. 


QU.ESTIO  LXI 


DE  sensationt:. 


Deinde  considerandum  est  de  sen- 
satione. 

CinCA  QUAM  QU^RITUR: 

LUruin  sensatio  cunsisLal,  iaiUuin  in  receptione 
.specioi  sonsibilis. 

ARTICULUS 

UTRUM  SENS.\.TI0    TANTUM    CONSISTAT    I.X 
RECEPTIONE    SPECIEI    SENSIBILIS. 

Vidotur  quod  sensatio  tantum  consi- 
stat  in  receplione  Sjjeciei  sensibilis. 

1.  Dicit  onim  Philosophus  (2.  de  Anima 
lext.  138,  139,  140;  1.3,  c.  2),  quod  unaet 
eadem  cst  operatio  sensus  et  sensibilis,  sed 
ralione  dilTorunt,  quia  idemactus  est  sen- 
sibilis  ut  a  principio  a  quo,  et  sensilivi 
ut  in  subjccto;  sod  operatio  sensibiiis  est 
produclio  s[)eciei  in  sensu  :  ergo  et  ope- 
ratio  sensus  erit  receptio  hujus  speciei. — 
3.  de   Ani)na  1.  2. 

2.  Prseterea,  dicit  Philosophus  2.  deAni- 
ma  text.  51.  (c.  5),  ([uod  sontire  nihil 
aliiid  est  quam  moveri  et  pati ;  est  enim 
(inquil)  sensus  in  acluquiedam  alteratio  : 
quod  autem  alteralur,  putitur ;  sed  sen- 
sus  [lalitur  ab  objcclo  :  quod  enim  est  in 
potentia,  [)atiLur  ct  movcLur  ab  activo 
et  existente  in  actu,  ut  dicitur  text.  54; 
sensus  autem  est  tantum  potentia  passi- 


100  TKUTIA    SECLNb.li  -    1'H1L(J.SUI'11IA    NATURALIS 

va,  ut  (Jicilur  text.  ^l,  el  aclivuni  sen&i-  fecti  (el  ralio  hujusesse  polest,  quia  oian.- 
livae  operalionis  est  extra,  nempe  visibi-  (juod  est  in  potentia,  in  quantum  hiijus 
le,  au(iibile  et  similia,  ut  (Jicit  Philoso-  modi,  eslimperfectum,  et  ideo  ille  motii- 
plius  text.  59  (c.  5)  :  ergo  sensatio  nihil  est  actus  imperfecli) ;  motus  autein 
aliud  est,  quam  receptio  sjjcciei  ab  obje-  quo  sensus  jam  factus  in  actu  per  suain 
clo.  — 2.  de  Aninial.  10,  11  et  12.  speciem,  operatur,  est  acias  perfecti,  qui, 

3.  Prajlerea,  dicit  Philosophus  (2,  de  nimirum  sentii  e  non  convenit  sensui  nisi 
Anima  text.  54  ;  c.  5),  quod  idem  est  sen-  in  actu  exiotenli;  ergo  sensatio  non  con- 
sum  moveri  et  pali,  et  agere;  sed  sensus  sistit  tantum  in  receptione.  —  3.  de  Ani- 
patilur,  quatenus  recipit  specicm  ab  ob-     ma  1.  12. 

jecto  :  ergo  sensus  etiam  dicilur  agere,         3.  Prajterea,   nobilius  est  agere  quan 

quatenus  recipit  eandem  speciem;  et  sic  pati ;  sed   potenlia  nutritiva   est  activa 

sensatio   nihil    aliud  erit  quam   receptio  ergo  potentia  sensitiva,  quae  est  nobilior 

speciei.  —  2.  de  Anima  1.  10.  erit  activa.  —  de  Verit,  q.  26,  a.  3,  arg,  5 

4.  Prseterea,  si  sensatio  cst  aclio,  vel  Respondeo  DiCENDUM,quod  sensatio  noi 
idem  sensus  est  agens  et  patiens,  vel  consistit  in  receptione  speciei  sensibilis 
alius  est  sensus  agens,  et  alius  patiens;  sed  in  operatione  consequente  talem  re- 
sed  neutrum  dici  potest.  Non  primum  :  ceptionem.  Ad  cujus  evidentiam  conside- 
lum  quia  ejusdem  potentiae  non  est  agcre  randum  est,  quod  proprie  loquendo  dt 
et  pati ;  tum  quia,  cum  sensus  sit  in  po-  actione,  secundum  quod  in  naturalibu.> 
tentia  ad  sensibilia,  non  potest  poni  sen-  sumilur.  aliud  est  actio,  aliud  operatio 
sus  agens,  sed  lantum  patiens.  Neque  se-  Operatio  enim  agcntis  quoedam  est  u 
cundum,  quia  in  hoc  dislinguuntur  in-  transiens  in  effectum  :  et  haec  proprii 
ter  se  potentiae  animae,  quod  in  parte  actio  vel  passio  dicitur,  seu  operatio  ac 
nutritiva  omnes  potenliae  sunt  activae ;  in  tiva  et  passiva  ;  et  tali  actioni  responde: 
parle  vero  inlellectiva  est  aliquid  activum  passio  :  unde  invenitur  calefactio  actio 
et  passivum;  in  parte  autem  sensitiva  et  calefactio  passio.  Quoedam  ven 
omnespotentiaesunt  passivae;  undeet  Phi-  operatio  est,  quae  non  significatur  ui 
losophus  sensum  vocat  potentiam  tantum  procedens  in  aliquem  effectum,  sed  ma- 
passivam.  Ergo  sensatio  non  consistit  in  gis  secundum  quod  est  aliquid  in  ipso 
actione,  sed  in  receptione  sola  speciei. —  et  siquidem  haec  recipitur  in  ipso,  ill; 
de  Verit.  q.  26,  a.  3,  arg.  4  ;  la,  q.  79,  a.  receptio  dicitur  passio  ;  et  actio  con  j 
3,  arg.  1  et  ad  1.  sequens  conjunctum  ex  recepto  et  recipii 

Sedcontra  est:  1.  quod  Philosophus  (de  ente  dicitur  operaiio,   quia  operatio  sem 

Sensu  ei  Sensibili  c.  2)  dicit,  quod  sensatio  per  est  perfecti.  —  Et  sic  se  res  habet  ii 

non  consistit  in  receptione  speciei,  sed  in  sensu  :  sentire  enim  est  quaedam  operatii 

actione  virtutissensilivae  ;  et  ibidem  asse-  sentientis,  non  procedens  in  effectum  ali 

rit,  quod   sensibile  facit  sensum  agere  et  quem  circa  sensibile,sed  magissecunduni 

operari;    et  (2.  de  Anima  text.  37  ;  c.  4)  quod  species  sensibilis  in  ipso  est.  •Undi 

dicit,  quod  anima  est  causa  efficicns  sen-  sentire,  quantum  ad  ipsam  receplionen 

sationis  ;  sed  oinne  efficiens  habet  actio-  speciei    sensibilis,    nominat    passionem 

nem  :  ergo  sensatio  non  consistit  tantum  similiter  et  intelligere,  quod  etiam  quo(J 

in  receptione  speciei,  sed  in  actione  eli-  dam  pati   est,   ut  dicitur    3.    de  Anim 

cita  ab  ipsa  potenlia  sensitiva. — de  Sen-  [texl.  2;  c.  4).    Sed   quantum  ad   actur 

su  et  Sen&ibili].  k  et  o  ;  2.  de  Animal.  7.  consequentem  ipsum   sensum  perfeclun 

2.   Praiterea,  dicit  Philosophus   (3.  de  per  speciem,  nominat  operationem,  qu? 

Anima  texl.  28  ;  c.  7),  quod  motus  ille,  quo  dicitur  motus  sensus,    quo  scilicet  anim:i 

sensus  alteratur  a  sensibili,  recipiendo  ab  dicitur  se  movere.De  quo  motu  dicitur  3 

ipso  speciem  sensibilem,  est  aclus  imper-  de  Anima  [text,  28  ;  c.  7),  quod  est  actu 


UE  AVIMA    -  Qi:.KST.   lAII   I 

srfecti   :   est  eniin    finjusniodi    opei-alio 
'rtectio  opcranlis,  sicut  opcralio    ncliva 
it  perfcclio  opcrati,  non  autcin  opcran- 
s;  ctonmcs  tales  opcrationcs  non  hab<Mit 
issiones  rcsponflentcs,   nisi  per   nioduin 
gnificandi  lantuin  ;   sicut    cuni    alicpiid 
citur  sciri,  non   ponitur    aliqua    passio 
icundum  rem  in  scito,  scd    soluin    ipii- 
ini  rcspcctus  ad  scicnlem  sccundum  la- 
onora,  qui    per  modum   passionis  sigiii- 
•atur  a  grammatico,    sicut  et  operalio 
5r  modum  actionis  ;  undc  dicitur,  quod 
;ire  est  activuin  et  sciri  passivuni.  Et  sic 
ilct,  quod  scntire  non  est  reccptio  spe- 
oi,  nisi  causalitcr;  formaliter  cnini  con- 
stit  in  operalione   quadain  conscquentc 
lein  rcceptionera,  tamquam  elfcctu  suam 
lusam,  —  1.  Sent.  dist.  40,  q.  I,  a.  l,c.; 
st.  lo,  q.  0,  a.  3,  ad  4  ;  de  Verif.  q.   8, 
6,  c. ;  de  Pot.  q.  10,  a.  1,  c.  ;  de  Scnsu 
Sensibili  I.  4. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  si 
nsus  consideretur  ut  potenlia  pas^iva 
t,  in  ordine  scilicct  ad  objectum,  quod 
l  agens  respectu  illius,  idem  est  actus 
riusque  ;  nam  species  et  producitur  ab 
)jecto,  et  recipitur  in  scnsu.  Si  vero 
tnsideretur  ut  est  potenlia  operativa, 
lionc  scilicet  immanente,  non  est  idem 
tus  utriusque,  sed  actus  potentia?  sen- 
livae  est  effectus  aclionis  objecti  in  sen- 
im,  et  receptionis    sensus  ab   objecto, 

dictum  est   (in  c).  —  de  Verit.  q.  26, 

3,  ad4. 

Adsecundum  diccndum,  quod  si  sensus 
iiisidoretur  ut  polentia  passiva,  et  in 
dine  ad  objectum,  ejus  operatio  in 
issione   tantuin    consistit   ct  in  moveri 

pati.  Si  vero  considerctur  ut  operativa 

se  per  actionem  immanentem,  cjus 
)eratio  non  consistit  in  pati,  sed  in 
)erari,  immanenter  tanien,  et  tunc  tan- 
iin  sentit.  Dicitur  autem  a  Philosopho 
nsus  tanlum  potentia  passiva,^?«m  quia 
)n  potest  esse  in  actu  omnium,  ad  quic 
'  extendit  sua  operatio  per  naturam 
)tenliee  (non  enim  potest  esse  aliquid, 
iiod  actu  habeat  omnes  colores ;  et  sic 
Uiendo  a  coloribus  fit  in  actu,  et  eis  as- 


>K   OlUiWO    SEXSUS  —  AUT.    F 


101 


similatur  et  eos  coi^noscit) ;  tum  quia  iion 
dicitur  virliis  activa,  qu.c  habct  ali(|uein 
aclum,  qui  cst  operatio  :  sic  enim  omnis 
potcntia  anim;c  est  activa  ;  scd  diciliir  po- 
tonlia  aiiijua  acliva,  qu.n  comparatur  ad 
sMuin  objcctum  sicut  agens  ad  patiens.  .Scn- 
sus  autem  comparatur  ad  scnsibile  sicut 
()alicns  ad  agens,  eo  quod  sensibilc  trans- 
inutat  sensum  ;  visio  eniin  perficiiur  per 
hoc,quodspecicsvisibilisrecipiluriii  visu, 
quod  est  quoddam  pati. —  de  Verit.  (j.  26, 
a.  3,ad  4;  3.  Seu/.  dist.  14,  q.  1,  a.  I,  sol.2. 

Ad  tertium  dicendiim,  quod  scnsus 
secundiim  quod  cst  potentia  passiva,  scu 
per  ordinem  ad  objectum,  dicitur  agerc, 
quia  sicut  inotus  est  aclus,  ita  movcri  et 
sentirc  est  quoddam  agerc  seu  csse  se- 
cundum  actuin.  —  2.  de  Anima  I.  10. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  quia,  ut 
dictum  est,  potentia  tantum  dicitur  activa 
per  ordinem  ad  objectum,  ideo  non  po- 
nitur  scnsus  agens,  quia  inveniuntur 
sensibilia  actu  extra  animam,  quae  agunt 
et  transmutant  sensuni  externum,  ut  di- 
ctum  est  (ad  2).  Est  tamen  idcin  sensus 
potentia  passiva  respectu  objecti  sensibi- 
lis  externi,  quod  agit  in  ipsum  ;  et  poten- 
tia  operativa  actione  immanente  in  se,  ut 
dictum  est.  —  1a,  q.  79,  a.  3,  ad  1  ;  de 
Verit.  q.  26,  a.  3,  ad  4. 


QU^STIO    LXII 

DE    ORfJANO    SENSUS. 

Deinde  considerandum  est  de  organo 
*        sensus. 

CIRCA  QUOD   QU^RUNTUR   DUO  : 

1.  Ulrum  sensibile  posituin  supra  sensorium 
faciat  sensationem. 

2.  Utrum  e.xcellens  sensibile  coiTumpat  sen- 
sorium. 

ARTICULUS   I 

UTRUM    SENSIBILE    POSITUM    SUPRA    SEN- 
SORIUM    FACIAT    SENSATIONEM. 

Videtur  quod   sensibile  positura  supra 
sensorium  iaciat   sensationem. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  Anima 


TERTIA  SEGUND.fi—  IMIILOSOPHIA   NATURALIS 

7.  Praelerea,  dicit  Philosoplius  (I.  , 
Ilisl.  Animal.  c.  4  ;  2.  de  Po.rlibus  Anima 
c.  2,  5,  8),  quod  caro  est  sensoriuni  ta 
clus;  sed  caro  sentit  qualitateni  siipem 
sitam,  puta  si  calePiat ;  ct  idem  ctiai 
palet  in  nervo,  qui  niixime  dolet  et  sen 


text.  11»;  c.  ll),(iLiod  h:ec  videtnr  esse 
dilVeroiilia  inler  sensus,  quod  gustus  ct 
laclus  senliunt  cx  co,  quod  iinmcdiate 
laiifTunl,  alii  autemsensus  sentiunt  a  lon- 
gc  sua  sensibilia,  non  tan.^^endo  ipsa. — 2. 
dc  Anima  1.  23. 

2.  Prrcterea,     dicit     Philos^phus    (de  lil,  ul  patet  cx  2.    d".  Animi  [lext.  116 
Scnsu  cl  Sensibili  c.  2),  quod   oculus  mo-  c.  11):  crjo  etiam  in  taclu  sensibile  pos 
tus  viJet  in  se  fulgorcm  cxislenlcm  :  cr-  tum  supra  sensorium  facit  sensationcm. 
go  eliam  in  visu  sensibile  pjsitum  supra         Sed  contra  csl,  q-jod  Philosophus  (2.  c 
sensum  facit  sensalioncm.  —  de  Sensu  ct  Anima  tcxt.  75,  99,   115  ct  IIG;   c.  7,  i 
Sensibili  \.  3.  cl  11)   de  omnibus  sensibus  dicil,   quo 

3.  Prselerea,  dicit  Piiilosophus  (2.  de  scnsibiie  posilum  supra  sensoriura  nr 
Anima  text.  84  ;  c.  8),  quod  qui  non  sunt  facit  sensalionen.  —  2.  de  Anima  1.  l". 
boni  auditus,senliunt  in  auribus  linnilum  20  cl  23, 

ct  sonum  ;  sed  talis  tinnitus  ct  sonus  cst         Pf.spondeo  dicendum,  quoJ  quidiai  p» 

in  organo   auditus,   ut  palet ;    hoc  cnim  suerunt  omnes  sonsus  perfici  quodani  t; 

est  acr    auri  inlerius  insitus,   ut   dicilur  ctu.  Diccbant  enim  oporlere  quoJ  sensu 

2.  de  Anima  {text.  82,  c.   8)  :  crgo  idem  scnsibile  tangat,  ad   hoc  quod  senliatui 

quod  prius,  respectu  ctiam  auditus.  — 2.  Alilcr    taman  exislimabant  hoc  acciJei 

de  Anima  1.  17.  in  visu  etin  aliis  sensibus.  Dicebant  enin 

4.  Praelerea,  S3nsus  odoratus  perficilur  quodcx  visu  cgrcdiebantur  lineai  visuak 
non  .solum  per  immulalionein  inlenliona-  ])rogrcdienlcs  u>que  ad  rem  visam,clc 


lein,  sed  etiain  realem ;  seJ  realis  immu- 
latio  requirit  contactum  odorati  cum  or- 
g«no  :  crgo  cliam  in  oJoratu  sensibilc 
positum  supra  sensorium  facit  sensalio- 
nem.  —  2.  de  Aninia  1.  20. 


earumcontactu  visibile  videbatur.  Inalii 
aulem  S3nsibus  dicebant,  quoJ  e  coii 
verso  sensibile  perveniebat  ad  sensum 
—  ct  quod  in  la:tu  et  guslu  hoc  mani 
feste  videLur    accidere;  nam  tangibile  ( 


5.  Pra3terea,  aliquando   sonorum  por-  gusLabile  quoJam  cjnt.Tctu  senliuntur.  i 

vcnlt  usque  ad  audiLuin,   sccundum  essc  audiLu  cLiam  ^idcLur  esse;  nam  aer  mc 

naturale  :  uL  quando  aer  moLus,    in   quo  lus   usque    ad  audiLum    pertingil.   Circ 

cst  sonus,  pervenit  usque  ad  audiLum,  eL  oliacLum  etiam  iJem  essediccbant;  pone 

tamen  percipilur  sonus;  oL  similiLcr  odor  banL  enim,  quoJ  a  corpore  oJorabili  re 

conLingcns    organum   olfacLus  percipitur  solvalur  quseJam  fumalis  evaporalio,  qu; 

ab  odoraLu,  quando  scilicet  fumalis   eva-  esL  subjeclum  oJoris,  ct  perveniebal  us 

poraLio    pervenit   ad   olfactum;    ergo   in  que  aJ  olfacLum.  Causa  enim  hujus  divei 

sensu  audiLus  el  odoraLus  sensibile  posi-  silaLis  hccc  essc  \ideLur,  quia  antiqui  no 


Lum  supra  sensorium  facit  sensationem.  — 
la,  q.  78,  a.  3,  c.  ;  2.  Sent.  dist.  2,  q.  2, 
a.  2,  adS;  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  !3, 
c. :  2.  de  Anima  1.  15,  20,  23;  Hb.  3,  1.  1. 
6.  Pra3Lerea,  lingiia  infirmi  infecLa  cho- 
lerico  et  amaro  humore  sentit  illam  ama- 
riLudinem,  et  ratione  illius  omnia  dulcia 
amara  illi  videntur ;  seJ  in  hoc  casu  gu- 
sLabile  esL  supra  sensum  posiLum  :  crgo 
eliam  in  gustu  sensibile  posiLum  supra 
sensorium  facil  sensationein.  —  la,  q. 
75,  a.  2,  c.  ;  q.  111,  a.  4,  c. 


ponebanJ,  nec  percipiebant  aliquiJ  d 
immuLalione  spirituali  medii,  sed  solui 
de  immulalione  naturali.  In  aliis  autei 
sensibus  apparet  qua^dam  immutatio  na 
Luralis  in  medio,  sed  non  in  visu.  Mani 
feituin  est  enim,  quod  soni  et  odoros  defe 
runlur  pcv  ventos  vel  impediunLur,  colo 
les  auLem  nullo  modo.  Manilestum  es 
etiam.  quod  coiiLrariorum  colorum  specie,- 
per  eandcm  iiaiLem  aeris  deferuntur  ac 
visum,  sicut  cuiu  unus  videt  album,  aliiK' 
nierum  simul  existentcs  in  eodem  aere,. 


DE  ANIMA  —  QC.KST.  I-XII 

l  codcm  aerc  utcntcs  pro  medio  (qiiod 
iiiflein  in  olfactii  non  accidit  :  nain 
oiitrarii  odorcs  ctiam  in  medio  se  im- 
odire  invcniuntiir),  ct  idoo  non  perci- 
ientcs  immutalioncm,  quia  nnMlium  im- 
uitatur  a  visihili,  posucrunt  (piod  visus 
eferlur  us((uc  ad  rcm  visam.  Sed  quia 
ereipiebant  imnuitalioncm,  qua  mcdiuni 
nmulatur  ab  aiiis  sensibus,  credcbant, 
uod  alia  scnsibilia  defcrrcntur  ad  sen- 
iim.  Sed  manifestum  cst,  quod  hoc  in 
Ifactii  non  potest  accidcrc.  Cum  enim 
tlor  cadavcris  usquc  ad  quingcnta  milia- 
ia  vel  ampUus  a  vulturibus  scnliatur, 
iipossibilo  essct  quod  ali(pia  corpora- 
s  evaporalio  cadaveris  us(iuc  ad  tantum 
patium  diffunderetur^pra^cipue  cum  sen- 
il)ile  immutet  medium  uncl  quo  socun- 
uin  eandcm  distantiam,  nisi  impediatur. 
lon  aulem  sufficeret  ad  occupandum 
intiim  spatium,  eliamsi  totum  cadaver 
L^solverelur  in  fumalem  cvaporationom, 
um  s-it  certus  lcrmiiius  rarefactionis,  ad 
iiem  corpus  naturale  pervenire  potest, 
ac«  est  raritas  ignis;  et  praxipuc  cum 
erhujusmodi  odorem  cadaver-non  appa- 
^at  sensibiliter  immutatum.  —  2.  cfo 
\nima  1.  20. 

Et  ideo  dicendumest  universalilcr,  quod 
I  omnibus  sensibus  scnsibilc  positum 
ipra  sensorium  non  facit  scnsationem. 
Iquidem  universaliter  de  omnibus  sen- 
biis  probatur.  quia  sensibile,  ut  dicilur 
(ie  Anima  {text.  28;  c.  7),  non  agit  in 
nsum  sicut  conlrarium  in  suum  con- 
arium  ;  ut  aliquid  ab  eo  abjiciat  Irans- 
utando  et  alterando  ipsum,  sed  solum 
ducit  illum  de  potentia  in  actum,  impri- 
endo  illi  speciem  sensibilem.  Non  potest 
itera  immediate  talem  speciem  in  illo 
"oducere,  sed  debct  prius  eam  produ- 
frein  niedio.  Quod  manifestum  e.-t,  quia 
'nsusdebet  discernere  omnes  differen- 
,«s  proprii  sensibilis,  ut  dicitur  2.  de 
\nina  {text.  144  ;  1.3,  c.  2);  sed  si  reali- 
p  immutaretur  a  sensibili,  non  posset 
jas  discernere  ac  sentire  :  sic  enim  pu- 
illa,  si  affecta  esset  aliquo  colore,  uon 
Isset  sentirc  reliquos  colores;  similiter 


DE  OROAXO  SENSrs  —  AUT.  I  103 

noc  organum  auditiis,  si  mftverctur  et 
recipcret  soiunii,  possot  pcrciperc  diffe- 
rcntias  alioium  sonorum;  et  sic  do  reli- 
quis  sensibus.  —  3.  de  Anima  I.  3. 

Qiiod  vcro  in  pavticulari  in  omni  scnsii 
sensibilo  posilum  siipra  Rcnsorium  non 
faciat  sonsationem,  probatiir.  Rt  priino  in 
visu  manifestum  hoc  est  ipsa  cxpcrienlia: 
si  enim  ponatur  visibihi  siipra  ociilum, 
nihil  vidcbilur ;  vidcbitur  aut<nu  aliquid, 
si  medium  intcrcedat  inter  oculum  et 
visibile.  Et  ratio  hujus  est,  quia  de  ratio- 
ne  coloris,  quod  est  objcctum  visus,  cst, 
(piod  sit  motivum  diaphani,  quod  fit  per 
lumen,  quod  cst  actus  diaphani;  at  si  po- 
nerctur  corpus  coloratum  super  organum 
visus,  non  essct  ibi  diaphanum  actu, 
quod  movcretur  a  colore.  Nam  etsi  pu- 
pilla  sit  qiioddaiu  diaphanum,  non  tamen 
est  diaphanum  in  actu,  si  supcrponatur 
illi  corpiis  coloratum  ;  oportet  autem 
(piod  color  moveat  diaphaiuim  in  aclu, 
puta  aercm  vcl  aliquid  hujusmodi;  et  ab 
hoc  movealur  sensorium,  id  est  organum 
visus,  sicut  a  corpore  sibi  continuato; 
corpora  enim  non  se  immutant,  nisi  se 
tangaiit.  —  2.  de  Anima  1.  15. 

De  sono  vero  idem  probalur,  quia  so- 
nus  ut  generetur,  oportet  fieri  percus- 
sioncni  duorum  corporum  solidorum  ad 
inviccm  et  ad  acrem,  ct  consC(pieuter 
oportet  talem  aerem  cssc  mobilem ;  sed 
aer,  qui  est  connaturalis  auditui  ejusque 
organum,  est  firmiterdispositus  in  auribus 
cum  hac  proprietate,  quiid  sit  immobilis, 
ad  hoc  quod  animal  possit  scntire  per 
certitudinem  omnes  differentias  motus  et 
soni.  Praeterea,  organum  auditus  circum- 
datur  pelle  seu  meninga,  quiu  prohibet 
ne  localiter  moveatur;  unde  necesse  est 
quod  sonus  ad  ipsum  perveniat  inlentio- 
naliter,  et  non  realiter.  Demum,  srepe 
contingit  ut  sentiamus  sonum  a  longe 
positum,  quod  etiam  docet  Philosophus 
{dc  Sensuet  Sensibili  c.  7,  al.  6;  2.deAni- 
matext.  113;  c.  II),  ubi  ait  in  hoc  dif- 
ferre  gustum  et  tactumaceteris  scnsibus, 
quod  illi  sentiunt  immediato  langendo,  hi 
vero  seiUiunt  a  louffo  sua  sensibilia.  Mo- 


„,1  TEHTIA  SECrXD.R  -   VU 

diis  autfMi»  scnlicndi  auditui  unus  cst, 
sicul  ijat«3l  iu  ceteris  sonsihus  et  in  om- 
nibus  potentiis  cognoseitivis  ;  ergo  sicut 
in  lioc  casu  sensibile  facit  sensationem, 
si  sit  procul  posilum,  ita  et  in  uliis  casi- 
bus  sensibile  faciet  sensationem,  si  sit 
longe  posituui  a  sensorio,  non  autem  si 
sit  illi  superposilum.  —  2.  cle  Anima  \. 
17  et  23  ;  de  Sensu  et  Scnsibili  1.  14. 

De  odore  vero  eodcm  modo  probatur, 
quo  de  sono ;  nam  idem  est  modus  el 
unus,  quo  odoratus  ab  odorabili  immuta- 
tur.  At  odor  sentilur  a  longe;  et  tunc  ab 
odorabili  resolvi  quidem  potest  furaalis 
evaporalio,  sed  non  quai  pertingat  usque 
ad  terminum,  ubi  odor  percipitur  ;  — 
unde  tunc  nece?so  est  immutari  medium 
intentionaliter,  ultra  quam  dicta  evapo 
ralio  perlingere  possit,  et  per  medium 
organum  auditus  ;  ergo  eodem  modo 
organum  immulabitur,  quando  fumosa 
evaporalio  potest  pertingere  usque  ad 
crganum  auditus.  Prseterea,  in  aqua 
sentitur  odor,  ut  dicit  Philosophus  (de 
Sensu  el  Sensibili  c.  7,  al,  6;  2.  de 
Anima  texL  97;  c.  9);  at  in  aqua  non 
potest  odor  multiphcari  realiter,  vel 
ratione  qualitalis  (quia  odor  non  est 
reaHtor  activus,  ut  dictum  est),  vel 
mediante  cvaporatione  vel  fumosa  exha- 
latione  (quia,  ut  dicit  Philosoplms  loco 
citato  de  Sensu  et  Sensibili,  vapor  perti- 
net  ad  aquam,  quae  non  est  odorabihs 
absquc  admixlione  sicci ;  fnmus  autem 
non  potcst  fieri  in  aqna,  in  qua  tamen  fit 
odor,  cum  qusedam  animaha  odorent  in 
aqua)  :  ergo  debet  tunc  muUipHcari  in- 
tenlionahler  et  per  consequens  et  immu- 
lari  organum  ;  organum  autem  semper 
eodem  modo  a  sensibili  immutatur  :  ergo 
nunquam  poterit  immutari  reahter  per 
sensibilis  superpositionem,  ita  ut  sic 
immutatum  sentiat  objectum.  —  de  Sensu 
et  Sensibili  1.  5  et  12;  et  2.  de  Anima 
1.20. 

De  gustuai  tactu  probatur,  quia  ad  sen- 
tiendum  per  hos  sensus  necessariae  sunt 
species  sensibiles,  ut  ostcnsum  est  ;  sed 
potentiarum     naturalium,    quales     sunt 


ILO.SOPHIA  NATCRALIS 

sensitiva3,  unus  et  determinatus  modi 
est  operandi  :  ergo  cum  operentur  p.! 
immutationem  intentionalem,  ut  dictu 
est,  non  poterunt  operari  per  immntatii 
nem  realem,  factnm  ab  objecto  illis  prn 
sertim  superposito.  Deinde,  quia  non  po 
set  sensorium  gustus  vel  tactns  sentii 
differentias  contrariarum  quaHtatum.  b 
mum,  quia  sa^pe  accidit  ut  plus  calor 
sentiamus  in  manu  quam  ibi  sit,  ut  cu 
illam  appHcamus  juxta  mignum  ignem, 
postea  manum  subito  removemus,  na 
remofa  manu  exiguum  caloris  sentimu,- 
quod  certe  non  esset,  si  magnus  ille  calo 
quem  manus  sentiebat,  realiter  iHi  inex 
stebat;  namcumin  manu  esset  tamqua 
in  proprio  et  naturali  subjecto,  poterat 
illo  nermanere  et  esse  principium  actii 
nis,  atque  adeo  manum  disponcre  sw 
cessive  ad  formam  ignis  ;  ergo  signura  es 
quod  iHe  magnus  calor  non  pcrcipiebati 
a  manu  per  immutationem  realem,  s( 
per  intentionalem,et  per  consequens  qu( 
tactus  non  est  aptus  natus  immutari  rea 
liter  a  tangibiH,  ad  hoc  ut  illud  percipia 
sed  tantum  inlentionaliter.  —  de  Sensu 
Sensibilil.  16. 

Unde  manifestum  est,  quod  in  om 
sensu  externo  verum  est,  quod  sensibi 
positum  supra  sensorium  non  facit  sensr 
tionem. 

Ad  primnm  ergo  dicendum,  (juod  pPt 
dicla  differentia  falsa  est.    Unde  Philos( 
phus  illa  exclusa  ibidem  ponit    veram 
dicit,  quod  tangibilia  differunt  a  visibil 
bu8  et  sonativis  ex  eo,  quod  illa  sensib 
lia  sentimus   per  hoc  quod  movent   mt 
dium,  et  iterum  medium  movet  nos ;  st, 
tangibilia    sentimus  per   medium   extr; 
neum,  —  non  quasi  moti   a  mediio  extr 
neo,  sed  simul    cum    medio   movemur, 
sensibili.  —  2.  de  Anima,  1.  23. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  ocul'i 
videt  fulgorem  ad  extra,  ut  dictura  ej 
(supra  q.  59,  a.  1,  ad  7).  | 

Ad  ter tium  d[cendi\\m.,  quod  illetinnj 
tus  est  in  aere  incluso  in  concavitatibil 
aurium  ;  quod  patet  ex  Philosopho  2.  <\ 
Anima  {text.  83   et  84  ;  c.  8)  :    tumqul 


DE    AMNFA    —  QU.EST.    I.XII    DE    OROAXO    SEXSrS    -    AUT.    11  105 

(|iii    cst    orgaimm  aiiditus,  est      proprictas  aniiii.r  sensilivae;  crp^o  sonsus 


:r  ill'\ 

;iinol)ilis,    ut   sentiri    possint    sonorum 
(TfTCnti.T,  ut    dintuin    ost  (in  c.)  ;    tum 
lia  si  hahcrct  ille  aer  proprium  sonum 
motiiin,  iinpedinMur  auditus  (sicut  si- 
ililer,  si  instrumontum    visus   haberet 
•opriiiin  colorem,  impodirotur  visio),  iit 
H-et  IMiilosophus  2.  <lc  Anima  (iexl.  84  ; 
8).  —  2.dc  Anima  1.  17. 
Adquartum  dioondum,  (piod  ali([iian  lo 
malis  ovai)oralio    non   poto^t  pcrvcniro 
kHloralum,  et  (amon  vere  scntiliir  odor. 
liqiiando    vero    pcrvcnit    al  orc^aniim ; 
■ruin   tunc    non  ita   pcrvenil,  ul  imme- 
a>e   tancfat,  sed  tantum  mediate,  inter- 
dente   nimiruin    parle   aeris  ;  si    oniin 
iiierelur   odorabile    inlus    in  naso,  non 
ntirelur,  si  homo  non  respiraret  allra- 
ndoaerem,sed  vol  ovspirarel  omittondo 
roin  vol  retineret  spiritum.—  2.de  Ani- 
1  I.  20.  —  Et  sic  patot  ad  qnintnm. 
Ad  scxtum   dicendiim,  quod  lingua  ct 
ro  non  sunt  organum  gustus,  sed  me- 
iim  inlernu.n  illius;  et  ideo  potest  sen- 
i   hninor    sapidus    positus   supra    lin- 
lam.  —  2.  de  Anima  1.21  et  23. 
.■ldse/j/?'mi/?ndicendum,  quod  caro  non 
l  sensoriuni  ullimum,  sed  primum  ;  et 
nsequentcr  est  tantum  mcdiiim  intrin- 
*uiu,  non  aulcm  organum  tactus.  —  2. 
Anima  I.  23 ;  3.  de  Anima  I.  3. 


AHTICULUS  11 

TRUM   E.KCELLENS    SENSIBILE    CORRIJMOAT 
SENSORIUM. 

Videlur   quod  excellcns   scnsibile  non 

iTunipat  sensorium. 

l.  Ila  enim   se  habel  sensus  ad  sensi- 

lia,  siciit  intellectus   ad  intelligibilia ; 

fi  intellectus  potest  intelligore  excellens 

ielligibile  :  ergo   et  sensus  poterit  scn- 

■e  excellens  sensibile.  —  la,  q.  88,   a. 

arg.  3  et  5. 

-.  Prceterea,  accidens  non  corrumpitur 

si  ad  corruptionera  subjecti,  et  prseser- 

II  si  sit  ejus  proprietas ;  sed  sensus  est 


l)ermanonte  amina  in  corpore  non  cor- 
rumpitiiral)  excollenli  scnsibili. — Qucest. 
diap.  de  Aninm  a.  10,  c. 

3.  Pr.TUcrea,  sensibile  perficit  sensuni 
mediante  specie  ;  haic  enim  in  organo 
ret-opla  non  immiitat  ipsiim  natiiralitcr  ; 
sed  qiiod  perficit  aliipiid,  non  potost  il- 
liid  corrumpere :  ergo  excellLiis  sensibilc 
non  potcst  sensum  corrumpere.  —  3. 
Sent.  dist.  15,  q.  2,  a.  I,  sol.  2. 

i.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (3.  de 
Aninm  text.  37  ;  c.  8),  quod  anima  nostra 
est  quodammodo  omnia,  qiiia  sensus  est 
quodammodo  oinnia  sensibilia,  sicut  in- 
tollectus  est  omnia  intclligibilia ;  sed  in- 
ler  omnia  sensibilia  unum  est  cxcellens 
sensibile,  sicut  intor  oinnia  inloUigibilia 
unum  cst  excellons  intolligibile  :  ergo 
sonsus  potest  percipere  excellens  sensi- 
bile.  —  de  Vent.  q.  10,  a.  II,  arg.  3. 

o.  Praiterea,  facultas  sensus  est  in 
totiim  suum  objcctum  ;  sed  excellens 
sensibile  ost  inlra  objectum  sensus,  ut 
excellens  visibile  cst  intra  facultatem 
visus,  hujiis  eniin  objectiiin  est  color  ut 
color :  ergo  visus  piterit  videre  excel- 
lcns  visibile,  et  per  consequens  quilibet 
alius  sensus  i  oler  t  perciper  ;  excellens 
sensibilo.  —  3.  c.  Gent.  c.  54. 

Sed  contm  est :  1.  quod  Philosophus 
{1.deA)iimatPxt.  123  ;  c.  12  ;  et  text.  143  ; 
I.  3,  c.  2)  dicit,  quod  excellens  sensibile 
corrumpit  sensorium  et  seiisum.  —  2.  de 
Anima  I.  24;  3.  de  Anima  I.  2. 

2.  Pr?eterea,  dicit  Philosophus  (3.  de 
Anima  text.  7  ;  c.  4)  in  hoc  dilTere  sen- 
sum  ab  intelloctu,  quod  quia  hic  caret 
organo,  non  potest  corrumpi  ab  excel- 
lenlia  proprii  objecti,  sed  ita  intelligit 
excellens  intelligibile  alque  infimum;  at 
sensus,  qui  habet  organum  oorporeum, 
efficitur  impotens  ad  sentiendum  ex  val- 
de  sensibili,  puta  ex  vehomenti  colore  et 
forti  odore.  —  3.  de  Anima  1.  7. 

Respondeo  dicendum,  quod  dupliciter 
considerare  et  comparare  possumus  ex- 
cellens  sensibile  per  orJinem  ad  corru- 
ptionem :  vel  ad  sensus  et  organa  sensuum 


i06  TERTIA    SECUND.E  —  rilimsOPHlA   XATIHAMS 

\e\ini\ipsnm  animal. — S>\  jyrimo  modo  \o-  lionern,   efficiutitur   deleclabilia  :   sensi 

quaiiiur  dc  cxccllenli  sen^ibili.  sciendum  enim  deleclatur  proporlionalis  sicut  sil 

est,(|uodaccidens  (luj)licilopcorruinpitur :  similibus,    eo    quod    sensus  est  proporl 

uno  modo  a  suo  contrario,  sicut  liigidum  qujodam,  ut  dictum  est  ;  excellentia  ai 

a  calido  ;  alio  nuj  lo  p.  r  corruj)lionem  sui  tem  corrumpit  sensum   vel   sallem  coi 

fcubjecli  :    non  enim  accidens   remanere  tristat  eum.  —  Aliquando  verc  sensibil 

potos!  cirrupto  .ubjecto.  0ua3cunque  igi-  realiler   immutat  sensum,  ut  patet,  cu 

lur  accidentia  seii  forma^  contrarium  non  magnus  sonus  destruit  au  lituni  ration 

habent,  non  destruunlur  nisi  ad  destru-  vehementis  percussionis  aeris,  et  moti 

clionem  subjecti.  Manifestum  cst  autcm,  ipsius  qui  fit  simul  cum  sono ;  quonaod 

quod  polenliis  anima^   nihil   est  conlra-  eliam  destruitur   el   ipsum  animal,  cu. 

rium  ;  et  ideo  si  corrumpuntur,  corrum-  eodem  et  lapides  frangantur  et  aUa  coi 

punturad  corru[»tionem  subjecti. — Quccst.  pora    duriora,  ut   ferrum  (2.  de  Cceb  \ 

disp.  de  Anima  a.  19.  c.  Mundo  I.  14).  Similiter  et  in  aliis,  excepi' 

Quia  vero  potentia  sen-itiva  cst  imme-  tamen  visu.  Objectum  enim  tactus  ipsui^ 
diale  aclus  organi  lamquam  immcdiali  et      immulal  materialiter,  calefaciendo  et  ir 

proxime  subjccli  —  turbato  enim  organo  frigidando  ;  objectum  verogustusafficiei 

impeditur  operatio  sensus,   et  illo  ablalo  do    saporc    aliquo  organum  gustiis   mf 

tolalilcr,  el  lollitiir  senstis — ,  dicilur  cor-  diante   saliva  ;    objcctum    vero  odoratr 

rumpi  sensns  a  sensibili,    quia    sonsibilo  per  fumalem  evaporalioncm.  Solum  antei 

corrumjiit  ( jus  organum.  Cum  enim  opor-  objectum  visus,  cum  non  immutet  ori.n 

toal,  ut  in(|uit  Philosophus  (2.  dc  Anima  num  aut  medium  nisi  spirituali  imaiut; 

lexl.  123;  c.  12),  in  organis  scnticndi,  ad  tionc  (non  enim  pupilla  ncque  aer  col( 

hoc  ut  senliai.t,  essc  proportionem  (pian-  i-atur, sed  solum  speciem  coloris  recipiiii 

dam,  ratione  cujus  et  ipse  sensus  dicilur  secundum  esse  spiritualc),  non  nisi  eliai 

proporlio  qupcdam  et  symplionia,  si  mo-  intentionaiiter   illum   corrumpit  vel  con 

tus  sensihilis  fuerit   foiiior,  quam  orga-  tristat.  —  1.  Melaphys.  1.  1  ;  de  Sensu  i 

num  sit  nalum  pati,  solvitur  proporlio  et  Sensibili  I.  1  et  4;    7.   Phys.   1.  4;  1.  ^' 

corrumpitur  sensus  in  proporlione  organi  Anima  l.  10;  2.  de  Anima  I.  4  ;  3.  rfe  An. 

consistens  :  ticut  patet  a  simili,  cum  quis  ma  I.  2  et  7;  2.  Sent.  dist.  13,  a.  2  et  . 
fortiler    percutit   chordas,  solvitur  sym-         Quod   si   secundo  modo  compar-are  v( 

phonia  et  sonus  instrurnenti,  qui   in  qua-  luerimus    sensibilia  sensuum  exteriorui 

dam  proportione   contistit.    -     Ouoniam  non   solum   ad  ipsos  sensus  et  ad  organ 

vero   sensibile  dupliciter    potest    immu-  sensuum,    sed  etiam    ad  ipsum  animal 

tare  sensum,    vel   realiter    vel    intentio-  hoc  differunt   excellentia   sensibilia  alio 

naliter,    utroque   modo   polest    sensibile  rum   sensuum    excepto    tactu,   quod  ill 

coiTumpere  sensum  :   —    intentionaliter  corrumpunt  quidem  singulos  sensus,  put 

quidem,  per  impressionem  speciei  impro-  nimis  fulgida  visum,  et  fortes  soni  au(Ji 

portionala^  seu  excedentis   proporlionem  tum;    quia   lamen  corruptis  his  scnsibu 

organi.    Cum   enim  species  recipiatur  in  potest  animal  romanere,  —  horum  exccl 

organo,  debet  esse  proportio  inter  utrum-  lenliae.    non   corrumpun t  ammaf  nisi  pe 

que;  solvitur  autem  pi'oportio  per  super-  acddens,  in  quantum  scilicet  accidit  ani 

abundantiam    et  excessum  ;  et  hoc  inodo  mal  pati  simul  ab   aliquibus  tangibilibu 

excellens  grave  et  acutum  corrumpit  au-  corrumpcntibus,  puta  si  simul  cum  son( 

ditum,  et  excellens  saporosum  corrumpit  fiat   depulsio   et  ictus,  ut  accidit  in  toni- 

gustum,  et  forliter  fulgidum   vel   obscu-  Iruo  (ex  quo  interdum  animalia  moriun 

rum  corrumpit  visum,  et  fortis  odor  cor-  tur),  et  similiter  ab   his,  quae  videnturj 

rumpit  olfactum  ;  sicut  e  contra  si  sensi-  aliqua   moriuntur,  non   in  quantura  sun 

bilia  deducantur  ad  proportionatam  mix-  visa,  sed  in  quantum  aerem  inficiunt,  u. 


DE   ANIMA    —  QU.EST.    LXIII    DE 

cilurdo  quibusdam  vcncnosis.  Et  simi- 
cr  inlelligcndum  cst  dc  odoribus,  socun- 
im  quod  cum  malis  odoribus  inlcrdum 
jim^Mtur  (torruplio  acris  :   ct  ila  etiam 
saporc  cst,    quod  potcst    corrumpcrc 
imal,  non  in  (pinnlum  sapor  csl,  sod  in 
anlumsapori  adjun^Mlur  aliqua  qualilas 
ijTibilis;    |)ula    (juod  lalis  sapor  consc- 
itur  calorcin    cxcedcntcm    vcl    frii^us. 
J    e.xcellenlia    qualitatum    tangibilium 
Tunipit  animal  pcr  se,  et  non  pcr  acci- 
ns,    quia  omnis    cxcellcntia    scnsibilis 
Tumpit   scnsum  :  undu    ct  tangibile  s^ 
(rit  excellens  corrumpit  tactum.  —  Se- 
iidum  autcm  hunc  scnsum  dclerminatur 
[i  animalis :  tamdiu  enim  durat  animal, 
amdiu  durat  sensus  tactus  in  co  ;  im- 
ssibile  enim  cst  csse  animal  sine  taclu. 
Unde  manifcstum   csl,  quod  in  omni- 
?  sen^ibus  exccllens  scnsibilc  corrum- 
scnsum;  scd  in  sensu  tactus  cxccllons 
lijibile   non    solum    corrumpit  sensum 
lus,  sed  etiam  corrumpil  animal,  (piia 
esse  est  hunc  solum  inesse  animali,  ut 
•et  Philosoj)hus  (3.  de  Anima  texl.  68; 
13).  —  3.  de  Anima  1.  ult. 
\d primum  ergo  diccndum,  quod  inler 
isum  et    intcllectum    hrec    similitudo 
KMMlur,    quod    quia    aliqua    proporlio 
|uiritur  objecli  ad  polcnliam  cognosci- 
un,  ut  activi  ad  passivum  el  perfcctio- 
ad  perfcctibile ;  ideo  sicut  scnsus  non 
ftst  cognoscere  cxcellcns  sensibile,  quia 
improporlionatum  polcnlioc  sensilivae, 
in  hoc    slatu    nequit  noster  intcllectus 
noscere  excellcns  inlclligibile  seu  sub" 
lUias    immaleriales,    quia     secundum 
■sentcm  slalum  siint  improportionala* 
Iro  intellectui.   Diflerunl   lamen,  quod 
a  intellectus   caret  organo,  non  potest 
rumpi  a  vehemenli  intelligibili,  sensus 
eni,  quia  habet  organum,  corrumpilur 
ehementi  sensibili.  —  la,  q.  88,  a.  i, 
3;  3.  rfe  Anima  1.  7. 
Irf  secwidum   dicendum,   quod  sensus 
est  proprietas  anima^,  sed  conjuncti 
uc  adco  organi ;  unde  hoc  sublalo  vel 
'iipto   et   ipsum    corrumpilur,   ut    di- 
^  est  (q.  bl,  a.  S;  ct  hoc  art.,  in  c). 


POTENTIA    SEXSITIVA    —    ART.   I 


107 


Ad  tcrtium  diccndum,  qiiod  spccies  sen- 
sibilis  perfioit  scnsum,  si  sit  illi  propor- 
tionala;  corrumjjit  autcm  vel  contristat, 
si    sit    imj)roj)ortionala,     ut    dictiim    est 
(in  c). 

Ad  quartum  dicfindiim,  (juod  anima 
dirilur  quodammodo  omnia,  qiiia  per  in- 
tellcctum  suscipit  sj^ccics  intolligibilcs,  ct 
per  sensum  spccios  scnsibiles,  j)roj)Ortio- 
natorum  lamen,  quia  scnsus  proportio 
qua^dam  cst,  ut  dictum  est.  —  3.  ile 
Anima  I.  13. 

Ad  quintum  diccndum,  quod  ali(|ua 
comj)orari  j)0ssunt  ad  scnsum  duj^licitcr  : 
uno  modo,  (jualenus  sunt  extra  objcctum 
sensus,  quomodo  sonus  cst  cxlra  objcctum 
sensus  visusejusque  faciiltatcm;  alio  modo 
quatcnus  sunt  inlra  objcclum,  et  tunc  vcl 
sunt  supia  faciiltalcm  .sensus  vcl  sunt 
infra  illain  :  priori  inodo  se  habent  exccl- 
Icntia  sensibilia  respcctu  scnsus  ;  j)Ostc- 
riori  vero  modo  scnsibilia  j)roj)ortionata  ; 
eodenujuc  modo  j)Ossunt  comparari  res 
ad  iiitellectum.  —  3.  c.  Gent.  c  54. 


QU.ESTIO  LXIII 

Dli:    POTIiNTIA    SHNSITIVA. 

Deinde  considerandum  est  de  potcntia 
sensitiva. 

CIRCA  QUAM    QU.ERITUR  UiNUM  : 
ririim  rccte  delinialur  a  Philosopho  sensus. 

ARTICULUS 

UTRUM  RECTE  DEFIMATUR  A  PHILOSOPHO 

SE.NSUS. 

Vidclur  quod  non  recte  definiatur  a 
PhiIosoj)ho  sensus,  (juod  sit  susceptivus 
sjjccierum  sine  materia. 

1.  Dcfiniti  »  enim  dcbct  convcrti  cum 
dofinito;  sed  haic  non  convertitur ;  nam 


lytl  TERTIA    SEGUXD.^E   -  PHILOSOPHIA    NATURALIS 

esse  fcUtceplivuin  sj^cciei   vol  formrc  sinc  operuliva  seu  cognosciliva  singularis 

inateiia  jiriniiiin  convenit  onini  paticnti ;  singulare    est,  organo  affixa.  In  eo  em 

nain    oinne    paticns    recipit    alifiuitl    ai)  quod    dicitur  opeml.iva  seu    cognoscitir 

agenle,  secunduin  quod  est  agens  ;  agens  convenit  sensus  cum  intellectu  possibil 

autem  agit  pcr  suain  foraiam,  et  non  per  in  eo  vero  quod  additur  orrjano  affli 

suam  materiam.    Und-i  omnc  paliens  re-  et  cogaosciliva  singularis  ul  singnlare  e 

cipit    forinam  bine   materia.   Quo  l  etiam  distinguitur   al)    intcllectu    possibili,  (] 


patet  ad  seiisum;  non  enim  aor  recipit 
ab  igne  agenle  materiam  ejus,  sed  for- 
main.  Deinde  idein  etiain  convenit  intcl- 
lectui  possibili ;  hic  enim  ctiam  recipit 
species  et  formas  sine  materia.  iTgo  male 
definitur  .senbus  por  es^e  susceptivum 
sine  materia.  —  2.  de  Anima  I.  24. 

2.  Pneterea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
Anima  text.  123  ;  c.  12»,  qiiod  excellens 
scnsibile  corrumpit  senbuin  ;  scd  hoc  non 


ctiam    cognoscit   objectum  univer.sale, 
cst  inoiganicu-;,  ut  dicit  Philosophus  i 
de  Anima  text.  7;  c.  4). —  2.  de  Animn 
24  et  3.  de  Anima  1.7. 

Ad  primum  ergo  dicendum  primo,(\\i< 
licet  sit  commune  omni  patienti,  qu' 
recipiat  formain  ab  agente,  differeni 
tamen  est  in  modo  recipiendi.  Nam  fo 
ina,  quse  in  patientc  recipitur  ab  agenl 
quandoque  quidem  habet  eundeni  modii 
csseiidi  ii  patjente,  quem  habet  in  agenl 
Et  hoc  qiiidem  contingit,  quando  p 
tiens  habet  eandem  dispositionem  ad  fVj 
mam,  quam  habet  agens;  quodcunqi 
enira  renipilur  in  altero,  secundum  m 
dum  recipientis  recipitur.  Unde  si  eode 
modo  dispoaatur  patiens  sicut  agen 
eodem  modo  recipitur  forma  in  patienl 
sicut  erat  in  agente;    et  tunc  nin  re< 


potest  fieri,  nisi  sensus  realiler  et  matc- 
rialiter  recipiat  specicm  scnsibilis :  ergo 
idcm  quod  prius.  — 2.  de  Anima  \:  24. 

Sed  conira  cst  auctoritas  Philosophi  2. 
de  Anima  {lexi.  121  ;  c.  12)  dicenlis, 
quod  sensus  est  susceptivus  specierum 
sine  materia.  —  2.  de  Anima  1.  24. 

Respondeo  DiCE.NDUM,  quod  sensus  du- 
pliciter  considerari  potest,  ut  dictum  est 
(supra  q.  61,  art.  unic.)  :  uno  modo,  per  pitur  forma  sine  materia.  Licet  eni 
ordinem  ad  ohjectiim,  respectu  cnjus  ha-  ijla  et  eadem  inateria  numoro,  quse  fj 
bet  rationeiii  patientis,  et  hoc  modo  habet  agentis,  non  fiat  patientis,  fit  tamen  qi;' 
rationem  potentite  passivse,  et  ut  sic  defi-  damraodo  eadem,  in  quantum  simile' 
nitur  a  Philosopho.  Sicut  enira  est  de  ra-  dispositionem  materialera  ad  formam  a, 
tione  raateriai  esse  susceptivam  forraa^  quirit  ei,  quae  erat  in  agente  ;  —  et  h; 
naturalis,  sive  substantialis  sive  acciden-  modo  aer  palitur  ab  igne,  et  quidqu- 
talis;  ita  de  ratione  potentise  cogno.scitivcC  patitur  passione  naturali.  —  Quandoq' 
passivae  est  esse  susceptivam  objecti  vero  forraarecipitur  inpatiente  fecundt' 
secundum  esse  spirituaie  et  imraateriale,  alium  raoduraessendi,  quara  sit  in  agen 
quod  est  esse  susceptivum  specicrura  si-  quia  dispositio  materialis  patientis  ad  i 
ne  materia  ab  objecto  exlerno  —  al  diffe-     cipiendum,  non    est    sirailis    disposilic 


rentiara  inlellectus  possiljdis,  qui  recipit 
species  sine  materia  ab  intellectu  agente  ; 
quamquara  eliam  distinguitur  ab  intel 
lectu  per  lioc  quod  est  potentia  passiva 
organica  :  unde  species  non  -oluin  reci- 
piuntur  in  potentia,  sed  etiam  iu  organo, 
cum  tamen  inteliectus  possibilis  sit  inor  • 
ganicus.  —  Alio  modo  potest  considerari 
sensus  absoluie  et  in  se,  quatenus  est  po- 
tentia  operativa  vel  cognoscitiva  ;  et  hoc 
modo  potest  definiri,   quod  sit    potentia 


materiali,  quse  est  in  agente;  ct  id:» 
foraii  recipitur  in  patienle  sine  mi'eri 
in  qnantura  patiens  assirailatnr  agenti  r 
cundum  formam  et  non  secundum  malr 
riam;  et  per  hunc  modum  sensus  reci  t 
forraam  sine  materia,  quia  alterius  rac' 
esse  habet  forma  in  sensu  et  in  re  sen  |- 
bili :  nara  in  re  sensibili  habet  esse  ri- 
turale,  in  sensu  autera  habet  esse  imnij- 
teriale  et  spirituale.  —  2.  de  Anima  1.  '!■ 
Dicendum   secundo,  convenire  quid 


(11 


DE  ANIMA  "  QU/EST.    LXIV    DK 

isum  el  inlelleclutu  in  hoc   qiioJ  roci- 
iit  species  sinc  niutcria  ;  scd  mullipli- 
•r  inter  sc  diirerunl  :  ct  pruno,  sensus 
potentla  organica,  inlellcctus  vero  est 
i-nlia   inorganica  ;  unJc  spccies  scnsi- 
;s  rocij)iuntur  in  organo,  spccies  vcro 
jlligibiles  in  ipsa  potcntia  intcllecliva. 
undo,  scnsus  est  tantuni  potcntia  co- 
)8ciliva  singulaiis    iit   singulare  est; 
lc  esl  susceptivus  forinaruin  sinc  nia- 
la  quidem,   sed  non  sine  conditionihus 
lerialibus  individualibus  sensibilia  re- 
usentantium  ;  intcllectus  vero  est  potcn- 
cognoscitiva  dirccle,  ct  per  so  univer- 
13,  ul  dicit  Philosophus  (1.  Phya.  lcxt. 
;  c.  5 ;  el  2.  de  Anima  text.  122  ;  c.  12) ; 
lc  specics    inlelligibilcs  rcpra^scntant 
ectum  sine  conditionibus  individuanli- 
i.  Tertio,  sensus  recipit  species  ab  ob- 
lo  sensibili ;  intellectus  vero  possibilis 
intellectu    agente.  —  2.  de  Anima  1. 
1.  Phys.  1.  10,  al.  9. 
\dsecundum  dicendum,quod  ahquando 
^us  corrumpitur  ab  cxcellenti  scnsibili 
ique  eo  quod  illud  recipiat  sccundum 
i3  materialc,  ut  diclum  cst  (q.02,  a.  2). 


QU.ESTIO    LXIV 

DE   SKNSIBUS   E.VTEUIORIDUS. 

ndc  considerandum  cst  de  sensibus  in 
articulari ;  et  primo  de  sensibus  exte- 
ioribus,  deinde  de  sensibus  internis. 

RCA  PRIiVlUM  QU^RUNTUR  TRIA  : 

Irum  in  quoHbet  sensu  externo  sit  repe- 

■e  sensuni  agentem  el  patientem. 

Iruin  sint  tantum  quinque  sensus  exte- 

)res. 

Lrum  sensus  exleriores  egeant  medio. 

ARTICULUS    I 

'm  in  quolibet  sensu  externo  sit 
5perire  sensum  agentem  et  patien- 
:m. 

idelur  quod  in  quolibet  sensu  extcrno 


sE.Nsinu.s  EXTEr.ioHinrs      aut.  i 


lO^j 


sit  reperirc    sensum  agfiilcm  et  patien- 
t(>in. 

I.  Dicil  enim  Philosophus  {.'j.  (/«  Anima 
text.  17;  c.  o],qund  siciit  in  oiiini  natura, 
ita  ct  in  anima  est  ali(|uid  {\\U)  cst  omnia 
fieri,  et  quo  est  omnia  faccre;  sed  id  qiio 
est  lieriorania  scnsibilia.ost  .scnsus  passi- 
vus  :  ergo  debet  ct  dari  alius  sensus  acli- 
vus,  qiio  anima  possit  oinnia  sensibilia 
facere  scnsibilia  actu.  —  Quccat.  disp.  de 
Anima  a.  4,  arg.  1  Sed  contra;  la,  q. 
79,  a.  3,  aig.  Sed  conlra. 

2.  Pra^terca,  sicut  se  habet  intellectus 
ad  intelliiiibilia,  ita  ct  sensus  ad  sensibi- 
lia,  ut  dicitur  3.  de  Anima  {text.  2  et  3  ; 
c.  4)  ;  scd  quia  intcllectus  cst  in  potentia 
ad  intellii:ibilia,  dalur  intellectus  agcns, 
(jui  facit  intelligibile  aclu  :  ergo  et  dabi- 
tur  sensus  agcns,qui  facit  sensibile  actu. 
—  3.  de  Anima  I.  7;  la,  q.  79,  a.  3, 
arg.  1. 

3.  Pra^tcrea,  Philosophus  in  3.  de 
Anima  {text.  18;  c.  5)  assimilat  intcllc- 
ctum  agentem  lumini ;  ergo  lumen  erit 
^ensus  agens,  vcl  certe  instrumentum 
sensus  agcntis.  —  Qucest.  disp.  de  Anima 
a.  4,  arg.  4. 

4.  Piaetcrca,  cuilibet  polentiae  passivae 
debet  responderc  potcntia  activa,  alioqui 
esset  superflua;  sed  datur  sensus  qui  est 
polentia  passiva  :  crgo  et  dabitur  sensus 
qui  sit  polcntia  activa.  —  Tabula  Aurea 
voce  «  potentia  »  n.  33. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  2.  de 
Anima  tcxt.  51  (c.  5)  dicit,  quod  sensus 
est  tantum  potentia  passiva,  et  text.  60 
(ib.)  dicit,  quod  activum  sensationis  est 
obj.  ctum  cxtra  sensum  existens.  —  2.  de 
Anima  I.  10,  11  et  12. 

PxESPONDEO  DiCENDUM,  quod  iu  naturall- 
bus  non  dicitur  virtus  acliva,  qua3  habeat 
aliquemactum,qui  est  operatio  —  sicenim 
omnis  potentia  animae  est  activa,  ct  prae- 
sertim  cognoscitiva  ;  scntire  enim  et  in- 
telligerc  formaliter  sunt  actioncs  imma- 
ncntes  in  ipsis  potcnliis  cognoscitivis, 
ut  dictum  Crit  (supra  q.  61,  art.  unic.) ;  — 
sed  dicitur  potcntia  aliqua  activa,  quae 
comporalurad  suumobjcctum  sicutagens 


110 


TKRTIA    SECrND.l- 


ad  palieus.  Seiisus  auleia  coin|jarulur 
ud  seiisibilu  lanluia  sicul  jjaliens  ad  ageiis, 
eo  quod  sensibile  Iransiaulal  scnsuia. 
Visio  eniia  perficilur  per  iioc  quod  spa- 
cies  visibilis  iecij)ilur  in  visu,  quod  Ctt 
quoddaia  pali.  l-l  raliu  hujus  esl,  quia, 
cuia  oaaiis  cognilio  fiat  per  iioc  quod 
cogailuia  esl  aliquo  laodo  ia  cognoscenle, 
scilicet  secunduia  siiailitudineia  (nani  co- 
gnoscens  in  aclu  est  ipsuia  cognitum  in 
actu);  illud  erit  activuia  lespectu  sensus, 
quod  in  illo  producit  siniilitudincia  rei 
co»nitie.  Hoc  auteia  est  objectuni  ad 
exlra.  Sensus  eniia  est  singulariuia,  qu:e 
sunt  ad  extra  ;  et  recipit  aialerialiter  et 
corporaliter  specieia  ;  unde  producens 
illaia  debet  esse  in  se  laalerialc  et  corpo- 
rale,  habens  niiairuia  ia  seprincipiuia  ia- 
dividuationis,quod  est  laateria  priiaa,de- 
leriainatis  diiaensionibus  contenla.  Unde 
laanilestuia  est,  quod  non  datur  ia  sensu 
externo  sensus  agens  et  patiens. 

Ad  primuni  ergo  dicenduia,  quod  pro- 
positioPhilosophi  valet  in  anima  per  or- 
dinem  ad  intelligibilia,  ut  dictura  est  (in 
c.  et  infra  ad  2). 

Ad  secundum  dicendum^  quod  sensibi- 
lia  inveniuntur  actu  extra  animam,  et 
ideo  non  oporlet  poiiere  sensumagentem. 
—  la,  q.  79,  a.  3,  ad  1.  —  Vel  dic,  quod 
sensibile,  cum  sit  quoddam  particulare, 
non  imprimit  in  sensum  vel  in  medium 
speciem  alterius  generis,  cum  species 
tam  in  sensu  quam  in  medio  sit  particu- 
laris  ;  inlellectus  autem  possibiiis  recipit 
species  universales,  alterius  scilicet  gene- 
ris,  quam  sint  in  imaginatione,  in  qua 
sunt  tantum  particulares,  et  quam  in 
sensu  externo,  in  quo  similiter  species 
receptae  sunt  tantum  singulares;  et  ideo 
in  intelligibiiibus  indigemus  intellectu 
agente,  non  autem  in  sensibilibus  indigc- 
mus  potentia  activa,  sed  omnes  potentiae 
sensitivae  sunt  potentiae  passivae.  —  Quccst. 
disp.  de  Anima  a.  4,  ad  5. 

Ad  teriium  dicendum,  quod  similitudo, 
qua  Aristoteles  assimilat  intellectum  agen- 
tem  lumini,  attenditur  quantum  ad  hoc, 
quod  sicut  hoc  est  necessarium  ad   vi- 


iMIILO.SOPIIlA    NATIRALIS 

denduia,  ita  illud  ad  inlelligendum  s» 
non  piopter  ideia  :  naia  lumen  non  e 
neccssarium  ad  vidcndum,  ut  faciens  c 
lores  actu  visibiles  (iiam  color  est  per  . 
vi=ibili.s),  sed  ut  mediuia  fiat  actu  luc 
duia,  ut  dicit  Coiainentalor  (i.i  2.  » 
Anima) ;  inlellectus  vero  agens  n 
cessarius  est  ad  hoc,  ut  inlelligibilia 
potentia  fiant  actu  intelligibilia  per  ho 
quod  abslrahit  ea  a  materia ;  sic  eni 
sunt  intelligibilia  actu.  —  la,  q.  79, 
3,  ad  2  ;  Quoest  disp.  de  Anima  a.  ^i,  ad  ' 
'6.  de  Anima  I.  10.  ^Ih 

Ad  quartum  diccndum,  quod  polent^ 
passiva?  sensitivae  respondet  potentia  a 
liva,  qua3  est  in  objeclis  extra  anirnan 
haec   enim  sunt   factiva   sensalionuin, 
dictuia  est  (q.  50,    a.   1  ;    q.  GI,  a.  ui 
ia  c). 


ARTICULUS   il 


I 


UTRUM    SINT    TANTUM    QUINQUE    SENSU3 1 
EXTERIORES. 

Videtur    quod   sensus  sint    exterioij 
phires  quam  quinque. 

1  .Sensus  enim  est  cognoscitivus  accidel 
tium ;  sunt  autem  multa  genera  accide 
tium  :  cum  ergo  potentiae  distinguant 
per  objecta,  videtur  quod  sensus  mulj 
plicetur  secundum  numerum,  qui  est 
generibusaccidentium. —  la,  q.  78,  a. 
arg.  1. 

2.  Praeterea,  magnitudo  et  figura  T 
alia,  quae  dicuntur  sensibiiia  commun , 
non  sunt  sensibilia  per  accidens,  sed  cc  - 
tra  ea  dividuntur  in  2.  de  Anima  {text.  > 
et  64 ;  c.  6) ;  diversitas  autem  per  se  ob- 
ctorum  diversificat  potentias  :  cum  eu 
plusdifferantmagnitudo  et  figura  a  coli3 
quam  sonus,  videtur  quod  multo  raa  s 
debeat  esse  potentia  aUa  sensitiva  cogi- 
sciliva  magnitudinis  aut  figurae  qui 
coloris  et  soni.  —  Ibid.  arg.  2.  j 

3.  Praeterea,  unus  sensus  est  un's 
contrarielatis,  sicut  visus  albi  et  nig  ' 
sed  tactus  est  cognoscitivus  plurium  c( 


DE  ANIMA  -  QU.-KST.     lAIV    DE    SEXSlHUS    EXTKIUOUIIU.S  —  AIIT.    II 


1  II 


jlaliim,  scilicet  calidi,  IViy;idi,  liuiiiidi 
;ci  el  hujiisinodi  :    ergo  sensus    non 
nus,  sed  |)lures  ;   ergo  plures  sensus 
quani  (luincine.  —  Jbid.  arg.  ;{. 
I'ra'U'rea,  cum  sontire  sit  pati  (|uod- 
diveisus  modus  scnliondi    erit    di- 
is  modus  patiendi,  (|ui  indical  diver- 
»m  potcnlia!  passiva3,  sicut  divcr.>us 
is  ageiidi  significat  diversitatcm  vir- 
activa^  ;  et  pcr  consecpicns  ex  partc 
vorum,  ([uae    alio    inodo    patiuntur, 
1  potenliam  passivam  liaijcrc  vidcn- 
et  simiiiter  quae  alio  modo  scntiunt, 
itur  habere  alium  sensum.  Sed  ani- 
a  non  respirantia,  ut   formic:c,  apes, 
is  et  alia  hujusmodi,  sentiunt  oJorcm  : 
itet   manifeste,  cum  et  aculius  scn- 
delongc  nutrimentura  suura,  quando 
int  a  proprio  cibo,  quam    per    pro- 
in  vifcum   id    possunt   percipcre ;    ct 
^entiunt  illum  eo  modo,    quo  aniina- 
respirantia,    puta    respirando  :  crgo 
n  sentiunt  per   alium  sensum,  ct  sic 
it  plures  sensus  quam  quinque.  — de 
iu  et  Sensibili  1.  14. 
,  Praetorea,  potenliai  sensitivcc  di^tin- 
ntur  ex  organo;  sed  visus  habot  duo 


tactu  ;  ot  sic  sensus  c.xterioreserunt  pau- 
ciores  ([uam  (piinquj.  —  2.  de  Aidina  1. 
0  et  21. 

1).  Praotcroa,  diitit  Pliilo.sophus  {de 
Sensu  et  ^ensibili  c.  u!t.),  (piod  sicut  idem 
numero  cor|)Usest  albuiu  ct  dulcc,  ita  csl 
cadem  potentia  sonsiliva  albi  ut  dulcis* 
ergo  sensus  extcrni  non  sunt  (piiiKiue, 
sod  unus  tantum. 

10.  Praiterea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
Anima  lexl.  101  cL  104;  c.  10j,(juod  po- 
tabiie  e^st  commune  gustui  et  taclui  ;  sed 
sonsus  distingiiuntur  ox  distiuctis  et  di- 
ver^is  sensibilibus  :  orgo  scnsus  tactus  et 
gustus  uou  sunt  distincti  sonsus.  —  2.  de 
Aninia  1.  21. 

Sed  conlra  esl  :  1.  quod  Philosophus  in 
2.  de  Aniina  lexl.  128  (1.  3,  c.  1)  dicit, 
quod  non  cst  alius  S(;nsus  exlorniis  i^rae- 
tcr  quinquc;et/ej:^  13j  (ibid.)  probat  non 
dari  unum  tantum  sensum  sed  plures, 
quia  alioqui  lalerent  nos  sensibilia  coin- 
munia,  qUcC  consoquuntur  ad  sensibilia 
propiia.  —  de  Sensu  et  Sensibili  1.  ult.;  3. 
de  Anima  1.1. 

2.  Pricterea,  potentia  cuin    dicatur  ad 


uia,  puta  duos  oculos  :  ergo  duo  sunt     objoctum,  oportet  quod  secundum  dilTe- 


sus  visus.;  unde  sequitur  ideni  quod 
is.  —  de  Sensu  el  Sensibili  I.  1*J. 
idetur  quod  fcensus  exteriorcs  sint 
ciores  quam  quinque. 
.  Ita  oniin  se  habet  sensus  ad  sensi- 
,  sicut  intellectus  ad  intelligibile,  ut 
t  Philosophus  (3.  de  Anima  text.  2 
;  c.  4) ;  sed  intellectus  unus  est  re- 
:lu  omnium  intellii^ibilium  :    ercro   et 


rentiam  objectorum  diversificentur  po- 
tentiae  sensitivae  ;  obiectuni  auteni  sensi- 
bile  est,  prout  cst  innnutativum  sensus : 
ergo  secundum  diversa  genera  immula- 
tionum  sensus  a  sonsibili  oportet  esse  di- 
versos  sensus.  Immutatur  autem  .sensus  a 
sensibili  :  uno  modo  per  contactum  ;  — et 
sic  est  sensus  tactus,  qui  est  discretivus 
eorum,  ex  quibus  constat  animal;  et  sen- 


unus  sensus  respectu  omnium  sensi-     sus  guslus,  qui  est  perceptivus  qualitatum 


am.  —  3.  de  Anima  1.  7. 

.  Praeterea,  species  non  dividitur  con- 

genus ;   sed   gustus  est   tactus  qui- 

i :  ergo  non  debet  poni  scnsus  distin- 

i  a  tactu.  —  la,  q.  78,  a.  3,  arg.  4. 

.  Praeterea,  potentiaedistinguuntur  ex 

'Cto,  ut  dicil  Philosophus  (2.  de  Ani- 

•text.^i;   c.   4);  sed  gustabile,  quod 

jectum  gustus,  est  quoddam  tangi- 

j|,  ut  dicitur  2.  de  Anima  {text.  101 ; 

•|0)  :  ergo  gustus  non  distinguetur  a 


quae  designant  convenientiam  nulrimenti, 
quo  conservatur  corpus  animalis.  Alio 
morfo  immutatur  sensus  per  medium;  et 
ha3C  quidem  immuLalio  aut  est  cum  alle- 
lationo  sensibilis  ;  —  et  sic  odor  immutat 
sensum  cum  aliqua  resolutionc  odorabilis; 
aut  cum  aliquo  molu  locali  ;  —  et  sic  im- 
mulat  sonus;  aut  sine  iminutatione  sen- 
sibili,  sed  per  solam  immutationem  spi- 
ritualem  raedii  et  organi;  —  et  sic  immu- 
tat  color.  Undc  sequilur  sensus  cxteriores 


l|->  TKHTIA    SKCrNM).!-:     - 

esse  tantum  quiii(|ue.  —  3.    de  Anima  1. 
1,  in  fine. 

Uesponoko    niCENDUM,    qnoJ    raliuneni 
dislinnlioriis  et  nunieri  sensuuin  exlei'io- 
runi  (luidani  accipere  voluerunl  ex  parte 
organorurn,   in  quibus    aliquod    elenien- 
lura  doniinalur,  vel  aqua  vel  aer  vel  ali- 
quid  hujusniodi.  Quidani  autein  ex  parte 
medii,  quod  est  conjuncluni  vel  exliinse- 
cum;    et  hoc  vel   aer    vel  a(|ua  vel   ali- 
quid    hujusmodi.    Quidani     aulem  ex  di- 
versa  natura  sensibilium  qualitatum,  se- 
cundum  quod  est  quaiitas  simpUcis  cor- 
poris  vel  sequens  compiexionem.   —  Sed 
nihil    istorum  conveniens  est ;   non  enim 
potentia)  siint  propler  oreana,sed  organa 
propler  polentias.  Unde  non  propter  hoc 
sunt  diversae  potentise,  quia  sunt  diversa 
orcana  ;    et   ideo   nalura  instituit  diver- 
sitatem   in  ors-anis,  ut    congruerent  di- 
versitati  potentiarum.  Et  simihter  diversa 
media  diversis  sensiljus  attribuit,  secun- 
dum  quod  erat  conveniens  ad  aclus  po- 
tentiarum.    Naturas    autem    sensibilium 
qualitatura  cognoscere  non  est  sensus,  sed 
intellectus.  Accipienda  est  ergo  ratio  nu- 
meri  et  distinctionis  exteriorum  sensuum 
secundum  illud,  quod   proprie  et  per  se 
ad  sensum  pertinet. —  la,  q.  78,  a.  3,  c. 
Est  autem  sensus  quaedam  potentia  pas- 
siva,  quae  nata  est  immutari  ab  exteriori 
sensibil  Exterius  ergo  immutativum  est, 
quod  perse  a  sensu  percipitur,  et  secun- 
dum  ejus  diversitatem  sensitivse  potentiae 
distinguuntur.Est  autem  duplex  immuta- 
tio  :  una  naturalis  et  aba  spiritualis  ;  na- 
turalis  quidem,  secundum  quodforma  im- 
mutantis  recipitur  in  immutato  secundum- 
esse  natiirale,  sicut  calor  in  calefacto ;  spi- 
rilualis  autem,  secundum  quod  forma  im- 
mutantis  recipitur  in  immutato  secundum 
esse  spirituale,  ut  forma  coJoris  in  pupil- 
la,  quae  non  fit  per  hoc  colorala.  Ad  ope- 
rationem  autem  sensus  requiritur  immu- 
tatio  spm7?fa/!s,  per  quam  intenlio  formae 
sensibihs  fiat  in  organo  sensus ;  aUoquin 
si  sola  immutatio  naturaUs  sufficeret  ad 
sentiendum,  omnia  corpora  naturaUa  sen- 
tirent,  dum  alterantur.  —  Sed  in  quibus- 


rillLOSOl-IllA    NATIUALIS 

dam  sensibus  invenitur  immutatio  spii 
tuaiis  lantiim,  &[cu[  in  visu;  in  quibusdai 
autem  ciim  immutatione  spirituali    elio, 
naturalis  :   vel  ex  parte   objecti    lantun 
vel  etiam  ex  pai  te  organi.  —  Exparte  ai 
tcm  objedi  invenitur  transmutatio  nali 
ralis  :  sccundum  locum  quiJem,  in  soik 
qui  est  objectum  auditus;  nam  sonus  e 
percussiune  causatur  et  aeris  comiuoti( 
ne  ;  secundum  alterationem  vero  in  odr 
re,  qui    est   objectum   olfactus ;  oporti 
enim  per  calidum  alterari    aliquo  mod 
corpus,  ad  hoc  quod   spiret  odorem.  - 
Ex  parte    autem    organi  est    imrautal 
naturalis  in  lactu  et  gustu  :  nam  et  m; 
nus  taiigens  calida  caiefit,  et  lingua  hi 
mectatur  per  humiditatem  saporum;  o 
ganum  autem  olfactus  aut  auditus  nul; 
naturali  immutatione    immutatur  in  ser 
tiendo,   nisi  per  accidens.  Visus  auten 
qui  est    absque  immutatione  naturali  oi 
gani  et  objecti,  est  maxime  spiritualis  ( 
perfectior  inler  omnes  sensus  et  commi 
iiior,  et  post  hunc  auditus,  et  deinde  olfa 
ctus,  qui  habent  immutationem  naturalei 
ex  parte  objecti.  Motus  tamen  locaHs  es 
perfectior  et  naturaliter  prior  quam  mo 
tus  alterationis,    ut  probatur  in  8.  Phyi\ 
{text.  55 ;   c.  7).  Tactus  autem  et  guslu 
sunt  maxime  naturales,  de  quorum  disi 
tinctione  post  (in  solut.  arg.   3)   dicetui 
Et  inde  est,  quod   alii  tres  sensus  no! 
fmnt  per  medium  conjunctum,   ne  aliqu; 
naturalis  transmutatio  pertingat  ad  orgal 
num,  ut  accidit  in   his  duobus    sensibufi 
—  la,  q.  78,  a.  3,  c.  | 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  no 
omnia  accidentia  habent  vim  immuta 
tivam  secundum  se,  sed  solae  qualitate 
tertiae  speciei,  secundum  quas  contingi 
alteratio;  et  ideo  solae  hujusmodi  quaUta 
tes  sunt  objecta  sensuum,  quia,  utdicitui 
7.  Phys.  {text.  11  et  12  ;  c.  2),  secunduu 
eadem  alteratur  sensus,  secundum  qufi 
alterantur  corpora  inanimata.  —  la,  q 
78,  a.  3,  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  magni 
ludo  et  figura  et  hujusmodi,  quae  dicun-i 
tur  communia  sensibilia,  sunt  media  in 


DE  ANIMA  -  QU.tlST.  LXIV  DE   SENSIBUS    EXTERIORlFlUS  -  AKT.  II  113 

sen^ibilii»  pcr  acciJcns,    et  sciisibilia  objeclurn  laclus  secuiiduin  rutioiieincoin- 

pria,  qii.ie  sunt  objccta  se;)suum.  Naiu  iiiuucni.    Sed    iMiul   i,'enus  coininuiie  est 

sihilia  jtropria  j)rimo  et  per  se  iininu-  iiiiiuminaliiin,    sicut  eliam  genus    proxi- 

,  sensum,  cuin  sinl  qiialitalcs  altcran-  miiin  caUdi  el  friii^idi    est    innominatum. 

•    sensibilia    vero    coininiiiiia    oinnia  —  Ibid.  ad  3. 

jciinlur  ad  quanlitalem.  Et  dc  magni-  Ad  qiiarlum   diccnduin,  (juod  quia  ubi 

ne  et  nuinero  palct,  (|uod  sunl  species  est  idcin    s  nsibilc,    <.'st   idcm  sensus  — 

ntitatis.    Fii^uia    autom    est   qualitas  potcntiaj    fiiiin    distinguuntur  sccundiim 

u   quantilalcin,    cum   consistat    ralio  objccla,  idcin  aulem    csl  scnsibilc,   quod 

ra;  in  teiminationc  magniludinis.  Mo-  scntiunl   animalia  tam  respirantia  quam 

autem  ct  quies  scntiunlur,  sccundum  non  rcspirantia;  —  impossibile  est  quod 

i  subjecluni   uno  modo  vel  pluribus  sit  alius  sensus  utrorumque,  ut  dicit  Plii- 

jis  se  liabct  secundum  magnitudinem  losophus  {de  Sensu   el  Sensibili  c.  o);  di- 

jecli  :    vel  localis  dislantia3,  ciuantum  verso  tamen    inodo  sentiunt,   qui    inodus 

uotum  augmenti   et  motum  localem;  non    diversificat  sensus    (inquit  Philoso- 

jtiam  sccundum  sensibiles  qualilates,  phus  ibidem).  Nam  duplicitcr  inodus  scn- 

in  motu  alterationis.    Et  sic   sentire  licndi  potest  diversificari :  iino  modo  per 

uni  et  quietem  cst  (luodam  mjdo  tcn-  ,se,  quod  est  secundum  divcrsam  habitu- 

unuin    ct   multa.    Quantitas    aulcm  dinem  sensibilis  ad    sensum  ;    —  ct  talis 

proximum  subjectum  qualitatis  allc-  divcrsitas  in   modo   senticndi  divcrsificat 

v.T,    ut  superficies   coloris.    Et    ideo  sensum  ;  piita  quod  unus  sentit  sensibile 

iibilia  communia  non  movent  sensum  conjunctuin,  sicut  lactus;  alius  autemsen- 

110  et  per  se,  sed  ralione  sensibilis  qua-  sibile  rcmotum,  sicut  visus.  Est  et  alia  di- 

,is,  ut  supeificies  ralione  coloris.  Nec  versilas  in  modo  sentiendi  per  accidens, 

en  sunt  sensibilia  per  accidens,  quia  quae  non  diversificat  sensura,  et  attendi- 

jsmodi  sensibilia  diversilatein  aliquam  tur  secundum  remotionem  prohibentis  ;  — 

iint  in  immutatione  sensus.  Alio  enim  el  talis  divcrsitas  in  modo  sentiendi  est  in 

lo  iminutatur  sensus  a  magna  super-  proposito  :  quia  in  animalibus  respiranti- 

'  et  a  parva,  quia  etiam    ipsa  albedo  bus    pcr   respiralionem  removetur  quod- 

lur  niagna   vcl  parva,  et  ideo  dividi-  dam,  quod  per  modum  cooperculi  subjacet 

secundum    proprium  subjectura.  —  organo  odoratus  ;  et  ideo  quando  non  re- 

'.  ad  2.  spirant,  irapediuntur  ab  odorando  propter 

d  terlium  dicendura,  quod  sicut  Phi-  tale  cooperculum.  Sed  animalia   non  re- 

iphus  videtur  dicere  in  2.  de  Anima  spirantia    carent  tali  cooperculo,  et  ideo 

1. 106  usque  ad  120;  c.  ll),sensus  ia-  non  indigent  respiratione  adodoraiidum  : 

est  unus  in  genere,  sed  dividitur  in  sicut  videmus  in  ocuIis,quod  quaedainani- 

tos   sensus    secundum    speciem;    et  malia  habent  palpebras,  quae  si  non  ape- 

pter   hoc  est    diversarum  contraric-  riantur,  non  possunt  hujusmodi  animalia 

ira,   qui  tamen   non    separantur    ab  videre.  Hujusraodi  autem  palpebras  dedit 

cem  secundura  organum,  sed  per  to-  natura  animalibus  egentibus  acutiore  vi- 

.  corpus   se   concorailanlur,  et    ideo  su,  propter  sccuritateni  oculi,  ut    oculus 

am  distinctio  non  apparet.  Gustus  aw-  conservetur.  Unde  aninialia  habcntia  du- 

,  qui  est  perceptivus  dulcis  ct  araari,  ros  oculos,  quasi  non  indigentia  acuto  visu, 

:omitatur   tacluni  in  lingua,  non  au-  non  habcnt  hujusraodi  palpebras :  et  ideo 

per  totura  corpus,  et  ideo  de  facili  a  non  indigent  aliquo  raolu  aperienle  palpe- 

u   distinguitur.    Posset   taraen   dici,  bras  ad  videndura,  scd  stalira  habent  ocu. 

d  omnes  illse  contrarietates  et  singulae  los,  et  ad  videndura  facultatem  nullo  re- 

veniunt   in  uno    generc    proximo,  et  moto.  Manifestuin  etiara  est,  sensura  olfa- 

»68  in  uno  genere  coraiuuni,  quod  est  clusesseeundera  specicinomnibusaniraa- 

StMM^  Philos.  IV  —  8. 


114  TKHTJA  SECLXb.K  —  P1I1L0.S01'111A   NATUUALIS 

libus,   (juia  ejiisdem    sensus   cadeiu    bunt  nccefcsilule    naluiuli  inimulalione  secui 

conujdiva  (noncnira  visus  patilur  uliquid  dum   qualilutem,  (juae  ci  j)roj)rie  obii( 

a  sonis,  n  qucaudilusa  coloiibus)  ;sinsus  lur,  ut  scilicet  lingua  fiat  (Julcis  vel  am 

autMu  animalium  non  res])irantium  vide-  ra,  sed  secundum  jtra^ambulum  qual 
lur  corrumpi  a  gravibus  odoribus  et  ex-  lalem,  in  qua  iundatur  sapor,  scilic 
cellenlibus,  cx  (jiiibus  sensus  hominiscor-  sccundum  liumorcm,  qui  est  objectu 
rumjiilur,  scilicet  ab  asplialto,  quod  esl  luclus.  —  lu,  q.  78,  a.  3,  ad4. 
qucedam  conveclio  ex  succis  lierbarum,  ct  Vcl  dic,  quod  gustus  et  tactus  dujjlic 
a  sulpliure  el  liuju:>modi.  Ergo  illa  habenl  ter  possunt  considerari :  uno  inoJo  quai 
sensum  olfaclus  sicut  homo,  licct  non  tum  ad  niodum  seiitiendi ;  ct  sic  gusli 
ro^pirent.  —  de  Sc7isu  et  Sensibili\.  14;  Citquidam  lactus,  nam  in  tangendosuu 
2.  de  Anima  \.  20.  objcctum  percipiL;    ulio   modo  quanlu 

Ad  quinlwn  dicendum,  quod  ex  duobus     '^^     objeclum ;     cl    ita    ojiortet    dicer 

oculis  fit  aliquid  unum,  et  una  est    ope-  quod  sicut  se  habel  objecLum  guslus  ; 

ratio  amborum  oculorum,  qualenus  scili-  objectum  tactus,  sic  se  habet  scnsus  g 

cet   vi^io   utriusque   oculi   concuriit  per  stus  ad  sensum- tactus.    Maniiestuai  c 

quosdum  ncrvos  ad  aliquod  intrinsecum  autcm,quod  sapor,  qui  est  objectum  gi 

in  suum  organiim,   quod  cst  circa  cere-  slus,  non  cst  aliqua  qualitas  de  qualilal 

brum.  —  dc  Sensu  ct  Sensibili  1.  19.  bus  simjiliciijm  corjiorum,  exquibus  ai; 

Ad   scxtum  dicendum,  quod   cum   po-  mal  consLituitur,  quae  sunt  propria  obj 

tcnLicc  cognoscitivai  disLinguantur  ex  ob-  cta  sansus  tactus;  sed  causatur  abcis, 

jeclis  ct   varia   inimuLaLioiie  illarum,   ut  lundatur  in  aliquo  eorum  sicut  in  mati 

diclum  est    (arg.    Sed   conlra,  et  in  c),  ria,  scilicct  in  humido.  Unde  manifeslu 

necesse  est  unum  csse  inlellectum  et  jilu-  est,  quod  guslus  non  esL  idem,  quod  sei 

res  sensus;  inlelloctus  enim  objectum  est  su&  taclus,  iicd  quodammodo  radicatur 

universalj,  aLque  adeo  ens  uL  ens;    obje-  eo.  Unde  ct  consuevit  de  gustu  distiugi 

ctum  vero  sensus  cstsingulare,quodmul-  quod  potest  accij)i  gustus  prout  est  di 

tiplex  est.  Prseterea,  inlellectus  uno  modo  creLivus  sajiorum_,  et  poLest  accij)i  ut  l 

tantum    iminulaii    polest,    puta  ab  una  cLus   quidam    prout  (liscernit   qualitali 

polentia   agcnLe;  at  scnsus  externus  im-  tangibiles,   scilicet  alimenti,    cuius  sei 

mutatur  variis  modis  ab  objecLis    sensi-  sus  est   tactus,  ut    dicitur  2.  de  Anin 

bilibus,  quae  sunt  geneic  proximo  saltem  [iext.  28 ;   c.  3).  Unde  Philosophus  dic 

multij)Iijia.  —  3.  dc  Anima  1.  7.  (in    3.  Elhic.  c.    12,  al.  15),   quod  cii* 

Ad  septimum  dicendum,    quod   sensus  delectationes  gustus  proutaccipitur  prin 

gusLus  secundumPhilosophum(2.rfe  .'l/<i-  modo,  non  cst    temperanLia,    scd  soki 

ma  iext.  28  ct  94 ;  c.  3  cl  9)   csl  quaiJam  jirout  Cct  laclus  quidam.  —  2.  de  Aniu 

specics  lacLus,  quoe  cst  in  lingua  tantum.  1.  21  ct  5.  —  Et  cx  bis  joatet  ad  oclavui 
Non  aulcm  disLinguiLur  a  taclu  in  genc-         Ad  nonum   diccndum,    quod  Philos' 

re,  scd  a  tactu  quanLum  ad  illas  sjiecics,  phus  loquitur  de    sensu   communi,    qi 

quae    p  r   lotum  coipus  diffunduntur.  Si  unus  numero  existens,  sola  autem  ratii 

vero  lacLus  sit  unus  tantum  sensus  pro-  nc    difiercns    cognoscit    diversa   genci 

pt  r  unam  i  ationcm  communcm  obiecLi  sonsibilium,  aucc  tamen  referuntur  ad  ijl 

dicendum  eiit,  quod  secundum  diversam  sum    secundum  divcrsas  j^otentias    sei; 

rationem  im.nulaLionis    disLinguitur    gu-  suum  j)ropriorum.  —  de  Sensu  et  Scns 

stus  alaclu.Nam  tacLus  immutalur  natu-  bili  I.  ulL. 

rali  immutationc,  et  non  £.olum  sjiiritua-         Ad    dccimum  dicendum,  quod    gasti 

li,  quantum  ad  organum  suum  secundum  ct    tactus   versantur  circa   potabile,  no 

qualitalem,  qua3  ei  jiroprie  objicitur.  Gu-  tamen  codem  modo  consideralum  ;  na 

stus  aulcm  organum  non  immulalur  de  lactus  vcrsalur  circa  illud  ut  csl  hum 


I)E   ANMMA  —  QU.fiST.  LXIV    DE  SENSIHUS    EXTEHIORIHUS  —  AUT.   III 


15 


n,  giislus  vtTO  ut  est  liuinidiiin  s;ipo- 
ile.  —  2.  de  Anima  I.  21. 

ARTICULUS  III 


ideliir  quoil    sensus  exteriores  indi- 
iit  meilio. 

.  Prubal  enini  Pliilosoplius  (2.  de  Ani- 

lext.    128  sqq. ;    1.  3,  c.  1)   ex    mc- 

dari  quinquo  sensus  externos  ;   imde 

1  eodeni  libro  agit  dc  mediis  et    ohje- 


rtus  et  gustus  a  rcliciuis  tribus,  quod  illi 
duo  immutanlur  a  .-ensibilibus  per  eon- 
lactum :  larlus  quidem,(iuiaestdi&crelivus 
corum,  ex  (juibus  constat  animal;  fjuslus 
vero,  quia  e.st  perecijlivus  (juulitatum,qua3 
IJ.M  SENSUS  liXTERioRES  iNDKiiwVNT  Mii-  desigiiant  coiiviMiienliam  alimenti,  ((iio 
Dio.  conservalur  corpu.s   animolis;    —  reliqui 

vero  tres  per  inedium  :  odoralus  quidem 

simul   cum  alterationc  sensibilis  ;    odor 

enim  immutat  seiisum  cum  aliqua  resolu- 

tione  odorabilis;  audilus  vero  cum  aliquo 

motu  locali;  sic  enim  illum  immulat  so- 

nus;  vims  vero  pei'  solam  iminutalionem 

spiritualemmediiet  organi ;  sic  enim  vi- 

praidictoriim  sensuum.  —  3.  de  Ani-     suni  immutat  color.  Sed    contactus   est 

1.  I.  duorum,  iiiter  qua'.  non  est  medium,    ut 

PiaUerea,  Philosoplius  (2.  dc  Anima     patet  ex  Philosopho  :  ergo  sensus  exterio- 

74;  c.  7)  1  robat  contra  Democritum,      ressaltem  non  omnes  egent  medio. —  3. 

.1  visibile   non  videtur,  si  inler  ipsum     de  Anima  1.  I. 

ii-um  non  intercodit  mcdium,  hacra-  Rkspondeo  dickndum,  quod  omnes  sen- 
e.  Ad  vidcndum  aliquid,  requiritur  &us  ad  perfectam  sensationcm  egent  ali- 
rganum  palialur  a  visibili ;  sed  non  quo  medio,  non  tamen  omnes  eodem  nio- 
'slpati  a  visibili  immediate,  quia  visi-  do.  Ad  ciijus  manifestationem  sciendum 
super  organum  positum  noii  videlur:  est,  quod  visus,  auditus  etodoratus  egent 
»  oporlet  quod  organum  visus  patia-  necessario  aliquo  medio  exlrinscco  :  visus 
a  visibili  per  ali^iuod  inedium  ;  ne-  quidem,  quia  de  ralione  coloris,  quod  est 
e  ergo  est  esse  aliquod  medium  in-  objectum  visus,  est,  quod  sit  motivu.s 
visibile  et  visum.  Sed  eadem  est  ratio  diaphani;  at  si  superponerctur  colora- 
um  sensuum,  ut  dicilur  2.  dc  Ani-  tum  organo  visus,  ita  ut  nullum  inlerce- 
[lext.l'6\  c.  1)  :  ergo  in  omni  sentu  deret  medium,  non  esset  ibi  diaphanum 
sseest  dari  medium.  —  2.  de  Anima     actu,  ut  dicLuin  est  (({.  62,  a.  Ij;  namob- 

seraretur   pupilla.  Audilus   vero,  quia  ut 
generetur  sonus,  oportet  lieri  percussio- 
r.em  duorum  corporum  solidorum  ad  in- 
vicem  et  ad  aerem;  sed  aer,  qui  est  or- 
ganum  auditus,    est   ommino  immobilis 
(alioqui  non  possentcerlo  percipi  sonoruni 
dilTerentice  :   sicut  ob   eandem   rationem 
visus,  ut  possit  percipere  omnes  differen- 
lias  colorunijdebet  essedenudatus  abom- 
ni  colore)  :  ergonecessario  debet  mediare 
aer  inler  organum  auditus  et  sonum  ejus 
ol)jecLum.  —  Hoc  tamen   diffevt  visus  ab 
auditu,  quod  quia  aer,  qui  est  medium,  est 
.4mwa/.  c.  4;  2.  de  Parlibus  Ani~     suscepLibilis  soni   secundum  esse  reale  ; 
c.  2,   5  et  8)  :   ergo  sensus  exterio-     non  est  autem  susceplibilis  coloris  secun- 
lon  cgent  medio,  sallem   gustus   et     dum  esse  reale  :  ideo  potest  sonusperve- 
s.  —  2.  de  Aniraa  1.  22.  nire  usque  ad  aerem  immediatum  organo 

Praeterea,  distinguuntur  seasus   ta-     auditus  ;  nou  sic  color.  Unde  inter  obje* 


Praeterea,  si  non  esset  necessarium 
lum,  sensibile  supra  sensum  posiLum 
et  sensationem;  sed  hoc  esse  falsum 
.  experientia  in  omnibus  sensibus,  ut 
l  Philosophus  (2.  de  Anima  texl.  7b ; 
:ergosensus  exterioresegent  niedio. 
id. 

i  contra  est  :  1.  quod  Philosophus 
e  Anim^  text.  112  ;  c.  11)  dicit,  quod 
senlit  sine  medio  qualitates  tangibi- 
L  saporem ;  sed  caro  est  sensorium 
s,   ut  dicit  idem  Philosophus  {[.  de 


11«J  TtKTlA  SECUNDii:  —  l'IllLO.SOi'lIlA   NATLIULIS 

ctuiii  visus  et  visum  necesse  est  inlerce-  potesl  pertingere.  Etsic  etiam  in  iiocs.  - 

dere  medium,  tpiod   careat  colore  secun-  su    verum   est,  quod   si   corpus  odorls 

dum  esse  reale;  secus  vero    inter  sonum  ponalur  supei-    sensorium  odorutus,   i 

et  audilum,  sed  sufficit  quod    sonus  non  sentielur  odor  illius,  nam  tunc  lioino  i 

realiter  ottingat  aerem  illum,  qui  est  or-  respirans  posset  sentiie  oJorem,  quod 

ganum  audilus.  Conveninnt  tamen,    quod  falsum,  et  contra  Philosoplium  (de  Sd 

sicut    si   poneretur  coloratum    super  vi-  el  Sensibili  c.  5).  —  2.  de  Anima  1.  19, 

sum,  non  videtur,  ita  nec  corpus  sonans  ;  21 ;  1.  15  ;  1.  22  et  23 ;    de  Sensu  et  Sei 

nam  hoc  est  cor()Us  solidum,  quod  neces-  bili  I.  13  el  14. 
sario  requirit  aerem  ad  hoc  ut   produca-         In  gustu  auiem    elidin   lequiritur  i 

tur  sonus,  et  per  aerem  deferalur  ad  or-  dium,  non  tamen  extrinsecum,   sicul 

ganum  auditus  ;  nam  corpus  sonans    non  quiiitur  in  aiiis   sensibiis;    nara,   ut 

habet  sonum  aclu,  sed  in  potentia  :  nam  Philosophus  (2.  de  ^nima  tof.  101 ;  c. 

sonus  in  actu  causaLur  ex  motu.  —  2.  de  gustabile  esl  quoJdam  tangibile;  narn 

Anirna   1.    lo,  16,  17et20;   de  Stnsu  et  por,  qui  estgustabile,  radicatur  in  huii 

Sensibili  1.  12, 13.  sicuL  in  propria  materia;  humiduniau 

Odomlus    vero  requirit  etiam  medium  esL  quoddam  langibilc;  tactus  aulem 

aerein   vel   aquam  :    /li/n  quia  haec    sunt  sentitsuumobjectum  per  medium  exti 

susceptiva  odoris ;  uiide  Philosophus  (de  secum,    sed  per  intrinsecum  et  conj 

Sensu  et  Sensibili  c.   5)  definiL  odorem  in  cLum,    quod   scilicet  est  pars  anirna 

ordine  ad  illa ;  <?m  quia  homo  odorat  re-  nam    caro    esL   raedium    inLrinsecun 

spirando    et    attrahendo    aerem ;     unde  sensu  lactus.  In  gustu  vero  sirailiter 

necesse  est  quod  fumalis  evaporatio,  quae  tur  medium ;  cura  enira  sapor  sentiri 

resolvitur    ab    odorabili,  immutet  aerem  pos&it  sine  humiditaLe(sicuL  neccolor 

vel  aquara,  elraediante  hoc  medio  affecto  lumine)   —  cujus   signum  est,  quod 

tali    odore  immuLaLur  olfactus,  non   qui-  gua  existens  valde  sicca  vel  valde  huujla 

dem  realiter  —  tum  quia  sic  laederet  ip-  non   potest   sentire  — ;  organura  ser ' 

sum  :  nam  cura  instrumenLum  sensus  de-  gusLus   dcbeL    non    esse    humidum  ; 

beaL  esse   proportionatum   suo   sensibili,  secundum  se   ipsura,  debet  Lamen  pi-^»- 

sicuL  odor  causalur  ex  calido  eL  sicco,  ila  huuiecLjiri.   Nam  piirindj  se  habet  oi!i- 

ad  bonitatem  insLrumenti  odoraLus  exigi-  num  visus  ad  lumen,    sicuL  organumu- 

tur    vicLoria  calidi  et  sicci.  Homo  auLem  sLus  ad  humidura;  oiganum  outem  v!us 

habet  cerebrura  (in  cujus  vicinio  posiLum  non  habeL   in    se  lumen  in  quanLum  u 

esL  insLrumentura   olfacLus)  majus  omni-  jusmodi,  poLesL   tamen  suscipero  lui 

bus  aliis  animalibus,  secundum  propor-  —  Cum  autem  sensibile  positura  siira 
tionem  sui  corporis,  uL  diciL  Philosoplius  sensorium  non  faciaL  sensaLionem,  [er 
in  lib.  de  Animalibus  {\.  de  Ilisl.  Ani-  linguam  autem  senLiamus  sapores; 
mal.  c.  16).  Unde  cura  cerebrum  siL  fri-  gua  seu  caro  linguae  non  erit  seiisoi 
gidura  et  humidum,  si  fumalis  evapora-  guatus,  sed  medium  intrinsecuin  ili 
lio,  medianle  qua  polesL  oJor  per\eniie  ticut  et  lacLus.  Gustus  enira,  qui 
ab  odorabili  ad  organum  odoraLus,  illud  perceptivus  dulcis  et  araari,  concomitur 
contingeret,  illud  Isederet.  Unde  necesse  LacLuin  in  lingua,  non  auLem  per  tcim 
ost  quod  odor  perveniat  ad  odoraLum  cor^us  ;  organum  auLem  esL  quid  edjis 
spiritualiter ;  nam  si  pervenireL  eLiamrea-  intrinsecum  circa  cor.  —  EL  timiliti  lu 
liter,  lcfideielur  et  corrumpereLur,  et  sic  toof «,  medium. intrinsecum  ilHus  est  c 
non  posseL  fieri  perfecLa  sensaLio; — tum  haec  enira  est  per  tolum  corpus,  ; 
quia  etiam  aliquando  medium  spiriLuoli-  per  Lotura  corpus  aniraal  senlit;  orga 
ter  tanlum  iinmuLalur,  uL  quando  senLi-  vero  est  circa  cor  :  cujus  signum 
tur  odor  ultra  quam  fumalis  evaporatio     quod  si  Isesio   accidat  in  locis  circa 


n- 

101 

is, 


sl, 


I»E  ANINfA  -    QU/EST.    LXV   DE   ORIEr.TO    POTEXTI^   VISIV.E   —   ART.  I 
innximo    dolorosa.    Proplcrea   vtiro 


117 


na  giislus  et  tartiis  dobent  essc  cir- 
)r,  qiiia  cum  siut  complcxionis  tcrre.c, 
tnt   esse    in    loco   calidissimo,  al(pie 

ubl  cst  vcl  proportionalo  cordis  (in 
iilibus  sanguinc)  vel  cor,  quod  est  cu- 
^imuin  iriter  omncs  corpoi'is  partes, 
er  calidilalem  cordis  (Vii^iditas  tcrr.c 
inipericmrcducalur.  —  la,q.78,a.  3, 
;  deSeiiSH  el  Semibili  1.  K  ;  de  Juvent. 
enect.  I.  3.  —  Undo  maniCeslum  cst, 
I  omiies  sensus  exteriores  egent 
io  aUquo,  non  lamcn  omncs  eodcm 
f),  ut  dictum  est.  —  Et  ex  his  patet 
bjecta  primo   loco. 

i  primum  ergo  secimdo  loco  dicen- 
,  quod  caro  est  medium,  non  autem 
mnn,  ul  dictum  est  (in  c).  Aristote- 
uilem    vocat  in  lib.  de  Hislor.  Ani- 

(1.  1,  c.  4)  carnem  sensoriifm,  quia 
nedium  intrinsccum  et  animatum,  et 
i  secundum  sensorium,  ut  patet  ex 
)8opho  2.  de  Part.  Animal.  (c.  8). 
i  seciindum  diccndum,  quod  licet 
atio  guslus  et  tactus  fiat  per  conla- 
i,  quia  fit  pcr   medium  inlrinsecum, 

siniul  immutatur  cum  seiisitivo,  ut 
lu  est  (in  c);  organiim  tamen  tan- 

immutatur  intenlion.tliter  a  medio, 
)ss;it  discernere  dilTerentias  sui  ob- 

ut  dictum  est  (supra  q.  62,  in  c.  el 
et  7). 


QU^STIO  LXV 

DE  OBJECTO    POTENTIyE   VISIV^. 

le  considerandum  est  dc  potenliis 
isitivis  extcrioribus  in  parliculari, 
prinium  de  visu,  deinde  de  auditu, 
•lca  de  aliis.  Circa  primum  conside- 
ida  sunt  quatuor:  objectum,  sensatio, 
^anum  et  potentia  ;  nam  de  specie- 
s  sensibilibus  scnsuum  externorum 
lil  snperest  in  particula;  i  conside- 
iiium  prceler  ea,  quae  dicta  sunt  de 
■ciebus  sensibilibus  in  communi. 


CIUCA  PHIMUM  QlJ/ERUNTUa  QUI.NQUE  : 

1.  Utnnn  objectum  visus  sit  color. 

2.  LLniiu  cAov  vccAc  dediiiatur  a  Philosopho. 

3.  IJtniin  liiineii  sit  corpus. 

4.  UtrLiin  iiinieu  sll,  qiialitas. 

5.  Utriiin  Iiiineu  sit  realiter  in  medio  an  vero 
tautuin  inleutionaliter. 


ARTICULUS  I 

UTIlUM    ODJECTUM    VISUS    81T    COLOR. 

Videtur  quo  1  objectum  visus  non  sit 
color. 

1.  Unius  cnim  potentiae  debet  csse 
unum  objectimi ;  sed  objectum  visus 
est  eliam  lumen,  ut  patet  :  ergo  color 
non  est  objectum  visus.  —  2.  de  Anima 
1.  14. 

2.  Praeterca,  color  non  habet  virtutem 
movcndi  diaphanum  ad  hoc  ut  videatur 
nisi  per  lumen  ;  cujus  signura  est,  quod 
ille  qui  est  in  obscuro,  videt  ea  qua3 
sunt  in  lumine,  non  e  converso;  ergo 
luinen  est  visibilc;  et  consequenter  color 
non  est  objectum  visus.  —  Ibid. 

3.  Prseterea,  raulta  sunt  colorata,  quae 
non  videntur  ut  colorata,  sed  videntur 
ut  lucida,  ut  fungus,  cornu,  pisciiim  ca- 
pita,  oculi  etsimilia,  ut  dicit  Philosophus 
(2.  de  Anima  text.  72 ;  c.  7)  ;  ergo  obje- 
ctum  visus  non  est  color.  —  2.  de  Anima 
1.  15  et  I.  14. 

4.  Praeterca,  eadem  est  potentia  co- 
gnoscitiva  contrariorum  ;  sed  visus  videt 
lucem,  ergo  et  tenebras  debet  videre  ; 
sed  neutrura  est  color :  ergo  coior  non 
est  objectum  visus.  —  Ibid.  I.  lo. 

5.  Pra?terea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
Anima  text.  136  ;  I.  3,  c.  2),  quod  visus 
videt  suam  visionem ;  sed  hc-ec  non  est 
color,  ut  patet  :  ergo.  —  3.  de  Anima 
I.  2. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  2.  de 
Anima  text.  66   (c  7)    dicit,  qi^od  obje- 


Iiy  TERTIA    SECrNIhl^     -    PHILOSOPIIIA    NATURALIS 

cluin  visus   csl    visil>ilo,  et  quod  visibile  quo  continentur,  ut  inquit  ilie,color,  q 

estcolor;  ct    tcxt.  137  (1.  3,  c.  2),  quod  cst   lux    iinperfecla,    et  qua;clam  luciiJ 

iiiliil   viilctur   nisi   color  tanlum  aut  lia-  quae  de    nocte    vidcntur,    ut   noctiluf 

bens  colorein  ;  ct  de  Sensu  et  Seiisibili  c.  1  pulrcdines     quercuum     et     hujiismo 

dicit,  quod  visus   plurcs    (liffcrcntias  re-  qu.ne  luceni  magis  ])articipant  quam  (L 

rum  nol)is  manifcslat  quam  audilus,  quia  lor.  —  2.    de   Anima    1.    14;    Quodl. 

omnia  corpora   lam  sublunaria  quam  coc-  a.  1,  c.  —  Unde   patet  ad   primum  i 

lcslia  colorem  parlicipanl;  crgo  solus  co-  jccinm. 

lor  cst  objcclum  visus.  —    2.  de  Anima         Ad  scciniduni  dicendum,   quod  coloi 

1.  14:    3.    de  Anima  1.   2;    de  Sensu  el  illuminati  propterea  ab  co  qui  est  in  r 

Se)isibili  1.  2.  scuro,  vidcntur,  quia  medium  ctiara  i! 

Ri^spoNDEO    DicENDUM,   quod   color  pcr  minatum   cst,    quantum  sufficit   ad  ii 

sc    visibilis   quidem   est,  ut  dicit  Philo-  mutationem    ipsius  ;    lumen    autera  i 

sophus   (2.   de   Anima  text.  60;  c.  7),  co  rcquiritur  advidendum  propler  colorf 

quod,  ut  inquit  ille,  habet  color  in  se  cau-  ut  nimirum  faciat  ipsum  essc  actu,  qii 

sam  visibililatis,  in  quanlum  est  motivus  tantum  sit  in  polcntia,   cum  est  in  lei 

diaphani    secundum  aclum  ;  unde  habct  bris  ;  scd    propter  medium,    ut  nimiru 

quod,  sil  visibilis  per  se  in  socundo  modo  ;  ipsum  facial  actu  illuminatum,  et  sic  p 

objcclum    tamen    visus  adscquatum   cst  sit  moveri  a  colore,  ut  videatur,  ul  di 

visibilc  scu   lucidum  simplicitcr.  Ad  cu-  Vbi\os,op\ms  {2.  de  Anima  iext.  %;  c. 

jus    cvidentiam    scicndum,    quod  omiiis  — 2.   de  Anima  1.    14;    Qucest.  di^p. 

forma    in  quantum    hujusmodi  est  prin-  Anim^a  a.  4,  ad  4. 
cipium  agcndi  sibi  simile  ;  unde  cum  co-         Ad  ieriium  diccndum,  quod  ideo  qu 

lor  sit  forma  qucedam,  cx  sc  habct  quod  dam   videntur    in   tenebris   ut  lucent 

causet  sui   simililudinem   in  medio.  Sed  non  ut  colorala,  in  lumine  vero  videni 

tamcn  scicndum  est,  quod  differcntia  est  ut  colorata,  non  ut  lucenlia,    quia   pr 

intcr  virlutem  pcrfectam  ct  impcrfectam.  dicta  ex  sua  compositionc  hubent  aliqi|l 

Nam  forma  qu?D  c&t  i^eifectai  virtutis  in  lucis,  in   quantum   lucidum  ignis  et  d  - 

agcndo,  non  solum  potcst  inducerc  suam  phanum  aeris  ct   aqua)  non  csl  lolaliir 

similitudincm  in  suo  susceplibili,  sed  po-  in  eis  comprehcnsum  per  opacum  terri; 

test  ctiam  disjjoncrc  palicns,  ut  sit  pro-  sed  quia  modiciim  habent  de  luce,  eorii 

prium    cjus   susceptivum  ;    quod  quidem  lux  ad    praesentiain    majoris  luminis  ^- 

non  potest  facere,  cum  fuerit  imperfcctae  cultatur  ;  unde  in   lumine    non   videnjr 

virlulis.  Dicendum  cst  igitur,  quod  vir-  ut  lucentia,  sed  ut  colorata  tantura;  x 

tus  coloris  in  agendo  est  imperfecta   re-  autem  corum  propter  sui  debilitalem  ri 

spcctu  virlutis   luminis.  Nam  color  nihil  potcst   diaphanum    perfecte   reducereja 

aliud  csl  quam  lux  qua^dam  quodammodo  actum  sccundum,  quod  natum  est  movi 

obscurata  cx   admixtione  corporis  opaci.  a  colore  ;    unde   sub  eorum  luce  nec  ■- 

Unde  non  habet  virtutem,  ut  faciat  inc-  rum  color   ncc   aliorum  videtur,  sed  i- 

dium  in  illa  dispositione,  qua  sit  susce-  lum    lux    ipsorum :    lux   enim  cuni  it 

l)tivum  coloris,  quod  tamen  potest  facere  efficacior  ad  movendumdiaphanumqiifn 

lux  pura.  Ex  quo  etiam  patet,  quod  quia  color  et  magis  visibilis,  cum  minori  i|- 

lux  est  quodammodo  substantia   coloris,  mututione  videri  potest.   —  2.  de  i4m|a 

nec  oportet  quod  color  per  lumen  extrin-  1.  15.  I 

sccum  fiat  vsibile;  et  ad  eandem  naturam         Ad    quartmn    ct  quintum    dicendm, 

reduci  potest  omne  visibile,  puta  ad  na-  quod  sentire  visu  dupliciter   dicitur  :  i\o 

turam   lucidi;    ideo   merito   adasquatum  modo,  sccundum  quod  visusentimus  'S 

objectum  visus  asssignatur  a  Philosopho  videre ;    alio  modo,    cum   visu  viden  s 

(2.  de  Anim,a  lext.  66 ;  c.  7)  visibile,  sub  colorem.   Et  quod  visu  sentire  dicajr 


PL  AMMA       or.i:sT.  lAV  i»i'  on 

liplicilcr,  apparct  cx  hoc  f|iiO(l  nli- 
lulo  (licimnr  .scnlirc  vi.sn,  cnm  visn.s 
■scnlialitcr  irnumtalnr  a  vi.-^ibili,  sci- 
f,  colorc;nlifjnanclo  antcm  disccrnimns 
tcttcncbras  ct  hmicn,  cliam  cum  iion 
iinus  pcr  immntationcm,  scihcet  ab 
jriori  sensibili.  Sed  non  simiht(T  (h- 
r  utro((UC  modo  visii  scntir(^.  licdit 
ilio  ad  hoc,  qnod  actio  visus  potcst 
sidcrari,  vel  sccnmhim  rpiod  consistit 
mmnlatione  organi  a  S(  nsibili  cxle- 
i;  —  et  sic  non  .-cnlitnr  nisi  color  : 
c  ida  actionc  visus  non  vidct  sc 
!re  ;  —  alia  csl  actio  visus,  sccnndnm 
in  post  immntalioncm  organi  judicat 
ipsa  perccplionc  organi  a  scnsibili, 
in  abcnnlc  scnsii)ili; —  et  sic  visus  non 
't  soluin  colorem  vel  sentit,  sed  tcnlit 
m  visioncm   coloris.    —  3.  de  Anima 

dargumcnlum  in  opposititm  dicendum 
yd  I  riorem   text.    60,2.    de   Anima, 
d  Philosophus,  nbi    dixit,  quod  obje- 
n  visus  est  visibile,  ct  quod  visibilo  cst 
r,  snhdit:  «  ct  id,  quod  est  innomina- 
>,conununc  scilicct  his,qna3  tantum 
lOcte  videntur  —  qurc  sub  noininc  lu- 
vel  Incentis  comprehcndi  possunt,   ut 
)?t  colligi  ex  Philofcopho  codem  textu, 
'.de  Animatext.  12{q..  7)  —  nt  signi- 
t  ada^qnalum  objectum  visns  comprc- 
derc  in  se    colorem  et    lumen.   Ouod 
ii  manifcslc  cx  terlio  textu  [de  Sensu 
Sensi()ili    c.    1).    Nam  cum  ibi    dicat 
lia   corpora    (tam    ccelcstia  nimirum 
m  inferiora)    convcnire   in  colorc,  et 
lirestum  sit  codeslia  non  cssc  colorata, 
lendo  proprie  noinen  coloris,  nomine 
iris  debel  intelligcre  lucem,  qu.x  simul 
1  diaphano  est  principium  coloris,   ct 
quodammodo  substanlia  illius,  ut  dic- 
\\  est.  Unde  et  a  Philosopho  2.  de  Ani- 
I  text.  69  (c.  7)  vocatur  lumen   «.  quasi 
)r  perspicui  3>. —  Eodemque  modo  di- 
dum  ad  textum  sccundo  loco    citatum 
est  2.  de  Anima  text.  137  ;    I.  3,  c.  2). 
-.  de  Anima  1.  14  et  15  ;    de  Sensu  et 
sibili  1.  2. 


lECTO    POTENTI.K    \  iSjV.f:         AIIT.   II  flO 


AKTICLLIJS    II 

UTnUM    IKECTF.    DRFINl.VTtMl    A    PMILOSOPIIO 
COLOn. 

Vidctur  quod  non  rcctc  dcriniatur  a 
Philosopho  color,  quod  sit  motivus  dia- 
phani  sccundum  actum. 

1.  Unius  cnim  rei  una  cst  definitio,  nt 
dictum  cst  (supra  q.  3,  a.  14,  arg.  1); 
sed  color  definitur  a  Philosopho  alitcr 
de  Scnsu  et  Scnsibili  (c.  3),  nimirum 
quod  sit  perspicui  in  corporc  delerminalo 
extremitas :  crgo  color  malc  definitur, 
quod  si  motivus  diaphani  sccundum  ac- 
tum.  —  dc  Scnsu  ct  Sensibili  1.  6. 

2.  Pra3tcrca,  dcfinitio  converlitur  cum 
dofinito ;  sed  cssc  molivum  diaphani  con- 
venit  ctiam  lumini  ;  lumen  cnim  es' 
actus  diaphani  et  color  illius,  ut  dicit 
Philosophns  (2.  de  Anima  text.  09  ; 
c.  7)  :  crgo  idem  quod  prius.  —  2.  de 
Anima  1.  14  ;  3a,  q.  60,  a.  2,  arg.  Sed 
confra. 

Sed  contra  est  quod  Philosophus  2.  de 
Anima{lcxt.  07;  c.  7)  dcfinit  colorem,  fjuod 
sit  motivus  diaphani  secundum  actum. 
—  2.  de  Anima  1.  14. 

Respondeo  dicendum,    quod  duplicitcr 
potest   considerari    color :  uno  modo  pcr 
ordinem   acl  visum,  seu  secundum   quod 
est    immutativus   visus,   unde  habet   ut 
per  se  sit   visibilis  ;  —  et  hoc  modo  con- 
sideratus   a   Philosopho    definitur,    quod 
sit  motivus  diaphani    secundum   actum. 
Hoc  enim  habet  color  de  sui  natura,  quod 
possit  movcre   diaphanum  in  actu.  Cum 
enim  sit  objectum   visus,  ut  dictum  est, 
debct  ipsum   movere.   Comparatur  enim 
potentia  sensitiva  exterior  ad  suum  ob- 
jectum  tamquam  paticns  ad  agens,  ut  di- 
ctum  est   (q.  04,   a.  1).  Cum  autem  non 
possit    movere    visum   immediatc    (nam 
visibile   positum    supra   visum  non  facit 
sensationem),  et  si  distet  a  visu  vel  in- 
tercedat   inter  utrumque    vacuura,    non 


120  TERTIA   SECUNDiE  —   PH 

vidubitiir,  iit  otiarn  dictutn  est  ex  Pliilo- 
sopho  ;  necesse  cst  quod  movtat  visum 
per  aliquod  modiuni.  Medium  autom  po- 
tons  moveri  a  colore  nullum  uliud  ost 
qunm  diaphanum  ;  movet  enim  qualonus 
(juiddam  visibilo  ;  cst  autem  visibile, 
quatenus  movet  diaphanum  sccundum 
aotum.  Fit  autcm  diaphanum  scu  trans- 
parens,  ut  aer  et  aqua,  in  actu  por  hi- 
mcn  ;  comparatur  cnim  lumen  ad  diapha- 
num,  sicut  color  ad  corpus  terminatum, 
quia  ulrumquc  cst  actus  et  forma  sui 
sufce])livi.  Necesse  igitur  cst  quod  color 
sit  motivus  aeris  vel  aqua;,  quatenus  sunt 
illuminala;  hoc  aulem  est  esse  motivum 
diaphani  secundum  actum.  —  2.  de  Ani- 
ma  1.  14. 

•  Aliomodo potest considerari  color  abso- 
lule  secundum  suam  naturam  absque  ullo 
ordine  considerato  ad  visum  ;  et  ut  sic 
definitur  a  Philosopho  loco  citalo  {de  Sensu 
et  Sensibili  c.  3),  quod  sit  extremitas  per- 
spicui  in  corpore  terminafo.  Extrcmitas 
perspicui  ponitur  loco  generis,  reh"qua 
verba  ponuntur  loco  difTerenliae. 

Ad  cujusdefmitionisexplicationcm  con- 
siderandnm  est,  quod  oportet  semper 
ponerc  subjectum  in  definitione  acciden- 
tis,  utdicitur  7.  Metaphys.  {text.  11,  12  et 
19  ;  1.  6,  c.  4  ct  5),  differenler  tamen  ; 
nam  si  accidens  definitur  in  abstracto, 
subjectum  ponitur  loco  differentioe ;  id 
autem  quod  pertinct  ad  genus  acci- 
dentis,  ponitur  loco  generis  (sicut  cum 
dicitur,  simitas  cst  curvitas  nasi) ;  cum 
autem  accidcns  definitur  in  concrelo, 
subjectum  ponitur  loco  generis  (sicut 
cum  dicitur,  simus  est  nasus  curvus). 
—  Cf.  7.  Melaphys.  1.  3  et  4.  —  Quia 
ergo  colorem  volebat  definire  in  abstra- 
cto,  posuit  loco  generis  id,  quod  est 
essentialiter  ipse  color  ;  hoc  autem  est 
extremitas,  non  quidem  corporis,  quia 
sic  esset  supcrficies  vel  linea,  et  sic  esset 
in  genere  quantitatis;  sed  perspicui, 
qnod  nominat  corporis  qualitatem,  sicut 
calidnm  et  album.  Et  ideo  color  non  est  in 
genere  quanlitatis,  sicut  superficies,  quse 
est  extreraum  corporis;  sed  est  in  genere 


H.OSOPHIA    NATURALIS 

qualilatis,  sicut  et  perspicuitas,  quia  e; 
tremum  et  id  cujus  est  exlremum,  iinii 
troneris  funt. 

Est  autem  color  extremitas  perspicu 
quiacum  pcrspicu  im  non  sit  nalurasep; 
rata,  sed  in  corporibus  existens,  necesi 
ost  quod  sicut  corporum,  in  quibus  ho' 
natura  invenitur,  est  aliquod  ullimui' 
si  sit  finita ;  ita  et  ipsius  perspicui,  qm 
significat  qualitatem  talium  corporun 
oportet  esse  aliquoJ  ultinuim  ;  hoc  aute 
ultimum  est  color,  ut  manifestum  e 
cx  his  qua3  accidunt.  Non  enim  vide 
tur  corpora  colorata  nisi  secundii 
suas  extremitates ;  sicut  enim  corpo 
intrinsecus  quidcm  habcnl  superficie 
in  potentia,  non  auteni  actu,  ita  ctia 
intrinsecus  non  coloranlur  actu,  sed 
potentia,  qua3  reducitur  ad  actum  fac 
corporis  divisione;  illud  autem  intriDs 
cum  non  habet  virtutem  movendi  visui 
quod  per  se  colori  convenit.  Unde  fit, 
color  non  sit  extremitas  corporis  ut  co 
pus  est,  ut  Pythagorici  posuerunt  • 
rationem  ailatam,  scd  sit  in  extremitn 
corporis;  sit  tame  i  quseiam  extrerait 
perspicui :  quod  ponitur  loco  dilTerenli; 
quia  subjectum  coloris  est  perspicuuir 
hoc  enim  est  susceptivum  coloris,  tam 
his  qua)  colorantur  interius  per  propriu 
colorem,  quam  in  his  qua;  colorant 
exterius,  id  est  non  per  proprium  col 
rem,  sed  ex  aliquo  exteriori,  utsunta 
et  aqua.  Hoec  enim  omnia  sunt  pe 
spicua,  nisi  quod  in  his  quae  ab  ext 
riori  coloranlur,  quia  non  habent  detc 
minatum  colorem  de  se,  non  videl 
idem  color  prope  et  longe  :  sicut  appar 
in  aqua  maris,  quse  de  longe  appar.*t  ci 
lerius  coloris  quam  prope.  Quia  eni 
Iiorum  color  videtur  secundum  aliqua 
reverberationem,  necesse  est  quod  secui 
dum  varietatem  situs  prospicientiu 
varietur  apparitio  propter  diversamrevei 
beratioiiis  figuram ;  sed  in  corporibi 
qua)  de  se  habent  determinatumcoloreii 
est  determinata  apparitio  coloris,  ct  nc 
variatur  secunJum  diversum  situm  asp 
cientium,  nisi  forte  per  accidens,  puta  cui 


DE   ANIMA   —  Qr.i^ST.    LXV   DE    OIUECTO    PQTENTI.E    VlSIV.E 

irpus  conlincns  facit  aliquDin  trans- 
iiiationem  apparitionis,  vel  rjuando 
lor  vidctur  per  alium,  sicul  quac  con- 
lentur  in  vasc  vitri  rubei  vidontur 
l)ca,  vel  eliam  por  ali(iuam  rcvori)era- 
)nem  splendoris,    sicut   patct  in    collo 

lumba;. 

Additui'  in  definitione  coloris,  quod  sit 

Iremitas  pcrspicui   in  corpore  delermi- 


ART  III 


121 


AilTICULUS    III 

UTRUM  LUMEN  SIT  CORPUa. 

Vidolur  quod  luinon  sit  corpus, 

1.  Dicit  onim    Pliilosophtis    (ij.  Top.  c. 


:/o,  quia  sicut   corporuin   qu.Tdam  tcr-     2,  al.  o),  qiiod  liimcn  est  species  ignis  ; 


inata  dicuntur,  quia  |)ropriis  lerminis 
rininantur,  sicut  corpora  terrestria  ; 
la^dam  inlerminala,  eo  quo  l  iion  Wv- 
inaiitur  propriis  tcrn;imis,  sed  alienis ; 
ita  etiam  est  circa  j^erspicuum:  cjuod- 
m  enim  est  interminalum  ox    se  ipso, 


sed  ignis  cst  corpus  :  ergo  et  lumen  ; 
nam  quid(piid  pra?dicatur  de  genere, 
praidicatur  ctiam  do  specie.  —  la,  q.  67, 
a.  ^2,  arg.  2;  2.  Sent.  dist.  13,  a.  3, 
ari:.  3. 

2.  IVcTtorca,  ferri  seu  movori,  interse- 


ia  nihil  habet  in  scdotorminalum,unde     care,  trnn^-iic  por  aerein,  reverbcrari  ot 


siim  vidcatur  ;  quoddam  autem  cst 
'winatum,  quia  dclcrmiiiato  habot  ali- 
lid  in  se  ipso,  unde  videatur  secundum 
opriam  terminationcm,  Perspicuum  in- 
terminalum  est  susccptivum  luminis, 
jus  nalura  non  est  ut  suscipiatiir  so- 
in  in  extrcmo,  sed  por  tolum  medinm  ; 
ispicuum  vcro  terminalum  ost,  qnod 
extremoesl  suceptivum  coloris.  Et  pro- 
?rea  additum  est  in  definilione  coloris, 
od  sit  extremilas  perspicLii  in  corpore 
lerm-nato.  Et  sic  patct  intellectus  defi- 
Jonis  coloris.  —  de  Sensu   ct   Sensibili 


rcnecti  e>t  proprium  corporum  ;  sed  pr.-o- 
(licla  conveniunt  lumini  ;  consuevimus 
ei  iin  dicere,  quod  radius  transit  per 
aorom,  quod  reverberalur,  quod  radii  se 
intcrsecant  :  ergo  lumcn  est  corpus.  — 
In,  q.  67,  a.  2,  arjr.  3;  2.  Sent.  I.  c. 
arg.  2,  4,  5 ;  2.  de  Animn  I.  14. 

3.  Prcicterea,  corporum  ost,  ut  ex  co- 
rum  confricatione  ct  comprcssione  calor 
sequatur ;  sed  ex  intersecatione  radio- 
rum  solis  etcoruin  multiplit^ationc  sequi- 
tur  calor  :  ergo  lumon  est  corpus.  —  2. 
Senl.  I.  c.  arff.  6. 

1.  Scd  conlra  est,  qiiod  Philo^ophus  (2.  de 

Adprimum  ergo  dicendum,quod  unius  Anima  text.bd;  c.  7)  probat  lumen  neque 
I  est  una  definitio,  si  sumalur  socun-  esso  ignem  neque  corpus  neque  aliquid 
m  unum  conceptum ;  sccus  vero,  si  dcHuens  a  corpore,  sed  esse  accidens.  — 
ricerationes  in  illa  considerentur  :  sic-     2.  de  Anima  I.  14. 

enim  de  eadem  re  plures  conceptus  Rkspondeo  dicendum,  quod  impossibile 
mari  possunt,  ila  ot  plures  definitio-  c.st  lumen  esse  corpus.  Quod  quidem  ap- 
s,   ut  dictum  cst    (supra.  q.  3,  a.  14,      paret    tripliciter  :    —    primo,    ex    partc 

loci.  Nam  locus  cujiislibet  corporis  cst 
olius  a  loco  alteriiis  corporis  ;  ncc  est 
possibile  secundum  naturaiu  duo  corpora 
esse  simul  in  eodem  loco,  qualiacunque 
corpora  sint  :  quin  contiguum  requirit 
distinclioncm  situs  ;  lumen  autem  simul 
estcum  acic.  —  Secuwio,  idem  apparet 
ex  ralione  motus.  Si  enim  lumen  esset 
corpus,  illuminatio  esset  motus  localis 
corporis;  nullus  autem  motus  localis  cor-  ' 
poris  potest  esso  iii  inslanli,  quia  om 


1). 

Irf  secundnm  dicendiiin,  quod  himcn 
quasi  color  diaphani.  Non  est  aulem 
ilivum  diaphani  sicut  color ;  nam  lu- 
n  vere  et  realiter  est  actus  pcrspicui, 
cst  in  ipso  perspicuo  subjective ;  secus 
'0  color  :  non  enim  aer  coloratur, 
l  tantum  recipit  species  coloris.  —  de 
isu  el  Sensibili    1.6;   2.    de   Anima   1. 


122  TERTIA    SECUXDyE  —    I 

ne  quoJ  inovctur  localilcr,  neccsse  est 
quod  prius  perveniat  ad  mcdium  magni- 
tudinis  quam  ad  cxtremum,  illuminatio 
auleni  Iit  in  inslanti.  Nec  polcst  dicit, 
quod  fiat  in  tcmpore  imperceptiljili  (quia 
in  parvo  spatio  j^ossct  tempus  lalcre,  in 
magno  autem  spalio,  pula  ab  orientc  in 
occidcntcm  tcmj)us  latcrc  non  possct) ; 
statim  enim,  cum  sol  cst  in  puncto  oricn- 
tis,  illuminatur  totum  hemisplia^rium  us- 
que  ad  punctuin  oppositum.  Est  ctiam 
aliud  considerandum  ex  partc  molus,  quia 
omne  corpus  habel  motum  naluralem  de- 
terminatum  ;  motus  autem  ilUiminationis 
est  ad  omnem  partem,  nec  magis  sccundum 
circulum  quam  sccunduin  rcctitudincm  '■> 
undc  manifcstum  cst,  quod  illuminatio 
non  est  motus  localis  ahcujus  corporis. 
—  Tertio,  apparct  idcm  cx  parlc  genera- 
tionis  et  corruptionis.  Si  enim  lumcn  es- 
scl  corpus,  quando  acr  obtcnebrcscit 
per  absenliam  luminaris,  scquerctur 
quod  corpus  luminis  corrumperclur,  ct 
quod  maleria  ejus  accipcret  aliam  for- 
mam ;  quod  non  apparet  :  nisi  aliquis 
dicat  etiam  lenebras  esse  corpus.  Nec 
etiam  apparet,  ex  qtia  materia  tantum 
corpus,  quod  replet  mediura  hemisphae- 
rium,  quotidie  generetur.  Ridiculum  etiam 
est  dicere,  quod  ad  solam  absentiam  lumi- 
naris  tantum  corpus  corrumpalur.  Si 
quis  etiara  dicat,  quod  non  corrurapatur, 
sed  simul  cum  sole  accedit  et  circumfer- 
lur  ;  quid  dici  potcrit  de  hoc,  quod  ad 
interpobilionem  alicujus  corporis  circo 
candelam,  tota  domus  obscuratur?  Nec 
videtur  quod  luraen  congregelur  circa 
candeJam,  qui  non  apparet  ibi  major  cla- 
ritas  post  quam  ante.  Quia  ergo  li;cc 
omnia  non  fcolum  rationi,  sed  etiam  son- 
sui  repugnant,  dicendum  est,  quod  impos- 
sibile  est  lumen  esse  corpus.  —  la,  q. 
67,  a.  2,  c. ;  2.  Senl.  dist.  13,  a.  3,  c. ; 
2.  de  Anima  1.  \k. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  Phi- 
losophus  luraen  nominat  igneni  in  propria 
materia ;  sicut  ignis  in  materia  aerea  dici- 
tur  flarama  etinmateriaterrse  dicitur  car- 
.bo.  Non  taraen  curandum  est  de  exemplis, 


HILOSOPHIA    XATrRALIS 

quac  Aristotelcs  inducit  in  libris  logicali 
bus,  quia  inducit  ea  ut  probabilia  socuu 
dum  opinionem  aliorum,  ut  ipse  tcslalu, 
in  principio  de  Gcnerat.  — ■  1a,  q,  07 
a.  2,  ad  2  ;  2.  Scnt.  dist.  13,  a.  3 
ad  3. 

Ad  sccundum  diccndum,  quod  omrii;i 
illa  atlribuuntur  lumini  mctaphoricc,  sic 
ut  ctiara  possunt  atlribui  calori.  Qui; 
eniin  molus  localis  cst  naturalitcr  urimu 
motuuin,  ut  probatur  8.  Phys.  {tcxt.  5o 
c.  7),  uliraur  nominibus  pertinentibus  ai 
motura  localera  in  altcratione  et  in  om 
nibus  motibus  :  sicut  etiam  nonien  di 
stantia)  derivatum  est  a  loco  ad  omni 
contraria,  ut  dicitur  iii  10.  A/e/ap/iys 
{tcxt.  13;  I.  9,  C.4).  Cura  ergo  duo  lumi 
na  dicuntur  conjungi  et  separari,  noi 
intelligitur  talis  conjunctio  et  separali« 
nisi  secundura  intensionem  et  remissio- 
ncm  luminis,  multiplicatis  vcl  sublracli. 
lumiiiaribus,  quoruni  radii  confusi  ess( 
dicunlur  propter  lurainarium  distinclio- 
nem.  Cumvero  radius  dicitur  movcri  ve 
descendere,  metaphorice  dicitur  ex  e( 
quod  alteratio  illurainalionis  incipit  al 
eo,  quod  supra  nos  est,  per  quem  etian 
modum  possumus  dicere  colorem  ascen- 
dere  vel  descendere.  Radius  dcraum  noi 
dicitur  reverberari  ad  corpus  solidum 
sicut  repulsus  secundum  motum  localem 
sicut  pila  quaedara,  sed  in  quantum  obsi 
stit  sua  densitate  illuminationi,  per  quen 
etiam  modura  aliae  qualitates  reflectunlur 
—  la,  I.  c.  ad  3  ;  2.  Sent.  1.  c.  ad  2,  ' 
et  5  ;  2.  d.e  Anima  I.  14.  ] 

Ad  tertium  dicendura,  quod  ex  interse 
catione  radiorum  non  sequitur  calor, sic 
ut  ex  confricatione  corporum  ;    sed  qui 
ex  concurrentibus  multis  radiis  ad  unun 
punctum    oportet  multiplicari  lumen,  ei 
ex  hoc  multiplicatur  calor,    in   quantun' 
lumen,  ex    hoc   quod  est  qualitas  prim 
alterantis,   habet  quod    ad   alterationen 
juvet,  et  praecipue  secundum  illam  qua 
lilatem   quai  est    simpliciter  et  maxim. 
activa,  puta  calor,  ac   propterea   virtul, 
primi  alterantis  maxiine  conformis.  —  2 
Sent.  I.  c.  ad  6. 


DE  ANIMA   -   Ql'-f:ST.    LXV    DE   OB 


ARTICULUS    IV 

UTRUM  LUMEN  SIT  QUAMTAS. 

Videlur  quod   liimen   non  sit  qualilas. 

\.  Oninis  cniin  ijualilas  pcrmanol  in 
ibjeclo,  cliam  poslijuani  agens  di.sces- 
jril  :  sicutcalorin  aqua  rcmolaab  igne  ; 
3d  lumen  non  remanet  in  aere,  rece. 
jnle  luminari  :  crgo  lumen  non  est 
Lialilas.  —  la,  q.  07,  a.  rl,  arg.  l  ;  2. 
ent.  dist.  13,  a.  3,  arg.  10. 

2.  PrtTlerca,  omnis  qualitas  sensibilis 
ibcl  contrarium,  sicut  calido  contra- 
alur  frigidum  et  albo  nigrum  ;  sed  lu- 
lini  nihil  cst  conlrarium  :  ergo  luinen 
on  est  (|ualilas  sensibilis.  —  2.  Scnl.  1. 
,  arg.  8;  la,  1.  c.  arg.  2. 

3.  Prailerea,  causa  est  polior  elToctu  ; 
>d  lux  co'lc^tium  corporum  causat  for- 
las  subslanliales  in  istis  inferioribus  ; 
U  ctiani  esse  .spiriluale  coloribus,  quia 
cil  cos  visibilcs  actu  :  oig  >  lumen  non 
it  aliqua  qualitas  scnsibilis,  sed  niagis 
rma  substanlialis  aut  forma  spii  ituaiis. 
-  la,  I.  c.  arff.  3. 

4.  Prailerea,  oinnis  qualitas  passibilis 
ilroducitur  succcssivc  in  materiam,  quia 
jcundum  cam  contingit  motus  ailcralio- 
is,  qui  est  successivus;  sed  i!luminatio 
l  subilo  :  ergo  lumen  non  est  liujusmodi 
iialila^.  —  2.  Sent.  1.  c.  arg.  9. 

Scd  conlm  est,  quod  Philosopluis  {2.(le 
nima  lext.  69;  c.  7)  dicit,  quod  lumen 
st  qualitas.  —  2.  de  Amma  1.  14. 

Uespondeo  dicendum,  quod  circa  natu- 
uu  luminis  diversi  diversimodc  opinati 
iint.  —  Quidam  enim  opinati  sunt  lumcn 
sse  corpus,  moli  ex  quibusdam  locutio- 
ibus,quibusutimur  loquentesdelumine; 
Uiu  opinio  slarc  non  polest,  ut  oslensum 
st. 

Quidam  vcro  alii  dixerunt,  quod  lux 
sl  quaedam  natura  spiritualis,  argumen- 
iin  sumentes,  quod  in  rebus  intelle- 
tualibusnomine  luminis  utimur ;  diciraus 
•liin    in    substanliis    spiritualibus    esse 


lECTO   rOTENTLf:   VlSlV.f:    —   ART.    IV        12.3 

quoddam  lumon  intolligibile.  Sod  hoc 
etiam  cst  impossibilo.  Impossibile  enim 
est  quod  aliqua  natura  spirilualis,  et 
intelligibilis  cadat  in  apprehensionc  sen- 
sus,  qui  cum  sit  virtus  corporea,  non 
potest  csse  cognoscitivus  nisi  reruni  cor* 
poialium.  Si  quis  autem  dicat,  quod  aliud 
ost  lumen  spirituale  ab  eo  quod  scnsus 
percipil,  nnn  cril  ciim  oo  conlendondum, 
dummodo  hic  haboat,  quod  lumen,  quod 
vi.^u  porcipit,  non  est  natura  spiritualis. 
Nihil  cnim  prohibet  unum  nomen  imponi 
rebus  quantumcunque  diversis  ;  quod 
aulem  lumine  et  his  qure  ad  visum  per- 
tinent  ulamiir  in  rebus  intellcctualibus, 
contingit  cx  nobilitate  sensus  visus,  qui 
cst  spiritunlior  et  subtilior  inter  omnes 
sonsus,  iit  ostensum  est  (v.  infra  q.  08, 
a.  1). 

Quidam  vero  dixerunt,  quod  lumen  non 
est  nisi  evidcnlia  coloris.  Sed  hanc  posi- 
lionem  Aviconna  {de  Anima  part.  3,  c. 
2  et  3)  mnlliplicitor  improbat  accipiendo 
omncs  inodos,  ((uibns  inlelligi  polest; 
sensibiliter  tauKm  apparet  essc  falsam 
in  noclilucis,  quorum  color  in  nocte 
occultalur,  (piando  lux  ap[)aret  ;  et 
quando  color  videtur  in  dio,  lux  non 
sentitur. 

Alii  vero  dixerunt,  quod  lux  est  forma 
subslanlialis  solis ;  et  lumen  in  aere  re- 
ceptum  et  in  quolibct  corpore  diaphano 
csl  accidens,  quia  post  csse  completum 
advenit,  et  recedit  rebus  manentibus. 
Sed  hoc  etiam  stare  non  potest :  — primo^ 
quia  illuminatio  est  aclio  in  aliud,  quia 
lucidum  illuminat;  unde  si  luraen  in  hoc 
aere  est  accidens,  oportet  quod  princi- 
pium  illuminationis  in  corpore  lucido  sit 
accidens,  sicut  ctiain  Commenlator  pro- 
bat,  quod  calor  non  est  forma  substan- 
lialis  ignis,  quia  in  corporibus  calefactis 
cst  accidens.  Secundo,  quia  nulla  forma 
subslantialis  e^t  per  se  sensibilis,  quia 
quod  quid  esl  est  objectura  intellectus,  ut 
dicilur  in  3.  de  Anima  {text.  26;  c.  6) ;  lux 
autem  est  secundura  se  visibilis.  Tevtio, 
quia  irapossibile  est  ut  id,  quod  est  forraa 
substantialis  in  uno,  sit  forraa  accidenta- 


12i 


TKRTIA    SECrNDyE  —    PHILOSOPHIA    NATrRALIS 


lis  iii  alio  :  qiiia  formcT  siibslanliali  per  sc 
convenit  constiluere  in  specie,  unde  sem- 
per  et  in  oinnibus  adest  ei  ;  lux  auteni 
non  esl  forma  subslantialis  aeris,  alioqui 
ea  recedente  corrumperctur ;  unde  non 
potest  e>se  forma  substanlialis  solis. 
—  Quod  si  dicalur,  quod  illud  quod  vi- 
detur,  non  est  Iiix,  >ed  splcndor  vel  ful- 
gor  quidam  ;  dicendum,  quod  illud  quoJ 
nos  appellanuis  lucem,  est  illud  qiiod 
per  se  vidctur;  et  si  forrna  substanlialis 
dicatur  lux,  non  erit  nisi  sequivoce,  quia 
accidens  ct  subslantia  non  univocantur 
in  aliquo  ;  et  sic  niliil  prohibct  etiam  la- 
pidem  vocari  lucem  aut  tenebras,  quia 
eliam  secundum  Philosoi)hum  in ''j.  .1/e/a- 
phys.  {text.  11  ;  I,  3,  c.  4)  non  est  incon- 
veniens,  quod  eoclem  no:nine  apud  nos 
significetur  homo,etapud  alios  non  homo. 
^/uei'gi)  dicunt,  quibus  consenliendum 
est,  quod  sicut  calor  est  qnalitas  acliva 
consequens  formam  substantialem  ignis; 
ila  lux  est  qualitas  activa  conscquensfor- 
mam  substantialem  fcolis  vel  cujuscunque 
alterius  corporis  a  sc  lucentis.  si  aliquod 
aliud  tale  est.  Ciijus  signum  est,  quod 
radii  diversarum  stellarum  habent  diver- 
sos  effectus  secundum  diversas  naturas 
corporum.  Et  sicut  calor  est  in  terlio  spe- 
cie  qualitatis,  ila  etlux;  sed  in  hoc  dif- 
fert  a  calorc,  quia  lux  est  qualitas  primi 
corporis  alteranlis,  quod  non  habet  con- 
trarium,  unde  nec  lux  contrarium  habet; 
calori  autem  esl  aliquid  contrarium.  Et 
quialuci  nihil  est  contrarium,  in  suo  sus- 
ceptibili  non  potest  habere  contrariam 
disposilionem  ;  et  propler  hoc  suum  pas- 
sivum,  scilicet  diaphanum,  semper  est  in 
ultima  disjwsitione  ad  formara;  et  pro- 
pter  hoc  statim  illuminalur,  non  autcm 
calefactibile  statim  calefit.  ScienJum 
autem,  ex  hoc  differre  lumen  a  radio  et 
splendore,  quod  ipsa  participalio  ^el 
effectus  lucis  in  diaphano  vocatur  lu7nen ; 


liicis  in  diaphano.  —  2.  de  Anima  1,  14- 
2.  Se/?/.  dist.  13,  q.  1,  a.  3,  c.  ;  la,  q' 
G7,  a.  3,  c. 

yl(//)n/nMm  ergo  diccnduni,  quoJ  cum 
qualitas  consequalur  forina  n  substanlia- 
lem,  diversimode  se  habet  subjccluin  ad 
reccptioncm  qualitatis,  sicut  se  habet  ad 
reccptionem  form;c.  Cum  enirn  materio 
perfectc  recipit  forniam,  firmiter  cliain 
stabilitur  qualitas  consequens  formain, 
sicut  si  aqua  convertatur  in  ignem.  Cum 
vero  forma  substantialis  recipitur  imper- 
fecte,  secundum  inchoationera  quanJam 
qualitas  consequens  manet  quidera  ali- 
quamJiu,  sed  non  semper;  sicut  patetin 
aqua  calefacta,  quae  redil  ad  suam  natu- 
ram.  Sed  illuminatio  non  fit  per  aliquara 
transmutationem  materia}  ad  susceptio- 
nem  formae  SMbstantialis,  ut  fiat  quasi 
inchoalio  aliqua  forma};  et  ideo  himen 
non  remanet  nisi  ad  prajsentiam  agentis. 
—  Vel  dic,  quod  luraen  solis  recipitur  in 
diversis  corporibus  diversimoJe,  sicul 
dicit  Dionysius  {deDiv.  Nom.  c.  4,  §2  ;  — 
Migne  PP.  Gr.  t.  3,  col.  693),  secundum 
diversamcapacitatem  eoram;  et  ideo  ali- 
qua  sunt,  quae  illuminantur  in  superficie 
tantum,  ut  corpora  opaca,  aliqua  vero 
illuminantur  eliam  in  profundo,  sicut 
diaphana,  quae  tamen  lucem  nonretinenl. 
quia  imperfecte  lumen  recipiunt ;  undt 
oportet  quod  lumen  in  eis  cesset  absent( 
illuminante.  Alia  vero  sunt,  quae  perfe- 
ctius  lumenrecipiunt,  et  lumen  tenent,  u 
carbunculus  et  hujusmodi.  —  la,  I.  c 
ad  1;  2.SenL  1.  c.  ad  10. 

Ad  secundum  dicendura,  quod  accidi 
luci,  quod  non  habeat  contrarium,  ir 
quantum  est  qualitas  naturalis  primi  cor 
poris  alterantis,  quoJ  est  a  contrarietat» 
elongalum,  ut  dictum  est.  —  Vel  d'c 
quod  lumen  liabet  contrariura,  quatenu: 
participatur  in  coloribus.  —  la,  1.  c.  ai 
2 ;  2.  Sent.  1.  c.  ad  8  et  in  c.  ;    de  Sensv 


et  si  fitsecundum  rectam  lineara  ad  cor-  et  Sensibili  1.  11. 

pus  lucidura,    vocatur  radius  ;   si  autem  jd  terlium  dicendum,  quod  sicut  calo! 

causetur  ex  reverberatione  radii  ad  cor-  agitad  formara  ignis  quasi  instrumenta 

pus    lucidura,    vocatur    splendor ;  hnnen  liter  in  virtute  forma^  substantialis  ;    il; 

autem  commune  est  ad  omnem  effectum  lumen  agit  quasi  inslrumentaliter  in  vir 


DE   ANIMA    —   QILEST.    LXV    I)E    OHJECTO    I'OTENTI.f:    VlSIV.iS   —  AHT.    V         li;5 

Sed  contra  est,  quod  liimcn  deuoaiinal 
a<Meni;  fiL  cnini  aer  liiininosus  in  aclu  ; 
color  vero  noii  denoininat  ipsnra;  non 
enini  dicilur  aer  coloralus.  —  la,  q.  07, 
a.  3,  c. 

ni:spoNDF:o  DicF..NnuM,  quod  lu.nen  eai 
iunna  uccidentalis,  liabens  cise  finnuin, 


ute  corporuin  cocle&liuin  ad  producendas 
Ltrinas  substanliales,  et  ad  lioc  quod  fa- 
ial  colores  visibiles  actu,  in  quanluin  est 
[ualilas  prinii  corporis  sensibilis.  —  1a, 
.  c.  ad  3  ;  2.  Se)it.  dist.  13,  I.  c.  ad  7. 

Ad  quarlvm  dicenduin,  (|uod  succ(;ssio, 
|iia}  est  in  alteralione  aliai  um  (puilita- 
iiin,contingil  e.\  Ihjc  (luod  in  patiente  est      et  ratuin   in  nalur  i  ;  et  (juod  sicut  calor 


[ualitas  coiitraria,  (pia3  resislit  actioiii 
IteranLis,  quain  oportet  successive  c.\()el- 
i.  Sed  cuin  lux  non  habcat  contrariuin, 
icuL  nec  Ibnna  subslantialis,  diaplia- 
lUiu  ad  pra3sentiam  illuininantis  statiin 
muen  recipit,  sicut  inateria  statiin  neces- 
ilata  per  alterationem  priECedcnlom  re- 
ipil  formam  substantialeni.  Et  ideo  sic- 
il  generatio  est  tenninus  alteiationis, 
la  illuminatio  motus  localis,  (pio  iliumi- 
laiis  lit  proesens  illuminato,  ut  dicit 
lomnientator  (0.  Phys.). —  2.  Se/(/.,disl. 
3, 1.  c.  ad  9. 


ARTICULUS  V 

ITRUM  LUMEN  IIAREAT  ESSE  REALE  IN  MEDIO, 
AN  VERO  ESSE  TANTUM  INTENTIONALE. 

Videtur  quod  lumen  in  mcdio,  puta  in 
lere,  habeat  tantum  esse  inlentionale. 

1.  Ila  cniin  se  habet  lumen  ad  per- 
ipicuum,  sicut  color  ad  idem,  ut  patct  ex 
Miilosopho  (2.  de  Anima  text.  69  ;  c.  7), 
ibi  luinen  vocat  colorem  perspicui ;  sed 
olor  habet  in  medio  esse  tantum  inten- 
ionale :  ergo  et  lumen  habebit  in  eodem 
isse  tantum  intentionale.  —  2.  de  Anima 
.  14;  2.  Senl.  dist.  13,  q.  1,  a.  3,  c. 

2.  Pra3terea,  lumen  dat  colori  esse  spi- 
■ituaie;  ergo  multo  fortius  ipsum  debct 
labcre  es^e  spirituale,  quia  nihil  dat  al- 
eri  quod  non  habct.  —  2.  Sent.  dist.  13, 
1-  1,  a.  3,  c. 

3.  Prceterea,nuila  qualilas  habens  esse 
laturaie  immediate  superposila  organo 
'isus  potest  videri ;  sed  iumen  contingens 
)iipiilam  videtur  :  ergo  iumen  iiabet  in 
uedio  esse  tantum  intentionaie.  —  Ibid. 


est  qualitas  activa  ignis  et  habet  in  ipso 
et  in  omnibus  calefactis  esse  reaie  ac  na- 
turale,  iia  iux  est  qualitas  acliva  ipsius 
soiis,  el  in  aiiis  est  secundum  quod  ma- 
gis  cum  solc  communicanl,  (jui  l  «tius  lu- 
minis  cst  fons,et  in  niedio  non  habet  esse 
inleationale  tantum,  sicut  nonnulli  vo- 
iunt.  Cujus  ratio  est,  quia  per  iliud  quod 
iiabet  e.-sc  intentionis  taijtum,noii  scqui- 
tur  transmutatiu  nisi  secunduia  opcratio- 
nem  aiiima',  ut  in  videndo  ct  audiendo ; 
per  iliuminalioncm  autcm  videmus  sensi- 
biiiter  naturaies  transiautationes  fieri  per 
caliditateia  cx  soiis  radiis  consequentem. 
Ergo  ficri  non  potest  quod  lumen  habe- 
at  in  medioesse  tantum  intentionale,  non 
autem  reaic  ac  naturaie.  —  1a,  q.  67,  a.  3, 
c.  ;  2.  Sent.  disl.  13,  q.  1,  a.  3,  c. ;  2.  de 
Anima  1.  14. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  val- 
de  differt  color  a  iuce  :  nam  virtus  coio- 
lis  in  agcndo  est  imperfecta  respectu  vir- 
tutis  iuminis;  nam  color  nihii  aliud  est, 
quam  lux  quaidam  quodammodo  obscu- 
rata  ex  admixtione  corporis  opaci  :  unde 
noa  iiabet  virtutem  ut  faciat  inedium  in 
iila  dispositione,  qua  sit  susceptivum  co- 
loris,  quod  tamen  potest  facere  iux  pura. 
—  2.  de  Anima  i.  14. 

Ad  secundnm  dicendum,  quod  quia  cce- 
lum  est  priinum  aiterans,  inde  sequitur 
quod  oinnis  alteratio  qua;  est  in  inferio- 
ribus,  perficitur  per  virtutem  iuniinis, 
sive  sit  aiteratio  secundum  esse  naturaie 
sive  secundum  sensum  ;  et  ex  hoc  habet 
iux,  quod  oinnibus  corporibus  generatio- 
nem  conferat,  etcoioribus  det  essc  spiri- 
tuale,  secundum  quod  recipiuntur  in  me- 
dio  et  organo;  et  ipsum  iunien  virtutem 
spirituaiem  iiabet,  iicet  secundum  esse 
reaie  el  naturaic  sit  tam  in  corpore  iuci- 


126 


TEUTIA    SECUND.l!:  1 


do  quam  in  medio.  -  2.  Sent.  1.  c,  in  c. 
Ad  tertiuin  dicendiun,  sicul  dicluni  est 
(supra  q.  59,  a.  I,ad7)de  iulgore  ocuii 
a  vidente  perceplo. 


QU^STIO  LXVI 

DE  VISIONE. 

Deinde  considerandum  est  de  visione. 

CIRCA  QUAM  QU^RITUR  : 

Ulrum  visio  fiat  per  extramissionem  ladio- 
rum  ab  oculis,  an  vei-o  per  intus  receptio- 
nem. 

ARTICULUS 

UTRUM  VISIO  FIAT  PER  EXTRAMISSIONEM  RA- 
DIORUM  AB  OCULIS,  AN  VERO  PER  INTUS 
RECEPTIONEM. 

Videtur  quod  visio  fiat  per  extraraissio- 
nem  radiorum  ab  oculis  ad  rem  visara. 

1.  Dicit  enim  Pliilosophus  (i2.  de  Cwlo  et 
Mundo  text.  48 ;  c.  8),  quod  visus  se  ex- 
tendens  ad  stellas  fixas  valde  distarites 
trerait;  sed  hic  tremor  denotat  multam 
extramissionem  radiorum  ab  oculis :  ergo 
visio  fit  per  talem  extramissionem.  — 
2.  Coilo  et  Mundo  1.  12. 

2.  Praeterea,  oranis  sensus  ad  hoc  ut 
sentiat  debet  contingere  sensibile;  sed 
visus  non  potest  tangere  visibile,  nisi  per 
radios  extramissos  ad  ipsum  :  ergo  idem 
quod  prius.  —  2.  de  Anima  1.  20. 

3.  Praeterea,  quo  res  visa  est  magis  di- 
stans  ab  oculo,  minus  videtur;  sed  hujus 
ratio  est,  quia  quo  lineae  visuales  magis 
protenduntur  ab  oculo  ad  rem  visam,  fa- 
ciunt  angulum  minorem,  ut  dicunt  per- 
spectivi :  ergo  signum  est,  quod  visio  fiat 
per  extramissionem  radiorum  visua- 
lium  ab  oculo  usque  ad  rem  visam.  —  2. 
de  Anima  I.  15  et  20. 


'HILOSOPHIA   NATLUALIS 

4.  Praeterea,  visioeodem  modo  fitaquo 
cunque  vidente,  sicut  et  sensatio  cujus- 
libet  alterius  sensus  :  sed  visio  corpori.- 
gioiificali  non  polest  fieri  per  rcceptionea 
speciei  sensibiiis  ab  objecto  in  pupilla  1 
ergo  absolute  visio  non  fit  per  receptio  | 
nem,  sed  per  extramissionem.  —  Minoi 
probatur  mullipliciter  :  —  et  pnmo,  quic' 
receptio  speciei  est  quaedam  passio,  u'! 
dicit  Philosophus  {2.de  Anima  text.^i  e! 
118 ;  c.  5  et  11) ;  at  corpora  gloriosa  erun 
impassibilia.  —  Secundo,  quia  immulatic 
naturalis  praicedit  irarautalionem  ani- 
maiem,  sicut  esse  naturale  prsecedit  ess* 
intentionale  ;  sed  corpora  gloriosa  ratioiu 
irapassibilitatis  non  immutabuntur  inv 
mutatione  nalurali :  ergo  nec  intentionai 
ab  objeclisexternis.  —  rer^«o,quiaquand( 
anima  est  in  actu  unius  potenliae,  remit- 
titur  actus  alterius  polentiae ;  sed  animi 
summe  erit  intenta  ad  actum  virtulii- 
inlellectivae,  quse  Deum  contemplabitur ; 
ergo  non  erit  aliquo  modo  in  actu  sensiti- 
va3.  —  Quarto,  quia  id,  quod  est  lucidun] 
actu,  non  est  receptivum  speciei  visibilis, 
unde  speculum  directe  positum  sub  radic 
solis,  non  repraesentat  speciem  corpori; 
oppositi  ;  sed  pupilla  hominis  glorificali, 
sicut  et  tolum  ejus  corpus,  erit  clarilate 
dotata  :  ergo  non  recipietur  in  ea  aliqua 
species  corporis  colorali.  —  4.  Sent.  dist. 
44,  q.  2,  a.  1,  quaestiunc.  3  et  4.  | 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus(rfe 
Sensu  et  Sensibili  c.  2 ;  de  Memoria  et  Re- 
minisc.  c.  3,  al.  2)  negat  contra  Empcdo- 
clem  visionem  consislere  in  extramissio-j 
ne  radiorum.  —  de  Sensu  et  Sensibili  \. 
4  ;  de  Memoria  et  Reminisc.  1.  7. 

Respondeo  digendum,  quod  circa  mo- 
dum  videndi  variae  fuerunt  Philosopho- 
rum  opiniones.  Quidam  enim,  ut  Demo- 
critus  et  alii  posuerunt  visionem  fieri  per 
defluxum  corporum  a  re  visa  ad  oculum. 
Quae  posilio  falsa  est  :  nam  primo  seque- 
retur,  quod  per  hujusmodidefluxum  cor- 
pora  visa  diminuerentur,  quousque  totali- 
ter  consumerentur.  Sequeretur  etiara, 
quod  oculus  ex  occursu  continuo  hu- 
jusmodi  corporum  destrueretur.   Neque 


1)K    AMMA    -     gl.KST.    I.XVl    DK    VlSlONK    --    AHT.   I 


pio  quidein  est  niajor,  in  fine  vero  ix[\.ti- 
nualiir  ;  j>roj)ter  quod  cuntinj.Mt,  quod 
(lanuna  e.\  coriioii;  mxenso  procedens 
tondit  in  suiMniiiin ;  liic  aul«j.u  accidit 
conlrariuiu  :  dicunt  eniin  inatherualici, 
quoruin  est  haic  {)Ositio,  (luod  conus  cor- 
poris  ejj^redientis  ab  oculo  est  intra  ocii- 
luin,  basis  vero  iliius  in  re  visa.  — •  Terlio, 
(juia  nou  posset  (juantitas  oculi  suflicere 
ad  hoc,  quod  tantum  corpus  progrederc- 
tur  ab  eo,  (piod  attingeret  usque  ad  aslra, 
(luantumcuiKjue  subtiliaretur  :  aliquis 
ciiim  est  tcrminus  subtilitatis  corporum 
naluralium;  et  propterea  quanto  esset 
sublilius,  tanto  lacilius  coiTumperetui'. 
El  iterum  oj)orlerct  quod  vel  esset  aer 
vel  ignis  illud  corpus  emissum  ab  oculo  ; 
et  aerem  quidem  emitli  ab  ocuio  non  est 
necessarium,  quia  abundat  exterius ;  si 
vero  esset  ignis,  videremus  etiam  ignem ; 
vel  non  possemus  videre  mediante  aqua  ; 
nec  etiam  possemus  videre  nisi  sursum, 
quo  tendit  motus  ignis.  Nonautem  potest 
dici,  quod  illud  corpus,  quod  egredilur 
ab  oculo,  sit  lumen,  quia  lumen  non  est 
corpus,  ut  dictum  est. 

Alia  opinio    est   Platonis,   qui   posuit, 

quod  lumen  egrcdiens  ab  oculo  non  pro- 

cedit  usque  adrem,  sedad  aliquod  deter- 

ininituin  spatiuin,  ubi  scilicet  cohseret  lu- 

mini  cxteriori,  ratione  cujus  cohaerentia} 

fit  visio.  Verum  et  haec  positionon  proba- 

tur  :  — primo  quidem,  quia  inutiliter  et 

vanc    aliquid   ponit.    Melius   enim   esset 

dicere,  quod  lurnen  interius   conjungitur 

cxteriori  in  ipsa  interiore  extreinitate  ocu- 

li,  quam  exlra  per  aliquam  distantiam  : 

et  hoc  ideo,  quia  in  illo  spatio  intermedio 

si  non  est   lumen  exterius,  exstinguitur 

kiincn  interius  a  lenebris  secundum  ejus 

positionem.  Si  vero  attingat  luinen  usque 

ad  oculum,  melius  est  quod  statim   con- 

jungatur,  quia  quod  j  otest  fieri  sine  me- 

dio,  meliusestquam  quod  fiatper  mediuin, 

l  cum  aore  ;  tum  quia  hujusmodiegre-     cum  aliquid  ficri  per  pauciora  melius   sit 

iilia   ub    oculis  oporleret  multiplicari     quam  per  plura. — Z)ei/j(^e,  stultum  estpo- 

leiu  inedio  secundum  multiludinem     nere  conjunctionem  luminis  interioris  ad 

iUinn  jjer  idem  medium.  —  Secundo,      cxterius,  etiam  si  fiat  in  principio  oculi :  — 

a  quailibet  cmissio  corporis  in  princi-     prinio  quidcm,  quia  conjungi  vel  scpa- 


ain  esset  jxissibile  ut  lotum  corpus  ab 
iilovideirlur,  sed  soluin  secundum  tan- 
II  qiiaiitilalein,  (luanlain  possel  jjupil- 
cujtei-e.  Prailerca,  non  j)ossunt  hi  au- 
•rcs  |)onere,  quod  hujusmodi  cor|)ora 
jluentia  a  corj^oribus  visis  ingrediantur 
laoculuin,  quiasiccorrumjjeretur  bub- 
iiilia  ejus.  Unde  ojDortet  quod  j^onant 
ri  visioncm  per  contacluin  cori^orum 
solulorum  ad  ij^sum  oculuin  ex  hujus- 
jdi  conlaclu  immutatum  ad  videndum. 
ergo  talis  immutatio  sunicit  ad  cau- 
idain  visionem,  mcliuse^t  dicerc,  quod 
iio  fiat  jicr  hoc  quod  mcdium  slalim  a 
incipio  movealur  a  seiisibili,  quam  di- 
rc  visionem  fieri  per  conlaclum  ct  de- 
xioneni.  Nalura  eniin  pcv  pauciora  se 
|)cdit  in  quanlum  potest.  PKctcrea,  si 
;io  ficret  per  contactum,  tunc  sensus 
;us  non  distingucretur  a  tactu  ;  quod 
lel  cssefalsum  :  visus  enim  non  est  co- 
0  citivus  coiitrarietatuni  tactus.  Item, 
jusmodi  corj)ora  defluentia  a  rcbu.-  \i- 
,  cum  sint  subtilissima,  a  ventis  |  ro- 
lerentur  :  unae  non  fioret  recta  visio. 
muin,  visus  non  indigeret  luu.ine  ad 
leiuiuiu,  si  visio  fieret  per  con:actum 
ibilis.  —  de  Scnsu  ct  Sensibili  I.  5  et  8. 
Alii  ergo  dicunt  fieri  visionem  per  ex- 
inissionem  radiorum  ab  oculis,  ut  Em- 
locles  et  Plato.  DilYorunt  tamen  hi  inter 

Nam  Enipedocles  \ult  quod  id,  quod 
editur  ab  o.:uIo,  extendatur  usque  ad 
11  visaiu  :  unde  sequitur  quod,  cum 
;eamus  etiam  astra,idquod  egreditur  a 
u,  extendatur  usquc  ad  astra.  Ouod 
ilinet  inaniiestam  im;,ossibiIitatem  ; 
rtcniiu  egredi  non  sit  nisi  corporum, 
juerelur  quod  aliquod  corpuscgrediens 

oculo  perveniat  usquc  ad  astra.   Quod 

dem  aj^parct  falsum  multiplicitei'  :  — 

primo  quidem,  quia  sequoretur    plura 

[|)oia  esse  in   eodom    lo  o  :  tum    quia 

d  quod  egreditur  ab    oculo,   essct  si- 


I2n  TEUTIA    SECLNIUC  -     1 

rari  est  proprium  cor[)oram,  quorum 
ulruiiiquo  habel  per  se  tiubsislenliaui,  nou 
aulem  qiialilalum,  quae  nou  sunl  nisi  in 
subjcclo.  Uiide  cum  lumen  non  sit  cor- 
pus,  sed  accidens  quoddam,  non  est  quod 
lumen  adjungatur  lumini,  nisi  forte  cor- 
pus  luminosum  adjungatur  alii  luminoso. 
Polest  autem  contingere,  quod  lumen  in- 
tendatur  in  aere  per  mulliplicationem  lu- 
minarium,  sicut  et  calor  intenditur  per 
augmentum  calefacientis  :  quod  tamen 
non  est  per  addilionem,  ut  patet  in  4. 
Phjs.  {iext.  84;  c.  9).Seamdo,  quia  dato 
etiam  quod  utrumquclumen  esset  corj)US, 
non  tamenesset  imios^ibi'e  quod  utrurn- 
queconjungeretur,  cum  non  sint  ejusdem 
rationis.  Non  enim  quodlibet  corpus  na- 
tum  est  conjungi  cuilibct  corpori,  sed  so- 
lum  illa,  quoe  sunt  aliqualiter  homogenea. 
Tertio,  quia  cum  inter  lumen  interius  et 
exterius  interceJal  corpus  medium,  sci- 
licet  meninga,  id  est  tunica  oculi,  non 
potest  utriusque  luminis  essc  conjunctio. 

Unde  cum  Philosopho  dicendum  est, 
\isionem  consistere  in  receptione  formae 
a  re  visibili  oculo  impressae,  ut  dictum 
est,  non  autem  in  extramissione  radio- 
rum  ab  oculis  vel  in  defluxu  corporum 
a  re  visa  ad  oculum.  —  de  Sensii  et  Sen- 
sibili  1.  3  et  4. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  non 
ideo  dicit  Philosophus  visum  tremere, 
cum  longe  valdeporrectus  respicit  ad  slel- 
las  fixas,  quia  visio  fiat  extramittendo; 
nam  id  improbavit  {de  Sensu  et  Sensi- 
bili  c.  2);  sed  quia  in  hujusmodi  eadem 
ralio  est,  sive  fiat  visio  extramittendo 
sive  intus  suscipiendo  ;  conatur  enim  vi- 
sus  ad  videndum  rem  a  remotis,  non 
solum  si  oporteat  cum  radium  visualem 
emittere  usque  ad  corpus  distans,  sed 
si  etiam  oporteat  eum  suscipere  speciem 
a  corpore  distante  provenientem,  quia 
corporis  distantis  debilior  est  impres- 
sio,  et  ideo  difficilius  est  eam  sentire. 
Utitur  autem  modo  loquendi,  ac  si  visio 
fiat  extramittendo,  quia  matheraatici  ila 
utuntur  in  suis  demonstrationibus,  et 
plures   homines   ita  loquuntur  ;  nomini- 


'IIILUSOIMIIA    NATURALIS 

bus  aulem  utendum  ut  plures,  sicul  11) 
dicit  in  2.  Topic.  (c.  2).  —  2.  de  Ccelo 
Mundo  1.  12, 

Ad  secundum  dicendum,  quod  suffi. 
quod  scnsus  et  sensibile  simul  sint  et 
tangant  mediante  specie,  ut  dictum  ( 
(q,  GO,  a.  1,  c.  Terlio). 

Ad  lerlium  dicendum,  quod  causa,  qu 
re  distanlia  impediat  visum,  cst,  qi 
omne  corpus  \idetur  sub  quodani  angi 
cujusdam  trianguli  vel  magis  pyramid 
cujus  basis  cst  in  re  visa,  el  angulus  > 
in  oculo  vide:itis.  Neque  difTcrt  quanti 
ad  hoc,  utrum  visus  fiat  extraniiltenc 
ila  quod  lineae  concludentes  Iriangulu 
vel  pyramidem,  sint  lineae  visuales  pr 
gredicntes  a  visu  ad  rem  visam,  vel 
contra  fiat;  dummodo  visus  sit  sub  pr; 
dicla  figura  trianguli  vel  pyramidi 
Quod  ideo  necesse  est,  quia  cuni  res  v 
sa  sit  major  quantitate  quam  pupill 
oportet  quoJ  proportionaliter  diminuen< 
perveniat  immutatio  visibih's  usque ; 
visum.  Manifestum  cst  autem,  quod  qua 
to  latera  trianguli  vel  pyramidis  su 
longiora,  dummodo  est  eadem  basis,  tai 
to  angulus  est  minor ;  et  ideo  quantc 
rer.oliori  res  videtur,  tanto  minus  vid 
tur,  et  tanla  polest  esse  dislantia,  qu 
omnino  non  videalur.  —  2.  de  Aniri 
].  15  et  20;  4.  Sent.  dist.  44,  q.  2,  a. 
sol.  4,  ad  G ;    de  Verit.  q,  8,  a   1,  ad  1 

Ad  quartum  dicendum,  quod  de  sens 
tione  corporum  gloriosorum  varii  vai 
sentiunt.  Omnes  enim  ponunt  in  corpoi 
bus  beatorum  aliquem  sensum ;  alias  vi 
corporalis  sanctorum  post  resurrectione 
assimiloretur  magis  somno  quam  vigihc 
quod  non  competit  illi  perfectioni ,  eo  qu( 
in  somno  corpus  sensibile  non  est  in  ult 
mo  actu  vitae,  propter  quod  somnus  dic 
lur  vita3  dimidium  (1.  Ethic.  c.  13). — Si 
in  modo  sentiendi  diversi  diversa  opera 
tur.  Quidam  enira  dicunt,  quod  quia  co 
pora  gloriosa  erun t  impassibilia,  et  propti 
hoc  nonreceptibilia  pereginae  impressic 
nis,  et  multo  minus  quam  corpora  coel< 
stia ;  non  erit  ibi  sensus  in  actu,  per  n 
ceptionera  alicujus  speciei  a  sensibilibu 


DE   AXIMA    —   QIi/EST.    LXVI    I>E   VISIOXE    —   ART.    I  129 

iiiagis  extramiltendo.  Std  hoc  non  da  ol  uiiusta  e.\  tactu  rei  calid;u,  vel  odu- 
3st  essc,  qiiia  iii  rcsuiTCCtiono  natiiia  lirera  e.\  tartu  rci  odorifcr.r;  alin  mndo 
niei  maiicbit  cadcin  in  homine  ct  in  inunutalionc  spiritiinh",  quandt)  rcci|)ilur 
lihus  partihiis  cjns;  hujusmodi  autcin  quaiilas  sonsibilis  in  instruniento  sccun- 
iialura  s»^nsus,nt  sit  potcntia  passiva,  duin  esse  spirilualo,  id  est  species  seu 
II  -l.de  Aiilma{lcxt.Vi{  ct  121  ;  c.V)  et  intenlio  qiiahtatis,  ct  non  ipsa  qualitas  ; 
probal  Philosophus.  Undesi  in  resur-  sicut  pnpilla  rccipit  spccicm  albcdinis, 
jono  Sancli  senlircnt  extrainitlendo,  ct  tainen  ipsa  non  cfficitur  alba.  Priina 
on  rccij)iendo  ;  non  esset  sensus  in  eis  ergo  receplio  non  causat  scnsum  p(M'  so 
iis  passiva,  scd  activa;  ct  sic  non  loquendo,  quia  scnsus  est  sufccej)livus 
l  ojusdcni  sjiccici  cuin  sensu  qui  nunc  siiecieruin  in  materia  j^rjcler  inaleriam,  id 
.scd  esset  aliqua  alia  virtus  cis  data  :      cst  praiter  csse  materialc,  (juod  habebant 

e.xlra  animam,  ut  dicitiir  2.  de  Anima 
{lcxt.  121 ;  c.  12);  ct  ha:c  reccptio  immutat 
nalurani  rccij)ientis,  quia  rccij)itur  hoc 
modo  (jualitas  secundum  esse  suum  ina- 
leriale.  Undc  ista  receptio  non  crit  in 
corporibus  gloriosis,  sed  secunda,  qiKc 
j)er  se  facit  sensum  in  actu,  et  non  iin- 
niutat  naturam  rccij)ientis.  —  Et  ex  his 
|)t'rioribus.  Scd  ille  modus  reccplio-  patct  ad  objeclum.  —  'i.  Sent.dist.  A^i,  (j. 
non  tacit  vere  sentire,  quia  omnis  2,  a.  1,  quicstiunc.  3,  c. 
nlia  passiva  sccundum  suae  sj)eciei  Ad  primam  vero  probationem  dicen- 
tnein  dclerminatiir  ad  aliquod  sj)c-  dum,  quod  per  hanc  passioncm  ct  rcce- 
■  activura,  quia  polcnlia  in  quantuiu     j)lionem  sj)ecici  non  trahitur  corpus  cxtra 

naturalem  suam  qualitalem,  sed  spiritu- 
aliter  perficilur  :  undc  impassibilitas  glo- 
riosorum  corporum  hanc  passionem  noii 
excludit.  —  Ibid.  ad  1. 

Ad    secundani    dicenduni,  (juod   oinnc 
j)assivuin  recipit  actionem  agcntis  secun- 


\.  cniin  materia  nun(juain  fit  forina, 
)(»tentia  passiva  nunquam  fit  activa. 
L  ideodicunt  alii,  quod  sensusinaclu 
per  susccplionem,  non  (juidcin  abex- 
iribus  sensibiiibus,  sed  j)er  efnuxum 
I^erioribus  viribus:  ut  sicut  nunc  su- 
ores  vircs  accipiunt  ab  inferioribus, 
imc  c  converso  infcriorcs  accipicnt 


smodi  habet  ordinem  ad  illud,  rcsj)C- 
iHijus  dicitur ;  —  unde  cum  proj)rium 
.inn  in  sensu  exleriori  sit  res  exi- 
s  extra  animam,  et  non  inlenlio  ejus 
lcns  in  imai:inatione  vel  ratione,  si 
iiiuin  sontiendi  non  moveatur  a  rebus 


a,  sed  ex  imaginatione  vel  aliis  suj^c-     dum    suum  modum.  Si   ergo  aliquid  sit, 


hus  viribus,  non  erit  vere  sentire. 
c  non  dicimus,  quod  phrcnelici  et  alii 
le  capti,  in  quibus  propter  victoriam 
nnativic  virtutisfit  hujusmodi  fluxus 
ieruni  ad  organa  sentiendi,  vere  sen- 
^;  sed  quod  videtur  eis  (juod  scn- 
l. 

'  ideo  dicendum  cst  cum    aliis,  quod 


quod  natum  sit  immutari  ab  activo,  natu- 
rali  et  spirituali  immutatione,  iminulatio 
naturalis  prajcedit  immutationem  spiri- 
tualem,  sicut  esse  nalurale  pra^cedit  esse 
inlentionalc.  Si  autem  natuin  sit  immula- 
ri  tanluin  intentionaliter  et  spirilualiter, 
non  oportet  quod  iinmutetur  naturaliter  : 
sicut  est  de  aere,  qui  non  est  rcceptivus 
us    corporum    gloriosorum   erit  j)er     coloris  sccunduin  cssc  nalurale,sed  solum 


ej)tionein  a  rebus  qua.^  sunt  cxtra 
uun.  Sed  sciendum,  quodorgana  sen- 
li  imnuitantur  a  rcbus,  qua3  sunt 
a  animain,  dupliciter  :  \ino  modo  '\m- 
utione  naturali,  quando  scilicct  orga- 
'•  disponilur  eadcin  qualilate  naturali, 
disponitur  res  extra  aniiuam,  qua3 
in  ijmun;  sicut  cum  luanus  fit  cali- 


secunduin  essc  spirituale,  et  ideo  hoc  tan- 
tum  modo  immutatur;  — sicut  c  convcrso 
corpora  inanimalaimmutantur  j)er  quali- 
tates  sensibiles  solum  naturaliter,  et  non 
spiritualiter.  In  corj)oribus  autem  glo- 
riosis  non  poterit  esse  aliqua  immutatio 
naturalis,  et  ideo  ibi  erit  spiritualis  im- 
inulatio   lantuin.  —  Und.  ad  2. 


SUMMJB  Philos.  IV 


9. 


i:i()  TFRTIA     SKCl  ND.I':    -  IMI 

Ad  tejtiam  (JiceiKluin,  qiiod  quaiidu 
imuiii  duoruin  esl  ratio  aiterius,  occupa- 
lio  animie  circa  unum  non  impedit  nec 
remitlit  occupationes  ejus  circa  aliud  : 
t^icut  mcdicus  dum  videt  iirinam,  non  mi- 
nus  potest  considerare  regulas  artis  de 
coloribus  urinarum,  sed  maLns.  Kt  (|uia 
Deus  apprehendotur  a  Sanctis  ut  latio 
oinnium  quaj  ab  eis  aij^cntur  vcl  cogno- 
scentur ;  ideo  occupatio  eorum  circa  sen- 
sibilia  sentienda  vel  qua^cumque  alia 
contemplanda  aut  agenda,  in  nuUo  impe- 
diet  divinam  conlemplationem,  nec  e  con- 
verso,  —  Tc/  dicendum,  quod  ideo  una 
potenlia  impedilur  in  suo  actu,  (juando 
alia  vehementer  operatur,  (juia  ima  poten- 
tia  de  se  non  sufficit  ad  tam  intensani 
opcrationem,  nisi  ei  subvenialur  per  id, 
quod  erat  aliis  potentiis  vel  membris  in- 
fluendum  a  principio  vil».  Et  quia  in 
Sanctis  erunt  omnes  potentice  perfectis- 
simie,  una  poterit  intense  operari,  ita 
(|uod  ex  hoc  nulluin  impedimentum  prae- 
stabitur  actioni  alterius  potentiae.  —  4. 
Scnt.  dist.  44,  q.  2.  a.  1.  qui\33tiunc.  3, 
ad  4. 

Ad  quarlam  dicendum,  quod  intensio 
luminis  non  impedil  receptionem  spiri- 
tualem  speciei  coloris,  dummodo  maneat 
in  natura  diaphani  :  sicuc  palet,  quod 
(|uantumcunque  illuminetur  aer,  potest 
esse  medium  in  visu,  et  quanto  est  ma- 
gis  illuminatus,  lanto  per  ipsum  clarius 
aliquid  videtur,  nisi  sit  defectus  ex  debi- 
litate  visus.  Quod  autem  in  speculo  sup- 
posito  directe  radio  solis  non  appareat 
species  corporis  oppositi,  non  est  propter 
nocquodimpediatur  receptio,  sed  propter 
noc  quod  impeditur  reverberatio.  Opor- 
let  enim  ad  hoc  quod  forma  appareat  in 
speculo,  quod  fiat  qu?edam  reverberatio 
ad  aliquod  corpus  obscurum,  et  ideo 
plumbuin  vitro  adjungitur  in  speculo; 
hanc  autem  obscuritatem  radius  solis  re- 
pellit,  unde  non  polest  apparere  species 
alLqua  in  speculo.  Cicritas  autem  corpo- 
ris  gloriosi  non  auferl  diaphaneitatem  a 
pupilla,  quia  gloria  non  tollet  naturam  ; 
unde  magnitudo  claritatis  in  pupilla  ma- 


II.OS()|'in.\    NATLIULI.S 

gis  faciet  ad  acunien  visus  quuui 
ejus  defectum.  —  Ibid.  quaiiliunc 
ad  5. 


UU/ESTIO  LXVIl 


DE  ORGANO  VISUS. 


Deinde  considerandum  est  de  orga- 
no  visus. 


CIRCAQUOD  QU/ERITUR: 

Utrum  visio  fiat  in  humorecrystaliinoa 
vcro  In  nervis  opticis. 

ARTICULUS 

UTRUM    VISIO    FIAT  IN  IIUMORE    CRYSTALL 
AN  VERO  IN    NERVIS  OPTICIS. 


•™ 


Videtur  quod  visio  fiat  in  humore 
slallino. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  loqueu; 
sensoriis  sensuuni  exteriorum(2.  de  A- 
ma  text.  10;  c.  1),  quod  sicut  animal  'f 
anima  et  corpus,  ita  oculus  est  pupilk  l 
visus  ;  sed  visio  fit  in  proprio  organcft 
propria    materia  :  visus  ergo  fiet  in    - 
pilla,    quse  est  propria  materia  potene 
visivse.  Pupilla  autem  cum  sit  compIe>  - 
nis  aquese,  ut  dicit  Philosophus  (de  ^  • 
su   et  Sensibili  c.  2 ;    2.  de  Anima  ii. 
130 ;  1.  3,  c.  1)  maxime  consistit  in  hui^- 
re  crystallino,  ut   patet  ex  2.  de  An<\a 
{text.  82,  c.  8),  ubi  comparatur  aer,  |ii 
cst  intus  aurem,  et  est  instrumentura  |i- 
ditus,   cum  humido    pupillae  :  tum  ( 
humor  ille  crysLallinus  est  perspicuu 
crassus,  quse  sunt  propria  aquae,  ut  ( 
Philosophus  {de  Sensii  et  Sensibili  1. 
Ergo  visio  fit  in  humore  crystallino.  - 
2.  de  Anima  I.  2  et  17  ;  de  Sensu  el  'j^ 
sibili  1.  4;  —  3.  c?e  Anima  1.  1.  i 

2.  Prseterea,  sensorium  visus,  in  i 
fit  visio,  debet  esse  pars  aliqua  sini" 
ris,  ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Parl 


I»K     AMMA  —  Ql  :.EST 

niinal.c.l)'.,  uiitlo  noii  putcsl  csse  coui- 
ijiilnm  cx  liiimore  cryslallino  ct  tcla  ara- 
3a  illuiii  tcgenlc.  l^ricLorca  dcliet  essc 
iinor  aliqtiis,  iiL  docct  rMiilosophus  (1. 
■  llisl.  Animal  c.'J),  ubi  j)iij)illaiii,  (luaiii 

de  Aninia  {lexl.  10  ;  c.  1)  vocat  male- 
ain  ct  scnsoriuin  visus,  dicit  essc  liu- 
orciM  oculi,  quo  vidcinus  ;  scd  hunior 
•yslallinus  esl  liiiinor  ad  pupillain  per- 
icns,    ul  dicLuin    cst  :    ergo    visio    fit 

liuinorc  cryslalliiio.  —  2.    de  Anima 

.{.  Pnctcrea,  dcstructo  oculo  adseiisuin 
iparet  aqua  discurrcns,  ut  dicit  1'hilo- 
plius  {de  Sensu  el  Sensibili  c.  2);  scd  in 
polissiinuin  lit  visio,  quod  dcstrucLo 
iilo  contiiicntc  inaleriani  visus  statiin 
liiit :  ergo  idcni  (jiiod  prius.  —  de  Sen- 
d  Sensibili  1.  4. 

j.  Pra^terca,  matcria  visus,  in  ((ua  fiL 
iio,  non  dcbet  essc  quicunquc  liuinor, 
I  (alis  qui  sit  frigidus  et  clarus,  ut 
let  expericntia  in  oculis  embrionum  de 
vo  forniatis,  qui  quasi  adluic  rccipicn- 

I  inagis  virtuLemsui  principii,  excedunt 
in  frigiditate  et  claritate;  sed  talis  Iiu- 
ir  est  Iiuinor  pupilla  contentus  ;  nam 

II  sit  coinplcxionis  aquoa^,  ut  dictum 
,  ct  est  clarus  et  rrigidus,  qu;ic  duo 
it  connaturaliaaqua^ :  ergo  idcm  quod 
iis.  — Jbid. 

>.  Pra)tcrea,  id  est  sensorium  visus,  in 
>  fit  consequenter  visio,  quod  in  ani- 
libus  carentibus  sanguinc  conlincLur 
■a  pelle  oculi,  ut  possit  tale  sensorium 
iservari,  et  in  habenlibus  sanguincm 
^umdatur  albo  oculi  pingui  ct  crasso 
eundem  finem,  ut  sonsoriuin  visus, 
)iidebet  esse  naturcne  aqueae  et  aniina- 
1,  ut  docet  Philosophus  (2.  ds  Anima 
'.  82;  c.  8),  ex  ejus  caliditate  perina- 
il  absque  congelatione.  Sed  hoc  in 
is(iue  aniinalibus  esl  humor  crystalli- 
i;  hic  cnim  est  huinor  animatus  in 
>illa  existens  et  naturc-B  aqucc^B  :  ergo 
l>oc  fit  visio.  —  Ibid.;  2.  de  Anima  1. 

.  Praeterea,  nervus  non  sentit,  ut  di- 
Philosophus  (1.  de  Anima  tsxt.  79;  c. 


I.WII     liK     (»U(.AN()    Vlsrs  —  AKT.    I 


131 


\j)y  ubi  dicil,  quod  sunt  qu;cdam  parles  ani- 
malis,  (lUcCnihil  sentirc  vidonliii-,  ut  ossa, 
ncrvi,  pili  ;  scd  organum  sensus  debct 
scntirc;  nam  actio  .sensus  nou  csl  sine 
organo,  cum  sit  actiis  ejus :  ergo  norvus 
non  potc^t  cssc  sonsoriuin  visus.  — ■  1.  dc 
Aninia  1.  12. 

Sed  contra  esl ,  quodorganum  visiis  ojii, 
ubi  est  organum  odoi-atus,  ut  in^juit  Phi- 
losophus  {de  Sensu  et  Sensihili  c.  2)  ;  sed 
ex  eodein  ibidcm  locus  odoratiis  cst  cir- 
ca  ccrebrum  :  crgo  et  ibi  crit  locus  orga- 
ni  visus;  sed  talis  locus  est,  ubi  conjun- 
guntur  duo  ncrvi  oplici  cx  oculis  procc- 
dcntcs:  ergo  in  ncrvis  oplicis  consistit 
principium  scu  sciisorium  visus,  et  pcr 
consequens  in  illis  lict  visio.  —  de  Sensu 
et  Sensibili  1.5. 

Respondeo  nicr-NDUM,    qiiod    organum 
visus,  in  quo  fit  visio,  dcbct  esse  coinple- 
xionis  aqucaj,  ut  manifostum  est  primoex 
tribus  signis,    iiL  inqiiit  Philosophus    {de 
Semu  et  Sensibili  c.  2).  Quorum  primum 
est,quod   si  oculi  destruantur,  ad  sensum 
apparet  inde  aqua  discurrcns.  Sccundum 
est,  quod  in  oculis  embrionum  dc  novo 
formatis,  qui  quasi  adhuc  rccipionlcs  ina- 
gis  virtutem  sui  jirincipii,  excedunt  et  in 
frigiditate  ct  in  claritaLe,  quse   duo  suiit 
coiinaturalia  aqu.T.  Tertiuin  signum  csL, 
quia   in   animalibus  habcnlibus    sangui- 
nein,  inquibus  potest  esse  pinguedo  qiia- 
si   cx  sanguinc  generata,  circa  pupillam 
ponitur  albumoculi  habens  pingucdincm 
et  crassitudinom  quandam,    ut   ex   ejus 
caliditate  permaneat  aqueum  pupill?e  hu- 
midum  absque  congelatione,  quc^perspi- 
cuitatcm  aquaj  diminucret,    et  sic  impe- 
dirotur    visio ;    ct   ideo  ratione   pingue- 
dinis   pra3dicta3   oculus,     qui   pingucscit 
propter  ejus  calidilaLcm,  nulius  unquam 
passus    ost   frigus  in  toto  eo  quod   intra 
palpcbras  continetur.  In  animalibus  vero 
qua)  sunt   sinc  sanguine,   in  quibus  non 
invenitur    puLredo,    naLura    facit   oculos 
durae  pcllis   ad    protegendum   humidum 
aqucum,  quod  est   intra  pupillain.  —  de 
Sensu  et  Sensibili  1.  4. 

Secundo,   probatur  ratione   ab   eodem 


132 


TEKTIA    SECUND/E  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 


]Miiloso|jlio  ('/e  Scu.SM  el  Scnsibili  c.  2)  de- 
Miinpla  cx  iinmulalioiic  niedii  illuininati 
a  corjjore  viso  causanlis  visionein ;  unde 
ralionabilitor  colligit,  id  quod  est  intra 
|tnpillain,  qua;  est  oruaniiin  visus,  esse 
a(jueuin.  A(jna  eniin  est  de   nnmero  per- 


U( 


luni  lumen  exterioris  jjeisjjicui,  j)or  q 
immulalio   coloris   jjervenial  ad  exleri' 
rom  suj)erricieni  pupill.o),  sed  est  interin 
unde  oj)orlet  quod  sit  in  aliqiia  parte  d 
terminata  corporis,  (ju.i;  qiiia  est  inteii 
jiixla  cerebrum    sita,    uhi   conjunirui 


spicuoruin.    Oj)ortet    autein    qiiod    sicut     duo    nervi    ex    oculis    procedentes,  id 


exlcrins  modiuin  est  aliijnod  j)orsj>icuum 
illuminatiiin,  sine  qno  nihil  j)Otest  vid<;- 
ri  :  ita  etiain  inlm  oculum  sit  aliquod 
lumen.  Et  cum  non  sit  visio  nisi  in 
perspicuo,  necesse  est  quod  etiain  intra 
oculuin  sit  aIi{juo:l  perspiciimn;  non  au- 
loin    corpus    co^ilesto,    quia  non    venit  in 


oporlet   (juod   inti'a    oculiim   sit  aliqn 
porsj)icuum    reccptivum    luininis,    lU 
uniformis  iminutalio  a  re  visa  usque 
pi'incij)ium    visivum.    —  AUeia   esl 
unitate  numerica  sensationis.  Idcoem 
est  una  numero  visio,  licet  sini;  duo  Of 
li,    et    per    consequens    duce   piipiilu- 


comj)Ositionem  humani  corporis  :  et  ideo     duo  humores  aqnei  pupillarum,  quia  \ 


necesse  est  quod  sit  aqua,  qua3  servabi- 
lior  est  et  spissior  quam  aer.  Quoninm 
vero  humorpupilla  contentus  habet  con- 
ditiones  necessarias  ad  complexionem 
organi  visus,  ut  dictum  est ;  ideo  in  illo 
incipit  fieri  visio.  —  de  Sensn  et  Sensibili 


1. 


Li. 


Non  tamon  in  illo  perficitnr,  sed  in  lo- 


sio  ulriusque  oculi  concurrit  per  quosd;! 
nervos  ad  aliquod  inlrinsecuin  in  suii 
organum,  quod  est  circa  cerebrum;  ji 
hoc  autein,  (juod  uterque  visus  concuri 
ad  aliquod  unum  principium,  illi  uni  o 
Iribuitur  oj)oratio  sentiendi  tamquij 
jiroprio  sensitivo.  Unde  manifestum  e^ 
quod  visio  licet  inchoelur  in  huniore  pujj 


co    circa    cercbrum,    ubi  se  conjungunt     Ise,  perficitur  tamen  circa  corebrum,  u 


conjungunlur  nervi  optici.  Unde  sequitu, 
quod  quiaex  Philosopho  (1.  de  Parlib 
Animal.  c.  2)  aliud  est  sensorium  S( 
j)rincipiuni  visivum,  aliud  organum  • 
nam.illud  constat  partibus  siniilaribu 
hoc  vero  dissimilaribus  — ;  nervi,  qui  su 
partes  similares,  sint  sen<oriuin  visiis  ? 
principium  visivum,  pupilla  vero  velocj 
his  conlinens  pupillam,  in  quaconlinet! 
hiimor  aqueus  tela  quadam  contentus, ; 


nei'vi  optici  ab  oculis  procedentes ;  quod 
ex  multis  ajiparet  manifestum :  — ct  primo 
quidem  ex  signo,  quod  aflert  Philoso- 
phus  (cle  Sensu  et  Sensibili  c.  'j)  ab  his, 
qui  in  pugnis  circa  temjDora  vulneranlur, 
dcsumptuin.  Scissis  enim  jjoris  et  ncrvis, 
qui  pupillam  continuant  visivo  principio, 
ubi  nimirum  nervi  se  circa  cerebi-um 
conjungunt,  suljilo  tencbrae  fiunt  por 
visus  amissionem,  ac  si  lucerna  exstin- 
gueretur  ;  pupilla  enim  est  sicut  lampas  organum  visus  :  —  quod  est  dicere,  qu. 
qua)dam  illuminala  ab  exteriori  lumine;  organum  proximum  et  exlrinsecum  su 
et  ideo  quando  prccscinduntur  j)ori  et  oculi,  primuni  vero  et  intrinsecum  su 
nervi  continuanlos  pupillam  principio  nervi  visuales.  —  De  Sensu  et  Sensibilv 
visivo,  non  potest  lumen  hujus  lampadis  ^?  ^"^  et  19;  2.  de  Anima  1.  4;  3.  de  Ar^i 
usque  ad  visivum  principium  pervenire,  ot  '^^<^^  1-  3 ;  Opusc.  43,  c.  3. 
idco  visus  obscuratiir.  —  I/nd.  Ex  his  patet   ad  objecta.  Nam   tauln 

Secnndo,  ex   dnplici   ralione  :  nna  ^q-     probant  incipere  visionemin  oculoralio 
sumpla   ex   necessitate   luminis   intcrius     humoris  aqueipupilkc  tamquamin  orga  ■ 
in  oculo  existentis.    Ideo  enim  ad  viden-     proximo  et  exlrinseco,    quod  verum  esi 
dum  prcTter  lumen   exterius,  inquit  Phi-     sod  non  perficitur  ibi,  sed   ubi  conjuj 
losophus(f/e5erts«  ef  iSens?'6//i  I.  c.),requi-     gunlur  nervi  optici,  tamquam  in  propi 
ritur  etiam  lumen  interius,   quia  virtus     sensorio  et   organo   ultinio,    ut  colligit 
visiva    non    est    in    exteriori    superficie     ex  Philosopho  (2.  f/e  ^mma  ^ea?/.  146; 
oculi  (ita   ut   sufliciat   ad  vidcndum  so-     3,  c.  2)  in  simili  de  organo  lactus,  utjji 


DK   ANIMA    —    yU.EST.    LXVllI 

it  arguineiiluin  contrariuin.  Cuin  cniin 
iraiuini  visus  ad  inoiluin  oiirnni  olfantus, 
lod  siinililci'  iii  oodein  lono  consislit 
ca  ceiebruin,  ut  docet  IMiilosojihus  (de 
iim  ct  Sensilnli  c.  2),  mulla  in  se  invol- 
t  — piila  puj)illnin,  qu.i'  conlinct  Imino- 
III  quendain  uqueuin  et  ((ilain  qiiandain 
iilinentein  et  tejjfontein  illuin  huinorein, 
pra-terea  duos  nervos  opticos  proce- 
iiles  ab  oculis  ad  locuin  circa  ccre- 
um,  ubi  conjunguntur  — ;  iitin  iniruin 
t,  si  visio  iiichoetur  in  huinore  pupilla), 
perficiatur  in  conjunctione  nervorum 
licoruin  ;  siciit  et  eadem  visio  |)0lest 
.iribus  modis  iinpediri  :  puta  vel  cor- 
plione  humoris  aipici  pu()ilkp,  vel  scis- 
nie  nervoruin  continuanliuni  pupillam 
iivo  jirincipio,  vel  impedita  pelle  seu 
lica  aranca.  Hequiruntur  enim  illa  tria 
cessario  ad  vi^um,  at^jue  adeo  ad  visio- 
m:  —  et  /u/mor  quidein  aqueus  pupilla 
ilentus,  lum  ad  hoc  ut  possit  organum 
lus  facile  iinmutari  ab  objecto  sensibili 
;r  lalein  eniin  humorem,  qui  solus  cst 
iinalus,  recipit  oculusspeciem  visibilis) ; 
n  etiam  ut  mediante  hoc  humore  per- 
cuo  fiat  uniforinis  immutatio  a  re  visa 
(ue  ad  principium  visionis  circa  ce- 
truiu  existens,  ut  dictum  est.  Teh 
i'o  aranea  requiritur,  ut  contineat 
conservet  humorem  aqueum  pupillcc. 
iri  demum  opiici  requiruntur  lam- 
ani  sensorium  visus  seu  tamquam  prin- 
liuiu  visivum,  ut  dictuin  est  (in  c). — 
de  Aninia  1.  4,  17 ;  3.  de  Anima  I.  1 ; 
iisc.  43,  c.  3 ;  de  Sensu  et  Sensibili  1.  b. 
VA  ex  his  ()atet  ad  quinque  prima  objecta. 
Ad  sexlum  dicendum,  quod  nervus 
itit,  ut  palet  ex  illa  infirmitate,  quic 
ilur  spasmus,  quoi  conlingit  propter 
islriclionem  vel  repletionem  nervorum. 
Unde  ((uod  dictum  est  a  Philosopho, 
;luiu  est  ()er  modum  exempli,  cujus 
n  requiritur  verilas,  ut  ipsemet  Philo- 
;»lui3  in  libro  Prioruni  docet.  —  de 
spirat.  1.  18. 


DE    1'OTENTIA    VISIVA   —   AUT.    1  133 


QIL4^ST1U   lAVIH 

l»i:      PltTliNTIA      VISIVA. 

Deinde  considcrandum  esl  de  jMilenlia 
visiva. 


CIHCA  QUAM    Ml'/KI{UNTIU  TIUA  : 

1.  Ulriiin  jtotenti.i    visiv.i  sil,  pecrectior  .'iliis 
potenliis  sensitivis  extornis. 

2.  1'li'uin  sil  c.irior  .-iliis. 

3.  Ulrum  iiiler.ilias()olenLias  sensitivas  exter- 
nas  facial  mat-is  scire. 


ARTiCULljS     I 

UTRUM  POTUNPIA  VISIVA  SIT  PRRI  KCTIOR 
ALIIS   POTENTIIS  SENSITIVIS  EXTERNIS. 

Videlur  quod  ()oteiiLia  visiva  non  sit 
perfectior  aliis  ()Otentiis  sensitivis  cxLer- 
nis. 

1.  Illa  enim  potentia  sensitiva  est  per- 
fectior,  quoc  magis  deservit  intellectui  ct 
prudentiec;  sed  hujusmodi  non  est  visus, 
sed  auditus,  ut  dicit  .Philoiophus  (de 
Sensu  et  Seiisibili  c.  1),  ubi  docet,  quod 
inter  privatos  a  nativitatc  sensu  visus  et 
auditus,  sa()ientiores  sunt  cjuci,  quicarent 
visu,  quam  muti  et  surdi,  qui  carent 
auditu  :  ergo.  —  de  Sensu  el  Sensibili  1.  2. 

2.  PrcUterea,  cuin  potentio)  ct  habitus 
proportionentur  ad  invicem,  sicut  nobi- 
litas  habitus  desumitur  cx  illius  certitu- 
dine,  ut  docet  Piiiloso()hus  initio  libril. 
de  Anima  {text.  1  ;  c.  1)  ;  ita  et  nobilitas 
(jotentice  ex  majori  certitudine  desuinitur  ; 
sed  sensus  tacLus  est  certissiinus  oinniuin 
sensum,  ut  dicit  idem  Phdosophus  (2.  de 
Anima  text.  94  ;  c.  0) ;  undc  homo,  ({uia 
habet  optiinum  tactum,  est  prudenLissi- 
muin  omniuin  animalium,  ut  dicitur  ibi- 
dem;  ergo  sensus  visus  non  est  pra?stan- 
tior  et  nobilior  ceteris  sensibus.  —  \..  de 
Anima  1.  1 ;  2.  de  Anima  I.  19. 

3.  Priclerea,  potenlia  generativaest  no- 


^y,  TEUTIA    SEGUND.E  —  PIIILOSOPIIIA    NATUIIALIS 

biliorreliquispolcntiisunimaivegetaliva',     cominunicant  infcriora  corpora  cum  cce- 
ut   tli«iL    lMiiloso|»lius  (2.  (/e  iln/?ntt   text.     lestijjus.  Visibile  enim,  quod  est  objecluir 
49;  c.  4);  hoc  auteni  est,  quia  est  funda-     visus,  invenitur  in  omnibus  corporibus 
mcnlum  ccternrum    esl  univcrsalior  n-li-     lit    enim    aliquiJ  visil.ilc  pcr  hoc,  quoi 


quis,  ut  (licit  Philosopluis  (2.  de  Anima 
text.  34  ct  'Sd  ;  c.  4)  ;  sed  eodem  modo 
lactus  et  universalissimus  et  cominunis- 
simus  omnibus  vivenlibus:  nam  omtiia 
habenl  tactum,  non  omnia  habcnt  visum, 
ul  palct  cx  Piiilosopho  I.  Melaphijfi.  initio 
{lext.  1 ;  c.  1).  —  2.  de  Anima  1.  7  et  0  ; 
1.  Melaphy.^.  1.  1. 

4.  Prseterea,  in  liomine  ille  sensus  est 
])erfeclior,  in  quo  cetera  animantia  supe- 
rat ;  sed  hoino  non  superat  in  visu,  inio 
nec  in  auditu  nec  in  adoratu  ;  nam  qua> 


diaphanum    illuminatur   actu  a   corpori 
liicido  ;   utrumquc    autcm  reperitur  tan 
iti  infcrioribiis  corporibus  qiiam  in  supe- 
rioribus.    Taclus   aulcm  est  perceptivn 
proprietatuni,     quai    sunt    propria;    cle 
mentis  :   scilicet  calidi  ct  frigidi  ct  sirni 
iiutn.  Gustus  autetn  cl   olfactus  propric- 
tatum,  quas  competunt  corporibus  raixli 
secundum    diversam    rationem   coinmix- 
tionis  calidi  ct   frigidi,   huniidi    ct  sicci 
Sonus   autom   causatur  ex  tnolu   locali 
(jui  etiam  communis  est  corporibus  co' 


dam  aniraalia   melius  vidcnt,  audiunt  et  lestibus  et  inferioribus,  licet  spccies  mo 

odorant  quain  homo,  ut  dicit  Philosophus  tus  qua^    causat   sonum,    non    compela 

(2.  de  Anima  text.  !)4  ;  c.  0) ;  superat  au-  corporibus    coelestibus    secundum   scien 

tem  in  gustu  et  taclu  :  ergo  hi  sunt  per-  tiam  Aristolelis.   Unde  ex  ipsa  natura  ob 

fectiores.   —  2.  de  Anima  \.  19.  jecti  apparet,  quod  visus  est  allior  intei 

5.  Pra^lerea,  aptitudo  mcnlis  respondct  omnes  seiisus,  et  auditus  propinqiiior  ei 

bonitati  perfectioris  et  nobilioris  sensus  ;  et  alii  sensus  magis  rcmoti.  — 2.  de  Aui 

sed  respondet  bonitati  tactus,  noii  autem  ma  \.  14  ;  de  Sensu  et  Sensibili  1,  2, 
bonilati  visus  ;  nam  ex  sensu  tactus  ac-         Secnndo,   ideni   apparet  ex  modo  irn- 


cipimus,  quod  aliqui  sint  ingeniosi  vel 
non  ingeniosi,  et  non  sccundum  aliqueni 
alium  sensum.  (Jui  enmi  habent  duram 
carneinet  consequenter  habentmalum  la- 
ctunijSunt  inepti  secundum  mentem  ;  qui 
vero  sunt  molles  carne,  et  per  consequens 
boni  tactus,  sunt  bene  apti  mente.  Unde 
eliam  aliaanimalia  habentduriorescarnes 
quam  homo.  Ergo  sensus  tactus  est  no- 
bilior  visu.  —  2.  de  Anima  1.  19. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (1. 
Metaphys.  text.  1  ;  c.  1  ;  de  Sensu  et  Sen- 
sihili  c.  1)  anteponit  visum  nobilitale 
ceteris  sensibus.  —  i.Metaphijs.  1.  1  ;  de 
Scnsu  et  Sensibili  I.  1  et  2. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  simpliciter 
et  per  se  perfectior  et  nobilior  est  sensus 
visus  quam  reliqui  sensus.  Cujus  ratio 
est,  quia  ille  sensus  est  perfectior  et 
nobilior  ceteris,  qui  et  spirilualior  est 
et  subtilior.  Scd  hic  est  visus  ;  quod 
patet  ex  tribus  :  —  primo  quidem  ex 
suo  objecto.  Nam  aliqua  cadunt  sub  vi- 
sum   secundum   proprietates,    in  quibus 


mutationis.    Nam    in    quolibet  alio  sensi 
non  est  immutatio  spiritualis  sine  natu- 
rali.   Dico  autem  iminutationem  nalura- 
lem,   prout   qualilas  recipitur  in  patienlu 
secundum  esse  naturte  :  sicut  cuni  aliquic 
infrigidatur  vel  calefit,  aut  movetur  se- 
cundum   locum  ;    immutatio    vero  spiri 
tualis  est,  secundum  quod  species  recipi- 
tur  in   organo  sensus  aut  in  medio,  peij 
modum  intentionis    et    non    per  raoduu 
naturalis   formae.     Non    enim    sic  reci- 
pitur  species   in    sensu   secunduin    illuJ 
esse,   quod   habet   in  re   sensibili.  Patei 
autem,    quod    in  tactu    et  gustu,  qui  esl: 
tactus  quidam,  fit  alteratio  naturalis;  ca- 
lefit  enim   et  frigescit  aliquid  per  contu- 
ctum  calidi  et  frigidi,  et  non  fit  iinrautalii 
spiritualis    tantum.    Simililer  autein  im- 
mutatio    odoris    fit    cum  quadain   fumalti 
evaporatione  ;  immutatio  autem  soni  cuini 
motu  locali.  Sed  in  immutatione  visus  estj 
sola  immutatiospiritualis  :  undesequitur.i 
quod  visus,    quia  immaterialiiis  et   spi- 
ritualius  immutatur,  certius  et  perfectius 


UE    ANIMA    -    QL.KST.    lAVllI     1 

iioscit  el  judicat  do  sonsibilibiis  lulcv 
s  sensus.  —  2.  dc  Anima  I.  14. 
crlio,  iLlein  palel  ex  uiiivorsalilalo  po- 
ire.  Naiu  plura  per  visuui  uiauiroslan- 
quaui  per  alios  sensus  :  naui,  ul  ili- 
nesl,  reliqui  suut  coi^nio^citivi  illoruin 
iJenliuui,  iu  quibus  ilistiiiguuulur  iulo- 
acorpora  a  supoiioiibus.  Visus  auloiu 
cogiioscitivus  illoruiii  acciileutium, 
|iiibus  coinniuuicant  iurerioracum  su- 
loribus.  Pra'teroa,  pluros  reruin  ilifle- 
lias  \isus  deinoiistrat,  quia  sensibilia 
3ora  priccipuo  pcr  visuin  ot  lactuin 
iioscere  videinur,  ot  adluic  inagis  por 
iin.  Cujus  ratio  cst,  quia  alii  res  sensus 
t  cognoscitivi  eoruin,  (pia3  a  corpore 
sibili  quodaininodo  orduuut  et  nou  iu 
)  consistunt:  sicut  sonus  ost  a  corpoic 
sibili  ut  ab  eo  fluens  et  non  in  eo  ina- 
s,ot  siiniliter  fuinalis  ovaporatio,  cuin 
et  ox  qua  odor  dinuiidilur.  Visus 
.m  et  lactus  pcrcipiunt  illa  accideutia, 
>  rebus  ipsis  iininauoul,  sicut  color  et 
(luinet  frigiduin.  Uudc  judicium  tactus 
isus  extenditur  ad  ros  ipsas  ;  judicium 
i'in  odoratus  et  auditus  ad  oa,  (\v\\\i  a 
"is  ip^is  procedunt,  nou  ad  res  ipsas. 
iiido  o>t,  quod  figura  ct  raagnitudo  ct 
usmodi,  quibus  ipsa  res  seusibilis  dis- 
ilur,  magis  percipitur  visu  et  lactu 
iiii  aiiis  sensibus;  et  adbuc  amplius 
:;is  visu  quam  taclu  :  tum  propter  Iioc 
■d  visus,  quia  spirilualior,  babet  ma- 
'iii  cfficaciam  ad  cognosoondum,  ut 
um  est ;  linn  propter  Iioc  quod  quau- 
s  et  ea,  qua;  ad  ipsam  sequunlur,  qua) 
entur  esse  sensibilia  commuuia,  pro- 
lius  se  habont  ad  objectuin  visus  quain 
objecluin  tactus  :  quod  ex  boc  patet, 
>d  objectum  visus  oinne  oorpus  habens 
(uam  quanlitatem  aliquo  modo  couse- 
lur,  non  autom  objcctum  tactus.  — 
ie  manifestum  est,  quod  visus  inler 
iies  sensus  est  spirilualior  et  conse- 
'ulor  porfoclior  el  nobilior  ceteris,  ot 
t  visuin  auditus  ;  et  proptor  hoc  hi  duo 
sud  toli  suut  discipliuabilos,  et  his 
0  ad  eos  portiuont,  ulimur  in  intel- 
lualibus,   et  pra^cipue   his    qu^e  perli- 


'i:     rOTENTI.V    VISIV.V    —   .VUT.    1  iXi 

uoiit  ad   visuin.   —   2.  de  Antma  1.  14  ; 
1.  Metaplii/s.  I.  I. 

-<(/ ;;r///m/n  orgo  dioouduin,  quud  visus 
secunditm  se  est  imdior  atl  liuem  coirui- 
lionis  quain  audilus  :  quia  polouiia  visiva 
sua  approhonsiouo  auuuiitiat  uobis  pbin-.s 
roruiu  difloreutias  ct  divorsoruin  ino- 
dorum  —  (piia  uiinirura  ejus  objoctum 
iuvcuilur  in  omiiibus  corporibus,  ot  cpiia 
por  visuin  inagis  cognosciiutur  coiumuiiia 
soiisibilia  — ;  quia  quauto  potontia  habot 
virtutem  coguoscitivam  univorsalioroiu 
ot  ad  plura  sc  oxteiidoutoin,  lanb»  est 
oflicacior  in  cognoscondo :  (|uia  oinuis 
viitus,  (juanto  ost  universalior,  lauto  est 
potcntior.  Sod  audilus  taiituin  annuutiat 
nobis  dilYoronlias  souorum,  (juic  uon  in- 
voniuutur  iu  oinnibus  corj^oribus,  et  dif- 
foreulias  vocis,  socundumquod  sunt  indi- 
cativa3  divorsarum  j)assionuin.  Per  ac- 
cidens  tainen  auditus  ost  inolior  visu 
quoad  coguitiouoiu,  (luatonus  plura  [)0s- 
suut  cognosci  per  doclrinam  et  disci|)li- 
nam,  ad  quam  ordiuatur  serino,  (jui  est 
audibilis,  quain  jier  j)ropriam  iiiveiitio- 
n(^m,ad  quam  desorvit  visus.  — de  Sensu 
et  Sensibili  1.  2;  1.  Mctaphys.  1.  1. 

Ad  secundum  dicendura,  quod  in  nobis 
tactus  est  certior  rationc  compiexionis  (!t 
temperatura^  quain  in  aliis  animalibus, 
licot  in  aliis  sensibus  deficiat  a  (piibus- 
dain  auimalibus.  Ilabot  euiin  liomo  op- 
timum  tactuin  ;  undo  se^juitur  qiiod  sit,  ut 
dictuin  est,oinniuin  aniinalium  prudoutis- 
simum,  et  ex  tactu  dignoscalur,  an  ali- 
quis  sit  ingeniosus  vel  non  iugoniosus. 
Si  tainen  considerctur  visus  secunduin  se, 
louge  cortius  et  perfoctius  judicat  de  suo 
objocto,  quia  immaterialius  et  spiritua- 
lius  iinmutatur  quain  roliqui  sensus,  ut 
dictum  est  (in  c).  —  2.  de  Anima  1.  lU  ; 
la,  q.  91,  a.  3,  ad  1. 

Ad  tertium  dicoudum,  quod  potoutia 
generativa  non  idoo  perfoctior  ost  coteris 
potontiis  aniuKo  nutiitiva),  quia  est  uni- 
versalior,  sed  quia  ost  finis  illarura.  Unde 
ab  illa  tamquam  a  fine  Philosophus  ani- 
mam  vogotativam  definit  (2.  de  Anima 
tcxtJi9\  c.4).  At  vero  tactus  non  est  finis 


43C  TtimA  sK(;rN'i).i:  -  !'H 

celerarum  potenliariim,  sed  fundamen- 
lum  illaium.  Uiuie  sequiUir  (luoj  visus 
ratione  sua.'  inajoris  sjjiritualitatis  et  im- 
maleiialitatis,  ut  patet  tum  e.\  piopiio 
objecto  tum  ex  modo  suai  immulationis, 
sit  perlectior  onmibus  sensibus,  ut  di- 
cluni  est  (in  c.  cl  ad  1).  —  2.  de  Aniina 
1.  9;  1a,  (I.  91,  a.  3,  ad  l. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  iicet  in 
hominc  visus  non  sit  perfectior  visu  et 
reliquis  sensibus  existentibus  in  aliisani- 
malibus,  ut  dicit  Philo.-opluis  (2.  de  Ani- 
ma  texl.  94  ;  c.  9),  cum  multa  anima- 
lia  melius  videant,  audiant  et  odorent 
quam  homo  ;  visus  tamen  in  seperfectior 
cst  quam  (luilibet  sensus,  ob  rationes 
diclas  (in  c.  et  ad  argg.).  Unde  Philoso- 
phus  (5.  de  Generat.  Animal.  c.  \)  dicit, 
quod  visus  d:ci  potest  perfectior  duplici- 
lcr  :  vel  quia  pcrcipit  objectum  magis 
remolum;  et  hoc  modo,  inquit,  non  est 
perfectissimus  visus  in  hoinine;  vel 
quia  percipit  plures  differentias  rerum  ; 
et  hoc  modo  est  perfectissimus  visus  in 
homine.  —  2.  de  Anima  1.  19. 

Ad  quinium  dicendum,  quod  bonitas 
mentis  non  ideo  respondet  bonitatitactus 
non  autem  visus,  qiiia  tactus  sit  perfe- 
clior  visu,  sed  ex  duplici  causa  :  — prima 
est,  quia  tactus  est  fundamentum  aliorum 
sensuum  ;  manifestuni  enim  est,  quod 
organum  tactus  diffunditur  per  totum 
corpus,  et  quodlibetinstrumentum  cujus- 
cunque  sensus  est  etiam  instrumentum 
tactus;  et  illud,  ex  quo  aliquid  dicitur 
cssc  sensitivum,  est  sensus  tactus.  Unde 
ex  hoc  quod  aliquis  habet  meliorem  ta- 
ctum,  sequilur  quod  simpliciter  habeat 
mcliorem  sensitivam  naturam,  et  per 
consequens  quod  sit  melioris  inteliectus. 
Nam  bonitas  sensus  est  dispositio  ad  bo- 
nitatem  intellectus.  Ex  hoc  autem  quod 
aliquis  habet  meliorem  auditum  vel  me- 
liorem  visum,  non  sequitur  quod  sit 
melius  sensitivus  vel  melioris  sensitiva) 
simpliciter,  sed  solum  secundum  quid. 
—  Secunda  causa  est,  quia  bonitas  tactus 
consequitur  bonitatem  complexionis  seu 
temperaturce.  Gum   enim   instrumentum 


1L0S0IM1I.\  X.\TIU.\1.1S 

lactus  non  possil  esse  denudaluiii  a  gen« 
langibilium    qualilatum,    eo  quod  esl 
clementis    compositum,  oportet  quod 
in  potentia    ad  extrema,  salteni  per  | 
([uoil  est    medium  inter   ea.  Ad  bon. 
autem    complexionem    corporis  sequil 
nobilitas   aniuKC  :  quia  omnis  forraa 
proportionata  susc  materia.'.  Unde  .-i  : 
lur,  quod    qui   sunt    boni    tactus,    bi 
nobilioris  anima,'  et  perspicacioris  mc 
tis.  —  Ibid. 


ARTICULUS    II  I 

I 

UTHUM    SENSUS    VISUS    SIT   NOBIS   CARIO 
RELIQUIS    SENSIBUS. 

Videtur  quod  sensus  visus  non  sit  i 
bis  carior  reliquis  sensibus  :  — 

1.  quia  ilie  sensus  est  nobis  carior, 
est  magis  necessarius  nobis,    et  quo  i 
nus  privari  vellemus;  sed  hujusinodi 
sensus  tactus ;  nam   sine   eo   non  pol 
esse  vita  animalis,  ut  docet  Philosopl 

i.Metaphys.  iext.i  ;  c.  1 ;  et  2.de  Aru 
iext.  27  ;  c.  3) ;  et  proinde  magis  elige 
mus  privari  visu  quam  tactu  :  ergo  vi 
non    est   nobis   carior   aliis  sensibus.  - 
1.  Metaphijs.  1.  1  ;  2.  de  Animal.  5. 

2.  Prseterea,     dicit    Philosophus 
Sensu  el  Sensibili  c.  1),   quod  audilus 
sensus  disciplinae.  Unde  sapientiores  s 
caici  a  nativitale  quam  surdi.  Sed  ex 
dem   Philosopho    (1.    Metaphys.   tcxl. 
c.  1)  maxiine    diligimus   sensus  prop 
cognitionem  :  ergo  idem  quod  priiis.  - 
de  Sensu  el  Sensibili  1.  2  ;   1.    Metapli . 
1.  1. 

Sed  contra   est,    quod    Philosophus 
Metaphys.  initio  [text.  1  ;  c.  1)  dicil,  qi 
visum   magis    diligimus  quam    reliqi 
seiisus. 

Respondeo  DicENbu.M,  quod  siraplicilr 
et  absolute  est  nobis  carior  visus  reliqn 
sensibus.  Et  ratio  est,  quia  ille  sensusij. 
nobis  carior  magisque  diligitur,  qui  't 
maeis  cosrnoscitivus  et  in  se  nobiliore;; 
hujusmodi  autem  est  visus:  hic  eniin,  p 


1)E    ANIMA  -  QC.KST.    IA\  111    Dl 

•liim  cst,  et  est  iininaleri.ilior  et  .spiritii;»- 
r  reliipiis,  unde  ct  inagis  pcffcclo  facit 
s  cognoscere  et  plurcs  rcruin  didcren- 
3  nobis  (loiiionstrat,  ut  diclumcst  (arl. 
eccd.)  —  1.  Melnplujs.  1.  1. 
/1(/ ;)r/m«///<  ergo  dicciiduiu,  quod  cuiu 
isus  nobis  aii  duo  dcserviant,  niuiiruiu 

cojrnilioncni    rcruui  ct  ad    utililaloni 
cc ;    quoad   (Oguilioncni  nohis    carior 

visus,  oli  ralioncs  allalas  ;  quoad 
lilalem  vcro  nobis  carior  csL  lacLus, 
ia  hic  est  luaiiis  necessarius  ct  est 
idainentuin  alioruin.  Undc  hic  ncces- 
•io  inest  omnibus  aniiualibus,  non  sic 
i,  ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Aniina 
7.  27 ;  c.  3,  et  alibi).  —  Ibid. 
Ad  semndum  diccnduin,  quod  visus 
V  se  magis  confcrt  ad  coi^niLionem  ;  au- 
118  vcro  per  accidcns,  ut  dicluui  cst 
■f.  pr.TCcd.  ad  1).  —  lOid. 


ARTICULUS    III 

ItUM    VISUS    INTRR    ALIOS    SENSUS    FACIAT 
MAGIS    SCIRE. 

Vidolur  quod  sensus  visus  iuler  alios 
II  laciat  magis  scirc. 
t.  Cum  enim  scientia  sitcerta  coguilio 
i,  ut  dictum  est  (in  Logica  q.  30,  a. 
c),  ille  sensus  facit  magis  scire,  qui 
l  cerlior;  sed  hic  est  tactus  ;  dicit 
iiu  Philosophus  (2.  de  Anima  texl. 
;  c.  9),  quod  scnsum  taclus  certiorem 
hcmus  :  ergo  sensus  visus  non  facit 
ii^is  scire  inter  alios.  —  2.  de  Anima 
l"J. 

•1.  Pra)lerea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
lima  texl.  Ii4;  c.  9),  quod  habentes  bo- 
lu  laclum  communiLer  sunt  boni  intel- 
Uis;  sed  ille  sensus  magis  coiifert  ad 
entiam,  et  proinde  magis  facit  scire,  ex 
0  sequilur  bonitas  inlellectus  :  ergo 
Mu  quod  prius.  —  2.  de  Anima  1.  19. 
3.  Pra>terea,  Philosophus  {de  Sensu 
Sensibili  c.  1)  dicit,  quod  c.Tci  uati 
ditum  habentes  sunt  magis  sapientes, 
i»m  surdi  nati    visum  habentes  ;  ergo 


:    l'i)TK\TlA    VISIVA   -  AHT.    II!  |  .7 

aiiditiis  faril  magis  .scin;  quaru  visus.  — 
de  SensH  el  Sen.vbili  1.  2. 

'i.  1'r.otorea,  dicil  Philosoj)hus  (-2.  ib- 
Anima  tcxl.  107  ;  c.  11),  qiiod  lactus  est 
duaruiu  (•oiitrari«!tatuin,  scilicot  calidi  et 
frigidi,  hiiiuidi  cl  sicci  ;  visus  vcro  est 
unius  coiilraiict.itis,  albi  .«^cilicel  ct  nigri ; 
sed  ille  sensus  magis  facit  scire,  ({iii  plu- 
res  rcrum  diffcreutias  domonstrat  :  ergo. 
—  2.  c/e  Aniina  1.  22  et  1'.»  ;  l.  Mctajibi/a. 
1.  1. 

Sed  coidra  esl  auctoritas  Philosophi  iii 
1.  Metaphj/s.  {texl.  1  ;  c.  I). 

Pespondeo  DiGE.NDU.M,  (juod  seusus  visus 
iiilor  alios  sensus  luagis  facit  scire.  Cujus 
ratio  duplox  cst:  inja ost,  quia  qu.intoali- 
(pja  vis  est  spiritualior  et  iiumaLerialior, 
LauLo  pcrfoctior  ostin  cognoscondo  ;  visus 
aulem  est  ceteris  sensibus  spiritiialior, 
([uia  spiritualius  et  imiualerialius  immu- 
LaLur  ab  objccto  quam  ceteri  sensus  : 
objocLuiu  cuim  visus  non  immuLat  orga- 
num  nec  medium,  nisi  spirituali  immuta- 
tione  ;  non  cnim  pu{)illa  ncc  aer  colo- 
rauLur,  sed  solum  speciem  coloris  acci- 
piunt  secundum  esse  spirituale;  objccta 
vero  aliorumsensuum  immulaut  medium 
et  organum  sensus  secundum  alicpiaiu 
uaLuralem  imiuulaLionem,  ut  paLoL  indu- 
cLione,  ut  dicluiu  est  (art.  1,  in  c). 
Altera  est,  quia  pluros  rerum  dillereutias 
praj  cctcris  nobis  ostendit,  ut  ostonsum 
est  (art.  1,  in  c).  Unde  manifosLum  est, 
quod  visus  inter  alios  sensus  magis  facit 
scire.  —  1.  Melaphys.  I.  1. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  di- 
ctum  Philosophi  verum  est,  sicomparetur 
tactus  hominis  ad  tactum  alioruiu  aiiima- 
liuin,  et  non  ad  alios  sensus  hoininis,  ut 
dictum  est  (art.  1,  ad  2).  —  de  Sensu  et 
Scnsibili  1.2. 

Ad  secundum  dicendum.  quod  non  idoo 
ex  sensu  tactus  bouitas  ingeuii  colligitur 
eiquc  respondet,  uon  autein  ex  scnsu 
visus,  quia  illesit  hoc  perfectior,  veUpiia 
magis  faciat  scire,  sed  ob  duas  rationes 
supra  (art.  1,  ad  5)  allatas.  —  2.  de  Ani- 
ma  1.  19  et  23. 

Ad  tertium    diceudum,    quocl   auditus 


i3S 


TEUTIA  SECLND.K  -  1'1 


map-ii^  deservit  aJ  j)ru(lenliam  seii  ad  re- 
Mim  cognitioiiem /)e/*  accidens,  iion  uutem 
per  se  ;  iiam  pliis  hoino  polest  cognoscere 
addiscendo  —  ad  qiiod  e»t  ulilis  auditus; 
sed  hoc  est  per  accidens,  quatenus  sermo 
est  signum  intellectionum  animi,  et  con- 
sequenti-r  rerum  — ,  quam  de  se  inve- 
niendo,  ad  quod  est  utilis  visus. 

Jd  Qitartum  dicendum,  quod  licet  ta- 
clus  sit  duarum  conlrarietatum,  et  visus 
unius,  non  tamen  hinc  sequilur,  quod 
lactus  phires  rerum  dilTerentias  demon- 
slret  ;  quia  ohjectum  visus,  puta  lux  et 
color,  in  plurihus  corporibysreperiuntur 
quam  quulitales  tangihiles,  ut  dictum  est 
(art.  1,  in  c). 


QU.i:STIO     LXIX 

DE    POTENTI.K    -VUDITIV.E    OBJECTO. 

Deinde  considerandum  est  de  potentia 
auditiva.  Circa  quamconsideranda  sunt 
tria,  objectum,  operatio  seu  auditio,  et 
organum;  nain  de  speciebus  sensihi- 
lihus  ct  de  potenlia  nihil  superest, 
pra>ter  dicta,  dubitandum  in  parti- 
culori. 

CIRCA    PRIMUM    QU.ERUNTUR   DUO   : 

1.  Ulrum  sonus  sit  qualitas  an  voro  moLus. 

2.  Utrum    sonus    sit  in  corpore  sonanto  an 
vero  in  medio. 

ARTICULUS     I 

UTRU.M  SONUS  QUALITAS  SIT  AN  VERO 
MOTUS. 

Videtur  quod  sonus  sit  motus,  non 
autem  qualitas. 

1.  Philosophus  enim  (2.  de  Anima  texl. 
8o  ;  c.  8)  dicit,  quod  sonusest  motus;  sic 
euim  ilkim  definit  :  «t  sonus  est  motus 
ejus  quod  eo  motu  moveri  potest,  quo 
moventur  ea  quce  resiliunt  a  corporibus 
Jenibus,  cuin  quispiam  percutit  »  ;    ergo 


ilI/)S01'IllA  X.VTUUALIS 

.-onus  non  est  qualitas,  sed  niolus.  —  ^ 
de  Anima  1.17. 

2.  Praeterea,  si  sonus  est  qualitas,  vt 
est  qualitas  prima  vel  secunda  ;  non  pri 
ina,  quia  qualitates  primaj  sunt  tantui 
quatuor  qualitates  elementorum,  ut  di 
ctum  est  (supra  in  Secunda  Secuiidie  rj 
41),  a.  6)  ;  neque  secunda^  quia  haic  con 
scquitur  comhinationem  primarum,  < 
coniponitur  ex  illis,  ut  dicit  Philosophii 
(2.  de  Generat.  text.  10  ;  c.  2)  :  ergo  si 
nus  non  est  qualilas.  —  2.  de  Genera 
I.  2. 

3.  Prael.erea,  oratio  vocalis,  quae  e- 
species  soni,  ponitur  a  Philosopho  (Pra 
dicam.  c.  7,  al.  6)  inter  species  quantil. 
tis  ;  ergo  sonus  non  cst  qualitas.  — 2.  o 
Anima  I.  18. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  Philosophus(i 
de  Anima  lext.  78;  c.  8;  de  Scnsu  < 
Sensibili  c.  7,  al.  6)  docet  sonum  e.- 
se  eirecLuin  motus  ;  sed  efYectus  non  ei- 
idem  cum  sua  causa  :  ergo  sonus  no 
est  motus.  —  de  Anima  I.  16  ;  de  Sens 
et  Sensibili  I.  16. 

2.  Praiterea,  dicit  Philosophus  (2.  o 
Anima  text.  86;  c.  8),  quod  velox  no 
est  idem  quod  acutum,  necgrave  in  soni 
est  idem  quod  tardum  ;  ergo  nec  sonu- 
cujus  differentiae  sunt  grave  et  acutur; 
est  idem  quod  motus,  cujus  differenti; 
sunt  velox  ct  tardum.  —  2.  de  Anim 
I.  17. 

PiESPONDEO  DicENDiM,    quod  sonus  no | 
est  raotus,  sed  qualitas.  QuoJ  multiplic 
ter  apparet  :  —  et  primo,  quia  motus  ee| 
sensihile  commune,  ut  dicitur  2.  de  Ani\ 
ma  [text.  64;  c.  6);  at  sonus  estsensibi! 
proprium,  ut  dicitur  ibidem  (to/.  63).Sc 
c«<nc/o,  quia  sonus  per  se  infert  passionei 
sensibus,  cum  ipsum  immulet intention.j 
liter  :  cum  cnim  animalia  audiant  inaqurj 
ut  dicit  Philosojihus  {{nHist.Animal.^^ViO 
possit   aqua    ingredi   interiorem   aeren 
necesse  est  quod  in  ipsum  impriraat  spi 
ciem  soni,  et  per  consequens  quodipsui 
inoveat  intentionaliter ;  proprium  auLe; 
est  qualitatum  tertiai  specieiafficere  sei 
sum.  u    dictum  est   (in  Logica  q.  12,  ' 


UK  ANIMA  -    Qr/KST.    lAIX    DK    i'0' 

.).  Terlio,  ciiiia  inolus  cst  eiis  succcs- 
iiii,  ut  diclum  est ;  sonus  uulem  licol 
luuluni  gignalur,  per  aliquocl  lempus 
i^n  altiuo  atleo  ot  pcr  inslans  pcrma- 
•  iiolesl,  iit  palot  cx  clVectu  verboruni 
.iinenlalium.  (lum  eiiiin  producalur 
lliiiio  inslanli  |)rolalionis,  in  eo  debct 

aliqnid,  quod  illum  inslruinenlalitcr 
liicat  ;  lioc  aulem  non  est  molus  pro- 
iiiis  verborum,  nam  molus  non  est  in 
iiili  :  ergo  erit  soniis  prolalionis  mo- 
roJuclus.  —  2.  dc  Anima  I.  13  et 
3a,  q.  78,  a.  h,  in  c. 
Ipniniim  ergo  dicendiim,  quod  sonus 
iir  molus  causaliter  ct  non  formalitcr, 

causalur  a  motu,  ul  diclum  cst  (in 
Scd  conlm)  ex  IMiilosopho,  —  2.  ile 
na  I.  1()  et  17. 

{ aeciindum  diccndum,  quod  sonus 
|iialilas  allerius  ralionis  a  qualilati- 
liingibilibus,  dc  qiiibus  lantuin  loipii- 
'liilosophus  2.  de  Gcnerat.  {lext.  10 ; 
;  iion  eniin  habct  essc  diu  perma- 
.  fixuin  cl  (luiescens  in  sulqccto  sicut 
cum  i)cr  motum  localcm  successive 
relur,  et  in  (luadain  immutatione 
islat.  —  2.  de  General.  1.  i\ 
/  lcrtiiim  patot  ex  dicli-^  in  Logica 
1.  a.  3,  qua^stiunc.  3). 


ARTICULUS     II 

RLM  SONCS  SIT  IN  CORPOnE   SOiVANTE 
AN  VIvRO  IN  MEDIO. 

dolur  tjuod  sonus  sit  in  corpore  so- 
e. 

Dicit  eiiim  Philosophus  (2.  dc  Ani- 
exl.  7o ;  c.  7),  quod  codem  modo  non 
tiir  sonus,  si  corpus  sonans  ponatur 
r  sensorium  auditus,sicut  si  ponalur 
iis  odorans  super  odoratum  ;  sed  cor- 
jdorans  habet  in  se  odorcm,  et  pro- 
'anon  polestpositum  supersensorium 
ri :  ergo  similiter  corpus  sonans  ba- 
L  in  se  sonum,  alioqui  non  valeret 
iludo   IMiilosophi,    —    2.    de  Anima 


rKNTI.K    AllUTIV.K    OIUKCTO  -  AUT.  II      13'.» 

2.  Priclerca,  dicit  Philosophus  (2.  de 
Animalexl.il;  c.  8),  quod  in  coi|)()io 
sonanlc  sonus  csl  in  polenlia  ;  sed  idem 
csl  Mibjcclum  IbriiKo  in  polcnlia,  el  for- 
ina;  in  actu  :  crgo  sonus  cliam  cst  iii 
corporc  sonante  aclu.  —  2.deAnimn  1.10. 

3.  Pi;ulerea,si  sonus  est  in  medio,  non 
aulcm  in  cur()ore  sonante,  eril  .soniis  in 
a(pia,  nam  duo  corpora  collisa  ad  aqiiain 
faciiint  sonum  ;  .sed  aqiia  non  cst  rcce- 
liliva  soni  ;  dicit  enim  Philosophus  (2.  de 
Aniina  tcxt.  7() ;  c.  7),  quod  medium  soni 
cst  aer,  mcdium  vero  odoris  e<t  aer  ct 
aqua  :  ergo  solus  aer  est  mcdium  rci^c!- 
l)Livum  soni,  et  pcr  consequcns  in  aqua 
sonus  rccipielur  in  corporc  sonante.  — 
2.  de  Anima  1.  13. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  de 
Anima  tcxt.  11 ;  c.  8)  docct,  quod  .sonus 
acluest  ipsius  medii  et  auditus,  nonautem 
corporis  sonantis.    —  2.  dc  Anima  I.  hl. 

LuspoNDTO  DiciiMJUM,  quod  souus  llOII 
e>t  siibjectivc  in  corporc  sona:;te,  se  I  in 
medio.  (^uod  multiplicitcr  constare  po- 
tctl  :  —  et  primo  ex  dilVcrentia  sensibi- 
lium  sensuum  externoruin  inter  se.  Cum 
enim  omnc  sensibilc  duplicilcr  dicatur 
esse  in  actu  —  iino  modo,  quando  aclu 
sentitur,  hoc  esl,  dum  spccies  ejus  est 
in  sensu ;  alio  inodo,  sccundum  quod 
habct  propriam  specicm,  pcr  (piam  sen- 
tiri  potest,  prout  est  in  suo  subjecto  — ; 
priori  modo  omnia  sensibilia  conveniunt, 
quod  tunc  sunt  actu,  secundum  quod 
sunt  in  sensu,  ut  in  pioposito  sonus  est 
actu,  sccundum  quod  cst  in  auditu  ;  po- 
steriori  vero  inodo  dislinguunlur  :  nam 
aba  sensibilia  liunt  in  actu,  prout  sunt 
in  corporibus  sen&ibilibus  :  sicut  color, 
prout  cst  in  corpore  coloralo,  ct  odor  et 
sapor,  prout  sunt  in  corpore  odorifero  et 
saporoso.  Sic  autem  non  cst  desono  ;  nam 
in  corporc  sonante  non  est  sonus  nisi  in 
pottntia ;  in  medio  autein,  quod  movelur 
ex  percussione  corporissonantis,  lit  sonus 
in  actu.  Et  proplcr  hoc  dicit  Philosophus 
(2.  de  Anima  text.  11  ;  c.  8),  quod 
sonus  in  aclu  est  medii  ct  auditus,  non 
aulem  subjecti  sonabilis.  — Sccundo,    ex 


jiO  TKUTIA    SKCUNU.E  —  l'Ii 

it'(jiii.sili.s    ad    generationeiii    soni.    Tiia 
enini  cuin  roquiraiilur  ad    generaLionem 
soiii,    corjtus  perculions,  corpus  percus- 
sum  el  medium,  in  eu  est  sonus  tamquam 
in  suljjeclo,  in  quo  dicitur  esse  ;  dicitur 
autem  esse  in  medio,  non  autem    in   cor- 
purc  [)ercutienle  vol  percusso,  ut  [^atet  ex 
IMiilosoplio  2.  de  Anima  (lcxt.  78;   c.  8), 
ubi  ait  sonum  esse  alicujus  adaliquid,  id 
est  percutientis  ad  percussum,  in  aliquo, 
id  est  in  medio  :  oportet  enim  quod  illud 
quod  facit  sonum  tangat  aliquid,  et  cum 
tetigerit  suo  ictu,   generetur  sonus.  Ictus 
autcm  percutiontis  non  fit   sine  motu  lo- 
cali ;  motus   autcm  localis    non    est  sine 
medio  :  hoc  enim  est  quod  percutitur  a 
duobus  corporiljus  solidis  se  coUidentibus 
ad  acrem  mediuin  ;  generatio  onim    soni 
in  suo  subjeclo  consoquitur  motum  sub- 
jecti.  Consequilur  aulem   sonus    motum 
medii,  puta  aerit;,   ut  patet  exporienlia. 
—  Terlio,  ox  ratione  medii.  Hoc  enim  in 
quolibet  sensu    qualitatibus    scnsibilibus 
secundum  illum  sensum    caret,  ut  possit 
omnes  recipere ;  manifestuin  autem  est, 
quod  neque  aer  neque   aqua  habent  pro- 
prium  sonum,  sed   necessarium    est   ad 
soni  generationem  in  aere  vel  aqua,  quod 
aliqua  corpora  firma  vel  solida    ct   dura 
percutiant  se  invicera  et  aerem  modium. 
Et  sic  manifestuin   est  quod  sonus  est  in 
medio,  non  autein  in  corpore  sonante. — 
2.  de  Anima  1.  16. 

Ad  priiuum  ergo  dicondum,  quod  alia 
est  ratio  corporis  sonantis  et  corporisodo- 
rifeii  et  sapidi,  ut  dictum  est  (in  c).  Simi- 
litudo  autem  Philosophi  huc  tantum  ten- 
dit,  ut  probet  inter  sensum  et  sensibile, 
sive  habeat  in  se  formaliter  qualitatem, 
quai  est  objectum  sensus,  sive  causaliter, 
ut  contingit  in  sensu  auditus,  necessario 
deberedari  aliquod  medium  ;  quod  verum 
est  in  omnibus  sensibus,  ut  dictum  est 
(in  c). 

Ad  secundum  dicendum,  quod  sonus  est 
in  potentia  in  corporibus  sonantibus,  non 
quidem  receptiva,  sed  effectiva;  efficiunt 
enim  motum,  et  per  consequens  sonum 
in  medio,  quod  alliditur  et  percutitur  ex 


ILOSOPIIIA    NATCRALIS 

mutua  percussione  duorum  .solidoruin. 
diclum  est,    causa    autom   olliciens   ii 
coincidit  cuin  maloriu,  ut  dicluia  e.sl 
Physicis  (supra  q.  (iiJ,   art.  un.,  ina,. 
Sed  conlra  et  in  c)  ;    alioqui    idem  |i 
set  esse  agens  ot  putions,   quod  ost  li. 
sum,  cum    cujuslibet   agentis    creati  I 
pations  sit  relatio  roalis,  et  e  convei! 
et  consequenter    inter  se    distinguaii 
realiter.  —  2a  2a),   <(.  59,   a.  3,   c. ; 
Pol.  q.  7,  a.  10,  c  et  ad  1. 

Ad  lerlium  dicendum,  quod  tarn 
aere  quam  in  aqua  uudiunt  aniiQali.i 
nos,  ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Aiu 
text.  83  ;  c  8  ;  4.  de  Ilist.  Animal.  c.f 
licet  enim  aqua  non  ingrediatur  inlei 
rem  aerein,  tamen  jiotest  eum  corai 
vere  et  sic  imprimere  in  ipsuin  spec 
soni  ;  dicitur  tamen  propriissimuin  i 
dium  tam  in  generatione  soni  quam  .. 
auditu  aer,  quia  sonus  minus  auditui'n 
aqua  quam  in  aere,  ut  dicit  Philoso|' 
(2.  de  Anima  text.  79;  c  8).  — 2, 
Anima  1.  17  et  16. 


QU.EST10     LXX 


DE    AUDITIONE. 


Deinde  considerandum  est  de  auditii 


CIRCA   QUAM    QU.ERITUK  : 

Ulrum  ad  audilionem  requiratur,  quotl  si 
reaiiLer  perveniat  ad  audiLum  per  ino 
aeris. 


ARTICULUS 


UTRUM  AD  AUDITIONEM  REOUIRATUR,  Q 
SONUS  REALITER  PERVENIAT  AD  AUOr 
PER  MOTUM  AERIS. 

Videtur  quod  sonus  realiter  pervei 
ad  auditum  per  motum  aeris  raedii. 
1.  Dicit  enim  Philosophus  {^.deAm 


D 

IM 


tt 


DE    ANMMA     -  QUiEST.     IA\ 

.82;  c.  8),  qiiud  sonuliviiiu  cst  moLi- 
I  iiniiis  aeris  coiilimiil.ilt;  iisqiie  ;i<l 
iltiiii  ;  ercro.  —  2.  ilr  Anima  1.  17. 

l'rcrter('M,  dicil  Pliilosoplius  {d<'  Sni- 
'{  Sfinsibili  <".  7,  iil.  0),  (juod  ralio, 
iioii  siiiiiil  uflicialur  poti^nlia  aiidiliva 
ledium  a  soiio,  sicut  simiil  visibile 
it  visuni  et  meclium,  esl,  iiuia  soiius 
(im  molu.  <|ui  successivus  est,  et  lit 
•mpore.  — de  Sensii  cl  Sensibili  I.  16. 

l*ra)lerea,  non  polest  sonus  pervenirc 
iulitiim  sine  medio;sed  mediu:n,quod 
aer,  non  est  receplivum  soni,  nec 
;(lem  Iransinissiviim  ad   aiiditum  nisi 

sui  motionem  et  percussioncm  et  per 
■essivum  molinnem  partium  a<'ris,  ut 
L  Philosophus  {de  Scnm  cl  Sensibili  c. 
1.6;  2.de  Anima  text.  81  ;  c.  8)  :  ergo 
?ssario  debet  sonus  pervonire  ad  au- 
iiii  per  realcm  cominotionem  aeris. 
Ibid.  ;  2.  de  Anima  1.  17. 
i'd  contra  esl:  1.  quod  Pliilosoplius  dicit 
de  Anima  text.  7o;  c.  7,  et  alibi  pas- 
),  quod  sensibile  positum  supra  scn- 
iiim  non  lacit  sensationem  in  audilu 
it  el  in  visu ;  sed  si  sonus  realiler 
veniret  usiiue  ad  auditum,  sensil)ile 
iliiin  supra  sens<:>rium  faceret  sensa- 
lem  :  ergo  sonus  non  pervenit  realilcr 
iicad  auditum.  —  2.  de  Anima  1.  15. 
.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
una  text.  114  ;  c.  11),  quod  in  hoc  dif- 
int  gustus  et  tactus  a  ceteris  sensibus, 
k1  illi  sentiunt  immediate  tangendo,  hi 
osentiunt  a  louiie  sua  sensibilia  non 
ijendo  ;  sed  auditus  non  potest  sentire 
Mige  sua   sensibilia  nisi    per  speciem 

intentionaliter  :  ergo  ad  auditionem 
1  requiritur,  quod  sonus  realiter  per- 
liat  ad  auditum  per  aeris  commolio- 
II.  —  2.  rf<;  Anima  1.  23. 
i.  Praelerea,  dicit  Philosophus  {dc  Scn- 
e(  Scnsibili  c.  7,  al.  6),  quod  quis 
iiil  audit  et  audivit,  quia  in  inslanli 
ficitur  tota  auditio ;  ergo  sonus  non 
iis  pervenit  ad  mediuin  quam  adaudi- 
1,  sed  audilus  sine  successionc  perci- 
sonum ;  quod  non  esset,  si  sonus  per- 
liret  ad  auditum  per  aeris  motum,  qui 


DK    AIDITIOXK   —  ART.    I  |il 

lit  successive  :  ei'go.  —  de  Setisu  el  Scn- 
sibili  I.  10. 

\.  Pr.itorea,  ila  smnis  est  ajitus  niovcrc 
me<lium  et  seiisum  siciit  liimfii,  ipiia 
utrumipif  <-ar)'t  contraiio  et  iilrumqiic 
est  .seiisibile;  sed  lumcii  iiou  prius  im- 
mutat  mtMliiim  <|uaiu  stnisum,  sod  siiiiul 
immutat  utruuupio  :  ergo  et  idem  pr.i-- 
slabit  sonus,  ct  sic  soqiiitur  idem,  (pio<l 
prius.  —  llfid. 

Ri-si'ONDi:o  DiCRNDUM,  (pi<>  1  souiis  pcr- 
venit  ad  au<litiim  non  solum  iiitentionali- 
ter,  sed  etiam  realiter  \)'r  multos  iiioliis 
j^aitiiim  aeris  medii  sibi  invieem  siicc<.'- 
dentes.  Cujus  sigiium  mnnifestum  est 
Irunsligiiralio  littcruriiiii,  (jiiundo  uliciiiiis 
loculio  au<litui'  ex  longiiKjuo,  ac  si  .sonus 
vocis  littcrato)  ilefeiutur  per  mcdium 
suci^essive.  Propter  hoc  enim  audieiit<,'s 
sonum  non  videutur  auditu  discrevissc 
litteras  prolatas,  <|uia  uer  molus  in  medio 
transfigurutiir,  quasi  admittens  imi^res- 
sionem  priini  sonantis.Quod  (piidem  coii- 
lingit  quandoquc  i^ropter  aliipiam  uliam 
aeris  immululionem,  sicut  ciim  nuiltis 
loquentibus  non  polest  di.scerni,  quid  uli- 
quis  eoruin  di<"at,  propter  hoc  ^piod  mo- 
tus  inviccm  se  impediunt.  Quundoquo 
vero  contingit  propter  distantiam.  Sicnt 
cnim  aclio  calefucientis  in  rcmotioribus 
debilitatur  ;  ila  etiam  immutatio  aeris, 
quae  est  a  primo  sonante  :  cx  quo  conliu- 
git,  quod  ad  illos,  qui  sunt  prope  loqucn- 
lem,  perfecte  pertingit  sonus  locutionis 
cum  debita  expressione  litterarum,  ad 
reinotos  autein  cum    quadam  confusionc. 

Rulio  autem  conclusionis  cst,  quia  aer, 
quod  est  mediuin,  quo  sonus  defertur 
ad  auditum,  cst  quidem  secundum  suam 
subsluntiam  eontinuus  ;  possunt  tameii 
in  eo  fieri  motus  ub  invicem  divisi.  Quod 
contingit  propler  fucilemejusdivisioiiem ; 
sicut  putet  in  motu  projectorum,  ut  Phi- 
losophus  ostendit  iii  7.  Phys.  {text.  10  ; 
c.  2),  in  quo  sunt  multi  inotus  et  multa 
moventia  et  inotu.  Nam  una  pars  aeris 
movctur  ab  alia,  et  sic  sunt  diversi  motus 
sibi  invicem  succedentes,  quia  pars  aeris 
mota  adhuc  remanet   movens,   poslquara 


i;.  TEHTIA  SECUND.K  -  1'1I1L0S01'HIA  NATriULlS 

ccsaavu  iiiuvoii ;    el  sic  iioii  uinncs    ino-  El  cx.  h\s  [iHlci  ad  ohjeda  priurui  ^ 

tiis  parlium  iicris  suiit    si.nul,    scd    sibi     (is.  Tantuni    eniin    probant,    cum  &>, 
iiivirein     succediint.     iil     oslendilur     in      rcaliter  inultiplicolur,  et   generatio   • 

8.  7'Aj/s.  (lext.  82;    c.  10).  —  Et  similiter  in  aere  consequatur  motum  aeris,  ne. 

hocapparet  in  sono.qui  causalur  ex  aeris  se  esse  quod  plures  partes    aeris   iik 

percussione;  nun  enim  ila  ab  illa  causa-  anlur    successive    usque    ad    audilu- 

lur,  quod  totus  aer,  qui  est  medius,  uiio  eodemque  modo  in  generatione  soni 

motu  movealur   a  percutiente,    sed  suiit  rem  iminutari,  quoimmulatur  aqua,  i 

multi  motus  sibi  succcdentes  ex  eo,  quod  ali<iuid  in  illain  projicilur.  Sicul  enin 

una   pars    primo    inola  movet  aliain.  —  hac  fiunt  quajcJam  girationcs  jn   circi 

Et   inde    est,  quod    quodammodo    idem  aquai  percussoe,  quse  quidem  circa  lor 

est,   quod  audit  priinus,  qui    est  propiii-  pcrcussionis   sunt   parvaj,    et   molus 

quuspercussioni  causanti  sonuin,  etcxlre-  fortis  ;  in   remotis  autem  girationes  ^ 

inus,  qui  cst   remotus ;    quodani    autcm  magna)    et    motus    dcbilior;    et  tan<l 

modo  non  idcm.  Si    enim   a(.'cipiatur   id,  motus    totalitcr    evanescit   et  giratio 

qiiod  proxime  movct  sensum,  impossibile  cessant  (quod  si  antequahi  motus  ce> 

est  quod  idem  sentiant,  quia  diversorum  girationes   illa)    aliquod   obstaculurn 

sensus  immutantur  immediatc  a  diversis  yeniunt,    fit    molus  girationis  in  con! 

partibus    medii    sibi    propinquis  ;  ct  ita  riuin,  et  tanto  vehementius,  quanto  j' 

intcrrumpitur   hoc  et   distinguitnr   illud  pinquius  fiunt  primae  percussioni);  — 

quod  unus  sentit,  ab  eo  quod  sentit  alius.  in  percussione  coiporum  sonantiuia 

Si  vero  accipiatur  id,  quod  primo  movet  in  girum  inovetur,  et  sonus  undique  < 

medium,  sic   erit  unum   et   idcm,    quod  funditur  ;  et  in  vicino  quidem  giratio 

omnes  sentiunt,  sicut  unius  percussionis  fiunt    minores,    sed    motus   est    forti 

sonum    audiunt   omnes    sivc    propinqui  undesonus  fortius  percipitur;  in  rein* 

sive  remoli  :  —  sicut  similiter  unum  cor-  autem  girationes  sunt  majores,  et  mo 

pus  odoriferum,  puta  cothonium  vel  thus  est  debilior,  et  sonus  obscurius  audili 

in   igne  ardens    odorant    omnes  ;  sed  id  tandeni  autem  deficit  totum.  Quod  si  i 

quod  jam  prope  pervenit  ad  unumquem-  tequam   hujusmodi  girationes  deficia 

que,  esl  allerum  numero  ;  sed    est  idem  fiat  reverberatio  aeris  sic  moti  etson 

specie,  qula  ab  eadem  forma  prirai  activi  deferentis  ad  aliquod  corpus,  giratioi 

omnes  hujusmodi  immutationes    causan-  revertuntur  in  contrarium,  et  sic  audi 

tur.   Unde  simul  multi  vident  et  odorant  sonus  quasi  ex  adverso,  et  hsec  voca 

et    audiunt  idem    sensibile   per  diversas  echo.  Quod  prsecipue   fit,    quando  il 

immutalionesad  eos  pervenientes.  obstans,   ad  quod  repercutitur  aer  n 

Unde  patet,  (juod    sonus    pervenit    ad  tus,  est  aliquod  corpus  concavum,  qU|i 

auditum  per  multos  motuspartiummedii  quoddam    vas    determinans    et   conc- 

sibi  invicem   succedentes  ;  et  simile   cst  dens  asrem  in  sua  unitate,   et  ideo  p]- 

de  odore.  —  Quod  in  utroqueconfirmatur  hibens  ipsum  dividi.   Tunc  enim  ille  iir 

ex  eo,  quod  cessante  percussione  remanet  sic  ur^itus  et  commotus,  quia  non  pot  t 

sonus  in  aerc,  et  remoto  corpore  odorife-  ulterius  motum  protendere  propter  c  - 

ro  adhuc  sentitur  odor   in   aere,  proptcr  pus   obstans,    percutit   iterum  aerem 

hoc  quod  pars  aeris  immutata  ad  sonum  quo  percutiebatur,  et  fit  motus  in  cont 

vcl    ad    odorem   potest    aliam    similiter  rium,    sicut   accidit,   inquit  Philosopts 

immutare,  ut  sic  fiant  diversi  motus  sibi  (2.  de  Anima  text.  80  ;  c.  8),  cum  aliq  ~ 

invicem  succedentes  :  nisi  quod  immuta-  projicit  pilamseu  corpus  ahquod  spha- 

tio    ocloris    fit    per  alterationem   medii,  cum,  quod  inveniens   obstaculum  re 

immutatio  autem  soni  fit  per  molum  loca-  resilit.  —  2.  de  Anima  I.  16.  - 

lem.  —  de  Sensu  et  Sensibili  1.  16.  Ad  primum  ergo  posterioris  partis  r 


1)K   AMMA         nl  .i;sT.    I.W 

iJiiiu,  (Jiioil  liccL  bUMUS  pei-veiiiaL  ica- 
(•  pcr  acris  coinmolioiicin  usquc  ad 
litum,  iniiiquain  laineii  ijj.suin  orga- 
II  naluralilci'  iininulat  iiir>i  pcr  acci- 
s,  scd  aii  ipsuin  pcrvcnil  intcnliona- 
r.  Solum  eniin  tangihili;  (•oiijunj.Mtur 
)is  realiter  ;  vi>il>ilc  aulcin,  odoi  ahile 
iiicliliilc  pcr  sui  siinilitiKJincm  lanluin. 
1(1  maxiinc  veriim  cst  in  audilu  ;  nam 
inlcrnus,  qui  a(J  organuui  cjus  pcrti- 
.  circumdatur  pelle  sivc  incninga,  qua- 
hibel,  nc  acr  illo  localiter  movcatur. 
la.  q.  78,  a.  3,  c;  'i.  Seni.  dist.  8, 
I,a,  3,  sol.  1  et2;  dist.  0,  q.  l,  a. 
ol.  1;  dist..'iO,  q.  3,  a.'S,  sol.  2;  2.  de 
'ina  I.  17. 

Id  secundion  diccndum,  quod  illa  iion 
vera  diflcrentia  intcr  gustum  et  ta- 
m  et  alios  sensus  ;  unde  Philosopluis 
lem  (2.  de  Anima  text,  115  ;  c.  11) 
iQ  improbat,  et  afTcrt  veram  difTercn- 
n,  quod  nimirum  visibile  et  au  libile 
limus  per  lioc  quod  movent  medium, 
lerum  medium  movct  nos  ;  sed  tangi- 
a  sentimus  per  medium  extraneum, 
1  quasi  moti  a  medio  extraneo,  sed  si- 
1  cum  medio  movcmur  a  sensibili.  — 
ie  Anima  I.  23. 

1(/  terlinm  dicendum,  quod  elsi  quis 
lul  audit  et  audivit  slaliin,  non  tamen 
0  sequitur,  quod  sonus  statim  faclo 
i,quicausat  sonum,  perveniat  ad  au- 
im,  sed  longe.post :  sicut  similiter  in 
s  sensibus  simul  quis  sentit  et  jani 
isit;  nec  lamen  propter  hoc  oportet 
)d  sensibilia  vel  motus  sensibilium 
quc  successione  sensibilium  pervc- 
iit  ad  sensus.  —  de  Sensu  et  Semibili 
iC. 

id  quarfuin  dicendum,  quod  alia  est 
io  de  sono  et  odore,  et  dc  lumine. 
m  sonus  pervenit  ad  auditum  per 
iltos  motus  parlium  medii  sibi  invicem 
'cedentes  ;  et  similiter  odor  ;  lumen 
'em  non  pervenit  usque  ad  visuni  per 
'tus  sibi  succedentcs  in  diversis  parti- 
3  medii,  sed  per  lioc  quod  totum  me- 
im,  sicut  unum  mobilc,  movctur  uno 
'lu  a  corporc  illuminantc.  Scd  non  cst 


\)i:   AIDIiloNK    -  AUT.    I  14.1 

ibi  nutus,  (pii  s  iccjjat  iiijtui,  sicut  co.i- 
liiiL:it  in  odorc   et  sono,    ut  diclum    est 
(in  c).    VA   ralio    hujiis   din'.iicnli;c   al, 
<piia  (pio  I  rccipitur  in  ali^pio  sicut   pro- 
prio  siibjeiUo    et   nalurali,    potest  iii    eo 
l»crinanere  (,'t  (iss-j  princi|>:iim  actionis  ; 
(piol    autcin    rccipitur    iii  aliquij   soluiii 
sicut  adv(Mititia  (pialitas,   iiiii  polest  pcr- 
manere    nec  c.«<sc     [)rincipiiim     aclionis. 
Ouia  vcro  forma!  subslantiales  sunt  [iriii- 
cipia    (pialilatiim,    cL    oinuium    acciden- 
tiiiin,  illa  (jualiLas  rccipiLur  in    subjccto 
alitjuo  sccundum  esse  |)ropriuin  et  iiatu- 
rale,  qu;e  disponil  subjcclum  ad  forinam 
naluralcm,   cujus  est  susccptivum:  sicut 
aqua  rationc  siia'  malcria)  cst  susccpliva 
fornuc  substantialis  ignis,  qu;o  est   prin- 
cipium  caloris.  Et  ideo  calor  recipilur  in 
aqua  disponens  ij^sam  ad  formam  ignis ; 
et  ideo  remoto  igne  adhuc  aqua  remanet 
calida  calcfacere  potens.  Et  similiter  odor 
rcci[)itur  in  aere  et  aqua,  et  sonus  in  aere 
secundum  suum  esse   proprium  et  natu- 
ralc,  cL  secuiidum  quod   aer  et  aqua  im- 
mutanLur  a  siccitate,  et  aer  a  pcrcussione 
alicujus    corporis.  Kt  inde  est,  quod  ces- 
sante  percussione  remanet  sonus  in  acre, 
et  remoto  corpore  odorifcro  adhuc  senti- 
tur  odor  in  aere,  propler  hoc  quod  pars 
aeris  immutata  ad  sonum  vel  ad  odorein 
potest  aliam  similiter    immutare,   ut  sic 
fiant  diversi  motus  sibi   invicem  succe- 
dentes.  —  Sed  diaphanum  non  est  susce- 
plivum  formce  subslantialis  corporis  illu- 
minantis,  puta  solis,   qui  est  ijrima  radix 
luminis  ;    ncque  per  reccptionem  luminis 
disponitur  ad  aliquam  formam   subslan- 
tialem.  Unde  recipitur  luinen  in  diaphano 
sicut  qucedam    qualitas  advcntitia.    qu;e 
nonremanet  absent')  corpore  illuininante, 
nec  potest   esse    principium   actionis   in 
aliud.  Unde  una  pars  aeris  non  illumina- 
turabalia;    sed  totus  aer  illuminatur  a 
primo   iUuminante,    quantum   j^otest   se 
extendere  virtus  illuminanlis  ;  et  ideo  est 
unum   illuminatum    et    una    illuminaLio 
lotius  medii.  —  Ibid. 


Ii4 


TKRTIA    SECI:NI)/K  —  I'I1/1.()S0I'IIIA     NATrRAMS 


OU.KSTIO   LXXl 

Di:     Olir.ANO     AIJDITUS. 

Deiiii.Io  conf^iilerancliiin  est  de  organo 
auclilus. 

CIRCA   QUOD  QU/EHITUH  : 

rtiiini  nr-anuiii  amliliis  sil  aer  inLernns  inU';i 
meningam  contenlus. 

ARTICULUS 

UTnr.M  onc.ANUM  auditus  srr  aer  inti^unus 
iNTRA  mi:nin(;a!\i  conti:ntus. 

Viilelur  quod  organum  auditus  sit  aer 
intra  meningain  conlcnlus. 

1.  Dicit  cnim  Philosophus  ((/c  iS(5/7SM  et 
Sensibili  c.  2;  2.  dc  Anima  texl.  82;  c.  8) 
loquens  de  complexione  organi  auditus, 
quod  audilus  est  connaturalis  aeri,  et 
quod  hic  aer  est  animatus  et  movetur  a 
sono;  sicut  humidum  aqueum  convenit 
instrumento  visus,  et  hoc  est  animalum 
el  existit  in  parle  determinata,  puta  in 
pupilla  ;  ergo  sicut  ta!e  humidum  pertinet 
ad  organum  visus,  ut  dictum  est,itapra}- 
dictus  aer  pertinebit  adorganum  auditus. 
—  2.  de  Anima  1,  17. 

2.  Praiterea,  (2.  de  Anima  text.  83  ; 
c.  8)  dicit  Pliilosophus,  quod  aer,  qui 
est  instrumenlum  auditus,  est  immobilis 
ad  hoc  ut  animal  possit  sentire  per  cer- 
titudinem  omnes  differentias  sonorum  et 
motuum,  sicut  humidum  aqueum,  quod 
est  in  pupilla,  caret  omni  colore,  ut  pos- 
sit  cognoscere  omnes  colorum  differentias ; 
ertro.  —  Ibid. 

3.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
Anima  texl.  83;  c.  8),  quod  sicut  visus 
impeditur  ex  impedimento  organi,  puta 
ex  impeditione  tehe  continentis  in  pupilla 
humidum  aqueum,  et  corruptione  hu- 
midi  aquei;  ita  auditus  impeditur  vel  ex 
corruptione  aeris,  vel  n  infirmetur  me- 
ninga;  ergo  organum  audilus  est  aer  in- 
clusus  in  meninga.  —  Ibid. 


4.  Priuteiea,  in  sensibus,  qui  senliu 
j)er  mediuin  exlrancum,  organa  sunlccj 
Ibrmia  inediis ;  scd  inediuin,  per  qui 
sonus  pervenit  ad  auditiim,  est  aer  i 
dictum  est  (supra  q.  7(),  a.  un.)  :  cn 
et  organum  aeris  debet  esse  (luidaereun 
hoc  autem  est  aer  inclusus  meninwa-  eri 
hic  aer  est  organum  auditus.  —  3.  > 
Anima  I.  1. 

Sed  contra  est,  quod  circa  eundein  l 
cuni  est  principium  visivum,  odorativu 
et  auditivum  ;  sed  principiuni  visivii 
est  circa  cerebrum,  utdictum  est,  etsim 
liter  principiuin  odorativurn,  ut  dicili 
de  Sensii  et  Sensibili  (c.  2)  :  ergo  et  il» 
dem  erit  principium  auditivuni  ;  princ 
pium  autem  seu  sensorium  visus  c, 
nervus  opticus,  ut  ostensum  est  (supra  ( 
67,  a.  uii.);  et  similiter  sensorium  odor, 
tus  sunt  carunculae  mamillares,  quae  ex, 
stunt  in  anteriori  parte  cerebri  :  ergo  > 
sensoriuni  auditus  erunt  nervi  auditi\ 
qui  a  cerebro  protenduntur  ad  aures.  - 
de  Sensu  et  Sensibili  1.3. 

Rrspondeo  dicendum,  quod,  ut  diclii 
est  (supra  q.  67,  a.  un.,  in  c.)   ex  Phil 
£opho  {2.de  Fj/xrtibiis  Animal.c.  1),  alii 
est  organum,  aliud  sensorium  sensus;  v 
ex  eodem  (2.  de  Anima  text.  146;   1. 
c.  2)  aliud  est  organum  primum,  olii 
ultimum  seu  proximum  extrinsecum, 
primum  intrinsecum.   Si  ergo   ioquami 
de    primo   organo  auditus  seu   proxin 
extrinseco,  illud  est  auris  ;  et  pars  pr? 
cipua  illius  est  aer  ille  interior  menint 
contentus,   ut   bene   probant  argumen: 
prima3  partis,  et  paret  a  simili  in  orgai, 
visus  :  illud  enim  estoculus,  et  pars  pnt' 
cipua  illius  est  humor  ille  perspicuus  tei 
aranea  contentus,  ut  dictum  est  (q.  6"! 
Si  vero  loquamur   de  principio  auditiv 
seu  de  sensorio  et  organo  ultimo,  vel  pr 
mo    intrinseco  auditus,  illud  est  nerv 
auditivus,  qui  a  cercbro  protenditur  S' 
cundum  tres  ramos  :  ununi  ad    lingiiar 
duos  aliosad  aures.  QuemnervumAvice 
na  {quarta    Tertii  c.  1 ;  v.  canon.  lib. 
fen  4,  tract.  1)  vocat  opticum,  quia  de 
cendit  ab  eadem  parte,  a  qua  optici ;  vi 


I)E  ANIMA  -  QIVK^T.    I.XKII    DK  OIUEf 

;  ipse,  se|)loiii  puria  norvoi-iiiii  oiiii  a 
bro,   ol   (|iiinliiiii  par  esso  nervoriiiii 
livoriiiii,  «liiii^i,  leiRhiiil  iisqiic  ad  aii- 
suiiUlue   seiisonuin    aLKlilus.    Oiiod 
1  ilocel   lli|>()Ocratos  vel   aiiclor  lil)ri 
jmibiis.  —  Ojmsr.  /i3,  c.  -T. 
probalur, /)ri//<o,  cx  (liversitale  in- 
)i}rana  seu  fconsoria   sensus   lacliis  et 
us,  ct  rcliciiioruin  liiuin  sensuuin,  ut 
i)SO|)lius  docel  {de  Sensu  et  Sensibili  c. 
juod  illa  sunt  circa  cor,hiec  vero  cir- 
prebruin,niliil  aiilein  potest  assignari 
:ens  circa   cerebruin,  ({uod  ad  aures 
alprader  ilhini  nervuin  juidilivuni.  — 
emu  el  Sensibili  1.  5. 
xundo,  ex  unitate  nuinerica  audilio- 
Cuin  enim,  ut  docet  Pliilo^ophus  {de 
iu  et   Sensibili  c.  8,   al.   7),    ex    hoc 
(us  in  actu  seu  operatio  sensiliva  ha- 
;  unitaleni  socundum  numeruni,  fpiia 
inius  sensibilis  nuinero  ;  ubi  est  unum 
lero  objectuin,  est  una  numero  ope- 
)  cirra  ilhul,  et  una  nuinero  potenlia, 
virtus  sensitiva  ct  operatio  se  invi- 
con?;e(iuuntur  :  ila  quod  neque  virtus 
<h\e  pnipria  et  per  se  operationc,  ne- 
operalio  sine  propria  virtute.  Opera- 
iileinsensitiva  distinguitur  secunduin 
ibilia  ;  et    ideo  ubi  sunt  omnino  ea- 
sensibilia,  non  sunt  diversa'  virtu- 
causantes   diversas  opcrationes ;  — 
•sse  est  quod  cxislente   uno    numero 
bili,  pula  tali   sono,    non   existat   in 
ine  audiente  nisi  una  numero  auditio 
na   nuniero  potenlia    auditiva.    Una 
numero   potentia   et    una    nuinero 
alio   non  possunt    esse    in   pluribus 
eclis,  quia  accidens   numeratur    ex 
oclo,  ut  dictuinest;   ergo  debent  ha- 
unum  subjectum  ;  et  hoc  erit  senso- 
I  auditus.  Et  si  ponalur  pro  sensorio 
'■N  aer  internus  meniuira  contentus, 
'lex  est,  sicut  et  duplex  meninga  et 
-vauris;    nervus    autem   audilivus 
5  est :  vel   ubi   dividitur  in  duos  ad 
<  aures,  vel  ubi  saltem  orginatur  cir- 
d)rum;  ergo  ille  erit  sensorium  au- 
iion  autem  piaeiliclus  aer.  —  QwoA 
iialur  a  simili  de  \i.-u  ;    ideo  LU.in. 


T()    POTENTI.E    ODOHATIV.K  —  AHT.  I      1  ir) 

iil  dictum  est,  licel  tiiit  dua-  piipilla'  el 
duo  (iculi,  e.st  lamen  una  niiiiK.TO  visio, 
(|uia,  cuin  uleiqiic  oculus  concurrat  ad 
ali(piod  unuin  prin(Mptum,  illi  uiii,  ipiod 
e.-^l  iibi  se  conjuiigunt  nervi  oplici,  atlri- 
biiitiir  opei  alio  sentiendi :  ergo  siniililer 
licet  sintihhe  auros,  et  duplex  aer  int(M"- 
nus,  erit  iina  niiincro  auditio,  (piia  prr 
duos  nervos  ad  aures  lerininalos  leinlunt 
ad  unuin  principiuin,  ubi  nimiruin  illi 
nervi  sunt  conjuncti.  —  Ibid.  I.  19  et  17. 

Terlio  probatur  dx  vera  causa,  cur 
surdus  a  nativitate  sit  etiam  mutus.  Non 
soluin  eniin  ea  est,  (piia  non  audit  signi- 
ficationein  verborum ;  nani  experientia 
ila  patet,  surduin  a  nativitale  esse  mu- 
tum,  ul  non  solum  nesciat  loqui  signili- 
cative,  sed  etiain  ut  non  bene  possit  el- 
fingere  voces ;  alioqui  sicut  primi  in- 
venlores  invenerunt  nomina  nec  eadem 
audierant,  sic  etiam  possent  surdi;  sed 
vera  causa  est  hcsio  in  principio  nerv(j- 
rum,  qiii  lenduntad  linguain  et  aucliluin. 
Quod  si  non  liat  husio  nervorum  in  con- 
junclione,  poterit  esse  surdus  ct  non 
inutus,  et  e  contra.  —  ?.  dc  Animi  1. 17 
et  18;  de  Sensu  et  Sensibili  1.  T»,  17,  10  ; 
Opusc.  43,  c.  3. 

Et  ex  his  patct  ad  objeda  utrius(pie 
partis.  Nain  arguinenta  jirimo  loco  posila 
concludunt  de  organo  auditus;  arguinen- 
tuin  vero  in  contraiiuin  recte  concludit 
de  sensorio  visus. 


I 


QU/ESTIO    LXXII 

D\l   OBJEGTO    POTENTI.K    ODOU.VTlV.i:. 

Deinde  considerandum   e.st   de    potenlia 

odorativa. 
Circa  quam  quatuor  consideranda  sunt  : 

objectum,    actus    odorandi,    organum 

odoratus  et  potentia. 

CIRCA    PRIMUM    QU.ERUNTUR   TRIA : 

1.  Ouitl  sit  odor. 

■2.  Utnim    orlor  sit  ox  praednminio  calidi    <"t 

:,    IJLruin  udor  n 


SUMM^E  PHU.OS.   IV  —  10. 


1." 


TKiniA    SKCIND.K 


AHTICULUS    1 


QUID     SIT     ODOR. 


Vidclm  «jiioJ  (tdor  noii  convenienlei' 
diTiniului'  a  Philosopho  [dc  Sensu  el  Sen- 
sibili  c.  ;)),  quod  sit  forma  ab  enchimo 
sicco  inipressa  humido. 

1.  Dicit  enim  Philotophus  (ibid.),  quod 
per  eadem  corrumpunlur  odor  et  sapor, 
puta  per  frigus  et  congclationern;  ergo 
et  per  oadem  gencrabuntur ;  sed  sapor 
generatur  a  sicco  terreslri  :  ergo  et  ab 
eodem  generabitur  odor  ;  et  sic  non  erit 
forma  impressa  ab  enchimo  sicco,  seu  ab 
humido  iml)ibito  in  sicco.  —  de  Sensu  et 
Sensibili  1.  12. 

2.  Pra3terea,  susceptivum  odoris,  ut  di- 
cit  Philosophus  {de  Sensu  et  Sensibili  c.  6), 
est  perspicuum  ;  sed  non  omne  perspi- 
cuum  est  humidum,  ut  patet  in  igne:  ergo 
odor  non  est  forma  impressa  perspicuo. 
—  Ibid. 

3.  Proeterea,  a33  et  ferrum  sunt  odora- 
bilia,  ut  dicit  Philosophus  (1.  c),  ad  dif- 
ferentiam  auri,  quod  inter  metalla  non 
odorat  ;  sed  a^s  et  ferrum  sunt  com- 
plexionis  terrese,  et  per  consequens  con- 
slant  sicco  terrestri  :  ergo  idem  quod 
prius.  —  Ibid. 

k.  Prseterea,  odor  nihil  aliud  est  quam 
evaporatio  fumalis  vel  exhalatio  seu  quam 
vapor  quidam  vel  fumus,  ut  patet  ex  di- 
ctis;  sed  praedicta  sunt  communia  aeri  et 
terrae:  erffo.  — Ibid. 

0.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (ibid.), 
quod  odor  est  passio  nutriraenti ;  ergo  de- 
bet  habere  eadem  principia,  quae  habet  sa- 
por,  qui  etiam  est  passio  nulrimenti;  sed 
sapor  fit  a  sicco  terrestri  :  ergo  et  odor, 
et  sic  erit  male  definitus,  quod  sit  for- 
ma  ab  enchimosicco  impressa  humido. — 
Ibid. 

Sed  contra  est :  1.  auctoritas  Philoso- 
phi  (de  Sensu  et  Sensibili  c.  5),  ubi  odo- 
rem  defmit,  quod  sit  forma  ab  enchimo 
sicco  impressa  humido.  —  de  Sensu  el 
Sensibili  1.  12. 

2.  Praeterea,  odor  est  qualitas  secunda 


1'I11K().S01'H1A    NATIHAI.IS  i 

caiisata  ex  delerininula  comiuixiione  ij 
raarum  qualilaliim  dominanle  aliqua  \ 
aliquibus  illarum,  ul  jjalet  similiter 
fcapore;  sed  niilla  potest  dominari  pra-i 
siccitatera  humiditali  aeris  conjunclu. 
nam  fAcuI  sapor  consislit  in  humiJoaqu 
aliqualiter  digesto,  ita  odor  consislil 
sicco  aereo  aliqualitor  contempeiato:  • 
go  odor  erit  forma  ab  enchirao  sicco  I, 
raidoirapressa.  —  2.  deAnimal.  19. 

Rkspondeo  DicENDijM,  quod  bene  d> 
nilur  a  Philosopho  odor,  quod  sid  fon 
ab  enchimo  sicco  humido  impressa;  n, 
ex  liac  defmitione  optiine  colligitnrnali 
odoris,  qua?  ex  ipsius  causis  cognoscil' 
Dicitur  enim  primo  «  forraa  »,  quia  0( 
est  forma  accidentalis  ;  est  enim  qi 
litas  secunda  orta  ex  raixtione  priii 
rum  qualitatum,  ut  dictum  est  in  li 
quae  de  elementis.  Praiterea  orilur 
determinala  coramixlione  illarura,  ratit 
cujus  qusedam  species  odoris  magis  c 
respondet  speciebus  saporis  quam  sira|  • 
cibus  qualitatibus  tangibilibus.  Et  ] 
hanc  priraara  particuiam  signilicatur  . 
nus,  in  quo  convenit  odor  cum  sapore,  < 
similiter  est  qualitas  secunda  ex  co 
raixtione  tali  primarum  qualitatumret 
tans;  nam  reliquae  designant  differt 
tiara  odoris  a  sapore  et  ceteris  qualil; 
bus  secundis.  —  de  Sensu  et  Sensibili  \.  . 

Diciiur  cTgo  secundo  «  ab  enchimo  iji- 
co  »,  id  est  ab  huraido  irabibito  et  inci;- 
porato  alicui  sicco.  Nam  sicut  in  gene 
tione  saporis  humidum  aqueum  patitu 
sicco  terrestri,  et  sic  reducitur  per  ac 
nem  caloris  ad  hoc  quod  sit  saporosu 
ita  in  generatione  odoris  perspicuum  j;! 
humidura,  quod  est  aer  vel  aqua,  patir 
ab  enchimo   sicco,  et   sic  reducitur    r 
actionem  caloris  ad  hoc  quod  sit    odc 


sura.    Et    manifeste  patet   sola   ench 
odorabilia  esse,  achiraa  rainime  :  — ' 
quia  eleraenta  non  sunt   odorabilia, 
nisi  quia,  sive  sint  humida  sive  sicca,  s 
sine  humore  comprehenso    a  sicco;  r 
quae  sunt  huraida,  habent  huraidum  ,•! 
sicco,    et  quae  sunt  sicca,  habent  sic(  t. 
sine  humido ;  et  aqua  fit  odorabiUs,  qi 


I»K  ANIMA  --  Ul.KST.    LXXIl    1>K   (il!.ll-;( 

illi  adniisf^eliir  sioiim;  —  tum  qiiia, 
II  odor  nec  sil  vapor  nec  fumus,  ut 
iinl  velei'es  IMiilosophi,  (lui.i  vopor 
tiiiet  ad  aquoiii,  (lua;  noii  esl  (xloi-abi- 
ijiio  adiuixlioiie  si(xi ;    ruimis   uulem 

csl  iii  aqua,  iii  (lua  lameii  esl  odor, 
1  de  animaliims  quaMlam  ibi  odoreiit, 
iiiliir,  (juod  liumidum,  quod  est  iii 
j  el  a(|ua,  patialur  ab  enchima  sicci- 
,  ot  sic  fiat  odor  et  sentiatiir.  —  2. 
Inima  I.  10  ;  tle  Scnsu  el  Se)isibili 
■> 

^irilur  leiiio  «  impressu  »  pei-spicuo 
.(  humido  »,  quod  est  aer  et  aijua, 
I  sicul  in  odore  aclivum  esl  enchimum 
iim,  ita  passivum  est  quid  commune 
el  aquce :  -  -  quod  vel  dici  potest  per- 
Hum,  ut  inquit  Philosophus  (ibid.), 
losumatur  tale  perspicuiim  non  ut  est 
«picuum  (nam  ut  sic  est  busceptivum 
iris,  non  aulem  odoris),  sed  ut  est 
idabilc  vel  lavabilc  enchimce  siccita- 
scu  quatenus  est  receptivumenchimcno 
itatis;  nam  talis  receplio  vocatur  lava- 
ol  inundatio,quia  per  humidum  rece- 
iiin  natum  est  aliquid  ablui  vel  munda- 
—vel  cerle  dici  poleslhumidum, quod 
ler  ct  aqua:  nam  cum  odor  non  solum 
ipiatur  in  aere,  sed  etiam  in  aqua  (ut 
linpiscibus  et  oslracodermis  seu  ani- 
ibus  dunc  tesla^  viventibus  in  aqua, 
videntur  odorare  ex  hoc  quod  a 
e  odore  trahuntur  ad  alimentum, 
1  videre  non  possunt),  acr  autem  et 
i  siiit  humida,  necesse  est  qiiod  odor 
orina  ab  enchimo  sicco  impressa  in 
lido,  quod  est  aer  et  aqua  ;  et  illudsit 
■abile,  quod  est  humidum  habens  na- 
ni  sibi  impressam  ab  enchimo  sicco. 
ex  his  manifestum  est  recte  fuisse  a 
osopho  assignatam  definitionem  odo- 
et  palet  ad  semndum  et  quartum  ob- 
m.~  de  Scnsu  et  Senmbili  1.  12. 
d  prinmm  ergo  dicendum,  quod  ideo 
IVigus  et  congelationem  sapores  he- 
inlur,  et  odores  extenuantur,  quiaper 
tlicta  aufertur  calidum,  quod  generat 
lovet  odores  et  sapores  ;  non  tamen 
'lu  modo  :  uam  calidum  elficit  odores 


To    i'()TKNTI.K   ODOUATIV.K  —  AUT.  II     1  i7 

conjunctum  cum  sicco  aereo,  sapores  vero 
cum  sicco  lcrrestri.  —  Ibid. 

Ad  lerlivni  dicendum.  «piod  nm  ot  f(,'r- 
nim  suntodorabili.i,  (piia  hiimidiim  inois 
digcstum  (\st  imbibilum  a  si('CO,et  nonest 
lotuliler  ai)  eo  sepuratum,  sicut  in  auio. 
Unde  est  scoria;  corum  propler  udiistio- 
nem  humidi  sunt  niiiius  odorabiles.  Ai-- 
gentiim  vero  et  stamnum  sunt  ma-Ms  odo- 
rabilia  quam  auriim,  et  minus  (piam  ais 
et  lerrum,  quia  liabent  humorcm  magis 
aquaticum  et  minus  conprehensum  u 
sicco,  quuni  ;es  et  ferrura.  Uuia  lamen  hu- 
miditas  eorum  aliqualiter  comprehenditur 
a  sicco,  non  sunt  penitus  abs(|ue  odore 
sicut  aurum.  — Ibid. 

Ad  quintum  dicendum,  (piod  ejusdem 
rei  uno  inodo  considerata^  est  una  tantum 
definitio;  secus  vero,  si  pluribus  modis 
contideretur.  In  proposito  autem  dupli- 
citer  potest  odor  considerari :  uno  modo 
secundum  se  ct  absoIute;et  sic  definitur 
a  Philosopho,  quod  sit  forma  impressa  ab 
encliiino  sicco,  humido,  quod  est  aer  et 
aqua;  —  alio  modo,  quatenus  coordinatur 
et  proportionatur  saporibus,  et  indicat 
qualilatem  nutrimenti,  seu  quatenuscom- 
paratur  ad  alimcntum;  et  sic  definitur 
a  Philosopho,  quod  sit  passionutrimenti : 
quamquam  quia  non  oinnes  species  odo- 
rum  habent  hanc  coordinalionem  et  pro- 
portionem  ad  sapores,  sed  tantum  quse- 
dam  species :  ideo  ha^c  sola  definitur  a 
Philosopho,  quod  sit  passio  nutiimenli  ; 
hoc  cnim  habet  odor,  quatenus  propor- 
tionatur  sapori.  —  de  Sensii  et  Setisibili 
1.  13. 

ARTICULUS  II 

UTRUM     ODOR     SIT     EX      PR.EDOMIMO     CALIDI 
ET     SICCI. 

Videtur  quod  odor  non  sit  ex  praedo- 
rainio  calidi  et  sicci. 

l.Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  Anima 
text.  97 ;  c.  9),  quod  organum  odoratus 
est  aeris  vel  aquae  ;  sed  neutrum  est  sic- 
cum,  ut  patel:  ergo  odor  non  est  ex  prai- 


liH  TEUTIA  SECIND/K  -  1 

doMiiiii»)  sicci ;  nain  sic  iion  po.sset  senlire 
jx'i'  orgamiin  coiilraricU  coniplexionis  : 
iiislriimcnluin  enim  sensus  tlebete^sepro- 
porlionntum  suo  scnsihili.  —  2.  de  Ani- 
ma\.  20  et  IH;  (h;  Sensii  el  Sensibili  1.  ;J. 

2.  Pra'teroa,  dicit  Philosophus  {deSensu 
et  Sensibili  c.  4),  quod  fereeadem  est  pas- 
sio  odoris  et  saj)oris;  eriro  fere  eadem 
eliam  sunt  principia,ex  (juibuscausanlur; 
sed  sapor  causatur  ex  humido  :  ergo  et  ex 
ilio  causabitur  odor  ;  et  sic  non  erit  ex 
praidominio  sicci.  —  de  Sensu  et  Sensibili 

1.  U. 

3.  Praiterea,  in  cadem  reest  odor  et  sa- 
por ;  sedin  eadein  re  non  possunt  esse  com- 
plexiones  conlraricC,  puta  ex  prajdominio 
sicci  et  ex  praedoininio  humidi :  ergo  odor 
non  est  ex  prcedominio  caiidi  et  sicci.  — 

2.  de  Anima  1.  10. 

4.  Pra^terea,  aqua  cst  frigida  et  iiumi- 
da,  ut  diclum  est  (supra  q.  hl,  a.  1);  scd 
danlur  aliqua)  aquse  odo]'iiera! :  ergoodor 
non  est  ex  praidominio  calidi  et  sicci. 

5.  Pra>terea,  2.  de  Anima  (lext.  130 ;  1.  3, 
c.  1)  dicit  Pliilosoplius,  quod  pupilla  est 
aqua3,  audilus  vero  aeris,  olfaclus  aulem 
horum  allcrius  est;  ignisauLem  aut  nul- 
lius  est  aut  communis  omnibus,  quatenus 
nihil  sine  caloresensitivum  est ;  cr2:oodor 
non  est  ex  pra^dominio  sicci.  —  3.  de 
Anima  1.  1. 

6.  Pra^terea,  organum  debet  esse  con- 
forme  medio,  ut  dictum  est  (supra  q.  71, 
nrL  un.,  arg.  4),  et  pcr  consequens  et 
sensibilc,  cui  dcbet  et  proportionari  ofija- 
num,  ut  dictum  est  (in  hoc  art.,  arg.  I) ; 
sed  medium  odoratus  est  aer  et  aqua,  ut 
dicitur  2.  dc  Anima  {texl.  97  et  130;  !. 
2,  c.  9  et  I.  3,  c.  1),  qua^  non  sunt  ex 
complexione  sicca,  ut  ostensum  est  in  his, 
quio  de  elementis  (in  Secunda  Secunda! 
q.  45,  a.  8,  ad  arg.  in  contrarium)  :  ergo 
odor  non  est  ex  pr^a^dominio  caliili  et  sicci. 
—  2.  de  Anima  1.  20;  3.  de  Anima  1.  1. 

Sed  cGntra  est :  l.quod  Philosophus  (2. 
de  Anima  text.  100;  c.  9)  dicit,quod  odor 
fundatur  in  sicco  sicut  saj)or  in  humido  ; 
ergo  odor  est  ex  pi'a^,dominio  calidi  et 
sicci.  —  2.  de  Auima  1.  20. 


HILOSOnilA  NATURALIS 

2.    Prceterea,    dicit    Philosoplnjs   l*^ 
Sensii  et   Sensibili  c.  2),   (juod   orgai 
odoralus   est  ignis ;  sed   organiim  dt  ji 
esse  proportionatum  sensibili:  ergoot 
dcbet  esse  ex  pr.ajdominio  calidi   et  &i 
(|ua!   est  combinatio  conveniens  igni. 
dictum  est(supra  <[.  47,  a.l).  —  de  Si 
et  Sensibili  I.  IJ;  2.  de  Amma  1.  19. 

Rksp(jndeo  dicendlm,   ((uod  odor  co 
stitin  sicco  aereo  aliqualiter  conteinp' 
to,  sicut  sapor  consistit  in  huinido  m 
aliqualiter  digesto.  Et  ratio  est,  quia  • 
odor  et    sapor   sint   secundae   (lualil 
causanlur   ex   varia  commixtione  pri 
ruin  qualitatum  ;  commixtio  autem  hai 
qualitatum  causans   odoreni    est   sic( 
aei'eum  temperatum.  Ciijus  signum  a 
s^mm  est,quod,quia  instrumcntuni  ■ 
sus  debet  esse  proportionatum   sensil 
sicut   odor  causatur  ex   calido  et  si' 
ita  ad    bonitatem   inslrumenti    odor; 
cxigitur  vicloria  calidi  et  sicci.  Undc  a 
homo  habel  organum  olfactus  circact  - 
brum,  quod  est  frigidius  et  huinidiusi 
nibus  partibus  corporis  ;    et  inter  onija 
animalia  habet   cerebrum    inajus  seci 
duin  quantilatem  sui  corporis,  ut  dicilr 
2.  dc  Parlibus  Animal.  (c.  7) :  ideo  opor 
quod  deficiat  in  sensu  odoratus  et  in  k) 
impediatur  illius  bonilas,    et  propter 
prave  odoret,  et  nihil  odorabilium  pcii- 
piat,    nisi   quod   est   secundum  aliquJQ 
exccllentiam  inducens  deleclalionera  It 
contrarium,  quod    contingit  propter  s» 
suni,  qui  non  est  perspicax  ad  cerlilii 
n:diter    discei^nendum    de    suo   objet 
Unde   et  rationabile  est,  quod  homin 
genus  sic  se  habeat  ad  percipiendos  o' 
res,  sicut  se   habent   animalia    habei 
durosoculos,  ut  locustse  et  quidam  pisr 
ad  percipienrjos  coiores,  quos  propter  ' 
Jjilitatem   visus,    ex   ineptitudine   org 
non  percipiunt  nisi  in  quadam  excellen; 
prout  ex  eis  ingeritur  illis  aliquis   tor 
vel    ejus  conlrarium.  —   2.  de  Aiiinvl. 
i9  ;  de  Sensu  et  Sensibili  1.  9. 

Ralio auteni  apriori esl, quia sicul saii 
ideo  consistit  in  humido  aqueo  seu  cau  - 
lur  ex  eo,  quia  humidum  aqucum,  ut  d  i 


DK  ANMMA  —   nl.KST.   I.XXII    DK  OU.IK(: 

iiiloso|)lius  {dc  Sensu  d  Sensihili  c.  !>), 
ililtir  a  sicco  tcrrestii,  ct  sic  rcilucitm' 
'!•  actioneiii  caloris  ad  lioc,  (juod  sit 
norosuiii;  —  ?V"  iu  gciiuralionc  odoris 
livum  cst  huinidiiin  coinpreliciisuni  a 
'coseu  incorporaluin  alicui  sicco;  vlpas- 
w/m  cst  huinidiiin.  quod  esl  aer  vel  aqua- 
lor  eniin    niliil    aliud  c-t,  quain  forma 

cnchimo  sicco  iinpressa  in  hiiinido, 
od  cst  aer  et  aqua;  et  per  cons«quens, 
iid  est  odorahilc,  quod  est  talc,  id  cst 
iiniduin  hahens  naluramsihi  iinprcssam 

euchimo  sicco,  seu  ab  humoro  imbi- 
[0  el  coinprehenso  a  sicco ;  fuiido  se- 
ilur]  qnod  (lua^  tanluin  siint  hiimida 
I  lantum  sicca,  non  habeiit  odorcm,  ut 
•menla,  lapidcs  solidi,  ct  in[(!r  melalla 
riim,  quia  carcnthumorc  compiehenso 
<icco;  secus  vcro  (iu:c  talcm  liumorcm 
hent,  ut  mare  et  ligna  qiuTdam,  quic 
nptcrea  sunt  odorabilia.Et  quia  tam  sa- 
V  (piain  odor  causantur  etiam  a  calido, 
•0  per  frigus  et  congelationem  liebc- 
liur  sapores,  et  odorcs  extenuantur  ; 
in  per  prccdicta  aufertur  calidum,  quod 
iierat  cl    movet  odores  et  sapores.  Et 

manilestum  est,  quod  odor  est  ex  pra3- 
iiiinio  calidi  ct  sicci.  —  de  Sensu  el 
'mbili  I.  lii. 

Adprimum  ergo  diccnduin,  quod  pro- 
^r  improporlionem  organi  odoralus  iii 
iiiine  ad  proprium  sensibile,  propterea 
id  non  est  exaclum  et  perfcclum  ;  et 
'0  hoino  habet  pejorem  odoratuin  mul- 
animalibus,  ut  dicit  Philosophus  (2.  de 
'imatcxl.  92;  c.  0).    —  2.  de  Anima  1. 

Ad  secu7ulum  dicendum,  quod  Philoso- 
iis  nominat  odorcm  et  saporem  passio- 
111.  quia  ulrumque  est  in  tortia  specic 
alitatis,  (iua3  cst  passio  vel  passibilis 
ahlas.  Dicit  autem  saporem  et  odoiem 
0  esse  eandem  passionem,  quia  ulrum- 
c  causatiir  ex  permixlione  humidi  et 
ci  secundum  aliqualem  terininationein 
alido;  non  tamen  iitrumque  eorum  est 
niinoineisdem,  quia  odor  magis  sequi- 
■  siccum;  et  idco  principalius  est  in 
iiali  evaporatione,  sapor  autem  magis 


TO  IViTKNTI.K  ODOHATIV.K  —    -  AUT.  H     1  iU 

sequitur  huinidiiin.  —  de  Seiwi  ct  Seiisi' 
bili  I.  !>. 

Ad  Irrlinm  (licendiim,  (|uod  in   oadem 

parte   mixli    iion  est    inconveniens    esse 

saporem  et  odoreni,  imo  «'t  suavcm  sapo- 

rcm  et  suavcm  odorem,  et  ali(|uando  sua- 

vem  sapor<Mu  scd  non  suavcin  (.'t  ilulcein 

odorem,  vcl  (;convcrso;  licct  consislat  iii 

huinido  a(|uco  ali(|iMliter  digeslo,  et  odor 

in  sicco    aerco  ali^iualiter  (^ontempcrato. 

Et  ratio   hujtis  esl,  (luia  non  est  inconve- 

niens  utrainque  substantiam,  scili(.;et  sub- 

tilem  acrcam,  et  aqueam  grossiorcm,com- 

mixtas  esse,  el  aliqiiando  qiiidcm  seciin- 

duin  debilaiu  proportioncni  utrius(|ue:  el 

sic  cst    suavitas    saporis  et  odoiis ;  ali- 

(piando     vcro    secundum    dcbitam    pro- 

portioncm  in  una  ct    non    in    ultei-a  :  et 

tunc  crit  suavitas    in  iino  ct  iion  in  alio. 

—  de  Aninta  I.  19.   • 

Ad  quarluni  diccndum,quod  a^iiKc  odo- 
rilercc  liabcnt  ctiam  liumidiim  comprc- 
hensum  a  sicco,  ut  possint  odorcmcmit- 
lcrc.  —  de  Sensn  el  Sensibili  I.  12. 

Ad  quinlum  diccndiim,  quod  id,  (piod 
est  odoratus,  duj)licilcr  (iot(JSt  accipi :  unn 
modo  sccunduin  polentiani;  et  sic  orga- 
num  odoratus  est  acris  vel  aquaj,  ut  di- 
citur  2.  de  Anima  {lext,  97  ;  c.  9).  Et  pro- 
batur,  quia  organum  odoratus  est  in  po- 
lonlia  odor  in  actu,  qui  est  per  calorcm 
vcl  ignem  ;  et  ita  oportct,  quod  sit  polcu- 
tiacaliduin;  polcntia  aulem  calidum  est 
materia  frigidi,  quia  eadcm  est  matcria 
contrariorum.  Ncc  potest  es.se  in  polentia 
ad  unutn  eoruin,  nisi  secundum  quod  est 
actu  sub  altero,  vclperfecte  vel  imperfccte, 
sicut  quando  est  sub  forma  mcdii.  Et 
ideo  oportet  quod  subslantia  et  essentia 
organi  odoratus  sit  id,  (luod  est  actu  fri- 
giduin  et  humidiim;  quod  pi\ccipuc  cst 
in  loco  circa  cerebrum,  undc  organum 
odoratus  esl  circa  cerebrum.  .'I//o  modo 
accipitur  secunduin  aclum ;  ct  sic  est 
vcrum  quod  dicitur  a  Philosopho  {de 
Sensu  et  Sensibili  c.  2),  quod  est  ignis  ; 
ubi  signanler  non  dixit  odorativum  esse 
ignis,  sicut  dixerat  ?ensitivum  sonoruin 
esse  aeris,  ct    visivum  oculi  esse  aqu» ; 


^fi,,  TEUTIA   SECrND.E  —   I'!! 

sutl  dicit  ocloiatuin  osse  ignis ;  odorativum 
enini  dicitur  secuiulum  pntciiliaui,  sed 
odoratus  secunduin  actum.  Quod  aulem 
odoralus  secundum  actum  sit  ignis,  pro- 
bat  l*hilosoj)lius  {de  Sensu  et  Sensibili  c. 
2),  quia  odorativum  seu  organum  habens 
virlutem  odorandi  oportet  quod  tit  hociii 
potenlia,  (piod  actualis  odoratus  in  actu, 
ut  n.aniCeste  constat  ex  hoc,  quod  sensi- 
bile  facit  sensum  agere  seu  esse  in  actu, 
atque  adeo  operari ;  oportet  enim  (piod 
sensilivum  sit  in  potcntia  sensibile,alio- 
qui  non  paterelur  ab  ipso  :  unde  relinqui- 
tur  quodsentitivum  sil  in  potentia  sensus 
in  actu.  iManilbstum  est  aulem,  quod  fu- 
malis  evaporatio  est  causa,  cur  senliatur 
odor;  fumalis  autcm  evaporatio  est  ab 
igne  vel  a  quocunque  calido :  ergo  odo- 
ratus  iii  actu  fit  per  caliditalem,  qua) 
principaliter  est  in  igne;  et  ideo  in  tem- 
poribus  et  locis  calidis  flores  sunt  ma- 
joris  odoris.  - —  de  Sensu  el  Sensibili  1.  V). 
Ad  sexium  patet  ex  dictis  {ad  1  et  ad  \\). 

ARTICULUS   III 

UTRUM    ODOR   NUTRIAT. 

Videtur  quod  odor  nutriat. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  {de  Sensu  el 
Sensibili  c.  5),  quod  odoi'  confortat  cere- 
brum;sed  hocfacit  nutriendo:  ergo  odor 
nutrit.  —  de  Sensu  et  Sensibili  1.13  etl4. 

2.  Prseterea,  si  odor  non  nutrit,  ad 
nihil  est  utilis  ;  sed  hoc  dici  non  potest  : 
ergo  odor  nutrit.  —  Ibid. 

Sed  conira  est,  quod  Philosophus  {de 
Sensu  et  Sensibili  c.  5)  dicit,  quod  odor 
non  nutrit.  —  Ibid. 

Respondeo  digendum,  quod  odor  non 
nutrit.  Quod  potest  esse  manifestum,  pri- 
mo,  quia  alioqui  odoratus  esset  sensus 
nutrimenti,  quod  est  falsum,  cum  sensus 
nutrimenti  sit  tantum  gustus. — ■Secundo, 
quia  omnis  cibus  debet  esse  compositus 
expluribus  elementis,  ut  patet  :  tum  quia 
elementa  simplicia  non  nutriunt,  quia 
animalia,  qua3  ex  his  nutriuntur,  compo- 
sita  sunt  ex  quatuor  elementis ;  ex 
eisdein  autem  nutritur  aliquid,  ex  quibus 


il.OSOPHIA  XATrRAMS 

est,  ut  dicitur  in  'i.  de  Generat.  Anini' 
(c.  Ij ;  tum  quia  ex  cibis  general 
aliqua  superfluitas,  vel  interius,  ut  pal 
in  animalibus,  inlra  quoriim  corpo 
sunt  qutiidam  loca  doijutata  ad  co 
gregationem  superlluitatum  ;  vel  ext 
rius,  sicut  in  jjlaiitis,  (juaruni  supi 
fluitas  statim  exterius  emittitur,  siciit  j 
tet  de  gummis  arborum  et  de  alii.s  huji 
modi.  Si  autem  alicjuod  animal  vel  pjan 
nutrirctur  simplici  elemento,  nulla  fici 
superfluitas,  cum  non  sit  ibi  ali(jua  (J 
formitas  partium.  Cum  autein  nulli 
elementum  sit  aptum  nutritioni  |)ropl 
siinplicitatem,  adhuc  amplius  a(jua  hal 
speciale  impedimentum,  quare  .sola  n 
possit  nulrire  siiie  admixtione  alicuj 
terrestris,  sicut  agricultores  adhibf 
fimum,  nt  aqua  commixta  nutriat  plant; 
quia  nutrimentum  constituit  et  genei 
aliquidin  substantia  nutriti,  et  ideoop' 
tet  quod  sit  aliquid  corporale  ct  solidu 
quod  non  CDmjDetit  aquse.  Unde  aqua  .si 
non  potest  nutrire,  et  multo  minus  ae 
et  ita  relinquitur  quod  odor  non  pos 
nutrire.  Manifestum  enim  est,  quodod' 
cum  sitqualitas,  secundum  se  non  po(' 
nutriendo  constituere  substantiam  ri 
ratione  susceptivi,  quod  est  aer  vel  aqi 
Et  si  odor  esset  evaporatio  vcl  fumii 
exhalatio,adhuc  ratio  remanet,  quia  utru 
que  pertinet  ad  naturain  aeris.  —  Ter 
idem  probatur,  quia  in  omnibus  anira; 
bus  est  aliquis  locus,  in  quo  prinio  ro 
pitur  cibus,  scilicet  stomachus,  unde  ( 
rivatur  ad  singulas  partes  corjwris.  Q 
vero  animalia  plurima  respirando  oc 
rant,  siconsideremusij3sumodorabile,DJ- 
nifestum  est,  quod  sentitur  organo  cii 
cerebrum  existente,  ut  supra  dictumeri, 
ipse  autem  aer  respiratus,  cuni  quo  0('' 
attrahitur,  vadit  ad  locum  respirativu 
id  est  ad  pulmonem;  manifestuin  est  .'i 
tem,  quod  in  animalibus  neque  cerebn 
neque  pulmo  est  locus  recipiens  cibui 
unde  manifestum  est,  quod  odor  non  r 
trit.  — de  Sensu  et  Sendbili  1. 14. 

Ad  primum  ergo  dicenduin,  quod  ot 
confortat  propter  immutationem,  quse  <jt 


I)E  ANINfA  -  (JlJvST.    I.WIll 

alitlo  hutniclo  et  sicco,  ct  proptor  clele- 
lionem,  sicut  ct  inalus  oiloi'  corrujn- 
.  -  Ibid. 

'Id  secundum  dicandmn  cuni  Philosiopho 
Sensu  et  Scnsibili  c.  'j),  (piod  licet 
tr  non  nutriat,  confeit  lainen  ad  sani- 
cin.sicut  nianifcsluni  est  ad  scnsuin  ct 
•  ea  <|ua'  supra  dicla  sunt,  (piia  sicut 
)or  (irdinalur  ad  nulritionein,  ila  odor 
saiiilatein.  —  Ibid. 


I>r,    ACTr     ODOHANDI 


AUT.   I 


1.51 


QU.ESTIO    LWIII 

DE    ACTU  ODORANDl. 

\Mndc  considerandum    cst  de  actu 
odorandi. 

CIRCA    QUEM    QU.ERITUR  : 

uin  ail  aclum  oilorandi  re(|uiraliir,  ul  oilnr 
imIiIop  perveiiiat  ad  odoratuni. 

ARTICULUS 

lUM  AD  ACTUM  ODORANDI  REQUIRATUR, 
;t  ODGR  RE.\I,ITER  PERVENIAT  AD  ODO- 
UTUM. 

^'idelur  quod  ad  actumodorandi  recjui- 
ur,  ul  odor  realiler  perveniat  ad  odo- 
uin. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  dc  Anima 
(.  75;  c.  7),  c[uod  eadem  est  ratio  de 
10  et  odore  in  modo  perveniendi  ad 
isum ;  sed  sonus  realiter  pervenit  us- 
e  ad  auditum  per  aeris  commotionem, 
dicitPhilosophus  (ibid.)  :  ergo  ct  odor. 
2.  rfe  Anima  1.  15. 

2.  Prceterca,  cxlor  ab  homine  non  sen- 
ir  nisi  respirando,  ut  dicit  Philosophus 

de  Anima  iexl.  98  ;  c.  d;  de  Sensu  et 
mbUi  c.  5)  ;  sed  per  respirationem 
rahitur  aer  affeclus  vapore  odorifero  : 
?o  odor  pervenit  ad  odoratum  realiter. 

2.  de  Anima  1.  20  ;  de  Sensii  et  Sensi- 
i\.  14. 


3.  Praiter(.'a,  dicit  Philosophus  (de  Sen- 
sn  d  Sensibili  c.  7,  al.  fi),  qnod  odorper- 
veiiit  ad  olfactum  por  aereiu  continiium 
u.sqiKi  ad  illum  tam(|uam  per  mediiim, 
et  odorcin  prius  a.^ere  in  medium  et  per 
mcdium  in  olfactiim;  eriro  idem  (|u<»d 
priiis.  —  (/(*  Sen.'m  ct  Se/mhili  1.  10. 

Sed  conlra  est  :  1.  (piod  Phihoophus 
{de  Sensu  ei  Scnsihili  c.  5)  dicit,  (piod 
odor  non  cst  fumalis  evaporatio,  litm 
quia  longius  diirunditiir  odorquam  fuma- 
lis  evaporatio  ;  lum  quia  corpora  odorata 
dimiuuerentur,  et  tandem  tolaliter  resol- 
verentur;  at  hoc  posito,  res  odorata  pro- 
cul  e.xistens  senlitiir  :  ergo  cum  non  pos- 
sit  sentiri  per  fumosam  cxhalationem, 
qua^  nulla  cst  in  medio  longc  distante, 
necesse  est  quod  sentiatiir  i)or  spiritiia- 
lem  mcdii  immutalioncm.  —  de  Sensu  et 
Sensibili  I.  Ij  et  12. 

2.  Pra^terea,  in  a^pia  scnlitur  (jdor,  ut 
dicil  Philosophus  ibidcm  {de  Scnsu  ei 
Sensibili  c.  5);  sed  non  potest  rcalitcM* 
multiplicari  in  aqua,  vel  ratione  qualita- 
tis,  quia  odor  non  est  realiter  activus, 
ut  diclum  cst ;  iicquc  mediantc  evapora- 
tione  vel  fumosa  e.xhalatione,  quia,  ut 
dicit  Philosophus  ibidein,  vapor  pertinct 
ad  aquam,  qucc  non  est  odorabilis  sine 
admixtionc  sicci,  fumus  autcm  non  potest 
fieri  in  aqua,  in  qua  taraen  fit  odor,  cum 
(pucdam  animalia  odorcnt  in  aqua  :  ergo 
dcbet  multiplicari  intenlionaliter,  et  sic 
non  pervcniet  ad  odoratum  n^aliter.  — 
de  Sensu  et  Sensibili  I.  12. 

Respondeo  dicendum,  quod  sensus  ol- 
factus  immutatur  per  medium,  scilicet 
aerem  et  aquam.  Nos  enim  per  aerem 
odoramus,  et  animalia  similiter  aquatica 
odorem  sentiunt,  non  solum  illa  qua^  ha- 
bcnt  sanguinem,  sed  etiam  illa  qiuc  ca- 
rentsanguine.Quod  apparet  ex  hoc,  quod 
qujcdam  corum  de  longinquo  veniunt 
ad  aliincntum,  quod  non  posset  osse, 
nisi  in  quanlum  provocanlur  ab  odore, 
sicut  patet  dc  vulturibus,  qui  ex  multis 
diebus  dicuntur  ad  cadavera  convenire. 
Quomodo  autem  odor  ad  tam  reinota  spa- 
lia  dilYundatur,  dubitatio  est. 


15-.^ 


TKHTIA  SECrND.l':  -   rii 


Sc!ieii(him  ilacjue  esl,  qiiosLlain  posuis- 
so  ornnes  sensus  quodani  peilici  tactu. 
Dicehant  eniinoportcre  quod  sensus  sen- 
bihile  eontinf^al  ad  lioc  quod  sentiatur. 
Aliter  tamen  exislimal)ant  lioc  acciderc  in 
visn,  ct  in  aliis  sensibus.  Dii^ehant  enim, 
(juod  ex  visu  egrediebanturlincai  visuales 
proorcdientes  usque  ad  rem  visam,  et  cx 
earum  contactu  visibile  videbaliir.  Iii  aliis 
autcm  se/iS26?<s  dicebanl,  quod  e  converso 
sensibile  perveniebat  ad  sensum,  et  quod 
in  taclu  et  gustu  lioc  manifeste  vidctur 
accidere  ;  nam  tanpribile  et  gustabilc  quo- 
dain  contactu  sentiuntur.  In  auditu  ctiain 
idein  videtur  esse ;  nam  acr  motus  usquc 
ad  audilum  pertingit.  Circa  olfactum  etiain 
idcm  esse  dicebant ;  ponebant  enim,  quod 
a  cor|)orc  odorabili  rcsolvitur  qua^dam 
fumalis  evaporalio,  quii^  est  subjectum 
odoris,  ct  pervenit  usque  ad  olfactum. 

Cansa  vero  liujus  diversitatis  ha^c  esse 
vidctur,  quia  anliqui  non  poncl)ant  nec 
percipiebant  aliquid  de  immutatione  spi- 
rituali  medii,  scd  solum  de  inutatione 
nalurali.  In  aliis  autem  sensibus  apparet 
qucvdam  immutatio  naturalis  in  medio, 
sed  non  in  visu.  Manifestura  enim  est, 
(|uod  soni  et  odores  deferuntur  per  ven- 
tos  vel  impediunlur,  colores  autem  nullo 
modo.  Manifestum  eliam  est,  quod  con- 
Irariorum  colorum  species  per  eandem 
partem  aeris  deferuntur  ad  visum  :  sicut 
cum  unus  videt  album,  alius  nigrum  si- 
mul  existentes  in  codem  acre,  et  eodem 
aere  utentes  j)ro  medio.  (juod  quidcm 
in  olfactu  non  accidit ;  nam  contrarii 
odores  ctiain  in  medio  se  impedire  inve- 
niuntur;  et  ideo  non  percipientes  immu- 
lalioncm,  qua  medium  immutatur  a  visi- 
bili,  posuerunt,quo(l  visus  dcfertur  usqiie 
ad  rom  visam  ;  sed  (jiiia  percipiebant 
immutationem,  (jua  medium  immulatur 
ab  aliis  tcnsibus,  crcdebaiit,  quod  alia 
scnsibilia  dcferrcntur  ad  sensum.  Sed 
manifesUun  est,  quod  hoc  in  olfactu  non 
pulest  accidere.  Cum  enim  oJor  cadave- 
rum  usque  ad  quinquaginla  milliaria  vel 
amplius  a  vulturibus  senliatur,  impli- 
cat    quod    aliqua    corporalis    evaporatio 


II.OSOIMIIA    XATIUAMS 

cadaveris  usque  ad    taiitum  spatiinn  i! 
fundatiir,  pr.'C3ipue  cum  S(!nsibile  iiniii 
tat  medium  unditiue   secunduin  eamdi 
distantiam,  nisi    impediatur  ;  non  aul 
sufliceret    ad  occupandum    tantuni  si  . 
liuin,  eliam  si  lotiim  cadaver  resolvere 
in  fumosain  evaporationein  ;  cum  sit  c 
tus  lerminus  rarefactionis,  ad  quemc' 
pus  naturale  pervenire    potest,    qui    i 
raritas  ignis;  et  pra;cipue  cuin  pcr  huji 
modi  odorem  cadavcr  non  appareat  &< 
sibiliter  immutatum. 

Et  idco  dicendum  esl,  qiiod  ab  odo 
bili  resolvi  quidcm  pot  st  fuinalis  e\ 
poratio,  qua3  tamen  non  pertingit  seni| 
usque  ad  terminum,  ubi  odor  percipili 
sed  immutatur  medium  spirilualiter, 
tra  quam  dicta  evaporatio  pertiiig» 
potest.  Quod  autem  spiritualis  itnmut;i 
sit  a  visibili  magis  qugm  ab  aliis  sen 
bilibus,  ratio  est,  quia  visibiles  qu; 
tates  insunt  corporibus  corruptibilil 
secundum  quod  communicant  cum  c 
poribus  incorruptibilibus  ;  unde  hab^ 
esse  formalius  et  nobilius  quaio  reli( 
sensibilia,  qua3  sunt  propria  corpor 
corruptibilium.  —  2.  de  Anima  I.  20. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  n 
est  eadem  oranino  ratio  soni  et  odoi 
Cum  enim  eadem  sit  generatio  soni, 
immutatio  auditus  a  sono,  sicut  soi 
generatur  per  motum  localera,  ut  dicli 
est  (supra  q.  69,  a.  1,  et  q.  70,  art.  ui 
ita  et  iramutatio  organi  auditus  a  sc 
fit  per  motum  localem.  —  2.  de  Anirna 
16  et  17  ;  de  Sensu  et  Sensibili  1.  IG  . 
med . 

Odor  autera  non  generatur  per  inoli  i 
localera,  sedper  coraniixtionem  priraarli 
qualitatum,  ut  dictum  est  (in  c.) ;  et  i 
mulatio  organi  odoralus  ab  odore  fit  |r 
alterationcm  mcdii,  quod  aliqiianJo  al  - 
1  atur  usquc  ad  odoratum,  aliquando  ii' 
et  tunc    fit    imrautatio  organi  ob  od; 
intentionaliler,    non    aulem    rcaliter, 
dictura  est.  Addo,  (juodin  bcatoiimi  ci 
poribus  erit    in    suinino,    eL   percipiel 
tantura  spiritualiter  sine  ulla  evapoial 
ne,  sicut  et  sonus  pcrcipietur  a  beatisl; 


IiK  AMMA    -   Qf.EST.    lAXIV    1 

in  inlcntionaliter  siiie  ronli  comiiiotiono 
ris.  —  2.  de  Anitna  I.  10  \  cle  Scnsii  el 
nnibili  I.  1<'>  ;  ''»•  Sntl.  dist.  Vi,  q.  2,  a. 
(juaistiunc.  'i,  in  sol.  etacl  3. 
Ad  secioultim  fliciMulmn,  qiioil  licet 
|)0  pcr  rcspirationcm  aer  respiralus, 
i  vadil  ad  lociim  respirativum.  id  ost 
Inionein,  odorem  rtMlil(>r  altraliil,  noii 
nen  semper  atlrahitur  rcaliler  usque  ad 
isoriuin  odoratiis,  (jni  est  circa  cere- 
iin,  scd  aliquando  attraliitur  taiilum 
(Milionaliter,  qiiando  niinirum  odora- 
is  rein  odoriftjram  longo  distanlom.  — 
Soisii  d  Sensibili  I.  14. 
1(/  terlium,  (luod  odor  potest  pervenire 
iliter  usqiie  ad  olfactum,  quando  res 
•rala  parum  distat  ab  odorante  ;  secus 
•0,  quando  multiim  distat,  ut  patet 
:aiplo  vultiirum,  ut  dictumest  (in  c.  et 
'2).  —  (le  Sfiusu  el  Sensibili  1.  14. 


QU-I^STIO     LXXIV 

Dl-;   ORGANO    ODORATUS. 

>einde  considerandum  ost  do  orpano 
odoratus. 

CIRCA    QUOD    QU.ERITUR     : 

iiiucariincula?  mammillares  sint  organiim 

l"i'atus. 

ARTICULUS 

TRUM   CARITNCUL.€:    MAMMILLARES   SINT 
ORGANUM    ODORATUS. 

'idetur  quod  organum  odoratns  non 
t  caruncula>  mammillares. 
•  Dicit  enim  Philosophus  2.  de  Anima 
■'.  98 ;  c.  9),  quod  nasus  seu  nares  sunt 
truiuentum  odoratus.  Quod  idem  docet 
PaHibus  Animal,  (1. 1,  c.  1  ;  I.  2,  c.  10) ; 
Uid.  Animal.  (1.  l,  c.  15).  Ergo  carun- 


)K    OUCANO    OltdllATI  S  -  AHT.    I  \:y\ 

ciiIm'    mammillares    non    siiiit   organum 
odoratiis.  —  2.  dc  Anitna  I.  20. 

2.  Pr.ulerea,  illud  ost  organum  sensiis 
ollactus,  qiio  disi:ernuntur  odonnn  dilfe- 
reiitiiu;  sed  lioc  siint  nares,  ut  dicilur  de 
Sensu  ct  Sensibili  (c.  Ij)  :  ergo  nares  siint 
organiim  olfactus,  non  carunciilai  mam- 
millares.    —  de  Sensn  et  Senxibili  I.   12. 

3.  l'ra'terea,  organiim  <^st  inslrumen- 
tumsentiendi,  cujiisipio  est  peculi.ire  of- 
licium  et  aclio,  ut  dicit  l'hiio.-«ophus  (de 
Partibus  Animal.  c.  1) ;  scd  instriim<'iitiim 
sontiendi  et  actio  pertinet  ad  narcs,  ut 
dicit  IMiilosophus  (2.  de  Pavlibus  Animal. 
c.  10)  :  ergo  idcm  (juod  j)rius. 

4.  Pra^terea,  caruncula;  mammillares 
sunt  de  natura  c(»rebii,  qiiod  est  expers 
sensus,  ut  dicit  Philosophus  {2.de  Parli- 
bus  c.  10) ;  sed  sensorium  sensus  debet 
esse  animatum,  ut  dictum  cst  :  ergo. 

Sed  conlra  esl,  quod  Philosophus  de 
Sensu  et  Sensibili  c.  2  dicit,  quod  orga- 
num  olfactus  est  circa  cerebruin,  et  c.  '6 
docet  odores  transire  per  nares  ad  cero- 
brum,  iit  ibi  sentiantiir.  —  de  Sensu  et 
Sensibili  1.  b  ct  13, 

Respondeo  DicENDUM,  quod,  ut  dictiim 
est  (supra  q.  71,  art.  un.  c),  aliud  e>l 
01  ganum  odoralus  seu  organum  primuin, 
aliud  sensorium ;  seu  aliud  est  organum 
primum  intrinsecuin,aliud  proximum  ex- 
trinsecum ;  vel  seciindiiin  Philosophum 
(2.  de  Anima  lext.  146  ;  I.  3,  c.  2)  aliud 
est  organum  primum  externum,  aliud 
ullimum  internum.  Si  loquamur  de  or- 
gano  proximo  vel  primo  exlrinseco,  illud 
est  nasus  seu  narcs.  iit  docct  Philoso- 
phus  locis  citatis  in  objeclis,  et  probant 
jirima  tria  objecta.  Si  vero  loquamur  de 
sensorio  seu  organo  ullimo  vel  primo 
intrinseco,  illud  est  circa  cerebrum  :  in 
anteriori  enini  ejus  parte  prope  foramina 
narium,  quae  sunt  juxta  concavitatem 
oculorum,  sunt  dui\3  caruncuK^e  ad  mo- 
(liim  exlremitatis  maramilla^,  quse  pro- 
cessus  mammillares,  seu  caruncula?  mam- 
millares  dicunlur,  qui-e  caro  spongiosa 
est,  contrahiturque  et  dilatatur.  Et  haec 
caro  est  sensorium  olfactus.  Quod  proba- 


TKRTIA    SECUND.E  -   IMIILOSOPHIA  NATURALIS 
necesse    est  seusorinm 


liir  pvinto,  qma 
odnmhis  esse  circacerebrum,  ut  maiiifeslo 
palet  primunt  ex  secundario  finc  respi- 
rationis  a  nalura  intento.  Unus  enini 
el  primarius  est  ad  adjutorium  thoracis 
seu  pi-cloris,  et  ad  refrigerandum  calo- 
rem  cordis ;  secundarius  autem  est  ad 
percipiendum  odorem.  Dum  enim  homo 
respiral,  commovet  aereni  per  nares  altra- 
hendo,  ct  sic  facit  jjertransire  odores  ad 
ccrebrum,  ubi  est  organum  oKactus. 
Proplerea  vero,  in  homine  pra.'scrtim, 
respirulio  habet  liunc  finem.  quia  inter 
cetera  animantia  habet  secundum  [^ro- 
portionem  su;c  magniludinis  majus  cere- 
brjm  et  humidius  aliis  animalibus  ;  et 
ideo  in  homine  molus  odorum  ad  cere- 
brum  reducit  ad  del)ilain  mensuram  su- 
perexcessum  humidilatis  et  frigiditalis 
illius.  Non  moverenlur  auteni  nec  altrahe- 
rentur  odores  ad  cerebrum,  nisi  ibi  esset 
sensorium  odoratus,  mediante  quo  cere- 
brum  confortalur.  —  Deinde  ex  eo  quod 
horao,  ut  inquit  Philosophus  (2.  de  Anima 
texl.  02 ;  c.  9),  habet  pejorem  olfactum  mul- 
tis  aliis  animalibus.  IIujus  enim  ratio  est, 
quia  cum  instrumentum  sensus  debeat 
esse  proportionatum  suo  sensibili,  sicut 
odorcausatur  excalido  etsicco,ita  ad  bo- 
nitatcm  instrumenli  sensus  seuorgani  exi- 
gitur  victoria  calidi  et  sicci.  Homo  autem 
habet  ceiebrum,  in  cujus  vicino  posituni 
e.-t  instrumentum  olfactus  majus  omni- 
bus  aliis  animalibus,  ut  dictum  est,  ium 
ut  liberius  in  eo  peificerentur  operatio- 
nes  interiores  virium  sensitivarum,  quai 
sunt  necessaria'  ad    operationcm   intelle- 


non  respirantia,  qu»  ex  diversa  dispo^ 
tione  organi,  et  non  ex  diversitate  sensj 
procedit ;  ideo  enim  animalia  non  resi 
rantia  odorant  n<»n  respirando,    quia  ( 
ganum  odoratus  in  illis  est  sine  opercui 
respirantia  vero  habentoperculuin,  qu 
oportet  aperiri  ainpliatis  poris  per  rep' 
rationein  ;  tale  autein  opercuiuin  non  ■ 
iii  naso,ut  patet,  sed  versus  cerebrum. 
Prceterea  ex  natura  organi  ulfaclus;  ci 
enim  odor  fundelur  in  sicco,  sicut  sai 
in  huinido,  organum  seu  sensorium  del 
esse  potentia  ad  odorem,  et  consequeni 
ad  siccum  ;  quod  autem  est  potentia  < 
lidum  et  siccuin,  est  frigidum  et  hun 
dum  :  ergo  sensorium  olfactusdebet  e.« 
frigidum   et    huinidum,   et  consequei) 
debet  esse  in  loco  frigido  et  huinido,qL 
lis   est    locus   circa   cerebruin.  —  3. 
Anima  1.3;  lib.  2,  1.  19,  20  ;  rie  Sen.% 
Sensibili].  4,  5,  43  et  19;    Opusc.  43, 
3  ;  la,  (j.  01,  a.  3,  ad  1  ;  Qucest-  di^p. 
Anima  a.  8,  c. 

Postremo   ex  differentia  inter  primi 
organum    seu  sensorium    tactus  et  l 
stus,  et  primum  organum  seu  sensori 
visus,  auditus  et  odoratus.  Illud  onim 
cor,  ut  dicit  Philosophus  {2.de  Animale . 
107  ;   c.  11  ;    el  de  Sensu   et   Sensibili 
2),hoc  vero  cerebrum.  Et  ratio  utriusq 
inquit  Philosophus  ibidem,    ex   parle 
faclus  et   visus  hsec  est,  quia  cerebru 
in  cujus  vicino  sunt  prima  organa  sc  ■ 
sus  visus    et  olfactus,    est    inter  omi 
corporis  partes  humidius   et  frigidius.jt 
ita  habet  naturam  aqua^,  quae   est  na  - 
raliter  humida  et  frisrida  :  et  sic  congr  t 


ctus;  tum  ut  frigiditas  -cerebri  temperaret     organo  odoratus.  quod  debet  esse  calid' 


calorem  cordis.  quein  necesse  est  abun- 
dare  in  homine  ad  hoc  quod  homo  sit 
recta3  slaturas.  Et  ideo  cum  cerebrum  sit 
hiimidum  et  Irigidum  in  se  consideraluin, 
impeditur  in  homine  bonitas  olfactus,  qui 
requirit  siccitatein  ;  et  propter  hoc  homo 
prave  odorat,  et  nihil  odorabilium  odo- 
rat,  nisi  quod  est  secundum  aliquam 
excellentiam  inducens  delectationem  aut 
contrarium.  —  Item  ex  differentia  in  modo 
odorandi  inter  animantia    respirantia    et 


in  potentia,    et  organo  visus,  quod  deil 
esse  aqua?.  Ex    parte   auditus   ratio  £ 
quia  sicut   cor  est  principium    opera!|- 
num  vitae  —  et  ideo  juxta  illud    est  s( 
sorium  gustus  el  tactus,  qui  sunl  sen. 
maxime  necessarii    animalibus  — ;  ita 
cerebrurn    est     principium    operalion 
animalium  ;  et  ideo  juxta  illud  ponun 
sensoria  visus,  auditus  et  odoratus.  Li 
eniin    sensitivum    principiuin    prinio  ^ 
in  corde,  ubi    et  fons  caloris  (nihil  er 


|)E  AXIMA    -  QC.KST.    l.XXIV 

t  sen.siliviiiii  siiic  (*al(tr(!,  iil  tlicitur 
fle  Anima  (texf.  \'.\0  ;  I.  3,  c.  1),  a  cordo 
ncn  clerivatui'  viitus  sensiliva  ad  C(.'re- 
iim,  et  exinflc  procedit  ad  liia  j)i'ima 
rana  sonsuuin  vi.sus,  aiiditus  et  odora- 
;.  Idco  vcro  sensoriuni  gustus  et  tacliis 
ftrunlurad  corper  luodiuin  (*onjuuctuiii 
posita  sunt  justa  illud  (iiiquit  IMiilo- 
iluis  il)idem),  quia  cor  esl  oppositiim 
•(?bro  .secuiidum  situm  et  ((ualitalciM. 
•iit  eiiim  cereljrum  est  fiii-idissimuiu 
iiiuin  (|ua'  in  corpore  siint,  ita  cor  est 
idissinuim    inter  omnes  corporis  par- 

;  et  proindc  sibi  iuvi(".em  opponuntiir 
iiiiduin  siliiiu,  ul  pcr  (rigiditalem  cere- 

loinpcrelur  caliditas  cordis.  Propl(!rea 
•rtuit  .sensorium  et  primum  or^anum 
liis,  (piod  est  terreum,  esse  principa- 
T  iii  loco  calidissimo  corporis,  atquc 
'0  ju.xta  cor,  iit  per  illius  caliditatem 
obri  frigiditas  ad  lcmperiem  reduce- 
iir.  Quin  etiam  ideo  ctirebrum  fuit  in 
)remo  corporis  collocatum,  ne  opera- 
i(?s  animales,  qua)  ibi  perficiuntur  per 
iicipia  sensitiva  juxla  illud  existentia, 

dictuin  est,  per  diver.sas  corporis 
nsmutaliones  impedirenlur  {Quodl.  4, 
^  ad  I),  Cor  vero  positum  est  in  mc- 
,  iit  ex  eo  facile  per  totum  corpus  ope- 
ones  vitic,  quai  ibi  perficiuntur,  per 
>^oria  juxla  illud  existentia  difi^unde- 
tur. 

lule  manifeslum  est,  quod  sensorium 
latus  est  justa  cerebrum.  Nihil  au- 
i  assignari  potest,  quod  existat  juxta 
i}brnm,  quod  possit  essc  aptum  sen- 
iiiin  odoratus,  pi\Tler  diclas  carun- 
3S  mainmillares.  Nam  cum  sint  spon- 
^e,  possunt  facile  recipere  evapora- 
les  et  exhalationes  odoriferas,  (piibus 
forlatur  cerebrum,  ejus  nimia  frigi- 
is  coiUemperatur,  et  rontra  super- 
im  hanc  frigidilalem,  ex  qua  s.i^pe 
iiUur  rheumatica?  infirmilates,  me- 
'ile  [)ercepliono  odorum  delectabilium 
attractionem  aeris  od  locum  corebro 
xiinuin  delalorum,  et  propter  talem 
iin,  ut  inquit  Philosophus  {de  Sensu  el 
^M  c.  •)),  a  natura  institutorum  sa- 


I>K    OH(;a\0  ODOHATIS  -  ART.  l  i.Vi 

nitas  inducilur.  Ergo  dicendum  est  et 
sensoriiim  odoratiis  essojuxta  cerebrum; 
iiam  ciiin  .id  i|)siiiu  ascendaiit,  ut  ex 
eoriim  perceplione  utiles  enectus  in  illo 
causentiir,  necessc  est  ascendant  ad  |)ro- 
l^riiim  sensoi'iuiii,  rpiod  e.-t  principiiim 
clicitivum  odorationis.  PraHerea  diccn- 
diim  est  tensorium  olfaclus  juxta  cerc- 
brum  existens  esse  pra'dictas  cariincnla.s 
iiiainiuillares  :  —  cuin  ha»  ibi  cxislaiit, 
iit  asserunt  mcdicorum  principes,  el  ap- 
lissim.e  sint  od  recipiendas  illas  pr;c- 
sertim  odoriim  s|)eci(;s,  qna3  propler  ce- 
rcbri  ulililalom  siiiil  fact.i",  ut  per  se 
manifestiim  est,  ot  iiihil  ibi  existat,  (piod 
sit  apluin  ad  iiuinus  sen.sorii  odo!'alus 
exsequendum  ;  dicendum  est  illos  essc 
tale  sensorium.  —  2.  de  Amirui  1.  22  ; 
3.  de  Aniina  I.  \  \  de  Sen.vi  el  Sensibili  I. 
5,  9  et  13  ;  Quodl.  4,  a.  3.  -  Kt  ox  his 
I^atet  ad  priininn. 

Ad  sernnduw  dicendiim,  (pioil  pcsr  pri- 
iiiiiin  organum,  quod  respc'clii  visiis  est 
ociilus,  respectu  auditus  aures,  respectu 
odoratus  nares,  ut  dictiim  cst  (in  c),  sen- 
sus  immediatc  et  priino  suscipit  specics 
sine  materia;  sed  elicit  et  perficit  sensa- 
lioiiem,  et  disccrnit  et  judicat  deodorum 
diflcrentiis  per  sensorium  odoratus,  qiiod 
cst  circa  cerebrum,  iit  dictiim  est  (in  c). 
—  Ad  lextum  vero  Philosoj^hi  dicendum, 
quod  ibi  tanlum  refcrt  dictuin  cpioddam 
Ileracliti,  ut  patet  ex  contexlu,  qui  sic 
habet  :  quamobrem  dixerat  Heraclilus, 
quod  si  omiies  res  fumus  lierenl,  nares 
de  odore  die-noscerent.  —  2.  dc  Anima 
1.  24,  el  3.  de  Anima  \.  2  :  de  Sensn  el 
Sensibili  I.  12. 

Ad  terlium  dicendum,  quod  nares  at- 
trahunt  aerem  odoribus  afitjctum,  et  pri- 
mo  recipiuiit  species  sine  materia,  ut  di- 
ctum  est  (in  c.  et  ad  2),  et  consequenter 
sunt  primuin  et  immediattim  organnm 
p;}r  comparationcm  ad  sensibilo  ;  iion 
sunt  autem  sonsoriuin  nec  principium 
elicilivum  ollactus. 

Ad  quarluni  dicendum,  quod  (piia  sen- 

•  sorium   dcbet   esse    animatum,    ut   dicit 

Philosophus  (2.  de  Anima  text.  82  ;  c.  8), 


m 


TKHTIA    SKCrXI).]':    -  I'I11L0S01>HIA  NATl'RAI-IS 


cerebriMii  vcro  caret  scnsii,  ul  dicil 
PliilosO|ihus  (i.de  Parlibm  Anirnal .  c.  10), 
caiinicukv  mamniiilares,  qujc  sunt  sen- 
soriumodoralusjsunlanimalcc,  oc  pioinde 
diversie  natura>  a  cerebro.  —  2.  <lc  Ani- 
ma  I.  17. 


QU^STIO   lAXV 

DE    POTFNTIA    ODORATIVA. 

•cindo  considei'andinii  osL  do  polonlia 
odoraliva. 


CIRCA  QUAM  QU.ERITUR: 

Ulrum   odoratiis    liominis   sit    pejor  odoraLu 
aiiurum  animalium. 


ARTICULUS 

IITRUM    SENSUS  ODORATUS  HOMINIS  SIT    PK.IOR 
ODORATU    ALIORUM    ANIMALIUM. 

Videtur  quod  odoratus  hominis  sit 
pejor  odoratn  aliorum  aninialium. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2,  de  Ani- 
ma  text.  92  ;  c.  9  ;  de  Sensu  et  Sensibili 
c.  4),  quod  sensum  odoratus  pejorem  ha- 
bemus,  et  per  ordinem  ad  cetera  anima- 
lia,  et  per  comparationem  ad  ceteros 
sensus,  qui  in  nobis  sunt.  —  2.  de  Ani- 
ma  1.  19  ;  de  Sensu  el  Sensibili  1,  9. 

2.  Praeterea,  instrumentum  sensus  de- 
betesse  proportionatum  suo  sensibili ;  sed 
odor  causatur  ex  calido  et  sicco  :  ergo 
ad  bonitatem  instrumenti  odoratus  exi- 
gitur  victoria  calidi  et  sicci  ;  sed  senso- 
rium  odoralus  in  homine  cum  sit  proxi- 
mum  cerebro,  quod  est  frigidum  et  hu- 
midum,  proxime  ad  hanc  complexioneni 
acccdit ;  unde  etiam  dictum  est,  quod 
est  complexionis  aquea^  :  ergo  homo 
pejus  odorat  quam  videat,  et  quam  ce- 
lera  animalia  odorent,  ob  sensum  minus 


lierspicacern   ad    disccrnendum    de   si 
objeclo.  —  Ibid. 

3.    Prieteiea,  dicit   Philo.so|)liu8  (2. 
Parlibus   Anirnal  c.  7),  quod  homo  int 
omnia    aniinalia    habet  cerebrurn  maj ' 
secundum  quantilatem  sui  corporjs ;  si! 
animal    habciis   cerebriim    majus  scfii  ^ 
dum  quantitatem  sui  corporis,  neces.-ii 
deficit    in    sensu   odoratus  :    ergo   il 
quod  prius.  —  Ihid. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  dic 
quod  odorabile  delectans  vel  conti 
stans  est  proprium  hominis,  quia  sol 
horao  hujusmodi  odores  melius  difccerni 
sed  sensus  eo  melior  est,  quo  melius  di 
cernit  suum  objcctum  :  ergo  odoratus 
homine  non  est  pejor  odoralu  aliori 
animalium,  scd  melior.  —  de  Sensu 
Sensibiii  1.  13  ;  2.  de  Anima  1.  10. 

Respondeo  dickndum,  quod  duplicit 
potest  comparaii  odoratus  hominis 
odores :  uno  modo  ad  odores  delectabi! 
vel  contristabiles  secundum  se,  atq 
adeo  ad  species  odorum  secundum  se  s| 
ctatas,  et  non  per  comparationem  ad  a 
mentum,  quai  proinde  non  nisi  secundi 
odorabilia  distinguuntur ;  —  et  hoc  m 
do  sensus  odoratus  in  homine  melior  ' 
quam  in  aliis  animalibus,  quia  hujn 
modi  odorabilia  sunt  propria  homiiii 
nain  solus  homo  illa  discernit  et  in  il 
delectatur  vel  contristatur.  Alio  modo 
odores  delectabiles  vel  contristabiles  i 
accidens,  id  est  per  comparationem 
escam  et  quatenus  conjuncli  sunt  ci 
saporibus  vel  illis  coordinantur  inahni 
to,  seu  ad  odorum  species  secundum  o 
venientiam  ad  species  saporum,  qua?  p' 
pterea  distinguntur  secundum  spec 
saporum  ;  —  ethoc  inodo  homo  hahet  i 
jorem  odoratum  aliis  animalibus,  qi 
ha3c  in  hujusmodi  odoribus  discernen' 
habent  acutiorem  sensum  quam  homin 
—  2.  de  Anima  I.  19  et  21 ;  de  Sensv 
Sensibili  1.  13.  —  Et  ex  his  patet  arf  ( 
gumenta  utriusque  partis. 


DE  ANIMA  -   QLVEST.   LXXVI  DE    OIIIKCTO    I'0TE\TLL:    liLSTATIV.E  -  AUT.    I     I.-)7 

iioii  scfilit  smiin  olijccliidi   pt;r   inciliiim 


()IJ.V;STIO  LXWl 


.•  (in.ll  niO   POTKNTIyl':  GUSTATIV.K 


l)U 


iKlecoii&itloraiicliim  est  de  polcntia  uii- 
lativa.  Circa  (|uain  (|ualiior  consitlo- 
iiiula  sniil  :  objoctum,  scnsatio,  orga- 
iiiin  el  polentia. 

HCA  PHIMUM  QU/liUUNTUR  TIUA  : 

Iniin  ivelo  (loliiiiiilui-  a  Philosoplio  sapor. 
niol  siiil  s|iiHMes  saitiiniin. 
Iriiin  e.xlroini  saporcs  sinl  dulcis  eL  aina- 

JS. 

ARTICULUS   I 

lUU.M    PvliCTE    nF,ITM.\TUH    A    I'niI.0SOl'll0 
SAPOH. 

lidelur  (luod  non  rectc  deliniatur  a 
ilosopho  {de  Senm  el  Sensibili  c.  ^i) 
>o}\  quod  sit  passio  facla  in  liumido 
leo  a  sicco  lerreslri  guslus  allerativa 
undum  polentiam  in  oclwm. 

1.  Dicit  enim  Philosoplius  (ibid.),  quod 
tor  aut  est  passio  aul  privatio  ;  sed  ha.'c 
1  valde  differunt,  ut  patet  :  crgo  male 
inilur  sapor  absolutc  et  simplicilcr^ 
.id  sit  passio.  —  de  Sensu  et  SensibiH 
10. 

2.  Praetcrea,  dicit  Philosopiius  {de 
isu  et  Sensibili  c.  4),  quod  sapores  qui- 
ique  apparent  in  fructibus,  hi  existunt 
im  in  tcrra  ;  scd  terra  non  est  humida 
l  sicca  :  ergo  male  definilur  sapor, 
od  sit  passio  facta  in  hiimido  aqueo- 
Ibid. 

3.  Praeterea,  sapor  non  solum  est  in 
abili,  quod  habet  actu  humiditatem 
leam,  ut  vinuin  vel  aliquod  hujus- 
di,  sed  etiam  in  co,  quod  sumitur  per 
(liira  cibi;  sed  in  hoc  non  est  actu  hu- 
iilas  aquea  :  crgo  sapor  non  est  pas- 

facla  in  humido  aqueo.  —  2.   de  Ani- 

1.21. 

■'.  Pra^lerea,  dicit  Philosoplius  (2.  de 
ima  text.  102  ;   c.    10),    quod   gustus 


e.xlrancum  ;  sed  si  sai)or  est  pa.ssio  fucta 
in  huiiiido  aqueo,  guslus  sentiet  suum 
objccliim  per  aqiiam,  (|uod  cst   inodiiim 

'^xtranciim  :  crL-^o    idcm    (|iioi|    pr-iiis.    

Ihid. 

l).  i'i;cLcica,  (piiifpiid  palitiir,  paliliir  a 
suo  contrario;  s<3d  humidum  cst  conlia- 
liuin  sic(U)  :  ergo  cuin  tam  ignis  quam 
tcrra  siiit  .>icca,  humidum  ctiain  patietur 
a  sicco  ignco,  cL  non  tanlum  a  sicco  tcr- 
reslri,  et  sic  male  dcfinietur  saj)or,  (piod 
sit  passio  facta  a  sicco  terrestri.  —  dc 
Sensu  ct  Sensibili  I.  10. 

Sed  contra  est  aucloritas  Philo.sophi  {dc 
Scnsu  et  Sensibili  c.  'i)  dcfinicntis  sapo- 
rein  raodo  praxlicto.  —  de  Scnsu  el  Sen- 
sibili  I.  10  ;  2.  de  Anima  I.  21. 

HESPONnRo  niCRNnuM,  quod  rcctc  dcli- 
nitur  sapor,  quod  sit  passio  facta  in  Im- 
mido  aqueo  a  sicco  lerrestri  rjustus  alle- 
rativa  secundum  potentiam  in  aclum.  Ilac 
cnim  definilionc  rectc  cxplicatur  iiatura 
saporis,  ut  patct  discurrenti  pcr  singulas 
ejuspartcs.  Dicitur  emiii  primo  <x  passio  », 
quia  sapor  est  in  tertia  specic  qualitalis, 
qucD  cst  passio  ct  passibilis  (jualitas:  dc 
cujus  rationcest,  iit  dicit  Phil(3sophus  (de 
Soisu  el  Sensibili  c.  6),  quod  jtossit  ino- 
vere  sensum,sicut  de  latione  coloris  esl, 
quod  inoverc  possit  visum.  Et  ideo  de 
Sensu  el  Sensibili  {c.  4)  dicit  Philosophus, 
quod  saj3or  ct  odor  sunt  fere  eadem  jjassio, 
quia  arnbaj  sunt,  ut  diclum  est  (suj^ra 
q.  72,  a.  2,  ad  2),  in  tertia  specie  quali- 
talis ;  et  in  hoc  coiivenit  tamquam  in 
genere  sapor  cuni  odoreet  cetcris  qualita- 
tibus  secunths.  Quamquam  et  dici  {)otest 
odor  passio,  quia  sicut  in  generationc 
odoris  datur  aliquid  passivum  et  ali- 
quid  aclivuin,  itajn  generationc  sajioris 
datur  aliquid  passivum  et  aliquid  acli- 
vum  ;  et  eodem  modo  per  hanc  primam 
parliculam  •  designatur  genus,  in  quo 
Qonvenit  odor  cuin  saj)ore,  sicuti  j)er  reli- 
quas  designatur  dilTercntia  saporis  ab 
odore  et  rcliquis  qualitalibus  secundis. 

Dicitur  ev^o  secundo  «  facta  in  humido 
aqueo   »,  ut  designetur  proprium  susce- 


..K 


TKHTIA  SKCLNThK  -    1'lllLOSOl'lllA  NATl  UALIS 


ijlivum  odoris.  lloc  eniin  est  humidum 
atiueuin  ;  —  humiduiii  (iiiideui,  (iniu  uhi 
noii  est  hninor,  ilji  non  polest  esso  sapor. 
i:i  idoo  lcrra  pura  saporcm  non  halict, 
(juia  non  habet  hnmorcm ;  qua,'  tamcn 
ad  inodicam  peiinixlionem  humidi  cum 
aliqua  alleralionc  cahdi  acfiuirit  ali(|uem 
saporein.  Et  ralio  esl,  (piia  sicut  color 
fit  actu  visibiHs  per  kuncn  ;  ita  sapor 
lit  actu  gustabills  per  huinidum.  F.t 
propter  hoc  dicit  Philo>ophus  ("2.  de  Ani- 
ma  texl.  102 ;  c.  10)  :  oportet  quod 
guslabile  vel  actu  liabeat  humidilolem 
a^iueam,  sicut  vinum  vel  quid  iiujusmodi, 
aut  sit  jiotentia  humectabile,  .>-icut  (juod 


ostenditur  modus,  qno  sapor  irnmut 
gu»tum,  quem  Philosophus  post  tradllaj 
saporis  definitionem  sit  exj>licat  :  Qu' 
sapor,  inquit,  sicut  et  quodlihet  sen^ 
bile  reducit  in  actum  sensitiviim,  i\\h 
prius  erat  in  polentia  ad  sensibile,  (|u 
senlire,  quod  se(juituractionein  sensihil 
in  sensum,  non  fit  secundum  addiscei 
sed  secundum  speculaii,  id  est,  non  h 
bet  similitudinem  cum  eo  quod  est  adfj 
scere,  quia  in  eo  qui  addiscit,  generat 
habitus  scientia^  de  novo,  sed  in  eo  {\ 
senlit,  sensus  fit  actu  operans,  sicQt  c 
tingit  in  eo  qui  specuiatur  actu.  Ut  eni 
docet  Philosophus  [de  Sensu  el  SensibUi 


sumitur  per  inodum  cibi ;  et  ideo  oportet     2)  (^ontra  Democritum,  sicut  visio  non 


ut  sit  saliva  in  ore,  quoe  est  bene  liqui- 
da  et  Hqucfactiva  iinguLe,  per  quam  ea 
qu£e  sumuntur  humectantur,  ut  eorum 
sapor  percipi  possit.  —  Dicitur  humidum 
aqueum,  quia  sicut  odor  consistit  in  sicco 


sola  receplio  speciei,  sed  est  operallo  pi 
lentiai  visivaj  existentis  in  oculo :  ita  sei 
satio  cujuslibet  sensus  non  est  recept 
speciei  a  sensibili,  sed  est  operatio  p 
tentia^  sensitivse  consequens  receptiont 


aereo  aliqualiter  contemperato,  ita  sapor     speciei   causatam   a    sensibili  in  orga 


consistit  in  huinido  aqueo  aliqualiter  di- 
ges.to,  ut  dictum  est  (supra  q.  72,  a.  1, 
c).  —  de  Sensu  et  Sensibili  1.  10,  9,  15, 
12  et  21  ;  2.  de  Anima  1.  21. 

Dicilur  tertio  ((  a  sicco»,  quia  nec  humi- 
duni  sine  sicco.  neque  siccum  sine  hu- 
inido  pertinet  ad  sapores.  Quod  probatur, 
quia  sapor  est  passio  nutrimenti;  nutri- 
mentuin  autem  non  est  solum  humidum 
vel  solum  siccum,  sed  commixtum  ex 
his;  —  ex  eisdem  enim  nutrimur,  ex 
(piibus  sumus.  —  Dicitur  quarto  <i  a 
sicco  terrestri  )^,  quia  licet  possit  pati 
humidum  a  sicco  igneo,  maxime  tamen 
natum  est  pati  a  sicco  terrestri,  quia 
siccitas  proprie  et  pe.r  se  compelit  terrae 
quasi  propter  longissimam  distantiam  a 
fonte  caloris,  non  resoluta  terra  in  hu- 
miditatem,  sed  in  ultinia  grossitie  perma- 
nente.  —  Dicitur  quinio  «  gustus  altera- 


sensus.  Unde  manifestuin  est  recte  fui.s 
a  Philosopho  traditam   saporis  definili 
nem.    —  2.   de  Anima  1.   20  et  21 ; 
Sensu  et  Sensibili  1.  10  et  14. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  s 
por   dicitur  a  Philosopho  passio  vel  pi 
vatio,  quia  sapor  dividitur  in  dulcera 
amarum,   quorum  dulcis  quia  habet  r 
tionem   perfecti   saporis,  et  amarus  ii 
perfecti,  ille   dicitur    positiva  passio,  I 
vero   privatio,   comparatus  nimiruin 
dulcem,  sicut  et  nigrum  ralione  impt 
fectionis  suae  comparatum  ad  album,  q 
est  color  perfectus,  dicitur  privatio;  seii 
per  enim   alterum   contrariorum  est 
privatio,  ut  patet  10.  Metaphys.  (text.  1 

1.  9,  c.  4).  —  de  Sensu  et  Sensibili  h  l<j 

2.  de  Anima  I.  21.  ' 
Ad  secundum  patet  ex  dictis  (in  c), 

simililer  ad  tertium  et  quintum. 
Ad  quartum&iCQndiWm,  quod  Ucet  sap 


tiva  secundum  potentiam  in  actum  »,  ut 

distinguatur   sapor  ab  odore  et  quibus-  sit  passio  facta  in  humido  aqueo,  non  l 

dam  aliis  passionibus,  quse  causantur  ab  men  inde  sequitur,    quod  gustus  senti 

humido   et    sicco   per    actionem    calidi,  suum   objectum    per  medium  externui 

qusB  tamen  non  sunt  immutaliva  gustus,  licet  etiam  concedamus,  quod  si  essem 

sed  aliorum  sensum.   Et  per  illas  parti-  in  aqua,    sentiremus  corpus  dulce  app 

culas  «  secundum  potentiam  in   actum  »  situin  in  aqua  distans  a  nobis,  et  non  p 


HK  ANIMA  —    nl  .i:sT.    I.XW  I   DK    (ii!ll- 

laiii  liiiiu|Hi^'>i  pcr  moLlimii;  iiaiii  sOii- 
•iiuis  illiitl  c.x  eo,  (|iio(l  sapor  ille  ikm- 
iceluraqiieo  hiimido,  iilac(M<lil  iii  jjolii, 
a  ciMi  iicrmisceliir  .iqiia',  vcl  viiio 
1  velaliqiiid  liiijiismndi :  ij)sa  eiiim  aijiia 
niilalur  natiii-ali  immulaLioiic  a  corj) )- 
saporoso.  Unde  gusLus  non  percipil 
orem  corporis  dislanLis,  iiL  est  lalis 
poris  sapor,  nisi  secundum  ipiod  a(jua 
iininiilala  atali  corporc.  Cujus  signum 
quod  gustus  non  iminulatur  ab  aqiia 
iiitense,  sivHit  natus  est  immutari  a 
orf^corporis  distantis,  eo  quod  sapor 
debilitalur  pcr  admixtionem  aqua'. — 
le  Anima  1.  21. 

ARTICULUS     II 

(JIIOT    SINT  SPECIES  SAPORUM. 

.  Vidctur  quod  species  saporum  sint 
cni  :  quia  tot  sunt  species  saporiim, 
)t  colorum,  ut  dicit  Piiilosophus  {de 
au  ei  Sensibili  c.  4  ;  2.  de  Anima  lexl. 
i;  c.  10);  sed  species  colorum  sunt 
leni  :  albus  (ad  quem  reducilur  color 
us)  et  niger  tanKiuaiu  extremi  colo- 
.inquorummedio  sunt  hiquinque  colo- 
:  lividus,  pimiceus  seu  rubeus,  alurgon 
cilrinus,  viridis  et  color  ciielestis  : 
0  siiniliter  sapores  erunt  scptem  : 
cis  (ad  quem  reducilur  pinguis)  ct 
irus  tamquam  e.xtremi,  inedii  vcro 
t  :  salsus,  ponlicus  sive  mordicativus, 
lerus  seu  acetosus,  stipticus  et  acu- 
.  —  de  Sensu  el  Sensibili  1.  11 :  2.  de 
hm  1.  21. 

:.  Videtur  quod  sint  octo.  Philosophus 
m  (2.  de  Anima  text.  103*,  c.  10)  nu- 
rat  octo  species ;  naiii  salsum  distin- 
t  ab  aniaro;  cre:o.  —  2.  de  Anima 
II. 

!.  Videtur  quod  sinl  plures  quam  octo. 
it  enim  Philosophus  {de  Sensu  et  Sen- 
U  G.  4),  quod  sapores  medii  sunt  plu- 
li ;  ergo. 

^ed  contra  est,  quod  Philosophus  {de 
isu  et  Sensibili  c.  4)  numerat  tantum 
tem.  —  de  Sensu  el  Sensibili  1.  11. 


<;r<»  i'oTK\Ti  i:  ci  stativ.k  -  aht.  ii    i.v.» 

Hi:si'0iM»E0  ui(:i;M)UM,quod  sj^ecies  sajx)- 
riim  distiiiguunlur  sccimdiiin  numcruiu 
pcr  simililiitliiiom  nd  coloi-e.s.  .Sicul  enim 
colorcs  mcdii  generaiitur  e.\  commixtiono 
albi  ct  nigri,  vel  ijisorum  sccundum  se, 
vcl  cx  commixtione  caii.sarum  albi  et  ni- 
gri  ;  ita  incdii  s.aj)ores  gcneraiitur  e\ 
mixtionc  dulcis  ct  amari,  vel  ijisoriim 
secuiidum  sc,  vel  ex  mixtionc  causaiiim 
dulcis  ct  amari.  Et  .sicut  mcdii  colores 
diversilicanliir,  quatenus  iinusijuis^juc 
corum  magis  vel  minus  acce  lit  ad  albfj- 
(linem  vcl  nigredinem;  ita  medii  saj)orcs 
diversificaiitiir  secundum  j^rojiortionem, 
(juatenus  scilicet  unusqiiisfjue  eorum  ma- 
gis  vel  minus  accedit  ^d  dulcedinem 
vcl  amaritudinem.  Ouod  quideincontingit 
dujiliciter,  sicut  ct  in  coloribus  :  uno 
tnodo  secundum  numcralem  proportionein 
observatam  in  prcedicta  commixlione  et 
Iransmulatione  humidi  a  calido  ;  et  hi  qui 
sic  commixti  sunt,  soli  delcclant  gustum; 
alio  modo  secuiidum  indetcrminatani  su- 
j)erabundanliam  absquc  projjortione  natu- 
rali.  Sicut  ergo  coloris  species  sunt  se- 
ptem :  allius  (a  quo  non  distinguitur  flavus) 
ct  niger  tamquam  extrcmi,  ct  nigrum  im- 
mcdiate  sequitur  lividus  ;  inter  hos  aulem 
tres  mcdii  colores  sunt :  puniccusseu  ru- 
bcus,alurgon  scu  citrinus,  viridis  et  cia- 
neus  (1)  seu  color  codestis  —  ita  laincn, 
quod  viridis  et  cianeus  magis  approj)in- 
quant  ad  nigruin,  puniceus  aulcm  cl  citri  - 
iius  magis  aj^piojiinquant  ad  album  —  ; 
ita  septcm  sunt  species  sajiorum  :  dulcis 
(aquo  non  distinguitur  pinguis)  et  amarus 
tamquam  extrcini,  amarum  sequitur  im- 
mcdiate  salsus,  inter  hos  autem  tres  sunt 
quatuor  medii  :  ponticus,  austerus,  sti- 
pticus  et  acutus.  Sunt  auteni  alia)  spccies 
plurimcB  colorum  etsajDorum  cx  commix- 
lione  pi\cdictaruin  spccierumad  invicem  ; 
sed  prcedicta.'  sunt  magis  priecij)uaj.  — 
de  Sensu  el  Sensibili  1.  11.  —  Et  ex  his 
patet  ad  objecia. 

1.  .\1.  «  ciarius  >». 


lUI) 


TFRTIA  SKCl  ND.K  —   IMII 


AIITICULLS    lil 

UTKUM  E.\TIU:mI  SAPORES  ShNT  IjULCIS 
ET  AMAHUS. 

ViclcUir  qiiotl  exlremi  sapores  non  sinl 
diiicis  el  amariis  :  — 

1,  quia  dislinclio  saporum  sumi  debet 
per  ordinem  ail  colidum  digerens  humi- 
dum,  unde  oriUir  sa])or  ;  sed  per  ordinem 
ad  calidum  dulcis  esl  color  medius,  cxlre- 
n)i  vero  sunt  ponticus  et  acerbus  :  ergo 
exlremi  sapores  non  sunl  dulcis  et  ama- 
rus.  —  de  Sensu  el  SensiLili  1.11;  '2.  de 
Anima  1.  21. 

2.  Pra3lerea,  sapor  dulcis  est  delecta- 
bilis,  sicut  amarus  non  delectabiiis;  sed 
extrema  sunt  molesla  :  ergo  extremi  sa- 
pores  non  sunt  dulcis  et  amarus. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  de 
Aniyna  texl,  lOo  ;  c.  10;  de  Sensuel  Sen- 
sibili  c.  ^j)  dicit,  quod  exlremi  saporcs 
sunt  dulcis  et  amarus.  —  de  Sensii  ct 
Sensibili  I.  11 ;  2.  de  Anima  1.  21. 

Respondeo  dicendum,  quod  quia  sapor 
propinquius  sequitur  humorem  quam  ca- 
lorem,  non  oportet  considerare  medium 
et  extrema  secundum  calidum,  sed  secun- 
dum  humidum  aliqualiter  passum  a  sicco 
et  calido,  quia  in  hoc  consistit  principa- 
liter  natura  saporis;  alioqui  si  medium  et 
extrema  acciperentur  in  saporibus  secun- 
dum  cahdum,  non  essent  dulce  et  ama- 
rum  extrema,  sed  dulceesset  medium;  nam 
ralidum  intensum  et  consumens  frigidum, 
aut  digerenscalidum,aut  omnino  deficiens 
in  digerendo,  propler  victoriam  frigidi, 
causat  ponUcum  vel  acelosum  saporem  ; 
calor  autem  moderatus  sufficiens  ad  dige- 
rendum  causat  dulcedinem,  —  de  Sensu 
ct  Sensibili  1.  11. 

Adprimiim,  ergodicendum,  quod  quam- 
vis  sapores  causentura  calido  et  frigido, 
cLhumido  et  sicco,  etcontraria  sint,  qiise 
niaxime  distant;  non  tomen  secundum 
moximam  distanliam  calidi  et  frigidi,  et 
humidi  et  sicci  attendilur  contrarietas  in 


l.OSOIMilA   NATIKAl.ls  i 

I 

speciebus  saporum,  sed  secunduin  ordi 
nem  ad  gustum,  proit  natus  est  iramii 
tari  a  sapore  vel  cum  horrore  vci  cui 
suavitale.  Unde  non  est  necessariui 
quod  dulce  vel  amarum  sit  niaxinae  w 
calidum  vel  frigiduin,  vel  hiiinidum  \| 
siecum,  sed  maximeso  liobeat  in  tali  di 
position?,  per  quam  comparalur  ad  sei 
sum  gustus.  — 2.  de  Anima  1.  21. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  exlrei 
sapores  fugiendi  sunt,  si  extremilasill 
rum  sumalur  per  ordinem  ad  qualitai 
activas  et  passivas ;  secus  vero,  si'suri 
tur  per  ordinem  od  gustum,  ut  dicl' 
cst  (ad  1). 


QUyESTlO  LXXVII 


DE    GUSTATIONE. 


Deinde   considerandum   est  de  i^u&l 
lione. 


CIRCA  QUAM  QUyERITUR: 

Utruin  ad    guslationem   requiratui'   medii 
extraneum. 


ARTICULUS 


UTRUM  AD  GUSTATIONEM  REQUIRATUR 
MEDIUM  EXTRANEUM. 

Videtur  quod  ad  gustationem  requii 
turmedium  extraneum. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  Anii 
text.  101  ;  c.  10),  quod  si  aliquod  cor[' 
saporosum  dissolubile  per  aqiiam,  in  q 
ponatur,  ut  mel  et  aliquid  hujusmodi, 
nos  essemus  in  aqua,  quamvis  dista 
tes  ab  illo  corpore  saporoso,  saporem  t 
men  ejus  sentiremus  in  aqua,  et  sic  g 
stus  suscipiet  suum  objeclum  per  aquai 
quod  est  medium  extraneum.  —  2.  dc  Ai 
ma  I.  21. 


DE   ANIMA  —   QUiEST.    LXXVII 

l.  Praiterea,  tjustusesL  (iiiidam  luctus, 
(Jicit  Pliilosophus  (2.  de  Anima  lcxt. 
I  ;  c.  10);  secl  inter  duo,  quae  sc  taii- 
it,  semper  est  niedius  aer  vel  afiiia, 
ijicit  Philosophiis  (2.  de  Anima  text. 
i  et  ll^J  ;  c.  11)  :  ergo  seiisalio  gustus 
j)tT  mediuin  externum.  —  2.  de  Ani~ 

1.  21  et23. 

1.  Pra'terea,  dicit  IMiilosophus  (2.  de 
ima  text.  114  ;  c.  11),  quod  oiniiia  scn- 
ijia  senliiiius  per  niediuin  exlraneuin  ; 

ingustabilihus  et  langibilibus  latet : 
0.  —  2.  de  Anima  1.  23. 
kdcmtra  est,  quod  Philosophus  (2.  de 
Ima  text.  101 ;  c.  \0)  dicit,  qiiod  gustus 
I  sentit  suum  objoctum  per  mediuni 
i-aueum,  quod  nimirum  non  est  pars 
inalis,  sed  per  conjunctum.  —  2.  de 
ima  1.  21. 

Ikspondeo  dicendum,  quod  gustus  non 
tit  saporem  per   medium  extraneum, 

per  iiilcrnum,  quod  est  caro  linguse. 
probalur  a  Philosopho  (2.  de  Anima 
.  101  el  llo  ;  c.  10  et  11)  — primo, 
vera  diirerenlia,  quio  est  intcr  tangi- 
a  alque  adeo  gustabilia,  et  visibilia  ac 
ativa,  quod  hsec  sentimus  per  hoc 
■dmovent  medium,  et  iterum  medium 
vet  nos;  illa  vero  sentimus  per  me- 
cnextraneum,  non  quasi  moti  a  medio 
^^aneo,  sed  simul  cum  medio  movemur 
^nsibili  :  sicut  percussus   per  clypeum 

percutitur  a  clypeo,  sedsimul  ulruin- 

perculitur  ab  alio.  Quod  est  dicere, 
d  in  aliis  sensibus  imraulatio   medii 

causa,  quod  immutetur  sensus,  non 
3in  in  tactu  et  gustu  :  nam  in  aliis  sen- 
ismedium  est  ex  necessitate,  in  lactu 
3m  et  gustu   quasi  per    accidens,   in 

ntumaccidit  corporase  tangentia  esse 

lectata.  —  Secimdo,  quia  gustabileest 
jddam  tangibile  ;  sapor  enim,  qui  est 
ilabile,  radicalur  in  humido  sicut  in 
jpria  materia,  humidum  autera  est 
ddam  tangibile,  tangibile  autein  non 
ip  per  medium  extraneuin,  sed  per 

lium  conjunctum  ;  nam  caro   cst  me- 

Ja  in  sensu  tactus,  et  lingua  in  sensu 
;ilus,  ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Anima 


DE    OUSTATIONE       -    ART.    I  161 

text.  IIG;  c.  11);  nam  h;ec  ila  se  habent 
ad  tactiim  et  gustum,  sicul  aer  et  aqua  sc 
habent  ad  sensum  visus,  auditus  cl  oira- 
clus.  Unde  manifestiim  e.-t  quod  sensatio 
gustus  non  fil  [ler  incdium  externum,  sed 
per  conjunctiim.  — dc  Sensu  et   Sensiljili 

1.  5;  2.  de  Anima\.  21,22,  23. 

Ad  primnm  ergo  dicendum  cuin  Philo- 
sopho  (ibidom),  quinl  quia  gustabil»;  non 
percipilur  per  inedium  oxtraneum,  so(pii- 
tur,  (piod  si  esseiuus  in  aqua,  sentire- 
nuis  uti(iue  corpus  dulce  apposituin  in 
aqua,  distans  a  nobis,  non  tamen  esset 
nobis  sensus  per  medium,  sed  ex  eo  quod 
sap(jr  ille  permiscetur  aquoo  huinido, 
ut  accidit  in  potu,  pula  cum  permiscelur 
aqua;  vel  vino  mel  vel  aliqiiid  hujusinodi  : 
ipsaenim  aqua  immulalur  naturali  immu- 
tatione  a  corporo  saporoso.  Unde  gustus 
non  percipit  saporera  corjmris  di^tantis, 
ut  est  talis  corporis  sapor,  nisi  socun- 
duin  quod  aqiia  cst  immulata  tali  corpo- 
re;  ciijiis  signum  est,  quod  gustus  non 
iinrauliUur  ab  aqiia  sic  inlonse,  sicut  na- 
lus  est  iminutaii  a  sapore  corporis  di- 
stanLis,  eo  quod  sapor  ille  debilitaLur  per 
adraixtionv,'in  aiiULi).  —  2.  de  Anima  1. 
21. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  in  gustu 
et  tactu  est  raediura  extraneuinquasi  [^er 
accidens,  qualenus  accidit  corpora  se 
tanuentia  esse  humeoLata,  ut  dictum  est 
(in  c). 

Ad   tertium  dicendura  cum  Philosopho 

2.  de  Anima  {text.  114;  C/  11)  dictum 
illud,  quod  est  antiquorura,  esse  falsum. 
Undc  ibidem  {text.  113;  c.  11)  veram 
differcntiam  assignat  inter  sensum  taclus 
et  gustus  cL  alios  sensus,  ut  dictum  est 
(in  c).  —  2.  de  Anima  1.  21  et  23. 


SUMM^  Philos.  IV  —  11- 


IQo  TEUTIA    SEGUND.^i 


QU/ESTIO  LXXVIII 

DE  ORGANO  POTENTI.1^  GUSTATIV^. 

Deinde  consideraiuluia  est  dc  organo 
potenlia3  gustativcne,  circa  quod  queeri- 
tur,  quod  sit  organum  iliius. 

ARTICULUS 

QUOD  SIT  ORGANUM  POTENTI^  GUSTA- 
TlVi^. 


Videtur  quod  organum  gustativsc  po- 
tentiae  sit  lingua. 

Dicit  enini  Philosophus  (1.  de  Ilist. 
Animal.  c.  11  ;  2.  de  Partibus  Animal. 
c.  10  ;  2.  de  Anima  lext.  104  ;  c.  10),  quod 
linguaest  instrumenlum  et  organum  gu- 
stus;  ergo.  —  2.  de  Anima\.  21  ;  1.  Me- 
taphys.  L  1  post  princip. 

2.  Pra3terea,illud  est  organum  gustus, 
quod  neque  est  humidum  actu,  neque  sa- 
porosum  secundum  se,  est  lamen  tale,  quod 
jam  passum  a  gustabili  est  humectatum, 
quodque  sentit  saporem,  ut  dicit  Philo- 
sophus  (2.  de  Anima  text.  104;  c.  10)  ; 
sed  hsec  conveniunt  linguee,  ut  dicit  Phi- 
losophus  (ibidem)  :  ergo  lingua  est  orga- 
num  giislus.  —  2.  de  Anima  1.  21. 

3.  Praelerea,  organum  gustus  est,  quod 
immutatur  asapore  maleriali  immulatione 
mediantesaliva  ;  sedhocmodo  immutatur 
lingua,  ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Anima 
text.  102  et  104  ;  c.  10) ;  cujus  signum  (in- 
quit  Philosophus)  est,  quod  nequeexistens 
sicca  neque  muUum  humida  potest  sen- 
tire.  —  Ibid. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (de 
Sensu  et  Sensibili  c.  2  et  de  Juvent.  et  Se- 
nect.  c.  2,  al.  3)  dicit,  quod  sensoria  gu- 
stus  et  tactus  sunt  circa  cor.  —  de  Sensu 
el  Se7isibili  1.5;  de  Juvent.  et  Senect.  1. 
3. 

Respondeo  dicendum,  quod  inslrumen- 
lum  et  medium  gustus  atque   adeo  pri- 


PHILOSOPIIIA    NATURALIS 

mum  organura  est  lingua  ratione  ner 
dilFusi  super  corpus   lingua),  ut  prohaii 
arguinenta    primo    loco   allata  ;    serisi 
rium  autem  et  organum  ultirnum  non  e 
lingua,  ut  probat  Pliilosophus  (2.  de  An 
ma  text.  116 ;  c.  11),  quia  ita  se  habet  lii 
gua   ad   sensorium  gustus,  sicut  aer 
aqua  ad  organura    et   sensoriuin  visu 
auditus  et  olfactus ;  sed  in  nullo  istoru 
sensuum  potest  fieri  sensatio,  si  tangali 
organum  et  sensorium,  ut  si   quis  pon 
aliquod  corpus  album  in  superficie  ocu 
non  videtur  :  unde  inanifestum  est,  qu^ 
organum  sensitivum  in  sensu  gustus  • 
intus.  Sic  enim  accidit  in  hoc  sensu,sic 
in  aliis;  non  enim  sentiunt  animalia  se 
sibilia  posila  super  organum  sensus;  se 
tiunt  autera  sensibiiia   posita  super  li 
guam.  Quare  manifestum  est,  quod  ling 
non  est  sensorium,  sed  medium  gusti 
Est  autem  sensorium  gustus  juxtacf 
Quo:l  probatur,  primo,  quia  cor  est  pn 
clpium  operalionum  vitae;  et  ideo  ju: 
illud  debet  esse  sensorium  gustus,quii 
sensus  maxime  necessarius  animali ;  &l 
quia  cerebrum  est  principiuin  operal 
num    animalium,    juxta   illud    ponun 
sensoria   visus,  auditus   et   odoratus. 
Secundo,  quia  sensus   gustus  est  quid  i 
tactus  ;    tactus   autem  necessario  delit 
ten.iere  ad  cor,    et  habere  suum  sen  - 
rium  juxta  illud  vel  in  illo  :  ut  maiiife  3 
patet,    quia    sensus     tactus    est    mas 
materialis    quam    aliquis    aliorum   st  - 
suum,    et    magis  materialiter  alteratn; 
alteratur  enim  a  qualitatibussensibilibj, 
qua3  materialiter  alterant;  et  ideo  oport 
quod  sit  talis  substantige  vel  disposit- 
nis,    per  quam   possit    magis  sustin  e 
talem  alterationem;  potest  autem,  si  f  - 
rit  substantise  solidae;  soliditas  autem  ,t 
terra3 :  quare  oportet  sensum  tactus  e'e 
a  terrae  dominio  ;  et  ideo  oportet  ips ; 
esse  in  tali  parte,  quae  sit  magis  ler  - 
stris.  Inter  partes  autem   sensitivas  ic 
est  cor,  et  ideo   sensus  tactus  tendit  d 
ipsum  cor;  et  quia  sensus  tacLus  indi' 
majori  caliditate  in  actione  sua  quam  i 
quis  aliorum,  in  corde  autem  est  ma  - 


DE  ANMMA  -  QU.I^ST.    LXXIX    DE 

1  caliJitas,  ideo  seiisiis  luclu»  diciLur 
io  in  cordo;  ot  conj^cquoiilor  et  sonsus 
.>,liis,  qui  lactus  quidani  ai,  debot  im- 
•iliale  in  cor  loiulore.  Secus  vero  alii 
isus,  qui  quia  indij^enl  calidilato  niagis 
ni^sa.quia  eoruin  acliones  suiit  inagis 
)porlionaUc,  iininediatc  lcndunt  ad 
1111  parlein,  por  quani  calidilas  rciii- 
^ari  polest ;  lioc  auloin  ost  corebruin  : 
idco  immedialo  lendunt  illi  tres  sen- 
,  ad  cerebruin.  —  2.  cic  Anima  1.  4  et 
;  Opmc.  43,  c.  3  ;  Quodl.  4,  a.  ^,  ad  1 ; 
Juvent.  et  Senecl.  I.  3;  de  Sensu  el 
\sibili  I.  5. 
]t  ex  his  patet  ad  argumenta. 


POTENTIA  GUSTATIVA  —  AUT.  I 


103 


QU.ESTIO    LXXIX 

DE   POTENTlA    GUSTATlVA. 

inde  considerandum   est   de   potentia 
gufctaliva. 

CIRCA  QUAM  QU.^RITUR  : 

um  ha}c  polentia  necessario  insiL  oinnibus 
animalibus. 

ARTICULUS 

RUM   POTENTIA    GUSTATIVA    NECESSARIO 
INSIT   OMNIBUS    ANIMALIBUS. 

'idetur  quod  polentia  gustativa  nun 
essario  insit  omnibus  animalibus. 
.  Dicit  enim  Philosophus  (de  Somnoel 
ilia  c.  2),  quod  solus  tactus  inest  om- 
as  aniiuantibus,  et  quod  quaidam  ani- 
ia  iraperfecta  carent  gustu  et  lacLum 
iin  habent.  — de  Somno  et  Vigilia  1.3. 
.  Praeterea,  Philosophus  (2.  de  Anima 
■  17 ;  c.2)  dicit,  quod  sicut  vegetativum 
'st  separari  a  tactu  et  ab  omni  sensu, 
tactus  potest  separari  ab  omnibus 
^ibus,  ita  ut  sint  animaiia  qu£edam 
'  soluna  habent  tactum  :  ergo  guslus 


non  necc^sario  incst  nmnibiis  animalibiis. 
—  2.  de  Anima  I.  3. 

3.  PraUcrca,  3.  de  Aninia  (lcxl.  08;  c. 
13)  diciL  Pliilosophus,  (juod  giisliis  08l 
sensus  iion  necetsarius  animalibus :  ergo 
idciii  (piod  prius.  —  3.  de  Anima   I.  18. 

Sedcontra  esl,  (piod  Philosophus  (3.  (/c 
Anima  lexl.  04 ;  c.  12)  dicit,  quod  guslus 
cst  nccossarius  animali  sicut  taclus;  hic 
aulom  ett  nccessarius  omnibus  animanli- 
bus  :  ergo  etgu&lus.  — 3.(/e  Anima  1. 17. 

Pkkspondf.o  dicendum,  quod  animalia 
sunt  in  duplici  difTerenlia.  Nam  <iwr- 
dam  sunt  valde  imperfccla,  qua)  sunt 
terra)  alfixa  inore  plaiitarum,  ut  spongia 
maris  ot  pars  decisa  animalis  anulosi ; 
ct  hiTc  liabenl  solum  sensum  taclus,  et 
conscquenter  his  non  est  nccessarius 
sensiis  gustus;  et  ralio  est,  quia  ha:c  iiu- 
Iriunlur  ad  modum  plantarum.  —  Quce- 
dam  vcro  sunt  perfccla,  qua3  movonlur 
molu  progressivo,  qu?e  habent  cliam  alios 
sensiis,  et  pcr  consequens  et  gustum. 
Vorum  guj^lus  rcspectu  horum  dupliciter 
poLest  considerari:  —  uno  modo,  uL  est 
acLus  quidam  alimcnli,  iiuod  sciliceL  dis- 
ccrnilur  aiimeiiLum,  uLrum  siL  conveniens 
vel  non  ;  et  hoc  modo  est  nccessarius 
animanlibus  perfocLis  ;  —  alio  niodo, 
quaLenus  est  discroLivus  saporum,  qui 
faciunt  alimenLum  delecLabile  vel  triste, 
ut  facilius  accipiaLur  vel  refuLoLur;  cLhoc 
modo  gusLus  non  esL  sensus  necessarius. 
—  2.f/e  Anima  I.  3 ;  3.  de  Anima  1. 17  et 
18;  de  Sonino  el  Vigilia  1.  3. 

Et  ex  his  patet  ad  objecia. 


QU/ESTIO   LXXX 

DK    SENSAIIONE    TACTUS. 

Deinde  considerandum  est  de  potentia 
tacLiva.  Circa  quam  considoranda  sunt 
Iria  :  sensalio,  organum  et  potentia ; 
nam  objecLum  palebit  ex  consideratione 
trium  praidictorum. 


CIRCA    PRIMLM    QU.ERITUR  : 

Utrum  ad  sensationem    requiratur   metlium 
externum. 


ARTICULUS 

UTRUM    AD    SENSATIONEM    TACTUS     REQUIRA- 
TUR   MEDIUM    EXTERNUM. 


I(j4  TERTIA   SEGUNDiE  -  PH1L0S01'IIIA    NATURALIS 

cunque  est  medium  huraidum  vel  hurne 
ctatum,  oportet   esse  aliquod  corijus  - 
humiditas  enimcum  sit  qualitas  qusedam 
non   est    nisi  in  subjecto    corpore.    Ai 
igitur  inest   alteri   corpori   secundum  - 
ipsum  ;  et  tunc  est  humidum,  sicut  aqua 
—    aut    habet    humiditatem    secundu: 
aliquod    corpus    sibi   adveniens ;  et  h, 
dicitur  humectatum    ex  hoc,  quod  hah: 
aquani  in  superficie  tantum  vel  in  supei 
ficie  et  profundo.  Manifestum  est  auten 
Videtur  quod   ad   sensationem   tactus     quod  corpora  quae  se  tangunt,  vel  sunt  i 
non   requiratur  medium  externum,  puta     aere  vel  in  aqua  :  necesse  ergo  est  qu<. 
aer  vel  aqua.  habeant   aquain  vel    aerem  mediuin; 

l.Oportet  enim  illud,quod  est  medium  consequenter  impossibile  est  quod  al 
in  aliquo  sensu,  esse  denudatum  a  qua-  quod  corpus  tangat  aliud  in  aere  velaqi 
litatibus  sensibilibus  fcecundum  illum  immediatc.  Unde  relinquitur,  quod  seu 
sensum  :  sicut  diaphanum,  quod  est  me-  per  quando  tangimus  aliquid,est  mediu 
dium  respectu  visus,  nulluni  habct  colo-  inter  nos  et  res  contuctas  aer  vel  aqu 
rem;  manifestum  est  autem,  quod  aer  et  Verum  hoc  differunt  ceteri  sensus,  pu 
aqua  habent  tangibiles  qualitates  :  non  visus  et  auditus  et  olfactus,  a  tactu,  qu' 
igitur  mediantibus  illis  potest  fieri  ta-  illi  moventur  a  medio,  et  medium  mov 
ctus.  —  2.  de  Anima  1.  23.  tur  a   sensibili;    tactus  vero   simul  cu 

2.  Prseterea,  dicit  Philosophus  (2.  de  medio  a  sensibili,  non  aliter  atque  pe 
Anima  text.  114;  c.  11),  quod  in  hoc  dif-  cussus  per  clypeum  ab  aliquo,  non  pt 
ferunt  gustus  et  tactus  a  reliquis  sensi-  cutitur  immediate  a  clypeo,  sed  sin 
bus,  quod  illi  sentiunt  ex  eo,  quod  imme-  cum  clypeo  a  percutiente.  Unde  in  al 
diate  tangunt,  alii  autem  sensus  sentiunt  scnsibus  immutatio  medii  est  causa,  qu 
a  longe  sua  sensibilia,  non  tangendo  immuletur  scnsus,  non  autem  in  lact 
ipsa ;  ergo.  —  Ibid. 

3.  Prseterea,  si  inter  tangens  et  tactum 
esset  ahquod  medium,  sequeretur  quod  in 
tangibilibus  esset  procedere  in  infinitum, 
quia  cum  illud  medium  tangeret  tactum, 
inter  utrumque  necessario  requireretur 
aliud  medium  ;  sed  natura  abhorret  infi- 
nitum  :  ergo  falsum  est,  quod  ad  tactum  per  medium  intrinsecum  et  connatur;  . 
requiratur  medium.  —  Ibid.  quod   est  caro.  Quod  patet,  quia  ita  le 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (2.  de  habet,  inquit  Philosophus  (2.  de  Ania 
Animatext.  113,  114  etllS;  c.  ll)docet,  text.  116;  c.  11),  caro  et  lingua  ad  or  - 
quod  inter  duo  corpora  se  tangentia  num  sensus  tactus,  sicut  se  habent  :i 
semper  mediat  aer  vel  aqua.  —  Ibid.  et  aqua   ad    organum   visus,  audilus ; 

Respondeo  dicendum,  quod   sensus  ta-     olfactus ;  in  nuUo  enim  istorum  sensu  i 
ctusnon  sentitsuum  objectumpermedium     potest  fieri  sensus,  si  tangatur  organn 
extrinsecum  tamquam  immutatus  ab  illo,      ut  si  quis  ponat  corpus  album  in  sup 
sed    tantum   per    medium  internum.  Ad 
cujus  evidentiam  sciendum  est,  quod  ne- 
cesse  quidem  est  inter  tangens  et  tactum 
esse  medium  aerem  vel  aquam,  quia  ubi- 


et  ratio  hujus  differentise  est,  quia  in  ai 
sensibus  medium   est   ex   necessitale,  |i 
tactu  autem  quasi  per  accidens,  in  qu;'- 
tum  accidit  corpora  se  tangentia  esse  1,- 
mectata. 

Ceterum  licet  per  se  tactus  non  sen  f 
per  mediuin    extrinsecum,  sentit  tau: 


ficie  oculi,  non  videtur.  Unde  manifest 


est,  quod  organum  sensiLivum  in  se;t 
tactub  est  intus.  Sic  enim  accidit  in  " 
sensu,  sicut  et  in  aliis :  non  enim  senti  i 


DE  ANIMA    -QU/EST.  LXXXI 

limalia  sonsil)ilia  posita  siipcr  ori^anum 
•nsus  ;  scntiunt  autem  scnsibilia  |)Osita 
mer  carnem.  Quarc  maiiifcslum  est, 
10(1  caro  non  cst  organum,sci.l  medium  ; 

ner  ronsoqucns,quo(I  taclus  sentit  p(.T 
cdium  inlerntun,  non  aulem  per  extcr- 
^Y\.  —  de  Sensu  ct  Sensibili  1.  16 ;  "2.  de 
lima  1.  2.S. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  quia 
r  ct  aqua  sunt  facile  mutabilia  ab  extra- 
is  qualitalibus,  et  pra?cipue  quando 
nt  modica)  quantilatis,  sicut  accidit  in 
ua  vel  aere,  quae  sunt  inlor  alia  duo 
rpora  se  tangcnlia;  propler  hoc  non 
ipeditur  sensus  tactus,  quin  per  me- 
iiu  acrem  et  aquam  fieri  possit;  et  mi- 
is  ctiam  impedil  aer  quam  aqua,  quia 
r  habel  qualilates  tangibilos  pnium  sen- 
jiles.  Unde  si  intendantur  qualitates 
ngibiles  aeris  vel  aqua3,  magis  impedi- 
r  lactus,  utpotecum  aer  vel  aqua  inten- 
in  frigidilatem  vel  caliditatem  habuorint. 

2.  de  Anima  \.  23. 

Ad  secmidum  dicendum,  quod  falsa  est 
1  dilTerentia  intcr  sensum  tactus  et  re- 
|uos  sensiis,  sed  vera  est  qua^  dicta  est 
ic). 

Ad  tertium  dicendum,  quod  non  sequi- 
r  ullus  processus  in  infinitum,  quia  aer 
aqua  sunl  medium  et  objectum  simul, 
m  simul  cum  re  tacta  tangantur,  ut 
:lumest  (in  c). 


QU.ESTIO    LXXXI 

DE  ORGANO  TACTUS. 

Dcinde  considerandum  est  do  organo 
tactus. 

CIRCA  QUOD   QU^RITUR  : 

i'um  caro  sit  organum    LacLus  au  aliquid 
juxLa  cor. 

ARTICULUS 

UTRUM   CARO    SIT   ORGANUM    TACTUS   AN 
ALIQUID   JUXTA    COR. 

Videlur  quod  organum  tactu?  sit  caro, 


DE  ORr.AXO  TACTUS  —  ART.  I  165 

non  autom  aliquid  juxta  cor  vel  in  cordo. 

1.  nirit  enim  IMiilosophus  (1.  do  llist. 
Animal,  c.  4  et  2.  de  Partibus  Auimal.  c. 
H  et  8),  quod  caro  est  organum  tactus, 
idcmqiK;  colligitur  ox  2.de  Aninia  (lexl. 
9\  et  110;  c.  9  et  11).  —  2.  dc  Aninui  1. 
19  et23. 

2.  Praeterea,  dicil  Philosophus  (2.  de 
Anima  (e:ct.  118,  119  et  124;  c.  11  el  12  ; 
3.  de  Anima  text.  68;  c.  13),  quod  senso- 
riura  tactus  debet  esse  temperatissimura, 
ut  excessum  qualitatum  possit  percipere; 
sed  hujusmodi  est  caro,  ut  colligilur  ex 
PhilosOj)ho  2.  de  Anima  (lexl.  04 ;  c.  9),  ubi 
dicit  ox  inslrumonto  tactus  colligi,  quod 
aliqui  sint  ingcniosi,ol  alicpii  non,etideo 
quod  molles  carne  sunt  ingcniosi,  illi  vero 
qui  habent  duram  carnemetconsequenler 
malum  tactum,inepti  secundum  mentem: 
ergo  caro  esf  organum.  —  2.  de  Anima 
1.23,  24  ot  19;  de  Sensu  et  Sensibili  1.  9. 

3.  Praeterea,  organum  tactus  est  di- 
sporsum  per  totum  corpus;  est  enim  fun- 
damcnlum  omnium  sensuum  exteriorum  ; 
unde  quodlibet  instrumcntum  cujuscun- 
que  sensus  est  etiam  iustrumentum  tactus ; 
et  illud,  ex  quo  aliquid  dicitur  essc  sen- 
silivum,  ost  sensus  tactus;  sed  cor  habet 
particularem  locum  in  medio  animalis,  ut 
patet :  orgo  sonsorium  tactus  non  est  circa 
cor  vel  in  corde.  —  de  Juvent.  et  Senect. 

1.  3 ;  2.  de  Anima  I.  19;  rfe  Sensu  et  Sen- 
sibili  I.  o. 

4.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (2.  de 
Anima  texl.  109;  c.  11),  quod  statim  ad 
tactum  carnis  sentimus  tangibile  ;  sed 
illud  est  organura,  ad  cujus  tactura  sen- 
timus  tangibile:  ergo  caro  est  sensorium 
taclus.  —  2.  de  Anima  1.  22. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  Philosophus 
(2.  de  Anima  text.  116;  c.  11 ;  2.  dePar- 
tibus  Animal.  c.  10)  dicit,  quod  caro  non 
est  organum  tactus,  sed  medium,  et  quod 
organum  tactus  estaliquid  intus.  —  2.  rfe 
inima  1.  23. 

2.  Prajterea,  dicit  Philosophus  {de  Scnsu 
et  Sensibili  c.  2  ;  de  Juvent.  et  Senect.  c. 

2,  al.  3  ;  cte  Somno  et    Vigilia  c.  2),  quod 
sonsorium  tactus  est  et  circa  cor.  —  de 


letj  TERTIA  SECUND^  -  I'HILOSOPHIA  NATURALIS 

Sensn  et  Sensibili\.  li ;  cle  Juvent.  el  Senect.  cordis  impedientis  —  ;  propterea  opoil. 

1.  3;  de  Somno  ct  Vigilia  1.  3.  quodorganumlactus,qiiod  terrouiae8t,s 

Rkspondeo  nir.ENr.UM,  quod  sensorium  principaliter  in  loco  calidissimo  corpori 

et  orL^anum  ullimum  scu  primum  intrin-  ut  per  caiiditatem  cordis  ad  temperie 

secum  tactus  non  cst  caro.  Quod  probatur  lcrrac  fri-iditas  reducatur.  —  Quod  elia 

primoa  Piiilosopho  {2.de  Anima  text.  110;  potest  manifestari  per  lioc  signum,  qur 

c.  ll),quianullumsensibilepositumRupro  Ise^io   bi   accidat  in    locis  circa  cor,  c 

sensorium  facit  sensalionem ;  sed  sensibile  maxime  dolorosa. 
positum  supra  carnemfacit  sensationem:         Dicendum   ergo   cst,   quod   sensoriu 

erffo  caro  non  cst  sensorium  tactus.  Se-  laclus,  seu  organum   uUimum,  vel  pr 

cimdo,  quia  ita  se  habel  caro  ad  organum  mum  intrinsecum  estcor  ;  secundum  ve 

lactus,  inquit   idcm   Philosophus  (2.    de  inlrinsecum  est  nervus  interior  et  cer. 

Anima  lexl.  cit.  et  iexl.  1 10;  c.  11),  sicut  brum,  quod  licet  sit  de  se  insensibile,  e 

schabcntaer  et  aqua  ad  organa  visus  et  lamcn  principium  senliendi  ipsi  nerv 

auditus;  sed  aer  et  aqua  rcspectu  horum  organum  vero  proximum  et  pri.nura  e 

sensuum   se   habent  tantum  ut  medium,  trinsecum    est    caro    ct    quaelibet   pa 

licet   extrinsecum  :  ergo  et  caro  erit  me-  secundum  aequalitalem  mixta.   Dicendu 

dium  quamvis  intrinsecum.  rer/io,pr3cler  ergo  est  sensorium  lactus  esse  circa  co 

carnem   multa  ctiam  senliunl,  ut   ncrvi,  —  2.  de  Anima  1.  4,  20,  22  et  23;  1. 

qui  sunt  maxime  sensitivi,  simililer  car-  Anima  1.  5 ;   de  Sensu   et   Sejisibili  1. 

tilagines  et  membranse;  scd  hsec  non  sunt  Opmc.  43,  c.  3. 
scnsoriumtactus :  ergo  neque  caro.  Quarto,         Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ca 
ad  eundem  locum    debet  lendere  sensus 
tactus,  in   quo  est  primum  sensitivum  et 
primum    principium  nutrilivum,  ut  dicit 


Philosoi)hus  [de  Juvcnl.  et  Senect.  c.  2, 
al.  3j ;  sed  haec,  ut  ibi  dicitur,  sunt  in 
corde  :  crgo  et  in  corde  debet  esse  sen- 
sorium  lactus.  —  2.  de  Anima  1.  22  et  23 ; 
de  Juvent.  et  Senect.  1.  3. 

Non  ergo  caro  est  sensorium  taclus. 
Erit  aulem  vel  cai^o  cordis,  vel  aliquid 
juxta  cor  vel  in  corde.  Quod  (praeler  di- 
cla)  manifestum  est,  quia,  cum  sit  cor 
oppositum  cerebro  secundum  situm  et 
qualitalem  —  nam  cerebrum  est  frigi- 
dissimum  omnium  quae  sunt  in  corpore, 
cor  autem  e-st  calidissimum  inter  omnes 
corporis  partes ;  propter  quod  et  invicem 
opponuntur  secundum  situm,  ut  per  fri- 
giditatem  cerebi^i  temperetur  caliditas 
cordis;  unde  est,  quod  illi,  qui  habent 
parvum  caput  secundum  proportionem 
ceterorum  membrorum,  impeluosi  sunt 
tamquam  calore  cordis  non  sufficienter 
reflexo  per  cerebrum  ;  et  e  converso   illi. 


dicitur  organum  tactus  non  quidera  p 
totum  corpus  diffusa,  sed  caro  cordis. 
Vel  dic,  quoJ  est  caro  organum  primui 
sed  non  ultimum.  ut  dicit  Philosoph 
{2.  de  Animatext.  146  ;  1.  3,  c.  2).  —  3. 
Anima  1.3. —  Vel  dicitur  organura,  qi 
est  medium  internum,  atque  adeo  inslr 
raentum  aliquo  modo  ipsius  tactus;  n 
estaulem  sensorium  tactus,  ut  dictum  e 

Eodemque  modo  dicendum  ad  secu 
dum. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  licet  sen 
lactus  animal  sentiat  per   totum  corpi 
hoc  tamen  non  facit,  quod  caro  sit  org, 
num  ultimum  seu  sensorium  :  quia  sif!. 
alii  sensus  fiunt  per  medium  extrinsecu 
ita  tactus    et    gustus  per  medium  inln 
secum,  quod  est  caro  et  quaecunque  pe 
sentiens.  —  de  Sensu  et  Sensibili  1.  5  ; 
de  Anima  1.  4. 

Ad  quartum  dicendum  cum  Philosop 
(2.  de  Amma  text.  109  ;  c.  11),    quod 
judicandum,  quod  caro  sit  organum   l 
ctus,    non    est    sufficiens  signum,    qu 


qui  excedunt  immoderate  in  magnitudine     simul  cum  caro  tangitur,  fit  sensus  ta 
capitis,  sunt  nimis  humorosi   et  pingues     gibilis  :  quia  et  nunc  si  aliquis  supra  cr 
ratione    magnitudinis    cerebri    calorein     nem  extenderet    aliquaiu   pelliculam  a 


nE  ANIMA  —  QU/EST.    LXXXIl 

lam  sultlilcm,  slaliiii  ail  (acturii  ipsius 
10(1  8Uj)ercxtoiul(Mvlur  carr)i,  scnlii-o- 
r  langibile,  et  luiuen  couslat  (luotl  scu- 
riuin  scnsus  tactus  nou  cssol  iu  illa 
lle  supercxteusa ;  ct  iteruiu  luaiiife- 
iin  cst,  quod  si  illa  pellis  sujiercxtcusa 
ret  connaturalis  hoiniui,  citius  pcr  eaui 
nlirctur.  Uude  licet  ad  lactuui  carnis, 
X  cA  hoinini  connaturalis,  stalim  taii- 
)ile  sentiatnr,  non  taiucii  sequitur  quod 
ro  sit  scusorium  tactus,  sed  est  quod- 
in  inediuui  counaturale.  —  2.  de  Ani- 
i  1.  22. 


QUyESTIO    LXXXII 

DE      POTENTIA     TACTIVA. 

ioindc  considcrandum  est  de  potcntia 
tactiva. 

CIRCA  QUAM  QU^RITUR  : 
'Irum  lactus  sit  una  potenlia  specie. 

ARTICULUS 

UTRUM   TACTUS    SIT    UNA    POTENTIA 
SPECIE. 

Vidolur  quod    tactus   sit  una  potcntia 
3cie. 

l.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  Anima 
i.  128  ;  1.  3,  c.  1),  quod  dantur  quin- 
e  sensus  externi  ;  sed  si  dautur  plures 
'tus  specic,  plures  essent  sensus  externi 
am  quinque  :  ergo  tactus  est  unus 
ecie.  —  3.  de  Anima  I.  i. 
-.  Praeterea,  si  tactus  est  plures  spe- 
i,  maxime  quia  unus  scnsus  est  uuius 
itrarietatis,  tactus  autem  cst  plurium 
ilrarietatum,  calidi  et  fri;^idi,  humidi 
sicci  ;  sed  hoc  non  iinpedit,  quia  audi- 
>  est  unus  sensus  specie,  et  tamen  est 
irium  contrarietatum,  acuti  et  arravis 
igni  et  parvi,  asperi  et  lenis  ;  et  sirai- 
3r  visus  est  una  potentia  specie,  et  ta- 


L)E   POTEXTIA    TACTIVA  —  ART.   I  lfl7 

luen  est  pliirium  contrarietatum,  albi  qI 
niijri,  pulchri  et  turpis,  ct  similium  :  — 
cru^o  tactus  cst  unus  specie.  —  2.  dc  Ani- 
ma  1.  22. 

3.  Pr.'i'lcrca,  in  potontiis  scnsilivis 
nihil  dilTeit  spccie  nisi  propler  diversa 
gcnera  scnsihilium  ;  sed  tan<,'ibilia  con- 
veniunt  £,'encre  :  singuhc  enim  contrario- 
tates  tangibilium  couveniunt  in  uno  gc- 
nei'C  proximo,  et  omncs  in  uuo  genere 
communi,  quod  cst  objectum  tactus  sc- 
cundum  rationem  communein  :  crgo  ta- 
ctus  cst  una  potentia  spccie.  —  dc  Sensu 
el  Sensibili    I.  10  ;  la,  ((.  78,  a.  3,  ad  3. 

Sed  contra  esl  :  1.  quod  Philosophus 
(2.  de  Anima  text.  107;  c.  11)  dicit,  quod 
scnsus  tactus  non  est  unus  specie,  sed 
plurcs.  —  2.  de  Anim/i  I.  22. 

2.  Praetcrca,  unus  scnsus  ost  tantum 
unius  contrarictatis,  sicut  visus  albi  et 
nigri,  auditus  gravis  et  acuti,  gustus 
amari  et  dulcis  ;  scd  iu  tangibili,  quod 
est  objectura  tactus,  sunt  multse  contra- 
rietates  primae,  puta  calidi  et  frigidi, 
humidi  et  sicci  :  ergo  tactus  non  est  unus 
specie,  sed  plures.  —  Ibid. 

Respondeo  dicendum,  quod  licet  Philo- 
sophus  senserit  tactum  non  esse  unara 
potentiara  specie,  sed  plures  :  quia  est 
pluriura  contrarietatum  per  se  primo,  qui 
tamen  non  scparantur  ab  inviccra  secun- 
dum  organura,  scd  per  totuin  corpus  se 
comitantur,  ct  ideo  eorura  distiuctio  non 
apparet;  —  posset  tamen  dici,  quod  om- 
nes  illse  contrarietates  et  singulce  conve- 
niunt  in  uno  genere  proximo,  ct  oranes  in 
uno  genere  coramuni,  quod  est  objectura 
tactus  secundum  rationem  communem  ; 
sed  illud  genus  communc  est  innominatum 
sicut  et  genus  proximumcalidi  et  frigidi, 
et  genus  comprehendens  colorcm  et  visi- 
bilia  per  noctem  et  ipsumlumen;  hcec 
enira  duo  genera  sunt  innorainata.  — 
la,  q.  78,  a.  3,  ad  3. 

Et  ex  his  patet  ad  objecta. 


168 


TERTIA    SEGUNDiE    -    PHILOSOPHIA    NATURALIS 


QU^STIO  LXXXIII 

DE     SENSIBUS     INTERNIS. 

Deinde  considerandum  est  de  sensibus 
internis.  Circa  quos  duo  consideranda 
sunt  :  potentioD  ipsai  et  earum  organa ; 
nam  objectum  ex  horum  patebit  consi- 
deralione;  de  speciebus  vero  sensibili- 
bus  nihil  superest  dicendum  praeter 
dicta  de  speciebus  sensibilibus  in  com- 
muni ;  et  si  qua?  supersunt  cogno- 
scenda,  nota  fient  ex  his,  qua3  dicentur 
de  potentiis  sensitivis  internis  et  earum 
organis. 

CIRCA    PRIMUM    QU.^RUNTUR 
QUATUOR  : 

1.  Utrum  praeLor  sensus  externos  detur  aliquis 
sensus  internus. 

2.  Quot  sint  sensus  inlerni. 

3.  Utrum  omnes  sensus  inlerni  insint  omni- 
bus  animantibus. 

4.  Utruni  delur  sensus  agens. 

ARTICULUS    I 

UTRUM     PR^TER     SENSUS     EXTERNOS    DETUR 
ALIQUIS    SENSUS    INTERNUS. 

Videtur  quod  prseter  sensus  externos 
non  detur  aliquis  sensus  internus. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  Anima 
lext.  146  ;  1.  3,  c.  2),  quod  disc'  rnere  in- 
ter  sensibilia,  ut  inter  album  et  dulce, 
pertinet  ad  tactum,  qui  est  sensus  exter- 
nus  ;  sed  potissimum  ponitur  sensus 
internus,  ut  discernat  inter  sensibilia 
externa,  ut  inter  album  et  dulce  et  simi- 
iia  :  ergo  non  datur  sensus  internus.  — 
3.  de  Anima  1.  3. 

2.  Prseterea,  ad  iJ,  ad  quod  sufficit 
sensus  proprius  et  exterior,  non  oportet 
ponere  ahquam  vim  apprehensivam  inte- 
riorem  ;  sed  ad  judicandum  de  sensibili- 
bus  sufficiunt  sensus  proprii  et  exterio- 


res,  nam  unusquisque  sensus  exteri 
judicat  de  proprio  objecto  :  ergo  ide 
quod  prius.  —  la,  q-  78,  a.  4,  arg. 
3.  Praeterea,  sensus  externus  eti£ 
videtur  sufficere  ad  hoc,  quod  percipi 
suum  actum,  quia,  cum  actio  sensus  ; 
quoddammodo  mediuin  inter  potentirj 
et  objectum,  videtur  quod  multo  mai 
visus  possit  suam  visionem  tamquam  s 
propinquiorem  percipere  quam  calore 
et  sic  de  aliis;  ergo  non  nccessariu 
fuit  ad  hoc  ponere  sensum  internum. 
Ibid. 

Sed  contra  esl :    1.  quod   Philosopli 
(2.  de  Anima  text.  136  sqq.  ;  1.  3,  c. 
de  Sensu  et  Sensibili  c.  ult.)  docet,  prae 
quinque  sensus  externosdari  alios  sen^ 
internos.  —  3.  de  Anima  1.  2  ;  de  Sei , 
et  Sensibili  1.  19.  ^HI 

2.  Prseterea,  somnus  est  passio  S' 
sus,  ut  dicit  Philosophus  (rfe  Somno 
Vigilia  c.  2) ;  sed  non  est  passio  sen^ 
externi,  ut  ait  Philosophus  (ibidem)  :  ei 
est  passio  sensus  interni,  et  ita  pra:' 
sensus  externos  datur  alius  sensus  int 
nus.  —  de  Somno  et  Vigilia  I.  3. 

Respondeo  dicendum,  quod  necesse  <. 
dari  praeter  sensus  externos  aliquem  s  - 
sum  internum.  Et  ratio  hujus  est,  q 
ad  perfectam  sensus  cognitionem  i|i 
solum  requiritur,  quod  sensus  reci[  t 
speciem  a  sensibilibus,  quod  pertinet  i 
sensum  proprium  et  externum ;  sed  etiji 
quod  de  sensibilibus  perceptis  dijudi't 
et  illa  ab  invicem  discernat,  et  sensalio  js 
sensuum  externorum  eorumque  sei- 
bilia  in  absentia  percipiat,  quae  ad  n- 
lum  sensumexternum  propriumpertinje 
possunt ;  quare  neccbse  est  quoJ  der 
sensus  internus,  ad  quem  prsedicta  \  - 
tineant.  —  3.  de  Anima  1.  2  et  3 ;  Qu(-\,. 
disp.  de  Anima  a.  13,  c. ;  la,  q.  78,  i. 
4  ;  de  Somniis  1.  2 ;  1.  Sent.  dist.  27,  q  !, 
a.  1,  in  c.  j 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod  (  - 
cretio  inter  sensibilia  attribuitur  a  If- 
losopho  tactui,  non  secundum  quod  pl 
sensus  proprius,  sed  secundura  quod  jU 
fundamentum  omnium  sensuum,  et  pj- 


DE  ANIMA  -  QU^ST.  LTXXIII  DE 

nijius  80  liabens  ad  foiilalom  radicem 
iiiuni  sensuum,  qui  esl  sensus  com- 
pjs,  —  3.  de  Anima  1.  3. 
|(/  secinidum  direndum,  quod  sonsus 
nrius  judicat  de  sensibili  |)roj)rio,  dis- 
loncio  ipsum  ab  aliis,  qua3  caduut  siib 
em  sonsu,  sicut  di^cornendo  albuiu  a 
ro  vel  a  viridi  ;  sed  disccrnere  ulbum 
jlci  ncque  visus  nequc  gustus  potcst^ 
I  oporlot  quod  qui  inter  ali(iuadiscer- 
ulrumque  cognoscal.  Unde  oportet 
iladsensum  commuiiem  pertinoat  talis 
relion'S  judicium,  ad  quem  referuntur 
l  ad  communtMii  lerminum  omnes 
rohensiones  sensuum,  a  quo  cliani 
:ipiuntur  scnsalioncs  sensuum  exter- 
um,  sicut  cum  aliqnis  videt  se  videre. 
;  cnim  non  potcsl  fieri  pt  r  scnsum 
priuni,qui  non  cognoscit  nisi  formam 
;ibilis,  a  quo  immutatur, in  qua  immii- 
.">ne  perlicilur  visio  ;  et  ox  bac  immu- 
^ne  sequilur  aUa  immutalio  in  sensu 
imuui,  qui  visionem  pcrcipit.  —  la, 
'8,  a.  k,  ad  2. 
t  ex  his  palot  ad  leriixim. 

ARTICULUS    II 

QUOT   SINT    SENSUS   INTERNI. 

Videtur  quod  sint  pauciores  sensus 
rni  quam  qualuor,  qui  a  Philosopho 
luitur,  puta  sensus  communis,  phan- 
aseu  imaginalio,  mcmoiia,eL  vis  aesti- 
iva  in  brutis  et  cogilaliva  iu  homine. 
.  Comniune  enim  non  dividitur  conlra 
priuiu;  ergo  feensus  cominunis  non 
el  numerari  inter  sensus  interiores;  et 
orunt  paucioi'os  quam  qualuor.  —  la, 
a.  4,  arg.  1. 
.  Praeterea,  unus  sensus  intorior  suf- 

adcognoscendum  difToientias  oinnium 
sibilium  et  ad  percipiendas  sensatio- 
sensuum  externorum,  quod  est  magis 
icile;  ergo  el  poterit  id,  quod  est  mi- 

diflicile,  quodque  tribuilur  aliis  sen- 
is  inlernis,  pula  cognoscere  rem  in 
!senlia  vel  in  absentia,  atque  adeo 
-'leritam;  recipere  et  retinere  species, 


SENSmUS   INTERNIS  -  ART.  II 


160 


ot  cognoscere  intontioncs  non  8en!5atas, 
illasquo  com|)onere;  nam  et  sensus  ex- 
teriius  videt  pcr  brevc  tempus  rcm  prae- 
lerilam  ct  absentom,  iit  dictuni  est,  et 
consorvat  sj^ecios  aliquamdiu  ;  — el  sicut 
idom  sensus  discernit  intcr  sensalioncni 
ot  sorisibilo,  ita  poloril  discernore  intcr 
intotitionos  non  sensatas  et  ipsa  sonsibi- 
lia  ;  —  ergo  sensiis  intorni  sunt  pauciores 
qiiam  qudtor.  — Ibid.  arg.  2. 

3.  I*ia.'torea,  dicit  Philosophus  (de  Mc- 
moria  et  neminisc.  c,  1),  quod  phantasti- 
cura  et  memorativum  sunt  passiones  primi 
sonsitivi  seu  sensus  comrauuis;  seJ  pas- 
sio  non  dividitiir  coiitra  subjoctum  :  ergo 
memoria  ct  pliantasia  iion  sunt  [)otontiae 
distinclce  a  sensu  communi.  —  la,  1.  c. 
arg.  3;  Qua^l.  disp.  de  Anima  a.  13. 
arg.  8. 

k.  Pra^torea,  iiitolloctus  minusdependet 
a  sonsu,  quam  qiiaiouuque  potentia  son- 
sitiva^  partis  ;  scd  intelloctus  nihil  cogno- 
soit  iiisi  accipiendo  a  sensu  :  nnde  dicitur 
in  1.  Poster.  {tcxl.  33;  c.  18),  quod  quibus 
deest  unus  scnsus,  doficit  una  scicntia  ; 
ergo  inullo  minus  debet  poni  una  poten- 
tia  sensitivai  |  artis  ad  porcipiendum  in- 
tentiones  quas  non  percipit  sensus,  quam 
vocant  aDstimativam.  —  la,  1.  c.  arg.  4. 

5.  Praeteroa,  n^stimativa  uon  diffort  ab 
intelloctu  ;  ut  enim  docot  Philosophus  2. 
de  Anima  {text.  154  ;  1.  3,  c.  3),  differon- 
tia)  ajstimalivai  suiit  scientia,  opinio  et 
prudentia,qua}  ad  intellectum  pertinent ; 
et  3.  de  AnimM  {texl.  5 ;  c.  4)  dicit,  quod 
intvillectus  est  illo,  quo  anima  inlelligit  et 
existimat  ;  sed  intelloctus  est  dislinctus 
a  sensu,  ut  patet  :  ergo  sestimativa  non 
ost  virtus  sensitiva  iulerior.  —  3.  de  Ani- 
ma  \.  4  et  7. 

6.  Praiterea,  cogitativa  in  homine  re- 
spondens  ajslimaliva^  in  brutis  est  ipsemet 
intolloctus.  Quod  patet  tumax  Philosopho 
(2.  deAnima  text.  18;  c.  2),  ubi  ait  ani- 
mam  dofinitam  esse  vogelalivo,  sensitivo, 
cogilativo  et  motu  :  ubi  per  cogitativum 
necessario  debet  intelligere  intellectivum, 
alioqui  disjunctio  esset  manca,cum  pecu- 
liare  mambruin  desideretur  ;  —  <umquia 


170  TERTIA  SECUNDJ^  —  PII 

officiiinicop-itativaedicitur  esse  discurrero 
de  singularibus;  sed  di«cursus  cum  nlla- 
tur  propositionihus  universalibus,  qnvc 
ad  sohua  inteliectum  spoctant,  pertinet 
ad  intellectuni :  eri^o  cogitativa  cadeni  cst 
cuni  intellectu.  — 2.  de  Anima\.  3. 

7.  Prceterea,  actus  cogitativ.'C,  qui  est 
conferre  et  coniponere  et  dividere,  ct  ac- 
tus  reminiscentiae,  qui  est  quodam  syllo- 
gismo  uti  ad  inquircndum,  non  minus 
distat  ah  actu  aistimationis  et  memoriae, 
quam  actus  a}stimativae;  dcbenl  ergo  vel 
cogitaliva  et  reminiscentia  poni  aliae  vires 
priuter  ajstimativam  et  memorativam,  vel 
a^slimativa  et  memoiativa  non  debent 
poni  alicC  vires  pneter  phantasiam.  — 
la,  I.  c.  arg.  5. 

8.  Praiterea,  Philosophus  de  Sensu  et 
Sensibili  (c.  1)  duos  tantum  ponit  sensus 
internos,  dicens  maxime  communia  et 
propria  animalium  esse  sen&um  et  me- 
moriam.  —  de  Sensu  el  Sensibili  I,  1. 

9.  Praeterea,  omnia  qua)  cognoscuntur 
per  sensum,  cognoscuntur  etiam  per  in- 
tellectum  ;  sed  intellectus  non  est  distin- 
ctus  in  plures  potentias  :  ergo  nec  sensus. 
—  Quoest.  disp.  de  Anima  a.  13,  arg.  19- 

II.  Videtur  quod  sensns  interni  sint 
plures  quam  quatuor. 

10.  Avicenna  enim  in  suo  libro  de  Ani- 
ma  (part.  4,  c.  J)  ponit  quinque  potentias 
sensitivas  interiores,  scihcet  sensum  com- 
munem,  phantasiam,  imaginativam,  aesti- 
mativam  et  memoriam.  —  la,  1.  c.  arg. 
Sed  contra. 

11.  Praeterea,  practer  memoriam,  quae 
est  conservativa  intentionum  non  sensa- 
tarum,  datur  in  homine  reminiscentia,  quae 
syllogistice  inquirit  pra^teritorum  memo- 
riam  secundum  intentiones  individuales; 
ergo  sensus  internisunt  plures  quamqua- 
tuor. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  Philosophus 
meminit  tantum  quatuor  sensuum  interi- 
orum  :  sensus  commimis,  2.  de  Anima  (a 
text.  146  usque  ad  149  ;  1.  3,  c.  2)  et  de 
Juvent.  ac  Senect.  c.  2,  al.  3),  phantasicB 
seu  imaginationis,  2.  de  Anima  (a  text, 
IbS  usque  ad  llnem ;  I.  3,  c.  3),  memorice 


[LOSOPHIA  NATURALIS 

scu  reminiscentioe  libro  poculiari  deMuj 
ria  el  Reminisc,  aslimativa;,  \.Met'i 
—  ubi  docet  (c.  1)  quaedam  aniniali.i 
prudcntia  quroilam  non  ;  est  aulem    u- 
dcntia  naturalis  in  brutis  vis  apstiin. 
quae  est  potentia  apprehensiva  convt-   ■ 
tis  et  nocivi  —  ;  corjitativoe  vero,  qu;  . 
spondct    aestimativae  in  aniinalibus, 
4nima   {text.  20 ;  c.  5),   ubi  illam 
intellectum  passivum,    quem    dicit  i, 
corruptibilem,  et  sine  illointellecluin  I 
intelligerc.  —  3.  de  Anima  1.  3,  5,  f 
Juvent.  ac  Senect.  I.  3;  1.  Metaphys. 
3.  de  Anima  1.  10  ;    Tabula   Aurea  > 
«■  intellectus  »  n.  7  et  10. 

2.  Praeterca,  ex  diversitate  orgaii  i 
arguitur  divcrsitas  potentiaruin  ;  - 
homine  reperiuntur  quatuor  organo 
tcr  organa  sensuum  exterioruni,ut  d 
est  (cf.  quaesf.  sequent.) :  ergo  sun 
tuor  sensus  interni.  —  la,  q.  78,  a  . 

3.  Practerea,    ad  perfectani  senst 
gnilionem  quinquerequiruntur:  — y  / 
quod  sensus  recipiat  species   a  sen  i  i- 
bus  :  et  hoc  pertinet  ad   sensus  pr 
etexternos;  — secundo,  quod   de    im- 
bilibus  perceptis  dijudicet  etdisceriL^d 
invicem  :  quodoportetfieri  perpotei  ^  ' 
ad  quam  omnia  scnsibilia  perveniui 
dicitur  sensus  communis;  —  tertio. 
species  sensibilium  receptae  in  eoru  cib- 
sentia   conservenlur  :  et  hoc   etiai   'St 
necessarium  reduci  in  aliquam  potei 
nam  etiam  in  rebus    corporalibus  liuil 
est  principium  rcMpiendi,   aliud  c  ^ 
vandi    ;  cum  interdum   quse  sunt  aiio 
receptibilia  sint  male   conservativ;  lai- 
jusmodi  autem  potenlia  dicitur  ira  ina- 
tio  seu  phantasia.   -    Quarto  requi, utnr 
intentiones  aliquae,  quas  sensus  nr  ;  i> 
prehendit,  sicut  nocivum  et  utile  • 
hujusmodi ;  et  ad  haec  cognoscenda 

nit  homo  inquirendo  et  conferend'  cuia 
vero  animalia  quodam  naturali  ins  c  u, 
sicut  ovis  naturali  inslinctu  fugit 
ut  nocivum ;  unde  ad  hoc  estinali 
malibus  aestimativa  naturahs,  in  I  a  - 
autem  vis  cogitativa,    quse   est  co 
intentionum  particularium,  unde  el 


DE  ANIMA   -  QIL^^ST.    LXXXIII    DE    SI.T\SIBrS    INTERNIS  -    ART.    I[  171 


irl  ilarisdicilur  ctinloUocliis  passiviis. 
/,/0  rcqiiirilur,  fjiiod  ea,  quac  prius 
api)reiicnsa  pcr  sensum  cl  in- 
.onscrvala,  iLcrum  ad  acUialcm 
rntioncm  rcvoccntur  :  et  lioc  jicr- 
I  viin  meinoralivam,  qusc  in  aliis 
liuscst  sinc  inquisitione,  in  liomi- 
,T0  est  cum  inquisitiono  et  studio; 

liominibus  non  solum  cst  memo- 
>t^d  etiam  remiiiiscitiva.  Ncccssc 
■sl  hanc  potenliam  distingui  ab 
ernis,  quia  actus  aliarum  est  se- 

inotum  a  rebus  ad  animam,  ac- 

111  liujus  est  secundum  inotum  ab 
,1  res  idiversi  aulem  motus  diver- 
I  ipia  moliva  requirunt,  principia 
iioliva  polentia^  dicuntur.  —  Et 
psse  quatuor  sensus  iiUernos. 
<l.  (iiiip.  de  Anima  a.  13,  c. 
iNDEO  DiCKNDUM,  quod  cu ui  iiatura 
lial  in  necessariis,  oporlet  esse 
iiio-;  aniina3  sensitiva3,  quot  suffi- 
1  vitani  animalis  peifecti;  et  quai- 

li  irum  actionum  non  possunt  re- 
iiuim  principium,  requiruntdiver- 


Rursum  considerandum  est,  quod,  si 
animal  movorotur  solum  propter  delecla- 
bilc  ot  contristabile  secundiim  sensum, 
non  osset  necessarium  pontiro  in  animali 
nisi  approhensioiiomforinarum,  (pias  j)er- 
cipit  sciisus,  inquibusdcloctatur  aullior- 
ret.  Sodnecessarium  cstanimali  ut  (juae- 
rat  alicjua  vel  fui:iat,  non  solum  quia 
sunt  convciiieiitia  vel  non  convenientia  ad 
senliendum,  sed  etiam  j)roj)tcr  aliquas 
alias  fommoditates  sivenocumenta  :  sicut 
ovis  vidcns  liipum  venientcm  fugit,  non 
projitcr  indeccniiam  coloris  vcl  fiG^ura), 
sod  qunsi  iiiimicum  natura3  ;  ct  similiter 
avis  colligit  jialeam,non  quia  delectetsen- 
suin,  scd  (juia  e.st  utilis  ad  nidificandum. 
Nccessarium  csl  criio  animaliquod  j)erci- 
pial  hujusmodi  intcnliones,  quas  rron  per- 
cipit  sonsus  exterior.  Et  liujus  perceplio- 
nis  oportet  esse  aliquod  aliud  principium; 
cum  perccjitio  formarum  sensibiliura  sit 
ex  immutatione  sensibili,  non  autemper- 
ccplio  inlentioiitim  praedictarum. 

Sic  ergo  ad  rereplionem  formarum  sensi- 
bilium  ordinatur  sensus  proprius  el  com- 


nlias;  cum  potentia  animce    nihil     munis,  de  quorum  distinctione  dictuinest 

ot  post  etiam  dicetur.  Ad  harum  autcm 
iormavmn  relentionemaul  c  nservationem 
ord\n3il\xv  phanlasia  sive  imaginatio,  quasi 
thosaurus  quidam  formarum  per  sensum 
acceptarum,  qua3  proinde  est  altior  poten- 
tia  quam  sensus  exterior,  licct  in  hoc  sit 
maxima  certitudo,  (juia  cst  princijiiuin 
omnis  cognitionis  humana^,  et  semjjcr 
ibsens;  cujus  contrarium  apparet  oj)ortet  princij)ia  cognitionis  essecertiora 
in  animalibus  j)erfectis,  qua3  mo-      (3a,  q.  .'^0,  a.  3,  ad  2).  — Ad  apprehonden- 


]|,  quam  proxunum  princrpium 
iiis  animce.  Est  autem  considc- 
.  quod  ad  vitam  animalis  perfecli 
nr,  quod  iion  solum  apprehendat 
l>ra}sentiam  sensibilis,  sed  eliam 
abscnliam.  Alioqui  cum  animalis 
aclioscquanlur  apprchensionem, 
verelur  animal   ad    inquirendum 


iiolu  progressivo  :  moventur  enim 
iil  absens  apprehensum.  Oporlet 
•d  animal  j)eranimani  sensilivam 
uu  recipiat  species  sensibilium, 
•seiitialiler  immutalurab  cis,  sed 
is  retineat  et  conservet.  Hecipere 
L  retinere  reducuntur  in  corpo- 
diversa  principia  ;  nam  humida 
ipiunt  et  male  retinent,  e  contra- 
li  est  de  siccis.  Unde  cum  j)oten- 
liva  sit  aclus  organi  corporalis, 
'Sie  aliam  potentiam  quae  recij)it 
■^eusibiles  et  qua3  conservat. 


dum  autem  intentiones,  qu^e  per  sensum 
non  accipiunlur,  ordinalur  vis  cestimaliva. 
Ad  conservandum  aulcm  eas  vis  me^no- 
rativa,  quaj  est  thesaurus  quidam  hujus- 
modi  intentionum  :  cujus  signum  cst, 
quod  princijiium  memorandi  fitin  anima- 
libus  ex  aliquahujusmodi  inlentione,  puta 
quod  est  nocivum  vel  conveniens;  el  ip- 
sa  1  atio  praHeriti,  quam  attendit  merao- 
ria,  iiiler  hujusmodi  intentiones  compu- 
tatur. 

Considerandum  est  autem,  quod  quan- 
tum  ad  formas  sensibiles  non  est  differen- 


172 


TERTIA    SEGUND.E  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


tia  inter  homineni  et  alia  animalia  ;  simi-  ra  principia  distincta  requirunt.  (V.  arg. 

liter  enim  immutantur  a  sensibilibus  ex-  2  Sed  contra,  et  in  c.)  Falsuni  autein  est 

terioribus.  Sed  quantum  ad    inlentiones  sensum  externum    percipere  rem  in  ab- 

prsedictas   differentia  est ;    nam  alia  ani-  sentia  et  rem  praesentem,   ut  dictum  est 

malia   percipiunt  hujusmodi    intentiones  (q.  59,  a.  2). 
solum  quodam  naturali  instinctu,    homo         Ad  teriium  dicendum,    qaod  sicut  una 


autem  per  quandam  collationem.  Et  ideo 
quse  in  aliis  animalibus  dicitur  sestimati- 
va  naluralis,in  homine  dicitur  cogitativa, 
quae  per  collationem  quanJam  hujusmodi 
intentiones  adinvenit.  Unde  etiam  dicitur 
y^atio  particularis,    cui    inedici   assignant 


polentia  orilur  ab  anima  mediante  alia 
ut  supra  dictum  est,  ita  etiam  anima 
subjicitur  uni  potentia)  mediante  aUa* 
et  secundum  hunc  niodum  phantasticum 
et  memorativum  dicunlur  passiones  pri- 
mi    sensitivi.  —  Vel  dic,  quod  phantasia 


determinatum  organum,  scihcet   mediam     et    memoria    dicunlur    passiones  sensus 


partem  capitis  ;  est  enim  collativa  inlen- 
tionum  iudividuahum,  sicut  ratio  intel- 
lectiva  inteutionum  universalium.Ex  pnr- 
te  autem  memorulivse,  non  sokun  habet 
memoriam  sicut  celera  animalia  in  subita 
recordatione  praeleritorum,  sed  etiam  re- 
minisccnliam,  qiiaj-isyllogislice  inquiren- 
do  pra.'teritorum  memoriam^ecundum  in- 
dividuales  intentiones. 

Avicenna  vero  ponitquinlam  polrntiam 
mediaiu  iiilei-  ;i'stimalivaui  et  imaginati- 
vam,  qua'  componitet  dividilformas  ima- 


communis,  non  quia  ab  iilo    non    distin- 
guanlur,  sed  ipiia  sensus  communis  est 
radix  phanta^iae  et  memoriae,  cum  prae-  { 
supponanl  actum  senbus  communis;sicut ' 
nutrilixa,    licet    sit   radix  augmentativa!  i 
ct  generativa»,  quarum  ulraque  ulitur  ali- 1 
mento,  distinguilur  tamon  idj  illis.  — la, 
1.  c.  ad  3 ;  de  Memoria  et  lieminisc.  1.  2. 
Adijuartum  dicendum,  quod  licelintel- 
lecUis  operalio  oriatur  a  sensu,  tamen  ini 
re    aiiprehensa    per    sensum    inleUcctusi 
multa  cognoscil,    quae    sensus   percipere! 


ginalas,  ut  palet,  cum  ex  furma   iinagi-     non  polest,  ol  similiter   icslimativa,  licet! 


nata  auri  el  forma  imaginata  monlis 
coinponimus  unam  lormam  montis  au- 
rei,  quem  nunquam  viiUmiis.  Sed  isla 
operalio  non  apparet  in  .iliis  ariimah- 
bus  ab  hoiiiiiu',  in  quo  ad  huc  suniril 
virtus  imaginaliva,  cui  ctiam  haiic  aclio- 
nem  allribuit  Averrois  in  t|uodam  li- 
bro,  quciii  fecit  de  sensu  et  sensibilibus. 
Et  &ic  non  est   necesse  ponere  nisi   qua- 


inferiori  modo.  —    la,  1.  c.  ad  k. 

Ad  ijuintHm  dicendum,  ipiod  Philoso- 
phus  2.  de  Animu  text.  \'6\  (l.  3,  c.  3)  lo-' 
•  [uiturde  existimalione  inlellecluali,  non' 
iiutem  de  sensiliva  ;  et  simililer  3.  de  Ani- 
ma  text.  5  (c.  /|)  per  existimationein  in- 
lelligil  illam,  (jua^  est  iiilelleclualis.  Unde 
alia  leclio  sic  habel  :  «  dico  aulein  inlel-^ 
leclum,  quo  aniina  opinalur  el  inlelligil>, 


tuor  viressensiliv;i;  parlis,  scilicetseiifum  opinio  ajlein  peilinol  aJ  inlellecluin,   ut^ 

communem,  imaginationem,  a?slimalivam  doccl  Philosojihus  2.  de  Aninui  text.  152 

et  memorativam.  —    la,  (].  78,   a.  'i,  c. ;  (1.  3,  c.   3).    Nequo  hoc  miruin  est,  (juiii 

Quwst.  disi).  de  Anima  a.   ['.\ ,  de  Memoria  [\.  de  Anima  texl.  50  (c.  1(1)  riiilo- 


et  neminisc.  1.  2:  Opusc.  U'A,  c.  4. 

Ad  }>rimum  ergo  dicemhiin,  qiiod  sen- 
sus  inlerior  non  dicilur  commiinis  per 
prajdicationem  sicut  genus,  sed  sicul 
communis  radix  et  priiicipium  exlorio- 
rum  seiisuum.  —  la,  q.  iH,   a.   'i,    ad   1. 

Ad  secuiulum  dicendum,  quod  prifler 
sensum  communem  necesse  esl  daroalios 
sensus  inlernos,  ul  palel  ex  diversis  or- 
ganis  et  ex  diversis  actioiiibus,  quaj  plu- 


duplicem  facit  phantasiam,  sonMlivdin 
el  ralionalem  seu  inlelleclualein,  seijuenB 
iiomiiiis  ralionem.  Nam  |ihaiilasia  ap)ui- 
riliti  qiKod.im  est;  apparel  auletn  aliquid 
el  .^ecun  luiii  sensuin  et  secunduiu  ralio- 
iiem.  1'haiilasia  eliain  habel  suuiu  opera*^ 
lionem  iii  absenliu  8ei).sibiliuin,  ul  ralii' 
et  inlelleclus.  — 3.de  Anima  I.  1i,  7,  46.' 
Ad  sextum  dicendum,  quod  nigilativ;» 
di.->linguilur  ub    iiilcHe*  lu   :  nam  liic  ra- 


DE  ANIMA  —  QUiEST.    LXXXIII    DE    SENSIBUS   INTERNIS  —  ART.  III 

jQcinalur  de  universalibus,  illa  de  inlen- 
.ionibus  individualibus,  unde  et  intelle. 
;tus  nominatur,  quatenus  habet  absolutuni 
udicium  de  singularibus,  et  est  in  con- 
inio  intcllectus  et  supra  omnes  alias  po- 
entias  sensitivse  parlis,  et  est  tantum  in 
lominfe.  — Neque  hoc  mirum  est,  quod  co- 
«•itativa  in  nobis  elevetur  ad  aliquid  elfi- 
iendum,  puta  ad  discurrendum  circa  sin- 
'ularia,  quod  non  potest  vis  seslimativa 
n  brutis.  Cum  enim  secundum  rcgulam 
)ionysii  {de  Div.  Nom.  c.  7,  §  3  ;  —  Mi- 
rne  PP.  Gr.  t.  3,  col.  871)  principia  se- 
■undorum  jungantur  finibus  primorum, 
;oo"italiva,  quse  est  quid  aUissimum  in 
)arte  sensitiva,  atlingens  quodammodo 
id  partcm  intellectivam,  aliquid  parlici- 
)abit  illius,  quod  est  in  parte  intellectiva 
nfimum,  scilicet  rationis  discursum.  Pran- 
.erea,  siciit  sensitivus  appelitus  in  homi- 
le,  quia  in  illo  habet  quandam  excellen- 
,iam,  scilicet  quod  natus  est  obedire    ra- 

■ni,  potest  esse  principium  actus  volun-     (in  c.  et  ad  arg.) 
j,arii,    et    consequenter    esse    subiectum 

>ccati,  quod  est  proprium  hominis,  qui 
^x  suis  actibus  laudatur  vel  vituperatur, 
'mm  tamen  sensus  sit  communis  nobis  et 
jrutis;  —  ita  cogitativa  ex  eo  quod  in 
iobis  rationi  conjungitur,  habebit  in  no- 
jis  aliquam  excellentiam. —  Unde  ad  tex- 
um  Philosophi  dicendum,  quod  alii  textus 
ic  habent  ;  «  anima  determinata  est  ve- 

lativo,  sensitivo,  intellectivo  et  motu  ». 
~  Tabula  Aurea  voce  «  cogitativa  »  ;  voce 

intellectus  »  n.  7  et  10. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  illam 
rainentiam  habet  cogitativa  et  memora- 
jiva  in  homine  non  per  id,  quod  est 
)roprium  sensitivae  partis,  sed  per  ali- 
(uam  affinitatem  et  propinquitatem  ad 
ationem  universalem,  secundum  quan- 
|lam  influentiam ;  et  ideo  non  sunt   aliae 

ires,    sed    eaedem    perfectiores,    quam 
jiintin  aliis  animalibus.  —  la,  1.  c.  ad   5. 

Ad  octavum  dicendum,   quod    Philoso- 

>hus  loco  citato  de  Sensii  et  Sensibili  tan- 

j.um  merainit  sensus  communis  et  memo- 

iae,  non  autem   imaginationis   et   sesti- 

nationis,   quia  hae    non  distinguuntur  a 


173 

sensu  ex  parte  rei  cognitae  :  sunt  enim 
praisentium  vel  quasi  prsesentium ;  sed 
memoria  dislinguitur  per  hoc  quod  est 
praeteritorum,  inquantum  pr?eterita  sunt. 
—  de  Sensii  et  Sensibili  I.  1. 

Ad  nomm  dicendum,quod  sensus  reci- 
pit  species  sensibilium  ex  organis  corpo- 
ralibus  et  est  cognoscitivus  particularium, 
intelleclus  autem  recipit  species  rerum 
absque  organo  corporali  et  est  cognosci- 
tivus  universalium ;  et  ideo  aliqua  diver- 
sitas  objectorum  requirit  diversitatem 
potentiarum  in  parte  sensitiva,  quae  non 
requirit  diversitatem  potentiaruum  in 
parte  intellectiva.  Recipere  enim  et  reti- 
nere  in  materialibus  non  est  secundum 
idem,  sed  in  immaterialibus  secundum 
idem  est.  Et  similiter  sccundum  diver- 
sos  modos  immutationis  oportet  diversi- 
ficare  sensum,  non  autem  intellectum.  — 
Qucest.  disp.  de  Anima  a.  13,  ad  19. 

Ad  decimum  et  undecimum  dictum  est 


ARTICULUS   III 

UTRUM   OMNES    POTENTL^   SENSITIV.^:  INTER- 
NJE    INSINT  OMNIBUS  ANIMALIBUS. 

Videtur  quod  non  omnia  animalia  habe- 
ant  omnes  sensus  internos. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  {de  Sensu  el 
Sensibili  c.  1),  quod  sensus  et  memoria 
inest  fere  omnibus  animalibus;  ergo  non 
omnibus  insunt,  —  de  Sensu  et  Sensibili 
1.1. 

2.Praeterea,  dicit  Philosophus  (1.  Meta- 
phys.  c.  1),  quod  quaedam  animalia  carent 
memoria,  et  consequenter  et  phantasia, 
quam  illa  sequitur ;  ergo  idem  quod  pri- 
us.  —  1.  Metaphys.  I.  1. 

3.  Praeterea,  2.  de  Anima  text.  156  (1.  3, 
c.  3)  dicitur,  quod  quibusdam  animali- 
bus  non  inest  imaginatio,  ut  apibus  et 
formicis  et  vermibus  ;  et  text.  157dicitur, 
quod  imaginatio  inest  plurimis  animali- 
bus;  quare  non  omnibus.  -. —  3.  de  Anima 
1.  5. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  docet 


174 


TERTIA  SECUND.i^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


sensum  coininunem  esse  in  omnibus  ani- 
mantibus  {de  Se^im  et  Sensibili  c.  1);  si- 
militer  etimaginationem  {S.deAnima  texl. 
56 ;  c.  10)  ;  similiter  et  memoriam,  nam 
haec  phantasiam  sequitur;  el2.  de  Anima 
{texl.  27et28;  c.  3)  dicit  omnibus  ani- 
mantibus  inesse  appelitum  convenientis, 
et  per  consequens  fugam  nocivi  ;  sed 
talis    appetitus  scquitur    apprehensionem 


Quarto,  quia,  ut  dicit  ibidem,  in  eadem 
parLe  est  primum  sensilivum  seu  sensus 
communis  et  principium  nutritivum;  hsec 
enim  duo  sunt  inseparabilia  ;  sed  princi 
pium  nutritivum  inest  omnibus  anima 
libus  :  ergo  et  sensus  communis.  —  3 
de  Anima  1.  3  ;  de  Juvent.  ac  Sened 
1.  3. 

Si   vero  loquamur  de  imaginalione  seu 


convcnientis  ct  nocivi,    qua^   est   propria     phantasia,    hivc   cum    sit  motus  faclus  a 


potentia)  lustimativae,  ut  diclum  est:  ergo 
omnes  sensus  inlerni  insuntomnibus  ani- 
mantibus.  —  de  Sensu  el  Sensibili  1.  1  et 
2 ;  3.  r/e  Anima  1.  16;  2.  de  Anima  1.  'o. 
Respondi.o  dicExNdum,  quodomnes  sen- 


sensu  fcecundum  actum,  ut  dicit  Philo- 
sophus  (2.  de  Anima  text.  IGl  ;  1.  3,  c. 
3),  requii'it  aliam  potentiam  quam  sen- 
silivam  exlernam.  Cum  enim  secun- 
dum  diversitatem    actuum  distin^uantur 


sus  interni  quodammodo  insunt  omnibus  potontiic,    et    diversitas    motus   requirat 

animantibu^,  quudammodo  non.  Adcujus  diversa  mobilia,  quia  quod  movetur  non' 

evidentiam    sciendum,    (juod    animantia  movet  seipsum,  sed  alterum  ;  —  neces- 

sunt  in  duplici    dillerenlia  :  —  qucvdam  sarium    videtur,  quod    sit    alia    potentia 


enim  sunt  perfecta,  qudjus  prccler  tactum 
insunt  alii  sensus  :  quibus  nimirum  non 
solum  inest  sensiti\uni  sine  n)utupro.L'res- 
sivo,  ut  ostrea,  sed  qua'j)rieler  id  hubeut 
motivum  secundum  molum  progressi* 
vum;  — (jitcedem  /m/)er/ec/a,  quibus  iiimi- 
rum  inest  solum  sensus  laclus,  ut  docet 
Philosophus  3.c/e^4«jma  (text.  oG;  c.  10). 
—  3.  deAniina  1.  IG;  deSensnet  Sensibili 
1.  1  et  2. 

Si  ergo  loquamur  de  sensu  conuntnii, 
hic  inest  omnibus  unimantibus  sive  per- 
fectis  sive  im]jL'iieclis  :  — /jnV/io, quia  ail 
illum  perveniunt  immutaliones  cnnnium 
scnsuum,  sicut  ad  cuminuiiem  tcrminum, 
ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Anima  text. 
149  ;  1.  3,  c.  2).  Secundo,  (juia  &i  laclui 
tribuilur  a  Philosopho  (2.  de  Anima  text. 
146  ;  1.  3,  c.  2)  discrctio  sensibilium, 
puta  albi  et  dulcis,  non  id  tribuitur  illi 
quatenus  est  seiisus  jiiojjrius,  sed  (luatt;- 
nus  est  fundamcntuin  omnium  sensuum, 
et  propiiKiuius  se  habct  ad  fonlalem 
radicem  omnium  seiisuum,  (|ui  esl  b»'n- 
8US  communis.  Tertio,  quia  non  alia  ru- 
lione  organum  tactus  esl  ciicu  cor,  quani 
quia  ibi  est  organuiu  primi  sensitivi 
seu  sensus  comiuunis,  in  quein  fiuiit  alle- 
rationes  omniuiu  sensuum,  utdicit  IMulo- 
bophus  de  Juvent.  ac  Senect.  (c.  2,  ai.  3). 


phantasia  seu  imaginalio  a  sensu.  (3.  de 
Anima  I.  6.)  —  Est  autein,  ut  docet  Phi-, 
losophus  (3.  de  Anima  text.  56  ;  I.  3,  cj 
10),  phantasia  duplex  :  una  sensibilis,' 
(ju^e  animalibus  conveuit ;  altera  delibe-' 
rativa,  quiu  lanlum  est  in  homiiiibus,' 
quia  considerare,  utrum  hoc  sit  agendum 
aut  hoc,  quod  est  deliberare,  opus  est  ra-! 
tionis.  Sensibilis  autem  ila  convenit  ani-! 
inalibus,  ut  reperiatur  in  omnibus  etiaui 
impeiiectis,  quifi  decisa  vivunt  ;  naiu 
utratpie  pars  animulis  insecti  relrahit  be, 
si  pungilur. —  Et  cliam  habet  motnm  se- 
cundum  locuin,  ut  ad  seusum  apparet ;' 
et  per  consequens  debet  habero  phuula- 
siain,  quia  hu3C,  ut  dictum  est ,  niliil 
aliud  cst  (luam  molus  factus  a  sensu 
secunduiu  aclum.  El  jjroiterea  appeli- 
tum ;  nuin  ud  sensum  de  necossitatu  se- 
(iuilur  Iu)titiu  et  tristitia,  bivo  deleclatio 
ct  dolor.  Necesse  enim  ost,  si  sensibilc 
jierctplum  est  convcniens,  quod  sit  de- 
lectabilo  ;  si  aulem  est  nocivum,quod  bit 
dolurusum.  Ubi  auteiu  est  dolor  ct  dele- 
ctalio,  oj)ortet  (juod  sil  de&iderium  et 
uppilitus  ;  et  ila  nece^so  est,  si  pors 
deci.-a  senlit,  quod  etiaiu  habeat  uppeli- 
luin.  —  3.  de  Anima  I.  10;  2.  t/e  Anima 
1.  4  et  0. 

Verum    (juia    phantubiu)    comiauniler 


DE   ANIMA   —   QU-^ST.  LXXXIII    DE   SENSIBUS    INTERNIS   —   ART.    III  175 

ubuitur  determinalum  organum  in  cor-  sivo,  quia  imaginantur  aliquid  distans  et 

ore,     ideo    sciendum,    quoJ    phantasia  illud  concupiscunt  et  ad  illud  moventur. 

nsibilis  duplex  esl  :  —una  delerminala,  Nam  illa  non    imaginantur   aliquod    di- 

ase  solis  animalibus  perfectis  convenit,  stans,  quia  nihil  imaginantur  nisi  ad  prse- 

Lise  nimirum  in  illis  remanet,  etiam  abe-  senliam   sensibilis  ;    sed   cum  laeduntur, 

ntibus    sensibilibus,    cuique    organum  imaginantur  illud  ut   nocivum  et  retra- 

:;terminatum  tribuitur  ad  majorem  per-  hunt  se,   et  cum  delectantur,  extendunt 

ictionem  et  determinationem  sui  actus,  se  super  illud  et  applicant  se  illi.  Et  sic 

ne  quo   phantasiai    actus   nullo    modo  in    cis    est    phantasia   et  concupiscentia 

;se  posset,  sicut  actus  visus  nullo  modo  indeterminata,   in  quantum  imaginantur 

olestessesineoculo.  — yl/to^aestmrfefe;'-  et  concupiscunt   aliquid   ut   conveniens, 

dnata  et  confusa,  quae  inest  animalibus  non  autem  iit  hoc  aut  illud,  aut  hic  aut 

Qperfectis,  quia   motus  phantasia^   non  ibi,  sed  habent  confusam  imaginationem 

?manet  in  eis  post  apprehensionem  sen-  et  concupiscentiam.  —  2.  de  Anima  1.  6  ; 

is;  quod  verum  est  etiam  in  formicis  et  3.  de  Anima  I.  5  et  16. 

pibus,  nedum    vermibus    et    aliis   ani-  Et  ex  his  sequitur,  quod  etiam  omni- 

lalibus  imperfectis.   Licet  enim    in  ea-  bus  animalibus,   sive   perfectis  sive  im- 

jm  operatione  plurimum  prudentise  ap-  perfectis,  convenit    vis  cestimaliva.  Cum 

areat,  ut  in  illis  videatur  esse  phantasia  enim  haec  apprehendat  rationem  conve- 

elerminata,  vere    tamen    non  ha^c,  sed  nientis   et  nocivi,  quam   sensus   exterior 

iia  indeterminata  ilhs  inest ;  nam  opera  non    apprehendit;   et  detur  animalibus, 

la  prudenliae  formica  et   apis  operantur  ut  per  eam  ordinentur  in  actiones  pro- 

aturali  inclinatione,  non   ex  hoc,  quod  prias  vel  passiones  prosequendas  vel  fu- 

abeant    phantasiam    determinatam     et  giendas  :  —   sicut   omnibus   animalibus 

istinclam  a    sensu.    Non  enim  phanla-  convenit  apprehendere  conveniens  et  no- 

anlur    aliquid,    nisi    dum    moventur  a  civum,  et    iilud    appetere  vel  fugere,  ut 

jnsibili.  Quod   autem  operanLur  propter  dictum  est;  iia   omnibus  convenit   aesti- 

nem,    quasi    providentes    in    futurum,  mativa  naturalis,  quse  propterea  necessa- 

on  contingit  ex  hoc,  quod  habeant  ali-  rio  debet  cise  potentia  distincta  a  sensi- 

uam  imaginationem   ipsius  futuri,   sed  bus    externis    et   ab    aliis  internis,  quia 

uaginantur   actus   praesentes,  qui  ordi-  habet    actum    et    motum    diversum    ab 

antur  ad   fmem  ex  naturali  inclinatione  actibus  et    motibus  aliorum  sensuum.  Et 

lagis  quam  ex  apprehensione.  consequenter  debet  habere  proprium  or- 

Illa  autem  animalia  ex  Philosopho  phan-  ganum,  quia  pars  sensitiva  non  habet  ali- 

isiam  habent  determinatametperfectam,  quam  operationem   sine  organo,  ut  dicit 

uibus  aliquid  secundum  phantasiam  ap-  Philosophus  (3.  de  Anima   texl.  7;  c.  4), 

aret,  etiam  dum  non  actu  sentitur.  Pro-  —  ad   differentiam    intellectus,  qui    est 

terea  vero   aninialibus  imperfectis  inest  separatus  ab  organo. 

nperfecta   et    indeterminata   phantasia,  Et  haec  potentia  ceteris  potentiissensiti- 

nimalibus  vero  perfectis  perfecta  et  de-  vis  nobilior  est,  et  est  suprema  partis  sen- 

^rminata,    quia   animahbus,  sicut    mo-  sitivse,  quia  participat  ahquid  rationis,  et 

entur,    ita  illis  inest  phantasia  sicut  et  ideocontinuat  animahacumhominibus. — 

oncupiscentia,  ut  docet  Philosophus   3.  Sciendum  enim  est,   quod  quia,  ut  dicit 

e  Anima  {text.  56;  c.  10).  Moventur  au-  Dionysius  {de  Div.Nom.  c.  7,  §  3;  —  Mi- 

3m  animalia  imperfecla,  ut  dicit  Philo-  gne  PP.  Gr.  t.  3,  col.  871),divina  sapien- 

3phus  ibidem,  non    determinate,    quasi  tia  conjungit  finesprimorumprincipiis  se- 

Uendentes  ahquem  determinatum  locum  cundorum  —  quia  omnis  natura  inferior 

1  suo  motu,  sicut  accidit  in  animahbus  in  sui  supremo  attingit  ad  infimum   na- 

erfectis,  quae  moventur  motu  progres-  tureesuperioris,  secundumquodparticipat 


£7g  TERTIA   SECUND.E  -  PHILOSOPHIA    NATURALIS 

aliquid  de  natiira  £uperJoris,quam\is  de-  alia   individua,  ad  quae  non  se   extendi 

ficienter  —  ;  ideo  tani  ex  parle  apprehen-  ejus  actio  vel  passio,  nullu  modo   appre 

sivarum  virium  quam  ex  parte  appetiti-  hendit  sua  aestimativa    naturali.  —  2.  d 

varum  sensitivse  partis  aUquid  est,  quod  Anima  1.  13. 

competit  sensibili  animae  secundum  pro-  Similiter  ctiam  ex  pavie  appetitus, qnoi 

priam  naturam  ;  aliquid   vero.  secundum  animal  appetat  ea.quaesunt  convenienti 

quod  habet  abquain  participationem  mo-  sensui  delectationem  facienlia,  —  fcecun 


dicam  rationis.aLtingens  ad  ullimuni  ejus 
in  sui  supremo.  Quod  enim  animal  ima- 
ginetur  et  conservet  formas  accc^-plas  per 
sensum,  hoc  cst  de  natura  sensilivae  ap- 
prehcnsionis  secundum  se,  et  competit 
imaginalioni,  quae  proinde  convenit  ani- 
mae  sensibili  secundum  jiropriam  ratio- 
nem;  sed  quod  apprehendat   illas   inten- 


dum  naluramsensilivam  est  et  pertinet  a 
vim  concupiscibilem;  sed  quod  tendat  ii 
aliquod  bonum,  quod  non  facit  delecla 
tionem  in  sensu,  sed  magis  natum  e:- 
facere  tristitiam  ratione  suae  difficuitati 
(sicut  quod  anitnal  appetit  pugnam  ve 
victoriam  cum  aUo  animaii,  quam  con 
sequitur  cum  dolore,vel  quod  appelil  ag 


tiones,  quae  no:i  cadunL  ^ub  se..sum,  sicut     gredi   aliam   quamcunque  difricullatem)j 


amicitiam  vel  inimiciliam  et  hujusmudi, 
hoc  est  sen&itivae  paitis  secundum  quud 
atlingit  ralionem.  Unde  pars  illa  in  }iomi- 
nibus,  in  quibus  est  perfectior  {propler 
conjuiicLionem  ad  animam  rationaleni), 
dicitur  ratio  parlicularis,  tiuia  confei  l 
de  inlentionibus  pailicularibus  ;  in  aliis 
aulem  anim.dibus,  quia  non  conferl,  sed 
ex  instinclu  naturali  liabel  hujusmodi 
intenliones  apprchendero,  non  dicilur  ra- 
tio,  sed  ceslimalio.  —  Tabula  Aurea  voce 
<  aestiinativa  »    n.  1  et  4  ;  2.  de   Anima 

1.  13;  3.  dc  Anima  1.  3,  0,  7;  3.  Sent. 
dist.  35,  q.  1,  a.  2,  quaesliuiic.  i*,  ad  1  ; 
dist.  26,  q.  1,  a.  2,  c. ;  dc  Verit.  q.  2o,  a. 

2,  in  c. 

Quamquam  et  alia  ratiuue  dilTerunt  in- 
ter  se  cogitativa  hominis  el  vis  a;stiniati- 
va  bruti  :  quod  licet  ulraquo  apprehen- 
dat  lanlum  singulare  et  indi\iduuin,  ro- 
fjitativainuien  apprehendit  indi\i  luuni  i.t 
existen.^  sub  iialura  coinmuni  —  ijuod 
conlingit  ei,  in  quanluiu  unitur  inlejle- 
ctivae  in  eodein  subjeclu  :  undo  cognoscit 
hunc  honiinem  pruut  est  hic  huino,  ol 
hoc  lignuni  prout  e.>-t  huc  lignuni  — ;  asli- 
7/m/i'i;aaulemnon  aj)prehcndil  alitjuud  in- 
dividuum,  secunduni  (juud  est  teriuinus 
aut  prinripiuiu  alicujus  aclionis  vel  paa- 
sionis  (sicut  ovis  cognoscit  hunc  agnum, 
non  in  quanluiu  est  hic  agnus,  sed  iu 
quanlum  est  ab  ea  laclabili» ;  et  hanc 
herbam,in  quaiituiu  est  ejus  cibu.s}  :unde 


—  hocest  in  appetitu  sensitivosecunduii 
quod  natura  sensitiva  attingit  iiilellecti 
vam,  et  hoc  pertinet  ad  irascibilem.        j 

Quud  demum  attinet  ad  memoriam\ 
Uivc  sulis  aniinanlibus  perfectis  inesl 
non  iiuperfectis.  Cujus  ratio  duplexafferr 
putest  :  —  itna  est,  quia  cum  animalibu 
cognitio  sensitiva  sit  provisiva  ad  viti 
necessilatein  et  propriaiu  operalionem 
iUa  aniiualia  debent  hubere  lueiuoriara 
quae  luovenlur  ad  distans  uiutu  progreij 
sivo.  Nisi  eniiu  apud  ea  remaneret  pe 
meiuoriaiu  intentio  prajconcepta,  ex  qu 
ad  iiiotuui  inducuutur,  uiuLum  conlinua 
ro  nun  possent,  ({uousque  finem  iiilentuii 
cunsequereiilur.  lluc  aulem  cumjiolit  so 
lis  auimalibus  perfoctis  ;  nani  impei  fdctis 
qualia  Mint  immubilia  secunduiu  locuin 
ut  couchiliae,  quia  ad  distaiis  non  uio 
veiitur  et  sola  imaginatiuno  confusa  ha 
bent  aliquem  luoluiu  indetenuinatuui,  i: 
dictuiu  ost,  suflicit  ad  proprias  operali' 
nes  prxsentis  sensibilis  accoptio. 

Altera  est,  quia  non  omnia  quaa  sun 
infeiiuris  generis,  sod  suluiu  suprema  e 
perfecliura  peitingunl  ad  ali(piaiu  parti 
cijiatiunem  siiuilitudinis  ojus,  (|Uod  e.<- 
proj)riuiu  sujieriori  gi-ueri.  DilTert  auloii 
sensus  ab  inlelleclu  et  raliono,  (piia  inU^' 
leclus  vol  raliu  est  univer.-^aliuni,  qu;e  sun 
ubique  et  somper  ;  scusuii  auleiu  est  sin 
gulariuiu,  (pix'  suiit  hic  ct  nunc.  Kt  idn 
seubus  sccundum  auaui  propriaiu  ralio 


DE  ANIMA   —  QU^ST.    LXXXIII   DE    SENSIBUS    INTERXIS  —  ART.  IV 


177 


quia  nihil  percipiunt  nisi  ad  praesentiam 
sensibilium,  et  ideo  iiabent  indetermina- 
lam  phanlasiam,  non  possunt  cognoscerc 
prius  et  posterius,  et  pcr  consequens  non 
habent  memoriam.  —  de  Memoriaet  Re- 
minisc.  1.  2. 


iiem  non  est  cognosciLivus  nisi  praesen- 
iuni.  Quod  autem  sit  aliqua  virlus  sen- 
ulivcs  parlis  se  exlendcns  ad  alia,  quae 
lon  sunt  pra3sentia,  hoc  est  sccundum 
;imiUluciinariam  participalionem  rationis 
ol  inteliectus.  Et  ideo  memoria,  qua3  est 
ognosciliva  prseteritorum,  convenit  so- 
iim  animalibus  pcrfectis,  utpote  supre- 
iium  quoddam  in  cognilione  sensitiva. — 
'e  Sensu  el  Sensibili  1.  1. 

Celerum  quodcstin  brulis  animalibus 
riemom,  lioc  est  in  homine  reminiscentia. 
im\  ex  parle  memorativae  non  solum 
abet  homo  meraoriam,  sicut  cetera  ani- 
lalio,  in  subita  recordatione  praelerito- 
iim,  sed  oliam  habet  rcminiscentiam  se- 
iindum  individuales  intcnliones.  Et  hanc 
ininenliam  habet  cogitaliva  ct  memoria 
1  homine  non  per  id,  quod  est  proprium 
insilivaj  partis,  sed  per   abquam  affmi-     actu.oporteL  ponere  aliquid,  quodestsicut 


ARTICULUS   IV 

UTRUM  m  POTENTHS  SENSITIVIS  INTERNIS 
DETUR  DUPLEX  SENSUS,  AGENS  ET  PATIENS. 

Videtur  quod  in  potentiis  sensitivis  in- 
ternis  detur  sensus  agens  et  sensus  pa- 
tiens. 

l.Dicit  enim  Philosophus  (3.  o?e  Anima 
texl.  17 ;  c.  5),  quod  in  omni  natura,  quae 
est  quandoquo  in  potentia,  quandoque  in 


ilem  ct  propinquilatem  ad  raLionem 
niversalem,  secundum  quandam  refluen- 
am.  El  ideo  non  sunt  alice  vires,  sed 
Edem  perfectiores  quam  sinL  in  aliis 
iiimalibus.  —  la,  q.  78,  a.  4,  in  c.  et 
15. 

Et  ex  his  paLet  ad  primiim  et  secimdum. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  apis  et 
)rmica  habent  imaginaLionem  indcLer- 
linalam  el  confusam,  ut  dicLum  est  (in 
.).  —  Vel  dic  (quidquid  siL  do  apibus 
L  formicis,  cum  exemplorum  non  inten- 
aLur  verilas,  sed  modus),  quod  nobis 
afficit,  qaod  aliqua  animalia,  puta  per- 
!cLa,  habent  omnes  sensus  internos  ; 
liqua  vero,  uL  imperfecta  et  in  particu- 
iri  immobilia  secundum  locum,  carent 
lemoria.  Et  ratio  hujus  prseter  dicla  est, 
uia  illa  sola  animalia  habent  memoriam, 
uae  senLiunt  Lempus,  ut  dicit  Philoso- 
hus  {de  Memoria  et  Reminisc.  c.  l).Sem- 
er  enim  cum  anima  agit  per  memoriam, 
iniul  senLit,  quod  hoc  prius  vidit  aut 
iidivit  aut  didicit;  prius  auLem  et  po- 
erius  pertinent    ad    tempus.    Sentiunt 


maLeria  m  unoquoquc  genere,  quod  scili- 
cet  est  in  potentia  ad  omnia  quse  sunt 
illius  generis ;  et  aliud,  quod  esL  sicut 
causa  agens  et  factivum,  quod  ita  se  ha- 
bet  in  faciendo  omnia  sicut  ars  ad  ma- 
teriam.  Sed  anima  secundum  partem 
sensiLivam  internam  quandoque  est  in 
poLenLia,  quandoque  in  acLu.  Necesse  est 
igiLur  in  anima  sensiLiva  esse  has  diffe- 
lenLias,  ut  scilicet  sit  unus  sensus  agens, 
qui  possiL  omnia  sensibilia  in  acLu  fa- 
cere.  —  3.  de  Anima  1.  10. 

2.  Praeterea,  diciL  Phiiosophus  (3.  de 
Anima  iext.  3  ;  c.  4),  quod  ita  se  habet 
sensus  ad  sensibilia,  sicuL  intellectus  ad 
intelligibilia ;  utrumque  enim  est  in  po- 
tentia  ad  suum  objectum  et  susceptivum 
ejus ;  sed  inlellectus  est  duplex,  agens  et 
possibilis  :  crgo  et  sensus  erit  duplex, 
agens  et  patiens.  ^  3.  de  Anima\.  7. 

3.  PrseLerea,  inter  poLenliam  et  actuni 
debet  esse  proporLio  ;  sed  species  producta 
ab  objecto  externo  non  est  proporLionata 
sensui  inlerno:  nam  hic  est  nobilior  sensii 
externOjCui  illa  proportionaLur:  ergo  spe- 


ilem  illa  tempus,  quae  percipere    pos-  cies  recepta  in  sensu   interno  debet  esse 

Jnt  rem  absentem  et  praeteriLam  ;  quod  producta  ab  aliquo  sensu  agente;  —  sicut 

)nvenit    solis  animalibus  perfectis,  non  et  ob  eandem  proportionem  species  intel- 

nperfectis   et    immobiiibus :  haec    enim  ligibilis  recepta  in  intellectu  possibili  non 


SUMM^i;  PllILOS.  IV  —  12. 


178  TERTIA   SECUXD/E   —   PHILOSOPIIIA  XATURALIS 

polest  produci  ab  objecto,  sed  producitur         3.  Praelerea,    2.    de    Anima  {lext.  Bl 

ab  intellectu  agente.  —  3.  de  Anima  1.  3.  c.  3)  dicitur,  quod  sentire  nihil   aliud  es 

4.  Praeterea,  sensus  communis  est  no-  quam  raoveri  et  pati,  et  quod  sensus  es 
bilior  sensu  externo,  quia  in  ilJo  conside-  tantum  potentia  passiva;  sed  sensus  dici 
ratur  virtus  sensitiva  ut  in  radice  et  mi-  tur  potentia  passiva  respectu  speciei 
nus  divisa.  Sed  non  potest  csse  nobilior  quam  in  se  recipit :  ergo  non  potest  ess- 
ratione  reccptionis  speciei,  eo  quod  illam  respectu  ejusdem  potentia  activa  et  pro- 
recipiat  a  sensu  exlerno,  sicut  externus  ductiva.  —  2.  de  Anima  1.  10,  11,  12. 
illam  recipit  ab  objecto  externo  :  quia  Respondeo  DicENDU.M,quod  non  dalurii 
cum  movens  sit  nobilius  moto  et  agens  parte  sensitiva  interna  sensus  agens  re 
paticnte,  sic  esset  sensus  internus  igno-  spectu  speciei,  sed  ha^c  in  sensu  intern( 
bilior  externo.  Ergo  erit  nobilior  ratione  jiroducilur  et  imprimiturab  objecto,  me- 
productionis,  quia  speciem  producit  in  diante  specie  impressa  sensui  exlerno 
sensu  patiente,  sicut  objectum  extcrnum  qua^  se  multiplicat.  simiiem  producensii 
producit  tjtecicm  in  scnsu  exlerno.  —  3.  sensu  intcrno.  Potest  autom  lioc  mullipli 
de  A)iinia  1.  3.  citer  probari :  —  <i\,  primo  quideni,  qiii; 

5.  Pra^terea,  dicit  Augustinus  ( l^.sj/per  omncs  potenliaj    sensitivrc  sunt  passiv.i': 
Genes.  ad  lilt.  c.  IG,    cl  10.    de  Trin.  c.  ut  dictum  est  ex  Philosoplio;  non  estaui 
o;  —  Migne  PP.  Lat.  t.  34,  col.  467  ;  t.  tem  {)Ossibile,  quod  una  potcnlia  sit  acti 
42,coI.977),  quod  aniraa  imaginescorpo-  va  el  passiva  respeclu  ejusdem,  ul  din 
rum  facit   in   ^eipsa   ot    de  seipsa;   sed  tur  9.  Metaphys.  {lexl.  2;  1.  8,  c.  1) :  e& 
anima  operatur  per  polentias  :  ergo  datur  enim  juissiva  quatenus  est  in  potenlia,  u: 
potenlia  sensitiva  agens,    per  quam  ani-  dicilui'   2.   de  Anima  {text.  31;  c.  5),  cs 
ma  facit    imagines  corporeas  in  se.  —  de  aulem  activa  (jualenus  est  aclu ;  impossi 
Malo([.  IG,  a.  12,  arg.  2.  bilc  aulem  c^tquodeadem  polenlia  silpo 

Sed  contra  est  :    1.    quod  Philosophus  lentia  el  aclu  i*especlu  ejusdem.  (9.  .Wc/a 

2.  de   Anima  (texl.   IGl  ;  I.   3,  c.  3)  dicit,  phjs.l.  \;  2.  dc  Anima  1.  11.)  —  >'ea»tf/o 

quod  j)hanta>ia  cst  molus  farlus   a  sensu  quia  si  darelur   sensus  ageiis   j)rodiic»'ii 

in  aclu  ;    et  ile  Memoria  rt   Ucminisr.  (c.  speciem  iii  seiisii  jta.-sivo  iiit«'rno,    jxiss 

2,  al.  1)  dicit,  (juod  motus,  (jiii  (it  a  sen-  ciccus  a   iialivitate  imaginari  colorcs.  - 

.sibili  in  seiisum  oxteinum,    iiiij)iimil    iii  Tertio^  (jiiia  j)haiilasia  est  molus  facliis . 

phantasiam  similein  figuram  ac  .sj)cciein  ;  sensu  .secundum  aclum,    ul  dicluinesl  c 

at  hoc  est  sj)eciem  recej)lam  in    imagina-  Philnsoj)ho;  sensu«*  autem  fil  in  actu  jjc 

tiva   esse  factam   a   sj)ecie    producla    in  aclionem  sensibilis   in    organum  sensii-' 

sensu  externo  ab  objeclo,   quai  se  iiiulti-  Inde  et  Auguslinus  (iii  II.  de  Trin.  c.  .1 

plicat   ii)  .sensu  inlerno  :  ergo   iioii  daliir  — .Migiie  t.  42,  cul.  988j  dicil,  tjuod  sensn 

sensus  agens.  —  3.    </e    Anima  I.  G;    de  accipil  spt.'ciem  ab  eo  coijK)ro,  (juoJ  sen 

Mrmoria  ct  Heminisr.  I.  3.  limus,  ot  a  sensu  ineinoria,    cl  a  lueiin' 

2.  l*rrcterea,  3.  de  Anitnu[tcxl.  31;  c.  ria   acies  cogitanlis.  — Quarto,  (juia  cum 

7)  dicitiir,   quod  acr  iinmulatus   a  colore  sj)ecies  jjrotlucla  iii  sensu  exlcrno  ab  ob 

immiitil  j)Uj)illam  iiiij)riinendo  iii  illa  sj)c-  jeclt)  .sit  mullij)licaliva  sui,  ut  maiiifcstun 

ciemcoloris;  et  riirsum  ij)sa  j)U|»illa    im-  cst  (prius  enimobjcctuin  agil  iii  mcdiuin 

mutala  imniutal  seiisum  roitimuneiii  j^ro-  luni  per  ntcdiumin  sensiun,  utdicil  Plii 

ducendoin  ij)so  sfM-ciem  cjusdeiii  coloris;  lo.sophus  de  Setiim    et  Seusdtili  c.    7,  al 

et   siiiiiliter  auditus  immutalus   ab   aero  G) ;  et  .s])ecies  iiiultij)licala  in  sensu  iiilci 

immutat  sensum  communcin ;  ergo    noii  no   sit  ejusdein  ralionis  euiii   s|)Ccio   >' 

(latiir   seiisiis    internus    agciiH    n3sj)ectii  multij^licanlo,    (|U(d  ost  in  setisu  oxl('rii< 

speriei  ii)teiitionalis    scu  resjiectu    jtlian-  ((|uia  utra(|ue  cst  iiulixidualis  et  inateria 

tasmatis.  —  2.  dc  Anima  I.  12.  I»"*);  non   eiil    nocoshaiius    ullui*  «en.»ii 


DE   ANIMA  —   QU/EST.   LXXXIV    DE 

iiens,  qui  producaL  in  sensu  communi 
el  in  aliissonsibus  internisapprchensivis 
peciem  ullam.  —  de  Sensu  et  Sensibilil. 
0;  de  Spirit.  Creat.  a.  9,  in  c. ;  a.  10,  ad 
7;  Quccst.  disp.  de  Anima  a.  4,  ad  1  et 
.  —  3.  dc  Anima  1.3;  Tabula  Aurea  vo- 
3  «agens  }>n.  108;  de  Maloq.  IG,  a.  12, 
12;   cf.  infra    in    Metaphysica    q.  28, 

3. 

Ad  primmn  ergo  dicendum,  quod  illa 
'opositio  valct  in  anima  intollectiva,  non 
ilcni  in  sensitiva.  Et  ratio  disparitatis 
t,  quia  sensii3ile,cum  sit  quoddam  par- 
:ulare,  tam  in  sensum  quam  in  medium 
)n  iniprimit  speciem  alterius  generis, 
im  species  in  utroque   sit  particularis 

materialis;  intellectus  autem  possibilis 
cipit  speciem    alterius  generis,   quam 

in  sensibus  internis  :  nam  recipit  spe- 
3S  universales  et  immateriales.  Et  ideo 

intelligibilibus    indigemus    intellectu 
ente,  non    autem   in    sensibilibus   po- 
itia  agente  vel    activa,  sed  omnes  po- 
ilia)  sensitivge  sunt  passivse. 
Et  sic  palet  ad  seciindum. 
.id  /cHmm  dicendum,quod  speciesquse 

in  sensu  externo  ab  objecto  producta, 
species  recepta  in  sensu  interno,  sunt 
isdem  generis,  licet  haec  sit  nobilior, 
30te  recepta  in  nobiliori  sensu,  et  con- 
{uenter  spiritualior  existens ;  et  ideo 
a  potest  aliam  producere ;  —  sicut 
liliter  sensibile  ignobilius  existens  po- 
i  produccre  sui  similitudinem  in  sensu 
)prio  et  externo,qui  simpliciter  est  no- 
ior  propter  virtutem  sensitivam  ipso 
isibili.  —  3.  de  Anima  I.  3;  de  Spirit. 
'■at.  a.  10,  ad  17. 
iltex  hispatet  ad  quartum. 
id  quintum  dicendum,  quod  dictum 
gustini  sic  intelligendum  est  :  quod 
tus  corporea  exterioris  sensibilis  non 

sufficiens  ad  hoc,  quod  faciat  spe- 
n  sensibilem,    in  quantum   sentitur, 

speciem  imaginariam,  in  quantumest 
iginata ;  sed  hoc  est  ex  unitate  animse  ; 
)et  tanien  corpus  exterius  virtutem 
nulandi  corporea  organa,  quam  im- 
tationem    sequitur    perceptio    sensus 


ORGANIS  SENSUUM   INTERN,  —  ART.  I         179 
per  virtutem  animce.  —  Unde  non   pos- 
sumus,  inquit  Augustinus  (inll.  deTrin. 
0.2;—  Migne  t.  42,  col.  986),   dicere, 
quod  sensum  gignat  res  visibilis,  gignit 
tamen  formam  velut  similitudinem  suam  : 
qua3  fit  in   sensu,  cum  aliquid  videndo 
scntimus.  —  Et    sic   etiam   intelligenda 
sunt  omnia  alia  verba  Augustini   his  si- 
milia  ;  quamvis   etiam  socundum   alium 
modum  possit  intelligi,  quod   spiritus  fa- 
ciat   formas   imaginarias  in    seipso,     in 
quantum  scilicet  diversimode  componen- 
do,  novas  formas  imaginarias  gignit,  sic- 
ut   phantasma  aurei  montis.  —  de  Malo 
q.  16,  a.  12,  ad  2. 


QU^STIO    LXXXIV 

DE  ORGANIS  SENSUUM  INTERNORUM. 

Deinde  considerandum  est   de    organo 
sensuum  internorum. 


CIRCA  QUOD  QUyERITUR: 

ULrum  cerebrum  siL  organum  sensuum  in- 
ternorum. 


ARTICULUS 

UTRUM  CEREBRUM  SIT  ORGANUM  SEN- 
SUUM  INTERNORUM. 

Videtur  quod  cerebrum  non  sit  orga- 
num  omnium  sensuum  internorum. 

1.  Dicit  enirn  Philosophus  (in  13.  deAni- 
matibus,  id  esl  3.  de  Partibus  Animal.  c. 
4),  quod  cor  est  principium  sensuum  et 
motus  animalis ;  sed  ibi  est  organum  sen- 
suum  internorum,  ubi  est  principium 
illorum:  ergo  organum  sensuum  inter- 
norum  non  est  cerebrum,  sed  cor.  —  de 
Verit.  q.  29,  a.  4,  arg.  7. 

2.  Prseterea,  cor  influit  sensum  et  mo- 
tum  omnibus  membris ;  unde  est  primum, 
quod  generatur  in  animali,  ut  dicitPhilo- 
sophus  (deGenerat.  Animal.  1.  2,  c.  4  (6) ; 


180  TERTIA    SEGUND.E  -    PH 

de  Parlibns  Ardmal.  1.  3,c  4);  scd  ibi  est 
orcanum  sensuum,  uncle  fit  innuxus  illo- 
lum  in  alias  partes  :  eriio  iclem  ciuocl 
prius.  —  3.    Scnl.  dist.   i:5,  q.    2,  a.    1, 

arg.  5. 

3.  Praiterea,  organum  sensus  commu- 
nis  non  multum  loco  distat  a  loco  organi 
taclus;  nam  propter  propincpiitatem  hu- 
jus  ad  illum  Pliilosophus  2.  de  Anima 
(lext.  146;  1.  3,  c.  2)  attribuit  tactui  dis- 
cretionem  sensibiUum,  cum  tamen  soli 
sensui  communi  conveiiiat,  ut  dictum 
est  (supra  ([.  83,  a.  1),  et  docet  Philoso- 
phus  de  Somno  et  VirjHia  (c.  2)  et  alibi ; 
sed  organum  tactus  saltem  ultimum  cst 
juxta  cor  vel  in  corde,  ut  dictum  est 
(supra  ci-  80)  cx  Philosopho  :  ergo  orga- 
num  sensuum  inlernorum  non  esl  cero- 
brum.  —  de  Somno  et  Vi;/ilia  1.  3. 

4.  Praiterea,  cerebrum  est  exj)ers  sen- 
sus,  ut  dictum  e^t  ex  Philo^opho  (2.  de 
PartibnsAnimal.c.  10);  sed  organum  sen- 
sus  debet  essc  animalum  et  sensilivMm; 
potentia  enim  sensitiva  se  habot  respeclu 
organi  tamcpiam  forma  respeclu  materiie, 
ut  dicit  Philosophus  (2.  de  Anima  text.O; 
c.  1)  dc  [>otenlia  visiva  respeclu  ociili  : 
ergocerebrum  non  cst  organum  sensuum 
inlernorum.  —  '2.  de  Anima  I.  J. 

[j.  IVaitcrea,  in  coJem  loco  eslprimum 
sensilivum,  pula  ^cnsus  couuiiunis,  r[ 
pi'imum  jiiincipium  nulrilivum,  ut  ili<iL 
Phdo.-ophu» '/(' ./»iv.7</.  (•/  Si'nrcl.{c.  2,  al. 
3) ;  sed  ex  eoJom  ibidem  primiuu  prin- 
cipium  iiulrilivun»  cfet  iii  corde  :  urgo  cl 
piimum  seiisilivum  sou  ^erisiH  commu- 
nis.  —  de  .liivrnt.  el  Senert.  I.  3.  (l) 

Sed  contra  exl  :  I.  t|Un(|  medici  poiiunl 
raput  priiicipium  si.-iisuum  el  motus ;  csl 
autem  capiit  priiicipium  pfaNJii  lorum  ra- 
lione  CL-rebri.  —  U.  MetniUy^.  I.  1  ;  H. 
Metaiihy.^.  I.  4  ;  de  Veril.  i\.  2'.»,  a.  4,  r. 

y\)  i^MmiiieiilatioiMVs  lilinti-iiiii  dr  Juvmtulf 
et  SfiK^ctute,  ile  Vilo  »7  Mnrlf,  th:  IU'»fiirnlinne, 
ili'  Louifituilinr  rt  Drrritnlr  Vif.r,  ilr  Mnlu  .\ui- 
midiuin  ilr  Cuininuni  .innnciliuin  Mntiune)  Moii 
«iinl  8.  Thonui'.  Ilahi'»  c«s  Polix)  dc  AlvtMiiin 
atlriluilas  el  (•iiiii  i|iiil>iisi|ain  S  Tlioiiui'  viil- 
Kalus  ViiKtii-  l''.|  «;r.  i|iiii>  tlixiiinis  (mhi.  1, 
pfiK.  I.\. 


ILOSOPHIA    NATURALIS 

2.  Prseteroa,  cerebrum  est  positum  ana 
tura  in  supremo,  neoperationesaniiuales 
cpia?  ibi  perficiuntur,  impedianlur  per  di- 
versas  corporistransmutationes:  sicntco 
est  in  medio,  ut  consorvetur  et  vilam  iii- 
fiiiat  in  omnes  parles;  scd   ibi  est  orga 
num  sensuum,    ubi   perficiuntur  illorun 
operationes  :  eigo  in  cerebro  sunt  orgaii; 
sen^uum   internorum.  —  Qnodl.  4,  a.  3 
ad  1  ;  2.  Sent.  dist.  14,  q.  I.  a.  1,  ad  2. 
Re.spondko  DFCiiNDUM,  qnod  cum  sensii 
interni  phires  sint,  ut  dictum  esl,  et  opc 
ratio  sensus  non  sil  sine  organo,  ntetiai 
dictuin   est,    necesse  cst  unumqueraqii 
sensum  internum  habere  propriiim  orga 
num.  —  Si  crgo  loquamur  de  sensihus  in 
ternis  in  itniversali,  omnes  radicanlur  i 
corde.  Nihil  enim  est  sensilivum  sinc  cr 
litrc,  iit  dicitur  2.  dc  Anima  {text.  130;  I 
3,  c.  1);  fons  autcm  caloris  cstin  cordel 
et  ideo    in  corde    primo    est   sensilivuii 
principium,  et  a  corde  derivatur    virlu 
sensiliva  ad  cerebrum,  ct  exindo  pror' 
dil  ad  organa    liiuin    seiK-.uum,  visu.>  • 
aiiditus  et  odoralus;  lactus  aulein  et  gii 
slus  roforunlur  ad  i|>sum  cor  per  inediuii 
(•oiijuncliim.  —  Tabiila  Auren  voce  t  sfi 
sus  »  a  n.  24  usqiie  ad  32. 

Si  vcro  loipiamiir  de  sensibus  iiiloin 
in  particulari,  et  \)i'nuo  i\e  sensn  conimiin 
<pii  e>t  radix  oinniiim  sonsuum    exlon' 
rum,  respici<'iis  objdlum  sub   iinivers. 
liori  ralione,  pula  sub  rationc  sensihili 
ad  ipiam  nullussensuum  proprioriiin  p 
lingere  polosl;  qulquo  proinde  cogno^i 
dilTeronlios  scnsibilium  diversorum  gcn 
lum,  cl  soiisalionos  sensuum  oxlorioiin 
qiia'  a    sensibus   exlornis   cognosci  li' 
|>ossunt ;  el  (pii  porlioil  judiciiini  illoruro! 
nain  liool  soii^iis  projiHi  forinali  liaho;i 
propriaiu<>|)oraliuiieiii,8ciliceljudioium< 
pio|iriis  objoclis,ol  disrornanl  iiih'r  <-n 
iraria  .soii-ibilia;    liano  tuinon    di.srn'! 
nom  liab)>iil  iii  ipiaiilum  p:ii  lioip.inl  .'ilit|i 
<h' virlulo  soiisuscoiiunuiiis  ;  nuiiinlliiin  < 
juilioiuin    ol  iillima   di>orolio  p«*rliiiol  I 
Hoiisum  coninuMjem,  qui  judioium  nlini  1 1 
porfii"il  -  - :  priiuipale  et  ullimum  < 
seu  Hensnrium  rensua  comiminis  «/  r«i/ . 


I)E   AXIMA    —   QIVEST.    LXXXIV   I)E 
Quod  mulliplicitcr   polest  esse    mani- 
oslum  :  —  et  primo,  quia,  ut  dicit  Philo- 
ophus  {de  So7n)io  et  Vigilia  c.  2),  sensus 
ommunis   maxime   sequilur   ad    tactum 
Isimulestcum  illo;    principium  autom 
activum    est   intriusecus    circa   cor,    ut 
ctumest  ex  Philosopho  [de  SensuelSen- 
ibili  c.  2).  Cujus  signum  cst,  quod  la^^io, 
i  accidat  in  locis  circa  cor,  est   maximc 
lolorosa,  {de  Sensu   et  Sensibiii  1.  5  ;  de 
)omno    et  Vigilia\.2.)  —  Secundo,  ({\x\di, 
it  argiimentaluiidcjn  Philosophus  {de  Ju- 
enl.  et  Senect.  c.  2,  al.  3),  videmus,  quod 
luo  scnsus    immediate    tendunt  ad    cor, 
ciUcet  tactuset  gustus  ;  unde  etalii  sen- 
us,  qui  fundantur  in  tactu,     mediate  ad 
llud  idem  tendunt;   eo  autem   tendunt, 
[uia    ibi   est    primum   principium    sen- 
ilivum  seu  sensus  communis,   m  quem 
iropterea  contingit  fieri  alterationes  om- 
lium  sensuum.  {deJiivenl.et  Senecl.  1.  3  ; 
le  Sensu  et  Sensibili  1.5.)  —  Terlio,  vide- 
iius  (inquit    Philosophus  ibidem),    quod 
latura  cx  omnibus  possibilibus  facit  opti- 
lum;  etratio  hujus  est,  quia  omne  agens 
iilendit  bonum  ;  natura  aulemagens  est: 
iiare    bonum  inlendit ;    agit    autem    ex 
lateria  sibi  subjecta  :    quare  secundum 
iversitatem  materise  diversificatur  ejus 
ctio;  intendit  igitur  natura  facerc  opti- 
lum,  possibile  tamen  ;  —  principio    au- 
Mn  sensitivo  existente  in  corde,   melius 
unt  alterationes  ab  illo  ad  sensus  par- 
culares  et   melius  derivatur   virtus   ab 
odem   in    ilios    :     ergo    dicendum   est, 
uod    sensus    communis    est   in    corde. 
le   Juveni.    ct  Senect.  1.  3.)  —  Quarto, 
rincipalis  virtutis  debet  esse  regio  prin- 
ipalis  et  locus.  Et  ratio  hujus  est,    quia 
)cus  sequitur  naturam  locati ;   et    ideo 
rincipali    virtuti    debetur   locus    magis 
rincipalis.  Inter  omnes   autem    virtutes 
Jnsitivas  principalis    vJrtus   est  sensus 
3mmunis;    locus  autem  principalis    est 
ledius,  ubi  est  cor :  quare  sensus  com- 
mnis,  qni  cst  primum  principium  sensi- 
vum,   debet  esse  in  corde  tamquam    in 
roprio  sensorio.   (Ibid.)  —  Quinio,  illud 
uo  ulitur,  et  quod  utitur,  differuiit  sicut 


ORGANIS   SENSUT'M    INTERX.    —   ART.   I       181 

fislulse,  et  manus  qua3  movent  fistulas. 
Illud  enim  qiiod  utitur  est  principale^ 
quo  autem  utitur  est  instrumenlum. 
Sensitivum  autem  commune  utitur  sen- 
sibus  i)articularibus  sicut  organis  et  in- 
strumentis;  ergo  scnsitivum  communecst 
principale  magis ;  scd  principalis  debet 
esse  locus  principalis  ;  lalis  autem  est  lo- 
cus  medius,  qui    est  locus  cordis.  {Ibid.) 

—  Sexto,  vila  est  primo  in  corde,  quia  cor 
primo  movetur;  ergoprimum  principium 
sensitivum  est  in  corde;  —  per  eandem 
enim  particulam,  secundum  quam  animal 
primo  est  animal,  primo  vivit ;  animai 
autem  determinatur  per  habere  animam 
sensitivam,  et  per  consequens  per  pri- 
mum  principium  sensitivum,quod  neces- 
sario  et  immediate  ad  animam  sensitivam 
consequilur.   {dc  Somno  et  Vigilia  1.    4.) 

—  Sepiinio,  eadem  pars  corporis  est  pri- 
mum  subjectum  et  principium  sensus 
communis,  quae  cst  materia  somni  et  vi- 
gilia},  inquit  Philosophus  {dc  Somno  et 
Vigiliac.  3,  al.  2);  hajc  autem  ex  eodem 
ibideni  sunt  circa  cor:  {de  Somno  et  Vigi- 
lia  ].  4.)  —  Octavo,  eadem  pars  animalis 
est  principium  sensus  et  motus,  sicut 
determinatur  in  \ib.  de  Animalibus ;  sed 
cor  est  principium  motus  :  est  enim  prin- 
cipium  spiritus,  cujus  vigore  et  perseve- 
rantia  fit  motus  respirationis  animali  ne- 
cessarius  ad  vitam.  —  Dicendum  evso 
est,  quod  ultimum  organum  et  sensorium 
sensus  communis  est  cor. 

Quod  si  loquamur  de  organo  primo, 
cum  sensus  communis  sitdiffusus  per  to- 
tum  corpus,  sicut  et  tactus,  cum  simul 
sit  cum  illo,  ut  dictum  est  (supra  in  c), 
sicut  organum  primum  tactus  est  quseli- 
bet  pars  corporissensitiva,ita  et  organum 
primum  sensus  communis  erit  quajlibet 
pars  aptasentire.  —  Quod  manifestum  est 
quia,  ut  argumentatur  Philosophus  {de 
Somno  et  Vigilia  c.  2),  omnis  passio  in- 
hserens  pluribus  sensibus  inhaeret  per 
naturam  sui  subjecti  primi,  quod  repe- 
ritur  in  omnibus,  ut  dicitur  in  Wh.Posle- 
riorum;  sed  somnus  et  vigilia  sunt  pas- 
sionessensus,  et  insunt  omnibus  partibus 


TERTIA  SEGUNDJE  -  PHILOSOPHIA  NATUIL\LIS 


182 

animalis  :  ergo  insunt  per  naturam  sen- 
sus  comraunis  diffusi  per  omnes  partes. 
(de  Somno  et  Vigilia  1.  3.)  —  Verum   est 
tamen,  quod  inter  partes,  in  quibus  prin- 
cipaliter  est  sensus  communis,  est  prima 
concavitas  cerebri,  a  quo  nervi  sensuum 
particularium  oriuntur.  Quod  patet   i>ri- 
mum,  quia  hinc  est  quod  quantum  ad  di- 
stinctionera  spiritus  aniraalis  sensus  pro- 
prii  derivantur  a  communi ;  quuntura  ve- 
ro  ad  apprchensionem  sensus   comraunis 
fit  in  actu  perproprios,  quia  nihil  appre- 
henderet,  nisiper  hoc  quod  sensus  proprii 
redeunt  ad  ipsum  cum  suis  lucris,ut  dicit 
Avicenna ;  —  deinde,  quia  propter  raaxi- 
mam  abundantiara  huraiditalis  existentis 
in  cerebro  magis   irapediuntur  in   pueris 
actus  oniniura  sensuura  internorum  quara 
extcrnorura; — pra-lerea,  quia  ratione  ca- 
loris.  cujus  fons  est  cor,  el  sine  tiuo  non 
esl  sousitivura,  ut  dictuni  est  (supra  in  c. 
initio;,    a    corde   derivatur  virlus  sensi- 
liva  ad  cerebrura,  et  exinde  ad  tres  sen- 
sus  externos.  —  Opiisc.  43,  c.  h;  deVerit. 
q.  18,  a.  8,  in  c.  el  ad  o. 

Quod  vero  altinct  ad  pliantasiam  seu 
vim  imaginatimm,  qua.*  e^t  Ihesauius 
formaruni  per  sensum  acceptarum,  cora- 
ponens  et  dividens  eas,  <ura  duplcx  sit  : 
uwi  iraj)eriecta,  indelerininala  ct  confusa, 
conveniens  onraibus  animalibus  inii>»'rfe- 
clis;  altera  jjerfecla  el  (let''nninala  :  — 
illa  habel  organuni  indctenninatuui,  bic- 
ul  ipsa  esl  indeterniiiiala  (undc  sicul 
aniinalia  irapcrfccla  deeisa  et  divisa  in 
nuiltas  partcs  vivuiil,  ilaet  in  iJHdein  par- 
tibus  decisis  et  divisis  esl  oivanuin  phan- 
lasi:c  indelerininataj  ct  confusM-,  ut  ducet 
IMiilo.-ophus  '2.  de  Anima  {lext.  20  cl  32; 
c.  2ct3);  — linx  vero  habol  or^^anuin 
dctenninatura  in  delenninata  parle,  pula 
posl  organuiu  sensus  CMininunis  in  p^irlc 
cerebri,qiiai  non  sic  ubundal  huinidosic- 
ut  priina  paiti  cerebri,  in  (jua  eat  mIuiu 
organuin  sensus  cuininunis,  et  idco  pole&l 
melius  relinerc  fonnasscnsibilesrcabsen- 
lc.  l£.st  aulein  h;i'C  pars  cercbri  |MJ8lerior 
pais  priuiaj  cellulx',  piila  in  unterioi c  par- 
lc  ccrebri  pio|)e  \uluiin  :  ut  palcl  ex  hoc, 


quod  quia  vultus  est  prope  locum  iinagi- 

nativae,  ideo  in  eo  apparent  indicia  affe 

ctuura    et  praeserlim  affeclus  hilaiilatis 

qu3e  est  species  intensi  gaudii,  qu?e  dicilu 

exultatio.    —  Dividitur  enim  ccrebrum  i 

tres  ceUidas,  quarura  in  priori  partc  pri 

mce  est  organuin  sensus  coraraunis ;  in  po 

steriore  est  organum  phantasise,  quo  la^i 

la^ditiir  phantasia  et    consequenler  inleli 

lectus  in   sua  operatione.    Indiget   enii! 

inlellectus,  tara  in   acquirendo  scienliai| 

quam  in  utendo  illa,  operatione  phanlaj 

sia^,  ut  docet  Philosophus    (3.  de  Aninv 

text.  39  ;  c.  8)  :  oportet  enim,  cuin  aliqui 

speculatur   in   actu,   quoJ    siinul  formi 

sibi  aliquod  phantasraa.  —  2.  de  Anim 

1.4  et  0  ;  Upusc.  43,  c.  3 ;  de  Verit.  q.  2» 

a.  4,  ad   5  ;    Tabula  Aurea  voce  t  cen 

bruin  »  n.  3;  voce  «  imaginaliva  »  n.  -i 

3.  de  Anima  1.7  et  13. 

.Estimatira  vero  —  qu:i5  eslapprehoii 
.■«i\a  convenicnlis  et  nocivi,  el  ideo  com 
paratur  ad  appcliluin  sensilivuin  siculiii 
tellectus  piacticus  ad  voluutatem;  qu.c 
quc  quia  participat  aliquid  ralionis,  e? 
suprema  polenlia  paitis  sensitiva» 
habet  tam  in  aiiimalibiis  brulis,  in  quilm 
relinel  noinen  (Lstimativoi,  (piain  in  lii 
ininibus,  in  quibus  loco  a-stimaliva'  •■- 
cujitativa  idi  in  inunus  exercons  quod  il 
la,  et  perfccliori  inodo,  ut  di(.luin  esl  mi 
jira  «p  73,  a.  1  el  2  (undo  et  ralio  p"; 
ticnlaris  ap|»cllalur,  i>cr  (piaia  Qppiehin 
dilui-  .singulare;  cl  uniNcrsalis  senlenti. 
(pMin  inens  habct  de  o|)erabilibus,  apjili 
ealur  a  I  purlicularein  aeluin  :  ulsic  li 
(|uidain  syllogisinus,  cujus  inajnr  sil  uin 
versalis,  qua'  est  senlcnlia  menlis,  miiin 
auloin  HJiigularis,  qiix>  ebl  applicalio  piit 
lictilaris  rationis,  eonclusio  \ero  ist  cli 
clio  siiigularisopchs,  ul  j»alcl  per  ••■  ■!'! 
diicct  rhilotiophiis  3.  de  Aninia  i 
ct  57  ;  e.  10  el  Ih;  —  liabcl,  in(|ii.im 
Huuia  organun»  in  hoiaine  mtdi'tm  cclln 
htn  capilis  «eu  ctrebri,  iil  dieil  Coiniin  i' 
lalor  (3.  de  Anima  tcxt.  20) ;  in  hiuti 
V(  1*0  poslcrioreia  parlcui  medui;  puili 
ecrebri  ;  hac  |>ailo  vd  eellula  lasa,  la-  li 
lui    «'t  iinjiedilur   operulio   i\Uu»,  cl  pn 


DE  ANIMA  —  QUiEST.  LXXXV  DE  APPETITU   SENSITIVO  —  ART.  I 
nsequens  operatio  intellectus  :  sine  illa 


183 


lim  anima  modo  nihil  intelligit,  intelli- 
it  autem  in  futuro,  quanclo  a  pliantas- 
atibus  abstrahere  non  indigebit.  — 
ibula  Aurea  voce  «  aistimativa  d    n.  1, 

4  ;  de  Verit.  q.  10,  a.  5,  c;  q.  15,  a.  1, 
;  3.  de  Anima  1.  16  ;  la,  q.  78,  a.  4,  c. ; 

Sent.  dist.  50,  q,  1,  a.  1,  ad  3  ;  Opiisc. 


ARTICULUS  I 


1,  c.  'i. 


Demum  memoria  in  animalibus  perfe- 
is  —  qua3  est  thesaurus  specierum  inten- 
)nahum  seu  specierum  sensibiUum  a 
nsu  acceptarum,  et  quai  est  cognosci- 
/a  pra3teriti  ut  pra^teritum  est;  cui  re- 
londet  reminisceniia  in  homine,  perquam 
msolumsubito  recordatur  praeteritorum, 
3uli  recordantur  bruta  perfecta  per  me- 
oriam,  sed  etiam  syllogistice  inquirit 
■reteritorum  memoriam  secundum  indi- 
duales  intentiones  —  habet  determina- 
im  organum  in  extrema  parte  capitis, 
,que  adeo  in  postrema  cerebri  celhila, 
iia  simiUter  Ia3sa  Iseditur  et  operatio 
lemoria).  —  Tabula  Aurea  Yoce  «  memo- 
ia  y>  n.  1,  5,  10. 

EL  ex  his  patet,  quodnam  sit  organum 
innium  sensuum  internorum;  et  simiU- 
}v  patet  ad  objecta  utriusque  partis. 


QU.ESTIO  LXXXV 

DE    APPETITU    SENSITIVO. 

Deinde  considerandum  est  de  appetitu 
ensitivo;  et  primum  agemus  de  ipso  ap- 
lelilu,  deinde  de  ilUus  organo. 

;1RGA  PRhMUM  QU/ERUNTUR  QUINQUE  : 

1.  Utrumappelitus  sitaUquaspecialis  poten- 
iaanimcB. 

2.  Utrum  appetitus  dividatur  in  sensitivum 
l  intellectivum  tamquam  in  diversas  poten- 
ias. 

3.  Utrum  appetitus  serisiLivus  distinguatur 
n  irascibilem  et  concupiscibilem  tamquain 
n  diversas  potentias. 

4.  Utrum  etiam  appetitus  intellectivus  divi- 
iatur  in  irascibilem  et  concupiscibilem  tam- 
[uam  in  diversas  potentias, 

5.  Utruni  appetitus  concupiscibilis  et  ira- 
cibilis  obediant  rationi. 


UTRUM  APPETITUS    SIT    ALIQUA    SPECIALIS 
ANIMyl':   POTENTIA. 

Videtur  quod  appetitus  non  sit  aUqua 
specialis  anima)  potentia. 

1.  Ad  ea  enim,  qua)  sunt  communia  ani- 
matis  et  inanimatis,  non  est  aUqua  poten- 
lia  anima^  assignanda  ;  sed  appetere  com- 
inune  est  animatis  et  inanimalis,  quia 
«  bonum  est  quod  omnia  appetunt  y>,  ut 
dicitur  1.  Elh.  (c.  1)  :  ergo  non  est  spe- 
ciaUs  animai  potentia.  —  la,  q.  80,  a.  1, 
arg.  1 ;  de  Verit.  q.  22,  a.  3,  arg.  1. 

2.  Pra3terea,  potentiae  distinguntur  se- 
cundum  objecta;  sed  idem  est,  quod  co- 
gnoscimus  et  appetimus  :  ergo  vim  appe- 
titivamnon  oportet  esse  aUam  praeter  vim 
apprehensivam.  —  la,  1.  c.  arg.  2 ;  de 
Verit.  1.  c.  arg.  3. 

3.  Prseterea,  commune  non  distingui- 
tur  contra  proprium  ;  sed  quseUbet  ani- 
ma3  potentia  appetit  quoddam  particulare 
bonum  et  appetibile,  sciUcet  objectum 
sibi  conveniens  :  ergo  respectu  hujus  ob- 
jecti,  quod  est  appetibile  in  communi, 
non  oportet  accipi  aUquam  potentiam  ab 
aUis  distinctam.  —  la,  1.  c.  arg.  3;  de 
Verit.  l.c.  arg.  5. 

4.  Praeterea,  appetitus  est  rei  non  habi- 
tse  ;  sed  in  animaUbus  jani  per  cognitio- 
nem  habetur  bonum  :  ergo  cognitionem 
boni  non  sequitur  in  animaUbus  aliquis 
appetitus,  qui  specialem  requirat  poten- 
tiam.  —  de  Verit.  1.  c.  arg.  4. 

5.  Praeterea,  appetitus  nihil  aUud  esse 
videtur  quam  qusedam  directio  in  finem; 
sed  appetitus  naturaUs  sufficit  ad  hoc, 
quod  aliquidperipsumdirigaturin  finem  : 
ergo  non  oportet  superaddi  appetitum 
animalem,  qui  sit  speciaUs  animse  poteu- 
tia.  —  de  Verit.  1.  c.  arg,  2. 

Sed  conira  est,  quod  Philosophus  (2.  de 
Anima  texi.  27 ;  c.  3)  distinguit  appetiti- 
vum  ab  aUis  potentiis.  Damascenus  etiam 
(2.  de  Fide  Orthod.  c.  22  ;  —  Migne  PP. 
Gr.  t.  95,  col.  942)  distinguit  vires  appe- 
titivas  a  cognoscitivis.  —  la,  q.  80,  a.  1, 
arg.  Sed  contra. 


Igi  TERTIA    SECUXD,^ 

Respondeo   dicendum,  quod  necesse  est 
ponerequandam  potentiam  anim£e   appe- 
titivani.  Ad  cujiis  evidentiam  consideran- 
dum  est,  quod  quamlibet  formam   sequi- 
tur  aliqua  inclinatio :  sicut  ignis   ex    sua 
forma  inclinatur  in  superiorem  locum,  et 
ad  lioc  quod  generet  sibi   simile.   Forma 
autem  in  his,   qua;   cognilionem  partici- 
pant, altiori  modo  invenitiir  quam  in  his, 
qua)  cognitione  carent.  In  his  enim,  qua) 
cognilione  carent,  invenitur  tantummodo 
forma  ad  unum    esse  proprium   delermi- 
nans    unumquodquc,   quod  eliam    nalu- 
rale  uninscujusque  est.    Hanc  igilur  for- 
mam  naturalem  sequitur  naturaiis  incli- 
nalio,  quce  appeliliisnaturalis  \ociilur.  — 
In  habentibus  autem  cognitionem  sic  deter- 
minatur  unumquodque  ad  pi'0[)rium  esse 
naturale  per  formam  naluralem,  quoJ  ta- 
nien  estreceptivum  specierumaliarumro- 
rum,  sicut  sensus  rocipit  specii,'3  omnium 
sensibilium,  et  inleMectus  omnium  inlel- 
ligibihum.  Et  sic  anima  hominis  lit  cMiinia 
quodammodo  secundum  sensum  et  intel- 
leclum,  in  quo  quudammudo  cognitionem 
habentia  a»!  Dei  ^imihtudinem  appropin- 
quant,  in  quu    omnia    praeexislunl,    sicul 
Dionysius  dicit  [de  Div.  i\om.  c.  5 ;  —  Mignc 
t.  3,  cul.  818  el  dficjceps  passim).   Sicut 
igitur  form.r  altiuri  niodo  existunt  in  ha- 
benlibus  cognitinnem  suj^ra  niudum   fur- 
maium  naluralium,  ita    opurlet  quud    in 
eis  sit  inclinalio  supra  mudum  incliiiatiu- 
iiis  naturalis  ;   (jua'  dicilur  tippelitiis  ani- 
iiuilis.  VA  \iivc  supi.Tiur  inrljnalio  peilinel 
ad  vim    aniiiKe    apj)elilivain,    |)cr   quam 
animal  appelere  potest  ca,  qu.i»  apprthcn- 
dit,  el  non  .soluin   ea,  ad  qiia-  inclinatur 
L'X  foinia  natiiiali.   Sic   igilur  nne.s>«5  «'sl 
poneic  aliquaiii  pulenlium  uniiua'  apjieli- 
livam.  —  la,  (|.  80,  a.  I ,  «•. 

Ad  primiim  orgodicenduin,  «juodaj)i>e- 
lere  inv*iiitur  in  habfiilibus  eugniliuiifm 
supra  mudiiin  cummuii<'in,  «piu  invi-nitur 
in  omnibiis,  uttliclum  esl ;  el  ideu  «)pur- 
let  ad  hoc  ileterminaii  aliijnam  [lulciitiaiii 
aiiim.e.  —  la,  I.  c.  ad  I. 

Ad  secundnm  diceiidum,  ijuoil  id,  (juod 
a[>[)ieheiiditur  et  a[)[)t:tilur,  esl  idfiu  siib- 


PHILOSOPHIA    NATURALIS 

jecto,  sed  differt  ratione.  Apprehenditur 
enim  ut  est  ens  sensibile  vel  intelligibile- 
appetitur  vero  ut  est  conveniens  aut  bo- 
num.  Diversitas  autem  rationum  in  obje- 
clis  requiritur  ad  diversitatem  polentia- 
rum,  non  autem  materialis  diversitas.  -— 
la,  1.  c.  ad  2. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  unaquaeque 
[jolentia  animo}    est  quaedam  forina   seu 
natura,  et  habet  naturalem  inclinalionem 
in    aliquid.      Unde    unaqiUTque    a[)[ietit' 
objectum  sibi  conveniens  naturali    appe-l 
tilu,  supra  quem  est   a[)petitns   aniiuali^ 
consequens    aj)preliensionem,  qiio   appt- 
titur    aliquid    non    ea    ratione,    ijua   esl 
conveniens  ad  actuiu  Imjus  vel  illius  po- 
tentia',  ulpote  visio  ad  videndum  el  audi- 
tio  ad  audiendum,  sed  quia  est  convcni-! 
ens  simpliciter  animali.  —  la,  I.  c.  ad  3. 

Ad  qiiarlttm  dicendum,  quod  appelensl 
bonum  non  qiKvrit  habere  bonum  secun-' 
dum  esse  intenlionale,  qualiler  a  'v-- 
sccnle  habelur,sedsecuiidum  esse  c->.  .- 
liale.  Et  ideo  [jer  hoc,  quid  aniinal  habet 
bonum  ut  cugnoscens  ipsum,  non  exclu- 
dilur  qiiiii  [)0^sit  ijisum  a[)|tetere.  —  i/- 
]'eril.  (|.  '2Z,  a.  3,  ad  4. 

Ad  ipiintum  dicendum,  quod  «(uia  ani-i 
malia  nalasunl  [).irlici[):ue  divinain  boui- 
tatem  eminenlius  ceteris  inlerioribus  rt- 
bus,  inde  est  (juud  indigent  luullis 
lioiiibus  el  auxiliis  ad  suam  [jerfecli 
siciit  «jui  j>olesl  ('oiisetjui  (lerfectaiu  -.m.i 
lal«'in   inullis    exercitiis   esl    jnojiifi"'  • 
sanilati  «juaniille,  (jui  non  j)Olesl  cun^    , 
nisi  modicain   >ani(ateiu,  et  ob  hoc  inii 
indigel  nisi  modico   exeiriliu,   tiecunduiu 
cxeiiij)lum  IMiilosoj)hi  in  2.    de  dvlo  {lext. 
tii';  c.  i2).  Et  ide«),cuiu  aj>j)eliliis  iialun- 
lis  .sit  determinatus  aii  unum,  iiec    j)0ssit 
c'8se  mulliformi.x,  ul  in  lul  divorsa  so  e.\- 
tendat,  quut  unimalia  indigenl;  n< 
rium  fuit,  ul   animalibiis  sujhi    ' 
aj)j)«'titus  animalis  euii^e  (uciis  ^ij'! "  '•'  "- 
siunem,  iit    ex    mulliliidine   ajijni '  ''"«^ 
ruiu  aiiiiual  iii  di\«'r-.'i  IVr.ihir.  — 
ril.  I.  c.  adJ. 


DE   ANIMA   —  QIVKST.    LXXXV   DE   APPETITU    SEXSITIVO  —   ART    II 


isr, 


ARTICULUS    II 

ITRUM  APPET[TUS   SENSITIVUS     ET    INTELLE- 
CTIVUS    SINT    DIVERS.K    P0TENTI.1i. 

Videtur  quod  app(3Litus  sensitivus  et 
iitelleclivus  noii  sint  diyersac  polentiae. 

l.Philosophus  enim  in  2.  de  Anima  [lcxl. 
17;  c.  3)  distinguif  quinque  gcnera  po- 
cnliarum  anima;  et  operationum  :  quo- 
mwunum  inciudit  generationem,  nutri- 
ionem  et  augmentum,  sccundum  includit 
ensum,  tertium  appetitum,  quarlum  mo- 
um  secundum  locum,  quintum  intel- 
eclum  —  ubi  intellectus  a  sensu  dislin- 
iiitur,  non  autem  appetitus  intellccti- 
us  a  sensitivo  —  :  ergo  videtur  quod 
lon  disting-uatur  potentia  appetitiva  supe- 
ior  ab  inferiori,  sicut  distinguitur  poten- 
ia  apprehcnsiva  superior  a  potentia  ap- 
trehensiva  inferiori.  —  de  Verit.  q.  22,  a. 
,  arg.  4. 

2.  Praeterea,  potentisenon  diversifican- 
iir  per  accidentales  differentias  ;  sed  ac- 
iditappclibili,  quod  sit  apprehcnsum  per 
ensum  vel  per  intellectum  :  eigo  appe- 
itus  sensitivus  et  intellectivus  non  sunt 
liversaj   potentiae.  —  de  Verit.  1.  c.  arg. 

;la,  q.  80,  a.  2,  arg.  1. 

3.  Praeterea,  cognitio  intellectiva  est 
iniversalium;  et  secundum  hocdistingui- 
ur  ab  intellectiva,  quse  est  singularium; 
ed  illa  distinctio  non  habet  locum  ex 
arte  appetitivae  :  cum  enim  appelitus  sit 
loUis  ab  aninia  ad  res,  qu£e  sunt  singu- 
ares,  omnes  appetitus  videntur  esse  rei 
inguiaris.  Non  ergo  appetitus  intellecti- 
us  debet  distingui  a  sensitivo.  —  la,  I. 
.  arg.  2 ;  de  Verit.  1.  c.  arg.  2. 

4.  Prseterea,  sicut  sub  apprehensivo 
rdinatur  appetitivum  ut  inferior  poten- 
a,  ila  et  motivum  ;  sed  non  est  aliud 
lolivum  in  homine  consequens  intelle- 
tuiii,  quam  in  abis  animalibus  consequens 
jnsum:  ergo  pari  ratione  nequeest  aliud 
ppelitivum.—  1a,  1.  c.  arg.  3;  de  Verit. 

c.  arg.  3. 

Sed  contra  est :  1.  quod  Philosophus  (3. 
e  Anima  text.  57  et  58  ;  c.  1 1)  distinguit 
iipUcem  appetitum,  et  dicit,  quod    appe- 


titus  superior  movet  inferioruin  ut  sphai- 
ra  spha^ram;  ergo.  —  de  Verit.  I.  c.  arg. 
Sed  conira  ;  1a,  1.  c.  arg.  Sed  contra. 

2.  Praiterea,  potentia  apj^etitivaest  po- 
tentia  passiva,  quae  nata  est  moveri  ab 
apprehenso.  Undeappetibile  apjirehensum 
est  movens  non  motum;  appetitus  autem 
movensmotum,  utdicitur  in  3.  de  Anima 
(lext.  54  ;  c.  10)  et  12.  Melaphys.  {fext.  36; 
1.  11,  c.  7).  Passiva  autem  et  mobilia  di- 
slinguntur  secundum  dislinctionem  acti- 
vorum  et  motivorum,  quia  oportet  moti- 
vum  esse  proportionatum  mobili  et  acli- 
vum  passivo  ;  et  ipsa  potentia  passiva  pro- 
priam  rationem  habet  ex  ordine  ad  suum 
activum.  Quia  ergo  est  alterius  generis 
apprehensum  per  intclleclum  et  apjire- 
hensum  persensum,consequcns  est,quod 
appetitus  intellectivus  sit  alia  potentia  a 
sensitivo.  —  la,  I.  c,  in  c. 

Respondeo  dicendum,  quod  voluntas 
est  alia  potentia  ab  appetitu  sensitivo.  Ad 
cujus  evidentiam  sciendum  est,quod,  sic- 
ut  appetitus  sensitivus  distinguilur  ab  ap- 
petitu  naturali  propter  perfectiorem  mo- 
dum  appelendi  :  ita  appetitus  ralionalis 
ab  appelitu  sensitivo.  Quanto  enim  aliqua 
natura  est  Deo  propinquior,  tanto  expres- 
sior  in  ea  divinae  dignitatis  similitudo 
invenitur.  Hoc  autem  ad  divinam  digni- 
tatem  pertinet,  ut  omnia  moveat  et  incli- 
net  et  dirigat,  ipse  nuUo  alio  motus  vel 
inclinatus  vel  directus.  Unde  quanto  ali- 
qua  natura  est  Deo  vicinior,  tanto  minus 
ab  eo  inclinatur,  et  magis  nata  est  se  ip- 
sam  inclinare.  Natura  igitur  insensibilis, 
quse  ratione  suai  materialilatis  est  maxi- 
mo  a  Deo  remota,  inclinatur  quidem  in 
aliquem  finem,  non  tamen  esl  in  ea  ali- 
quid  inclinans,  sed  solummodo  inclina- 
tionis  principium,  ut  ex  praidictis  {de 
Verit.  q.  22,  a.  1)  patet.  Natura  autem 
sensitiva,  ut  Deo  propinquior,  in  se  ipsa 
habet  aliquid  inclinans,  scilicet  appe- 
tibile  apprehensum  ;  sed  tamen  inclinatio 
ipsa  non  est  in  potestate  ipsius  animalis, 
quod  inclinatur,  sed  cst  ei  aliunde  deter- 
minata.  Animal  enim  ad  aspectum  dele- 
ctabilisnonpotest  non  concupiscere  illud, 


186 


TERTIA  SEGUXD.E  ~  PHILOSOPHIA  NATUR.\LIS 


quia  talia  animalia  non  habentdominium  genera.    — de  Verit.  q.   22,    a.   4,   ad  4 

suse  inclinationis  :  unde  non    agunt,    sed  Ad  secundum  dicendum,  quod  appeti- 

magis  aguntup,    secundum    Damascenura  bili  non    accidit    esse   apprehensuiu  pei 

{de  Fide  Ortliod.  1.  2,   c.  27;    —    Migne  sensumvel  intellectum,  sed  per  se  ei  con 

PP.  Gr.  t.   94,  col.    962) ;  et    hoc    ideo,  venit.  Narn  appetibile  non  movet  appeti 


Ql 


quia  vis  appetitiva  sensibiUs  habet  orga-  tum,  nisi  in  quanlum   est  apprehensi 

num  corporaie,  et  ideo  appropinquat  dis-  Unde  diflerentioe  apprehensi    sunt  per  sJ 

positionibus   materi£E  et  rerum  corpora-  differentire  appetibilis.  Unde  potentiae  ap| 

lium,  ut  moveatur  magis  quam  moveat.  petitivic   distinguuntur   secundutn  difTei 

Sed  nalura  rationatis,  qua)  cst  Deo  maxi-  rentiam   apprehensorum  sicut  secunduri 

me  propinqua,  non  solumhabet  inclinatio-  propria  objecta.  —  la,  q.  80,  a.  2,  ad  l' 

nem  in  aliquid,    sicut  habent  inanimata ;  — ]'el  dic,   quod   voluntas    ab    appelil' 

nec    sohim   movens   hanc    inchnationem  seiisibili  non  distinguilur  directe  perhoq 

quasi  aliundeeis  deteruiinatam,  sicut  na-  qiiod  est  sequi  apprehensionem  hanc  vei 

tura  sen>ibiHs ;  sed    ultra  iioc    liabet    in  illam;  sed  ex  hoc,    quod  est  deterniinar 


polestate  ipsam  inclinalionem,  ul  non  sit 
ei  necessarium  inclinariad  appetibile  ap- 
prehen^um,  sed  possil  inclinari  vel  non 
inclinari ;  et  sic  ip^a  inclinatio  nondeler- 
minatur  ei  ab  alio,  sed  a  se  ipsa.  Et  hoc 
quidem  compelit  ei,  in  (luantum  non  uli- 
tur  organo  corporali ;  et  sic  receden^  a 
natura  mobilis  accedit  ad  natuiam  mo- 
venlis  et  agcntis.  Ouud  aulem  aliquid  de- 
terminet  sibi  inclinalionem  iii  llneiu,  non 
potest  coulingere,  nisicognoscal  lincm  et 
habiludincm  linis  in  ea  qu:e  sunl  ad  li- 
neni :  quod  o^t  lanlum  jalionis.  Kl  idco 
talis  ajtpflilus  non  dflerminalus  ex  ali- 
quo  alio  de  necessilatf,  soquilur  appre- 
hensionem  lalionis.  —  Unde  appeliliis  ra- 
lionalis,  (|ui  volunlas  dicitur,  est  alia  po- 
lentia  ab  aj)petilu  sensibili.  —  deVeiit. 
q.  22,  a.  4,  c. 

Ad  j/riinuni  ergo  dicendum,  qiiod  scn- 
sus  et  inlcllt.clus  dilVi.-runt  p(;r  ralioiio- 
aj)|)it'hei)^ibilis  in  quanlum  ••sl  apprtdien- 
sibili',  piopler  hoc  (|uod  ad  di\ei:>a  gene- 
ra  p(^rlint'l  potentiai  uin.  Seiisus  eniia 
lenet  apprehendendo  parliculare,  iiilil- 
lecliis  auteiM  apprehimdeiido  univer.sale. 
App»;lilus  vero  Miperior  el  iiiferior  non 
dillVrunt  per  ditTeienliaia  appetibilis  in 
«luantum  esl  appelibile,  euiu  in  ideiu  b(j- 
niim  qiiandoijue  lendal  uler(|U)!  apj)eti- 
Iih;  sed  dilliiunl  peinis  diver^um  luuduiii 
appflfiidi,  ut  ex  diilis  {de  Verit.  (j.  22,  a. 
1,  2,  [\)  palet.  Et  idet)  siiiil  (juidein  diver- 
sa;  potentiie,  scd  noii  divciba  polcnliarum 


sibi  inclinationem,  vel  habere  inclinalio 
nein  determinatam  ab  alio  ;  qute  duo  e.\i 
gunt  potentiamnon  unius  inodi  ;  sed  lall 
diversitas  requirit  diversitatein  appieheii 
sionum,  ut  ex  piiedictis  {de  Verit.  q.  2:| 
a.  3)  palet.  Unde  quasi  ex  conseqiieni 
accipitur  distinctio  appetitivarum  viriui 
penes  distinctionem  apprehensivarura,  t 
non  principaliter.  —  de  Verit.  (j.    22,  ; 


4,  ad  1, 


Ad  lertiuin    dicendum,  quod   appelilii 
intelltM^tivus,  etsi  leratur  in  res  quae  sui 
extra    animam  singularos,  lertur   lainei 
in  eas  seciindum   aliquam  ralioneiu  iiiii 
versalem:  sicut  cum  a|)|)elit  aliquid,  qui: 
esl   bonuin.     Unde  l*hilo&0|)hus  dicil   i 
sua   lihetorica  (I.    2,    c.   4),  quod  oJiiii 
])olest  esati  dc  ali(|uo  univorsali,pula  cm 
odio  habemus  omne  lalronuin  genus.  S 
inilitir  etiam  per  a|)petilum  intelleclivin 
aj)|ielere    jjos>umus    immal(.'rialia    boii. 
«juit*  sensus  iioii  aj)j)i  ehendil,  .<-icut  scin 
liaii),  virtiiles  et  alia  hujusmodi.  —  ta, 
c.  ad  2.  —  Vel  dic,  (juod  (|uamvis  aj)!" 
lilus  semj)er  intendatad  ali(juidin  rerin 
nalura    existeiis,    (juo  I    est    j)er   niodui 
pariiiularis  et  iion  universalis;  taincii  :i 
aj)j)elendum  (juandotjuc    muvelur  j»er  ;i| 
prehen-ioncin  alicujus  universalis  conii 
dilionis  :  sicut  aj>j)etimus  lioc   boiiuiii  • 
hac     coiisideratioiie,    qua    eoiisiderum 
iiimj)lii'ilir  boiiiim  e>^i*  aj)j>eleiidiiin ; 
(juaiidotjuo  vero  |)er  .ipi)reln'ii>ii)iii^in  :  i 
licularis  sccunduinsiiaiu  j)Ui  tiiulai  > 


DE  ANIMA  —  QU^ST.    LXXXV   DE  APPETITU  SENSITIVO  —  ART.  III 
]l  ideo   sicut   appetitus   ex    consequenti 


187 


istinguitur  per  difTorentiam  apprehen- 
ionis,  quam  sequilur;  ita  ex  consequonti 
istinguitur  per  universale  et  particulore. 

-  cle  Verit.  1.  c.  ad  2. 

Adquarlum  dicendum,  quod,  sicut  dicit 
liilosophus  (3.  de  Anirna  iexl.  57  et  58  ; 
.  llj,  opinio  universalis  non  movet  nisi 
lediante  particulari  ;  et  similiter  appeti- 
is  superior  movet  mediante  inferiore  ; 
t  ideo  non  est  alia  vis  motiva  consequens 
itellectum  et  sensum.  —  la,  1.  c.  ad  3  ; 
-^  Veril.  1.  c.  ad  3. 

ARTICULUS    III 

TRUM  APPETITU3  SENSITIVUS  DISTINGUATUR 
IN  CONCUPISGUnLEM  ET  mASClBILEM  TAM- 
QUAM   IN    DIVERSAS    POTENTIAS. 

Vidctur  quod  uppetitus  sensitivus  non 
islinguatur  in  irascibilem  et  concupisci- 
ilem  sicut  in  potentias  diversas. 

1.  Eadeni  enim  potentia  animae  est  unius 
Dntrarietatis,  ut  visus  albi  et  nigri,  ut 
icitur  in  2.  de  Anima  (lext.  107;  c.  11)  • 
}d  conveniens  et  nocivum  sunt  contra- 
la  :  cum  ergo  concupiscibilis  respiciat 
onveniens, irascibilis vero  nocivum,  vide- 
IV  quod  eadem  potentia  sit  concupiscibi- 
s  et  irascibilis.  —  la,  q.  81,  a.  2,  arg. 

;  de  Veril.  q.  25,  a.  2,  arg.  2. 

2.  Preeterea,  per  eandem  virtutem  ali- 
ais  recedit  ab  uno  extremo  et  acceditad 
Iterurn,  sicut  ratione  gravitatis  lapis 
^cedit  a  loco  supremo  et  accedit  ad 
)cuai  infimum;  sed  per  vim  irascibilem 
!iima  recedit  a  nocivo  fugiendo  ipsum, 
er  vim  autem  concupiscibilem  acce- 
it  ad  conveniens  concupiscendo  ipsum  : 
rgo  eadem  vis  animas  ost  concupiscibi- 
s  et  irascibilis ;  et  sic  idem  quod   prius. 

-  de  Verit.  I.  c.  arg.  3. 

3.  Praiterea,  appetitus  sensitivus  non 
st  nisi  convenientium  secundum  sen- 
im  ;  sed  conveniens  secundum  sensum 
't  objectum  concupiscibilis  ;  proprium 
Hm  objectum  gaudii  est  conveniens  ; 
ludium  autem  non  est  nisi  in  concupi- 
;ibili :  ergo   nullus  appetitus  sensitivus 


est  a  concupiscibili  distinctus.   —  la,  I. 
c.  arg.  2  ;  de  Verit.  1.  c.  arg.  4. 

4.  Sed  dices,  quod  objeclum  appetitus 
est  etiam  nocivum  sivc  disconvenions.ad 
quod  irascibilis  seextendit.  — Sed  contra, 
sicut  conveniens  est  objectum  gaudii,  ita 
nocivum  vel  disconveniens  est  objoctum 
tristitiai  ;  sed  tam  gaudium  quam  tristitia 
sunt  in  concupiscibili  :  et  ita  idem  quod 
prius.  —  de  Veril.  I.  c.  arg.  5. 

5.  Praeterea,  appetitus  sensibilis  pra3- 
supponit  apprehensioncm  ;  sod  eadem  vi 
apprehensiva  apprehenditur  convenicns 
et  nocivum  :  ergo  et  eadem  vis  appelitiva 
se  habet  ad  ulrumque;  et  sic  idem  quod 
prius.  —  Ibid.  arg.  6. 

G.  Pra?terea,  odium  est  inconcupiscibili, 
ut  probatur  in  2.  Topic.  (c.  3,  al.  7),  eo 
quod  amor  est  in  eadem;  sedadest  etiam 
in  irascibili;  dicit  enimHieronymussuper 
illud  Matthaei  13,  33  :  Siniile  esl  regnmn 
cceloriun  fermento  :  «  Possideamus...  in 
irascibili  (1)  odium  vitiorum  »  ^Migne 
PP.  Lat.  t.  26,  col.  91).  Et  probatur,  quia 
odium  est  ira  inveterata,  ut  dicit  Augu- 
stinus  ;  ira  autem  est  in  irascibili  :  ergo 
eadem  vis  est  irascibilis  et  concupiscibi- 
lis.  —Ibid.  arg.  7;  la,  1.  c.  arg.  3. 

7.  Prseterea,  potentiaj  secundum  actus 
distinguuntur ;  sed  in  quolibet  actu  ira- 
scibilis  iucluditur  actus  concupiscibilis  ; 
nam  ira  habet  concupiscentiam  vindicta), 
et  sic  de  aliis  :  ergo  concupiscibilis  non 
estalia  potentia  ab  irascibili.  —  de  Veril. 
1.  c.  arg.  9. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  di- 
stinguit  appetitum  sensitivuminconcupi- 
scibilem  et  irascibilem  ;  nam  3.  cle  Anirna 
(text.  42  :  c.  8)  ponit  in  anima  triplicem 
appelitum,  rationalem,  et  sensitivum  con- 
cupiscibilem,  et  irascibilem. 

Respondeo  digendum,  quod  appetitus 
sensitivus  est  una  vis  in  genere,  quae 
sensualitas  dicitur;  sed  dividitur  in  duas 
potenlias,  quae  sunt  species  appetitus 
sensitivi,  scilicet  in  irascibilem  et  con- 
cupiscibiiem.  —  Ad  cujus  evidentiam  con- 
siderandum,   quod    in  rebus    naturalibus 

(1)  Al.  «  in  ira  odium  conLra  vitia  ». 


,33  TERTIA  SECUND.E 

corruptibilibiis  est  duplex   inclinalio,   se- 
cundiim  diiplicera   operationem  illarum  : 
una  est   ad   consequendum  convenienlia 
et  refugiendum  nociva,    ac  proinde   per 
quam  res  naturalis   nitilur  acquirere  id, 
quod   est   conservativum    suae    natura?  ; 
allera  est   ad   resistendum  corrumpenti- 
bus   et  contrariis,    qua)    convenientibus 
impedimentum  praebent  et  ingerunt  nocu- 
menta  :  —   sicut   ignis  iiabet   naturalem 
inclinationem,  non  solum  ut  recedat   ab 
inferiori  loco,  qui    sibi    non  convenit,  et 
tendat  ad  locum   superiorem  sibi  conve- 
nientem,   ut    ibi  conservetur ;   sed  etiam 
ut  resistat  corrumpenlibus  et  impedienti- 
bus  :  unde  per  qualitalem   motivam  mo- 
vetur  tuisum,  et  per  qualitatem  aclivam 
sua  conlraria  destruit,   ne  corrumpalur. 
—  Ouia  igitur  appetitus  sensitiuus  esl  in- 
clinatio  conseqiiens  apprehensionem  seii- 
sitivam,  sicut  appetilus  natuiali>  est  in- 
clinatio    consequens  formam   naturalem, 
necesse  est  quod  eliam  in  parle  sensitiva 
sinl   fhue  poteniio'  appetilimr  .-  nna,  per 
quam  anima  siuijdiciler  inclinalur  aJ  pru- 
sequendum  ea,    qux*    sunt    convenientia 
secunduin   sensuin,    el   ad    refugienduui 
nuciva  ;  eth^ec  dlcilur  contupiscibilis ;  alia 
vero,  per  quaia  aniinal    resislit  iis,  quae 
convenienlia    iin(mgnaiil    et    nocumonta 
inferunt  ;  el  h^uc  vis  difilur  irasribilis  ; 
unde  dirilur,    «juod    fjus    objecluia    est 
arduuin,  quia  &cdicet  lendil  ad  hoc  quod 
habeal    doininiuia    et     vicloiiaia    super 
contraria  ft  sup.reinineat  eis  ;  sicul  ob- 
jectuni  coiuU()iscibiUs  dirilur  esse  conve- 
niens  secundiiiii  seiisuiu. 

lia)  autein  du:e  inclinaliones  (|uod  non 
rcduiantiir  in  ideni  principiuni,  palel  :  — 


—   PIIILOSOPHIA    XATPRALIS 


ut  ei   suum  delectabile  conjungatur;    al- 

iera  vero,  scilicet  irascibilis,  est  ordinata 

ad  agendum,  quia  per  actionein  aliquam 

superat  id,  quod  est  contrariuin  vel  noci- 

vum,  ponensse  in  quadamaltitudine  viclo- 

ri£e  super  ipsum.  Hoc  autem  coimnuniter 

inpolentiisanimcBinvenitur,  quodrecipere 

et  agere  ad  diversas   potentias  perlinent,' 

sicut  palet  de  intellectu  agente  et  possibi-i 

li.  Et  indeest  quod  secundum  Avicennair' 

ad  irascibilem   pertinet  fortitudo  et  debi 

litas  cordis,  quasi  ad  virtutem  ordinalaQ: 

ad  agendum ;    ad  concupiscibilem  aulea 

dilalatio  et   constrictio    ipsius,    quasi  ac 

virtulem  ordinatam  ad    recipiendum.  — 

Tcrtio,  quia  interdum  aniina  tristibus  sein 

gerit  contra  iqclinationem  concupiscibilis 

ut  secunduiu  inclinationem  irascibilis  im 

pugnet   contiaria.    Unde  eliain  passione 

iiiiscibilis  repugnai-e  videntur passionibni 

concupiscibilis.   Nam  coiKUpiscentia  ac- 

censa  ininuit  iram,  et  ira  accensa  ininiii 

concupiscentiam,  ut    in    pluribus.    Patf 

eliaia  ex  hoc,  quod   irascibilis   est  qiKi; 

propugnatrix  et  defensatiix  concupiscibi 

lis,  dum  insurgit  conlra  ea,   i|ua'   iiupc 

diunt   convenienlia,  qua^    concupiscibili 

appelil,  et  ingerunt  nociva,   qnaj  concii 

piscibilis  refugit.   Kl  propler  hoc  omne 

possiones  irascibilis  incipiunt  a  passiuni 

t)iisi-oiicupis(tibilis,  et  in  eas  tenninanluri 

sicul  ira  nascilur   ex    illata    Irislilia,  » 

Nindiclani  inferensin  hetiliaiu  lerininalui 

Proplcr  hoc  eliain  jiugna^aniinalibus  sui 

da  concupistibilibus,   scilicul  de  cihis  < 

veneri?is,  iil  dicilur  in  8.    de  ^-Iniinalil'! 

{»;.  Ilist.    Aninial.  c.    18).   -^    la,    q.  s' 

a.  2,  c.  ;   de  Itnt.  q.  25,  a.  2,  c. 

Ad  pnnium  ergo  dicendiiin,    quod  vi 


primo,  (piia  aliaiu  ralionein  appelibililalis     concupiscibilis  esl  couvenienlis  el  incoi» 


habet  alnpiid  ex  lioc  <|Uod  esl  arduuin, 
cuni  (piandoque  illiid,  (piodest  anbiuin,  a 
deleclalioin?  sepai'et,  et  rebus  ciicuiaslan- 
libus  se  iiniuisceat  :  si<Mit  cuiu  aniiual 
relicta  voluplal<',  eiii  vaiab  il,  aggr<*dilur 
pugnam   nec  relrahilur  propter   d<)loro.s, 


venienlis,  sed  irascibilis  t?sl  ad  rcsislfi 
duiu  inconvenicnli,  qiiod  iinpugnal :  (|U" 
csl  dicere,  tain  conveniens  dclcclahi 
(piain  iiociNuni  Irisluiulo  ad  cuncupiM- 
bilciii  perlinere,  secuiiduin  qnod  uiiU' 
osl  fugionduia  el  allcniia  conKeipioodun 


(pios  sustinel.   —  Secnndo,  quia  una  ea-     sed   iiabero   quandaia  allilndiiiein  8U|»< 
rum,  scilicel  concupi.scibiiis,  vid<'lur  ordi-      ulruiuque,  ul  acilicel  iiocivum  p< 
nala  ad  recijiieniluin  :  luic  eniiii  appetil,      |  eruri,  el  d<'Ieclubilo  cuiu  securilaltiqH' 


DE   ANIMA    —    QILEST.    LXXXV    DE 

ira  possideri,  ad  irascibilein  peitinere. 
-  la,  1.  c.  ad  1 ;  de  Vcril.  1.  c.  ad  2. 
Ad  secundum  dicendum,quod  reccdere 
nocivo  et  accedero  ad  delectabile, 
TUinqiie  concupiscibili  competit  ;  sed 
ipugnare  et  superare  id,  quod  potcst 
sc  nocivum,  hoc  pertinct  ad  irascibi- 
,1^^  —  de  Verit.  1.  c.  ad  3. 
Ad  /cr/mm  dicendum,quod  sicut  in  ap- 
•ehensivis  virtutibns  in  ])arte  sensitiva 
t  aliqua  vis  sestimativa,  sciiicet  quae  est 
;rceptiva  eorum,  qua3  sensumnonimmu- 
iil,  ut  supra  dictum  est ;  ita  etiam  in 
ipetitu  scnsitivo  est  aliqua  -vis  appetens 
iquid,  quod  non  est  convcniens  secun- 
iiu  delectationem  sensus,  sed  secundum 
lod  cst  utile  animali  ad  suara  defensio- 
sm;  et  hicc  est  vis  irascibilis.  —  Vel 
c,  quod  conveniens  est  objectum  con- 
piscibilis,secundum  quod  est  delectabi- 
,  sed  totius  scnsualitatis  seu  appetitus 
nsitivi,  secundum  quod  est  quomodo- 
nujue  expediens  animali  vel  per  viam 
•dui  vel  per  viam  delectabilis.  —  la,  1. 
ad  2  ;  de  Verit.  1.  c.  ad  4  et  5. 
Et  sic  ad  quarlum. 

Ad  quintum  diccndum,quod  eadem  ap- 
jtitiva  concupiscibilis  est  convenienlis 
^oseculiva  et  inconvenientis  fugitiva ;  un- 
)  irascibilis  et  concupiscibilis  non  distin- 
juntur  per  converjiens  et  nocivum,  ut 
L  dictis  patet.  —  de  Verit.  1.  c.  ad  6. 
Ad  sexlum  dicendum,  quod  odium  sim- 
iciter  perlinet  ad  concupiscibilem,  sed 
itionc  impugnationis,  quse  ex  odio  cau- 
itur,  potest  ad  irascibilem  pertinere  ; 
jnndo  vero  dicitur,  quod  odium  est  ira, 
>t  prsedicatio  per  causam  et  non  per 
isentiam ;  nam  passiones  irascibilis  ter- 
linantur  ad  passiones  concupi  cibilis,  ut 
icluni  est.  —  Ibid.  ad  7. 
Ad  seplimum  dicendum,  quod  in  defini- 
one  passionum  irascibilis  ponitur  actus 
ppetitivoi  communis,  ut  appetere ;  non 
uteni  aliquid  ad  concupiscibilem  perti- 
ens,  nisi  sit  principium  vel  terminus  : 
t  si  dicatur,  quod  ira  est  appetitus  vin- 
iciai  propter  praecedentem  contristatio- 
em.  —  Ibid.  ad  9  ;  1a,  1.  c.  ad  3. 


APPETITU    SEN.SITIVO  —  ART     IV  IS.) 

ARTICULUS    IV 

UTRUiM  APPEXrruS  INTELLECTIVUS  ETIAM 
DISTINGUATUR  IN  IRASCIBILEM  ET  CONCU- 
PISCIBILEM  TAMQUAM  IN  DIVERSAS  POTEN- 
TIAS. 

Videtur  quod  etiam  appetitus  intellc- 
ctivus  distinguatur  in  irascibilcm  et  cori- 
cupiscibilem  tamquam  in  diversas  poteri- 
tias. 

1.  Nam  appetitus  intellectivus  ad  plura 
se  extcndit  quam  sensitivus,  cum  sit  et 
corporalium  et  spiritualium;  si  ergo  ap- 
petitus  sensilivus  dividitur  in  duas  vires, 
scilicet  irascibilem  et  concupiscibilem, 
mullo  fortius  et  intellectivus,  qui  est 
appetitus  superior,  dividi  debet.  —  de 
Verit.  q.  25,  a.  3,  arg.  1. 

2.  Proeterea,  secundum  Philosophum  in 
2.  de  Anima  {lexl.  21  ;  c.  2)  et  12.  Meta- 
phys.  iext.  17  ;  I.  11,  c.  3)  sola  pars  ani- 
ma3  rationalis  cst  a  corpore  separabilis  ; 
sed  irascibilis  et  concupiscibilis  remanent 
in  anima  a  corpore  separata,  ut  diciturin 
lib.  de  Spiritu  et  Anima  (c.  15  ;  —  Migne 
PP.  Lat.  t.  40,  col.  791)  :  ergo  irascibilis 
et  concupiscibilis  ad  partem  rationalem 
pertinent.  —  Ibid.  arg.  3. 

3.  Prsetcrea,  caritas  dicitur  esse  in 
concupiscibili,  spes  autem  in  irascibili  ; 
sed  caritas  et  spes  non  sunt  in  appelitu 
sensitivo,  qui  non  potest  extendi  ad  im- 
materialia  :  ergo  irascibilis  et  concupi- 
scibilis  non  sunt  tanlum  in  appetitu  sen- 
sitivo,  sed  etiam  in  intellectivo.  —  Ibid. 
arg.  5. 

4.  Prseterea,  vires  humanas  dicuntur 
ilkiB,  quas  homo  supra  cetera  animalia 
habet,  quse  pertinent  ad  superiorem  ani- 
mae  partem;  sed  distinguitur  a  magistris 
duplex  irascibilis,  humana  et  non  hu- 
mana  ;  et  similiter  concupiscibilis :  ergo 
praedictse  vires  sunt  etiam  in  appetitu 
intellectivo.  —  Ibid.  arg.  6. 

5.  Prceterea,  operationes  virium  sen- 
sitivarum  tam  apprehensivarum  quam 
appetitivarum  non  manent  in  anima  se- 


100 


TERTIA    SEGUXDJ^. 


paralo,  quia  pcr  corporis  organa  cxcr- 
centiir;  alias  anima  sensibilis  in  brulis 
esset  incorruptibilis,  utpote  potens  suani 
operationem  habere  per  se  ipsam  ;  sed 
in  anima  separata  remanent  gaudium  et 
trislitia,  amor  et  timor  et  alia  hujus- 
mndi,  quce  attribuuntur  irascibili  et  con- 
cupiscii^ili  :  ergo  irascibilis  et  concupi- 
scibiHs  non  sunt  lantum  in  sensitiva  par- 
te,  sed  etiam  in  intellectiva.  —  Ibid,  arg,  7. 

Sed  contra  e.«/,  quod  Damascenus  (2. 
de  Fide  Orlhod.  c.  12  ;  —  iMigne  t.  94,  col. 
927)  et  Gregorius  Nyssenus  et  Philoso- 
phus  ponunt,  eas  esse  in  sensibili  ap- 
petilu  tantum.  —  dc  ]'erit.  q.  25,  a.  3, 
arg.  Sed  contra. 

RFSPONnEO  DicENDUM,  quod  cum  actus 
appetitivarura  partium  prasupponat  ac- 
tum  apprehensivarum,  et  distinclio  appc- 
titivarum  ad  invicem  aliqualiter  simi- 
lis  est  dislinctioni  apprehensivarum.  Inve- 
nimus  aut  ni  hoc  in  apprehensivis  po- 
lentiis,  quod  respectu  illarum  apprehen- 
siva  superior  manet  una  et  indivisa,  re- 
spectu  quaruin  apprehensiva}  inleriores 
distinguunlur.  L'na  cnini  intellectiva 
potenlia  cognoscimus  omnia  sensiliilia 
quanlum  ad  earum  naturas,  respeclu 
quarum  vires  sensilivie  distinguunlur. 
Unde^ccundum  Auguslinum  (potiusalium 
scriptorem,  in  lib.  de  6;>in7u  et  Anima  c. 
12  sq.  ;  —  iMigne  t.  40,  col.  787  sqq.) 
e.xleiius  aliud  est,  quod  videt  ol  quod 
audil,  sed  inlerius  in  intelleclu  est  idem. 
Et  simililer  est  ile  apj)elilivis  :  quod  ap- 
pttiliva  superior  est  una  respectu  oiuni- 
uia  appelibihum,  (piaiuNis  appflilivas  in- 


PHILOSOPHIA   NATURALIS 

perior   potenlia   rcmanet  indivisa  ;  sicut 
patet,  quod  objectum  intellectus  est  quod 
quid  est  :  unde  est  eadem  potentia  intel- 
lectus  ad   omnia,    qu.T  habent  quiddita- 
tem,  nec  diversilicalur  per  aliquas  diffe- 
rentias,    qua;    rationem    quidditatis   non 
diversificant.    Sed  cum    objeclum  sensus 
sit  corpus,  quod  est  natum  movere  orga 
num,  secundum  diversam  rationem  mo 
venJioportel  potentias  diversificari.  Unde 
alia  potentia  est  visus,  alia  auditus,  quia 
alia   ratione   movet  sensum  color  et  so- 
nus.  Et  similiter  ex  parte  appetilivaruin  ;; 
nam    objectum    appelilus   superioris,  ut 
supra  {de   Vem.  q.  25,  a.  1)  dictuiu  est, 
est    bonura   absolute  ;  sed    objectura  ap-! 
petitus   inlerioris    est   res   aliquo   modo] 
prolicua  aniraali.   Arduura  autein  et  de-| 
lectabile   non    secunduui   eandem  ratio-! 
nem    sunt  convenientia    animali,    ut  exl 
pnedictis  patet.  Et  ideo  per  hoc  essenlia-j 
liter    diversificatur    objectum    appetitusi 
sensilivi,   non  auteiu  ubjectum  appetitus 
intellectivi,  qui  lendit  iu  bonura  absolule' 
quocunque  inodo. 

Scienduin  tainen  est,  quod  sicut  intel- 
leclus  habet  aliciuain  operationein  ciiva 
eadein,  circa  quoi  sensus  operanliir,  sed 
altioii  luodo,  cuin  cognoscat  universali- 
ter  et  iraraaterialiter,  quod  scnsus  iiiale- 
lialiler  et  parliculariter  cognoscil ;  ita 
ap|)etitus  superior  circa  eadeiu  liabet  ope- 
ralionein  (Uin  a|ipelitibus  iiiferioribus, 
quainvis  alliori  modo.  Nam  inleriores 
ap|)elitus  leiiduiil  iii  ^ua  objecla  inateria- 
liler,  et  cuin  uliipia  passiono  corporaii,  a 
quibus    passionibus  noinen  irascibilis   <'t 


reiiores    respectu    diversoruin    up|>etibi-  concupiscibilis  iinponilur  ;  appelitus  veio 

liuin  distinguantur.  superior  habet  uli(iuus  aclus  siiniles  infe 

Cujus     ratio    (jx    ulia(pie     parto   est,  rioii  appetitui,  sed  ubs(|ueoinni  passioiie. 

quod  vis  sujjcrior  habd    obj(ictuin    iini-  l!t    sic   o|toralione8    supcriori^   appetilus 

versale,  sed  inferirtres  vires    habeiit   ob-  sorliuntur  intfitlum    iioiuina   passioiiuni, 

j(.'cla  particularia.  Mulla    autcin    per   so  sicul    volunlas   vindiit.o    dicitur    ira,  el 


conveiiiuiit  parlicularibiis,  (pi;»-  per 
accideiis  se  habent  ad  uiiiversale  ;  et 
idco  cuin  accidentalis  dilT(?renlia  non 
diveisiilicot  speciein,  sed  soUiin  illa,  (|ua' 
esl  per  se,  pol(>nti.'i;  inferiores  iiivcniun- 
tur  s».M  unduin  sp(.'ciem  di&itinct«u,  s«?d  siU- 


(|uietalio  voluiilalis  supor  ali(pio  diligihili 
dicilur  ainor ;  et  eadein  raliono  i|»8a  vo- 
luntas,  qu.r  hoa  aclus  producit,  dieilur 
inlri  (luin  coiicupiscibilis  cl  ii  ascibili!*,  non 
laincii  proprie,  hcd  j»er  t|uaiidaiu  Hiinili- 
ludinein;  nec  luinen  ita,  quo<l  in  volun- 


DE   ANIMA   —  QUyEST.   LXXXV    DE 

lc  sinL    aliquac  vires    diversse    siniilcs 
ascibili   et  concupiscibili.  —  de    Verit. 
25,  a.  3,  c. 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod  quam- 
is  appetitus  intellectivus  in  plura  se 
:tendat  quamsensitivus,  tamen  quia  ha- 
;t  universale  bonuiu  pro  objecto  pro- 
■io,  non  dividiturin  plures  potentias. — 
Verit.  1.  c.  ad  1. 

Ad  secwidum  dicendum,  quod  liberille 
m  est  Augustini,  nec  oportet  eum  in 
:clorilate  recipere.  Tamen  potest  dici, 
lod  inteliigit  de  irascibili  et  concupisci- 
li  similitudinarie  dictis  ;  —  vel  loquitur 
lantum  ad  originem  potentiarum;  nam 
iines  potentia;  sensitivseex  essentia  ani- 
X  fluunt,  unde  dicuntur  in  anima  sepa- 
ita  remanere  vel  secundum  essentiam 
;1  sicul  in  radice.  — Ibid.  ad  2  et  3. 
Ad  tertium  dicendum,  quod  caritas  et 
)es  non  §unt  in  irascibili  et  concupisci- 
li,  proprie  loquendo,  cum  dilectio  ca- 
latis  et  exspectatio  spei  sint  sine  passio- 
j;  sed  dicitur  caritas  essein  concupisci- 
ili,  in  quantum  est  in  voluntate,  prout 
abet  actus  similes  concupiscibili ;  et  si- 
ilirationcdicitur  esse  spes  in  irascibili. 
-  Ibid.  ad  5. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  irascibilis 
.  concupiscibilis  dicuntur  esse  humanse 
ve  rationalis,  non  per  essentiam,  quasi 
l  partem  superiorem  pertineant,  sed  per 
irticipationem,  in  quantum  obediunt 
itioni  et  participant  regimen  ejus,  ut 
cit  Damascenus  (2.  de  Fide  Orthod.  c.  12 ; 
-Migne  t.  94,  col.  927).  —  Ibid.  ad  6. 
Ad  quintum  dicendum,  quod  gaudium 
timor,  quae  sunt  passiones,  non  rema- 
)nt  in  anima  separata,  cum  corporali 
miutatione  peragantur ;  sed  remanent 
tiis  voluntatis  similes  illis  passionibus. 
•  Ibid.  ad  7. 

ARTICULUS    V 

UTRUM   APPETITUS    SENSITIVUS    OBEDIAT 
RATIONl. 

Videtur  quod  appetitus  sensitivus  non 
'ediat  rationi. 


APPETITU    SENSITIVO  —   ART.   V 


l'.)l 


1.  Quod  eniin  obodit  alicui,  non  repugnat 
ei ;  sed  irascibilis  etconcupiscibilis  repu- 
gnat  rationi,  secundum  illud  Apostoli 
(Rom.  7,  15)  :  (T  Non  onim  quod  volo  bo- 
num,  hoc  ago;  sed  quod  odi  malum,  hoc 
facio  »  ;  —  hocenim  dicitur,  ut  qu;x)dam 
glossa  exponit,  propler  motus  sensualita- 
tis  seu  appetilus  sensitivi ;  —  et  ibidem 
dicitur  :  «  Video  aliam  legcm  in  mem- 
bris  meis  repugnantem  legi  mentis 
meae  i^.  Hoec  autem  lex  est  concupiscentia  ; 
ergo  repugnat  legi  mentis,  id  est  ratio- 
ni  ;  et  ita  non  obedit.  —  la,  q.  81,  a.  3, 
arg.  2  ;  de  Verit.  q.  25,  a.  4,  arg.  1  et  ,2. 

2.  Praeterea,  sicut  rationali  parte  infe- 
rior  est  vis  appetitiva,  ita  ctiam  et  vis 
sensitiva  ;  ita  enim  ordinantur  ad  invicem 
apprehensivaj  sicut  appetitivae;  sed  pars 
sensitiva  nonobedit  intellectui  atqueadeo 
rationi ;  non  enim  audimus  nec  videmus 
quando  volumus;  nec  videmus  aut  audi- 
mus  quidquid  intellectus  decernit  :  ergo 
nec  vires  sensitivi  appetitus,  scilicet  ira- 
scibilis  et  concupiscibilis,  sunt  in  potestate 
rationalis  appetitus,  et  consequenter  non 
obediunt  rationi. — la,  1.  c.arg.  3  ;  de  Ve- 
rit.  1.  c.  arg.  3  ;  la  2ae,  q.  17,  a.  7,  arg.  3. 

3.  Prseterea,  naturalia  in  nobis  non 
subduntur  rationi;  sed  sensualitas  natu- 
rali  impetu  tendit  in  suum  objectum  et 
appetibile  :  ergo  motus  sensualitatis  non 
subditur  rationi.  —  de  Verit.  1.  c.  arg.  4. 

4.  Praeterea,  materia  corporalis  soli  Deo 
obedit  quantum  ad  transmutationemfor- 
malem :  sed  actus  appetitus  sensitivi  ha- 
bet  quandam  formalem  transmuLationem 
corporis,  scilicet  calorem  et  frigus.  Docet 
enim  Avicenna,quod  ad  passiones  animse, 
quse  sunt  actus  appetitus  sensitivi,  requi- 
runtur  dispositiones  corporum,  sicut  ad 
iram  sanguis  calidus  et  subtilis,  ad  gau- 
dium  temperatus  sanguis.  Dispositio  au- 
tem  corporalis  non  subditur  rationi;  ergo 
nec  rationi  subditur  actus  appetitus  sen- 
sitivi.  —  la  2ce,  1.  c.  arg.  2 ;  de  Verit.  1.  c. 
arg.  5. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  in  1. 
Eth.  (c.  ult.)  docet,  quod  irascibilis  et 
et  concupiscibilis  participant  aliqualiter 


l.')  TERTIA    SECUND.E   -   1 

rationein;  et  iii  1.  Polit.  in  medio  (c.  3, 
ol.  5)  dicit,  quod  ratio  prsee^t  irascibili 
et  concnpiscibili  non  principatu  despoli- 
co,  qui  est  doraini  ad  servum,  sed  princi- 
patu  politico  et  regali,  qui  est  ad  libe- 
ros,  qui  non  totaliter  subdunlur  impe- 
Pio.  _  de  Verit.  q.  25,  a.  4,  arg-.  Sed 
contra  ;  la  2a^,  q.   17,  a.  7,  c. 

Respondeo  dicendum,    quod  in   ordine 
mobilium  et    motorum  e^t    devenire    ad 
aliquod  primuni  quod  est  movens  se,    a 
quo  movelur   illud,    quod  non   est  ex  se 
motum,  quia  omne,  quo  l    cst   per  aliud, 
reducilur  ad  per   se,    ut    habetur  ex    8. 
Phys.  Unde   cum  voluntas  se  ipsam  mo- 
veat  ex  hoc,  quod  est  domina  sui  actus, 
oporlet  quod  viresalice,  qua^se  ipsas  non 
movent,  ab  aliquo  movcanlur.  Tanto  au- 
tcm  unaqua^que   aliarum  virium  plus   de 
niotu  ejus  parlicipat,  quanlo    lit  ci    pro- 
pinquior.  —  l  nde  i|).-a'   (ippetitivce  infe- 
riores    volunlali    obediunl   quanlum    ad 
suos  principales  actu,-,  ulpole  ei  propin- 
quissima-.    —  Alia.'  vero   mafris  remoliv, 
nt    )iulritiva  el  (/enerativa,    movenlur-    a 
voluiilale  quantum  atl  aliquos  earuui  cx- 
teriores  aclus.  —  de  Veril.  (|.  2j,  a.  -'i,  c. 
Subduntui-  autcm  appcliliva-  inlei-iorcs, 
scilicel  iras<  ibilis  ct  concui>iscihilis,  raliu- 
ni  dupliciler  :  —  prinio  i|uidein  ex  jnirte 
ipsius  ralionis ;  el  sic  duul»u>  iiiodis,  se- 
cundum  qiiud  appelilus  tcn^ilivus    nalu.s 
est  moveri  imnicdialu  ncI  ab   :u.slim.iliva 
vel  ab  ima«;iiiali\a  siculel  a  sensu. —  ilno 
niodo    mediaiitc    i nuv ixnativa  :  vwiw  enini 
eadom    rcs    sub    divcr.sis    cuiidiliunibus 
considerala  j)u>.^il  cl  deleclabilis   ct    tii- 
stabilis  reddi,   ruliu   uppuiiil  seiisualilali 
iiiedianle  imai^Miialione  rein   ali<|uuin  sub 
raliono  delectabilis  vcl  Iristabilis,  .secuii- 
dum  qiind  ti  vidctiir,  et   sic    .sfiisualilaH 
nuneliir    ad    >.'audiiiiii  vel    Irislitiaiu.  — 
Ationiodo  incdiiinle  loijitativu  :  cuiii  eniin 
U|)p(;lilus  s(M)sitivus    iii  alii>    aiiimulibii.> 
natus  .sil  inuveri  ab  XaliinuliNu    viilule, 
sicut  ovis  n;slimaiis    liipuiii  iiiiiniciiin  (i- 
niet;  loco  auleni  lestiinaliNx    virlulis  hiI 
iii  liumine,  ut  supra  (q.  8'i,  a.  un.,  in  c.j 
dictuin  est,   vis  coj^ilaliva,   (|u;u   alio  nu- 


>HIL0S0PHIA    NATURALIS 

mine  a  quibusdam  dicitur  ralio  parii- 
cularis,  eo  quod  est  collativa  intenlionum 
individualium,  ab  illa  eliain  natus  est 
in  homine  moveri  appetitus  sensitivus. 
Ipsa  autom  ratio  particularis  nata  est  mo- 
veri  et  dirigi  in  homitie  secunduin  ra- 
tionem  universalem.  Unde  in  sylioo-isti- 
cis  ex  universalibus  proposilionibus  con- 
cluduntur  conclusiones  singulures.  El 
ideo  opoi'let  quod  ratio  universalis  im- 
peret  appelitui  sensitivo,  el  hic  illi  obe- 
diat.  Quud  quilihet  in  se  ipso  experir; 
polest  :  applicando  enim  aliquis  univer- 
sales  considerationes  mitigatur  ira  aul 
limor  vel  ali(piid  hujusmodi  vel  etiam 
instigatur.  —  Ceterum  quia  deducerd 
uiiiversalia  principia  in  conclusiones  sin-: 
giilares,  non  est  opus  simplicis  iiitelle- 
clus,sed  rationis;  ideo  ira.-cihilis  et  con- 
cupiscibilis,  quando  moventur  iminedia- 
te  a  cogitativa,  inagi.s  dicuntur  ohedifL 
ralioni  quain  intellectui. 

Secnndo,  ex  parte  voluntatis:  voluntati 
enim  subjacet  ajipetitus  sensitivus  quan- 
lum   ad   ex.-ecutionem,  qua»  11 1  per  vim 
molivuin.    Iii  aliis  cniin  animalibus  sla- 
tiin  ad  appetilum   concupiscibilis  el  ira- 
scibilis  scquitur  molus,  sicut  ovis  timen^ 
luj)uin  staliin   fugit,  quia   non  est  in  ci.- 
superiur  appetilus,  (pii  repiigiiel.  Sod  liti 
iiiu  iiun  slalim  muvclur  sseciinduin  apjie 
lituin  irascibilem  et  cunciijiiscibiloin,  m\ 
exsj)«,'clalur  iiiij)eriuin  vohinlulis,  qii;c  esl 
aj)j>elilus  suporior.  In  oinnibus  eiiiia  jio- 
lenliismulivi  ordiiiis^i^secunduininavon 
iion  inuvet  iiisi   \iilulo  j»riini   movcnli^ 
Uiidc  aj)j)elilus  interiur  nun  sullicil   uii 
\ere,  nisi  aj)j)elitus    suj>erior  consentiut 
l-]l  liuc  csl,    (juud  IMiilusophus  dicil  iii  tl 
de  Aninui  {text.   57  ;  c.  11),  (juud    ■       ' 
lussuj)eriur  niuvet  infcrinreni  sicuts|Mi,' 
suj)»jriur  inrerioreni.  lluc   eigo  inodo  ii 
.scibili.s    et    cuncuj)iscibilii    ralioni    snl 
diiiilur.  —  lu.  (|.  Hl .  a.  3,  c.  ;  </-  Veril.   i 
:!!»,  a.  4,  c. 

Veruin  (juia  iiun  lululilcr  upjioliluflii' ' 
sitivus  raliuni  ubedit  ;  iviuo  gciciidui 
(juod  ^ecuiiiluni  tiuc  aliijuis  actus  Iiujmm 

(I)  Al.  «  m'*tivi<i  onlinatiH.  > 


I 


DE   ANIMA  —  QU^ST.  LXXXV    DE  APPETITU   SENSITIVO  —  ART.   I  193 

rationis  subjacet  eique  oljedit,  proiit  esl  nostra   universaliter    onines    inordinatos 

in polestate  nostra ;  el  ideo  ad  inlelliiren-  motus    sensualilatis    impedire,     quamvis 

dum,  qualiter    actus   appetitus   sensilivi  possimus  impedire  singulos.    —    de    Ve- 

ubdatur  imperio  ralionis  eique  obediat,  rit.  q.  25,  a,  4,  ad  1. 
oportet  considerare,    qualiler  sit  in  pote-         Vel  dic,  quod  hoc,  quod  homo  vuit  non 

itate  nostra.  Est  autem    sciendum,   quod  concnpiscere,  et  tamen  concupiscit,  con- 

appetitus  sensitivus  in  hoc  differt  ab  ap-  tingit  e\  dispositione  corporis,  per  quam 

petitu  intellectivo,    qui  dicitur  voluntas,  impeditur   appetitus   sensitivus,  ne  tota- 

juod  appetitus  sensitivus  est  virtns  orga-  liter   sequatur   imperium  rationis.  Unde 

ai  corporalis,  non   autem   voluntas.  Om-  et  Apostolus  subdit   secundum    dictum 

lis  autem  actus  virtutis   ulentis   organo  nimirum  :  Video  aliam  legem  in  membris 


;orporali  dependet  non  solum  ex  poten- 
ia  aninuB,  sed  etiam  ex  corporalis  organi 
lispositione  :  sicut  visio  ex  potentia  vi- 
iva  et  qualitate  oculi,  per  quam  juvatur 
^el  impeditur.  Unde  et  actus  appetitus 
ensitivi  non  solum  dependet  ex  vi  appe- 
itiva,  sed  etiam  ex  dispositione  corporis. 
llud  autem,  quod  est  ex  parte  polentiae 
nimce,   sequitur   apprehensionem.    Ap- 


meis  repugnanlem  legi  mentis  mece.  Hoc 
etiam  conlingit  propter  subitum  motum 
concupiscentise,  ut  dictum  est.  —  la  28e, 
1.  c.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  ideo 
sensus  exteriores  non  obediunt  rationi, 
quia  indigent  ad  sentiendum  sensibilium 
rerum  praesentia,  quae  non  est  semper 
in  polestate    rationis.    Tunc  enim  homo 


rehensio   autem  imaginaiionis,  cum  sit     potest   uti  sensu,  cum  voluerit,   nisi    sit 


articularis,   regulatur   ab    apprehensio- 
e  rationis,   quae   est  universalis,    sicut 
irtus   activa    particularis    a  virtuteac- 
va  universali ;  et  ideo  ex  ista  parte  ac- 
js  appetitus   sensitivi  subjacet   imperio 
ationis.  Qualitas  auLem  et  dispositio  corjoo- 
:'s  non  subjacet  imperio  rationis  ;  et  ideo 
^  hac  parte  impeditur,  quin  motus  sen- 
tivi  appetitus  totaliter  subdatur  imperio 
itionis  eique  obediat.  —  Contingitautem 
iam  quandoque,  quod  motus  appetitus 
nsilivus  subito  comitatur  (1)  ad  appre- 
nsionem    imaginationis  vel    sensus ;  et 
nc  ille   motus    est    prseter     imperium 
tionis,  quamvis  potuisset  impediri  a  ra- 
ine,  si  praevidisset.    Unde  Philosophus 
;it  1.  Polit.  (c.  3,al.  5),  quod  ra^io  prce- 
irascibili  et  concupiscihili  non  principa- 
despotico,  sed  politico  aut  regali,  secun- 
ni  quem  qui    reguntur,    non    totaliter 
jduntur  imperio,  ut  dictum  est.  —  la 
,  q.  17,  a.  7,  c.  ;    2.   Sent.  dist.  21,  q. 
a.  2,  ad  5. 

id  primum  ergo  dicendum,  quod  pri- 
m  Apostoli  dictum  intelligitur  quan- 
1  ad   hoc,  quod  non    est  in    potestate 

}  Al,  «  concitatur  ». 


impcdimentum  ex  parte  organi  ;  sed  vi- 
res  iuferiores  tam  apprehensivse  quam  ap- 
pelitivae  non  indigent  exterioribus  sensi- 
bilibus,  et  ideo  subduntur  imperio  ratio- 
nis,  quae  potest  non  solum  instigare  vel 
mitigare  effectus  appetitivae  virtutis,  sed 
eliam  formare  imaginalivae  virtutis  phan- 
tasma.  —  la,  1.  c.  ad  3;  de  Vcril.  1.  c. 
ad  3  ;  la  28e,  1.  c.  ad  3, 

Ad  tertium  dicendum,  quod  appetitiva 
inferior  non  naturaliter  tendit  in  rem 
aliam,  nisi  postquam  proponitur  sibi  sub 
ratione  proprii  objecti,  ut  ex  dictis 
{de  Verit.  q,  25,  a.  1)  patet.  Unde  cum 
in  potestate  rationis  sit,  sub  diversis  ra- 
tiouibus  unam  et  eandem  rem  propone- 
re,  utpote  cibum  aliquem  ut  delectabi- 
lem  et  ut  mortiferum,  potest  in  diversa 
ratio  sensualitatem  movere.  —  de  Verit. 
q.  25,  a.  4,  ad  4, 

Ad  quartum  dicendum,  quod  qualitas 
corporalis  dupliciter  se  habet  ad  actum 
appetitus  sensitivi  :  uno  modo  ut  prcece- 
dens  ,  prout  aliquis  est  aliqualiter  dispo- 
situs  secundum  corpus  ad  hanc  vel  illam 
passionem;  alio  modo  ut  consequens,  sicut 
cum  ex  ira  aliquis  incalescit.  Qualitas 
igitur   prsecedeiis   non  subjacet  imperio 


SuMM^  PmLos.  IV  —  13. 


194  TERTIA    SECUND.E  —  PIIILOSOPHIA   NATUIULIS 

ralionis,  quia  vel  est  ex  natura  vel  cx  ali-  et  dc  Inccssu  Animalhim  :  crgo  cor  es 
qua  praecedenti  motione,  qua3  non  stalini  organuni  priniuni  intrinsecun)  appelitus 
quiescere  potest ;  sed  qualitas  consequens  —  dc  Spinl.  Creal.  a.  3,  ad  4;  de  Mot 
sequitur  imperium  rationis,  quia  sequilur     Animal.  1.  8. 


motum  localem  cordis,  quoddiversimode 
movetur  secundum  diversos  actus  appe- 
titus  sensilivi.  — la2a},  1.  c.  ad  2. 


QU^STIO    LXXXVI 

DE   ORGANO   APPETITUS    SENSITIVI. 

Deinde  considerandum  est  de  organo 
appetilus  sensitivi. 

CIRCA    QUOD    QU^RITUR   : 
Utrum  organum  appetilus  sensilivi  sit  cor. 

ARTICULUS 

UTRU.M    ORGANUM    API-ETITUS    SE.NSITIVI 
Sn    COR. 

Videlur  quod  organum  appelilus  sen- 
fcilivi  non  sil  cor. 

1.  1'olcnlia)  cnim  dislint,'uunlur  cx  or- 
ganis,  ut  dicluni  est  (supi-a  q.  04,  a.  2, 
arg.  5,  cl  q.  8.{,  a.  2,  arg.  :2  Scd  contra); 
sed  cor  tst  organuin  sensus  communis, 
ul  diclum  cst  (sujtra  q.  8'i,  a.  un.)  :  crgo 
cor  non  esl  organum  aj)pt'tilus  scnsilivi. 

2.  Prajlciea,  aj^pclilu»  sensili\us  cumi- 
lalur  l^iclum,  sicut  et  imaginaliuncni  i>l 
scnsuin  communcm,  a  ijuibus  muvclur, 
ul  dictum  csl  (supia  i\.  85,  u.  1,  in  c.) ; 
sed  iii  animalihus  lam  pciTcclis  quum  gcscil  ct  conslringilui' :  crgu  cor  cril  ui 
im{>crrcclis  laclus  dilVundilur  jx^r  uinncs  ganuia  itriiuum  aj»pclilus  Bcnsilivi.  (/6u 
parlca  corpuris,  ul  diclum  cbl  (q.  81,  u.      cl  dc  Vcrit.  (j.  20,  a.  3,  c.  ct  ad  11.) 

Seaindutn  vcro  or(janum  appctihiS  sei 
silivi  csl  quiccuiKjuc  jiui*»  bcnsillva,  c 
nimirum  iiiest  luclus  el  ima{:inulio  si' 
I>cilV'<lu  bivc  imj)crk'Cla.  iJuoU  ujanife- 
j>ulct.  .Nuni,  ut  duccl  riiilo.^^ojilius  t/e  Ai' 
inn  \i\).  t»  (tcxt.  20 ;  c.  2)  cl  3  {texl  "'• 
10),  jtuis  (ju;ccun(jue  uiiiiiialiti  iiuj".  1. 
(jux'  dccisu  vivil,  habcl  hcn^um  ol  molu 
(num  bi  j»un^'ilur,    bo  rctrahil).    ScU   ' 


Respondeo  dicendum^  quod  duplex  es 
orcjanum  appelilus  :  —  unum  inlrinsecun 
et  pnmum,  et  hoc  est  cor,  ut  docel  Phi- 
losophus   locis  citatis.  Quod  potest   ess 
manilestum  ex  his.  Nam  primo,  cum  ap 
petitus  inoveatur  a  sensu,  ut  dicluni  est 
ibi  debet  esse  organum  apjxHitus,  ubi  es' 
organum  primi    sensilivi ;    sed   primui: 
scnsilivum  est  in  corde  tamquam  in  orgc 
no  proprio,  ut  dictumest  (supra  q.  84,  o 
un.):  ergo  et  in  codem  erit  aj^petilus  lani 
quain  in  organo  proprio.  {de  Motu   Ani 
ryial.  1.  7  et  8.)  — Secundo,  |)rimo  inoven 
cl  priino  inoluin  debcjnl  esse  simul ;   sel 
j)rimo  movcns  est  apjietitus,  jirimo  molui 
c^t  sj>iritus   existens   in    corde,  ut  dicj 
Philosophus  {deMoluAnimal.  c.  0,  al.  10) 
crgo  ct  ibidcm  crit   aj)j)clitus   sensilivu 
lamqaam    in    organo    j)roj)rio.  {de  Mot 
Animal.  I.  8.)  —  Tcrtio,  luclus  et  aj^pelilu 
simul  csse  dcb  nt ;  nam  ad  lactum  sequ 
lur  delcctalio  vel  Iristilia,  qui  sunl  aclu 
aj)j)(!lilus  scnsilivi,    ul  dicluni   csl  (q.  8' 
cl  84} ;  bcd  organuin   sive  scnsoriuiu  l; 
clus  cst  circa  cor  vcl  in  corde,  ut  diclui 
csl  (q.  81,  a.  un.) :  crgo  cl  ibi  cril  aj)j)i 
lilus.  (2.  dc  A)iini'.i  1.4;  3.  de  Anima  1. 16' 
—   (Juarto,  illud   csl  urganum  aj>|)oliti 
scnsili\i,    circa   tjuod    j)rimu   conlinpui 
jiassioncs    aniiaulis,    (juarum   subjeclu' 
csl    apj>clilus    bcnsilivus;   scd   j>ia'dicli 
j>assioiies  conlingunl  circa  cor;  hoc  ouii 
in  ira  lorvcl,  in  timoro  quodummudo  fi 


un.)  :  cigu  cl  ai>j>clilU8  scnsiliNUS,  cl 
jn:r  conscqucns  cl  urgiinum  dcbcl  csse 
dilTusuin  j>cr  omncs  j>ui  lcs. 

iSed  c  intra  cst,  (juo d  cuia  amma  ia.>- 
veal  corjuis  j>cr  cogailioiicm  cl  u|>j)cli- 
lum,  iii  cu  j)arle  dcbct  ('s.«<c  organuia  uj»- 
jiclilus.  ubi  iiicijiil  molus;  scd  u  cuido 
incij>il  mulus  unimulis,  ul  dicit  Philusu- 
i>hus  dc  Mulu    Aninudiun^  (c.    0,  al.  lU) 


DE    ANIMA  —  QUiEST.  LXXXVII  DE 
)st  sensus,  necesse    est  quod    eliam   sit 
)hantasia  ;  nain  iiajcnihil  aliud  est  quara 
jnotus  factus  a  sensu  in  actu.  At  ubi  est 
)hantasia,est  etiam  appetitus;  ad  sensuni 
mim  de  necessitate  sequitur  laetilia  et  tri- 
litia,  sive  delectatio   et    dolor    (necesse 
nim  est,  si  sensibile  perceptuni  est  con- 
'eniens,  quod    sit  deleclabile;    si  autem 
st   nocivum,  quod   sit  dolorosum).    Ubi 
utem  est  dolor  et  delectatio.  oportetquod 
it  desiderium  et  appelitus.  Unde  neccsse 
3t  quod  qusecunque  pars  animalis    per- 
!Cti  vel  imperfecti  etiam  decisa  vivit  et 
3ntit,  etiam  habeat  appetitum,  et  sic  ap- 
fititus  tensitivus  habet  organum    difTu- 
jm  per  tolum   corpus,    sicut    et  sensus 
ctus.  —2.de  Anima  I.  4  ;  3.  de  Anima 
16. 

Et  exhis  patet  ad  secundum  argumen- 
m. 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod  vege- 
tivum,  sensitivum,  appelitivum  et  mo- 
vura,  cum   inveniantur   in  una    et  ea- 
iiu   parte  decisa    animalis    imperfccti, 
multo    magis    in     quacunque    parte 
ntiente  animahs  perfecti,    non    distin- 
luntur  loco   secundum  organa  in   cor- 
ire  animalis,  ad  diflerentiam  quarundara 
lentiarum  particularium,    puta    visus, 
ditus  alioruraque,  quae  habent  organa 
:oseparata.  Cujus  ratio  est,  quia   sen- 
3  tactus  et  sensus  communis  et  appeti- 
3  sensitivus  sunt  sensus  maxime  neces- 
'ii  ad    constitutionem  animalis ;    unde 
aent  esse  secundum  organa  per  totum 
■pus  animalis  difiusi.  —  2.  de   Anima 


VIRTLTE    MOTIVA  XATLRALI  -  ART.  I       195 

CIRCA   PRIiVIUM    QU.ERUiNTUR  TRIA  : 

1.  Utrum  motus  cordis  et  arLeriarum  sitab 
anima. 

2.  Ulrum  motus  respirationis  sit  ab  anima. 

3.  Quod  sit  organum  vh'tuLis   pulsaLiva)  eL 
respiraLivae. 

ARTICULUS  I 

UTRUM  MOTUS   CORDIS    ET  ARTERIARUM 
SIT  AB  ANIMA. 


QU^STIO    LXXXVII 

DE   VIRTUTE   MOTIVA  NATURALl. 

)einde  considerandum  est  de  virtute 
tiva  sensitiva,  quae  quia  duplex  est, 
uralis  et  animalis,  primum  agemus 
naturali,  tum  de  animali. 


Videtur  quod  motus  cordis  et  arteria- 
rura  non  sit  ab  aniraa. 

l.Neque  enim  est  ab  anima  vegetativa, 
tum  quia  hujus  opera  sunt  tantum  gene- 
rare,  ahmentouti,  augere  et  minuere;  tum 
quia  h3ec  etiam  plantis  inest;  motus  au- 
lera  cordis  animaliura  proprius  est.  Neque 
eliam  est  ab  anima  sensitiva  vel  intelle- 
ctiva,  quia  intellectus  et  sensus  non  mo- 
vent  nisi  raediante  appetitu  et  apprehen- 
sione.  Motus  autem  cordis  involuntarius 
est.  —  Opusc.  3o. 

2.  Sed  dices,  quod  est  ab  aniraa  ut  est 
natura.  —  Contra,  motus  cordis  est  in 
contrarias  partes,  componitur  enim  ex 
pulsu  et  tractu  ;  motus  autem,  ab  anima  ut 
natura,  seu  motus  naturalis,  est  ad  unam 
partem,  ut  ignis  movetur  lantum  sursum 
et  terra  deorsum  :  ergo  motus  cordis  non 
e&t  ab  anima.  —  Ibid. 

3.  Prteterea,  motus  tractus  et  pulsus 
est  violentus  gravi;  sed  cor  est  grave  : 
ergo  motus  illius  est  violentus;  et  per 
conscquens  non  est  ab  anima  sensitiva, 
nara  sic  esset  naturalis.  —  Ibid. 

4.  Praeterea,  raotus  cordis  fit  a  calido  ; 
calidura  enira  naturale  agit  continue  in 
alimentum  rarefaciendo ;  rarefactio  autera 
est  causa  motus,  et  ideo  continue  per  to- 
tara  vilam  animalis  fit  iste  motus :  ergo 
non  fit  ab  aniraa.  —  de  Vita  et  Morte  1.2 
(al.  de  Respir.  I.  18). 

Sed  contra :  1 .  Motus  cordis  in  aniraali 
vel  est  voluntarius  vel  violentus  vel  natu- 
ralis.  Sed  non  est  voluntarius,  ut  dictum 
est ;  neque  violentus,  quia  hoc  subtracto 


^96  TERTIA  SEGUNDiE  -  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

morerelur  animal,  nullum  autem  violen-  motum  cordis.   Item,    motus   primus  ir 

tum    conservat  animal.  Ergo   est   motus  animali  est  motus  cordis;  hoc  ergo  opop- 

naturalis  ;  ergo  est  a  natura,  sed    non  a  tet  esse  a  causaprima  et  per  se ;  hoc  nor 

forma  inanimata;  ergo  erit  ab  anima  ut  est  caliduin  nec  ejus  actio,  ejus  enim  ac- 

est  natura.  ^^o  est  alteratio,  quae  praesupponit  aliur 

2.  Prseterea,  hic  motuset  vita  animalis  motum. 


inseparabihter  se  consequuntur  ;  ergo  hic 
motus  est  maxime  naturalis,  et  conse- 
quenter  est  ab  anima  ut  a  natura. 

Respondeo  dicendum,  quod  circa  hanc 
difficultatem  multiplex  fiiit  philosopho- 
rum  opinio.  Nam  qiiidam  dicunt,  hunc 
motum  naturalem  esse  non  abaliqua  par- 
ticulari  natura  animali  intrin>eca,  sed  ab 
aliqua  natura  universali,  vel  (etiam)  in- 
telligenlia.  Sed  hoc  ridiculum  est.  In 
omnibus  enim  rebus  natiiralibus  propriae 
passiones  alicujus  generis  vel  speciei  ali- 
quod  principium  intrinsecum  consequun- 
lur.  Naturalia  enim  sunt,  quorum  princi- 
pium  motus  in  ipsis  est.  Nihilautem  pro- 
prium  magis  est  animalibus  quam  motus 
cordis,  quo  cessante  perit  eorum  vita;  se- 
quitur  igitur  ine?se  ipsis  onimaHbus  ali- 
quod  principium  talis  motus.  Adhuc,  si 
aliqui  motus  iii  corporibus  inferioribus  ex 
natura  univcrsaii  causanlur,  non  semper 
eis  adsunt,  hicut  in  tluxu  et  relluxu 
raaris  patet,  qui  soquunlur  molum  lun;»', 
et  socundum  ipsum  varianlur  ;  motus  au- 
tem  coidis  sempor  inest  animali  :  non  esl 
ergo  a  causa  separula  lanlum,  sed  ab  ali- 
quo  intrinseco  j^rincipio. 

Dicunt  autem  alii  causam  principalom 
motus  cordis  fs.-e  calidum  alleraiis  ali- 
menlum  in  corde  :  calnr  enim,  inquiunt, 
per  spiritum  genilus  movet  cor.  Seil  hoc 
irralionabile  esl,  ;>nmo,  quiamolus  cordJH 
cslper  se  animalis  causa,  quia  molus  cor- 
dis  non  est  per  accidens,  sed  por  fte ;  sed 
calidum  non  polesl  esse  caiisa  |M)r  se;ca- 
lidienim  esl  allerare,subliliare,  retolvere, 


Et  ideo  dicendum  est,  quodmotus  cor- 
dis  per  se  fit  a  lorma  animalis  habentis 
cor.  Et  ratio  hujus  est,  quia  principalis: 
operatio  animalis  debet  attribui  prin- 
cipali  agenti  ;  sed  principalis  operatio 
in  animali  est  motus  cordis :  quare 
debet  essea  causa  principali  in  anirnali. 
hoc  est  ab  anima.  Anima  igilur  est 
causa  principalis  motus  cordis.  Unde  sic- 
ut  mixtis  inanimatis  debetur  aliquis  mo- 
tus,  el  etiam  simplicibus  elementis ;  el 
ferro  debetur  motus,  quo  movetur  ad  ma- 
gnetem :  ita  animali.  Unde  animali  habent 
perfectum  cor  debetur  aliquis  molus;  hio 
autem  est  motus  cordis.  hlt  quamvis  ani- 
ma  sit  causa  [)rinci|)alis  istius  molus,  ta- 
men  auima  agit  i^tum  motuiu  medianlt 
calido ;  sicut  enim  .  ignis  calefacit  formt 
sua,  lamen  mediante  calidilale,  ila  auiau 
movet  cor,  tamen  mediante  calido.  Animi 
igitur  sensiliva  causa  est  istius  motus,  e 
causa  principalis.  El  couse(|uenter  esl 
eliam  causa  piincipalis  motus  arteriarum. 
nam  molus  cuidis  per  vonas  ai terialc: 
manile^talur;  et  calidum  est  ^eciindaik 
et  sicut  inslrumenlum. 

Verum  qwnnodo  anima  sensiliva  si 
causa  principalis  motiis  cordis,  investi* 
gandum  osl.  Sciendum  igilur  esl,  qu0( 
in  animali  duplex  est  molus  :  (unus)  qui  fi 
per  apprehensionem  et  appelitum,ut  tnu 
luslocalis  progressivus;  alloresl,  quinoi 
esl  [ter  apprehonsionem  et  ap|>elituin,  u 
mulus  cordis,  et  elium  molus  augiuenl 
et  decremonti,  el  inolus  alimenli  diffus 
|»or  lotum  corpus,  (|Uod  eliain  est  com- 
mune  |ilanlis.  Uuuiitum  ud   inotus  hujii 

I 


ad  qUif  soquilur  inotus  :    quare   calidum 

non  polest  esse   cansa  principalis  inolu.s.  secundi  genoris  dicendum  esl,  «piod  cui 

Seciindo,  (piod  fil  a  motu  cordis,  non  po-  aniina    animalis  non  soluin  del  id.    quot 

test  esso  causa  molus  cordis,    qula   idein  esl  propriuni  sibi,  seu  quod  convenit  aiu 

essft  causa  sui  ipsius,  (juod  cst  iiu|)(»si-  m;»'  sensiliva',  ut  sensitiva  osl,  ftedeliaii 

bile,  quia  luotus  cordis  e>t   causu   calidi-  id,  «piod  csl  inferioruin  formaruin :  sicU' 

taliri,  augmenlatur  eniiu  caliduin  prupler  formoj  inferiores  sunl  principia  nalUfali: 


DE  ANIMA  —  QU^ST.    LXXXVII    DE    VIRTUTE    MOTIVA  NATURALI    —  ART.  I      197 

otus  incorporibusnaturalibus,  itaotiam  animoe,  puta  in  ira,  formale  est,  quod  est 

lima  in  corpore  animalis.    Unde  Philo-  ex  parte  afTeotionis,  scilicet  quod  sit  ap- 

.phus  dicit  in  2.  de  Anima  (text.  26;  c.  petitus    vindictaB;    maleriale   vero,  quod 

,  quod  anima  est  natura   talis  corporis.  pertinet  ad  motum  cordis,  puta  quod  sit 

t  propter  hoc  operationes  animae  distin-  accensio  sanguiniscirca  cor.  In  rebus  au- 

luntur  in  animales  et  naturales :  ut  illse  tem  naturalibus  forma   non   est   proptcr 

cantur  animales,    quse    sunt  ab  anima  materiam,  sed  contra,  ut  dicitur  2.  Phys. 

;cundum  id,  quod  est  sibi  proprium.na-  (text.  23;  c.  2) ;  sed  in  materia  est  dispo- 

rales  aut^^m,  quae  sunt  ab  anima  secun-  sitio  ad  formara.  Non  enim   propter  hoc 

im  quod  facit  effectum   inferiorum  for-  aliquis  vindiclam  appetit,    quia    sanguis 

arum  naturalium.  Secundum  hoc   ergo  circa  cor  accendilur;   sed  ex  hoc  est  ali- 

ccndum,  quod  sicut   ignis  per   formam  quis  ad    vindictam   dispositus,   irascitur 

lam  naturalem  habet  naturalemmotum,  autem  exappetitu  vindictae,  Licet    igitur 

10  tendit  sursum;   ita  aliqua  pars   ani-  aliqua  varialio  accidat  in  motu  cordis  ex 

alis,  in  qua  primo  invenitur  motus,  qui  apprehensione  diversa  et  ex  diversa  affe- 

)n  est  per  apprehensionem,  habet   hunc  ctione,  non  lamen  illa  variatio  motus  est 

oturo  nnturaUter  ab  anima.  Sicut   enim  voluntaria,  sed  invokintaria,  quia  non  fit 

nis  naturalitermovetur  sursum,  et  san-  per  imperium  vokintatis.   Dicit   Philoso- 

iis  naturaliter  movetur  ad  loca   propria  phus  de  Motu  Animalium  (c.  8,   al.  11), 

determinata  :  ita  cor  naturah"ter  move-  quod  multoties  apparente  aliquo,  sednon 

irmotu  sibi  proprio,  licet  ad  hoc  etiam  jubente  intellectu,  movetur  cor.  —  Opusc. 

loperetur    resohitio  spirituum  facta    ex  35 ;  de  Vita  ei  Morte  1.  2  (al.  de  Respir.  1. 

inguine,  quibus    cor  dilatatur   et   con-  18) ;  Quoest  disp.  de  Anima  a.  9,  ad.  3. 

ringitur,  ut  dicit  Aristoteles,  ubi    agit  Ad  secundum  dicendum,  quod  duo  mo- 

i  respiratione.  Et  est  causa  illius  anima  tus  cordis,  pulsus  nimirum  et  tractus,  qui 

msitiva,    non    quatenus    agit    per    ap-  videntur  contrarii,suntquasi  partes  unius 

^hensionem  et  appetitum,   sed   quate-  motus  compositi  ex  utroque,  in  quantum 

js  est  forma  el  natura  talis  corporis,  et  deficit  a   simplicitate   motus  coeli,  quem 

.lalenus  facit  effectus  inferiorum  forma-  imitatur    in    quantum   est  ab   eodem  in 

im  naturaHum.  —    Opusc.  35  ;    Quast.  idem.  Et  sic  non  est  inconveniens,  si  quo- 

sp.de  Anima  Si.9,ad  6;  de  Vita  et  Morte  dammodo  sit  ad  contrarias  partes,  quia 

il.  de  Bespir.  1.  18).  et  motus  circularis  coeli,  qui  est  natura- 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  molus  lis,  ut  dictum  est  in  quaestionibus  de  Cod- 

)rdis,  et  consequenter  nrteriarum  est  ab  lo  (supra  in  Secunda  Secundae  hujus  ope- 

lima  sensitiva.  Non  tamen  causatur  ab  ris),  cuique  Philosophus  in  3.  de  Anima 

la  per   apprehensionem    et    appetitura,  assirailat  motum  cordis,  aliqualiter  sic  est. 

lomodo    causalur    motus  progres^^ivus,  —  Opusc.  35. 

id  causatur    ab  illa  quatenus  est  forma  Ad  tertium  dicendum,  quod  raotus  cor- 

natura  talis  corporis.  Propter  hoc  enira  dis  est  naturalis,  non  tamen  quatenus  cor 

edici  distinguunt  operationes  vitales  ab  est  grave  vel  leve,  sed  quatenus  est  ani- 

limnlibus,  et  dicunt,    quod  cessantibus  matura  tali  aniraa.  —  Ibid. 

)erationibus  aniraalibus  remanent  vita-  Ad  quartum   dicendura,  quod   calidura 

s, —  vitales  appellantes,    quse   raotura  est  causa  instruraentalis,  non  autem  prin- 

)rdis  comitantur,  quibus  cessantibus  ces-  cipalis  raotus  cordis,  et  consequenter  mo- 

it  vita.  Et  quamvis  motus  cordis  varie-  tus  arteriarum.  Caliduraenimcordisagens 

ir  secundum    diversas   apprehensiones  in  aliraentum  continue  adveniens  rarifi- 

'.  affectiones  anirage,  non  taraen  hae  cau-  cat  ipsum  et   eliam    resolvit;  aliraentura 

mtur    ab    alterationibus  cordis,  sed  po-  autera  rarefactura  et  purificatura  turae- 

us   causant    eas.    Unde  in  passionibus  factioncra  inducit;  per  hunc  autera  mo- 


198  TERTJA    SECUXD.E   —    PHILOSOPHIA    NATURALIS 


tum  fil  pulsus  in  corde.  Ilumidum  cnim 
lumefactum  elevatur  usque  ad  ultimam 
tunicam  cordis,  ct  facit  molum  dilalatio- 
nis;  non  polens  auiem  ulterius  progredi 
redit  ad  interius,  se  1  facta  aliqua  resolu- 
tione  fit  motus  constriclionis.  Et  iioc  fit 
pcr  totam  vitam  animalis,  quia  alimentum 
conlinue  advcnit,  ex  quo  fit  sanguinis 
nalura  in  ipso  corde  principalitcr,  ut  ma- 
nifeste  patet  considcranti  generalioncm, 
quae  fit  a  principio.  Cum  enim  non  sunt 
venae  distincta?,  nec  mcmbra  formata, 
apparet  sanguis  in  eo,  et  calidum  nalurale 
agit  in  ipsum  rarefaciendo;  rarefactio  au- 
tem  est  causa  molus  pulsus;  el  ideo  con- 
linue  fit  per  totam  vitam  animalis  talis 
molus.  —  Est  eliam  anima  consequenter 
causa  principalis,  el  calidum  instrumen- 
laiis  motus  arleriarum.  Ex  co  enim  quod 
molus  cordis  sil  in  co,  i»ropler  resolulio- 
nem  spirilus  cx  alimento  moto  usquc  ad 
tunicani  exteriorem,  accidit  omnes  venas 
moveri,  quia  omnes  venrc  ortum  liabcnt 
ex  corde;  movclur  aulcm  pars  supcriur 
cordis,  ex  qua  vcna}  ortum  liabenl :  quare 
vcna)  movenlur  simul,  quando  illa  j)ars 
movctur.  —  dc  Jita  cl  Morle  1.1  el  2,  al. 
de  liespir.  1.  17  el  18. 

AHTiCULLS  11 

UTRUM  WOTUS  RESPIHATIONIS  SlT    Ah  AMMA. 

Videtur  quod  molus  resjurationis  non 
sil  ub  anima. 

1.  Dicil  enim  I'iiilosoj)lius  libro  t/c  Ik- 
sjnr.{c.  U,  ul.  c.  1),  (juod  mullu  ariifualia 
non  rcspirant ;  sed  ^i  lalis  molus  essel  ab 


ab    anima   sensitiva,    cum  sola  aniinal 
inspirent  et  exspirent,ut  dicitPhilosophi 
1.  Poster.  (text.  30;  c.  13),  ut  dictum  e 
(supra  in  Logica  q.  23,  a.  2),  et  lalis  m 
tu3  sit  naturalis  et  vitalis.  Est  enim  n 
cessarius  animali,   quia   sine   illo  vive 
non  potest ;  nam  licet  non  sit  causa  vilj 
est  tamen   concausa,  in  quantum  coop 
ratur  ad  lemperamentum  caloris  naturi 
lis,    sinc   quo  non  est  vita.  (^.  Metaph\ 
\.  6,  al.  5.)  Est  autem  anima  principinj 
lalis  molus  oiiginaliler  mediantevi  vit;' 
cxi^tenle  in  corde,    ut   dicit  Philosoph, 
{de  Somtw  et  I  igiUa  c.  3,  al.  2).  Cor  eni; 
est  principiuni  refrigerationis,  qua)fitp 
attractionem  ;  pulmo  lamen  est  proxirau; 
instrumentum    respiralionis.    Cum  eni; 
molus  res|)irationis  fiat  j)ropter  augmei: 
talionem  calidi  ex  liumido  in   illa  par! 
in  qua  esl  primum  principium  nutriliA, 
parlis  aniin.T,  pula  in  corde  —  sicut  eni 
alia}  parlcs  indigent  nutrimento,  siniilit 
el  cor,  ct  plus,  quia  cor  Ci?l  causa  alimei; 
aliis;  cx  corde  enim    millitur  sanyruis  . 
celera  membra,  ex  quo  nuliiunlur, qua 
el   ipsum   nutrilur,  et   magis;  —  calii 
augmcnlalu    in  coide  priino  movetur  c 
j»t'r  dilatationem  ;  deinde  jiulmo,  qui  cc 
ligaliunem  liabel  ad  cor;  j)ulmuiie  aulei 
elcvalo  el  ililatato,  neccsse  est  nioveri 
l^eclus  (cum  enim  pulino  movelur,  conli 
gil  j)uiles  j)roj)in(|uas  moveri,  el  \wo'uv 
jM'Clus) ;  el  consccjuenler  necc^se  ost  ii 
liuie  ucicm  rrigitlum,  (jui  ^ua  frigidila 
miligul  excessuin  calidilalis.  Et  sic  pal( 
u  quu    causelur    mulus   re.sj)irulioni8, 
(juoinudo  iri  animalibus  pulmoneiii  Iiube 
tdjus  liul.  —  (tinisc.  43,  c.  li;   de  Somi 
anima  sensiliva,  oinriia  uniinuliu  r-esj)ir-a-     t:t  ViijHia  1.  ■'» ;  de  Juvenl.   et  Senect.  I. 


rent:  ergo  lulii)  motus  nori  e.sl  ub  unimu 
fccnsiliva.  —  de  Uespir.  1.  1,  al.  G. 

2.  Pnulcrea,  exsj)ir'alio  el  iiisj)iralio 
causanlur  ex  calido  augmenlulo,  ul  dicil 
lMiilusuj)Iius  de  lUspir.  (c.  ull.)  :  iion  er-go 
ab    anima  sensiliva.  —  de  liespir.  I.  ull. 

Sed  contra  esl,  quod  riiolus  i-i.'Sj)iralio- 
nis  (;.-t  inotus  riuluiuli.i  el  vilulis;  sed 
tuli.s  iiiutus  t;.st  in  aiiiiiiuli  ub  aiiiiua  :  ergo. 

ULsro.NbLo  Dici  NuuM,  qutjd  resj)iiulio  fil 


(ul.  de  liesjiir.  I.  3) ;  de  \'ita  el  Mortn  1. 
(al.  de  Itesjiir.  I.  18). 

Ad  jmmum  crgo  diceridum,  (jiioJ  iu 
niediula  causa  resj^ir uliunis,  ul  diclum  f 
(in  c,  lI  iii  Logica  q.  43,  a.  2),  noii  v 
animalilus,  .^t-tl  liuber^c  jiulmt^nem. 

Ad  senuutnm  dicentluru,  quodculorn 
luraliH  esl    inslruiiieiituiu   r'Osjiiralioni: 
vid  auleiu   vitulis  est  pr^uxiinuiu   jiriix 
j)ium;  anima  veru  osl  jirincipium  prim 


DE  ANIMA  -  QUJSST.    LXXXVIII  DE    VIRTUTE   MOTIVA  AXIMALIS  —  ART.  I       190 

,ale.  —  Optisc.  43,  c.  5 ;  c/e  Vita  et  Morte 
.  2  (al.  de  Respir.  1.  ult.) 


ARTICULUS  III 

TRUM    ORGANUISI    VIRTUTIS    PULSATIV.E    ET 
RESPIRATIV^   SIT   COR. 

Videtur  quod  organum  virtutis  pulsa- 
ivae  et  respirativsD  non  sit  cor. 

1.  Motus  enim  pulsus  etiam  apparet  in 
rteriis;  sccl  organum  motusest  ejus  sub- 
:ctum  :  ergo  organum  vit  tutis  pulsali- 
ae  non  est  cor.  —  Opvsc.  3o  ;  et  43,  c.  5. 

2.Prseterea,  si  cor  essetorganum  virtu- 
s  respiralivas,  omnia  animalia  cor  ha- 
entia  respirarent;  sed  hoc  est  falsum  ; 
am  qua)  habent  cor  et  carent  puhiione, 
on  respirant,  ut  dictum  est  (art.praeced.) 
X  Philosopho  :  ergo  cor  non  est  organum 
irlutis  respirativae. 

Sed  contra  est,  quod  virtus  pulsaliva 
t  respirativa  est  vitalis ;  ergo  debet  esse 
1  illa  parte,  quae  piimo  vivit,  et  quse  est 
ausa  vila3  omnibus  animahbus  ;  ha^c  au- 
m  est  cor  :  ergo  cor  est  organum  virtu- 
3  pulsativse  et  respirativap.  —  Opusc. 
5;  et  43,  c.  5  ;  de  Vita  et  Morte  1.  2  (al. 
^Respir.  1.  18). 

Respondeo  dicendum,  quod  virtutis  pul- 
itiva)  immediatum  et  principalc  orga- 
Limestcor;  nam  primo  apparet  in  ipso 
ilis  motus.  Secundarium  vero  sunt  vena3 
iilsatiles.  Calidum  enim  cordis  subtiHans 
limentum  est  instrumentalis  causa  mo- 
is  cordis,  ut  dictum  est ;  ex  motu  autem 
)rdis,  a  quo  vense  pulsatiles  oriuntur, 
pocedit  illarum  motus,  ut  etiam  dictum 
5t.  Et  sic  pulsus  primo  manifestatur  in 
)rde ;  deinde  in  arteriis  seu  venis  pul- 
ililibus,  quse  ex  corde  ducunt  originem; 
ude  et  subjectum  motus  pulsus,  sed  se- 
jndarium  sunt  prsedictse  vena3.  Quoniam 
ero  ex  eodem  calido  augmentaio  ex  hu- 
lido  in  corde,  in  quo  est  primum  prin- 
pium  nutritivse  partis,  secundario  mo- 
etur  et  elevatur  pulmo,  et  per  conse- 
uens  pectus,  in  cujus  elevatione  et  de- 
ressionc    consistit  formaliter  motus  in- 


spirationis  et  exspirationis,  ut  dictuni  est 
—  nam  sic  intrat  aer  frigidus  calorem 
cordis  temperans,  vel  exit  calefactus  a 
calorc  cordis  ;  —  ideo  organum  respira- 
lionis  principale  est  pulino,  ut  dictum  est, 
sicuti  cor  cst  organum  primum  et  prin- 
cipale  pulsus.  —  de  Jiivent.  et  Senect.  1.  3 
(al.  de  Respir.  1.  3);  de  Vita  et  Morte  1.2 
(al.  dc  Respir.  I.  18) ;  la  2a),  q.  17,  a.  9, 
ad2. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  mo- 
tus  pulsus  primario  est  in  cordc,  secun- 
dario  vero  manifestatur  in  arteriis  seu 
venis  pulsatilibus,  ut  dictum  est  (in  c.  et 
art.  prseced.). 

Ad  secundum  dicendum,  quod  cor  est 
origo  motus  respirationis;  sed  instru- 
mentum  propriam  talis  motus  est  pulmo, 
ut  dictum  cst  (in  c). 


QU^STIO    LXXXVIII 

DE   VIRTUTE  MOTIVA    AMMALIS. 

Deinde  considerandum  est  de  virtute 
motiva  animalis. 

CIRCA  QUAM  QU^ERUNTUR   DUO  : 

1.  Utrum  virtus  motiva  animalis  sit  potentia 
distincta  ab  aliis  potenlis  sensitivis. 

2.  Utrum  organum  potentiee  motivee  sintnervi 
et  musculi. 

ARTICULUS  I 

UTRUM  VIRTUS  MOTIVA  ANIMALIS  SIT  POTEN- 
TIA  DI3TINGTA  AB  ALIIS  POTENTIIS  SENSI- 
TIVIS. 

Videtur  quod  virtus  motiva  animalis 
non  sit  potenlia  distincta  ab  aliis  poten- 
tiis  sensitivis. 

1.  Philosophus  enim  libro  de  Motti  Ani- 
mal.  et  3.  de  Anima  {text.  54  ;  c.  10)  in- 
ter  moven'ia  tantum  ponit  objectum  et 
appetilum;  ergo  -potentia  motiva  non  di- 
stinguitur  ab  aiipetitu.  —  de  Motu  Ani- 
mal.  per  totum  librum ;  3.  de  Anima  1. 15. 


200 


TERTIA  SECUND.E  -  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


2.  Praeterea,  Philosophus  3.  de  Anima 
text.  48  (c.  10)  docet  principia  mofus  loca- 
lis  esse  phantasiam  seu  sensum,  intelle- 
ctum,  et  appetitum ;  et  text.  52  inter  quin- 
que  polentias  animae  non  numerat  poten- 
tiam  motivam,  ergo  quia  vis  motiva  non 
est  distincta  potentia  ab  aliis;  nam  prin- 
cipium  motus  localis  nihil  aliud  est  quam 
potentia  motiva.  —  3.  de  Amma  1.  lo  ; 
Qmvst.  disp.  de  Anima  a.  13,  arg.  13. 

3.  Praeterea,  in  angclis  potentia  moliva 
non  distinguitur  ab  intellectu  et  volun- 
tate ;  ergo  nec  in  homine  saltem  distin- 
guetur  potentia  motiva  ab  aliis  polenliis 
sensilivis.  —  QnodL  G,  a.  2,  in  c. 


quajciam  vero  per  modum  imperantis, 
quaedam  per  modum  exsequentis.  Motivae 
per  modum  dirigentis  sunt  phantasia  el 
aestimativa,  in  quantum  appetitui  osten- 
dunt  formam  vel  intentioneni  convenien- 
tem  vel  disconvenientem :  phantasia,  os 
tendendo  formas  sensibiles ;  aestimativa, 
ostendendo  intenliones.  Motivae  autera 
imperantes  motum  sunt  appetitus  concupi-l 
scibilis  et  irascibilis,  quae  sunt  partes  ap-i 
p  ,'litus  sensUivi  :  concupiscibilis  enim  esl 
vis  imperans  raotum,  ut  appropinquetui 
ad  ea,  quae  putantur  necessaria  vol  utilia. 
ct  hoc  appetitu  delectandi;  irascibilis  au- 
tem  est  vis  imperans  motum  ad  repelleni 


Sed  contraest,  quod  Philosophus  (2.  de     dum  id,  quod  putatur  nocivum  vel  cor- 


Anima  lext.  27 ;  c.  3)  numerat  potentiam 
motivam  tamquam  distinctam  abaliis,  cum 
ait  esse  quinquc  genera  potcnliarum,  ve- 
getativum,  sensitivum,  molivum  secun- 
dum  locum,  apptHitivum,  intellectivum. 
—  2.  de  Anima  1.  5. 

Respondeo  dicendum,  quod  potonlia  mo- 
tiva  animalis  est  dislincta  ab  omnibus 
aliis  potentiis,  ut  manifeste  palot  discur- 
rendo  per  singulas.  Non  enim  est  polen- 


rumpens,  et  hoc  appelitu  vindicandi  ve 
vinecndi.  Vis  aulem  exsequens  raotun 
localem  progrossivum  est  vis  exloriordif 
fusa  in  musculis  et  nervis.  —  Et  haec  esi 
distincta  potenlia  a  ceteris  polentiis,  \M 
patot  liim  ex  divorsis  organis,  ex  qnibuji 
eliara  distinguuntur  potentice,  ut  diclun 
est ;  tiim  ex  divcrsitato  actus  et  objecli, 
ex  quibusdistinguunlur  potenliaj  interse 
ut   dicilur   2.  de  Anima  {texl.  33;  c.  4) 


lia  vegetativa,  quia  haec  iiiest  planlis,  qui-     Cuin  enim  potentia  secuiuluin  id  quod  es 


bus  non  inest  raotus  localis  progressivus. 
PraDlerea,hic  est  propler  aliquid  iiaagina- 
lum  ot  dcjiideralura ;  phantasia  autera  et 
api)otitusnon  corapetuul  j)arli  vegelativae. 
—  Ncque  est  potentia  scnsitiva,  quia  hrcc 
incst  oinnibus  animalibus  perfoclis,  qune 
scilicct  possunl  sibi  -iinilo  generare;  at 
multa  aiiimalia  hujusmodi,  qiuilia  sunt 
iramobilia,  qu.i'  (juia  sunt  j>orft'Clu  in 
sua  specie,  possunt  fcibi  .-iinile  genorare, 
ct  habcnt  dobitum  auL'inentuin  et  deore- 


ordiiietur  ad  aclum,  oj)oitet  rationem  po, 
tenliai  aceiperc  ox  aclu,  ad  qucin  ordinai 
lur;  undo  ubi  divorsificalur  ralio  aclus 
oporlel  quod  diversincolur  ralio  polonlia' 
Ralio  aiilera  actus  diversificalur  seninduu 
divorsain  ralionem  objecli,  ul  dicilur  ii 
eodein.  Aclus  ouim  [ioleulim  activcB  comi 
paralur  ad  objoclura  ut  ad  lorraiiiuin  o' 
linoiu  t-jus,  ut  actioni>;  augraenlalixte  fini 
et  lenuiiius  esl  i|)sum  (luanluin ;  aclu> 
auteiii    polcnti:e  passivit  cuiuparalur  u* 


raentura,  quod  non   inest  aniiaalibiis  or-     objeclura  ul  ad   principiuia   uclivuiD,  ui 


batis  et  inonstruosis,  carent  polonlia  lao- 
tiva.  Unde  necesse  est  quod  haec  sil  di- 
stincta  a  sensu. 

Voruia  quia  polentia  inoliva  in  aniina- 
libus  i^erfcctis,  qua,'  moventur  laolu  pro- 
grestivo,  niovot  pcr  approhensionora  — 
cst  eiiira  talis  laolus,  ul  diotuia  osl,  pro- 
ptor  iiaaginatuia  t.'t  de^ideratuia  ;  —  idoo 


\i.sus  ad  culjroni ;  ex  principio  autoiQ  c 
liiio  oinnis  actus  rccipit  speciem.  —  Und 
patet,  quod  poteatix'  dislingunlur  |e 
aolus  el  objeclu. 

OuMd  ergo  jioloiili.i  motiva  ulroque  un' 
do  di:stinguatur  ul)  uliis  |ioleiiliis  el  e  cou 
Iru,  nuiiiifc^iluia  ost,  quiu  vegelaru,  sen 
lire,    inlolligcre,    uppeloro,  laovore  8un 


trij)lex  est  iiutenlia  laotiva  aninuilis;  nani     divorsi   uctus  lospoctu  diversoruia  objo 
quujdara  raovcl   por   laoduia    dirig«'iiti?,      cturuiu  : — quia  vc^/art- oslg«a/Wielcor 


DE  ANIMA  -  QUJilST.  LXXXVIII  DE 

}oris  uniti,  ut  objecli;  vegetativum  enim 
lon  nutrit  nisi  corpus  sibi  unitum;  — 
teniire  autem  est  qualis  seu  corporis  sen- 
jibilis  sive  uniti  sive  non,  ut  objecti;  sen- 
jitivum  enim  respicit  corpus  sensibile, 
;iYe  sit  unitum  sive  non  ;  —  intelligere  est 
luiddiialis  rei,  ut  objecti  ;  intellectivum 
jnim  respicit  generaliter  omne  ens,  quia 
)inneens  est  intelligibile.  Et  sic  habentur 
res  animae  potentiae  acceptse  secundum 
]Uod  res  conjungitur  ipsi  anim.T.  —  Se- 
;undum  quod  vero  e  contrario  anima  con- 
ungiluripsis  rebus,  exdiversitaleacluum 
!t  objectorum  habentur  duae  aiioe  poten- 
ise,  puta  motiva  et  appelitiva  :  quia  se- 
;undum  quod  anima  inclinatur  ad  rem 
'xtrinsecam  ut  ad  finera,  qui  est  princi- 
)ium  in  intentione,  accipitur  appcfitiviim. 
3ecundum  quod  vero  inclinatur  ad  rem 
;xtra  ut  in  lerminum  sive  operationis  sive 
uotus,  accipitur  motivum  secundum  lo- 
•una. —  3.  de  Anima  1.  14;  Opusc.  43,  c.  5 
;t  1 ;  Quodl.9,a.  M;  la,  q.75,  a.  3,  ad  3. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  vir- 
iis  raotiva  exsequens  motum  proprie 
!St  potius  dispositio  mobilis,  qua  natum 
'st  moveri  ab  appetibili,  quam  sit  per  se 
flovens.  —  Vel  dic,  quod  objectum  est 
Qovens  non  motum,  appetitus  autem  est 
iiovens  motum  ;  movet  autem  imperan- 
lo,  sed  non  exsequendo  motum  localem, 
icut  facit  vis  motiva.  —  de  Pot.  q.  3, 
1. 11,  ad  20;  3.  de  Anima  1.  15. 

Ad  secundum  dicendum  et  text.  48,  3. 
ie  Anima,  quod  intelieclus  et  appetitus 
novent  sicut  imperantes  motum  ;  sed 
'portet  esse  potentiam  motivam,  quae 
notum  exsequatur,  secundum  quam 
nembra  sequantur  imperium  appetitus  et 
ntellectus  vel  sensus.  Ad  text.  o2  dicen- 
iura,  quod  alibi  Philosophus  enumerat 
nter  potentias  animae  vim  molivam,  ut 
lictum  est  ;  textu  autem  cilalo  non  erat 
nstitutum  Philosopho  enumerare  exacte 
imnes  potentias,  sed  tantum  Octendere 
)lures  esse  potentias,  quam  quse  pone- 
)antur  ab  antiquis.  —  Qucesi.  disp.  de 
inima  a.  13  ;  3.  de  Anima  1.  15. 

Ad  terlium   dicendum,  quod  alia   est 


VIRTUTE   MOTIVA  ANIMALIS  —  ART.   II     201 

ratio  anceli,  alia  anima?  vel  rationalis 
corpori  conjuncla>  vel  sensitivae,  ut  di- 
ctum  est  (supra  q.  31,  a.  4,  ad  3). 

ARTICULUS  II 

UTRUM  ORGANUM   POTENTI^   MOTIV^   SlNT 
MUSCULl    ET    NERVI. 

Videtur  quod  organum  potentiae  moti- 
vae  animalis  non  sint  musculi  et  nervi. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (3.  de  Ani- 
ma  text.  5o ;  c.  10),  quod  cor  est  orga- 
num  motns  localis  ;  ergo  non  sunt  nervi 
et  musculi.  —  3.  de  Anima  1.  15. 

2.  Praeterea,  illud  est  primum  princi- 
pium  movens  organice  animal,  quod  est 
immobile,  et  quod  est  principium  et  fi- 
ni-,  ut  dicit  Philosophus  (3.  de  Anima 
text.  55;  c.  10);  sed  hae  conditiones  con- 
veniunt  cordi,  ut  dicit  Philosophus  (ibi- 
dem) :  ergo.  —  Ibid. 

Sed  contra  est,  quod  organum  motus 
localis  est  id,  per  quod  exercetur  motus, 
ut  dictum  est  (supra  q.  74,  a.  1)  ex  Phi- 
losopho  ;  sed  exercetur  motus  localis  per 
operationem  musculorum  et  nervorum, 
ut  patet  :  ergo  organum  motus  localis 
sunt  musculi  et  nervi.  —  Quodl.  9,  a. 
11  ;  Opusc.  43,  c.  5. 

Respondeo  dicendum,  quod  sicut  di- 
ctum  est,  virtus  motiva  sensitiva  duplex 
est:  una  naturalis,altera  animalis.  Natu- 
ralis  est,  quae  non  movet  per  apprehen- 
sionem  nec  est  subjecta  imperio  rationis, 
et  tahs  est  virtus  vitalis  et  pulsativa,  quse 
movet  arterias  seu  venas  pulsatiles  et 
cor  secundum  dilalationem  et  constrictio- 
nem.  Et  hujusmodi  est  in  corde  sicut  in 
proprio  organo.  Unde  solum  habet  esse 
in  animalibus  perfectis  pulmonem  et  cor 
liabentibus.  Et  hsec  vis  per  inspirationem 
et  exspirationem  est  principium  contem- 
perandi  calorem  cordis  et  corporis.  — 
Motiva  vero  animalis,  quae  motum  exercet 
praesupposita  apprehensione,  est  in  mu- 
sculis  et  lacertis  et  nervis  tamquam  in 
proprio  organo.  Ut  enim  dictum  est  (q. 
74,  a.  1)  ex   Philosopho  (2.   de  Partibus 


202  TERTIA    SECUNDiE 

Animal.  c.  1),  organnm  proprie  est  in- 
stnimentum,  per  quod  exercetur  actio  ; 
motus  autem  localis  progressivus  exerce- 
tur  per  prsedictas  partes.  Quia  tamen 
motus  localis  animalis  habet  pro  suo 
primo  principio  cor  —  quia  sinit  in  his, 
quae  ad  intelleclum  et  voluntatem  perti- 
nent,  primum  invenitur  id,  quod  est 
secundum  naturam,  ex  quo  alia  derivan- 
tur  :  ut  a  cognitione  principiorum  na- 
turahter  notorum  cognitio  conclusio- 
num;  et  a  voluntate  finis  naturaliter 
desiderati  derivatur  eleclio  eorum,  quae 
sunt  ad  finem;  ita  in  corporalibus  moli- 
bus  principium  motus  localis  est  a  motu 
cordis,  qui  est  secundum  naturam  et 
non  secundum  volunlatem;  —  proplerea 
cor  erit  primum  principium  omnis  mo- 
tus  localis  animalis.  Oyjusc.  43,  c.  o ;  la 
2«,  q.  17,  a,  9,  ad  2. 

Ad  primum  ergo  diccndiim,  quod  cor 
est  organum  primi  motus  localis,  a  quo 
lamquam  primo  [)rincipio  derivalur  mo- 
tus  localis  totius  animalis,  ul  dictum  est 
(in  c). 

Ad  scatndum  dicendum,  (juod  illie  pro- 
prietales  sunt  principii  el  oigani  piimi 
raolus  localis,  quiest  inolus  cordis,  unde 
derivatur  omnis  motus  localis  unimalis, 
ut  dictum  est  (in  c).  —  la  2;e,  q.  17, 
a.  9,  ad  2  ;  3.  dc  Animn  I.  K);  de  MdIii 
Aninvd.  I.  7,  8,  9. 


PHILOSOPHIA   NATURALIS 


ou.i':sTi()  i.xxxix 


I)i:    A.MM.-i:    HATIU.NALIS    PHODUC TloNf. 


Deinde  consideiandum  «'St  dr  anima 
ralionali.  Kiil  aulein  hac  coiiftidi.'rati>i  in 
quinque  partes  dislribula  :  nain  primuia 
agemus  de  aninut'  ralionalis  pimluilionc, 
deindu  de  illius  subslanlia,  tuni  ile  unioiie 
ad  cori)u^,  poslea  de  jiropriciulibus,  po- 
blremo  do  polenliis. 


CIRCA  PRIMUM  QU/ERUNTUR  QUINQUE: 

1.  LUrum  anima  rationalis  sit  de  substaRliBQ 
Doi  vol  aliquid  factum. 

2.  Utrum  traducatur  ex  parentibus  seu  cau- 
setur  ex  semine. 

3.  rtrum  producatur  a  Doo  por  croationem. 

4.  Utrum  producatur  a  Deo  medianlibus  an- 
gelis. 

5.  Utrum  sit  producta  anto  corpus. 


ARTICULUS  I 

UTRUM    ANMMA    RATIONALIS    5IT    DE  SUBSTAN-i 

I 

TIA    DEI    VEL   ALIQUID    FAGTUM. 

Videlur  quod  anima  ralionalis  non  siii 
lacta,  sed  sit  ex  subslanlia  Dei.  i 

1.  Dicit  enim  Philosophus  10.  Eth! 
(c.  8,  al.  9),  quod  anima  rationalis  con- 
venit  in  operatione  intellectus  cuin  Deo: 
cuin  aulein  naluralis  operalio  consequalui 
naluratu,  oportet  ca,  qua3  in  operationt 
conveniunt,  in  natura  vel  cssentiaconl 
venire  :  ergo  anima  rationalis  coinmuni 
cat  cuiu  Deo  in  essenlia.  —  2.  Sant.  dist' 


arg. 


17,  q.  1,  a.  1, 

2.  Praelerea,  omne  quod  inlelligitur 
inttlligilur  pcr  siinilitudineiu  vel  idoii 
litalem;  oporlet  eniiu  quod  intelleetu 
in  aclii  sit  inlfllecluin  in  actu  —  quoi 
non  conlin^Ml,  nisi  vel  ipiia  sunt  ideii 
per  essenliaiu,  sicut  Dfus  seipsum  iu 
lellij.'il  ;  vel  (juia  >iinililudo  iiilellecli  re' 
cipilur  iii  iiilelligenle  ut  perfeclio  ejus 
—  sed  inlelleclua  nosler  inlclligil  Deum 
hoc  aulein  c^.sf  non  polesl  per  siinililu 
dineiii  abstraclaiu  ab  illo,  quia  a  siiupli 
cissiiuo  nihil  polesl  ubslrahi  :  ergo  ojh)! 
lel  <|Uod  inlelligat  ipsuin  per  idenlilalon 
el  bic  eiil  ideni  per  essenliuin  Deus  " 
uniina  ralionulis.  —  liid,  urg.  4. 

:{.  Pra-lena,  uniinu  efel  rorina  hinaplo 
ut  supra  habiliiui  esl ;  sed  rorina  e^l  ai 
lus  :  figo  uniiua  e^l  qcIus  puiu.s,  qun 
est  solius  Dei ;  eigo  uniiuu  ralionah" 
ebl  de  subsluiiliu  f^ei.  -  -  lu,  q.  90,  . 
1,urg.  2. 

4.  Pialeioa,  quacuinquo  sunl,  el  uu' 


DE   ANIMA  —  QU^ST.  LXXXIX  DE  PRODUCTIOXE   AXIM.E  RATION.    -   ART.  1    203 

3  moclo  difTerunt,  siintidcm;  sed   Deus  t.   41,   col.    138).  Sic  igitur  illius  totalis 

t  anima   rationalis  sunt,  et  nullo  modo  anima)  partcm  aliqui  posuerunt  animara 

ifferunt  :  quia  oporteret  quod  aliquibus  hominis,  sicut  homo  est  pars  lotius  mun- 

ifferenliis  difTerrent,  et  sic  essent  com-  di ;  non  valentcs  intellectu  pertingere  ad 

osita  :  ergo    Deus    et  anima    rationalis  distingucndos  spiritualiumsubstantiarum 

lem  sunt.  —  1a,  I.  c.  arg.  3.  gradus,  nisi  secundmn  distinctiones  cor- 

Sed  conlra    est,    quod    omne  illud,  ex  porum.  — Haec  autem  omnia  impossibilia 

uo  fit  aliquid,  aliquo  modo  rautatur  et  sunt,  ut  per  se  patet.  Unde  raanifeste  fal- 

tt  in  potentia  ad  id,  quod  fit  ex  eo ;   sed  sura  cst,  animam  esse  de  substantia  Dei. 

ibstantia   Dei  est   omnino  imrautabilis,  — la,  q.  90,  a.  1,  c. ;    2.  c.  Geni.  c.  85; 

L  non  est   in  potentia    ad  aliquid,  cura  2.  Sent.  dist.  17,  q.  \,  a.  1,  c. 

t  actus   purus   :   ergo   impossibile   est  Ad  primum  ergo  dicendura,  quod  cum 


uod  ex  substantia  Dei  fiat  anima  ratio- 
alis.  —  2.  c.  Gent.  c.  85,  arg.  2  et  3. 
Respondeo  dicendum,  quod  dicere  ani- 
lam  rationalem  esse  de  substantia  Dci 
lanifestam  irapossibilitalera  continet. 
nima  enim  huraana  est  quandoque  in- 
>lligens    in    potentia,  et  scientiam  quo- 


anima  non  habeat  eandem  operationem 
nnraero,  quara  Deus  habet,  sed  sirailem, 
non  sequitur,  quod  habeat  eandem  natu- 
ram,  sed  similera  ;  nec  ex  tali  similitu- 
dine  unitas  essentiaB  concludi  potest.  — 
2.  Sent.  I.  c.  ad  3. 

Ad    secundum  dicendura,    quod   intel- 


ammodo  a  rebus  acquirit,  et  habet  di-  lectus   croatus   intelligit   Deura  non    per 

jrsas   potentias,    ut  dictura   est  :   qua3  identitatem  natura^,  sed  per  unionem  ad 

imino  aliena  sunt  a  Dei  natura,  qui  est  ipsum;  quae  est  vc  per  aliquam  similitu- 

:lus  purus,  et  nihil  ab  alio  accipiens,  et  dinera  non  quidem  abstractara,  sed  efflu- 


ullam  in  se  diversitatera  habens.  —  Sed 
ic  error  principiura  habuisse  videtur  ex 
uabus  positionibus  antiquorum.  Primo 
lim  ii,  qui  naturas  rerum  considcrare 
Kperunt,  imaginationera  transcendere 
on  valentes,  nihil  pra^ter  corpora  esse 
Dsuerunt ;  et  ideo  dicebant  Deura  esse 
uoddam  corpus,  quod  aliorum  corporura 
idicabant  esse  principium.  Et  quia  ani- 
ara  ponebant  esse  de  natura  illius  cor- 
3ris,quod  dicebant  esse  principium,  ut 
cilur  in  1 .  de  Anima  {text.  20 ;  c.  2) ;  per 
msequens  sequebatur,  quod  anima  esset 
}  substantia  Dei.  Juxta  quara  positio- 
3m  etiam  Manichsei  Deum  esse  quan- 
im  lucera  corporeara  existimantes, 
-landam  partem  illius  •  lucis  animara 
;se  posuerunt  corpori  alligatam.  —  Se- 
indo  vero  processum  fuit  ad  hoc, 
Jod  aliqui  aliquid  incorporeum  esse  ap- 
^ehenderunt  non  sicut  a  corpore  sepa- 
itum,   sed   corporis   formara.   Unde    et 


xam  a  Deo  in  intellectura  —  et  hunc  mo- 
dura  intelligendi  vocat  Avicenna  {delniel- 
ligentiis  c.  4)  per  irapressionem,dicensin- 
telligentias  esse  in  nobis  ex  hoc,  quod  im- 
pressiones  earura  in  nobis  sunt ;  —  vel  per 
unionem  ad  ipsamessentiara  lucis  increa- 
ta3,  sicut  erit  in  patria.  —  Ibid.  ad  4. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  aniraa  ra- 
tionalis,  etsi  sit  fonna  simplcx  secundura 
suam  essentiara,  non  taraen  est  secundum 
suum  esse,  sed  est  ens  per  participatio- 
nem,  ut  dictura  est;  et  ideo  non  est  ac- 
tus  purus  sicut  Deus.  —  la,  q.  90,  a.  1, 
ad  2. 

Ad  quarlum  dicendura,  quod  differens 
propric  acceptum  aliquo  differt.  Unde  ibi 
qua^ritur  differentia,  ubi  est  convenien- 
tia  :  et  propter  hoc  oportet  diflerentia 
esse  composita  quodaramodo,  cura  in  ali- 
quo  diflerant  et  in  aliquo  conveniant; 
sed  secundura  hoc,  licet  omne  differens 
sit  diversura,  non  tamen  omne  diversum 


arro  dixit,  quod   Deus  est  aniraa  mun-  est  differens,    ut   dicitur   10.   Metaphys. 

m  intuitu   vel  motu  et  ratione  guber-  {text.  25  et  26;  l.,9,  c.  lOj ;   nam  simpli- 

3ns,  ut  Augustinus  narrat  in  4.  de  Ci-  cia  diversa  sunt  se  ipsis,  non  autem  dif- 

i-  Dei  (c.  31,  n.  2  ;  —  Migne  PP.  Lat.  ferunt   aliquibus  differentiis,   ex   quibus 


204  TERTIA   SECUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

componantur  :  sicut  homo  et  equus  diffe-  operatio  agentis,  qui  non   totam  rem  in 

runt    rationali  et  irralionali    difFerentia,  esse    producit,    sed   soluni  ejus  altoram 

de  quibus    non   est  dicere,    quod   ulte-  partem ;  si  igitur  Deus  animam  in    esse 

rius  aliis  differentiis  differant.  —  la,    1.  produceret,  corpus  vero   virtute  se:ninis 


c.  ad  3. 

ARTICULUS   II 

UTRUM    ANIMA    RATIONALIS    TRADUCATUR    EX 
PARENTIBUS  SEU  CAUSETUR  EX    SENUNE. 

Videtur  quod  anima  rationalis  tradu- 
catur  ex  parenlibus,  et  consequenter  cau- 
setur  ex  semine. 

1.  In  omni  enim  generatione  univoca 
generans  dat  speciem  suam  generato, 
quia  agens  et  finis  generalionis  cuinci- 
dunt  in  idem  specie,  ut  in  2.  Phijs-  {text. 
70;  c.  7)  dicilur;  sed  cum  iiorao  ex 
homine  j^rocedit,  est  generatio  univoca  : 
ergo  cum  homospeciem  haboat  ex  anima 
ralionali,  vidctur  quod  animam  raliona- 
lem  ex  parentibus  rccipiat.  —  2.  Sent. 
disl.  18,  q.  2,  a.  1,  arg.  4;  la,  q.  118,  a. 
2,  arg.  4;  2.  c.  Gent.  c.  88,  n.  4. 

2.  Prceterea,  unum  et  iilem  agens  est, 
cujus  aclio  terminatur  ad  forinam  et  ad 
maleriam ;  alioqui  ex  materia  el  forma 
non  fieret  unum  simpiiciter ;  sed  anima 
inlellecliva  est  fornja  corporis  humani, 
quod  formatur  j)er  virtutem  seminis  : 
ergo  et  anima  inlellectiva  \)er  virlutem 
seminis  causabitur.  —  la,  I.  c.  arg.  3  ; 
2.  Sent.  1.  c.  arg.  5  ;  2.  c.  Gent.  c.  88, 
n.  3. 

3.  Praeterea,  in  homine  est  una  et  ca- 
dem  anima  secundum  >ubslanliam  inlel- 
lecliva,  sensiliva  ot  luitriliva;  scd  anima 
sensitiva  in  homine  generatiir  ex  semine 
sicut  in  ahis  animahbus  —  unde  et  IMii- 
losophus  dicit  in  libris  de  Generat.  Ani- 
rnal.  (1.  2,  c.  3),  quod  non  simul  fil  ani-  causa,  (\wh\  aiicjuid  sil,  corru|)liooju8  < 
mal  et  homo,  sid  prius  fit  aiiimaj  hubons  caii^a,  qiiod  illud  t?8so  dosinat ;  sed  n 
animam  sensitivam  —  :  ergo  el  anima  ruplio  c<)r|>ori!j  non  osl  causa,  quod  jn 
inlellectiva  causabilur  ex  semine.  — 
la,  I.  c.  arg.  2;  2.  c.  Gent.  c.  88, 
n.  8. 

4.  Praeterea,  imperfeola   videtur  esbo 


formaretur,  quae  duae  sunt  partes  unius 
scilicet  hominis,  utriusque  operatio,  sci-l 
licet  Dei  et  seminativce  virtutis,  imper- 
fecta  videretur  :  ab  una  igitur  et  eadera 
causa  producitur  anima  et  corpus  homi- 
nis ;  sed  constaL  virtute  seminis  produci 
corpus  :  ergo  et  producetur  anima.  —  2. 
c.  Gent.  c.  88,  n.  7.  i 

5.  Prceterea,  perfectum  unumquodque' 
e^t,  utdicitur4.  Meteorol.  (c.  4),  quandc 
sibi  simiJe  potest  producere;  cum  ergc 
anima  rationalis  sit  perfectior  omnibus 
formis  nafuralibus,  videtur  quod,  cura' 
virlute  nliarum  formarum  ex  seniinr 
educantur  in  actum  similes  formre,  multci 
forlius  anima  rationalis  hoc  possit  facei 
re.  —  2.  Sent.  I.  c.  arg.  G. 

8ed  contra  est  :  1.  quod  Philosophus2; 
de  Generat.  Animal.  (c.  3)  dicit,  quot 
intellecliis  ab  extrinseco  cst,  et  in  lib.  d< 
Propnetatibns  h^lenientontm  dicit,  quod  iv 
nalo  (I)  fit  spiritus  vit^B  jussu  Dei ;  cl  il; 
videtur  quod  non  Iraducalur  a  patre.  - 
2.  Sent.  dist.  18,  q.  2,  a.  1,  arg.  1  Sa 
conlra. 

9.  PivTlerea,  omnis  forma,  qu.i^  exit  i 
osse  pcr  virlutem  seminis  ex  goneranlo 
oducilur  de  |)oleiilia  iiialeriaB,  ut  dicilu 
7.  Metaphys.  (text.  22;  I.  6,  c.  7);  se^ 
anima  rationalis  non  potest  cduci  de  po 
tenlia  inaleriip;  nam  forma\  quariim  ope 
raliones  tion  sunt  cum  corpore,  noii  j»^ 
sunl  de  materia  corporali  educi;  ejuamt 
di  auleia  esl  anima  ralionalis  :  erfi-nni 
mn  ralionalis  non  pot''sl  caui^ari 
mine  nec  Iraduci  ex  paronlibus.  —  <• 
Pot.  q.  3,  a.  9,  c. 

3.  Pr;eleren,    8i   generatio  alicujus  e 


ma  rationali.s  esse  desinat,  cum  sit  ii>- 
mortalis,  ut  diril  Philosophus  12.  Met' 


(1)  Al.  «  imialUH  >. 


DE  ANIMA   -  QU^ST.    LXXXIX   DE    PRODUGTIONE  ANIM.E  RATION.  -  ART.   II    205 

phys.  (text.  17;  1.  11,  c.  4).  Neque  igitur  modus  est   quoad  oranes  in  formis  acci- 

generatio  corporis  est  causa,  quod  anima  dentalibus;  secutidus  autem  est  etiam  in 

incipiat  esse,    sed   traductio  seminis  est  formis  substantialibus  secundum  Avicen- 

causa  propria  generalionis  corporis;  non  nam  {Melaphijs.  tiact.  9,  c.  4),  quia  ipse 

est  igilur    traductio   seminis  causa   ge-  vuit  omnes  formas   substantiales  esse   a 

neralionis  animae  in  esse.  —  2.  c.  Gent.  principio  separato ;   sed  secundum   Ari- 

c.  88;  c.  79.  slotelem  et   Commentatorem  forma3  sub- 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  impossibile  stantiales    materiales    pertinent   ad   pri- 

est  virtutem  activam,  quae  est  in    mate-  mum    modum,    et    anima   rationalis   ad 

ria,  extendere  suam  actionem  ad  produ-  secundum.  Et  hic  modus  sufficit  ad  iioc, 

3endum  immaterialem    effeclum.    Mani-  quod  agens  agat   sibi  simile,   quia    non 

festum  est  autem,  quod  principium  intel-  proprie  forma   generat,  sed  compositum. 

lectivum     in     homine     est    principium  Unde  sufficienter  hoino  dicitur  generare 

xanscendens  materiam  ;  habet  enim  ope-  sibi  simile,  si  per  virtulem  seminis  ejus 

^ationera,  in  qua   non   communicat  cor-  disponatur  materia  ad  susceptionem  talis 

3us  :  et  ideo  impossibile  est,  quod  virtus,  formae.  —  la,    I.    c.    ad  4  ;  2.  Sent.  1.  c. 

]U3e  est  in  semine,    sit  productiva  intel-  ad  4. 

ectivi   principii.    Simililer    etiam,    quia  A.d  secundnm  dicendum,  quod  ratio  il- 

^firtus,  quae  est  in  semine,  agit  in  virtute  la  procedit  de  diversis  agentibus  non  or- 

mimse  generanlis,  secundum  quod  anima  dinatis,  scilicet  quorum  unum  non  opera- 

jenerantis  est  actus  corporis  utentis  ipso  tur  in  altero ;  sed  in  ipsa  operatione  na- 

lorpore  in  sua  operatione ;  in  operatione  turae  operatur  Deus  :  unde   non   est    in- 

lutem  intellectus   non   communicat  cor-  conveniens,  quod  actio  ejus  pertingat  ad 

)us  :    ideo    virtus    intellectivi  principii,  aliquem  terminum,  in  quem  non   se   ex- 

irout   intellectivum    est,    non   potest  ad  tendit  actio  formativse  virtutis;  sic  enim 

;emen  pervenire.  Et  ideo  Philosophus  in  ipse  Deus  in  natura  operans  etiam  orga- 

ibris  de   Generat.    Animal.   (I.    2,  c.  3)  nizationem  corporis  facit  :  undeestquasi 

licit  :    «  relinquitur    intellectum  solum  actio  continua  reducta  in  unum  agens,  et 

leforis  advenire  ».  Similiter  etiam  anima  quae  terminatur  ad  ultimam dispositionera 

ntellectiva,  cum  habeat  operationem  vitae  subjecti,  et  quae  terminatur  ad  formam  ; 

ine  corpore,  est  subsistens,    et  ita  sibi  quamvis  quantum  ad  primum  cooperetur 

lebetur  esse  et  fieri;  et  cum  sit  immate-  sibi  natura,  etnon  quantumadsecundum. 

iaUs    substantia,     non    potest     causari  — la,  I.  c.  ad    3  ;  2.  Sent.  I.  c.  ad  5. 

er  generationem.  Quare  ponere  animam  Ad  tertmm  dicendum,  quod  aliqui  dixe- 

ationalem  a  generante  causari,  nihil  est  runt,  quod   operationes  vitae,  quae  appa- 

liud  quam  ponere  eam   non   subsisten-  rent  in  embrione,  non  sunt  ab  anima  ejus, 

ena,  et  corruptibilem ;  quae  fidei   nostrae  sed  ab  anima  matris,    vel  a    virtute  for- 

erogant,   et  ideo  haereticum  est  dicere,  mativa  quaeest  in  semine;  quorumutrum- 

uod  anima  intellectiva  traducatur  cum  que  est   faslum  :  upera   enim    vitae    non 

emine.   —   la,    q.    118,  a.  2,  c;    2.  c.  possunt  esse  a  principio  extrinseco,  sicut 

ren^  c.  88,  89 ;  2.   Sent.   dist.  18,  q.  2  senlire,  nutriri  et  augeri.   Et  ideo  dicen- 

.  1,  c. ;  de  Pot.  q.  3,  a.  9.  dum   est,  quod   anima  praeexistit  in  em- 

Adprimum  ergo  diceiidum,  quod  hoc,  brione,  a  principio  quidem  nutritiva,po- 

uod  agens  agat  sibi  simile,  contingit  du-  stea  vero  sensitiva,  et  tandem  intellectiva. 

liciter:  aiit  quia  forma,  secundum  quam  Dicunt  ergo  quidam,  quod  supra  ani- 

imililudo   attenditur,    per    actionem   de  mam  vegetabilem,  quae  primo  inerat,  su- 

oteiitia  in  actum  educitur  ;  aut  qum  per  pervenit  alia  anima,  quae  est    sensitiva  ; 

ctionem  disponitur  materia,  ut  sit  neces-  super  illam  iterum  alia,  quae  est  intelle- 

ilas  ad  receplionem  formae.  —  Et  primus  ctiva :  et  sic  sunt  in  homine  tres  animae, 


206 


TERTIA  SEGUND.E  -  PHILOSOPHIA  XATURALIS 


quaruni  uua  est  in  polentia  ad  aliani.  — 
Sed  hoc  dici  non  potest,  cum  in  eodem 
composito  non  possit  esse  nisi  una  forma 
substanliaiis,  ut  supra  probatum  est. 

Et  ideo  alii  dicunt,  quod  illa  eadem 
anima,  quse  primo  fuit  vegetativa  lan- 
tum;  postea  per  actionem  virtutis,  quae 
est  in  semine,  perducitur  ad  hoc,  ut  ipsa 
eadem  fiat  sensi tiva ;  et  tandem  ipsa  eadem 
perducitur  ad  hoc,  ut  fiat  intellectiva, 
non  quidem  per  virtulem  aclivam  semi- 
nis,  sed  per  virlutem  superioris  agentis, 
scilicet  Dei  deforis  illustrantis:  et  pro- 
pter  hoc  dicit  Philosophus  (2.  de  Gencral. 
c,  3)  quod  inlellectus  venit  ab  exlrin- 
seco.  — Sodhoc  stare  non  polest:  primo, 
quia  nulia  formasubstantialis  recipit  ma- 
gis  et  minus,  sed  superadditio  majoris 
perfeclionis  facit  aliani  speciem,  sicut 
additio  unitatis  facit  aliam  speciem  in 
numeris ;  non  est  autem  possibile,  quod 
una  et  eadem  forma  numero  sit  diver- 
sarum  specierum.  Seciindo,  quia  seque- 
relur,quod  generatio  animalisesset  motus 
continuus  paulalim  piocedens  de  imper- 
fecto  ad  perfectum,  sicut  accidit  in  allera- 
lione.  Tertio,  quia  sequeielur,  (juod  gene- 
ratio  hominis  aut  animalis  non  sit  gene- 
ratio  simpliciter,  quia  subjeclum  ejus  es- 
set  ens  aclu:  si  enima  princijjio  iii  inale- 
ria  prolis  est  aniina  vegelabilis,  et  poslea 
usque  ad  perfectum  paidatim  (>erducilur, 
erit  semper  additio  pei  feclionis  gequenlis 
sine  curruptione  perfeclionis  prx'cedeiilis, 
quod  est  contra  rationrm  generalionis 
simpliciter.  Quarto,  quia  —  aiil  id,  (piod 
causalur  ex  actiune  Dei,  est  aliquid  sub- 
sistens;  et  ita  uj)urlet  quod  sit  aliud  per 
essentiam  a  furma  praBexislente.quai  non 
erat  subsistens;  et  sic  redibit  opinio  po- 
nentium  plures  animas  in  corpore;  —  aut 
non  est  aliquid  subsislens,  sed  quoidam 
peifcclio  aniinai  prajexistentis ;  et  sic  ex 
necessitate  sequilur,  (juod  anima  intelle- 
ctiva  corrumpalur  corrupto  corpore ;  quoJ 
est  inq)0s>ibile. 

Et  ideo  diceiidum  est,  quod,  ciim  gerie- 
ralio  uniiij^  sempff  sit  coiruj^lio  allLiius, 
necesse  est  dicere,  quod  tam  in  huinino 


quam  in  aHis  animalibus  quando  perfe- 
ctior  forma  advenit,  fit  corruptio  prioris; 
ita  tamen,quodsequens  forma  habet  quid 
quid  habet  prima,  et  adhuc  amplius.  El 
sic  per  multas  generaliones  et  corruptio- 
nes  pervenitur  ad  ultimam  formam  sub- 
stantialem,  tam  in  homine  quara  in  aliisi 
animalibus.  Et  hoc  ad  sensum  apparet  'n\ 
aiiimalibus  ex  putrefactione  genitis.  Sic} 
igitur  dicendum  est,  quod  anima  ralio-i 
nalis  producitur  a  Deo  in  fine  generalionis' 
humana?,  qua)  simul  est  sensitiva  et  nu-' 
tritiva,  corruplis  formis  pi^a^existenlibus. 
—  la,  1.  c.  ad  2 ;  2.  c.  Gent.  c.  88  et  80. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  virlute  Dei 
producitur  et  anima  et  corpus,  licet  for- 
malio  corporis  sit  ab  eo  mediante  virlute 
seminis  naturalis,  animam  autera  imme-i 
diate  producat.  Neque  sequitur,  quod 
aclio  virlutis  seminis  sit  imperfecla,  cura 
pei  liciat  hoc,  ad  quod  est.  —  2.  c.  Gent. 
c.  81>,  ad  7. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  aniuia 
ralionalis  nec  ex  maleria  composita  est, 
nec  est  forma  malerialis,  quasi  in  raaleria 
impressa ;  et  ideo  non  potest  produci  ab 
aliquo  agenle,  (|Uod  accidentaleiu  causa- 
lilalem  habeat  ad  ipsam  ex  parte  raaleri^e, 
qua.'  inducitur  ad  formam,  sicut  est  in 
aliis  furmis  materialibus ;  sed  oporlet  quod 
producalura  principio,  quod  causalitatem 
essenlialem  habet  respectu  cssentix'ejus; 
el  hoc  non  jM)te>t  esae  unius  speciei.  — ' 
2.  Senl.  I.  c.  ad  G. 

ARTICULUS    III 

LTIILM    A.MM.V     UATIONALIS    PRODUCATUR 
A    Dl'0    PliU    C1U:VTI0NKM. 

Videtur  (juud  aniina  raliunalis  non  pro- 
Juculur  a  Deu  per  creationcip. 

1.  Omnis  eniin  uclus  muteriu}  ulituju:} 
videlur  educi  do  potonlia  lualeriifi  ;  cuu) 
tniia  muteria  8it  in  |>otenlia  ad  actum, 
aclus  (juilibet  pr:L'Oxislit  iii  maleria  ir. 
|K>toiilia;  .sed  aiiiiua  est  aclus  lualeria 
corpuralis,  iil  cx  cjus  delinitiuiie  appar«lr 
ergo  aniuiu  oducilur  do  jKjlentia  walena), 


DE  ANIMA  -  QUJi:ST.  LXXXIX    DE    PRODUGTIONE   AN1\LE    RATION.  -  ART.  II     207 


,  sic  noncreatur.  — la,  q.90,  a.2,  arg. 

2.  Prffiterea,  anima  est  forma  qusedam; 
igitur  anima  fit   per  crealionem,    pari 

itione  omnes  aliae  formae ;  et  sic  nulla 
)rma  exibit  in  esse  per  generationem  ; 
iiod  est  inconveniens.  —  Ibid.  arg.  3. 

3.  Pra^terea,  quod  in  se  habet  aliquid 
lateriale,  fit  ex  materia  ;  sed  anima  habet 
1  se  ahquid  materiale,  cum  non  sit  actus 
nrus :  ergo  anima  ralionahs  est  facta  ex 
lateria,  et  sic  non  est  creata,  nec  per 
^eationem  producitur.  —  Ibid.  arg.  1. 

4.  Praiterea,  inconveniens  est  dice- 
',  quod  Deus  cooperetur  peccantibus; 
!d  si  anima)  rationales  a  Deo  crearentur, 
eusinterdum  cooperaretur  peccantibus, 
ila  adulteris,  dc  quorum  iUicito  coitu 
[•olcs  interdum  generatur  :  non  ergo 
limae  rationales  a  Deo  producuntur  per 
eationem.  —  la,  q.  118,  a.  2,  arg.  5. 
Sedcontra  est :  1.  quod  quidquid  pro- 

iicitur  in  esse,  vel  generatur  per  se^  vel 
3r  accidens^  vel  creatur;  sed  anima 
itionahs  neqiie  generatur  per  se  :  quia 
on  est  composita  ex  maleria  et  forma, 
am  sit  forma  simplex,  sicut  et  qua^hbet 
nima,  ut  probatum  est;  nequc  pcr  acci- 
.vis,  quia  cumsit  forma  corporis,  genera- 
jturper  corporis  generationem,  quse  est 
c  virtute  activa  seminis,  quod  improba- 
im  est.  Cum  ergo  anima  de  novo  incipiat 
sse,  cum  non  sit  eeterna  nec  praeexistat 
)rpori,  rehnquitur  quod  exeat  in  esse 
3r  creationem ;  solus  autem  Deus  potest 
•care :  ergo  anima  rationahs  a  Deo  pro- 
ucitur  per  creationem.  —  2.  c.  Gent.  c. 
7. 

2.  Pra3terea,  eorum,  qu3e  sunt  unius 
sneris,  idem  est  modus  prodeundi  in 
5se ;  sed  anima  est  de  genere  substantia- 
im  intehectuahum,  quae  non  possunt 
iter  intehigi  produci  in  esse  nisi  per 
iam  creationis :  ergo  anima  rationahs 
cit  in  esse  per  creationem.  —  Ibid. 
RiiSPONDEo  DicENDUM,  quod  auimaratio- 
ahs  non  potest  fieri  nisi  per  creationem, 
Jod  non  est  verum  de  ahis  formis. 
ujus  ratio  est,  quia  cum  fien  sit  via  ad 


esse,  hoc  modo  ahcui  competit  fieri,  sicut 
competit  ei  esse.  Ihud  autem  proprie 
dicituresse,  quod  ipsum  habctesse,  quasi 
in  suo  esse  subsistens.  Unde  solae  sub- 
stantia)  proprie  et  vere  dicunlur  entia; 
accidens  vero  non  habet  esse,  sed  eo 
ahquid  est,  ct  hac  ratione  ens  dicitur: 
sicut  albedo  dicitur  ens,  quia  ea  ahquid 
est  album.  —  Et  propter  hoc  dicitur  in 
7.  Metaphys.  {text.  2  et  3;  1.  6,  c.  1), 
quod  accidens  dicitur  magis  entis  quam 
ens.  Et  eadem  ratio  est  de  omnibus  aliis 
formis  non  subsistentibus.  Et  ideo  nuhi 
formae  non  subsistenti  proprie  convenit 
fieri,  sed  dicuntur  fieri  per  hoc,  quod 
composita  subsisLentia  fiunt.  Anima  autem 
rationahs  est  forma  subsistens,  cum  cor- 
rupto  corpore  remaneat;  unde  illi  proprie 
convenit  esse  et  fieri.  Et  quia  non  potest 
fieriex  materiaprsejacenteneque  corporea 
(quia  sic  esset  naturae  corporeae)  neque 
spirituah  (quia  sic  substantiae  spirituales 
invicem  transmularentur)  ;  necesse  est 
dicere,  quod  non  fiat  nisi  per  creationem. 
—  la,  q.  90,  a.  2,  c. ;  de  Pot.  q.  3,  a.  8, 
ad7. 

.4(ipnm?mergodicendum,  quod  actum 
extrahi  de  potentia  materiae  nihil  ahud 
est  quam  ahquid  fieri  actu,  quod  prius 
erat  in  potentia.  Sed  quia  anima  rationa- 
hs  non  habet  suum  esse  dependens  a 
materia  corporah,  sed  habet  esse  subsi- 
stens,  et  cxcedit  capacitatem  materiae 
corporalis;  propterea  non  educitur  de 
potentia  materiae.  —  la,  1.  c.  ad  2. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  non  est 
simiie  de  anima  rationali  et  de  ahis  for- 
mis,  ut  dictum  est.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  in  anima 
est  sicut  materiale  ipsa  simplex  essentia, 
formale  autem  in  ipsa  est  esse  participa- 
tum,  quod  quidem  ex  necessitate  simul 
est  cum  essentia  animae,  quia  esse  per  se 
consequitur  ad  formam.  Et  eadem  ratio 
esset,  si  poneretur  composita  ex  quadam 
materia  spirituali,  ut  quidam  dicunt:  quia 
iha  materia  non  t5st  in  potentia  ad  aliam 
formam,  sicut  nec  materia  coelestis  cor- 
poris ;  ahoqui  anima  rationalis  esset  cor- 


208 

ruptibilis.  Unde  nullo  modo  anima  potest 

fieri  ex  materia   praejacente.  —   Ibid.  ad 

1. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  operatio 

adulteri  dupliciter  potest  considerari : 
aiU  secundum  esse  morale,  et  sic  prout 
est  deformis,  non  coopcratur  ad  illnm 
Deus,  sed  illam  prohibet ;  —  aul  secun- 
dum  quod  est  in  specie  naturali,  et  sic 
est  bonum  quoddam  :  unde  non  est  incon- 
veniens,  quod  tali  operalioni  in  quantum 
bona  est,  Deus,  qui  in  omnibus  operatur, 
complementum  apponat.  —  2.  Sent.  dist. 
18,  q.  2,  a.  l,  ad  2  ;  la,  q.  118,  a.  2, 
ad  5. 

ARTICULUS  IV 

UTRUM  ANIMA  RATIONALIS  PRODUCATUR  A 
DEO  PER  CREATIONEM  IMMEDIATE  VEL 
MEDIANTIBUS    ANGELIS. 


Videtur  quod  anima  ralionalis  non 
crealur  a  Dco  immediate,  sed  medianli- 
bus  angelis. 

1.  Dicitur  enim  in  libro  de  Cansis  (j»rop. 
5),  (juod  inlelligentiaj  primifi  influunl  for- 
mas  n.xas  stanles,  sicul  est  uniina;  ^ed 
inlelliij^entia:^  angelos  dicimus  :  ergo  vi- 
dotui'  (juod  aninia  ralionalis  a  Dco  me- 
dianlibus  angelis  producalur.  —  2.  Smt. 
dist.  18,  q.  2,  a.  2,  arg.  1. 

2.  Praeterea,  a  causa  infiiiila  noii  pijlest 
iminediate  procedere  elToclus  finilus  — ul 
probari  polest  perdemonslralioi.es  IMiilo- 
soplii  1.  de  Coelo  {text.  68;  c.  7),  ubi  pro- 
bat,  (juod  corpus  iiifinilum  noii  polesl 
agere;  —  sed  Deus  esl  cuusa  infinil;e 
virlutis  :  ergo  cuin  aninia  uil  quid  fini- 
tum,  non  potest  a  Deo  immedialu  produci. 
—  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praiterea,  inajor  est  ordo  in  spiri- 
lualibus  quam  in  corporalibus ;  scd  vide- 
miis  in  coiporulibub  .-uperiora  inferiorum 
causaa  esse :  ergo  inullo  luilius  hic  in 
substantiisspririlualibus  essodebel ;  ergo 
cuiQ  angeli   ainl     allioris    nuluriB   ijuum 


TERTIA  SEGUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

lis  animae  producantur.    —  Ibid.  arg  • 
la,  q.  90,  a.  3,  arg.  1. 

4.  Praeterea,  finis  rerum  respond 
principio;  Deus  enim  est  principium 
finis  rerum;  ergo  et  exitus  rerum  a  pri 
cipiorespondet  reductioni  rerum  infiner 
sed  anima  rationalis  reducitur  in  Deu 
per  angelos,  ut  dicit  Dionysius  {de  EccU 
Hierarchia  c.  5,  §  4  ;  —  Migne  PP.  G 
t.  3,  col.  503)  :  ergo  videtur  quod  etia 
mediantibus  angelis  procedat.—  2.  Sei 
dist.  18,  q.  2,  a.  2,  arg.  4;  la,  1.  c.  ar 
2. 

5.  Praeterea,  cum  omnis  operatio  sequ 
tur  naturam  rei,  ab  illo  res  habet  ess 
cujus  virlute  propriam  operationem  pa 
ticipat.  Sed  propria  operatio  animaB  rati 
nalis  est  operatio  intellectualis.  Cum  en 
hc-ec  operatio  conveniat  illi  ex  virlu 
intelligenliiD,  ut  in  libro  de  Causis  (pro 
3)  dicitur,  videlur  quod  ipsa  secundu 
suum  esse  mediantibus  angelis  produc 
lur.  —  2.  Sent.  I.  c.  arg.  5. 

Sed  contraest:  1.  quod  ultima  perfecli 
ad  quam  res  potest  pervenire,  est  hae 
ut  conjungatur  suo  principio;  unde  pb 
losophi  ponunt  ullimam  felicitatem  hoii 
nis  esse  in  conlinuatione  intellectus  po 
i^ibilis  ad  inlellectuin  agentem,  sive  tal 
continuatio  sit  in  vita,    secunduin  quo 
dain,  sive    po^t   hanc   vitam,    secuDdu 
alios.  Sed  ulliina  perfectio  hominis  est 
fiiiitiont;    Dei  :  ergo   a   solo   Deo   anin 
rationalis   procedit,   et  non   mediantibi 
angelis ;  naiu  alioqui    beatiludo   huiiiiu 
consisteret  in  fruitione  angeli,  non  uule 
Dei. 

2.  Priiilerea,  Genes.  2,  7  dicitur  :   / 
sfnravtt   Detis   in  faciem  ejus  sjiiractdi 
vitte;  hoc    autein  est    anima    rulionali: 
qua  homo  vivit:  ergo  aniiua  raliunalis 
Deo  immediato  producilur.  —  la,  q.  'J 
a.  3,  arg.  Sed  contra. 

ni:sP0NbE0     i)ici:NbUM,     quod    quid.i 
posuerunt,  (juod  angoli,  socundum  qu 
ojierunlur  in  \irlute  Doi,  causunl  uiiini 
rationales.  Sod  hoc    vai  oinnio    im(>o.~ 
bile  ot  a  fido    alienum.    Oslonuuiu    eii 


aniina  rationalis,  videtur   qiK.d  ab  ango-     eal,   quod  aniiua    rutioualis    iion    p)!' 


QUJ]:ST.  LXXXIX  DE  PRODUCTIONE  ANIMJS    RATION.  —  ART.  V    209 


DE  ANIMA 

)roduci  nibi  per  creationem;  soliis  autem 
)eus   potest    creare,   quia    solius   primi 
genlis  est  agere  nuUo  praesupposito,  cuni 
empcr  agens  secundum  piaesupponat  ali- 
uida  primo  agente;  quod  autem  agit  ali- 
uid  ex  aliquo  praesupposilo,  agit  Lrans- 
lutando;    et    ideo  nullum    aliud    agens 
git  nisi  transmutando,    sed    solus  Deus 
git  creando ;    et   quia  anima  rationalis 
on  producitur  per  transmutationem  ali- 
jjus  materiae,    ideo  non   potest  produci 
isl  a  Deo  immediate.    —  la,    q.  90,  a. 
,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  in 
10  materia  auctoritates  libri  de  Causis 
scipiendae  non  sunt,  quia  ille,  qui  librum 
lum  composuit,  liujus  erroris  auctor 
lisse  invenitur;  nisiquis  velit  exponere, 
jod  est  praeter  nostrum  propositum.  — 
.  Sent.  I.  c.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  illa  ratio, 
vim  habet,  concludit,  quod  nihila  Deo 
iimediate  causatur,  quia  omne  quod  est 
^aeter  ipsum,  finitum  est ;  nisi  forte  se- 
indum  aliquem  modum  substantias  se- 
iratas  infinitas  esse  ponamus,  non  sim- 
iciter,  sed  secundum  quid,  scilicet  ver- 
is  inferius,  ut  in  libro  de  Causis  dicitur, 
)C  est,  secundum  quod  ejus  virtus  non 
nilatur  ad  determinatos  effectus  in  his, 
ise  suaeoperationi  subduntur.  Quo  etiam 
3do  infinitatem  habet  anima  ralionalis, 
tn  ex  parte  intellectus  agentis,  quo  est 
inia  facere,    quam   ex    parte    intelle- 
is    possibilis,  quo   est  omnia    fieri,  et 
jus  est  formam  universalem   recipere, 
qua  sunt  potentia  infinita  singularia. 
lod    est    etiam    evidens    argumentum 
materialitatis  ipsius    animae,   et   quod 
traduce   non  sit,  quia    omnis    forma 
ilerialis  finita  est,  ut  in  8.  Phys.  pro- 
tur.  —  Et  ideo  ad  rationem  illam  di- 
idum  est,  quod  etiam  si  Deus  sit  infi- 
us  simpliciter,  effectus  tamen  ejus  du- 
citer  limitatur  :  primo  et  principaliter 
ordine  sapientiae  ejus,  quae  cuilibet  rei 
'tosterminos  praefigit;  semndo,  exparte 
:ipientis,quia  influentiam  agentis  recipit 
iens  per  modum  virtutis  suse,  et  non 


permodumvirtutisipsius  agentis.  —  Ibid 
ad2. 

Ad  terlium  dicendum,  quod   etiam  in 

corporalibus  non  ponimus  superius  esse 

causam  inferioris    nisi   pcr  modum  mo- 

venlis  et  generantis;  et  haec  in  substan- 

tiis  spiritualibus   non  ponimus,  quia  per 

generationem  et  motum  in  esse  non  pro- 

ducuntur  ;  sed  tamen  sicut  superiora  cor- 

pora   movent  inferiora  ad  agendum,  ita 

superiores  substantiae  spirituales  movent 

inferiores  ad  propriam  operationem,  se- 

cundum  quod  dicit   Dionysius  {de  Ccelesli 

Hierarchia  c.  13,   §  3  ;   —  Migne  PP.  Gr. 

t.  3,  col.  302)  inferiores  angelos  a  supe- 

rioribus  illuminari,  et  homines  ab  ange- 

lis.  — Ibid.  ad  3. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  quaelibet 
res  tendit  in  finem  ultimum  perpropriam 
operationem  ;  et  ideo  secundum  quod  per 
illuminationem  superiorum  inferiores  illu- 
minantur  ad  proprias  operationes,  dicen- 
dum  per  eos  reduci  in  Deum.  Non  enim 
est  inconveniens,  ut  una  creatura  pona- 
tur  causa  motus  vel  operationis  alterius. 
Sed  non  est  similis  ralio  de  exitu  rerum 
a  primo  principio  :  quia  res  non  exit  a 
suo  principio  per  hoc,  quod  aliquid  a  prin- 
cipio  recipiat.  —  Ibid.  ad  4. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  si  intelli- 
gatur  anima  participare  operationem  in- 
tellectualem  ab  intelligentia  hoc  modo, 
quod  potentia  intelligendi  insit  animae 
per  virtutem  intelligentiae  :  haereticum 
est,  quia  potentia  intelligendi  sequitur 
naturam  animae.  Si  autem  intelligatur 
hoc  modo,  quod  anima  adjuvetur  in  sui 
operationeper  illuminationem  angelorum, 
ex  hoc  non  potest  concludi,  quod  anima 
secundum  suam  naturam  ab  angelis 
creata  sit.  Non  enim  a  quocunque  juva- 
tur  res  vel  movetur  adopus.  ab  eo  habet 
esse.  —  Ibid.  ad  5. 

ARTICULUS  V 

UTRUM  ANIMA  RATIONALIS  A  DEO  PRODUCA- 
TUR  ANTE  CORPUS. 

Videtur  quod  anima  rationalis  produ- 
catur  a  Deo  ante  corpus. 


SUMM^  Philos.  IV  —  14. 


210 


TERTIA    SECUNDiE  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 


1.  Dicit  enim  Philosophus  2.  de  Anima 
{lexl.  3G;  c  4),  quod  onima  est  causa 
corporis  in  genere  causa^  cfficienlis  ;  sed 
causa  erficiens  pra^cedit  tempore  efle- 
clum  :  ergo  anima  rationahs  exi^tit  ante 
corpus,  et  per  consequcns  a  Deo  ante  cor- 
pus.jiroducitur.  — de  Pol.  q.   3,  a.   10, 

arg.  G. 

2.  Fra-terea,  quod  est  ajternum,  prsece- 

dit  id  quod  fit  in  temporc;  sed  corpus  in 

tempore  generatur,  ut  palet;  anima  vero 

rationalis  est  seterna,  quod  patet,  -  vri- 

mo,  quia  id,  quod  nunquam  esse  desinel, 

habet  virtulemut  semper  sit;  quod  autem 

hal3el  talem  virtiitem,    nunquam    verum 

est  de  eo  dicere  non  esse  :  quia  quantum 

se  extendit  virtus  essendi,  tantum  res  du- 

rat  in    esse ;  omne    autem   quod  incepit 

esse,  est  aliquando  verum  dicere  non  essc ; 

quod  igitur   nunquam  de^inet   esse,  nec 

esse  aliquando  incipiet  ;  —  secundo,  quia 

veritas  inlelligii>ilis,  sicut  est  incorrupli- 

bilis,  ita,  quantum  est   de   se,  est  etiani 

aiterna  (est  enim    neccssaria  ;  omne  au- 

tem  necessarium  est  ailernum,  (juiaquod 

necesse  cstcsse,  impossibileefct  nun  c>sc') ; 

ex  incorruptiljilitalc  autcm  vcritalis  intcl- 

litjibilis  ostcnditur  anima    secundum  csse 

incorruptibilis:  cigo  pjri  ratione  ex  ejus 

acternitate  polcst   probari    aniuKu  aeler- 

nitas ;  ergo  anima  pruducla  est  anle  cor- 

pus.  —  2.  c.  Gent.  c.  83,  arg.  1  cl  2. 

3.  l*r:L'terca,  omne  illu  I,  ijuoJ  nun  de- 
pendet  ab  altero  secunduni  suum  cssc, 
polcst  incij)ere  non  incipiunle  illo  ;  sed 
anima  raliunalis  non  dependcl  in  esso  a 
curporc,  cum  dcsliuclo  coiporc  nianeat  : 
crgo  non  vidclur  incun\enicns,  quud  j)ro- 
ducta  sit  \el  j)roducatin-  anle  corj)U^.  — 
2.  Scnt.  disl.  17,  q.  2,  a.  2,  arg.  4  ;  de 
Pot.  1.  c.  arg    10. 

U.  DrJvterea,  anima  el  angelus  conve- 
niuiil  in  naliua  inlellecluali.  Cuni  ergo 
naluia.>  inlelleclualii  conJilio  Kil  iinina- 

lerialilas,   ^idclur  quod,  suul  angeli  ex  .  . 

bua  crealionc  habenl  quud  non  unianlur  que  fornKL'  naluralecAl  i)ioj)riiu  mi 
corjiuri,  simililer  aiiiiniL'  lalionales  in  uniri  -  alioqui  cunslilulum  ex  foi  ^ 
sua  (•rcaliunc  iiun  unianlur  corj»oii;cl  malci  ia  essel  uliquid  jnalcr  nuluran 
ila  jiroduccnlur  antu  curjais.  —  2.  6'e/i/.      juius  aulein  ullribuilur  uiiicuitjuf, 


1.   c.   arg.  5;    la,  q.  90,    a.  4,  arg 

5.  ]~*rcel.erea,  ad  perfectionem  unive  i 
maxime  pertinent  substantiaj  spirituaU 
si  igitur  animaesimul  creanlur  cura  c( 
}3oribu>,  quoLidie  innumerabiles  substcj- 
tia;  spirituales  perfectioni  universi  adcl- 
rentur,  et  sic  universum  a  principioful- 
set  imperfeclum  :  quod  est  conlra  ilijl 
Genesis  (2,  1),  Deum  omne  opus  coiup;- 
visse.  —  2.  Scnt.  1.  c.  arg.  6;  la,  q.  11 
a.  3,  arg.  2;  de  Pot.  q.  3,  a.  10,  arg. . 

6.  Pra)terea,   finis   rei   respondet  ets 
principio  ;  sed   anima  ralionalis  remalt 
deslruclo  corpore  :  ergoetiam  incipiteo 
ante  corpus.  —  la,  q.  90,  a.  4,  arg. 
q.  1 18,  a.  3,  arg.  3. 

Scd   contra  est  :  1.  quod   Pliilosopl  s 
(12.  Mctajyfnjs.  tcxt.  IG;  1.  11,  c.  3)  di 
quod    forma    est    simul  cum  suo  elT' 
alque  adeo  cum  coipore,  cujus  e:>t  fon 
licet  aliqua  forma,  puta  inlellectiva,    - 
maneat    i)0>t  corj)us.  —  12.  .Mctaphys 
3(2). 

2.  Prcelerca,  actus  proprius  fit  i::  ■ 
j)ria  jxilenlia;  cuin  ergo  anima  sit  ..  . 
j)ruprius  corj)oris,    anima  jiroducelur  d 
corj)ore.  —    la,    q.  90,   a.   4,  arg.   .4 
contra. 

3.  Pra-leiea,    omnisj)ars   a  suo  Ilo 
sejiarata  cst  imj)erfccla  ;  sed  aniina  •  u 
sit  forma,  utj)robatum  est,  cst  j)ar- 
ciei  humaii.e  :    ergo  exislens  j)cr  sc 
que    coij)oro   e.>^t   imjierlecta ;  j)erh 
aulein    cst    jirius    imj)erfeclo    in    itji,ii 
iialuraliuin  ordine   :   non   ergo   coitr  !' 
nalur:u  ordiiii,  ijuod  anima  creetui 
corjius.  —  2.  c.  Gent.  c.  94. 

Ul-.-^PO.NnKO  DICLNUU.M,   quoJ   llt 

dicero,  quod  aninKi:  ralionales    non 
bunl  iiiiuluci   aiilo    corjxira    a   lU 
creari  in  ijisis  corj)oribus  secunduin 
r;L' suo)   convenienliaiu,  ubsijuu  piaj  i 
cio  laincn  diviiKu  jioleslatis.  Ouod 
ad  jiruisciih    inullijiliciler   ralionibii 
lcndi  :  —  el  primo  quidein,  ijuia  uin 


DE  ANIMA  —  QU/EST.  LXXXIX  DE    PRODUCTIONE  ANIM.E    RATION.  —  ART.  V    211 


nvenit   ei   secundum    naturani    quam 
10(1  prseter  naturam  (quod  enim  conve- 
I,  alicui  prscter  naturo,  inest  ei  per  ac- 
lens ;  quod  autem  per  accidens  est,  sem- 
r  posterius  est    eo   quod  est  per  se)  : 
ima)  i^^Mtur  ralionaliprius  convenit  esse 
ilam  corpori  quam   esse  a  corpore  se- 
ralam.  —  2.  c.  Gent.  c.  83,  rat.  2. 
Secundo,  si  anima  creatur   antc  corpus 
jue  adeo  absque  corpore,  aiit  violenter, 
(  naturaiiter,  aut  per  propriam  volun- 
em,  aul  demumex  ordinatione  Dei  uni- 
'  corpori.  —  Primum  dici  non  potest  : 
n  quia  cum  omne  violentum  sit  contra 
Uiram,  homo,  qui  ex   utroque  compo- 
iir,  esset  quid    innaturaie,  quod  patet 
le   falsum ;    tum  ([uia   substantiae  in- 
lectuales  alterioris  ordinis   sunt  quam 
'pora  ccelestia  ;  in  corporibus   autem 
leslibus  nihil  invenitur  violentum  ne- 
e  contra  naturam  :  multo  igitur  minus 
substantiis  intellectualibus.  —  Si  au- 
.1  secwidum  dicalur,  ergo   naturaliter 
ina  in   sui  creatione    appetit   corpori 
iri;  appetitus  autem   naluralis  statim 
)dit   in    actum,  nisi  sit  aliquid  impe- 
ns  —  sicut  patet  in  motu  gravium  et 
ium;  natura  enim  semper   uno    modo 
^ratur  —  :  stalim  ergo  a  principio  suse 
lalionis  fuisset  corpori  unita,  nisi  esset 
quod  impediens  ;  sed  omne  impediens 
secutionem  naturalis  appetitus  est  vio- 
tiani  inferens  :  per   violentiam  igitur 
,  quod  anima  sit  aliquo  tempore  a  cor- 
"e  separata.    Quod  est  inconveniens  : 
n,  quia  illis  substantiis  nihil  potest  esse 
lentum;   tum  quia   violentum  et  quod 
contra  naturam,cum  sit  per  accidens, 
1  potest  esse  prius  eo  quod  est  secun- 
aa  naturam,  neque  totam  specieai  con- 
[uens.  —  Neque  potest    dici   teriium  : 
n  quia    deserere   corpus  non  subjacet 
mae  voluntati,  quod  tamen  esset,  si  ex 
untate  sua  se  uniret  corpori ;  tum  quia 
llus  vult  in  statum  pejorem  venire  nisi 
^eptus;  sed  anima  separata  est  altioris 
tus  quam  corpori  unita ;  tum  quia  om- 
effectus  procedens  ex  concursu  dua- 
n  voluatatum  ad  invicem   non  ordina- 


tarum  est  etTeclus  casualis  (sicut  patet, 
cum  aliquis  intendens  emere,  obviat  in 
foro  creditori  illuc  non  ex  condiclo  ve- 
nienti) ;  voluntasautem  patrisgenerantis, 
ex  qua  dependet  generatio  corporis,  non 
habet  ordinem  cum  voluntate  anima)  se- 
■paratce  uniri  volentis.  Cum  igitur  absque 
utraque  voluntate  unio  corporis  et  animae 
ficri  non  possit,  sequitur  quod  sit  casua- 
lis,  et  ita  generatio  hominis  non  erit  a  na- 
tura,  sed  a  casu  ;  quod  patet  esse  falsum, 
cum  sit  ut  in  pluribus.  —  Neque  demum 
potest  dici  quartum,  quia  Deus  unum- 
quidque  instituit  secundum  convenien- 
tem  modum  suae  naturae ;  si  ergo  animas 
creat  ante  corpora,  et  a  corporibus  sepa- 
ratas,  oportet  dicere,  quod  hic  modus  sit 
convenientior  eorum  naturae;  non  est 
autem  ad  voiuntatem  et  ordinationem  di- 
vinae  bonitatis  pertinens  res  ad  inferio- 
rem  statum  reducere,  sed  magis  ad  me- 
liorem  promovere  :  non  ergo  ex  divina 
ordinatione  fit,  quod  anima  uniatur  cor- 
pori.  Prceterea,  non  pertinet  ad  ordinatio- 
nem  divinae  sapientiae,  cum  superiorum 
detrimento  ea,  quse  sunt  infima,  nobili- 
tare.  Infima  autem  in  ordine  rerum  sunt 
corpora  generabilia  et  corruptibilia.  Non 
ergo  conveniens  est  ordini  divinee  sapien- 
tia^,  ad  nobilitandum  humana  corpora 
animas  prseexistontes  eis  unire,  cum  hoc 
sine  detrimento  earum  esse  non  possit,  ut 
ex  dictis  palet.  —  2.  c.  Gent.  c.  83,  84; 
de  Pot.  q.  3,  a.  10,  c. 

Tertio,  anima  rationalis  non  differt  se- 
cunduui  substantiam  a  sensibili  et  vege- 
tabili,  ut  saepius  dictum  est  ;  sed  vegeta- 
bilis  et  sensibilis  animae  origo  non  potest 
esse  nisi  in  corpore,  cum  sint  actus  qua- 
rundam  partium  corporis  :  ergo  nec  ani- 
ma  rationalis  potesl  nisi  in  corpore  creari 
secundum  naturse  sua?.  convenientiam, 
lamen  absque  praejudicio  divinae  potesta- 
tis.  —  de  Pot.  q.  3,  a.  10,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  Phi- 
losophus  in  2.  de  Anima  non  dicit  ani- 
mam  esse  efficientem  causam  corporis, 
sed  causam  unde  est  principium  motus, 
in  quantum  est  principium  motus  localis 


212  TERTIA    SEGUND^  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 

in  corpore,  et  augiiienti  et  aliorum  hujus-  nam  verum  est  bonum  intellectus,  etfi 

modi,   ut  ipsemet   exponit  ibidem.  — de  ipsius;  ex  fine  autem  argumentuna  ac 

Pot.  I.  c.  ad  6.  pere  possumus  de  rei  duratione;  siculit 

Ad  secundum  dicendum,    qiiod  animae  de  initio  rei    argumentari  possuinus  ir 

de  novo  creantur  in  ultimo  inslanti  gene-  causam  agentem  (quod  enim  est  ordii- 

rationis    corporis,    qua3  fit    in  lempore.  lum  ad  fmem  sempiternum,  oportet  ee 

Unde  ad  primam  probationem  dicendum,  capax  perpetute   durationis).  Unde  poli,t 

quod  ex  eo,  quod  anima  rationalis  habet  probari  ex  aeternitate  verilatis  intelligi , 

virtutem  ut  sit  semper,  non  potest   con-  Hs  immortalitas  anime,  non  auteiu  eis 

cludi,  quod  semper  fuerit,  sed  quod  sem-  ceternitas.  —  2.  c.  Genl.  c.  84,  ad  1  et . 
per  erit.  Quod  patet,  —  tum  quia  virtus         Ad  tertium  dicendum,  quod  licet  ani  a 

el  potenlia  rei  non  se  extendit  ad  id  quod  dependeat  a  corpore  quantum  ad  sui  pr  - 

fuit,    sed    ad  id  quod  est  vel  erit ;  unde  cipium,  ut  in  perleclione  suai  nalurae  - 

et  in   prselcrilis  possibiUtas    locum   non  cipial  (cum  cnim  quidquid  in  esse  natta 

habet ;  —  /nm  quia  ex  virtute  non  sequi-  producilur,    producatur    secundum  h. 

tur  id,  ad  quod  est  virlus,  nisi   praesup-  quod   individuatur ;  anima  vero  esse 

posita  virtute.  Quamvis  igitur  anima  vir-  determinatum  non  possit  habere,  nisi  - 

tutem  habeat  ut  sit   semper,  non  tamen  cunduni  quod  conjungiturcorpuri  ul  f  - 

potest  concludi,  quod  anima  sit  semper,  ma  ojus  :  oportet  quod  non  incipiat  e,e 

nisi  postquam  hanc  virtuleni  accepit.  Si  nisi  in  corpore) ;  —  non  tamen  depenl 

autem  sumatur,  quod   iianc  virlutem  ab  a  corpore  vel  quantum  ad  suum  esse  ;! 

aiterno   habuerit,    erit    petitum  id,  quod  quantum  ad  suum  finem,  quia  acquiri  r 

oportebit  prubari,  scilicct  qiiod  fuerit  ab  ipsi  esse    in  curpore  ut  rei  subsisle  i, 

aelerno.  —  Ad  secnndam  \ero  probalioncm  pula  e^se  absohilum,  non  deprossum  •! 

ex  icternilate  veritalis  quam  unima  inlel-  obligaluni  ad  corpus  :  undedestrucl'»  i.  - 

ligit  sumptam  dicendum,  quod  inlclleclaD  pore  niiiilominus  manet  in  suo  essc  ii  - 

veiilalis  lelernilas  dupliciler  potest  con-  viluatuni  el   distinctum  ab   alia  anii>. 

siderari   et   intelligi   :    uno  modo,  quan-  licetnon  incomjdelionesuaj  naturaB,qi  u 

tum  ad    id   quod  inlelligilur,  alio   mudo,  habel  ex   unione  ad  corpus.  —  dt  Po\ 

quanlum  ad  id  (juo  inlelligilur.  lut  bi  qui-  c.  ad  IG;  2.  Sent.  I.  c.  ad  4. 
dem  veritas  intollecta  sit  aiternaquantum         Ad  quartum  dicendum,  quod  aiii: 

ad  id  quod  inlelligitur,  sequitur  ielerni-  angelus  in  hoc  conveniunt,  quod  u!: 

tas  rei  qu:e  iiilelligitur,  non  auleiu  inlel-  (pie  est  substanlia  subsislens,  esse 

ligentia.  Si    aulein    \critad    inlellecla  sil  luluui  habcn!*,  et  quod  maleriam   pai  u 

u^tcrna  (luanlum    ad  id  i[Uo  intelligitur,  t,ui  non    habent;  ex    ({uibus  consequir 

sequitur  intclligcntem  aniiiiam  csse  :uler-  intelleclualitas  in  ulru(pie.  In  hoc  tairr 

nam.  Sic  aulem  veritas  inteilecla  nun  esl  dilTcrunt,  quod   cum  nalura   angeli 

ailerna,  sed  piimo   mudo  ;  species   eniin  subiimiur  el  Doo  propiiupiior,  acqn 

intclligibile-,  (|uibus  anima  nostra  inlel-  illi  esbe  allius,  in   cujus   parlicipat: 

ligit  veiitatein,  de  novu    nobis  advcniunt  nullu  inudo  curpus  udduci  putest.  A 

ex  phanlasnuilibus  j)er  iiitrllecluia  agen-  hoo   nec    angelus    polest  forina  corp  i 

tem;  unde  nun  pule»t  concludi,  quod  ani-  esse.  Sed  aniina)  acquiritur  osse  in! 

ma  sit  iclcrna,  sed  qiio  I    \erilatcs  inlel-  et  minus  nubilc,  in  quu  corpus  illi 

lccliu  fundentur  in    ali({ui)   elei  no.    l''un-  tiir,  ut  unuiii  sit   aninue  os.^e  cl   < 

danlur  aulcm  in  ip-sa  priina  vci  il;ile  sicul  ris,  quud  esl  esso  conjuncli.  Kl  id' 

in  causa  univcisuli  cunlcnliva  uinni!»  ve-  iurina  c«)r|K»ris  ;  el  ojus  iudividu»ii 

rilalis.  Ad  huc  aulciu  a;lernuin  non  coin-  ex  uniune  illius  ad  corpuu.    Kl  qual   i 

paralur   aniina   sicut   subjectuin   ad  fur-  esl  furiua  corpuris,  jieilinel  ad  genu- 

main,  sed  sicut  res  ad  prupiiuiu   nnem  :  mulium   bicul    formule  principium , 


DE   ANIMA    —    QU.^ST.    XG    DE    E^SENTIA   ANIM^   RATIONALIS    -   ART.    I       213 

^ui  si  corapletara  speciem  haberet  et  1.  Quod  enim  cst  subsistens  dicitur 
gram  sicut  angelus,  et  secundum  sc  }i.oc  aliquid;  scd  anima  rationalis  non 
retur  et  cum  angelis  magis  conveni-  est  hoc  aliquid,  sed  compositum  ex 
—  2.  Sent.  1.  c.  ad  5;  la,  1.  c.  ad  2.  anima  et  corpore.  Dicit  enim  Philoso- 
d  quinttim  dicendum,  quod  essentia-  phus  2.  de  Anima  (lext.  2;  c.  1),  quod 
)erfectio  universi  consistit  in  specie-  substantia  dividitur  in  materiam,  for- 
;  accidentalis  vero  in  individuis.  Cum  mani  et  hoc  aliquid  ;  anima  autem  est 
)  multiplicatio  animarum  non  sit  se-  forma,  ex  eodem  ibidem  :  ergo  anima 
Jum  diversam  speciem,  sed  secun-  non  est  ahqnid  subsistcns.  —  la,  q.  75, 
i  numerum  tantum,  relinquitur  quod  a.  2,  arg.  1  ;  QucBSt.  disp.  de  Anima  a. 
hoc,  quod    multae    animae   quotidie     1,  arg.  8. 

ntur,  nihil  ad  essentialem  universi  2.  Praelerca,  omne  quod  est  subsi- 
ectionem  adjungilur,  sed  ad  acciden-  steiis,  potest  dici  operari ;  sed  anima  non 
11  tanlum;  et  hoc  non  est  inconve-  dicilur  operari,  quia,  ut  dicitur  1.  de 
s.  —  2.  Sent.  1.  c.  ad  6;  la,  q.  118,      Anima   {text.    64  ;  c.   4),  dicere  animara 

sentire  aut  intelligere,  simile  est  ac  si 
quis  dicat  eam  texere  vel  aedificare  : 
ergo  anima  non  est  aliquid  subsistens. 
—  la,  1.  c.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  si  anima  esset  aliquid 
subsistens,  esset  aliqua  ejus  operatio 
sine  corpore  ;  sed  nulla  est  ejus  operatio 
sine  corpore,  nec  etiara  intelligere,  quia 
non  contingit  intelligere  sine  phanta- 
smate  ;  phantasma  autem  non  est  sine 
corpore  :  ergo  anima  rationalis  non  est 
subsistens.  —  Ibid.  arg.  3. 

4.  Pra^terea,  formae  proprium  est,  quod 
sit  in  alio ;  sed  esse  in  alio,  et  esse  per 
se  subsistens,  sunt  opposita  :  ergo  cum 
anima  sit  fornia,  ut  dictum  est,  non  po- 
test  esse  subsistens.  —  Qucest.  disp.  de 
Anima  a.  1,  arg.  9. 

5.  Praeterea,  cum  Deus  res  propter  sui 
bqnitatem  fecerit,  quae  in  diversis  rerum 
gradibus  manifestatur,  tot  gradus  entium 
instituit,  quot  potuit  natura  pati.  Si  igi- 
tur  anima  potest  per  se  subsistere,  sequi- 
tur  quod  anima  per  se  existens  sit  unus 
gradus  entium ;  formae  autem  non  sunt 
unus  gradus  entium  seorsum  sine  mate- 
riis  :  igitur  anima,  si  est  aliquid  subsi- 
stens,  non  erit  forma  alicujus  materiae, 
quod  est  contra  Philosophum,  ut  dictum 
est   (supra  q.    48,  a.   7).  —  Ibid.  arg.  4. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  3.  de  Anima 
[text.  4  et  sqq. ;  c.  4)  Philosophus  dicit, 
idetur  quod  anima  rationalis  non  sit  quod  intelligere  animae  non  est  per  orga- 
uid  subsistens.  num  corporeum ;  et  per  consequens,  quod 


,  ad2;  rfe  Pot.  q.  3,  a.  10,  ad  2. 
i  sexium  dicendum,  quod  hoc,  quod 
la  remanet  post  corpus  sine  corpore, 
ingit  per  corporis  corruplionem  et 
clum,  qui  est  mors,  quae  consecuta 
3x  peccato.  Unde  non  fuit  conveniens 
i  ab  hoc  defectu  inciperent  Dei  opera, 
,  sicul  scriplum  ett  [Sap.  1,  13  et  16) : 
5  mortem  non  fecit....  sed  inipii  ma- 
s  e.t  verbis  accersierunt  eam.  —  la, 
0,  a.  4,  ad  3;  q.  118,  a.  3,  ad  3. 


QU^STIO   XC 

DE  ESSENTIA    ANIM^    RATIONALIS. 

einde  considerandum  est  de  essentia 
ase  ralionalis. 

:\  QUAM  QU.ERUNTUR   QUATUOR  : 

Irum  anima  rationalis  sit  aliquid   sub- 

lens. 

Lrum  anima  rationalis   sit  composita  ex 

ileria  et  forma. 

Irum  anima  rationalis  sit  ejusdem   spe- 

ii  cum  angelo. 

Irum  anima  rationales  sint   sequales  in 

rfectione  et  nobilitaLe. 

ARTICULUS  I 

JM  ANIMA    RATIONALIS  SIT  ALIQUID   SUB- 
SISTENS. 


214 


TERTIA  SECUND.E  —  PHILOSOPHIA  NATUR.\LIS 


per  se  operatur;  sed  quod  per  se  opera- 
tur,  est  per  se  subsislens:  ergo  animara- 
tionalis  est  aliquid  subsistcns.  —  Qucest. 
disp.  de  Anima  a.  i,  arg.  1  Scd  contra. 

2.  Pra^terea,  anima  rationalis  remanet 
corruplo  corpore,  et  per  solam  crealio- 
nem  potest  produci;  sed  quod  est  hujus- 
modi,  esl  per  se  subsislens  :  ergo  anima 
rationalis  est  quid  subsistens.  —  de  Pol. 
q.  3,  a.  8,  ad  7  ;  a.  9  per  tolnm. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  neccsse  cst 
dicerc,  id  quod  est  ])rincipium  inlello- 
clualis  operalionis.quod  dicimus  animam 
hominis,  essc  quoddam  i)rincij)ium  incor- 
poreum  et  subsislens.  Manifestum  enim 
est,  quod  homo  per  inlellectum  cogno- 
sccre  polest  naturas  omniura  corporum. 
Quod  autem  polest  cognosccrc  aliqua, 
oportet  ut  nihil  corum  huljeat  in  sua  na- 
lura,  quia  illud,  quod  inesl  ci  nalurali- 
ter,  imj)ediret  cognilioncin  aliorum  :  sicut 
videmus,  quod  hngua  infirmi,  quie  in- 
fecla  esl  cholerico  ct  amaro  humore,  non 
polesl   pcrcipcre  aliquid  dulce,   sed  om- 


Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ho 
aliqidd  polest  accipi  dupliciler  :  uno  mc 
do  pro  quocunque  subsislente,  alio  mod 
pro  subsislente  completo  in  nalura  al 
cujus  speciei.  Primo  modo  excludit  ir 
ha?rontiam  accidentis  ct  forma;  niaierii 
lis;  secundo  moJo  cxcludit  imperfccli( 
nem  parlis  :  unde  manus  posset  dici  Ik 
aliquid  primo  modo,  sed  non  scciiik 
modo.  Sic  igilur,  cum  anima  ralional 
sit  i)ars  speciei  liumana',  polest  dici  hii 
aliquid  primo  modo,  quasi  subsislenii 
sed  non  secundo  modo  :  sic  enim  corap 
situm  cx  anima  el  corpore  dicilur  h| 
aliquid.  —  la,  1.  c.  ad  1. 

Ad  sccundum  dicendum,  quod  Arisll 
leles  non  dicil  illa  veiba  i^ccundum  pi 
priam  senlenliam,  sed  secuiuluin  opini 
nem  illorum,  qui  diccbant,  quod  iMlel 
ijcrc  csl  niuveii,  ul  palct  ex  his,  tjua'  i 
prajmillil.  —  IV/  di''cndum,  quod  per 
«^c/-e  convcnit  pcr  se  exislenli  ;  scJ  y 
se  cxistens  (luandotjue  polest  dici  alitpii 
si  non  sil  inluurens  ut  accidens   vel 


nia  ^idenlur  ci  amara.  Si  igilui   |iiinci-     iorma  malerialis,    cliam^i    !-il   pai\j.  .^ 


pium  inteliectuale  iiaberel  in  se  naluiam 
alicujus  corporis,  non  j)0sset  omnia  cor- 
pora  copno.scere.  Omnc  aulcm  corjius 
liabet  alitjiiam  naluraia  dclerminalam. 
Imj)0?sibile  Ctl  igiUir,  quod  jiiincipium 
inlellecluule  sil  corpus.  VA  simililcr  im- 
jiOfc.sibiie  csl,  (juod  inlclligat  ;)<t  onjanum 
corpoi^cmn,  (juia  si  essel  natura  delenui- 
nala  illiii^  oigani  coijiorei,  jiioiiiiieret 
cogijitionem   oinnium    curjiuium   :    birtil 


jiiojirie  cl  jier  se  subsistens  dicilur  qn 
neque  jnimo  m  ido  csl  inluerens,  ne(| 
esl  j»3is;  secundum  quem  luodum  ociil 
aul  manus  non  jiussel  dici  jtcr  se  suh: 
slcns,  et  jior  cons-etjucns  iiec  jter  so  Oj 
iMiis.  UikIc  el  o|)eruliunes  |iailiuin  ullt 
buunliir  loti  jier  jiai  tes.  I>icinuis  oni . 
(juud  iiumo  vitiet  jter  oculum  cl  j)ul|'. 
j)  ■!'  manum,  alil«M'  ijuim  calidiiiu  calc 
cil  jicr  calorein  ;  «jui  I   calor  iiuHo   iiin» 


si  alitjui.-»  delerminalus  colur  sit  iiou  bo-  calelacil    ju-ojirie  Io(juondo.  Pulesl  i|:il 

lum  in  j)iij)illa,  .sed  eliain  in  vase  vilreo,  dici,  «juoJ    aiii:na    inlelligil,  sicul  o«ul- 

liqiior  inlusus  ejusdem  coluris  videbiUir.  \idcl;8ed    ma^'is    j)ro,)rie  diciliir,  qnl 

Ijisum     igiUir    inlclleclualc    jirincij^iiim,  h  jiiiu  iiilelligil  jicr  animam. —  Ibid.ud. 
quo  I  dicilur  mcns  vcl   inlellcclus,   liabcl  Ad  tcrtium  (licendum,  «juod  curiiii!»  i- 

opiTatiuiwm  pcr  .sc,  cui  non  coiiimuiiical  qniritur  aJ  acliouein  i;ilclleclu8  nuii  m  l 

corjiUb.  Nihil  auleni  j)ulcst  j)er  se  oj)eia-  ui>'anuiu,  quu   lalis  uclio  excrcelur,  A 


ri,  iiisi  (juuJ  pcr  se  subsislil;  iiuii  ciiim 
est  ujierari  nisi  cnUs  in  aclu.  Unde  eo 
inodo  uliquid  ojierulur,  quo  cbl;  j)roj)ler 
quod  non  dicimus,  quod  calor  calcfucial, 
sed  calidum.  Itclinquilur  igilur  unimam 
iiuminuiii  csse  aliqiiid  iiicorjioreuiu  cl 
bubsislens.  —  lu,  tj.  7j,  a.  2,  c. 


laUuiie  ubjecti ;  j)!ianla.>uia  eniiu  couij  < 
lalur  ad  iiilcllecluiu  hiciil  color  utl  - 
suiu.  Sic  auteiu  indigcro  corjioi-o  m 
lemuvel  inlellcclum  esao  8ul)>i>leiil'i  ; 
aliuijui  uninial  iiuii  ctii>ol  aliijuiJ  ^ul- 
«lens,  cuiu  indigeal  exlcriuribu> 
libus  ud  beiiliendum.  —  lOid.  ad  J. 


DE 


ANIMA  —  QU^ST.    XG   DE   KSSENTIA  AmUM   RATIONALIS   —  ART.    II        215 


id  qiiartum  dicendum,  quod  in  alio 
e  sicut  accidens  in  subjccto,  tollit  ra- 
lem  ejus,  quod  est  hoc  aliquid ;  esse 
era  in  alio  sicut  partem,  quomodo 
ina  est  in  hominc,  non  omnino  exclu- 
quin  id,  quod  est  in  alio,  possit  hoc 
[uid  dici.  —  Qucest.  disp.  de  Anima  a. 

id  9. 

\d  qxiintiun  dicendum,  quod  licet  ani- 
rationalis  per  se  possit  subsistere, 
1  tamen  per  se  habet  speciem  comple- 
1.  Unde  non  potest  esse,  quod  anima) 
aratae  constituant  unum  gradum  en- 
n.  —  Ibid.  ad  4. 

ARTICULUS  II 

!UM    ANI.MA      RATIONALIS     SIT     COMPOSITA 
EX    MATERIA    ET    FORMA. 

iTidetur  quod  anima  rationalis  sit  com- 

;ita  ex  materia  et  fornia. 

[.  Dicit  enim   Philosophus   (8.   Meta- 

is.  text.  16;  1.  7,  c.  6),  quod  illa,  qua? 

1  habent  materiam,  non  habent  cau- 

n  sui  esse;  sed  anima  ralionalis  habet 

isam   sui   esse,    quia,    ut   dictum  est, 

atur  a  Deo :   ergo  anima  habet  mate- 

Ti.  —  la,  q.  75,  a.  3,  arg.  3. 

,  PraeLera,  quod  non  habet  materiam, 

est  forma  tantum,  est  actus  purus  et 
nilus ;  sed  hoc  est  soHus  Dei  :  ergo 
cna  habet  materiam.  —  Ibid.  arg.  4. 
.  Praelerea,  in   quocunque  inveniun- 

proprielates  materise,  ibi  invenilur 
Leria;  sed  in  anima  inveniuntur  pro- 
ilates  materise,  qua3  sunt  subjici  et 
israulari  —  subjicitur  enim  scientise 
/irtuti ;  et  mutatur  de  ignorantia  ad 
!nliam  et  de  vitio  ad  virlulcm  —  :  er- 
in  anima  e.-t  materia.  —  Ibid.  arg.  2. 
.  Pra^terea,  omne  quod  est,  vel  cst 
.is  purus,  vel  pura  potentia,  vel  com- 
itum  ex  actu  et  potentia ;  sed  anima 
1  est  actus  purus,  quia  hoc  solius  Dei 
;  nec  est  pura  potentia,  quia  sic  non 
srret  a  materia  prima:  ergo  est  com- 
ila  ex  potentia  et   actu  ;  ergo  non  est 


forma   tantum,  cum    forma   sit  actus.  — 
Qucest.  disp.  de  Anima  a.  6,  arg.  12. 

5.  Pra^terea,  illud,  quod  est  forma  tan- 
tum,  est  ens  et  unum;  et  non  indiget 
aliquo,  quod  faciat  ipsutn  ens  et  unum, 
ut  dicit  IMiilosophus  in  8.  Metaphys. 
{text.  IG  ;  1.  7,  c.  6);  sed  anima  indiget 
aliquo,  quod  faciat  ipsam  entem  et 
unam,  scilicct  Deo  creantc  :  ergo  anima 
rationalis  non  est  forina  tantum.  —  Ibid. 
arg.  9. 

Sed  contra  est  :  \.  quod  Philosophus 
dicit  (3.  de  Anima  text.  38;  c.  8),  quod 
lapis  non  est  in  anima,  sed  species  lapi- 
dis;  sed  hoc  est  propter  simplicitatcm 
animae,  quia  scilicet  in  ea  non  possunt 
esse  materialia  :  ergo  anima  non  potest 
esse  composita  ex  materia  et  forma.  — 
de  Spirit.  Creat.   a.  1,  arg.  6  Sed  contra. 

2.  Prseterea,  omne  compositum  ex  ma- 
tcria  et  forma  habet  formam  ;  si  igitur 
anima  est  composita  ex  materia  et  forma, 
anima  habet  formam;  sed  anima  est  for- 
ma  :  ergo  forma  habet  forrnam  ;  quod  vi- 
detur  impossibile,  quia  sic  esset  ire  in 
infinitum.  —  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  6, 
arg.  Sed  contra. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  anima  non 
habet  materiam.  Et  hoc  potest  dupliciter 
probari  :  — primo  quidem  ex  ratione  ani- 
mse  in  communi.  Est  enim  de  ratione 
animae,  quod  sit  forma  alicujus  corporis; 
aut  igitur  est  forma  secundum  se  totam, 
aut  secundum  aliquam  parlem  sui.  Si  se- 
cundum  se  totam,  impossibile  est,  quod 
pars  ejus  sit  materia,  si  dicatur  materia 
aliquod  ens  in  potentia  tantum  :  quia 
forma  in  quantum  forma  est  actus ;  id 
autcm,  quod  est  in  potentia  tantum,  non 
polesL  esse  pars  aclus;  cum  potentia  re- 
pugnet  actui,  utpote  contra  actum  divisa. 
Si  autem  sit  forma  secundum  aliquam 
partem  sui,  iliam  partem  dicemus  esse 
animam;  et  illam  materiam,  cujus  primo 
est  actus,  dicemus  esse  primum  anima- 
tum.  —  Secundo,  specialiter  ex  ratione 
animse  humanae,  in  quantum  est  intelle- 
ctiva.  Manifestum  enim  est,  quod  omne 
quod  recipitur  in  aliquo,  recipitur  in  eo 


2i5  TERTIA   SEGUND^  —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 

per   modum  recipientis ;    sic  autem  co-  qui  est  ipsum  suum  esse,  est  aclus  purus 

enoscitur    unumquodque,     sicut     forma  et  infinitus.    In    substanliis  vero  intelle- 

eius  est   in   cognoscente.   Anima   autcm  ctualibus  est  compositio  ex  actu  et  poten- 

intellecliva  cognoscit  rem  aliquam  in  sua  tia,  non  quidem  ex  materia  et  forma,  sed 

natura  absoluto,puta    lapidem,  in  quan-  ex  forma  et  esse  participato.  Unde  a  qui- 

tum  est  lapis  absolute  ;  est  igilur   forma  busdam  dicuntur   componi   ex    quo   esi 

lapidi?  absolute  secundum  propriam  ra-  et  quod  est ,  ipsum  enim  esse  est  quo  ali- 

tionem  formalem   in    anima  intellectiva.  quid  sunt  (1).  —  Ibid.  ad  4. 

Anima  igitur  intellectiva  est  forma  abso-  Ad  tertium  dicendum,  quod  subjici  e' 

luta,    non  autem  aliquid  compositum  ex  transmutari  conveniunt  matericnD,  secun- 

maleria  et  forma.    Si  enim  anima  inlelle-  dum  quod  est  in  potentia.  Sicut  ergo  es 

ctiva  esset  composita  ex  materia  et  forma,  alia   potentia  intellectus,   et  alia  potentif 

forma3  rei  um  reciperentur  in  ea  ut  indi-  materiae  primae  :  ita  est  alia  ratio  subji- 

viduales;  et  sicnon  cognosceret  nisi  sin-  ciendi   et   transmulandi.  Secundum   hoi 

gulare,  sicut  accidit  potentiis  sensitivis,  enim  intelleclus  sulijieilur  scientiae  et  d( 

quce   recipiunt  formas   rerum  in  organo  ignorantia   transit   ad    scientiam,  secun- 

corporali ;   materia  enim   est  principium  dum  quod  est  in  potenlia   ad  species  in- 

individualioriis     formarum.     Relinquitur  telliLiibiles.  —  Ibid.  ad  2. 

ergo,    quod    anima  inteilecliva  et  omnis  Ad  qnartum  dicendum,  quod  licet  ani; 

inlellectualis  substantia   cognoscens  for-  ma  non  sit  actus  purus  nec  poteiitia  pu 

mas  absolule,    caret  compositione  mate-  ra;  non  lamen  sequitur,  qnod  sil  compo 

rice  et  forma^.  —  la,   q.  7o,  a.  5,  c. ;  2.  sila  ex  materia  et  forma,  ut  ex  dictis  pa 

Sen/.  dist.  17,  q.  1,    a.  2;   Qucest.  disp.  tet. —  Qucrst.  disp.  de  Anima  a.  Q,  adV'!, 

de  Anima  a.  G,  c.  Ad   quintum  dicondum,  quod  ea,  qu.' 

Ad  pinmum  ergo  dicendum,  quod  for-  sunt  forma'  sub^i^lenles,  ad  hoc  quod  sin 

ma  cst  causa  essendi  materia)  et  agens  ;  unum  et  ens,  non  requirunt  causara  for 

unde  agcns,    in  quantum   reilucil    matc-  malem,  quia   ipsa?  sunt  forma' ;    liaben 

riam  in  actum  formaj  transraulando,  est  lamen  causara  exteriorem  agenlein,  qur, 

ei  causa  essendi.  Si  quid  aulem  est  forma  dat  eis  c^se.  —  Ibid.  ad  9. 
subsistens,   non   iiabet  essc   per  aliquod 

formale   princi[)ium,    ncc  habet  causnm  viiTlCULUS  ill 
transmulantem    de    potonlia    in    actum. 

Unde  post    vorl  a  pra^missa    Phiiosophus  utrum  anima  hationalis  sit  liJUSDKH  i 

conchidit,  quod  in  hi.s,  qua;  sunt  compo-  spi:cii-i  cu.m   angelo. 

sita  cx  matcria  et  forma,   nulla  est  alia  j 

causa    iiisi  movens  ex   potc.slato   ad   ac-  Vidolur  quod  aiiima  ralionalis  sil  cjusl 

lum.  Ouaicumqiie  vero  non  habentinate-  j|g„j  siw-ciei  oum  an"olo. 

riam,  oinnia  simplicitor  sunt  (junsi  vero  i.    Unum';uodquo   eiiim    ordiiiatur  ;i 

entia.        la,  I.  c.  ad  3.  proprium  liiiom  p  r  naltjruin  suaj  \ 

Ad   seattulum   dicondiim,    qiiod    omiio  pcr  (|U.uu  habel  incliiiulionoin  ad  rineml 

participalum  compar.Uur  ad   paiticipans  ^^ed  idom  osl  rniJH  aiiim.i'  et  aiiK'li,  seili 

ul  aclus  ejus.  OuaiCiinr|ue  aulom    lonna  col  boaliludo   a-lorna  :  ergo   siiiil  uiiiu 

croala  por.se  subsistons  pon.ilur,  oporlel  spec-jei.  —  la,  (j.  7li,  a.  7,  arg.  I. 

(juod  paiticij)ot  esse  :  (juia  otiam  ip.-a  vi-  o.  Pra-leioa,  ullima  dilToieiilia 

ta,  vel  (piidquid  .sic  dicerolur,   p.ulicipat  ea  ehl  nobilissima,  quia  complel  raiioii. 

ipsum  csbo,   ul   Dionysius  (de  Div.  Nom.  gpecjri ;  8od  iiihil  osl    nr.bilius    in  auKf' 

c-  ii,  §S;  —  Migiio  l.  .'},  col.  81'j)   dicil.  «l  anima  (|uam    inlolloolualo  o<wo  :  «!>' 
Ebsc  aiilcm  partieij)aluin    (iiiilur   ad  ca- 

pacitatom  participantis.  Undo  solus  Dcus,  (i)  al  ••  o»l  ». 


DE  ANIMA    —    QlIyEST.    XG    DE   ESSENTIA  ANIM^    RATIONALIS  —   ART.    III      217 

mveniunt  angeluset  anima  inultima  dif-  dum  esse  unitur  corpori  ut  forma  mate- 

rentia  specifica  :  ergo  suiit  unius  spc-  ria5  :  ergo  anima  rationalis  specie  differt 

qI Ibid.  arg.  2;  Qucest.  disp.de  Ani-  ab  angelo.  —  2.  c.  Gent.  c.  94,  n.  2. 

aa.  7,  arg.  14.  2.  Praiterea,  qnod  habet  secundum  se 

3.  Praeterea,  anima  ab  angelo  differre  ipsum  speciem,  non  potest  esse  ejusdem 
)n  videtur  nisi  per  hoc,  quod  est  corpori  speciei  cum  eo,  quod  non  habct  secun- 
lita;  scd  corpus,  cum  sit  extra  essen-  dum  se  speciem,  sed  est  pars  speciei ;  sed 
aiu  anima3  (namcomparatur  ad  animam  substantia  soparata  habet  per  se  ipsam 
mquam  materia,  quse  non  dat  speciem  speciem,  animi  autem  non,  sed  est  pars 
rm£e),  non  videtur  ad  ejus  essentiam  speciei  humanai  :  impossibile  igitur  est, 
)rtinere  :  ergo  anima  et  angelus  sunt  quod  sit  ejusdem  speciei  cum  illa. —  Ibid. 
usdem  speciei.  —  la,  1.  c.  arg.  3.  n.  3. 

4.  PraDterea,  quorum  est  eadem  opera-  3.  Pr?cterea,  cx  propria  operatione  rei 
Dpropria  et  naturalis,  illa  sunt  eadcm  percipitur  speciesejus;  operatio  enim  de- 
cundum  speciem  ;  sed  animae  et  angeh  monstral  virtutem,  quaiindicatessentiam. 
;t  eadem  operalio  naturalis,  puta  intel-  Sed  propria  operatio  animse  rationalis  et 
^ere  :  ergo  anima  et  angelus  sunt  ejus-  substantiae  soparata)  est  intelligere;  est 
jm  speciei.  —  Qiicest.  disp.  de  Anima  a.  autem  omnino   ahus   modus   intelligendi 

are;.  i.  subir^tantice  sepnrat?e   et  anima^  —  nam 

5.  Sed  dices,  quod  intelligere  animre  anima  inteUigit  aphantasmatibusaccipien- 
itcum  discursu,  angeli  vero  sine  discur-  do;  non  autem  substantia  separata,  cum 
i,  et  ideo  differunt.  —  Sed  contra,  di-  non  habeat  organum  corporeum,  in  quo 
jrsarum  operationum  secundum  speciem  oporlet  esse  phantasmata —  :  non  sunt 
on  est  cadem  potentia  ;  sed  nos  per  ean-  igitur  anima  rationab's  et  substantia  se- 
3m  potentiam,  scilicet  intellectum  possi-  parata  ejusdcm  speciei.  —  Ibid.  n.  4. 
ilem,  intelligimus  quaedam  per  discur-  Respondeo  dicendum,  quod  Origenes 
im,  qusedam  sine  discursu  :  ergo  intel-  (1.  Penarchon  c.  8 ;  —  Migne  PP.  Gr.  t. 
^ere  cum  discursu  et  sine  discursu  non  11,  col.  180)  posuit,  omnes  animas  huma- 
versificat  speciem.  —  Ibid.  arg.  2.  nas  et  angelos  esse  unius  speciei ;  et  hoc 

6.  Prasterea,  anima  rationalis  dicitur  ideo,  quia  posuit  diversitatem  gradus  in 
telligere  discurrendo,  per  hoc  quod  in-  hujusmodi  substantiis  inventam  acciden- 
lligit  causam  per  effectum  et  e  contra  ;  lalem,  utpote  ex  libero  arbitrio  provenien- 
;dhoc  eliam  contingit  angelis  :  dicitur  tem.  Quod  non  potest  esse,  quia  in  sub- 
lim  in  libro  de  Causis  (prop.  8),  quod  stantiis  incorporeis  non  potest  esse  diver- 
lelligenlia  intelligit  quod  est  supra  se.  sitas  secundum  numerum  absque  diver- 
iiia  est  causatumab  ea,  etinteUigit  quod  sitate  secundum  speciem  et  absque  natu- 
^t  sub  se,  quia  cst  causa  ejus  :  ergo  non  rali  inaequalitate  :  quia  cum  non  sint 
iffert  angelus  ab  anima  per  hoc  quod  compositse  ex  materia  et  forma,  sed  sint 
st  intelligere  cum  discursu  vel  sine  dis-  forma^  subsislentes,  manifeslum  est,  quod 
irsu.  —  Ibid.  arg.  8.  necesse  erit  in  eis  esse  diversitatem  in 
Sed  contra  est :  1.  quod  unaquaequo  res  specie.  Non  enim  potest  intelligi,  quodali- 

abet  proprium  esse  secundum  rationem  qua    forma   separata  sit  nisi    una   unius 

-lae  speciei;  quorum  enim  est  diversa  ra-  speciei :  sicut  siesset  albedo  separata,  non 

0  essendi,   horum  est  diversa  species  ;  posset  esse  nisi  una  tantum;  haec   enim 

5se  autem  animae  humanae  et  substantiae  albedo  non   differt   ab  illa  nisi  pro  hoc, 

;paratae  non  est  unius  rationis;  nam  in  quod  est  hujus  vel  illius.  Diversitas  autem 

ise  substantise  separatae  non  potest  com-  secundum  specieni  scmper  habet  diversi- 

[unicare  corpus,    sicut  potest  communi-  tatem  naturalem  concomitantem  :  sicut  in 

ire  in  esse  animae  humanae,  quae  secun-  speciebus  colorum  unus  est  perfectior  al- 


218  TERTIA   SECUNDJi:  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 

tero,  et  similiter  in  aliis.  Et  hoc  ideo,  inferiorein  gradum  inlellectualitatis  quam 
quia  differentiae  dividentes  genus  sunt  angelus,  qui  corpori  non  unitur.  —  Ibid. 
contiaria3.    Conlraria   autem   se   habent     ad  3. 


secundum  perfectum  et  imperfectum, 
quia  principium  conlrarielalis  est  priva- 
tio  et  habitus,  ut  dicilur  10.  Mefaphys. 
[iexl.  15  et  sq.  ;  1.  9,  c.  4). —  Idem  etiam 


Ad  qiiartum  dicendum,  quod  intellige- 
rc  angeli  et  animae  non  est  ejusdem  spe- 
ciei.  Manifestuni  est  enim  quod  si  formae 
qua3  sunt  principia  operationum,  differunt 


sequeretur,  si  hujusmodi  subslantiaj  cs-     specie,  necesse  est   et  operaliones  ipsas 


sent  composita}  ex  raateria  et  forma.  Si 
enim  materia  hujus  distinguitur  a  male- 
ria  illius,  necesse  est  quod  vel  forma  sit 
principium  distinclionis  materice,  ut  scili- 
cet  materia^  sint  diversaj  propler  habitu- 
dinem  ad  diversas  formas  —  et  tunc  sc- 
quitur  adhuc  diversitns  secundum  spe- 
ciem  et  inajquahtas  natuialis  — ;  vel  ma- 
leria  erit  f^iincipium  dislinclionis  forma- 


differre  specie,  sicut  calefacere  et  infrigi- 
dare  differunt  secundum  differentiam  ca- 
loris  et  frigoris ;  species  autem  intelligi- 
biles,  quibus  animse  inteUigunt,  sunt  a 
phanlasnialibus  abstractx  :  et  ita  non 
sunt  ejusdem  ritionis  cum  speciebus  in- 
teliigibilibus,  (|uibus  angeli  intelligunt, 
(pi;i'  sunt  eis  innata),  secundum  quod  di- 
cilur  in  libro  de  Caitsis   (prop.  10),  quod 


rum.  Nec  polest  dici  materia  ha^c  alia  ab  omnis  iulelligentia  est  plena  formis.  Unde 

illa  nisi  secundum    dislinclioni-ni  quanli-  el   inlelligero  hominis    et   angeli   non  esl, 

tativam,  qua;  non    habet   locum    in  sub-  ejusdem  speciei.  Ex    hac  differenlia  pro- j 

slanliis  incorporeis,  cujusmodi  suntange-  venit,  quod  angeli  inlelligunt  sine  discur- 

lus  et  anima.  Unde  non  polesl  esse,  quod  su,  unima'  aulem  cum  discursu;  qua)  ne- 

angelus  et  anima  sinl  unius  spccioi.  Quo-  cesse  habenl  ex  sensibilibus  effeclibus  in| 

modo  autem  sint  plures  aniraje  uniusspe-  virlutes  causarum  j)ervenire,  el  ab  acci-| 

ciei,    infra  (quaisl.  seq.,  arl.  2)  oslende-  denlibus  !?ensil»ilibus  in  essentias  rerum,j 

lur.  —    la,  (j.  7j,  a.  7,  c. ;  Qucesl.   disjt.  qua'  non  subjacent  sensui.  — Qmest.disp. 


dc  Aninia  a.  -7,  c. ;  2.  c.  Gcnt.  c.  94. 

Ad  jmniutn  ergo  dicendun»,  quod  lalio 
illa  pioceditde  linc  jnoximo  tl  nalurali  ; 
bealitudo  aut-in  a;leina  est  finis  ullimus 
et  supernaluralis.  —  la,  I.  c.  ad  I. 

Ad  secunduin  dicenduin,  (juod  (lifleivn- 
lia  S|)ecili(-a  ulliina  est  nobilissima,  in 
(|uanluni  e.-il  maxime  delerminala  per 
modum,  (pio  aelus  est  nobilior  polenlia; 
sic  aulem  inlelhcluale  iioii  est  iiobili^^i- 
mum,  (piia  est  indeleniiiiialum,  el  (oia- 
nmne  ad  multos  inlelleelualitaliH  gradudi, 
sicul  sen^ibile  ad  iiiuUo-4  gijdu-  iii  esse 
seiisibili.  Uiide  sicul  non  o.niiia  seiisibi- 
lia  bunl  uiiius  speciei,  ila  nec  oiiinia  in- 
lelleilualia.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  tcrliuni  dicenduiii,  (|uod  curjtuii  non 
Cbt  de  e^jsenlia  aniiiia;,  sed  aiiiiua  ex  nu- 
lura  bua;  esseiilia.'  Iiabcl,  i{uud  bil  curpoi  i 
unibilis;  unde  iiec  pruprie   aiiima  Obl  ii) 


dc  Aninia  a.  7,  ad  1.  , 

.4(/  qninluni  dicendum,  quod  anima  in- 
lilleclualis  piineipia  el  comlusiones  inlel- 
ligit  j)er  species  a  phanlasmalibus  abs- 
ti  aclas  ;  et  ideo  non  est  diversum  inlelli- 
gerc  secuiidiiiu  speciem.  —  Ibid.  ad2. 

Ad  scxtuni  dicendum,  quod  cogi 
alitpjid  |)er  allerum  conlingil  dupliciler 
t/no  viodo,  sicul  cognoscitur  ununi 
luiu  per  aliud  CMgnjlum,  itu  quod  t>il  ui 
blincla  cogiiiliu  uliius(|ue, sicut  homo  jhm 
principia  cognoscil  cuiiclusioiies,  seorsiii 
c<tu>ideruiido  ulruimpie  ;  <i/*o  inodi>   -"n 
C(jgnuscilurali(piiJ  (ritgiiilmn  j^ers,' 
i)ua  cugnoscilur,  ul  videmus  hi|»idoiu  pe. 
i . .  i.';ii   lapidis,  qua3  est  in  oculo.  1'riiui 
igilur   modu   cugliuscerc    uiium  per  ull»' 
I  iim  lucil  dibcursum,  iiuii  uulein  secund' 
modo ;  bcd  lioc    laudo  cugao^cuiil  un^'o! 
caubam  per  elTecluia,  el  eireclam  |>er  cau 
Huia,  in  (piunluia  ipsa  o^seniiu  uik   ' 


specie,  sed  compusilum.    Et   liuc    ij)buia, 

quod  anima  (piudamegel  corpuieud  buaia      bimililudu  qiKfdaia  bu:L'  causa',  el  u^j 

uperalionem,  oslendil,  quod   aiiima   lciiel      lul  bibi  buuia  ellecluia.   —  Ibid,  ud  8. 


DE  ANIMA  —  QU^ST.   XG  DE  ESSENTIA  ANIM/E  RATIONALIS  —  ART.  IV  219 

in  individuis  unius  speciei  non  est  prae^ 
dicatio  scciindum  prius  et  posterius. 
Sed  in  diversis  speciebus  contingit  esse 
hujusmodi  pra^dicationeip,  ut  scilicet  ge- 
nus  de  eis  pra?dicetur  secundum  prius 
et  posterius.  Tunc  autem  pra;cipue  vide- 
lur  quod  species  per  prius  generis  praedi- 
cationem  recipiat,  quando  nobilior  forma 


ARTICULUS    IV 

FRUM    ANI.M/E    RATIONALES     SINT    ^QUALES 
IN   PERFECTIONE    ET    NOBILITATE. 

Vidctur   quod    animaj   ralionales   sint 
quales  in  perfectione  et  nobilitate. 
1.  Dicit    enim  Philosophus  in    Prcedi- 


m.  c.  6  (5)  dc  substaniia,  quod  subslan-     vel  diffcrentia  naturam  generis  participat. 


a  non  suscipit  magis  et  minus ;  sed  si 
iia  anima  csset  substantialilcr  perfecLior 
ia,  subsLantia  susciperet  raagis  etminus: 
'afO  anima3  rationalcs  sunt  aequales  in 
3rfectione.  —  V.  supra  in  Logica  q.  10, 
,  3,  qusestiunc.  B. 

2.  Praslerea,  inlellectus  unius  hominis 
on  jjotest  melius  inLelligere  quam  inLel- 
iclus  alLcrius  :  imn  qnia,  cum  res  sit  uno 
lodo,  al)  omnibus  intelligiLur  ;  ium  quia 
ilellccLus  esL  id,  quod  esL  formahssimum 
1  liomine,  differentia  auLem  forma3  cau- 
it  difTerenLiam  specici ;  sed  operaLio  na- 
n'am  indicaL :  ergo  si  a^qualiler  omnes 
iiima)  inlelHgunl,  omnes  erunt  cequalos 
I  perfeclione  el  nobiliLaLe.  —  la,  q.  85, 
.7,  arg.  2  et  3  ;  de  Vcrit.  q.  2,  a.  2,  aig. 
l ;  2.  Seni.  dist.  32,  q.  2,  a.  3,  arg.  1. 

3.  Pra^terea,  idem  semper  esL  naLum 
icore  idem,  ut  diciLur  2.  dc  Generai. 
'ext.  b6  ;  c.  10) ;  unde  oporLet  quod  ab 
genLe  uniformi  fiat  effectus  uniformis  ; 
ed  anima  immediate  creaLura  Deo  :  ciim 
rgo  in  Deo  nulla  siL  diversiLas,  videLur 
uod  anima3  ina^quales  ex  crcaLionc  non 
int.—  2.  Sent.  disL.  32,  q.  2,  a.  3,  arg.  3. 

4.Sed  dices,  quod  quamvis  non  habeant 
iversitalem  ab  agenLe,  IiabeuL  Lamcn  cx 
LiaLeria.  —  Contra,  forma}.  quse  secundum 
liversitatem  materiae  divcisificanLur,  de 
loLenLia  maLcriaB  cducunlur,  uL  paLeL  in 
ormis  corporalibus;  sed  anima  rationa- 
is  non  educiLur  de  poLenLia  maLeriai, 
uia,  ut  dicitur  hb.  16.  dc  Animal.  (i.  e. 
.  de  Generat.  Animal.  c.  3),  inLcllecLus 
st  ab  exLrinseco  :  ergo  ncc  cLiam  ex  di- 
ersiLaLe  raaleriai  inaequaliLas  in  animabus 
sse  poLest.  —  Ibid.  arg.  4. 

S.  Pr^eterea,  dicit  Philosophus  3. 
ktaphys.    {iext.  \\\    1.2,    c.    3),    quod 


Ergo  in  individuis  hoc  non  contingit,  ut 
unus  liomo  nobiliorem  formam  quam  ahus 
possideat;  ergo  videtur  quod  unus  homo 
non  habeat  ex  creatione  nobiliorem  ani- 
main  quam  alius.  —  Ibid.  arg.  5. 

6.  Pra^Lerea,  forma  individua  supra  for- 
mani  non  addit  ullara  rationem  formse  ; 
nam  sic  diversitas  individualis  esset  spe- 
cifica  :  nam  diversitas  competens  forma^ 
per  se  secundum  id,  quod  ad  rationem 
formae  pertinet,  est  specifica,  et  per  con- 
sequens  non  addit  aliquid  substanLiale  : 
ergo  animae  raLionales  in  individuo  non 
sunt  insequalesin  perfectione  substantiali. 
—  roid.  arg.  1. 

7.  Praeterea,  intellectus  animoe  rationa- 
lis  est  omnino  independens  a  corpore, 
quanLum  ad  suam  operaLionem ;  ergo  si 
unus  est  perfecLior  aho,  debcL  talis  diver- 
siLas  iuLellectui  humano  competere  inde- 
pendenier  a  corpore,  sed  tantum  ratione 
forma^;  sed  divcrsitas  competens  ratione 
formaj  Cbt  specifica  :  ergo  cum  intellecLus 
animarura  raLionalium  non  possinL  differ- 
re  specie,  non  habent  ullam  insequahta- 
tem  in  intelligcndo  ;  cL  consequenter  nec 
criL  uUa  ina^qualitas  in  perfecLione  sub- 
blanliali  in  ipsis  animabus.  —  Cf.  ibid. 
ad7. 

8.  Pra^Lcrea,  vel  divcrsitas  aniraarura  in 
perfecLione  orilur  ex  raLione  ipsius  forraaj, 
vel  ex  diversitate  raaterice.  Sed  primum 
dici  non  potesL,  quia  sequeretur,  ut  di- 
clum  esL,  animas  differre  specie,quod  est 
falsum.  Si  vero  dicatur  secundwn,  idem 
sequiLur.  quia  diverditas  raaterialis  oritur 
ex  divcrsitate  formali ;  diversitas  enira 
partiura  integrantium,  quse  est  materialis, 
causatur  ex  parte  forraae,  quia  ex  hoc  quod 
'orraaest  laUs,  oportet  quod  corpus  sit  illi 


220  TERTIA  SECUND.E  -    PHILOSOPHIA  NATUK\LIS 

sic  dispositnm.  Ergo  diccndum  est,  quod  corporum.   Quoniam  vero  omnis  actus  et 

animae  rationales  sunt   omnes  in  perfc-  forma  recipitnr  in  materia  secundum  ma- 

ctione  ct   nobilitate  sequales.  —  Cf.  ibid.  teriae    capacitatem,    ejusque   dispositioni 

ad  6.  proportionatur,  necesse  est  ut  quae  unitur 

Sed  contra  est  :  l.  quo  1  ubi  est  perfe-  corpori  melius  disposito  et  organizato,  sit 

ctior  operalio,ibi  est  virtus  operan  ii  per-  majoris  virtulis  in  intelligendo,  ct  conse- 

fectior  ;  et  per  conscquens,  ubi  \irtus  e?t  quent^r  ipsa    sit    perfectior   ac  nobilior 

perfectior,  ibi   natura,  cui  competit  talis  quam  alia,  qiuT  minus  bcne  disposito  uni- 

virtus,  est  perfectior ;  sed  unus  homo,  ut  tur.  Quod  duplici  signo  potest  etiam  esse 

patet  experientia,    melius   et  profundius  manifeslum  :  —  et  primo  quidem  ex  his, 

intelligit  quam  alius  —  sicut    profundius  qu.T   diversi  generis  sunt  :  quia  unum- 

intelligit  qui  conclusionem  aliquam  polest  quodque  invcnitur  tanto   nobilius  genua 

reducere  in  prima  piincipin  ct  causas  pii-  animce  participaro,  quanto  corpus  ejusad 

mas,  quam  qui  potest  sohun    reducere  in  nobiHus  irenus  complexionis  pertingit,  ut 

causas  proximas  proprias  —  :  ergo  unus  in  homiuibus,  brutis  et  plantis;  —  sectm- 

homo  habet  intellectura  perfecliorem  alio,  do.  etiani  in  his,  quaesunt  unius  generis  : 

et  consequonter   perfectiorem  et  nobilio-  ex  hoc  enim  contingil  diversitas  aiiiraa- 

rem  animam.  —  la,  q.  85,  a.  7,  arg.  Sed  rum,  quod  est  in  corporibus   diversitas; 

contra.  et  hoc  etiam  patet  ex  signo  boni  intelie- 

2.  Projterea.  videmus  ad  sensura  qnos-  clu>,  quod  Philosophus  in  2.  de  Anima\ 

dara   homines   esse    melioris    inlelleclus  (/ea?/.  9-'i ;  c.  9)  dat  inloIligLre,  dicons  eos,  i 

quam  alios;   sed  bonitas   intelleclu?;  nou  qui  sunl  boni  tactus  et  molles  carne,  aplos 

potest  causari  ex   corpore,    quia    intellc-  njontt'    esse  ;    bonilas   aulom    taclus   ex 

ctus  a  corpore    absolulu^  e>t,  ut   dicitur  CGfpialilate  coraplexionis   contingit  :  quia 

in   3.  de  Anima  (text.    19  et  20;  c.  t»)  :  oporlel  ut  instruiuoMtura  lactus  intercon- 

ergo  oportet  quod  hoc  conlingat  .x  diver-  traria  tangibilia   sit   mediura  ;  el  quanto 

sitate,  qiiara   anim.T  a  su'j  crealiom.'  ha-  raagis  pervenit  ad  raediura,   tauto  melior 

bent. —  2.  Sent.  dist.  32,  q.  2,  a.  3,  arg.  eril  tactus.  Undo  patet,  quod  ex  diversi-' 

2  Sed  contra.  lale  corpori.s  aniraarum  diversilas  resui- 

Respondeo  DiCENDnM,  quod    dc   aniraa  tat.  — 2.  Sent.  dist.  32,  q.  2,   a.    3,  c. ; 

duplex  est  opinio.    Quiuain  enira   dicuul,  cf.  Hanriibaldus  in  2.  Sent.  dist.    32,  q. ' 

quod  est  coinpnsita  ejus  substantia  ex  ali-  un.,  a.  4  ;  li,  <{.  8j,  a.  7,  c. ;  2.  de  Ani-\ 

quo  inateriali  ot  alicpio  formali.  El  secun-  ma  I.  19. 

dura  hoc  potest  diri,  quod  absque  divor-         Ad  prininm  diccndum,  qund   Iripliciler 

sitate  speciei  polest  in  animabus  iruTqua-  poleslconsiderari  anima  :  — pnmo,  qiian- 

litas  inveniri  secuiiduin  se  ipsas,  pcr  di-  tiiin    ad   ralionein   speriei  ;  et    hoc  luodo 

versilatein  ejus,  (jiiod  est  in  aniina  uialc-  oinin's  aniinx'  suiil  ^equales,    noc  uiia  esi 

riale.  Sed  quia   siipra   diclurn   esl,  qiio  1  raagis  substantia  quaiu  alia  ;  nec  oadoin 

aniina  est  natura  el  forina  quaidaiu  siin-  in  hoinine  '"oripil  niagi^  el  iniiais;   -  8e- 

plex  ;  non  opoi  it-t  in   ipsis   (joiion;  dilTo-  cundo,  inquantum  re  iindal  porfoclio  na- 

rentiam  el   inaequalitatom  con.seqiienlem  lura?  in  per feclionem  individiii,  por   nio- 

rationem  forinae,  quia  cuiu  hujusinodi  dif-  duin,  quo  ex  principiis  speciei  soquunlur 

feicnlia  el  inaMjualitas  sit  speciflca,  ani-  operatione-;  individuoruin  ;  el  Bocundam 

mai  rationales  .s-pecie  diffeironl,  quod  osl  hoc  unu>   homo  est  (»olonlior  alio  in  M- 

falsum.  Cum  ergo  nuniero    lanlum  dilTe-  pleiidis  n{x»rationibus  spooiem  roncornen-' 

rant,    debot  tilis    dilTerentia   ex  inaloria  libus  :  unus  onim    alio  proinplior  c^l  ad 

cau>ari,  (juia  ex  matoria  lanlura  c.iu->alur  inloPigondum    vel  ad   ralio('inai'!'""    cl 

omiiis  dilToronlia   numorica;    ac  proiiKh'  sic   ih'  aliis;  —  /er/io  |>ot«;sl  r<  iri 

dislinclio  animarura  orietur  ex  diNOisitatc  per  ordintun  ad  corpu.s  divtusimode  oom- 


DE  ANIMA  -  QU^ST.    XG    DE  ESSENTIA  ANIM.E   RATIONALIS 


ART.  IV 


221 


plexionatum,  in  quo  recipitur;  et  hoc 
luodo,  cum  quidquid  recipitur  per  modum 
recipientis  recipiatur,  et  actus  sint  propor- 
tionati  suis  potentis,  ex  diversitate  com- 
plexionis  per  accidens  resultut  et  causa- 
tur  diversitas  in  animalibus,  ita  ut  una 
individualiter  sit  perfectior  alia,  dignius- 
que  ab  una  materia  meliusdisposita  par- 
licipetur  quam  ab  alia.  —  2.  Sent.  dist. 
32,  q.  1,  a.  3,  c.  ;  q.  2,  a.  3,  ad  1  et  6; 
cf.  in  Logica  q.  10,  a.  3,  quaestiunc.  5. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  duplici- 
ter  potest  intelligi,  quod  una  et  eadem 
res  melius  et  magis  ab  uno  quam  ab  alio 
intelligatur  :  —  uno  modo  sic,  quod  li 
magis  determinat  actum  intelligendi  ex 
parte  rei  intellectce;  et  sicnon  potestunus 
eandem  rem  magis  et  melius  inlelligere 
quani  alius,  quia  si  intelligeret  eam  aliter 
quam  sit,  vel  melius  vel  pejus,  fallere- 
tur  et  non  intelligerel;  ;  —  alio  modo,  ut 
determinet  actum  intelligendi  ex  parte 
intelligenlis ;  et  sic  unus  potest  eandem 
rem  melius  alio  intelligere  quia  est  me- 
lioris  virtulis  in  intelligendo  :  sicut  me- 
lius  videt  visione  corporali  rem  aliquam 
qui  est  perfeclioris  virtutis,  et  in  quo 
virtus  visiva  est  perfectior. 

Hoc  autem  circa  intellectum  contingit 
dupliciter  :  —  uno  quidem  modo  ex  parte 
intellectus,  qui  est  perfectior.  IManifestum 
enim  est,  ut  dictum  esl,  quod  quanto  cor- 
pus  est  melius  dispositum,  tanto  melio- 
rem  sortitur  animam ;  quod  manifeste 
apparet  in  his,  quae  sunt  secundum  spe- 
ciem  diversa.  Cujus  ratio  patet  ex  dictis, 


bationem  in  contrarium  dicendum,  quod 
uno  modo  remeandem  omnes  intelligunt, 
quantuin  est  ex  parte  rei  cognilae  ;  secus 
vero  quantum  est  ex  modo  cognoscentis. 
Ad  posteriorem  vcro  dicendum,  quod  dif- 
ferenlia  formae,  quae  non  provenit  nisi  ex 
diversa  dispositione  materiae,  non  facit 
diversitatem  secundum  speciem,  sed  tan- 
tum  secunduni  numerum ;  sunt  enim  di- 
versorum  individuorum  diversae  formae 
secundum  materiam  diversificalae. —  la, 
q.  85,  a.  7,  c.  et  ad  2  et  3  ;  de  Verit.  q. 
2,  a.  2,  ad  11 ;  vide  etiam  de  Pot.  q.  2, 
a.  2,  in  c,  unde  proveniat  quod  quis  cla- 
rius  alio  intelligat. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  licet  Deus 
sit  unum  agens  in  quo  nulla  est  diversi- 
tas  ;  tamen  quia  per  voluntatem  agit,  po- 
test  multiformes  effectus  producere  pro 
libito  suae  voluntatis.  Sed  hoc  esse  non 
potest,  quod  aliqua  in  specie  convenientia 
in  forma  habeant  diversitatem  :  quia  hoc 
implicat  contradicLionem  ;  et  ideo  oportet 
quod  diversitas,  quae  est  in  animalibus 
ejusdem  speciei,  in  diversitaLem  materiae 
reducatur.  —  2.  Sent.  dist.  32,  q.  2,  a.  3, 
ad  3. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  quamvis 
anima  rationalis  non  educatur  de  poten- 
lia  materiae,  tamen  creatur  in  materia  ut 
actus  ipsius  ;  et  ideo  oportet  quod  in  ea 
per  modum  materiae  recipiatur.  —  Ibid. 
ad  4. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  in  indi- 
viduis  est  diversitas  formalis,  non  quae 
est  formae  per  se  secundum  id,  quod   ad 


quia  actus  et  forma  recipitur  in  materia  rationem  formae  pertinet  —  nam  talis  di- 

secundum    materiae    capacitatem.    Unde  versitas  formae  diversitatem  speciei  indu- 

etiam  cum  in  hominibus  quidam  habeant  cit,  et  prioritatem  ac  posterioritatem    in 

corpus  melius  dispositum,  sortiuntur  ani-  praedicatione    generis   talium   specierum 

mammajorisvirtutisin  intelligendo.Unde  diversarum  — ;  sed  quae  non  per  se,  sed 

videmus,  inquit  Philosophus,quod  moUes  per  accidens  ex  diversitate  materiae  resul- 

carne   bene  sunt  apti  mente.  Alio  modo  tat,   secundum   quod    in   materia  melius 

contingit  hoc  ex  partevirium  inferiorum,  dispositadigniusforma  participatur ;  haec 

quibus  intellectus  indiget    ad  sui  opera-  enim  diversitas  non  diversificat  speciem ; 

tionem  ;  illi  enim,  in  quibus  virtus  ima-  et  haec  est  diversitas   animarum.  —  Ibid, 

ginaliva  et  cogitativa  et  memorativa  sunt  ad  5  et  ad  1.  — 'Et  sic  patet  ad  sextum. 

melius  dispositae,  sunt  melius  dispositi  ad  Ad  septimum  dicendum,  quod  quamvis 

intelligendum.  —  Ad  priorem  autem  pro-  intellectus  sit  absolutus  a  corpore  quan- 


222 


TERTIA  SECL'ND.E  -  PHILOSOPHIA  NATLRALIS 


tum  ad  propriam  operationem,  qiise  orga- 
no  corporali  non  explelur  ;  lamen  con- 
junctionem  habet  ad  corpus  dupliciter  : 
scilicet  ex  parle  essenliaeanimae,  qua^  for- 
macorporisest,et  exparte  inferiorum  po- 
tentiarum,  ex  quibus  intellectus  recipit ; 
et  per  istum  modum  diversitas  corporis 
in  diversitatem  intellectus  redundat.  — 
Ibid.  ad  7  ;    la,  q.  85,  a.  7,  in  c. 

Ad  ociavum  dicendum,  quod  diversitas 
materiae  potest  accipi   dupliciter  :  vel  di- 
versitas  partium   speciei,   id  est  partium     sed  est  separatus  et  nulliuscorporis  actus 
specie   differentium    sive    formatiler,    ut     non  ergo  unitur  corpori  ut  forma.  —  lai 


ARTICULUS   I 

UTRU.M   AMMA   RATIONALIS    UNIATUR    CORPOp 
UT  FORMA. 

Videtur  quod  anima  rationalis  nonuniai 
tur  corpori  ut  forma. 

I .  Dicit  enim  Piiilosophus  3  ds  Animt 
{lext.  6  et  7  ;  c.  4),  quod  intellectus  noi 
est  mixtus  cum  corpore  sicut  sensilivum 


manus,  pes  et  hujusmodi;  et  talis  diver- 
sitas  causatur  ex  partc  forma),  (|uia  ex 
hoc,  quod  forma  esl  lalis,  oportet  quod 
corpus  sit  sibi  sic  dispo.silum.  Est  autcm 
quaedam    diversitas    materialis    lantuni. 


q.  76,  a.  l,  arg.  1  ;  Quoest.  disp.  de  Anim< 


a.  2,  arg.  l. 


2.  Picelerea,  omnis  forma   deternaina' 
lur   secundum    naturam    maleriaB,  cuju 
est  forma  ;  alioqui  non  requirerelur  pro 


quae  ad  specicm  non  pcrtinet,  ^ed  ad  porlio  inler  matcriauiet  formain  ;  si  erg 
individuum  tantuin  ;  et  ista  redundat  intellectus  unireturcorpori  ul  forina,  cun 
cx  materiain  formam,  el  non  o  converso.  omne  corpus  habeat  deleriuiuatain  natu 
—  Ibid.  ad  G.  ram,  sequeretur  quod  inlellectus  habeiv 

dclerminatain  naturam :  et  sic  non  esst 

omniuiu  cognoscilivus  ;  quod  est  conlr 
ralionem  inlelleclus.  Non  ergo  unilurir, 
telleclus  lorpori  ut  forina.  —  la,  I.  ( 
iii"j:.  2 ;  Quust.  di.sp.  de  Anima  a.  2,  ar§ 
18. 

3.  Praeterea,  (lua^cunque  polenlia  re 
cepliva  est  oclus  alicujus  corporis,  reci 
jjit  fonnaiu  malenaliler  el  individualilei 
»|uia  recepluin  esl  in  lecipienle  per  mo 
duin  lecipienlis.  Scd  fonna  rei  intcllecl. 
non  lecipitur  in  inlelleclu  inaterialilt 
et  individualiler,  sed  magis  iininiilerij 
liler  et  universalilor;  alioqui  inlellectu 
non  esset  cognoscitivus  inimaterialiui 
et  uiiiveisaliuin,  ^?ed  singulariuin  lanlun 
.sicut  et  sensus.  Ergu  inlelleclus  non  um 
tur  cor|»ori  ul  furina.    —  la,  I.  c.  .h"' 

4.  Pnelerea,  ejusdeui  est  pol«  i 
actiu,  ut  dicit  Philusuphus  (de  Sonmo  < 
ViijHiac.  1,  aiite  med.);  idoiu  oiiiiu  esi 
qu(jd  potest  agoro  et  (|uod  agit ;  sed  acti 
intfll('ctualis,puta  intelligero,  iion  ostali 
cujus  corjiuris  vel  urgaiii  cor|)orei,  ut  di 
cilur  3.  de  Anima  (text,  G  ot  hq(|. ;  c.  ^» 
orgo  noc  |)otentia  intfllecliva  otil  alicuju 
corj>oris  pulentia  ;  sed  virlus  sivo  j)0l6n 


QU/ESTIO   XCI 

Dli!    UNIOM:    AMM.i:    ItATIONAI.IS   AU    CORPrs. 

Deinde  consideranduin    csl  de   unione 
animaj  ratiunalis  ad  corpus. 

CIRCA   nUA.M    (jU/HRU.NTUR    NOVti.M  : 

1.  Llrum  aninia  rutioiialis  uniatur  corpori  iit 
formji. 

2.  Llcuni  aninia  rulionalis  nuinero  inuiupli- 
celur  ucl  niulli[)liealiontMn  eorporiiiu,  vel 
sit  una  in  oiniubus  liouunitius. 

3.  Utruin  in  corpore,  cujus  esl  forinu  uniina 
rutiiiiiulis,  sit  uli(|u  i  uliu  uniina. 

4.  Ltruin  sit  ineo  uli(|ua  uUu  roriiiu  substan- 
tialis. 

5.  Utruin  aniiiiu  rulioiiulis  tuli  oorpori  debeut 
uniri,  (|uule  est  corpus  taununuin. 

G.  Ulruiii  uniinu  ruliuiiulis  uniutur  cuipun 
mediuntibus     disposiliuuiljus      uccidi-nlali- 

ItllS. 

7.  Ulriim  aniiiiu  rulionttlia  uuiutur  corpon 
inediunto  uliquo  curporo. 

8.  Utruiu  uniiii.i  ruliuiiaiis  sit  tota  in  iiuMlilift 
purte  uniinulis. 

9.  Utruin  uniinu  ralionalis,  quiu  uuitur  uni 
corpori,  pussel  uiiiri  alii. 


)E  ANIMA  —    QUyEST.   XCI  DE    UXIONE    ANI 

ia  non  potest  esse  abstractior  vel  simpli- 
;ior  quam  essentia,  a  qiia  virlus  vel  po- 
enlia  derivaliir  :  ergo  nec  substantia  in- 
ellectus  est  corporis  forma.  —  la,  1.  c. 
irg.  4 ;  de  Spirit.  Creat.  a.  2,  arg.  2. 

0.  PrcTterea,  id  quod  perse  liabct  csse, 
lon  unitur  corpori  ut  forma,  quia  forma 
;3t  quo  aliquid  est ;  et  sic  ipsum  esse  for- 
wx  non  est  ipsius  formac  sccundum  se ; 
;ed  intellectivum  principiumhabet  secun- 
lura  se  esse  et  est  subsistens,  ut  dictum 
!St  :  non  ergo  unitur  corpori  ut  forma. 
-  la,  1.  c.  arg.  ^. 

6.  Praeterea,  id  quod  inest  alicui  rei 
ecundum  se,  semper  inest  ei.  Sed  formae 
lecundum  se  inest  uniri  materias;  non 
;nira  per  accidens,  sed  per  essentiam 
iuara  est  actus  materiae  ;  alioquin  ex  ma- 
eria  et  forma  non  fieret  unum  bubstan- 
ialiter,  sed  accidentaliter.  Forma  ergo 
lon  potest  esse  sine  propria  materia.  Sed 
ntellectivum  principium,  cum  sit  incor- 
'uptibile,  ut  supra  ostensuni  est,  remanet 
;orpori  non  unitum,  corpore  corrupto. 
irgo  inlellectivum  principium  non  unitur 
^orpori  ut  forma.  —  Ibid.  arg.  6. 

7.  Praeterea,  forma  non  est  propter 
nateriam,  sed  materia  propter  formam. 
Lfnde  anima  non  unitur  corpori,  ut  [jer- 
liciatur  corpus,  sed  magis  corpus  unitur 
iniraae,  ut  ipsa  perficiatur.  Sed  anima 
ralionalis  non  eget  corpore  ad  sui  per- 
lcctionem,  cum  sine  corpore  possit  esse 
stintelligere  ;  ergo  anima  non  unitur  cor- 
pori  ut  forma.  —  de  Spirit.  Creal.  a.  2, 
ai-g.  5. 

8.  Praeterea,  forma  dans  esse  corpori 
physico  est  natura  (2.  Phys.  lext.kel  12; 
c.  1),  et  non  est  separabilis  nisi  secun- 
dum  ralionem,  ut  dicitur  2.  Phys.  (lext. 
12  ;c.  1)  et  4.  Phys.  {text.  17;  c.  2),  et 
est  considerationis  physicse,  ut  dicitur 
2.  Phys.  {iext.  21,  22,  23  ;  c.  2).  Sed  ani- 
uia  rationalis  non  est  natura  (1.  de  Par- 
tibus  Aninml.  c.   1,  post  med.)  *,   et  est 


*  Aristoteles,  edit.  Bel.;ker,  p.  6il  b,  lin.  7 
sqq-  ;  v.  Mauri  Paraphrasin  in  1.  de  Parlibus 
Animal.  c.  1,  art.  5,  n.  28. 


M/E    RATION.    AI)  GORPUS    —  ART.    I     223 

separabilis  secundum  rem,  ut  dicilur  de 
Anima  1.  2  {lext.  1 ;  c.  1)  et  3  {texl.  7  ;  c. 
4),  et  non  est  considerationis  physicae 
(haec  enim  cst  de  corruptibilibus  formis, 
ut  diciturl.  Phys.  lext.  83  ;  c.  9;  anima 
autem  est  incorruptibilis,  cum  remaneat 
in  esse,  corrupto  corpore,  ut  dictum  cst). 
Ergo.  —  2.  Phys.  1.  1  et  2;  4.  Phys.  1.  3  ; 
—  2.  Phys.  1.  4  ;  —  2.  de  Anima  1.  2  ;  3. 
de  Anima  1.  7;  —  [.Phys.  1.  ult. 

9.  Pra3terea,  dicit  Philosophus  (1.  de 
Anima  text.  49 ;  c.  4),  quod  melius  est  in- 
tellectui  non  esse  cum  corpore  ;  sed  for- 
mae  non  est  melius  esse  sine  propria  ma- 
teria :  ergo  anima  intellectiva  non  est 
corporis  forma.  —-  \.  de  Anima  1.  8. 

Sed  conlra  est  :  1.  quod  socundum  Phi- 
losophum  (8.  Metaphys.  texl.  6  ;  I.  7,  c.  2) 
differenlia  sumitur  a  forma  rei ;  sed  dif- 
ferentia  constituliva  hominis  est  ratio- 
nale,  quoddicitur  dehomine  ratione  piin- 
cipii  intellectivi  :  ergo  intellectivum 
principiumseu  anima  rationaUs  est  forma 
hominis.  —  la,  q.  76,  a.  1,  arg.  Sed 
conlra;  Qucvst.  d^fsp.  de  Anima  a.  1,  arg. 
Sed  contra. 

2.  Praeterea,  dicit  Philosophus  12.  Me- 
taphys.  lext.  17  (I.  11,  c.  3)  formam  ali- 
quam  posse  manere  post  corpus,  non  om- 
nem,  sed  intcllectum;  et  3.  de  Anima 
text.  5  (c.  4)  dicit  naturam  intellectus  esse, 
quod  sit  possibilis,  nihilque  actu  esse 
eorum,  quse  intelligit;  et  text.  14  (c.  4) 
dicit  esse  sicut  tabulam  rasam,  in  qua  ni- 
hil  scriptum  est  ;  —  at  si  non  esset  forma, 
non  acciperet  intellectus  cognitionem  a 
sensibilibus,  sed  eodem  modo  se  haberet 
ut  substantiae  separatae  :  ergo.  —  12. 
Melaphijs.  1.  3  (2);  3.  de  Anima  1.  7  et  9. 

3.  Prselerea,  felicitas  humana  ex  Phi- 
losopho  (1.  Eth.  c.  2  et  9,  al.  1  et  10) 
consislit  in  operatione,  secundum  quara 
homo  quatenus  homo  distinguitur  ab  aliis 
animaiibus;  et  haec  operatio  est  specula- 
tiva^  et  operatio  virtutum,  ut  demonstrat 
Philosophus  (10.  Ethic.  c.  7  et  8).  At  si  in- 
tellectus  non  est  ,forma  hominis,  sed  est 
substantia  separata,  non  poterit  operatio, 
quse  est  contemplativa,  esse  felicitas  ho- 


224 


TERTIA  SECUND-E  -    PHILOSOPHIA  NATURALIS 


minis,  sed  erit  felicitas  intellectus,  qui 
est  substantia  separala.  Impossibile 
enim  esl,  si  aliqua  substantia  operalur 
aliquam  operalionem,  quod  illa  operatio 
sit  alterius  substantiae  abeadivisae.  Unde 
et  Pliilosophus  (1.  Eth.  c.  6,  al.  4)  dicit, 
quod  sicut  visus  est  in  oculo,  ita  et  niens 
in  anima;  est  autem  visus  forma  oculi, 
ut  dicut  Philosoplius  (2.  de  Anima  texl. 
10;  c.  1)  :  ergo  et  anima  rulionalis  est 
forma  corporis.  —1.  Eth.  1.  2  et  14  ;  10. 
Elh.  1.  10,  11,  \2\  —  Quasl.  disp.de 
Anima  a.  2,  c. ;  —  1.  Eth.  1.  7;  2.  de 
Anima  1.  2. 

Respondeo  dicendu.m,  quod  necesse  est 
dicere,  quod  intellectus,    qui  est  inlelle- 
ctualis  operalionis  principium,sit  humani 
corporis   forma.  lllud  enim,   quo   primo 
aliquid  operatur,  est  forma  ejus,  cui  ope- 
ratio  tribuitur  :  sicut  quo  primo  sanatur 
corpus,  e»t  sanilas,  et  quo  primo  scit  ani- 
raa,  esl  scienlia;   unde  sanitus  esl  forma 
corporis,  et  scientia  anima.  Et  hujus  ra- 
tio  est,    quia    niliil    ogit,  nisi   secundum 
quod  est  aclu  ;  unJe  quo  aliquid  est  aclu, 
60  agit.  Manifestum  est  aulem,  quod  pri- 
mum,  quo    coi'pus    vivit,    esl  anima.   i^t 
cum  vila    manifeslelur  secundum  diver- 
sas  operationes  in  diversis  gradibus  vi- 
venlium,  id,  quo  priino   operalur  unum- 
quodquc  horum  opcrum  vita',  est  anima. 
Anima  enim  est  piimutn,  quo  nuliimur, 
sentiinu^    et    inlelligimus    el    movemur 
secundum  locum;  et  similiter  quo  priino 
inlelligimus,  sive  dicalur  inlelleclus  sive 
anima  intellecliva,  est  foiina  corporis.  Et 
haec  est   demonstralio  Philosophi   (2.    de 
Anima  text.  24  ;  c.  2),  Si  quis  uuteiu  volil 
dicere    animam    intelleclivam    non    esse 
coiporis    furinam,  (^portet  (juod   invenial 
moduin,  quo  ista  aclio,  quiu  est  inlellige- 
re,    sit    hujus    hoininis  aclio.  E.XjM:'rilur 
eiiim  uniqui-sque   se  ip.-ium  esse,    qui  in- 
telligit. 

Altribuilur  autem  aliqua  actio  alicui 
tncipiiter,  ut  palet  per  Philosopluirn  (5. 
Phys.  text.  \  ;  c.  1).  Dicilur  oiiim  inovere 
ali^piid  aut  agerp  vel  seniudum  ne  to- 
tum,  sicut  medicus  sanal ;  aut  secundum 


pnrtem,  sicut  homo  videt  per  oculim 
aut  per  accidens,  sicut  dicitur,  quod  ; '. 
bum  sedificat,  quia  accidit  aedificatc 
esse  dlbum,  —  Cum  igitur  dicimus  S 
cratem  aut  Platonem  intelligere,  manil 
stum  est,  quod  non  atlribuitur  ei  r 
accidens  :  attribuitur  enim  ei  in  qua 
tum  Cfct  homo,  quod  essentialiter  prsi 
catur  de  ip.-o.  Aut  ergo  oportet  dicei 
quod  Socrates  intelligit  secundum  se  / 
tum,  sicut  Plalo  posuit  dicens  liomint 
esse  animam  intellectivam;  ant  opor 
dicere,  quod  intellectus  sit  aliqua  pc 
Socratis.  —  Elprimum  quidem  stare  ni 
potest,  propter  hoc  quod  ipse  idera  hoi 
cst,  ut  dictum  est,  qui  percipit  se  int' 
ligere  et  sentire;  sentire  autem  non  d 
sine  corpore  :  unde  oportet  corpus  ej 
aliquam  hominis  partem. 

Relinquitur    ergo,    quod     inlelleclu 
quo   Socrates  intelligit,   est  aliqua  pa 
Socialis,  ita  quod  intellectus  aliquo  uio 
corpori   Socratis    uniatur.    Haiic   aute 
unionem  Commenlator  (in  3.  de   Anin 
text.  36)  dicit  esse  per  speciem  inlelligil 
lem  ;  quiL*  quideiu   habet  duple.x  subj- 
ctum,  unuin,  scilicet  intellectum  possil 
lem,  et  aliud,  phantasmata,  quue  sunl 
oiraiiis  corporeis,  el  sic  per  speciem  {y 
lclligibilem  conlinualur  inlellcctus  pos; 
bdis  corpuii  hujus  vel  illius  hominis. 
Sed  istu  conlinuulio  vel  unio  nun  >ii!ni 
ud  hoc,  quod  actio  inlelleclus  sil  j 
cralis.  Et  hoc  putet  per  similitudineiu  ; 
8ensu,e.xquo  Aristoteles  procedit  ad  cc 
siderandum  eu,  qux' sunl  iiitellecluj.  ir 
enim  se  hubent  phantusmulu  ud  inlellecli  i 
(ul  dicilur  3.  de  Anima  text.  18  el  30;  . 
ii  el  7)  sicut  colores  ad  visuin.  Sicuter» 
species  coloruin  sunt  in  visu,  itn 
phuntasmutum  siiiil  in  intelleclu  p<>^:?mm 
l'atet  uulem,   (piod  ex   hoc,  quod  coloi» 
sunt    iii     puriole,    (juorum    binulitudiiu 
sunt  in  visu,   aclio  \isus  non  allribuif 
parioli ;  non  enim   dicimua,  quod  j)ar.} 
videut,   bod   magis    quod   vidoalur.    'C 
hoc    ergo,    quod   speciea  jihantasmali» 
bunt  in  intellectu  posMibili,  nonitequi 
quod  Socrules,  in  quo  huiil  phunla&m  > 


DE  ANIMA  —   QU/EST.    XCI    DE  UNIONE   ANIMiE  RATION.   AD  GORPUS   —   ART.    I    225 

ntelligat,  sed  quod  ipse  vel  ejiis  phantas-  c.    2)    })onit,    quod    hic  honio  intelligit, 

nata  intelligantur.  —  la,  q,   76,  a.  1,  c.  quia  principiuna   intellectivum  est  forma 

Quidam  autem  dicere   voluerunt,  quod  ipsius.  Sic  ergo  ex  ipsa  operatione  appa- 

nlellectus  unitur    corpori  ut   motor  :  et  ret,  quod   inteliectivum  principium  uni- 

;ic  ex  corpore  et    inteilectu  fit  unum,  ut  tur  corpori  ut  forma.  —  Ibid. 

ictio  inteliectus  toti  attribui  possit.   Sed  Polest  etiam   idem  manifestari   ex  ra- 

)oc  est  multipliciter  falsum.  Primo  qui-  tione    speciei    humanse.     Natura    enim 

lem,  quia  intellectus  non  movet  corpus  uniuscujusque  rei  ex  ejus  operatione  os- 

lisi  per  appetitum,  cujus  motus  prsesup-  tenditur.    Propria  autem  operatio  homi- 

(onit  operationem   intellectus.  Non   ergo  nis,  in  quantum  cst  homo,  est  intellige- 


luia  movetur  Sortes  ab  intellectu,  ideo  in- 
clligit ;  sed  e  contra,  quia  intelligit,  ideo 
ib  inleliectu  movetur.  Secundo,  quia  cum 
)ortes  sit  quoddam  individuum  in  natura, 
ujus  essentia  est  una,  composita  ex  ma- 
eria  et  forma,  si  intelleclus  non  est  for- 
na  ejus,  sequitur  quod  sit  praeter  essen- 
iam  ejus  :  et  sic  intellectus  comparabi- 


re  ;  per  hanc  enim  omnia  alia  transcen- 
dit  —  unde  et  Arisloteles  (in  10.  Eth.  c. 
7)  in  hac  operatione,  sicut  in  propria 
hominis,  ullimam  felicitatem  constituit. 
Oportet  ergo  quod  homo  secundum  illud 
speciem  sortiatur,  quod  est  hujus  opera- 
tionis  principium.  Sortitur  autem  unum- 
quodque  speciem  per  propriam  formam. 


nr  ad  totum  Sortem  sicut  motor  ad   mo-     Relinquitur  ergo  quod  intellectivum  prin- 
jm.   Intelligere  autem   est    actio  quie-     cipium   sit  propria    hominis    forma.   — 


cens  in  intellectu  agente,  non  autem 
ransiens  in  alterum,  ^icut  calefactio. 
lOn  ergo  intelligere  potest  attribui  Sorti 
ropter  hoc,  quod  est  motus  ab  intelle- 
tu.  Tertio,  quia  actio  motoris  nunquani 
llribuitur  moto  nisi  sicut  instrumento, 
icut  actio  carpentarii  serrae.  Si  igitur  in- 
illigere  attribuitur  Sorti,  quia  est  actio 
loloris  ejus,  sequitur  quod  attribuatur 
i  sicut  instrumento ;  quod  est  contra 
hilosophum  {de  Anima  text.  12  ;  c.  1), 
ui  vult.  quod  intelligere  non  sit  per  in- 


Ibid. 

Sed  considerandum  est,  quod  quanto 
forma  est  nobilior,  tanto  magis  dominatur 
materiae  corporali,  et  minus  ei  immer- 
gilur,  et  magis  sua  operatione  et  virtute 
excedit  eam.  Unde  videmus,  quod  forma 
mixti  corporis  habet  aliam  (1)  operatio- 
nem,  quse  non  causatur  ex  qualitatibus 
elementaribus.  Et  quanto  magis  procedi- 
tur  in  nobilitate  formarum,  tanto  magis 
invenitur  virtus  formae  materiamelemen- 
tarem  excedere  :  sicut  anima  vegetabilis 


xumentum  corporeum.  Quarto,(\}i\3i.  licet     pkis  quam  forma  metalli;  et  anima  sen- 


:tio  partis  atiribualur  toti,  ut  actio  ocu- 
homini,  nunquam  tamen  attribuitur 
ii  parti,  nisi  forte  per  accidens.  Non 
lim  dicimus,  quod  manus  videat  pro- 
ter  hoc,  quod  oculus  videt.  Si  ergo  ex 
itellectu  et  Sorte  fit  unum,  actio  intel- 
ctus  non  potest  attribui  Sorti ;  si  vero 
ortes  est  totum,  quod  componitur  ex 
lione  ad  reliqua,  quae  sunt  Sortis,  et 
men  intellectus  non  unitur  aliis,  quse 
mt  Sortis,  nisi  sit  motor,  sequitur, 
lod  Sortes  non  sit  unum  simpliciter,  et 
T  consequens  nec  ens  simpliciter.  Sic 
lim  aliquid  est  ens,  quomodo  et  unum. 
Relinquitur  ergo  solus  modus,  quem 
^isloteles  2.  de  Anima  {text.  25  et  26  ; 


sibilis  plusquam  anima  vegetabilis.  Ani- 
ma  autem  humana  est  ultima  in  nobili- 
tate  formarum.  Unde  in  tantum  sua  vir- 
tute  excedit  materiam  corporalem,  quod 
habet  aliquam  operationem  et  virtutem, 
in  qua  nullo  modo  communicat  materia 
corporalis ;  et  ha)c  virtus  dicitur  intelle- 
ctus.  —  Ibid. 

Est  autem  attendendum,  quod  si  quis 
poneret  animam  componi  ex  materia  et 
forma,  nullo  modo  posset  dicere  animam 
esse  lormam  corporis.  Cum  enim  forma 
sit  actus,  materia  vero  ens  in  potentia 
tantum ;  nuUo  modp  id  quod  est  ex  mate- 

(1)  Al.  «  aUquam  ». 


SUMM^  Philos.  IV  —  15. 


226 


TERTIA  SECUND^  -  PHILOSOPHIA    XATURALIS 


ria  et  forma  compositum,  potest  esse  al-     rali  immersa,  vel  ab  ea  totaliter  compnj 


terius  forma  secundum  se  tolum.  Si  au- 
tem  secundum  aliquid  sui  sit  forma,  id 
quod  est  forma,  dicimus  animam  ;  et  id 
cujus  est  forma,  dicimus  primum  anima- 
tum,  ut  supra  dictum  est.  —  1a,  q.  76, 
a.  1,  c. 

Ad  primum  dicendum,  quod  sicut 
Philosopiius  dicit  in  2.  Phys.  [text.  26  ; 
c.  2),  ultima  formarum  naturalium,  ad 
quam  terminalur  consideralio  philosophi 
naturalis,  scilicet  anima  humana,  est 
quidem  separata,  sed  lamen  in  materia. 
Quod  ex  hoc  probat,  quia  «  homo  ex  ma- 
teria  generat  hominem  et  sol  j.  Separata 
quidem  (est)  secundum  virtutem  inlelle- 
ctualem  :  quia  virtus  intellectiva  non  est 
virtus   alicujus  organi    corporalis,    sicut 


hensa,  propter  suam  perfectionem ; 
ideo  nihil  prohibet  aliquam  ejus  virtutei| 
non  esse  corporis  actum,  quamvis  aninii 
secundum  suam  essentiam  sit  corpor.l 
forma.  —  Ibid.  ad  4 ;  de  Spirit.  Creat.  j 
2,  ad  2. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  anim 
communicat  illud  esse,  in  quo  subsisti 
raateriae  corporali,  ex  qua  et  anima  iate 
lectiva  fit  unum  :  ita  quod  iliud  esse  ef 
tolius  compositi,  et  est  ipsius  animae 
quod  non  accidit  in  aliis  formis,  qu 
non  sunt  subsistentes  :  et  propter  h( 
anima  humana  remanet  iu  suo  esse,  de 
structo  corpore,  i)on  autem  aliae  forma 
—  la,  I.  c.  ad  o. 

Ad  sextum  dicendum,  (|uod   secundui 


virtus  visiva  est  virtus  oculi ;  intelligere  se  convenit   animae  unitx'  corpori  unir, 

enim  est  actus,  qui   non  potest  exerceri  sicut  secundum  se  convenit  corpori  le\ 

per  organum   corporale,  sicut  exercetur  e^se  sursum.  El  sicul  corpus  leve  mant 

visio  ;  —  sed  in  materia  est,  in  quantum  (luidem  leve,  cum  a  loco  propiio  fueril  n, 

ipsa  anima,  cujus  est  haic  virtus,  est  cor-  paralum,  cum  aptiludine  tamen  et  incl , 

poris  forma.  Sic   ergo   Philosophus  dicit  natione  ad   proprium  locum  :  ita  anim 

in  3.  de  Anima  {text.  6  ct  7 ;  c.  4),  quod  humana  manel  in  suo  esse,  cum  fuerit 

inteilectus  est   separatus,  quia   non    est  corpoie  separata,  habens  aptitudinem  » 


virtus  alicujus  organi,  sicut  est  sensus. 
—  Vel  dic,  quod  intt-llectus  dicitur  scpa- 
ratus,  non  sensus,  quia  intelleclus  rema- 
net  corpore  corrupto  in  anima  separala, 
non  autem  polentia  sensiliva,  —  Melior 
tamen  esl  {)rior  solutio.  —  la,  I.  c.  ad  1  ; 
Qucest.  disp.  de  Anima  a.  2,  ad  '1. 

Ad  sccundum  dicendum,  quod  si  inlel- 
lectus  possibilis  haberet  aliquod  orga- 
num  corporale,  oporlerct  quod  illud  or- 
ganum  corporalt;  (v-mI  [)iincij)ium  simul 
cum  inlelleclu  possibili  (juu  iiitclliginuis, 
sicul  pupilla  ciim  polenlia  vi.siva  csl  prin- 
cipium  quo  videmus.  —  Quast.  disj).  de 
Anima  a.  '1,  ad  18. 

Ad  tcrtium  diccndum,  quod  sulliiil  ad 


inciinalionem  naluralemad  corpori8uni(| 
nem.  —  lUid.  ad  6, 

Ad  seiitimum  diceiidum,  (juod  iiuli 
jiars  habel  jjerfeclionem  natura)  separal 
a  toto.  Unde  anima  cum  bil  pars  nalur 
humana',  non  habet  perfectionem  su 
natuicL'  tiisi  in  unione  ad  corpus.  Quc 
palel  ex  hoc,  quud  in  virtute  ipsius  an 
ma;  est,  quod  Uuant  ab  ea  qucedam  j» 
tfnlia',  (jua)  non  sunl  aclus  corporconii 
or|.'anorum,  secundum  quud  cxcedil  co 
puris  {)roj)orlionem  ;  el  ilerum,  qu« 
fluanl  ab  ea  j)ulenli.'P,  quaj  sunl  acli 
organorum,  in  (juantum  polesl  contii 
gi  a  maleria  corporuli.  Non  eal  auloi 
ali(]uid   j)crfeclum   in    nalura   sua,    ni 


hoc  (juod  homo  pussit   inlelligfre   omnia  aclu  cxplicari  {)ussil,   quod  in  eo  virlu 

per  intelleclum,  el  ad  hoc  quud    inlelle-  continclur.    Uudo  anima  licet  j)0&i>il  es- 

ctus  intelligat  omnia  immalerialia  et  uni-  ct  inlilligere  a  cor{)uro  se()arula,  non  i 

vcrsalia,  (juod  virlus  intellecliva  non  efet  Qicn    habol    perfeclionom    »ua)    nalur.> 

corpuris  nctus.  —  la,  I.  c.  ad  3.  cum    est  80{)arula    a    corpuro,    ul   dn 

Ad  (juartuni  dicendum,  quod  anima  ra-  Auguslinus    (12.   sujier  iienes.    ad   Lii 

tionalis  non  esl   forma  in  mali-ria  corj)u-  c.  35;  —  Mignc  l'P.   Lut.  t.  34,  col.  48 


ANIMA  —  QU^ST.    XCI   DE    UNIONE   ANIM^  RATION.  AD    GORPUS  —    ART.   II     227 

paratam.  —  Tabula  Anrea  voce  «  anima  » 
n.  115;  Opusc.  2,  c.  148,  149. 


sq.).   —   de  Spirit.    Creat.    a.  2,   ad 

d  octavum  dicendum,  quod  anima 
onalis  est  natura  ex  ea  parte,  qua 
tur  corpori  secundum  modum  corpo- 
■  secus  vero  ex  ea  parte,  qua  excedit 
)ori3  capacilatem  et  proportionem  ; 
luatenus  naturam  intellectualem  habet 
munem  cum  angelis,  ratione  cujus 
lae  in  ea  receptae  sunt  intelligibiles 
nmateriales,  et  quatenus  habet  ope- 
Dnem  in  qua  non  communicat  corpus. 
Est  praeterea  separabilis  secundum 
3nem,  quia,  quatenus  est  forma  cor- 
s,    habet  inclinalionem  ad   illud,  et 


ARTICULUS    II 

UTRUM  ANIMA  RATIONALIS  NUMERO  MULTI- 
PLICETUR  SECUNDUM  MULTIPLIGATIONEM 
CORPORUM. 


Videtur  quod  anima  rationalis  non 
multiplicitur  numero  secundum  multi- 
plicationem  corporum,  sed  sit  una  in 
omnibus  hominibus. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  1.  de  Ccelo, 
est  perfecta  secundum  suam  natu-  quod  si  essent  plures  mundi,  essent  plu- 
nisi   in  corpore,  ut  dictum  est ;  se-     res  coeli  prirai,  et  per  consequens  essent 

vero  quatenus  est  virtus  operativa,  plures  primi  raotores;  et  sic  primi  mo- 
.  intellectus  caret  organo  corporali.  —  tores  essent  materiales  :  —  pari  ergo 
demum  anima  rationalis  partira  con-  ralione  si  essent  plures  animae  rationales 
rationis  physicae  partim  metaphysi-  in  pluribus  hominibus,  anima  rationalis 
Est   considerationis   physicce,    qua-     esset  materialis,  quod  est  impossibile.  — 

Qucest.  disp.  de  Anima  a.  3,  arg.  14. 

2.  Praeterea,  nulla  forma  multiplica- 
tur  secundura  esse  ad  divisionem  mate- 
rise  nisi  forma  materialis ;  sed  anima  ra- 
tionalis  est    forma    immaterialis  ;     non 


is  est  separata  secundum  esse,  ha- 
;  tamen  esse  in  materia  :  quatenus 
lem  est  separata  secundum  esse,  in 
[ilum  virtus  inlellectiva,  nonestactus 
ijus  organi  corporalis,    sicut   virtus 


/a  est  actus   oculi  ;   quatenus  vero     enim  est  composita  ex  materia  et  forma. 


\n  materia,  id  est  quatenus  dat  esse 
irale  tale  corpori,  quia  ad  Philoso- 
in  naturalem  spectat  considerare  for- 
1,  non  ut  forma  est,  sed  quatenus  in 
3ria  est.  —  Est  autem  consideratio- 
mtapliysicce,  quatenus  est  forma  sim- 
ter,  et  secundum  quod  est  separa- 
et  sine  corpore  potens  existere,  et 
enus  excedit  capacitatem  corporis  et 
enit  cum  angelis.  —  Qucest.  disp.  de 
aa  a.  2,  ad  12 ;  de  Verit.  q.  26,  a. 
17;  2.  Phys.  I.  4. 

l  nonum  dicendum,  quod  illud  di- 
■1  aifertur  a  Philosopho  non  tamquam 
liropria  sententia,  sed  ex  sententia 
|)nis  et  aliorum,  ut  patet  ex  verbis, 
j  subdit  :  «  quemadmodum  consue- 
I  est  dici,  et  multis  videtur  »  ;  nam 
]ui  certum  est,  aniraae  rationali,  cum 
ars,  magis  natuiale  esse  et  perfe- 
esse  unilam  corpori  quam  esse  se- 


ut  supra  ostendum  est  :  ergo  animse  ra- 
tionales  non  sunt  multae  in  una  specie, 
sed  una  est  in  omnibus  hominibus.  —  la, 
q.  76,  a.  2,  arg.  1. 

3.  Praeterea,  remota  causa  removetur 
effectus;  si  ergo  secundum  multiplicatio- 
nem  corporura  raultiplicarentur  aniraae 
humance,  consequens  videtur  quod  re- 
motis  corporibus  multitudo  animarum 
non  remaneat,  sed  ex  omnibus  anima- 
bus  remaneat  aliquod  unum  solum  : 
quod  est  haereticum;  periret  enim  diffe- 
rentia  praemiorum  et  poenarum.  —  Ibid, 
arg.  2. 

4.  Praeterea,  omne  quod  recipitur  in 
aliquo,  recipitur  in  eo  per  modum  reci- 
pientis,  et  non  per  modum  sui,  ut  habe- 
tur  in  libro  de  Causis  (prop.  24) ;  si  ergo 
anima  rationaiis  vel-  intellectus  indivi- 
duatur  ad  divisionemcorporis,  ut  sit  alia 
et  alia    vel  alius  et   alius,  oportet   quod 


228  TERTIA  SECUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


formse  intellectuales  in  anima  rationali 
vel  intellectu  recept?e  sint  individuatae. 
Ex  quo  videntur  sequi  tria  inconvenien- 
tia  :  —  prinmm  est,  quod  intellectus 
possibilis  non  erit  cognoscitivus  univer- 
salium,  sed  tantum  singularium;  — se- 
cundum  est,  cum  nullum  singulare  sit 
intellectum  in  actu,  sed  in  potentia,  quod 
hujusmodi  species  non  erunt  intelligibi- 
les  actu,  sed  indigebunt  intelligiper  alias 
species,  et  sic  in  infinitum  procedetur  ; 
—  tertium  est,  quod  erit  idem  modus 
recipiendi  formas  in  materia  prima  et  in 
intellectu  possibili,  quia  utrobique  reci- 
piuntur,  ut  sunt  istae,  et  non  ut  sunt  for- 
mae  simpliriter  :  et  ita,  sicut  materia 
prima  non  est  cognoscibilis  per  formas, 
quas  recipit,  ita  nec  intelleclus  possibi- 
lis.  —  Ibid.  arg.  3  ;  2.  Sent.  dlA.  17,  q. 
2,  a.  i,  arg.  3. 

5.  Praetera,  intellectum  est  in  intelli- 
gente.  Si  ergo  intelleclus  meus  esl  alius 
ab  intellectu  tuo,  et  consequenter  aniuia 
raea  ab  anima  lua,  oporlet  quod  aliud 
sit  intellectum  a  me,  et  uliud  sit  inlelle- 
clum  a  te;  et  ila  erit  individu.iliter  nu- 
meratuin  el  intellectura  in  polentia  tan- 
tum,  et  oporlebit  abslrahere  intenlioncra 
commuiiem  ab  utioque,  quia  a  quibusli- 
but  diversis  (Oiiliiigit  ubstrahere  aliquod 
communc  inlolligibile ;  qiiod  cst  conlra 
ralionem  intrllecliis,  quia  sic  noii  vide- 
lur  dislingui  inlclleclus  a  virlutc  iraagi- 
naliva.  Videlur  ergo  relinijui,  quod  sit 
unus  inli-llectua  oraniura  hoiainura.  — 
la,  1.  c.  arg.  4. 

Sed  conlra  est  :  I.  qiiod  Philo.sophuri 
(2.  Phys.  texl.  38  :  c.  3)  dicil,  quod  8icut 
sc  habcnl  cau.«.a'  universules  ad  universa- 
lia,  ita  se  hubent  caus.c  particulares  ad 
parlicularia.  Sed  impossibil»;  cst,  quod 
una  uiiiiua  .secundiira  speciem  sil  iliver- 
soruiu  aniiuuliura  secundura  sjiocieiu ; 
ergo  iinpossibile  esl,  quod  aniraa  inlel- 
lcclivu  una  nuraero  sil  divcrsorum  se- 
cunduin  nuraciura.  —  lu,  q.  70,  a.  2, 
arg.  1  Sedcontra. 

2.  Pratereu,  uiiicuique  raotori  dcben- 
tur   prupria    inslruincnlu   —    alia   cniia 


sunt  instrumenta  tibicinis,  alia  architi. 
ctoris  — ;  anima  autem  comparatur  'l 
corpus  ut  motor  ip=5iu?,  ut  dicitur  3.  i. 
Anima  [text.  48 ;  c.  10)  :  sicut  igitur  i '. 
possibile  est,  quod  architectus  utatur  !• 
strumentis  tibicinis,  ita  impossibile  el 
quod  intellectus  unius  hominis  sit  intel- 
clus  altcrius.  —  2.  c.  Gent.  c.  73,  n.  i; 

3.  Praeterea,  Aristoteles  fin  1.  de  A^- 
ma  text.  8 ;  c.    1)  reprehendit  anliqn 
de  hoc,  quod   disserentes  de  aniraa  ni  l 
de   proprio   susceptibili    dicebant,  qu  i 
esset  contingens  secundum  Pythagoriis 
fabulas,     quamlibet     animam    quodlilt 
corpus  induere.  Non   est  ergo  possib 
quod  anima  <'anis  ingrediatur  corpus  lu  , 
et  anima  hominis  aliud  corpus  quam  I- 
minis.  —  Sed  quiT  proportio  est  anii 
hominis    ad    corpus   hominis,  eadera    : 
proporlio  animse  hujus  hominis  ad  cor| , 
hujus  horainis.  Non  est   igitur   possile 
aniraara  hujus  horainis  ingredi  aliud  c 
pus  quain  islius  horainis.    Sed  animal- 
jus  hoininis  est,  per  quara  hic  homo   - 
tclligit  ;  Iiomo  enira  pcr  animain   ii  ' 
git,  secundura  senlentiara    .\rislotelis 
de  Anima  text.  64  ;  c.  4).    Non  ergo  il 
unu   uniiaa  el  unus  inlellectus  hujusit 
illius  horainis.  —  Jbid.  n.  3. 

Hkspo.ndio     dicf..\dum,    quod    animn 
rulionulcia,  vcl    ejus    inlcUerluia,    c 
uiiaia  oianiuia  hoiainuiu,  oianino  e^^ 
pos.sibile.  E!t  hoc  (|uidera  putet,  si  s< 
iluin  Platonis  senlcntiain    hoino  sil  i  a 
aniiaa.  Sequitur  eniiu,  si  Sorlis  el  1 
nis   est  una  aninia  tantura,  quod  Soi  s 
el    Plalo   sint    unus  horao,  el  quod  iii 
dislinguantur   ab    inviceia  nisi  per  ' 
quod  est  e.xlra    csseatiaia    ulrin 
ci  il  luiic  dislinctio  Sorlis  cl  PIuluni- 
ulia  quuia    hoininis    lunicati    et   '  " 

(juod  csl  oraniao  absurdura.  —  . 

cliuia  pulcl  hoc  csse  iiapo.ssibile,  si  - 
cunduiu  senlcnliara  Aristolelis  (3.  ? 
Anima  texl.  52;  c.  10)  inlcllcclua  |m  - 
lur  |iard  nen  |)otentia  uniiaas  qua-  t 
hoiaiai^  foriuu.  lia|K)8sibile  oniiu  ett  |' 
riuia  nuaicro  divcrcMDrum  esse  UDam  U- 
lauia,  bicul    iia|H»s.^ibilo  csl  quod  eoi  u 


lli  uno  fune  trahunt  navem,  erunt 
Iti  trahentes  et  unus  tractus.  Si  vero 
ns  principale  sit  unum  et  instrumen- 
1  unum,  dicelur  unum  agens  et  una 
io  :  sicut  cum  faber  uno  martello  per- 


E  ANIMA  -  QU^ST.  XGI  DE  UNIONE  ANIM^  RATION.  AD  GORPUS  -  ART.  II  229 
unum  esse;nainformaestessencli  prin-  agens  secundum  diversas  formas  pro- 
ium.  —  Similiter  eliam  patet  hoc  esse  ducit  diversas  actiones,  sicut  secundum 
30ssibile,  quocunque  modo  quis  ponat  diversas  formas  rerum  respectu  ejusdem 
onem  intellectus  ad  hunc  vel  illum  oculi  sunt  diversse  visiones.  Scd  ipsum 
ainem.  Manifestum  est  enim,  quod  si  phantasma  non  est  forma  intellcctus  pos- 
unum  principale  agens  et  duo  instru-  sibilis,  sed  species  intelligibilis,  quse  a 
[ita,  dici  poterit  unum  agens  simplici-  phanlasmatibus  abstrahitur.  In  uno  au- 
,  scd  plures  actiones.  Sic  si  unus  homo  tem  intellectu  a  phantasmatibus  diversis 
gat  diversaduabus  manibus,  erit  unus  ejusdem  speciei,  non  abstraliitur  nisi 
gens,  sed  duo  tactus.  Si  vero  e  con-  una  species  intelligibilis  :  sicut  in  uno 
so  instrumentum  sit  unum  et  princi-  homine  apparet,  in  quo  possunt  esse 
es  agentes  diversi,  dicentur  quidem  diversa  phantasmata  lapidis,  et  tamen  ab 
res  agentes,    sed   una  actio  :  sicut  si     omnibus  illis  abstrahitur  una  species  in- 

telligibilis  lapidis,  per  quam  intellectus 
unius  hominis  operatione  una  intelligit 
naturam  lapidis,  non  obsLante  diversitate 
phantasmatum.  Si  ergo  unus  intellectus 
esset  omnium  hominum,  diversitates 
it,  est  unus  perculiens  et  una  percus-  phantasmatum,  quae  sunt  in  hoc  et  in 
Manifestum  est  autem,quod  qualiter-  illo,  non  possent  causare  diversitatem 
ique  intellectus  uniatur  vel  copuletur  intellectualis  operationis  hujus  et  illius 
c  vel  illi  homini  ;  intellectus  inter  hominis,  ut  Commentator  fingit  in  3.  de 
3ra,  quae  ad  horainem  perlinent,  prin-  Anima  {text.  6  et  36).  Relinquitur  ergo, 
alitatem  habet  :  obediunt  enim  vires     quod  omninolmpossibile  et  inconveniens 

est  ponere  unum  intellectum  omnium 
hominum.  —  la,  q.  76,  a.  2,  c. 

Ad  prirmim  ergo  dicendum,  quod  pri- 
mus  motor  coeli  est  omnino  separatus  a 
materia,  etiam  secundum  esse  ;  unde 
nullo  modo  potest  numero  multiplicari. 
Non  est  autem  simile  de  anima  rationali. 
5  omnibus  intellectus  utitur  qua^i  in-  —  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  3,  ad  14. 
umentis,  nullo  modo  Sortes  et  Plato  Ad  secundum  dicendum,  quod  licet 
erunt  dici  nisl  unus  intelligens.  Et  si  anima  intellectiva  non  habeat  materiam 
iamus,  quodipsumintelligere,  quod  est  ex  qua  sit,  sicut  nec  angelus  ;  tamen  est 
io  intellectus,  non  fit  per  aliquod  aliud  forma  materiae  alicujus,  quod  angelo  non 
^anum  nisi  per  ipsum  intellectum,  se-     convenit;   et  ideo  secundum   divisionem 

materise  sunt  multae  animae  unius  spe- 
ciei ;  multi  autem  angeli  unius  speciei 
omnino  esse  non  possunt.  —  la,  1.  c. 
adl. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  unumquod- 
que  hoc  modo  habet  unitatem  quo  habet 
esse  ;  et  per  consequens  idem  est  judi- 
cium  de  multiplicatione  rei,  et  de  esse  ip- 
sius.  Manifestum  est  autem,  quod  aniraa 
inlellectualis  secuiiium  suum  esse  uni- 
tur  corpori  ut  forma ;  et  tamen  destructo 


sitivee  intellectui  et  ei  deserviunt.    Si 

0  poneretur,  quod  essent  plures  intel- 
lus  et  sensus  unus  duorum  hominum, 
,a  si  duo  homines  haberent  unum  ocu- 
1,  essent  quidem  plures  videntes,    sed 

1  visio.  Si  vero  intellectus  est  unus, 
intumcunque  diversificentur  alia,  qui- 


stur  ulterius,  quod  sit  et  agens  unum 
actio  una,  id  est,  quod  omnes  homines 
t  unus  intelligens  et  unura  intelligere, 
;o  autem  respectu  ejusdera  intelligibi- 


Posset  autem  diversificari  actio  intel- 
tualis  mea  et  tua  per  diversitalem 
antasmatura,  quia  scilicct  aliud  est 
anlasma  lapidis  in  rae  et  aliud  in  te, 
ipsum  phantasma,  secundum  quod 
aliud  in  me  et    aliud    in    te,    esset 


•ina   intelleclus  possibilis;    quia  ideni     corpore  reraanet   anima   intellectualis  in 


k 


230 


TERTIA   SECUND^  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 


suo  esse;  —  et  eadem  ratione  muUitndo  sum);  alioquin  scientise  non  essent  der 
animarum  est  secundum  multitudinem  bus,  seddespeciebusintelliiiibilibus.  Co 
corporum  ;  et  tamen  destructis  corpori-  tingit  enim  eidem  rei  diversa  secundui 
bus  remanent  animae  in  suo  esse  multi-  diversas  formas  assimilan.  Etquiaco<T,. 
plicatae.  —  Ibid.  ad  2.  tio  fit  secnndum    assimilationem  cognj. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  indivi-  scenti-?  ad  rem  cognitam,  sequitur  qul 
duatio  intelligentis,  aut  speciei  per  quam  idem  a  diversis  cognoscentibus  cogrt. 
intelligit,  non  excludit  intelligentiam  uni-  sci  contingit,  ut  patet  in  sensu  :  nam  p|. 
versalium;  alioqui,  cum  intellectus  se-  res  vident  eundem  colorem  secundii 
parati  sint  quaedam  substantiae  subsi-  diversas  simililudines;  et  simililer  plui? 
stentes,  et  per  consequens  particulares,  intellectus  intelligunt  unam  rem  - 
non  possent  universalia  intelligere.  Sed  lellectam.  Sed  hoc  tantum  inter  i 
materialitas  cognoscentis,  et  speciei  jier  inler  sensum  et  intelloctum,  secuirl^ 
quam  cognoscitur,  universalis  cognitio-  sententiam  Arisiotelis,  quod  res  sen.L 
nem  impedit.  Sicut  enim  omnis  actio  est  secundum  illam  disposilionem,  quam  i- 
secundum  modum  formae  qua  agens  agit,     tra  animam  habet  in  sua  parlicularita 

ut   calefactio   secundum   modum  caloris;     nalura    autem   rei   quae    intellitjitur    i 

ita  cognitio  est  secundum  modum  speciei,     quidem  exlra  animam,  sed  non  habet  - 

qua    cognoscens    cognoscit.    Manifestum     lum  modum  essendit  extra   animam,  i- 

est  autem,  quod  natura  communis  dislin-     cundum     quem    intelligitur.    Intelligi  : 

guitur    et  multiplicatur  secundum  prin-     enim  natura    conmiunis,   sechisis  prir 

cipia  individuanlia,    quae    sunl    ex   parle 

materiae.   Si  ergo   forma,    per   quam  fit 

cognitio,    sit  materialis,  non  abstracta  a 

conditionibus    materiae,    erit    similitudo 

naturae   speciei   aut    generis,    secundutn 

quod   est   dislincta    et    mulliplicala    per 

principia  individuantia  ;   et  ila  non  pote- 

rit  cognosci  natura  rei  in   sui  communi- 

tate.  Si  vero  species  sil  abstracla  a  ron- 

ditionibus   materiae  individualis,  crit  si- 

militudo    naturae   ab>(|ue  iis,  (|ua;  ipsam 

distinguurit  et  multiplicant,  el  ila  cogno- 

scetur  universale.  Ncc  ivferl  quantum  ad 

hoc,   utrum   sit  unus  inlellfclus  vel  plu- 

res,    quia   si    eliam   esset  uims  tanluui, 

oporteret  ipsum  esse  aii^iuem  ({utndam, 

et  speciem   per   (|uam  intidligit,  esse  uli- 

quam  quandam.  —  Ihid.  ad  3. 

Ad  ^an/um dicendum,  quod  sivo  intel- 

leclus  sit  unus  sivo  plures,   id  quiDd    in- 

teliigitur  est  unum.  Id  enim  <|uod  intclli- 

gilur  non  est  in    intelleclu  secundinn  so, 


piis  individuanlibus  ;  non  aulem  hi . 
modum  esseiidit  habet  exlra  aniinnm.- 
Sed  secundum  sententiam  l'latoni8  •? 
intelleota  d)  modo  est  extra  anim 
quo  inlelligilur;  posuit  enim  natuiM 
rum  a  materia  scparatas.  —  Ibid.  d 
4. 


.\RTICULUS    III 

UT»L'M  I«n_'FTER  ANIM,\M  INTEl  LlCTnji 
8INT  IN  IIOMINR  ALI.i:  ANIM.I^  PBR  E8SI- 
IIAM   nUMIMlENTES. 

Nidelur  cpiod    prifler  aniinam  in' 
ctivam   hinl  in    homino   ali:t>  aniin 
es^eiilium  dilTerentes,  sciiicel  sensil 
nutritiva. 

1.  Curruptibilo  onim  el  incorruj 
noit  sunt  unius  >ubslunli£b;^ed  uiiii 
tellecliva  est  incorniplibilis,  ulia 
aiiiinaj,    hcilicol    bon.siliva    ol    iiuii 


sed  secundum  suain  similitudineni.  Lapis      sunl  «-orruplibilcs  :  ergo  in  lioiiiiii> 


enim  non  est  in  aiiiina,  sed  specios  lapi- 
dis,  ut  dicilur  in  '.\.  de  Aniina  (text.  AS  ; 
c.  8),  et  tumeii  lupis  csl  id  (|U(jd  int«'lli- 
gitur,  non  auteiu  species  lupidis  (nisi 
per  rollexionem    intelleclus   supra   seip- 


[)olest  osso  unu    cssontia  uiiiiua)  u  i 
rtiva.' el  s<nsiliv.p  ct  nutritiva». —  lii  1 
70,  u.  3,  urg.  1. 

2.  Si  dicalur,  quod  animu   sensili^ 
homine  esl  incorruplibilia  :  contro,  t' 


)E    ANIMA  —  QU^ST.    XCI   DE    UNIONE  ANIM^   RATION.   AD    GORPUS  —  ART.   III    231 

uptibile  et   incorruptibile    differunt  se-     renles  vegelativum,  sensitivum  et  intel- 


undum  genus,  ut  dicitur  10.  Metaphys. 
lext.  26 ;  1.  9,  c.  10)  ;  sed  anima  sen- 
itiva  in  equo  et  leone  et  aliis  brutis 
nimalibus  est  corruptibilis  :  si  igitur  in 
lomine  sit  incorruptibilis,  non   erit  ejus- 


leclivum  csse  plurcs  aniaiasin  eodem  ani- 
mali,  probat  id  esse  impossibile,  quia 
diversa  non  possunt  uni  convenire,  nisi 
ab  aliquo  uniantur;  nihil  autem  est, 
quod   illas  uniat  et   contineat.   Non  enim 


em  generis  anima  sensiliva  in   homine     corpus,   quia  anima  potius  continet  cor- 


t  in  bruto.  Animal  autem  dicitur  ex  eo, 
[uod  habet  aniraam  scnsitivam.  Neque 
rgo  animal  erit  unum  genus  commune 
ominis  et  aliorum  animalium  ;  quod  est 
ticonveniens.  —  Ibid.  arg.  2. 
3.  Praeterea,  dicit  Philosophus  in  libro 
.  de  Generat.  Animal.  (c.  3),  quod  em- 
irio  prius  est  animal   quam   homo.    Sed 


pus  quam  e  contra,  cum  egredicnte 
anima  a  corpore  corpus  deficiat  et  mar- 
cescat.  Neque  erit  alia  anima,  quia,  cura 
aniraae  sit  continere,  tunc  oportebit  quae- 
rere,  utrum  haec  sit  una  vel  plures;  si 
enim  secundum,  rursum  qua^rendum 
erit,  quid  illas  uniat,  et  sic  in  infmitum; 
si  primum,    a   principio   dicendum  erat. 


00  esse  non  posset,  si  esset  eadem  es-     quod  una  tantura  estanima  et  non  mulli- 
entia  aniraae   sensitivse  et   intellectivae  ;      plex.  —  1.  de  Anima  1.  14. 


st  enim  aniraal  per  animam  sensitivam, 
lomo  vero  per  animam  intellectivam. 
fon  ergo  in  homine  est  una  essentia  ani- 
1133  sensitivsD  et  intellectivse.  —  Ibid. 
vg.  3. 
4.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (8.  Me- 
aphys.  text.  6;  1.  7,  c.  2),  quod  genus 
umitur  a  materia  et  differentia  a  forraa. 
5ed  rationale,  quod  est  differentia  con- 
titutiva  hominis,  sumitur  ab  aniraa  in- 
eliectiva  ;    aniraal    vero   dicitur  ex  hoc. 


2.  Praeterea,  dicit  Philosophus  {de  Ju- 
vent.  ac  Senect.  c.  1),  quod  necesse  est 
unara  et  eandera  esse  particulam,  secun- 
dum  quam  animal  vivit,  et  secundum 
quam  appellatur  aniraa ;  eo  quod  aniraal, 
secundum  quod  animal,  irapossibile  est 
non  vivere ;  ergo  eadem  substantia  est 
animae  nutritivae  et  sensitivae.  —  de  Ju- 
vent.  ac  Senect.  1.  1. 

Respondeo  DiCENDUM,  quod  Plato  posuit 
diversas   aniraas   esse    in    uno    corpore. 


|Uod  habet  corpus  aniraatura  anima  sen-  etiara  secundum  organa  distinctas  ;  qui- 

iliva.  Anima  ergo  intellectiva  compara-  bus  diversa  opera  vitae  attribuebat,   di- 

ur  ad  corpus  animatum  anima  sensitiva  cens  vim  nutritivam  esse  in  hepate,  con- 

icut  forma  ad  materiara.  Non  ergo  ani-  cupiscibilem   in   corde,  cognoscitivam  in 

Qa  intellectiva  est  eadem  per   essentiam  cerebro.  Quam  quidera  opinionera  Aristo- 

um  anima  sensitiva  in  homine,  sedprae-  teles  reprobat   in  libris  de  Anima  quan- 


upponiteam  sicut  raateriale  suppositura. 
-  Ibid.  arg.  4. 

5.  Praeterea,  si  anima  rationah*s,  sen- 
ibilis  et  vesretabilis  sunt  idera  secundura 
ubstantiara  In  homine,  oportet  quod  in 
[uacunque  parte  est  una,  sit  etiam  et  alia ; 
loc  autera  est  falsura  :  nam  in  ossibus 
;st  anima  vegelabilis,  quia  nutriuntur  et 
lugenlur;  non  autera  est  aniraa  sensibi- 
is,  quia  sine  sensu  sunt  ;  ergo  non  sunt 
clem  secundura  substantiara;et  sic  erunt 
)lures  aniraae.  —  Quoest.  disp.  de  Anima 
1.  U,  arg.  20. 

Sed  contra   est   :  1.  quod  Philosophus 


tum  ad  illas  animae  partes,  quae  corpo- 
reis  organis  in  suis  operibus  utuntur, 
ex  hoc,  quod  in  animalibus  quae  decisa 
vivunt  in  qualibet  parte  inveniuntur  di- 
versae  operationes  animae,  sicut  sensus  et 
appetitus;  hoc  aulem  non  esset,  si  diver- 
sa  principia  operationura  aniraae  taniquam 
per  essentiara  diversae  diversis  partibus 
corporis  distributa  essent.  —  Sed  de  intel- 
lectiva  sub  dubio  videtur  relinquere, 
utrum  sit  separata  ab  aliis  partibus  ani- 
raae  solura  ratione  an  etiam  loco. 

Opinio  aulem  Plalonis  sustineri  utique 
posset,  si  poneretur   quod   anima  unitur 


1.  de  Anima  lext.  91;  c.  5}  contra  asse-     corpori  non  ut  forma,    sed  ut  motor,   ut 


232  TERTIA  SECUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

posuit  PlaLo.  Nihil  eniin  inconveniens  se-  mal,  eta  qua  alit[uid  dicitur  homo  ;  seque- 

quitur,    si  idem  mobile  a  diversis  moto-  relur  quod  vel  unum  horum  non  possit 

ribus   moveatur,  prsecipue  secundum  di-  praedicari   de  altero  nisi  per  accidens,  si 

versas  partes.  istae  duae  formae  ad  invicem  ordinem  nonj 

Sed  si  ponamus  animam  corpori   uniri  habent;    vel  quod  sit  ibi  praedicatio  ini 

sicut  formam,  omnino  impossibile  videtur  secundo  modo  dicendi  per  se,  si  unaani-i 

plures  animas  per  essentiam  differentes  marum  sit  ad  aham  praeambula.  Utrum- 

in  uno  corpore  esse.  Quod  quidem  triplici  que  autem  horum  est  manifeste  falsum  : 

ratione  manifestari  polest :  —  primo  qui-  quia  animal  per  se  de  homine  praedica- 

dem,    quia   animal   non  esset  simpUciler  tur,  non  pei-  accidens  ;  homo  aulem  non 

unum,  cujus  essent  animae  pkires ;  nihU  ponilur   in  defmilione    animalis,    sed   ( 

enim  est  simpliciter  unum,   nisi  per  for-  converso.  Ergo   oportet  eandem  formam! 

mam   unam,    per  quam  habet  res  quod  esse,  per  qiiam  aliquid  est  aninial,  et  peii 

sit  ens  et  quod  sit  una  ;  et  ideo   ea,  quae  quam    aliquid    est   horao ;    alioqui  hom(j 

denominantur  a  diversis  foi-mis,  non  sunt  non  vere  esset  id,  quod  esl    animal,   ii 

unuin    simpliciter,  sicut  homo  albus.  Si  sic  animal  per  se  de  iioniine  piajdicetun 

igitur  hoino   ab  alia  forma  haberet  quod  —  Ibid. 

sit  vivus,  scilicet  ab   anima    vegelabili,  Tertio  apparet  hoc  esse  impossibile  pei 

et  ab  alia  forma  quod  animal,  scilicet  ab  hoc,  quod  una  operatio  anima?  cum  fue 

anima   sensibili,  et   ab  alia  quod  sit  lio-  rit   intensa   impedit    aliam;    quod   null(. 

mo,  scilicet  ab  aiiima    raliunali  :  seque-  modu  tunlingeret,  iiisi  principium  aclio 

retur  quod  bomo  non  esset  unum  siinpli-  num  esset  per  essenliain  unum. 

citer;    sicut  et  Aristutcles  argumenlalur  Sic  ergo  dicendum,  quod  eadem  nu 

contra    Plalonem  in   3.    Metaphys.    {text.  mero  est  anima  in    homii»e  sensiliva  e 

20;    1.  2,    c.  G)  :    quod  si  alia  essel  idea  intellecliva  et  nutiiliva.  Quomodo  aulen 

animalis  et  alia  bipcdis,   non  esscl  unum  hoc  lonti.ngat,   de   facili  considerari  po 

siinpliciter  animal  bipes.    Et  proptor  lioc  lesl,    bi    quis   dilTerentias    specierura  i 

in  1.  de  Anima  {text.  90;  c.  5)  contra  po-  formarum    altendal.     jnveniuntur    enir 

nentes  diversas  animas  in  corpore  inqui-  rcrum  species  et  lornue  dilTerre  ab  invi 

rit,  quid  conlineat  illas,  id  esl,  quid  fa-  ceiu  secunduin  perfectiu^  el  minus  per 

ciat  ex  illis  unum.  feilum  :  sicut  in   rerum   ordine  aniuiat 

Et  non  potesl  dici,  quud  unianliir  per  peilecliora   sunt  inanimalis    et  aniraali 

corporis  unilatum,  quia  magis  anima  cun-  planlis    et    liomines   aniiualibus   briili^ 

tinel  corpus   el  facit  ipsum  esso    unum,  «'l  in  singulis  liormn  gencrum  sunt  ^fr. 

quam  e  converso.  —  la,  q.  70,  a.  3,  c.  dus  divfisi.    El   ideo   ArislolelfS  in  f 

Secundo    hoc    apparet    im|)Ossibile   ex  Alitapfiys.  {text.  10;  j.  7,  c.   3)  ossirail. 

modo  praedicaliuiiis.   (Juae  onim  siiiuun-  specie.-^  rerum  nunuTi.»*,  (pii  dinerunt  sj»- 

tur  a  diversis  forinis,  piaxlicanlur  a<l  in-  cie    secundum   aildilionem     vel    sublJ'; 

vicem  vel  per  aaidens,  si  forma'  non  sint  ction»Mn  unilatis  ;  et  in  2.  de  Aninva  {tcj: 

ad  invicem  ordinal.r,  |»iila  cuiii  di(;imus,  30  ct  31  ;  c.   3)   comparat  divi-riMis  on 

quod  album  est  dulce ;  vel^  si  forma}  .sint  mus  spfcnebus  riguraruni,   (|uaruin  ui: 

ordinala;  ad  invirem,   eril  pra-dicalio  ]ier  coiiliiifl  uliam  :  sicul  ponlugunum  conl 

«e,  in  hecundo  inodo  dicendi  pcr  sc,  quia  ncl    lelragunum    el    cxcedil.    Sic   itfiti 

subjeclum    ponitur  iii    dcliniliunc     pia:-  anima  inl<-ll«'cliva  conlinel  in  .hiiu  virlui 

dicati,  sicut  .^U|)erlicies  piaeanil)ula  t'Ht  ud  ipiidi{iiid    halicl   anima    seiitiili\u  bnil< 

colorem.   Si  ergo  ilicamu-i,   (|iiot|  corpus  ruin,  el  nulriliva  planlaruin.  Sicul  cif 

buperficiaium  cht  culoralum,  eril  stjciin-  supcrliciea   qu;»   habel    ligurain    ponl; 

dus  modus   praedicalionis  per  ae.  Si  ergo  gonam,  noii  per  alium  liguraiu  esl  lelr. 

alia  forma  sit,  a  quu  aliquid  dicilur  ani-  gonu  et    per   aliam  (H^ntugona  (quia  ^* 


i;  ANIMA  —  QUiEST.  XCI   DE  UNIONE  ANIM^   RATION.  AD  GORPUS  —  ART.   IV    233 
irflueret   figura  telragona,    ex  quo   in      sit   anima   sensibilis  et  vegetabiiis,  non 


;ntagona  conlinetur)  ;  ita  nec  pcr  aliam 
limam  Sortes  est  homo,  per  aliam  ani- 
al,  sed  per  unam  et  eandem.  —  la,  q. 
i,  a.  3,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ani- 
a  sensitiva  non  habet  incorruptibilita- 
m  ex  hoc,  quod  est  sensitiva ;  sed  ex 
)c,  quod  est  intellectiva,  ei  incorru- 
ibilitas  debetur.  Quando  ergo  anima 
t  sensitiva  tantum,  corruptibilis  est; 
lando  vero  cum  sensitivo  intellecti- 
im  habet,  est  incorruptibilis  ;  licet 
lim  sensitivum  incorruptionem  non  det. 
men  incorruptionemintellectivo  auferre 
)n  potest.  —  Ibid.  ad  1. 
Ad  secundum  dicendum,  quod  formse 
)n  ccllocantur  in  genere  vel  in  specie, 
d  composita.  Homo  autem  corruptibi- 
i  est  sicut  et  alia  animalia.  Unde  dif- 
renlia  secundunl  corruptibile  et  incor- 
iptibile,  quse  est  ex  parle  formarum, 
)n  facit  hominem  secundum  genus  ab 
iis  animalibus  differre.  —  Ibid.  ad  2. 
Ad  terlium  dicendum,  quod  prius  em- 
[•io  habet  animam,  quae  est  sensitiva 
ritiim,  qua  ablala  advenit  perfectior 
lima,  quae  est  simul  sensiliva  et  intel- 
ctiva.  —  Ibid.  ad  3. 
Ad  quartum  dicendum,  quod  non 
)ortet  secundum  diversas  rationes  vel 
lentiones  logicas,  quae  consequuntur 
odum  intelligendi,  diversitatem  in  re- 
as  naturalibus  accipere  ;  quia  ralio 
num  et  idem  secundum  diversos  modos 
jprehendere  potest.  Quia  igitur,  ut  di- 
:ura  est  (in  c),  anima  intellectiva  virtute 
)nlinet  id,  quod  sensitiva  habet,  et 
dhuc  amplius  ;    potest    seorsum    ratio 


lamen  oportet  quod  in  quocunquc  appa- 
ret  operatio  unius,  appareat  operatio  al- 
terius,  propter  diversam  partium  dispo- 
sitionem  ;  ex  quo  etiam  contingit,  quod 
nec  omnes  operationes  animae  sensibilis 
exercenlur  per  unam  partem,  sed  visus 
per  oculum,  auditus  per  aures,  et  sic  de 
aliis.  —  Qucest.  de  Anima  a.  11,  ad 
20. 

ARTICULUS  IV 

UTRUM     IN    HOMINE     SIT     ALIA    FORMA    PRyE- 
TER    ANIMAM    INTELLEGTIVAM. 

Videtur  quod  iu  homine  sit  alia  forma 
prseler  animam  intellectivam. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  de  Ani- 
ma  iext.  4  et  5 ;  c.  1),  quod  anima  est 
actus  corporis  physici  potentia  vitam 
habentis  :  comparatur  igitur  anima  ad 
corpus  sicut  forma  ad  materiam  ;  sed 
corpus  habet  aliquam  formam  sub- 
stantialem,  per  quam  est  corpus  :  ergo 
ante  animam  praecedit  in  corpore  aliqua 
forma  substantialis.  —  1a,  q.  76,  a.  4, 
arg.  1. 

2.  Praeterea,  homo  et  quodlibet  animal 
est  movens  seipsum ;  omne  autem  mo- 
vens  seipsum  dividitur  in  duas  partes, 
quarura  una  est  movens,  et  alia  est  mo- 
ta,  ut  probatur  in  8.  Pliys.  {text.  30;  c. 
4) ;  pars  autem  movens  est  anima  :  ergo 
oportet  quod  alia  pars  sit  talis,  quse  pos- 
sit  esse  mola.  Sed  materia  prima  non  po- 
test  moveri,  ut  dicitur  in  5.  Phys.  {text. 
8  ;  c.  1),  cum  sit  ens  solum  in  potentia  ; 
quinimo  omne  quod  movetur  est  corpus  ; 


Dnsiderare   quod    pertinet   ad  vii  tutem     ergo  oportet  quod  in  homine  et  in  quoli- 


3nsilivae,  quasi  quoddam  imperfectum 
l  maleriale.  Et  quia  hoc  invenitur  com- 
mne  homini  et  aliis  animalibus,  ex  hoc 
alionem  generis  format.  Id  vero,  in  quo 
nima  intellectiva  sensitivam  excedit, 
^xipit  quasi  formale  et  completivum,  et 
s  eo  format  differentiam  hominis.  — 
nd.  ad  4. 
Ad  quintum  dicendum,   quod  licet  una 


bet  animali  sit  alia  forma  substantialis, 
per  quam  constituatur  corpus.  —  Ibid. 
arg.  2. 

3.  Praeterea,  ordo  in  formis  attenditur 
secundum  habitudinem  ad  materiam  pri- 
mam.  Prius  enim  et  posterius  dicitur  per 
comparationem  ad  aliquod  principium. 
Si  ergo  non  esset  in  homine  aliqua  for- 
ma  substantialis  praeter  animam  rationa- 


234  TERTIA  SEGUNDiE  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


lem,  sed  iramediate  materise  primae  in- 
hsereret,  sequeretur  quod  esset  in  ordine 
imperfectissimarum  formarum,  quse  im- 
mediate  inhaerent  materiae  primae.  — 
Ibid.  arg.  3. 

4.  Praeterea,  corpus  humanum  est 
corpus  mixtum ;  mixtio  autera  non  fit 
secundura  materiam  tantum,  quia  tunc 
esset  corruptio  sola  :  oportet  ergo  quod 
remaneant  formse  elementorum  in  cor- 
pore  mixto,  quae  sunt  form£D  substantia- 
les ;  ergo  in  corpore  humano  sunl  aliae 
formse  substantialcs  praetcr  animam  in- 
tellectivam.  —  Ibid.  arg.  4. 

Sed  contra  :  unius  rei  est  unum  esse 
substanliale  ;  sed  forma  subslanlialis  dat 
esse  substantiale  :  ergo  unius  rei  cst 
una  tantum  forma  subslantialis.  Anima 
autem  est  forma  substanlialis  hominis  ; 
crgo  possibile  non  est,  quod  in  homine 
sit  ahqua  alia  forraa  substanlialis  quam 
aniraa  intellecliva.  —  la,  q.  7G,  a.  4, 
arg.  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  ^i  ponere- 
tur  aniraa  intellectiva  non  uniri  c.»rpon 
ut  forraa,  sed  suluui  ut  inotor,  ut  Plalo- 
nici  posuerunt,  necesse  esset  dicere, 
quod  in  homine  es-^el  alia  forina  subslan- 
tialls,  per  qiiara  corpus  ab  aniina  inobile 
in  suo  esse  constiluerelur.  Sed  si  aniina 
intellcctiva  unitiir  corpori  ul  forma  sub- 
stantialis,  sicut  jara  supra  (a.  1)  dictuin 
est,  irapo«sibiIe  esl,  quod  aliijua  alia  for- 


generari,  et  per   ejus  recessum  simplici 
ler   corrumpi.     Et  propter    hoc   antiqu 
naturales,  quia  posuerunt  materiam  prl 
mam  esse  aliquod  ens  actu,  puta  igncD 
aut  aerem  aut  aliquid  hujusmodi,   dixe 
runt,  quod  nihil   generatur  aut  corrum 
pitur  sirapliciter,  sed   orane  fieri  stalue 
runt  allerari,  ut  dicilurin  1.  Phys.  [texi 
33;  c.  4).  Si  igitur  ita  esset,  quod  prse 
ter   aniinara    intellectivara    praeexislere 
quaecunque    alia  forma   substantialis 
materia,  perquara  subjectum  animae  esi 
set  ens  aclu,  sequeretur  quod  aniraa  no' 
daret  esse  simpliciter,  et  per  consequen 
quod  non   esset  forma   substantiaUs;  c 
quod  ad  adventuin  aniraae  non  esse  genej 
ralio  sirapliciter  (1),  sed  solura  secundur, 
quid  ;  quae  sunt  raanifeste  falsa. 

Unde  diccnduin  est,  quod  nulla  ali; 
foriua  siibslantialis  est  iii  homine  nif! 
sola  aniina  intellectiva,  et  quod  ipsa  sic 
ul  \irtule  continet  aniinara  sensitivai' 
et  nutrilivara,  ita  virtute  continet  omnc 
iiifcrioivs  forinas;,  el  facit  ipsa  sola  quid 
(piid  imperfectiores  forraae  in  aliis  fsi 
ciuni.  l!t  simililer  cst  dicendum  d' 
aniina  sensitiva  in  brulis,  et  de  nutr 
liva  in  planlis,  cl  universaliter  de  omn 
i)us  perleclioribus  respeclu  iinperfecl; 
ruiii.  —  la,  (|.  70,  a.  4,c. 

Ad  priinum  ergo  diconduin,  quod  Ari 
sloleles  non  dicit  aniinaia  esse  actuin  co 
pori^  laiiluin,  .sed  c  aclum  corporis  ph 


ma   substanlialis    pra^lir  eain  invenialur     sici,  organici,  potenlia  vitam  habeiilis 
in  hoinirje.  Ad  cujiis  evidenliiun  con^ide-     et  quod  lalis    pottnlia    non    ahjicil  an' 


randuin  est,  quod  forina   suhslantialis  in 
hoc  a  foriiia  accidentali  dilTert,  (piotl  fur- 
ma  accidentalis  non  dal  esso  siinjilicilfr, 
sed  esse  talo  :  sicut  calorfarit  suura  sub- 
jeclum    non    siinpliciler   esbC,    scd    e8**e 
tale,  puta  calidum.  Kt  ideo  cura  advenit 
forraa    accidentalis,    non    diritur   uliipiid 
ficri    vel  geiierari    siinpliciter,    sed   lieri 
tale  aut  aliquo  modo  se  habons.  VA  ^iini- 
liter  cuin  n,'cedil  forma  accidcntalis,  non 
dicitur  ali(piid  corruinj>i   siinplicitfr,  scd 
secunduin    (piid.  I'\)rina   aulein   sub^lan- 
tialis  dut   o^se   sinipliciter  ;  ct    ideo   pei 
ejus  advcntuiu  diritiir  ;jli(juid  .'-iinpliciter 


inain.  Uiide  manifcsluiii  esl,  ipiod  in  e 
cujus  aniina  dicilur  aclus,  cliain  aniii 
includilur  ;  oo  modo  loipiendi,  quo  cal' 
est  aclu»  calidi  el  luinoii  osl  ailus  lucii 
non  quod  seorsum  sil  luciduin  sino  luc 
sed  quia  esl  lucilum  per  lucem.  1 
simililer  dicilur,  quod  t  aniina  est  acl' 
corporis  *,  quia  per  aniinuui  et  e8t  co 
pus  cl  e8t  organicura  et  eat  |>olcnlia  v 
tain  habens.  Sed  ucluu  priinus  dicil' 
ro.^peclu  uclus  secundi,  (jui  est  operati 


^l)  Alihi  ■ 
-.uin  cornij 


1.1, t 


n^vpio  per  ej»"  ''•<'* 

•■!■    ». 


DE  ANIMA  -  QU^ST.   XCI    DE    UNIONE  ANIM^   RATION.   AD    CORPUS  —  ART.  V    235 

Talis  enim  potentia  est  non  abjiciens,  id  ditio  et  subtractio  variat  speciem,    sicut 

est  non  excludens  animam.  —  Ibid.adl.  in  numeris,    ut  dicitur  in  8.  Metaphys. 

Ad  secimdum  dicendum,  quod   anima  {text.    10;  1.   7,  c.   3).  Unde   impossibile 

non  movet  corpus  per  esse  suum,  sccun-  est,  quod  forma  substantialis  qua^cunque 

dum  quod  unitur  corpori  ut  forma ;  sed  recipiat  magis  et   minus.  Nec  minus  est 

per  potentiam  motivam,  cujus  actusprse-  impossibile   aliquid   esso    medium  inter 

supponit  jam    corpus   effectum   in   actu  substantiam  et  accidens. 
per   animam  :   ut   sic   anima    secundum         Et  ideo  dicendum  est  secundum   Phi- 

vim  motivam  sit  pars  movens,  et  corpus  losophum  in  1.  de  Generat.  {text.  84;  c. 

animatum  sit  pars  mota.  — Ibid,  ad  2.  10)  (1),    quod   formae   elementorum  raa- 

Adtertium  dicendum,  quod  in  materia  nent  in  mixlo  non  actu,  sed  virtute.  Ma- 


considerantur  diversi  gradus  perfectionis, 
sicut  esse,  vivere,  senlire  et  intelligere  ; 
semper  autem  secundum  supervoniens 
priori    perfectius    est ;  forma   ergo,  quse 


nent  enim  qualitates  propriae  elemento- 
rum,  licet  remissse,  in  quibus  est  virtus 
formarum  elementarium.  Et  hujusmodi 
quahtas  mixtionis   est  propria  dispositio 


dat  solum   primum   gradum  perfecLionis     ad  formam  substantialem  corporis  mixti, 
materiae,  est  imperfectissima,  sed  forma, 
qua)  dat  primum  et  secundum  et  tertium 
et  sic  deinceps,   est  perfectissima,  et  ta- 
men  materiae  immediata.  —  Ibid. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  Avicenna 
posuit  formas  substanliales  elementorum 
integras  remanere  in  mixlo  ;  mixtionem 
autem  fieri,  secundum  quod  contrarise 
qualitates  elementorum  reducuntur  ad 
medium.  Sed  hoc  est  impossibile,  quia 
diversse  formse  elementorum  non  possunt 
esse  nisi  in  diversis  parlibus  materios, 
ad  quarum  diversitatem  oportet  intelligi 
dimensiones,  sine  quibus  materia  divisi- 
biUs  esse  non  potest.  Materia  autem  di- 
mensioni  subjecta  non  invenitur  nisi  in 
corpore  ;    diversa    autem    corpora    non 


puta   formam   lapidis  vel  animae  cujus- 
cunquc.  —  Ibid.  ad  4. 

ARTIGULUS  V 

UTRUM    ANIMA    IiNTELLECTIVA    CONVENIENTER 
TALI    CORPORI    UNIATUR,    PUTA    HUMANO. 

Videtur  quod  anima  intellectiva  iucon- 
venlenter  uniatur  corpori  humano. 

1.  Materia  enim  debet  esse  propor- 
tionata  formae  ;  sed  anima  intellectiva 
est  forma  incorruptibilis ;  non  ergo  con- 
venienter  unitur  corpori  corruptibili.  — 
la,  q.  76,  a.  5,  arg.  1. 

2.  Praeterea,  anima  intellectiva  est  for- 
ma  maxime  immaterialis  ;   cujus  signum 


possunt  esse  in  eodem  loco.  Undc  sequi-     ^st,  quod  habet  operationem,  in  qua  non 


tur,  quod  elementa  sint  in  mixlo  disLin- 
cta  secundum  situm ;  et  ita  non  eriL  vera 
mixLio,  quse  est  secundum  totum,  sed 
mixtio  ad  sensum,  quse  est  secundum 
minima  juxta  se  posita. 

Averroes  autem  posuit  in  3.  de  Ccelo 
[text.  67,  68),  quod  formse  elementorum 
propter  sui  imperfectionem  sunt  medise' 
inter  formas  substantiales  et  accidenta- 
les,  et  ideo  recipiunt  magis  et  minus,  et 
ideo  remittuntur  in  mixtione  et  ad  me- 
dium  reducunlur,  et  conflatur  ex  eisuna 
forma.  Sed  hoc  est  etiam  magis  impossi- 
bile  ;  nam  esse  substantiale  cujushbet 
rei  in  indivisibili  consistit,    et  omnis  ad- 


communicat  materia  corporalis.  Sed  quan- 
to  corpus  est  subtilius,  tanto  minus  habet 
de  materia.  Ergo  anima  deberet  subtiiis- 
simo  corpori  uniri,  puta  igni,  eL  non  cor- 
pori   mixto   et   terrestri  magis.  —  Ibid. 

arg.  2. 

3.  Praeterea,  cum  forma  sit  principium 
speciei,  ab  una  forma  non  proveniunt  di- 
versae  species;  sed  anima  intellectiva  est 
una  forma  :  ergo  non  debet  uniri  corpori, 
quod  componitur  ex  partibus  dissimilium 
specierum.  —  Ibid.  arg.  3. 

4.  Prseterea,'perfecLioris  formae  debet 
esse   perfectius  susceptibile.  Sed  anima 

(1)  Gf,  2.  de  Parlibus  Animal.  o.  1. 


236  TERTIA    SEGUND.E  —  PHILOSOPHIA  NATUR.\LIS 

intellectiva  est  perfectissima   animarum.  periori,  ut  dicit  Dionysius  {de  Div.  Nom, 

Cura  igitur  aliorum   animalium   corpora  c.  7,  §  2; —  Migne,  col.  870).  Unde  opor- 

habeant  naturaliter  insita  tcguraenta,  puta  tuit  corpus,  cui  unitur  aniraa  intellecti^a,  I 

pilorum  loco  vestium,  et  ungularum  loco  esse  corpus  raixtum,  inter  alia  omniama- 

calceamentorura,  hobeant  etiara  arraa  na-  gis  reduclum  ad  aequalitatera  complexio- 

turaliter  sibi   data,   sicut  ungues,  dentes  nis.  Et  propler  hoc  horao  interomnia  aUa 

et  cornua  ;  videtur  quod  aniraa  intellecti-  aniraalia  raelioris  est  taclus;  et  inter  ip-  j 

va  non  debuerit  uniri   corpori  iraperfecto  sos  homines  qui  sunt  raelioris  tactus,  sunt  1 

taraquara  talibus  auxiliisprivato.— 76/d.  raelioris   intellectus  :   cujus    signura  est,  i 

arg.  4.  quod  raoUes  carne  bene  aptos  mente  vide- 1 

Sed  contra  est,  quod  dicit  PliilosophuS  mus,  ':'.  dicitur  2.  de  Anima  [text.  94  ;  c. 

in   2.  de  Anima{text.  4  et  5  ;  c.  1),  quod  9).  —  la,  q.  76,  a.  5,  c. 

anima  e?t  aclus  priraus  corporis  physici,  Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  hanc  ; 

organici,  potentia  vitam  habentis.  —  la,  oi>jeclionom  aliquis    forte   vellet  evadere  I 

q.  76,  a.  5,  arg.  Sed  contra.  per  hoc,  quod  diceret  corpus  hominis  ante  , 

Respondeo  DiCENDUM,  quod,  cura  forma  peccalnm   incorruptibile  fuisse.  Sed  haee  | 

non  sit  propter  materiara,  sed  potius  ma-  responsio  non  vidotur  sufficiens,  quia  cor- 

teria  propter  forraara   ex   forraa   oportet  pus   hominis    anle    i^eccatum  iraraortale 

accipere  rationem,  quare  materia  sit  ta-  fuit  non  per  nalurara,  sed  per  graliae  do- 

lis,  et  non  e  converso.  .Aniraa  aulem  in-  nura  ;  ahoquin  iraraortalitasejus  per  pec- 1 

tellectiva,  secundura  naturai  ordinem,  in-  catura  sublata  non  fuisset,  sicut  nec  im- 

fimura    graduni    in     substanliis    intflle-  mortalilas  daeraonis.  —  Et  ideo  aliter  di- 

ctualihus  tenet.  in  tanlura  quod  non  hi\\>e[  rendum  est,  quod  in  raateria  duj)Iox  con- 

naturaliter   sibi  indituni   nolitiam  verila-  dilio  invenitur  :  una,  qua;  eligitur  ad  hoc, 

tis    sicut  angeli,    sed  oportet  quod    eara  qiiod  .sit  convenit-n^  fornice;  alia,  quae  ex 

colligat   ex   rebus    divisibilibus   (1),  per  ne  essitale  consequitur  priorem   disposi- 

viara  sensus,  ut  dirit  Dionysiu:*  (de   Div.  ijonera  :  sicut  artifex    ad   forraara  serrae 

Ncrni.  c.  7,  ^5  2;  —  Migne  t.  ;{,  c«»I.  867).  eligit  rauteriara  ferreara,  a()l»m  ad  secan-, 

Natura  autem  nulli    deesl  in  necessariis.  (jum  dura  :  sed  quod  denles  serr3Bhebe-| 

Undeoporluit  quod  anitna  intellectiva  non  tari  ^>os8int  el  rubiginem  contrahere,  se- 

solum   haberet   virtutem  inttjliigenili,  s«'d  (jujtur  ex  necessilale  raaleriaB.  Sic  igilur 

etiain    virhitem    sentiendi.    Aclio   aulfm  el    animaB    inlellecliva)    debetur  corpu8, 

sensus  non  fit  sine  corporeo  inslrumento.  (juod  sil    a^qualis    rora|>lexioni3.   Ex   hoc 

Oportuit  igilur  animara  inlollectivam  cor-  aulem  de    nece^.silalo    muteria'  sequilur, 

pori  uniri,  quod   po->et   csse   conNenion^  (|uod  sit  corruptibile.  —  Si  quis  vero  di- 

organum  .seusus.  Unujes  aulera   alii  scn-  pal,  quo  l  Deiis  poluil  hanc   necessilalem 

8US  fiindantur  supra  taclum.  Ad  organura  vilare  ;    dicendum  esl,  quod  in  conslilu- 

autem  tactus  requiiitur,  quod  sil  medium  lionc  ivrum  nalurulium  non  consideralur, 

inter  contruriu,  ((ua,'  sunl  culidura  ot  IVi-  quid  Deiis  facero  possil,  sed  quid  iialura^ 

giduni,  humidiim  ot    siccum,   el  similia,  rerum  ronveiiiul,  ul  dicil  Augu.slinus  (2. 

quorum    est    luclus   apprehensivus   :   sic  »iiper  Genea.aii  Utl.  c  \  \ —M\^ne  i.^'*, 

enim  est  in  polenliu  ud  contraria  «l  polest  col.  :2l).l).  Provitiit  luineii    Deus  adhiben- 

ea  sentire.  Unde  quanlo  organuin  taclus  Jo  romediuiu  conlra   morlem  per  gralia 

fuerit    magis    reduclum    ad    aiquulilalem      donum.  Ifnd.  ud  1. 

complexionis,  tunlo  |teiceplibiliitr  eril  lu-  ^|(/  secutidnm  difendum,  quod    animn 

ctus.  Animu  uuttMu  intfllectiva  liuliet  coin-  inltdleclivu'  non  debelur  coi  pus  pioploi 

plelissime  virlutem  s«'n.->itiNum,  quia  (piod  i|,..,am   inlolN-clualem  optrulionein  secun- 
est  inferioris,  prasexislit  |)erfet:lius  in  su-     ,ium  .se,  sed  pnipliM"  sensilivaiu  virlulem 

(1)A1.  c  visibilibus...  qua'  requiril  orgaiium  ajqualilor  complo- 


DE  ANIMA   —    QU^ST.    XGI    DE    UNIONE  ANIM^   RATION.  AD  GORPUS  —  ART.  VI    237 


xionatum.  Et  ideo  oportiiit  animam  intel- 
leclivam  lali  corpori  uniri,  et  non  simplici 
elemento,  vel  corpori  mixto  in  quo  exce- 
deret  ignis  secundum  quantilatem,  quia 
non  posset  esse  aequalitas  complexio- 
nis  propter  excedentem  ignis  aclivam  vir- 
tiitem.  Habet  autem  hoc  corpus  sequaliter 
complexionatum  quandam  dignitatem  per 
hoc,  quod  est  remotum  a  contrariis,  in 
quo  quodammodo  assimilatur  corpori  coe- 
lesti.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  lerlmm  dicendum,  quod  partes  ani- 
mahs,  ut  oculus,  manus,  caro  et  os  et 
hujusmodi,  non  sunt  in  specie,  sed  totum; 
et  ideo  non  polest  dici,  propric  loquendo, 
quod  sint  diversarum  specierum,  sed  quod 
sint  diversarum  dispositionum.  Et  hoc 
competit  animae  intelleclivse,  quae  quam- 
vis  sit  una  secundum  essentiam,  tamen 
propter  sui  perfectionem  est  multiplex  in 
virtute ;  et  ideo  ad  diversas  operationes 
indiget  diversis  dispositionibus  in  parti- 
bus  corporis,  cui  unitur.  Et  propter  hoc 
videmus,  quod  major  est  diversitas  par- 
tium  in  animalibus  perfectis  quam  in 
imperfectis,  et  in  his  quam  in  plantis.  — 
Ibid.  ad  3. 

Adquartum  dicendum,  quod  anima  in- 
tellectiva,  quia  est  universalium  compre- 
hensiva,  habet  virtutem  ad  infinita.  Et 
ideo  non  potuerunt  sibi  determinari  a 
natura  vel  determinatae  existiraationes 
uaturales,  vel  etiam  determinata  auxilia 
vel  defensionum  vel  tegumentorum,  sicut 
aUis  animaiibus,  quorum  animae  habent 
apprehensionem  et  virtutem  ad  aliqua 
particularia  determinata.  Sed  loco  horum 
omnium  homo  habet  naturaliter  rationem 
et  manus,  quae  sunt  organa  organorum, 
quia  per  ea  homo  potest  sibi  prseparare 
instrumenta  infinitorum  modorum  et  ad 
infinitos  effectus.  —  Ibid.  ad  4, 

ARTICULUS  YI 

UTRUM  ANIMA  INTELLECTIVA  UNIATUR  COR- 
PORI  MEDIANTiBUS  DISPOSITIONIBUS  ACCI- 
DENTALIBUS. 

Videtur  quod  anima  intellectiva  unia- 


tur  corpori  mediantibus  aliquibus  dispo- 
sitionibus  accidentalibus. 

1.  Omnis  enim  forma  est  in  materia 
sibi  propria  et  disposita ;  sed  dispositio- 
nes  ad  formam  sunt  accidcntia  quaedam  : 
ergo  oportet  praeintelligi  accidentia  ali- 
qua  in  materia  ante  formam  substantia- 
lem,  et  ita  ante  animam,  cum  anima  sit 
qusedam  substantialis  forma.—  la,  q.  76, 
a.  6,  arg.  1. 

2.Praeterea,  divcrsae  formae  unius  spe- 
ciei  requirunt  diversas  materiae  partes  ; 
diversae  autem  partes  non  possunt  intel- 
ligi  nisi  secundum  divisionem  dimensiva- 
ruin  quantitatum  :  ergo  oportet  intelli- 
gere  dimensiones  in  materia  ante  formas 
substantiales,  quae  sunt  multae  unius  spe- 
ciei.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  sicut  anima  naturaliler 
unitur  corpori,  ita  haec  anima  unitur  huic 
corpori ;  sed  hoc  corpus  est  per  hoc,  quod 
est  sub  aliquibus  dimensionibus  termina- 
tis  :  ergo  anima  unitur  corpori  medianti- 
bus  dimensionibus  terminatis,  et  per  con- 
sequens  mediantibus  dimensionibus  acci- 
dentalibus. —  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  9, 
arg.  17. 

4.  Praeterea,  materia  prima  quantum 
est  de  se  indilferenter  se  habet  ad  omnes 
formas ;  si  igitur  non  praeexistant  quae- 
dam  dispositiones,  per  quas  approprietur 
ad  hanc  vel  ad  illam  formam,  non  magis 
recipietur  in  ea  haec  forma  quam  illa.  — 
de  Spirit.  Creat.  a.  3,  arg.  20. 

5.  Praeterea,  spirituale  applicatur  cor- 
porali  per  contactum  virtutis;  virtus  au- 
tem  animae  est  ejus  potentia  :  ergo  vide- 
tar  quod  anima  uniatur  corpori  mediante 
potentia,  quae  est  quoddam  accidens.  — 
la,  1.  c.  arg.  3. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  accidens  est 
posterius  substantia  et  tempore  et  ratio- 
ne,  ut  dicitur  in  7.  Metaphys.  {lext.  4  ;  1. 
6,  c.  1) ;  non  ergo  forma  accidentalis  ali- 
qua  potest  intelligi  in  materia  ante  ani- 
mam,  quae  est  forma  substantialis.  —  la, 
q.  76,  a.  6,  arg.  Sed  contra. 

2.  Praeterea,  dicit  Philosophus  in  8. 
Metaphys.  (text.  15  et  16 ;  I.  7,  c.  6),  quod 


238 


TERTIA   SECUND.E  -  PHILOSOPHIA    NATURALIS 


forma  unitur  uiateriae  immediate  ;  aniraa 
autem  unitur  corpori  ut  forma  :  ergo  uni- 
tur  illi  immediate.—  Qucest.  ciisp.  de  Ani- 
ma  a.  9,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  si  anima 
unirelur  corpori  solum  ut  motor,  nihil 
prohiberet,  imo  magis  nccessariuni  esset 
esse  aliquas  dispositiones  medias  inter 
animam  et  corpus,  poLenliam  scilicet  ex 
parte  animae,  per  quam  moveret  corpus, 
et  aliquam  habilitatem  ex  parte  corporis, 
per  quam  coipus  esset  ab  anima  mobile. 
Sed  si  anima  intellectiva  unilur  corpori 
ut  forma  mbstantialis,  sicut  jnm  supra 
dictum  est,  impossibile  est  quod  aliqua 
dispositio  accidentalis  cadal  media  inter 
animam  et  corpus,  vel  inler  quamcunque 
formam  subbtantialem  et  materiam  sunm. 
Et  hujus  ratio  est,  quia,  cum   materia  sit 


intelliguntur  dispositiones  in  materia  ante 
formam,  non  quantum  ad  omnem  ejus 
effectum,  sed  quantum  ad  posleriorem.  — 
Ibid.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  dimen- 
siones  quantitativse  sunt  accidentia  con- 
sequentia  corporeitatem,  quae  toti  mate- 
ria)  convenit.  Unde  materia  jam  intellecta 
sub  corporeitale  et  dimensionibus  potest 
inteUiiii  ut  distincta  in  diversas  partes,  ut 
sic  accipiat  diversas  formas  secunduni  ul- 
teriores  perfeclionis  gradus.  Quamvis 
eni  11  eadem  foi-ma  sit  secundum  essen- 
tiam,  quae  diversos  perfectionis  gradus 
maleriae  atlribuit,  ul  dictura  est,  lamen 
secundum  considcrationera  differt. — Ibid. 
ad2. 

Ad  terlium  dicenduni,  quod  dimensio- 
nes  non  pos&unt  intelligi  in  materia,  nisi 


in  potentia  ad  omnes  aclus  ordine   quo-     secundura  quod   materia  intelligitur  con- 


dam,  oporlet  quo.l  id,  quod  est  primura 
sirapliciter  in  aclibu^,  prirao  in  matei  ia 
intelligalur.  Primura  autera  inter  omues 
actus  est  e^se.  Irapossibile  esl  ergo  inlel- 
ligere  raateriam  prius  esse  calidara  vel 
quantam,  quara  esso  in  actu.  Esse  aulera 
in  aclu  habet  per  formam  subslantialera, 
quae  facit  e-=se  simpliciler,  ul  dictuni  e-t. 
Unde  inipotsibile  esl  quod  quaecunquo  dis- 
positiones  accidentales  praecxistant  in  raa- 
teria  ante  forraam  substanlialera,  el  pcr 
consequens  neque  ante  animara.  —  lu, 
q.  76,  a.  6,  c. 

Ad  primnm  eigo  dicendum,  quod,  si- 
cut  ex  hupra  dictis  jjatel,  forina  perfeclior 
virlute  conlinet  (piidquid  est  inforioruin 
fonnaruni ;  et  ideo  uiia  ct  eadeiu  txislens 
perficit  materiam  secunduiu  diversos  per« 
fectionisgradus.  Una  enira  eteadera  forraa 
est  per  essenliara,  per  (juaralionio  esl  ens 
aclu  et  por  quara  esl  c«jrpus  et  per  (juain 
est  vlvuiu  et  j)er  quain  est  aniraal  el  j>cr 
quara  est  horao.  Munilesluiu  est  auleni, 
quod  unura(}uodijue  genus  cuiisequunlur 
propria  accidentia.  Sicut  ergo  maleria  jjra;-  conliiiena  iu  so  virlule  oiuiieii  foriuas  prae- 
iiitelligilur  j^erfecta  secunduin  essc  anle  Cedonles;  cl  lualeria,  uocundura  qnod 
intellectuni  corj)oreilalis,  el  sic  de  aliis,  cunaiderutur  i^oifeclu  sub  ralione  forma) 
ita  intelligiinlur  accidcnlia,  qua.'  sunt  pro-  universalioris  el  accidcntiuiu  conaoquen- 
pria  enlis,  anle  c(»rjx)roilalcra ;  ctsic  pra--     liuui,  lil  jiropriu  ud  bubioquculoui  j)crfo- 


slituta  per  forinara  bubstantialem  in  esse 
substantiali  corporeo;  quod  quidem  non 
iit  per  aliam  foriuam  in  horaino  quam  per 
aiiiiiiara,  ut  diclum  ost.  Unde  hujusinodi 
dinieiisiones  non  piaeintelligunlur  ante 
aniraarain  lualeria  totaliter,  sed  perordi- 
neni  ad  ulliinus  gradus  perfectionis.  — 
Quttst.  dis}).  de  Anima  a.  9,  ad  17. 

Ad  ifuartuin  dicendura,  quod  materia 
j)roul  nuda  consideratur,  se  habct  indiffe- 
renler  ad  omnes  foriuas,  sed  dctermina- 
tur  ad  ^pecialos  foriuas  per  virtuloiu  mo- 
ventis,  ut  traditur  in  2.  de  Getierat.  {texl. 
53  ;  c.  9).  Et  becunduiu  ordinem  inlelligi- 
bileiu  furmai  um  in  lualeria  eslordo  agen- 
liuiu  naluraliura.  Inler  ijsa  eniiu  corpora 
cadesliu  ununi  esl  universulius  activum 
quaiu  ulteruiu;  uoc  univcrsalius  ugens 
agil  scursuiu  ub  inferiuribus  agenlibuit, 
scd  ulliinuni  ugens  pruj^riuni  agit  in  vir- 
liite  uiniiiuiu  supcriuruiu.  Unde  nun  im- 
j)riiuunlur  u  diversi»  agentibuH  diversx 
furinai  in  uno  individuu;  sod  una  furma 
csl,  qua)   iniprirailur   a   proxiiuu  agente, 


ANIMA  -  QU^ST.    XCI   DE   UNIONE   ANIM^    RATION.  AD    GORPUS  -  ART.  VII     239 

Sed  contra  est,  quod  Philo.sophus  dicit 
in  2  de  Anima  [text.  7;  c.  1),  quod 
«  non  oportet  quaBrere,  si  unum  est  ani- 
ma  et  corpus,  sicut  neque  cerani  et  figu- 
ram  »  ;  sed  figura  unitur  cerae  nulio  cor- 
pore  mediante:  ergo  et  anima  corpori. 
—  la,  q.  76,  a.  7,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  digendum,  quod  si  anima 
secundum  Platonicos  corpori  uniretur 
solum  ut  motor,  conveniens  esset  dicere, 
quod  inter  animam  hominis  (vel  cujus- 
cunque  animalis)  et  corpus  aliqua  alia 
coi-pora  niedia  intervenirenl.  Convenit 
enim  motori  aliquid  distans  per  media 
magis  propinqua  movere.  —  Si  vero  ani- 
ma  unitur  corpori   ut  forma,  sicut  jam 

1.  Illud  enim,  quo  subtracto  solvitur  dictum  est,  impossibile  est  quod  uniatur 
io  aliquorum  unitorum,  videtur  esse  ei  mediante  aliquo  corpore.  Cujus  ratio 
;dium  inter  ea ;  sed  deficiente  spiritu,  est,  quia  sic  dicitur  ahquid  unum,  quo- 
ima  a  corpore  separatur  :  ergo  spiritus,  modo  et  ens.  Forma  autem  per  seipsam 
i  est  quoddam  corpus  subtile,  medium  facit  rem  esse  in  actu,  cum  per  essentiam 
;  in  unione  corporis  et  animae.  —  la,  suani  sit  actus;  nec  dat  esse  per  aliquod 
76,  a.  7,  arg.  2 ;  Quoest.  disp.  de  Ani-  medium.  Unde  unitas  rei  compositae  ex 
la.  9,  arg.  16.  maleria  et  forma  est  per  ipsam  formam, 

2.  Praeterea,  ea  quse  sunt  multum  di-  quae  secundum  seipsam  unitur  materiae 
intia,  non    uniuntur  nisi  per  medium;      utactus  ejus.  Necestaliquid  aliud  uniens, 


onem.  —  de  Spirit.  Creat.  a.  3,  ad  20. 
Ad  quinlum  dicendum,  quod  substan- 
.  spirilualis,  quae  unitur  corpori  solum 
motor,  unitur  ei  per  potentiam  vcl  vir- 
tem;  sed  anima  intellectiva  corpori  uni- 
r  ut  forma  per  suum  esse ;  administrat 
aien  ipsum  et  movet  per  suam  poten- 
m  et  virtutem.  —  la,  1.  c.  ad  3. 

ARTICULUS  VII 

RUM  ANIMA    RATIONALIS  UNIATUR  GORPORI 
HUMANO    MEDIANTE    ALIQUO    GORPORE. 

Videtur  quod  anima  rationalis   uniatur 
rpori  humano  mediante  aliquo  corpore 


1  anima  intellectiva  multum  distat  a 
rpore,  et  quia  est  corporea,  et  quia  est 
:orruptibilis :  ergo  videtur  quod  uniatur 
mediante  aliquo  quod  sit  corpus  incor- 
ptibile ;  et  hoc  videtur  esse  aliqua  lux 


nisi  agens,  quod  facit  materiam  esse  in 
actu,  ut  dicilur  in  8.  Metaphys.  {text. 
15;  1.  7,  c.  6). 

Unde  patet  falsas  esse  opiniones  eorum, 
qui  posuerunt  aliqua  corpora  esse  media 


ilestis,  quae  conciliat  elementa  et  redigit     inter  animam  et  corpus  hominis.  Quorum 


iinum.  —  la,  1.  c.  arg.  3;  Qucest.  de 
nma  I.  c.  arg.  18. 

3.  Praeterea,  unumquodque  operatur  in 
iiotiora  per  id,  quod  est  maxime  proxi- 
im;  sed  vires  animae  diff^unduntur  in 
um  corpus  per  cor  :  ergo  cor  est  vici- 
is  animae  quam  ceterae  partes  corporis, 
ita  mediante  corde  unietur  corpori.  — 
oBst.  disp.  de  Anima  1.  c.  arg.  13. 

4.  Praeterea,  in  partibus  corporis  est 
■enire  diversitatem  et  ordinem  ad  invi- 
n;  sed  anima  est  simplex  secundum 
ientiam  suam  :  cum  ergo  forma  sit  pro- 
Hionata  materiae  perfectibili,  videtur 
3d  anima  uniatur  primo  uni  parti  cor- 
^is,  et  ea  mediante  aliis.  —  Ibid.  arg. 


quidam  Platonici  dixerunt,  quod  anima 
intellectiva  habet  corpus  incorruptibile 
sibi  naturaliter  unitum,  a  quo  nunquam 
separatur,  et  eo  mediante  unitur  corpori 
humano  corruptibili.  Quidam  vero  dixe- 
runt,  quod  unitur  corpori  mediante 
spiritu  corporeo.  Alii  vero  dixerunt,  quod 
unitur  corpori  mediante  luce,  quam  di- 
cunt  esse  corpus  et  de  natura  quintae 
essentiae:  ita  quod  anima  vegetabilis 
unitur  corpori  mediante  luce  coeli  side- 
rei,  anima  vero  sensibilis  mediante  luce 
coeli  crystallini,  anima  vero  intellectualis 
mediante  luce  cceli  empyrei.  Quod  ficti- 
tium  et  derisibile  apparet,  tum  quia  lux 
non  est  corpus ;  tum  quia  quinta  essentia 
non  venit  materiallter  in  compositionem 


240  TERTIA    SEGUND^   —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 

corporis  niixti,  cum  sit  inalterabilis,  sed  si  utrunique  ipsoruni  separatim  esseh 

virtualiter  tantum;  tum  etiamquia  anima  beret,  oporteret  quod  multa  media  intt 

immeJiate  corpori  unitur  ut   forma  ma-  venirent.    Sed    in    quantum    anima   e 

teriae.  —  la,  q.  76,  a.  7,  c.  forma  corporis,  non  habet  esse  seorsu 
Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  sub-  ab  es&e  corporis,  sed  per  suum  esse  cc 
tracto  spiritu  deficit  unio  unimae  ad  cor-  pori  unitur  immediate ;  sic  enim  et  qu; 
pus,  non  quia  sit  medium,  sed  quia  tol-  libet  forma,  si  consideretur  ut  acti 
litur  dispositio,  per  quam  corpus  est  dis-  habet  magnam  dislantiam  a  maleria,  qi' 
positum  ad  talem  unionem.  Est  tamen  est  ens  in  potentia  tanlum.  —  la,  1.  ■ 
spiritus  medium   in  movendo,    sicut  pri-     ad  3.  : 

mum    instrumentum  motus.  —  la,  1.  c.         Ad  iertium   dicendum,   quod    cor  d 
ad  2.  primum  instrumentum,  per  quod  anit, 

Vel  dic,  quod  sicut  forma  non  advenit     movet  ceteras   parles  corporis,   et  idl 
materiai,  nisi  sit  facta  propria  per  debilas     medianle  illo  anima   unitur  reUquis  pa 
dispositiones,  ita  cessantibus  propriis  dis-     tibus  corporis  ut   motor;  licet  ut  fon 
positionibus  forma  in    maleria  remanere     uniatur  unicuique  parti  corporis  per  se 
non  polest ;  et  hoc  modo  unio  anima^  ad     immediale,  —  Qucest.  disp.  de  Anima 

corpussolviturremotocalorecthumiditate  9,  ad  13. 

naturali  et  aiiis  liujusmodi,  in  quantum         Ad  quartum  dicenidum,  quod  licetail 

his   disponitur   corpus   ad  susceptionem  ma  sit  furma  simplex    secundum  esae 

animae:  unde    hujusmodi    cadunt   media  liam,  est  tamen  multiplex  virtute,  secu 

inter  animam  et  corpus  ut  dispositiones.  duni    quod    est    principium    diversaru 

—  Dispositiones  autem  accideulales,  qua3  operationum.  Et  quia  forma  perficit  m 

faciunt  materiam  propriamadaliquainfor-  teriam  non  solum  quantum  ad  esse,  t^i 

mam,  non  sunt  mediae  tolaliler  inter  for-  etiam  ad  operandum  ;  ideo  oportet  qui 

mam  el  mateiiam,  scd  inler  formam  se-  iicet  aniiua sit  una  forma,  partes corpoi 

cundum  quod  dat  ullimam  perfcclionem,  diversimode  perficianlur  ab  ipsa,  et  un 

et  maleriam  secundum  quud  jam  csl  per-  (|ua*que   ^ecunilum    tpiod   competit   ej 

fecta  perfcciione  inturioris  gradus.  Male-  upeiatiuni;  et  secunduin  hoc  etiamoport 

ria  enim  sccundum  seipsam  c^t  prupria  csse  ordiiiem  in  pailibus  secunduiu  on 

respcclu  inlimi  gradus  perfectionis,  quiu  ncm  opcralionuin;  >ed  isto  ordo  est  S' 

mateiia   secundum  sei{)sam  est  in  |)utcn-  cundum  operatiuneiu  corporisud  anitua 

tia  ad  esse  substanliale  corporeum.    Ncc  ut  eat  molur.  —  Ibid.  ad  14. 
ad   lioc  requirit  uli^iuam   dispusilionuui ; 

sed  hac  perfectione  prai^uppusitu  in  ma-  AHTICULUS   VIII 

teria  requiruntur    dispu.siliones  ad  ulto- 

rioremj)eifectiunem.Tumenscicndume8l,  utrum  anima  sit  tota  in  oualibbt 

quod  si  pulentiie  aniina^  sunt  accidentiu  fautb  cokporis. 

pro{)ria  aniiuLC,   non  sunt  sine  eu;    undu 

nun  habeiit    disj)usitiunem    ad   animaia,  Videtur  quud    anima    non    sit   tola 

secumlum  (juod    sunt  cjus  {»oteiilia),  nisi  qualibel  parle  cor{)oiis. 
secundum  ({uod  {)olenlia3  inferiuri.s  {)arlis  1.  i)i(il  enim    Philusophus    iii  lihro  . 

animaidicuntur  dis{jusitiunes  ad  ^uperio-  Causa  Mutus  Animalintn  c.  7  (10):  c  N( 

rem  partem,  sicut  {)0leiitiu  aniuiai  vego-  opus  est  iii  una({ua(|ue  cor{)oris  {)urle  <» 

tabilis  ad  animam  sonsibilem.    —  Quijait.  aiiiiaain,  sed  in  quoduin  princi{tio  corp 

disp.  de  Anima  a.  9,  ad  IG  ot  5.  ris  existente  aliu  vivere,    eo  quod  sini' 

Ad  secundum  dicenduiu,    quod  aiiima  nala  sunt  fucore  prupriuia  inutuiu  {)er  n- 

distat  a  cor{)uie  {iluriiauia,    fii    utriiisquo  tuiaiu  ».  —  la,  q.  76,  a.  8,  arK.  1. 
conditiones  seorsum  coiisideientur.  Unde  -.     1'iUilurou,    unimu    est    in    coriioi 


E  ANIMA  —   QU^ST.  XGI  DE  UNIONE   AmUM  RATION.   AD   CORPUS  —  ART.  VI H    241 


ujus  est  actus ;  sed  est  aclus  corporis 
po-anici :  ergo  non  est  nisi  in  corpore 
rffanico;  sed  non  qusclibct  pars  corporis 
ominis  est  corpus  organicum:  ergo  ani- 
la  non  est  in  qualibet  parle  corporis 
^sanici  tola.  —  Ibid.  arg.  2. 
3.  Praiterea,  in  2.  ds  Anima  {lext.  9  et 


substantialis  autcni  Ibrma  non  solum  est 
perfectio  totius,  sed  cujuslibet  partis. 
Cutn  enim  totum  consistat  ex  [^artibus, 
forma  totius,  qucc  dat  esse  singulis  par- 
sibus  corporis,  est  forma  quai  est  compo- 
titio  et  ordo,  sicut  forma  domus  :  ct  talis 
forma   est  accidenlaUs.    Anima   vero  est 


);  c.  1)  dicitur,  quod  sicut  se  habet  pars  forma  substantialis.  Uiide  oportet  quod  sit 

lirase  ad  partem  corporis    ut   \isus  ad  forma  et  actus  non  solum  totius,  sed  cu- 

.ipillam,  ita  anima  tota  ad  totum  corpus  juslibet  partis.  Et  ideo,  rccedcnte  anima, 

limalis.  Si  igitur  tota  anima  esl  in  qua-  sicut  non    dicitur   animal    et    honio  nisi 

bet  porte  corporis,  sequitur  quod  quasli-  a3quivoce  (quemadmodum  et  animal    pi- 

3t  pars    corporis    sit    animal.    —  Ibid.  ctum  vel  lapideum) ;  ita  et  de  manu  et  ocu- 

'g.  3.  lo  aut  carne  et  osse,  ut  dicitur  2.  de  Ani- 

4.  Pra3terea,  omnes  potenlioi  animae  in  ma  lext.  9 ;  c.  1).  Cujus  signum  est,  quod 

sa  essentia  anima)  fundantur;  si  igitur  nulla  pars  corporis  habet  proprium  opus 

lima  tota  est  in  qualibet  parte  corporis,  anima  recedentc ;  cum  tamcn  omne  quod 


quitur  quod  omnes  potentia)  anima^ 
nt  in  qualibet  parte  corporis  ;  et  ita  vi- 
13  erit  in  aure  et  auditus  in  oculo;  quod 
i  inconveniens.  —  Ibid.  arg.  4. 
5.  Prasterea,  si  in  qualibet  parte  cor- 
)ris  esset  tota  anima,  quaslibet  pars 
irporis  immediate  dependeret  ab  anima; 
m  ergo  una  pars  dependeret  ab  alia, 
;c  una  pars  esset  principalior  quam  alia  ; 
lod  est  manifeste  falsum.  Non  ergo  ani- 
a  est  in  qualibet  parte  corporis  tota.  — 
id.  arg.  5. 

Sedcontra  :  1.  Anima  non  dat  esse  cor- 
iri,  nisi  in  quantum  unitur  ei  ;  sed  ani- 
a  dat  esse  corpori  et  cuilibet  parti 
Lis :  ergo  anima  est  in  toto  corpore  et  in 
lalibet  parte  ejus.  —  Quoist.  disp.  de 
aima  a.  10,  arg.  2  Sed  contra. 
2.  Prseterea,  anima  non  operatur  nisi 
)i  est ;  sed  operationes  anima)  apparent 


retinet  speciem,  retineat  operationem 
speciei.  Actus  autem  est  in  eo,  cujus  est 
actus.  Unde  oportet  animam  esse  in  toto 
corpore  et  in  qualibet  ejus  parte. 

Et  quod  tota  sit  in  qualibet  parte  ejus, 
hinc  considerari  potest,  quia  cum  totum 
sit,  quod  dividitur  in  partes,  secundum 
triplicem  divisionem  est  iriplex  totalilas. 
Et^t  enim  quoddam  totum,  quod  dividitur 
in  partes  quantitalivas,  sicut  tota  linea 
vcl  totum  corpus.  Est  efiam  quoddam 
totum,  quod  dividitur  in  partes  rationis 
et  essentice,  sicut  definitum  in  partes  defi- 
nitionis,  et  compositum  resolvitur  inma- 
teriam  et  formam.  Tertium  autem  totum 
est  potentiale,  quod  dividitur  in  parles 
virtutis.  —  Primus  autem  totalitatis  mo- 
dus  non  convenit  formis  nisi  forte  per 
accidens  et  illis  solis  formis,  qua3  ha- 
bent  indifferentem  habiludinem  ad  totum 


qualibet  parle  corporis  :  ergo  animaest     quantitativum  et  partes  ejus;  sicut  albe- 


toto  corpore  et  in  qualibet  parte  illius. 
■  Ibid.  arg  3  Sed  contra. 
Respondeo  dicendum,  quod  sicut  in  aliis 
m  dictum  est,  si  anima  uniretur  corpori 
lum  ut  motor,  posset  dici,  quod  non 
set  in  qualibet  parte  corporis,  sed  in 
la  tantum,  per  quam  alias  moveret.  Sed 
lia  anima  unitur  corpori  ut  forma,  ne- 
sse  est  quod  sit  in  toto  et  in  qualibet 
irte  corporis.  Non  enim  est  forma  cor- 
)ris    accidentahs,    sed     substantialis  ; 


do,  quantum  est  de  sui  ratione,  a^qualiter 
se  habet  ut  sit  in  lota  superficie  et  in 
qualibet  superficiei  parte;  et  ideo  divisa 
superficie  dividitur  albedo  per  accidens. 
Sed  forma  quae  requirit  diversitatem  in 
partibus,  sicut  est  anima,  et  prsecipue 
animalium  perfectorum,  non  a?qualiter  se 
habet  ad  totum  et  partes;  unde  non  divi- 
ditur  per  accidens,  scilicet  per  divisionem 
quantitatis.  Sic  ergo  totalitas  quantita- 
tiva    non  potest   attribui  animaft  nec  per 


SuMM.E  Pnu.os.  IV 


IG. 


242 


TERTIA  SECUNDJ5   —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 


se  nec  per  accidens.  Sed  lotalitas  se-  Ad  quarium  dicendum,  quod  potenlia 
cunda,  qu?c  attenditur  secunduni  rationis  rum  anima^  qucEdam  sunt  in  ea  sccun 
et  essentiae  perfectionem,  proprie  et  per     dum  quDd  excedit  totam  corporis  capoci 


tatem,  scilicet  intelieclus  et  voluntas 
unde  luijusmodi  potentice  in  nuUa  pari 
corporisesse  dicuntur.  Alice  veropolenti 
sunt  communes  animaj  el  corpori ;  unc 
taliuni  j)otenliarumnonoporlet  quodqu? 
libet  sit  in  quocunque  est  anima,  sc 
solum  in  illa  partc  corporis,  quse  est  pr 
porlionata  ad  lalis  polentia)  operalionei 
—  Ibid.  ad4. 

Ad  quinlum  dicendum,  quod  una  pa 
corporis  dicitur  esse  j)i-incipalior  qua 
alia  propter  j->otenlias  diversas,  quaru 
ifunl  organa   partes  corjioris;  quae  eni 


se  convenit  formis;  similiter  autem  et  to- 
talitas  virtutis,  quia  forma  est  operationis 
principium. 

Si  ergo  quaeroretur  de  albedine,  utruni 
esset  tota  in  tota  superficie  et  in  qualibet 
ejus  partc,  distinguere  oporteret,  quia  si 
fiat    mentio    de    totalitale    quantitativa, 
quam  habet  albedo  per  accidens,  non  tota 
essetin  qualibct  partesupcrficiei ;  elsinii- 
liter  dicendum  est  de  lotalilale  virtutis: 
magis  enim  j)otest  movere  visum  albedo 
quse  est  in  tota  superficie,  quam   albedo 
qu?e  est   in   aliqua  ejus   particula.    Sed 
si  fiat  mentio  de   lotalilale  speciei  et  es-     e?t  princijiaiioris  potentiae  oiganuni,  ( 
sentia},  lota  albedo  esl  in  qualibetsuj^er-     principalior  jiars  corjioris,  vel  qua)  clir 
ficiei  jiarte.  —   Sed  quia  anima  lotalila-     cidem  j)olonliai  principalius  descrvil. 
tem  quantitalivam  non  habet,  nec  i)er  se     Ibid.  ad  u. 
nec  jier  accidens,  ut  dirtum  est,  sufiicit 
dicere,  quod  anima    tota  est  in  qualibet 
parle  corporis  secundum  totalilatem  j)er- 
feclionis  et  essentia? ;    non  aulem  secun- 
dum  totalilatern  virlulis,  quia  non  secun- 
dum  quandibot   suam    jjotentiam    cst  in 
qualibel  parte    corj)oris,   sed   secundum 
visum    in  oculo,    secundum   audilum    in 
aure,  et  sic  de  aliis.  —  Tainen   allcnden- 
dum  est,  quod  quia  anima  rcHjuiril  diNcr- 
sitatem   in    jiarlibus,  non  eodem    modo 
comjiaratur  ad  tolum   et  ad  jjarlcs  :  nam     dumdelerminalionem  jjrincijiionnni 
ad  lolum  comparalur  j^rimo    ct   j)er   sc     lialium   (naiu   sicul    de  ralione   hn 
sicut    ad     j)roj)rium    et    pruj)orlionalu!n     csl    ul  comj)onaliir  e\  anima  cl  coi 
perfectibihi ;   ad  parles  autcm  j)er  |)OSle-     ila  de  rutionc  hujus  homini-i,  pula  .^ 
rius,  secundum  quod  partes  habenl  ordl-     lis,  cst  ut  comj)onalur    ex   hac  anim;  l 
ncm  ad  lotum.  —  la,  q.  7G,  a.  8,  c.  hoc  corpore),    anima  ralionalis,  do  cuii 

Ad  ]tnmum  crgo  dicendum,  quod  Phi-     cs-scnliali  conqiosiliono  non  esl  in;i 
losoj)lius  Io(juitur  dc  j)olenlia  moliva  ani- 
nue.  —  Jbid.  ad  1. 

Ad  secundnm  diccndum,  (juud  anima 
esl  actus  corj^oiis  organici,  sicut  j»ro|»or- 
lionali  cl  j)rimi  jjerfeclibili-;. —  Ibid.m\-2. 

Ad  lertinm  dicendum,  quod  animal  esl, 
quod  comj)onilur  c-x  anima  ct  corporc 
loto,  quod  cst  |)iimum  et  j)ruj)urlionalum 
ejus  perftctibile.  Sio  aulem  anima  nun 
est  in  j)arle :  unde  non  op  jrlel  quod  pars 
animalis  bit  animul.  —  Ibid.  ad  3. 


AHTICULUS  IX 


UTRUM    ANI.MA    nATlONALlS    QUM   UNITUII 

U.M    COHPORI,     rOSSEr     UNIRl    Al.ll    COKI 

Videlur  (juod  anima  lalioiialis  q 
unilui'  uni  corj)uii,  j^osset  uiiiri  a!ii  o 
j>uri. 

1.  Clum    e:iim  individualio  fial   gon 


debel  e.x  se  individuari;  sed  forina 
iiidividuala  nun  resj>icil  dese  iin|:is  i 
rurj)us  (juam  aliud  :  ciyo  aniiua  i 
nalis  qu;i>  uiiilur  uni  corj)ori,  de  kc 
^el  uniri  ulii  corjiori.  —  dc  Spiril.  ' 
a.  1»,  arj,'.  U. 

2.    l^netcrea,   anima    rulionaiid  li;»  t 
buum    csso    iiidividualum   ct  diiiliiictn 
iiidej^endcni  u  corj)ore,   quiu  inanet  j^ 
corj)Us;  Hed  omnis  forum  fcccundu.n 
el  uniluleiu   buum  numoricam    iiulii 


.  ANIMA   —  QU^ST.   XCI   DE   UNIONE   ANIM/E  RATION.    AD   CORPUS  —  ART.  IX    243 


ns  a  corpoi'e,  non  est  delerminata  acl 
ud,  sed   potest  incipere  non  incipiente 

0,  et  per  consequens  alleri  corpori  uni- 
;  ergo  anima  ralionalis    non  ila  unitur 

li  corpori,  quin  eadem  posset  uniri  alii 
rpori.  —  1.    Seni.  dist.  8,  q.    5,    a.  2, 

6;  2.  Sent.  dist.  17,  q.  2,  a.  2,  arg. 
et  ad  4. 

3.  Praelerea,  anima  et  angelus  conve- 
unt  in  natura  inteliectuali ;  sed  natura; 
tellectualis  conditio  est  immaterialitas  : 
go  sicul  angeli  ratione  immaterialitatis 

sua  creatione  non  habent  quod  cor- 
iriuniartur;  similitcr  et  animai  ratio- 
iles  in  sua  creatione  saltem  non  erunt 
iligatae.  huic  vel  illi  corpori,  sed  eadem, 
103  unitur  uni  corpori,  posset  alteri 
liri.  —  2.  Sent.  dist.  17,  q.  2,  a.  2, 
g.  5. 

•i.  Praeterea,  anima}  rationales  omnes 
nt  aequales,  cum  insequalitas  earum 
;C  possit  oriri  vel  a  Deo  crcatore  (quia 
em  in  quantum  idem  semper  est  natum 
cere  idem,  ut  dicitur  in  2.  de  General. 
ct.  S6;  c.  9),  vel  a  materia  (quia  anima 
tionalis  non  educitur  ex  potentia  mate- 
oe);  ergo  sequaliter  omnes  respiciunt 
iinia  corpora  humana ;  et  ita  illa,  qua) 
lilur  uni  corpori,  posset,  quantum  est 
i  se,  alii  corpori  uniri.  —  2.  Sent.  dist. 

1,  q.  2,  a.  3,  arg.  3  et  4. 
Sedcontra  est  :  J.  quod  Philosophus  (1. 
Anima  iext.  53;  c.  3)  Pythagorseorum 
ntentiamassercntium  transmigrationem     agensagit  in  omno  patiens,  nec  quodlibet 

movens  in  quodlibet  raotum,  nec  quacli- 
bet  forma  et  quilibet  actus  actuat  et  in- 
format  quamlibet  potentiam  et  quamlibet 
materiam;  —  ita  inter  animani  et  corpus 
talis  debet  essc  proporlio,  ut  sicut  anima 
unius  speciei  non  potest  informarc  corpus 
nisi  unius  et  determinala3speciei,  ita  hsec 
anima  non  debeat  posso  informare  nisi 
hoc  numero  corpus  ;  nam  quai  est  pro- 
portio  animae  specificae  ad  corpus  spe- 
cificum,  ea  est  anima3  hujus  numero  ad 


sit  corpus  lupi,  et  anima  hominis  aliud 
corpus  quam  hominis.  Ergo  et  impossi- 
bile  est,  quod  ha^c  anima  numero,  quae 
inforraat  hoc  numero  corpus,  hujus  scili- 
cet  hominis,  possit  informare  corpus  al- 
terius  hominis.  —  la,  q.  70,  a.  2,  arg. 
2  Sed  conlra  ;  2.  c.  Genl.  c.  73  et  75. 

3.  Pra3terca,  si  anima  rationalis,  quai 
informat  corpusPetri,  naturaUter  posset, 
quantura  est  de  se,  informare  corpus  Pau- 
li,  sequeretur  Petrum  et  Pauluia  possc 
essc  idem  numero  individuum  ;  nam  cuni 
unitas  rei  sequatur  formam  sicut  et  esse, 
oportet  quod  illa  sint  idem  numero,  quo- 
rum  est  forma  numero  una.  Scd  natura- 
liter  impossibile  est  Petrum  et  Paulum 
esse  idem  individuum  :  ers-o  et  natura- 
liter  impossibile  erit  quod  anima  Petri 
possit  informaro  corpus  Pauli.  —  2.  c. 
Gent.  c.  83. 

Respondeo  DicENDUiM,  quod  necesse  est 
dicere,  quod  anima  rationalis  quae  unitur 
uni  corpori,  non  potest  uniri  alii  corpori. 
Potest  autem  hoc  csse  manifcstum  ex 
multis  :  —  et  primo,  cx  proportione  inter 
animam  et  corpus.  Cum  enim  anima  sit 
forma  corporis,  ejusque  motor  et  actus, 
sicut  inter  movens  et  raotum,  agens  et 
patiens,  actura  et  potentiara,  materiamet 
formam  debet  esse  proportio,  ex  qua  hoc 
sit  aptum  natum  movere,  agere,  actuare 
et  informare,  illud  vcro  moveri,  pati, 
acLuari    et    informari  :   quia    non    orano 


liniarum   de  corpore  in  corpus  refutat, 

tendens,  quod  anima  est  in  corpore,  et 

li  corpore,  ita  ut  non  possct  uniri  cui- 

inque,  sed  determinalo,  eo  quod  unus- 

lisque  actus  natus  est   fieri  in  determi- 

ila  et  propria    materia ;   anima   autem 

t  actus  quidam.  —  1.  de  Anima  I.  8. 

2.   Praeterea,  dicit   Philosophus  in  (2. 

hys.  iext.  38  ;  c.  3),  quod  sicut  se  habent 

usae  universales  ad  universalia,  ita   se 

ibent  causse  particulares  ad  particularia. 

!d  impossibile  est  quod  una   aniraa   se-     corpus  tale  numericum.  —  \.  de  Anima 

indum   speciera  respiciat   indifferenter     I.  8;  2.  de  AnimaA.  4;  2.  c.  GcJit.  c.  75 

load  se  diversa  animalia  secundum  spe-     et  c.  81  ad  rat.  3. 

2m,  ita  ut  anima  canis  informare   pos-         SecundOf  ex  numerica   diversitate  ani- 


244 


TERTIA  SEGUND^  —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 


marum.  Cum  enim    animse  humanse  non 
differant  specie  ad  invicem,  sed  solo  nu- 
mero,  alioqui  et  homines  differrent  spe- 
cie ;  differentia  earum  numerica  non  nisi 
ex  materiali  differentia  seu  ex  principiis 
materialibus  provenire  potest.  Quodpatet, 
tum  quia  impossibile  est   diversitalem  in 
numero  sub  eadem  specie  causari  aliunde 
quam  ex  diversitate  materiaj,  quia  ad  di- 
versilatem  principiorum    formalium    se- 
quitur   diversitas    specierum  ;  tum  quia, 
cum  de  ratione  animse  humanai  sit  quod 
sit    unibilis    corpori  humano,  quia    non 
habet  speciem    completam,    sed   est   in 
composito    complementum    speciei,    non 
aliter   mulliplicari  potest   numero,  quam 
quia  est  unibilis  huicvel  ilH  corpori.  Non 
ergo  poterit  anima   quic   unilur  uni  cor- 
pori,  alteri  uniri  et  illud   actuare   et  in- 
formare,  sed  erit  determinala  de  sua  na- 
tura  ad  illud  solum  ;  propler    quod  qui- 
libet  actus  tantura  aptus   est  fieri  in  de- 
terminata   et   propria   maleria.  —  2.  c. 
Gent.  c.    83;  de  Pot.  q.  3,  a.  lU,  c;  2. 
Senl.    dist.    17,  q.   2,  a.  2,  c.    etad4; 
Qucest.  disp.  de  Anima  a.  3,  c. 

Tertio,  ex  habitudine  hujus  aniuuu  ad 
hoc  corpus,  Cum  enim  anima  det  e.sse 
speciticum  et  substantiale  huic  cuipori, 
habet  esseutialcm  habitudinem  ad  hoc 
corpus,  et  cum  illo  unum  per  be  essen- 
liale  consliluil  ;  ergo  nun  poleril  uniri 
alteri  corpori  :  (juia  cuin  ad  illuil  nun 
habeat  es&enlialem  habiludinem,  cum  illu 
non  constiluet  unum  per  se,  sed  unum 
per  accidens.  —  l)icendum  ergu  osl,<iuod 
aniina  qmvi  unitur  uiii  curpuri  numero, 
non  polestallori  numero  uniri. —  2.  Sent. 
dist.  17,  q.  2,  a.  2,  ad!» ;  de  .S'/»iV//.  Creut. 
a.  9,  ad  4. 

Ad jirinuun  eigo  dicendum,  (juud  licet 
corpus  non  sit  de  e.sseiilia  aniiua',  laiueii 
anima  «ecuiiduiu  suaia  es.seiiliam  habel 
habiludinem  ad  rurpus,  iii  quaiiluin  hoc 
esl  ei  essentiale,  quud  sil  corjX)n.>5  funua; 
et  ideo  in  deliiiiliuiie  aiiim^e  |>onilur  cur- 
pus.  Sicut  ergo  do  ruliune  uniinaj  est 
quod  sit  furma  curporis,  ila  de  ralione 
hujua  aninue,  in  quaulumust  hujc  anima, 


est  quod  habealhabiludinem  ad  hoccor- 
pus.  —  de  Spirit.  Creat.  a.  9,  ad  4. 

Ad  secundum  dicendum  cum  Avicenn 
{de  ^wmapart.  1,  c.  1  et  sqq.),  quod  h 
cet  anima  non  dependeat  a  corpore  quar 
tum  ad  suum  esse  vel  quantum  ad  finet 
—  nam  cessanlibus  corporibus  non  ces 
sat  individuatio   aniraarum  — ,  dependel 
tamen  a  corpore  quoddammodo  quantuij 
ad  suum  principium.  Cujus  duplex  ratv 
afferripotest:««aest,  quiacumuniversali| 
non  habeant  aliquod  esse  nisi  in  anim;, 
oportet  quod    quidquid  in   esse  naturl 
producitur,     producalur    secunduni   h(i 
quod  individualur.  Cum   ergo  aniraa  es; 
individuatum  non  possit  habere,  nisi  8( 
cundum    quod    cunjungitur    corpori     | 
forma  ejus,  ut   dictum  est,  oportet   qu( 
anima  rationalis  non  incipiat  esse  nisi 
corpore.  Sed  tainen  in  corpore  acquirit ; 
illi  esse   absululum,  non    depressum  v! 
obligatura  ad  coipus ;  et  ideo  etiam  pc 
destructioneni  corporis  raanet  secundu 
suum  esse  individuata  et  distincta  ab  a 
aniraa.  —    Altera    ratio    est,    (|uia  ci 
oinnis  }»erfeclio  infundatur    maleriae  j 
cundiim  capacilalem  suara,  aniiiia  ila  i 
funditur  diver^is  corporibus,  ut   non  • 
fundatui- secundum   eandem    nobilit.itf 
et  |>urilatem.  Unde  in  unOipkujue  corj 
h:ibet  esse  lerininalum,  secundum  iul 
suraiu  curporis.  Ouia  vero  hoc  esse  tt  ■ 
luinatuin,  quamvis  aciiuiralur  aiiiin 
corpure,  non  laracu  illi  acquiiitur  e\ 
pure,  nec  j)er  dependenliara  ad   coi  | 
ideo  reinolis  corponbus  reinanet  um 
quo  aniinu)    suuia   esse  lerraiiialuin 
cunduin  affecliones  vel  disposilione^,  , 
cun^ecul^u  ."unl  ip.suia,    proul  fuit  p 
cliu  lalis  curj)i)iis.  —  (Jiiud  |)ulesl  \iv< 
sibili    exeni|)lo  luaiiife.-^luri,  (]uo  ud 
osleiidendum  ulitur   Aviceniiu.  Si   • 
ulii|ui(l    uiiuiu  nun  reliaens  ligurain 
8linj.'uuliir  per  diversa   vasa,  sicul  uq 
(juando  leiuovonlur  vasa,   non  roinaiii  l 
pf()|)ii;u  liguru)   disliucla),  Hod    remai  i 
unu  uquu  :  el  hoc  laodose  huboiil  forie 
inaleriuled,  (|u:i>  nun  rolinonl  oss(^p< 
Si   uuleiu   bil  uliiimJ  rctineu*  ligui\i , 


ANIMA  —  QU/EST.    XCII  DE   PROPRIETATIBUS  ANIMiE   RATIONALIS  —  ART.   I    245 


lod  distinguatur  secundum  diversas 
'uras  pcr  diversa  instrumenta,  etiam 
motis  illis  remanebit  distinctio  figura- 
m  ut  patet  in  cera  :  et  hoc  modo  se 
bet  anima  ralionalis.  Ila  enim  retinet 
3C  esse  suum  post  corporis  destructio- 
111,  ut  in  ipsa  maneat  idem  esse  indivi- 
atum  et  distinctum,  —  2.  Sent.  dist. 
j  q.  2,  a.  2,  c.  et  ad  4. 
Ad  tertium  dicendum,  quod  anima  et 
gelus  in  hoc  conveniunt,  quod  utrum- 
e  est  substantia  subsistens,  habens  esse 
sohitum,  et  quod  materiam  partem  sui 
n  habent:  ex  quibus  consequitur  intel- 
ituaHtas  in  utroque;  in  hoc  tamen  dif- 
■unt,quod  cum  natura  angelica  sit  sub- 
lior  et  Deo  propinquior,  acquiritur 
;i  esse  altius,  in  cujus  participationem 
llo  modo  corpus  addi  potest;  ac  per 
c  nec  angelus  potest  esse  forma  cor- 
ris.  Sed  animae  aquiritur  esse  infe- 
is  et  minus  nobile,  in  quo  corpus  sibi 
itur,  et  unum  fit  animse  esse  et  corpo- 
,  quod  est  conjuncti.  Et  ideo  est  forma 
^poris;etsua  individualioest  ex  unione 
is  ad  corpus  ;  et  individuatio  talis  ani- 
e  est  ad  tale  corpus.  Nam  cum  det 
ie  substantiale  et  specificum  tali  cor- 
ri,  habet  essentialem  habitudinem  ad 
e  corpus,  ut  dictum  est,  ita  ut  anima, 
36  dat  esse  huic  corpori,  aliud  corpus 
rficere  non  possit,ut  docetPhilosophus 
itra  Pytliagoricos  (in  1.  et  2.  de  Anima), 
dictum  est.  —  2.  Sent.  dist.  17,  1.  c. 
5. 

Ad  qxiartum  dicendum,  quod  animse  ra- 
nales  sunt   ina^quales    ac  diversse,  et 


in  diversitatem  matericic  reducatur:  quod 
non  est  ullo  modo  impossibile,  sed  ra- 
tioni  maxime  consentaneum.  Nam  licet 
anima  rationalis  non  educatur  de  poten- 
tia  materise,  creatur  tamen  in  materia  ut 
actusipsus;  et  ideo  oportet  quod  in  ea 
pcr  modum  materise  recipiatur,  et  per 
consequens  quod  numero  multiplicetur 
juxta  numcricam  pluritatem  materierum. 
—  2.  Sent.  dist.  32,  q.  2,  a.  3,  ad  3 
et4. 


QU^STIO    XCII 

DE   PROPRIETATIBUS  ANIM.^  RATIONALIS. 

Deindeconsiderandum  est  de  proprie- 
tatibus  animse  rationalis. 


CIRCA  QUAS  QU^RITUR  : 

Utrum  anima  raLionalis  sit  immorLalis 
et  incorruptibilis. 

ARTICULUS 

UTRUM    ANIMA    RATIONALIS    SIT    IMMORTALIS 
ET  INCORRUPTIBILIS. 


Videtur  quod  anima  rationalis  sit  mor- 
talis  et  corruptibilis. 

1.  Ut  enim  in  i.  de  Ccelo  (text.  133 ;  c. 
12)  probat  Philosophus,  impossibile  est 
quod  aliquid  habeat  virtutem  ad  essen- 
dura  semper,  quod  non  semper  fuit  : 
a  est  nobilior  et  perfectior  alia.  Verum  quia  virtus,  quae  est  ad  hocut  sit  semper, 
;c  diversitas  oritur  tum  ex  Deo,  tum,  et  deterininatur  ad  tempus  infinitum  ;  et 
ncipaliter,  ex  diversitate  materise.  Li-  quod  in  tempore  infinito  potest  esse,  non 
enim  Deus  sit  unum  agens,  in  quo  habet  virtutem  determinatam  ad  hoc  ut 
lla  est  diversitas,  quia  tamen  per  vo-  quandoque  sit,  quandoque  non  sit,  quod 
itatem  agit,  potest  multiformes  effectus  invenitur  in  omni  eo  quod  esse  coepit ;  — 
)ducere,  pro  libilo  susevoluntatis.  Quo-  sed  anima  rationalis  non  semper  fuit, 
im  autem  esse  non  potest,  quod  aliqua  quinimo  cum  corpore  incepit  :  ergo  nec 
specie  convenientia,  in  forma  habeant  semper  erit,sed  cum  corporedesinet  esse. 
ersitatem,  quia  hoc  contradictionem  — 2.  Sent.  dist.  19,  q.  un.,  a.  1,  arg.  5. 
plicat  ;  ideo  oportet  quod  diversitas,  2.  Praiterea,  Philosophus  probat  in  8. 
33  est  in  animalibus   ejusdem   speciei,     Phys.  {text.  78  et  sqq. ;  c.  10),   quod  pri- 


246  TERTIA    SEGUND/E  — 

mum  movcns  est  infinila^  virtuLis,  quia 
raovet  lcmpore  infinilo;  si  igitur  anima 
habet  virtulem  durandi  tcmpore  infinito, 
sequitur  quod  virtus  ejus  sit  infinila;  sed 
virlus  infinita  non  est  in  essentia  finila  : 


PHILOSOPHIA   NATURALIS 

smata  speculari,  ut  dicitur  3.  de  Anim\ 
{lexl.  39  ;  c.  8) :  ergo  idem  quod  prius.  -: 
\.  de  Anima  1.  2;  2.  c.  Gent.  c.  80,  n.  ^ 
6.  Pra^terea,  animcc  humanae  raullipli 
cantur  secundum  multiplicalionem  corpci 


ergo  sequilur  quod  cssentia  animaj  sit  rum,  ut  supra  ostensum  est  ;  ergo  dti 
infmila.  si  sit  incorruptibilis  et  immorta-  structis  corporibus  non  possunt  anim;i 
lis  ;  sed  hoc    est   impossibilc,  quia   sola     in  sua  mullitudine  remanere;  unde  opor' 


divina  essentia  est  infinita  :  ergo  anima 
rationalis  non  est  incorruplibilis  et  im- 
raorlahs.  —  Quccst.  disp.  de  Anima  a.  14, 


arg.  4. 


3.  Prailerea,  dicit  Philosophus  (3.  de 
Anima  text.  30 ;  c.  7),  quod  inlelleclus  non 
est  separatus  a  magnitudine  ;  qunsrit 
enim,  quomodo  inlellectus  non  separatus 


tet  alterum  duorum  sequi  :  aut  quod  lol 
laliler  anima  humana  esse  desinat,  aui 
quod  remaneat  unatanlum,  quod  est  in 
possibile.  —  2.  c.  Gent.  c.  80,  n.  1. 

7.  Pra^terea,  forraa  nonhabet  esse  ni; 
in  eo,  in  quo  est ;  si  igitur  anima  est  foi 
ma  corporis,  ergo  non  polest  csse  nisi  i 
corpore  ;  ergo  peril  pereunte  corpore.  - 


a  magnitudine  possit  intcUigere  spirilua-  Ouivst.  disp.  de  Anima  a  14,  arg.  9. 

ha  et  incorporea.  Sed  intellectus  non  se-  8.  Sed  dices,  quod  hoc  eslverumdean 

paratus  a  magniludine  est  viitus  corpo-  raa  secundum  quod  estforraa,  non  secui 

reo  organo  affixa  el  per  consequens  cor-  dum   suam    essentiam.   —  Sed    contr 

ruplibilis  ut  celercepolenliai  corruplibiles  aniina  non  esl   forma  corporis  per  acc 

corporeo    organo  immersai;  ergo    inlel-  dens  ;  ahoqui  cum  aniina  consliluat  h 

lectus  et  consequenler  anima  inlelleclua-  minera  secundum  quod  esl  forraa  ccrpi 

lis  non  est  incorruj)libilis  et    imraorlali>.  ris,  tequitur  quod  homo  essel  ens  pera 

—  3,  de  Anima  I.  12.  cidens.  Quidcjuid    aulem   corapelit  alic 

4.  Pra^leiea,  nulla  res  est  sine  propria  non  per  accidens,  convenil  ei   seeundu 

operatione.  Sed  proj)ria   operalio  aniinai,  suaia  essentiam.  Si  ergo  secundiiiu  qm 


quceesl  intelligere  cum  j)haijlaMnalc(niliil 
eniin  sine  phanlasraale  intelligil  anima, 
inquit  Philusoplms  1.  de  Animalext.  12; 
c.  1  ;  et  3.  de  Anima  texl.  39  ;  c.  8),  iion 
pole^l  esie  sine  corpore.  (Juod  palot,  lum 
quia  iinpeditur  kcso  organo  iiiiaiilasia;  ; 
tum  quia  ])haiila^ma  non  esl  sine  corpore, 
ul  dicitur  2.  de  Anima  texl.  IGl  (I.  3,  c. 
3)  ;  ct  iii  1.  de  Anima  teit.  011  (c.  4)  dici- 
tur,  quod  inlelligere  cuin  j>hanlasmale 
corrumpilur  coiiuplu  coipuie;  quud  de 
aliis  aninue  operalionibus  magis  luanile- 
sluin  est.  Ki  go  aniina  iiun  pokst  reiiianere 
deslruclo  corpure.  —  li,  q.  75,  a.  •», 
arg.  3;  2.  Sent.  I.  c.  arg.  G;  t/e  Put.  q.  3, 
a.  9,  arg.  22  et  23;  (juodl.  lu,  a.  6,  urg. 
1 ;  Qund.  disi>.  dc  Atiima  a.  14,  arg.  14. 
■6.  Pr;L'lerea,  Pliilosophus  1.  de  Anima 
{text.  12;  c.  1;  dicit,  quod  si  inlelligere 
esl  iiaaginalio  aul  non  sino  imaginatione, 
non  conliiigel  inlelligere  e^so  sino  corpo- 
re;  sud  necessc  est  inlelligentem  phanla- 


est  forina  esl  corruplibilis,  ct  serundu 
i-uam  esseiiliam  eril  corruplibilis.  — Ibi 
arg.  10. 

9.  Priuterea,  qu;pcunque  conveniu 
adunumcsse,  ita  se  h;ibenl,  quodcorruj' 
uno  corrumpiliir  el  aliud  ;  sed  aiiira;i 
corpus  conveniunl  ad  uniim  csse,  scili' 
ad  easc  liominis  :  ergo  cori  uj)lo  corjit 
corrumjiiliir  anima.  —  Wid,  aig.  It; 
St-nt.  di.-t.  PJ,  q.  iin.,  a.  l,arg.  3. 

10.  Pra5lerea,  liomiiiiscoinj)osili  ox;i  - 
lau  et    corj)ortJ    e>t    quoddaia  esso.  A. 
ergo   jniuter  hoc  esse    aniina  liabet  ali' 
e^se  aul  non.  Si   habet    aliiid  edse,  ii  • 
comj)ositio  advenit  aniiivt'  j)osl  e3^«  cmi 
j)leluiii  ;  ergo  hujusiaodi   coiajM> 
aniia;L>  accidentulis,  et  sic  lioiau  non  c 
eiib  |)er  se,  »od    oiib  \Hiv  urcideud;  qii 
est   inconveiiions.  Si  uuteia    iioii   IkiI. 
aliud  es8e  aniiaa  pr;i-ter  esM  Cv 
ergo  j»osl(juaia  lielicit  essocoiiijiiisiij,  j 
lua  cjsu  nuii  i>utoat ;  seil  in  morte  cor: 


)E  ANIMA   —  QU.EST.    XCII    DE    PROPRIETATIBUS   ANIMiE   RATIONALIS  —   ART.  1     247 


aliquid  corporeuni  sicut  sensibilo.  (3.  de 
Anima  I.  4.)  —  Et  3,  de  Anima  text.  4 
(c.  4)  (Jicit  intcllectuni  non  esse  mixtura 
ex  corporibus,  quia  omnia  intelligit;  — 
et  text.  S  et  6,  non  esse  mixtuni  corpori, 


ali  deficit  esse  compositi  :  ergo  anima 
lost  mortem  corporis  non  remanet.  — 
)uodl.  10,  a.  6,  arg.  3, 

11.  Praitereo,    quod  advenit    alicui   et 
isceilitab  eo  praeter  illius  corruptionem, 

dvcnit   ei   accidenlalitcr;  ha)c  enim  est  seu  non  habere  organum  corporeum,  quia 

lefinilio   accidenlis.   Si   ergo  anima   hu-  aiioqui   habcbit  aliquam  naturam  deter- 

iiana   non    corrumpitur   corpore   abscc-  minatam  ex   naluris  rerum   sensibilium ; 

entc,  sequetur  quod  anima   humana  ac-  —  et  text.  15  dicit,  quod   etiam  ipse  in- 

idenlahter  corpori  uniatur  ;  ergo  homo  tellectus  possibilis  est   intelligibilis  sicut 

st  ens  per  accidens,  quia  est  composilus  cetera  intclligibilia ;  nam  in  his,quae  sunt 

X  anima  et  corpore.  Et  sequetur   ulte-  sinc  materia,idem  est  intelligens  et  quod 

iiis,  quodnon  sit  aliqua  species  humana;  intelligitur  :  ergo  intellectus  cst  abstra- 

on  enim  ex  his,  qua)  conjungunlur  per  clus  a  materia;   quod  recte  probat,  quia 

ccidens,    fit   species   una  ;    nam    homo  reflectitur  supra  se,  quod  non  potest  sen- 

Ibus    non  est    aliqua   species.  —  2.    c.  sus.  Et    text.  19  (c.  5)  :  «  intellectus  d, 

knt.  c.  80,  n.  4.  inquit,  «  separalus  est,   et  iramixtus,  et 

Sed  contra  esl :   1.   quod  Philosophus  impassibilis  ».  Cum  sit  auteni  intellcctus 

lultis  in   iocis  ponit  animam  rationalem  potentia  animae  ralionalis,  non  potest  se- 

sse  formam  incorruptibilem  et  immorta-  parari  sine  suo  subjecto ;  unde  et  ipsa  ani- 

3m.  Nam  1.  de  Anima  text.  65  (c.  4)  di-  ma  rationalis  debet   esse   separabilis.  Et 

it,  quod  intellectus  videtur  quaedam  sub-  text.  20  dicit,  quod  sola  anima  intellecti- 


lantia  esse  et  non  corrumpi.  Quod  autem 
oc  non  possit  intelligi  de  aliqua  substan- 
iQ  separata,  qua3  sit  intellectus  possibi- 
s  vel  agens,  patet  ex  contextu.  Subdit 
niui  :  cc  maxime  namque  corrumperetur 
b  ea  qua)  est  in  senio  dcbilitate,  a  qua 
iinen  non  corrumpilur  »  ;  —  et  text.  66: 
intellectus  »,  inquit,  «  fortassis  divi- 
ius  quid  est  et  impassibile  i>  ;  et  text.  82 


va  est  separata,  immortalis  et  perpetua, 
sicut  dixerat  2.  de  Anima  text.  21  (c.  2). 
—  2.  Sent.  dist.  19,  q.  un.,  a.  1,  arg.  1 
Sed  conira;  2.  c.  Gent.  c.  81 ;  Quodl.  10, 
a.  8,  arg.  Sed  conlra;  Qucest.  disp.  de 
Anima  a.  14,  arg.  4  Sed  conlra. 

2.  Praeterea,  ut  in  3.  de  Anima  text.  6 
(c.  4)  dicit  Philosophus,  anima  est  locus 
specierum  ;  sed  locus  conservat  locatum  : 


:.  5)  dicit  intelleclum  esse  nobilissimum     ergo  si  similitudo  bona  est,  oportet  quod 


t  secundum  naturam  divinum  (1)  ;  — et 
ixt.  92  (c.  5)  expresse  docet  intellectum 
on  habere  determinatam  partem  et  orga- 
um  in  corpore,  et  consequenter  ab  illo 
on  pendere.  (1.  de  Anima  \.  12  etl4.)  — 
It  2.  de  Anima  text.  11  (c.  1)  dicit,  quod 
ihil  prohibet  quasdam  partes  separari, 
uoniam  nullius  corporis  sunt  actus ;  — 
t  text.  21  (c.  2)  :  «.c  de  inlellectu  autem 
tspeculativa  potentia  nondum  quidquam 
st  raanifestiim,  sed  videtur  genus  alte- 
um  anima)  esse,  et  hoc  solum  contingit 
eparari,sicut  perpetuum  a  corruptibili  ^. 
-  Et  text.  150  (1.  3,  c.  3)  confutat  opinio- 
em  anliquorum  asserentium  idem  esse 
itellectum  et  sensum,  et  intelligere  esse 

J)  Al.   u  dominum  ;>. 


in  anima  intellectiva,  de  qua  loquitur, 
species  intelligibiles  conserventur.  Sed 
intellectus  potest  intelligere  praesentibus 
intelligibilibus,  sicut  sensus  sentire  prai- 
sentibus  sensibilibus ;  ergo  anima  potest 
per  se  in  actum  intelligendi,  sine  hoc  quod 
aliquid  a  corpore  accipiat ;  et  ita  videtur 
quod  sine  corpore  esse  possit,  ex  regula, 
quam  Aristoteles  (1.  de  Animatext.  12  et 
13  ;  c.  1)  ponit,  quod  si  anima  habet  ope- 
rationem  propriam  sine  corpore,  estsepa- 
rabilis.  —  2.  Sent.  1.  c.  arg.  4  Sed  contra. 
3.  Pra3terea,  12.  Metaphijs.  {texl.  16 ; 
1.  11 ,  c.  3)  contra  Platonem  loquens  dicit, 
quod  causae  movehtes  prseexistunt,  causoe 
vero  formales  sunt  simul  cum  his,  quo- 
rum  sunt  causa)  :  quando  enim  sanatur 


248  TERTIA   SECUNDyE  —   PHILOSOPHIA   NATURALIS 

homo,  tunc  sanitas  est,  et  non   prius,  —  post  hanc   vitara ;  non  autem  in  corpore 

contra  hoc  quocl    Plato  posuit  formas  re-  ergo  in  anima  :  ergo  aniraa  rationalis  es 

rum  praeexistere  rebus.  Ethis  dictispost-  iniraortalis.  —  2.  Smt.  1.  c.    arg.  2  Scl 

modum  subdit  :    «  si  aiitem  et  posterius  contra;  Quodl.  10,  a.    2,  arg.  2  Sed  con 

aliquid  manct,  perscrutandum  est ;  nam  ira. 

in  quibusdam  nihil  prohibet,  ut  si  est  ani-         6.  PrcTterea,  ad  Deum  pertinet  haben 

ma  tale,  non  omnis,  sed  intcllectus  d.  Ex  curam   et  providentiam  de  omnibus  qua 

quo  patet,  cum  loquatur  de  forrais,  quod  in  raundo  fiunt,  ct  pra^cipue  de  his  qua 


vult  inttllecfum,  qui  est  forma  hominis, 
post  raateriara  reraanere,  <cilicet  post  cor- 
pus.  —  2.  c.  Gent.  c.  79,  n.  10. 
4.    Prseterea,  2.    de   Gencrat.  Animal. 


circa  horaines  geruntur,  et  prsecipue  cir- 
ca  bonos  et  qui  sunt  Dco  simillimi,  u 
habetur  ex  verbis  Philosophi  10.  Elh.  (c 
8),  quod  homo  sapiens  est  Deo  simillimu; 


(c.  3)  duas  proponit  dubitationes  :  prima  et  ip^i  amandissimus.  Sed  non  pote«l  esst 

est,  an  oranes  animrc  >[nl  in  corpore  cirai  sine  injustitia  provisoris  et  gubernantis 

ante   non   fuerint,  an    vero   omnes  cum  ut  mali    non  punianlur  et  boni  non  prae- 

ante  fuerint,  aut   parlira   cum   ante  non  niientur.  Cum  crgo  injustitia  in  Deuraca 

fuerint,  partim  cum  ante  fuerint ;  —  se-  dere  non  possil,  oporlet  omne  maluna  pu- 

cnnda,  an  omnes   extrinsocus  adveniant  iiiii  et  omne  bonum  praeraiari ;  hoc  auten 

non  eductae  ex  materia  vi  seminis,  an  nul-  in  vita  isla  non  conlingit,  cura  fre([uente; 

la  extrinsecus  a Jvenial,  an  vero  quaedam  bona  malis  e\ eniant  et  e  conveiso  :  ergt 

extrinsecus,  qua^dam  non.  Quas   dubila-  videlur  quod  hoc  crit  po>t  hanc  vitam,- 

tiones  sinuil  solvil  dictns  non  posse  oni-  '-■  Sent.  I.  c.  arg.  3  Sed  contra. 
nes  esse  ante  rorpus.  Nam  quorum  piin-         Hesponofo  dicrndum,  quotl  necesse  es 

cipiorura  actio  est  corporea,  h:rc  non  pos-  dicerc  aniraam  humaiuim,  quain  dicirau. 

sunt  esse  sine  corpore;  unde  extrin?ecus  intflleclivmn  principium,    esse  incorru- 

venire  impossibile  est  :  nec  enim  ipsa  per  plii»il«'in  el  immorlalein.  Quod  polest  es?t 

se  accedere   po.ssunl,  cum    inseparabilia  manifeslimi   ex   duobits  signis,    quoruu 

sint;  netiue  cum  corpore,  semen  cnim  c\-  vnnm  accipi   polesl  ox  parle  intflloclns 

cremenlum   alimenti   laulali    est.  Hostat  — quia  ea,  quae  sunl  m  se  i()si.HCorrupli- 

igitur,  inipiit,    ut  mens  sola  exlrinsecus  bilia,  secundum  quod  m/f//er/u  percipiun- 

accedat,  eaquc  sola  di\inu  sil;  nihil  enim  lur,  incnrruplibilia  siint;  est  enim  inlel- 

cum  ejus  actione   romiminical  arlio  cnr-  l»,'<lus  appichcnsivus  nTum  iii  univorsali 

poralis.  Dixcrat  aulem  Philty-ophus  I.  de  seruiuliim  (jiit'in  moilum   iion  ac(;idil  ei^ 

Animn  (lej't.  13;    c.    1),  quinl    si    aiiima  coriuplio.  {(Jiitvsl.  disji.  tle  Anima  a.  l/i 

iiullam    hubel   oj^erali  nem,  in    qua  non  c,  versus  fiii.)  Pr;i»leiea,  quia  cuin  opi^ 

communicat  corpiis,  non  pos,-e  illam  o-^so  ralio  non  possit  esse  nisl  per  sft  exisleii 

separabilem  ;  secus  vero,  si  liabel  .')li(|iiam  lis,  oporlel  illiui,  (piod  per  se  liabel  opf 

operalionem,  in  tpin  non  communicat  ccr-  ralionem  absohilam,  eliam  esse  al)solu 

piis.  —  Kt  in  lib.  tle  FAementis  tliiil  Phi-  tiim  el  iiule|)i'niJens  a  corj)Oro  habere,  • 


losophus,  (piod  <  in  nato  lil  spiiitiis  \\lSi 
jussu  Dei  >.  Ergo  anima  ralionalis  esl  in- 
corruptibilis.  —  2.  Senl.  dist.  IH,  q.  t, 
a.  1,  aig.  1  Sf-d  contrn. 

•o.  Pr.clcrca,    10.  /•://*.  c.  7  rt  8   (al.  7, 
8,  0)  j)rt»bat  Philnsophns  lclicitalem  ron- 


per  conseqiiens  esso  incorriiptibilo.  Ope 
ralio  aulem  intelleclus  o^t  Ip^ius  ubsolu 
t*>,  sinu  lioc  (|U()d  iii  liac  0|)eralione  ali 
(piod  organiim  corporale  coininuniril 
nuod  pat»'t  pnecipiiu  cx  Iribiis  :  —  /-)i/;i'i 
(|iii.i  li;i*i'  opcratio  est  oiniiiiim  roriiiariiu 


templativam  acliva  digitioreiu  csse,   qiiin  rorporaliiim      sicut      objecloiiim;    uinl' 

est  diuturiiior;  seil  feliiilas  ocliva  exlt'11-  O|)or!el    illii(i   piiiuipiuin,  cujus  csl   h;i' 

ditiir  u.s(pie  od  lerminum  hiijus  vil.'c  cor-  op(Talio,  ab  oinni  formn  ctiri^oruli  ubsolu- 

poralis:  ergocuntemj^lalivuremanelelium  luin  csse.   Secttndo,   quiu    iiitelligcre  ei*' 


)E  ANIMA  —   QU^ST.   XCII   DE   PROPRIETATIRUS    ANIM/E  RATIONALIS   —  ART.  I    249 

inivcrsalium;  in  organo  auteni  corporali  dc  anima:  brulorum  corrumpunlur   cor- 

^ecipi  non  possunt  nisi  intontlones  indivi-  ruptis  corporibus.  Anima  autcm  humana 

luafse.  Terlio,    quia  intelleclus   intelligit  non  possct  corruinpi,  nisi  per  se  corruni- 

56,  quod  non  contingit  in    ab'qua  virtute  peretur.  Quod  quidem  omnino  est  impos- 

nijus  operatio  sit  per  organum  corporale;  sibile    non  sohmi  de  ipsa,   sed  de  quoh- 


;ujus  ratio  est,  quia  secundum  Avicen- 
lam  [de  Anima  part.  2,  c.  2)  cujushbi^t 
/irtutis  operantis  per  organum  corporale 
)port('t  ut  organum  sit  medium  inter  ip- 
;ain  et  objectum  ejus.  Visus  enim  nihil 
■ognoscit  nisi  iUud,  cujus  species  potest 
ieri  in  pupilla.  Unde  cum  non  sit  possi- 
)ileut  organum  corporale  cadat  medium 
nter  virtutem  ahquam  et  ipsam  essen- 
iam  virtutis,  non  erit  possibile  ut  nhqua 


bet  subsistcntc  quod  cst  forma  tantum. 
Manifestum  est  enim,  quod  id,  quod  se- 
cundum  se  convcnit  ahcui,  est  insepara- 
bile  ab  ipso.  Essc  autem  convenit  forma}, 
qua3  est  actus.  Unde  maleria  sccundum 
hoc  acquirit  esse  in  actu,  quod  acquirit 
formam  ;  secundum  hoc  autem  accidit  in 
ea  corruptio,  quod  separatur  forma  ab 
ea.  Impossibile  autem  est  quod  forma  se- 
parctur   a  seipsa.    Unde   impossibile  cst 


•irtus  operans  mediante  organo  corpora'i     quod  forma  subsistens   dcsinat  esse.  Est 


ognoscat  se  ipsam.  —  2.  Sent.  dist.   19, 
[.  1,  a.  1,  in  c. 

Alterum  signum  sumi  polest  ex  nalu- 
aH  appetitu,  qui  in  nulla  rc  frustrari  po- 
est.  Unumquodque  enim  naturahter  suo 
iiodo  esse  desiderat.  Desiderium  autem 
n  rebus  cognoscentibus  sequitur  cogni- 
ionem.  Sensus  autem  non  cognoscit  esse 
lisi  sub  hic  et  nunc.  Sed  intellectus  ap- 
irehendit  esse  absolute  et  secundum  om- 
e  tempus.  Unde  omne  habens  intelle- 
tum  naturahter  desiderat  esse  seraper. 
laturale  autem  desiderium  non  potest 
sse  inane.  Omnis  igitur  intellectuahs 
Libstantia  est  incorruptibilis.  —  la,  q. 
0,  a.  6,  in  c;  2.  c.  Gent.  c.  79,  rat.  4. 

Probatur  secundo  ratione,  quia  duplici- 


ergo  anima  rationahs  incorruptibilis.  — 
la,  q.  75,  a.  6,  c. ;  Quodl.  10,  a.  6,  in  c. ; 
Quast.  disp.  de  Anima  a.  14,  in  c. 

Quod  praelerea  confirmatur,  quia  nulla 
forma  corrumpitur,  nisi  vel  actione  con- 
trarii  vel  per  corriiptionem  sui  subjecti 
vel  pcr  defectum  suse  causae ;  —  per  actio- 
nem  quidem  contrarii,  sicut  calor  de- 
struitur  per  actionem  frigidi ;  per  corru- 
ptionem  autem  sui  subjecti,  sicut  destru- 
cto  oculo  destruitur  virtus  visiva;  pcr 
defectum  autem  causse,  sicut  lumen  aeris 
deficit  deficiente  sohs  prsesentia,  quae  erat 
ipsius  causa.  Sed  anima  rationahs  non 
potest  corrumpi  pcr  actionem  contrarii, 
quia  nihil  est  ilh  contrarium,  cum  per  in- 
tehectum  possibilem  ipsa  sit  cognosciliva 
!r  aliquid    corrumpitur  :  uno  modo  per     et  receptiva  contrariorum  omnium.  Simi- 


5,  aho  modo  per  accidens.  Impossibile 
5t  autem  aliquid  subsistens  generari  aut 
)rrnmpi  per  accidens,  id  est  aliquo  ge- 
erato  et  corrupto:  Sic  enim  competil  ali- 
ji  generari    et  corrumpi,  sicut  et  esse, 


liter  autem  neque  per  deficientiam  siise 
causse,  quia  non  potest  habere  aliquam 
causam  nisi  seternam,  cum  ih  esse  produ- 
ci  non  possit  nisi  per  creationem.qua^  soli 
Deo  competit.  Similiter  autem  neque  per 


Liod  per   generationem  aquiritur  et  per  corruptionem  sui  subjecti,  tum  quia  aui- 

irruptionem  amittitur.   Unde   quod   per  ma    humana  est  forma  non  dependens  a 

i  habet  esse,   non   potest   generari  vel  corpore  secundum  suum  csse,  ut  osten- 

)rrumpi  nisi  per  se  ;  quae  vero  non  sub-  sum  est  supra ;  tum   quia  si  anima  cor- 

stunt^  ut  accidentia  et  formae  materiales,  rumpitur  per  corruptionem  corporis,  opor- 


icuntur  fieri  et  corrumpi  per  generatio- 
em  et  corruptionem  compositorum.  Os- 
nsum  est  autem  supra  (1a,  q.  75,  a.  3), 
lod  animae  brutorum  non  sunt  per  se 
ibsislentes,  sedsolaanima  humana.  Un- 


tet  quod  ejus  esse  debilitelur  per  debili- 
tatem  corporis.  Si  autem  aliqua  virtus 
animae  debilitatur.  debilitato  corpore,  hoc 
non  est  nisi  per  accidens,  in  quantum  sci- 
licet  virtus  animae  indiget  organo  corpo- 


250 


TERTIA    SECUND^   -  PHILOSOPHIA    NATUR.\LIS 


rali,  siciit  visus  debililatur  debilitato  or- 
gano,  per  accidens  tanien.  Quod  ex  hoc 
palet  :  si  enim  ipsi  -virtuti  per  sc  accide- 
ret  aliqua  debilitas,  nunquani  restaurarc- 
tur  organo  reparato.  Videmus  autem, 
quod  quantumcunque  vis  visiva  videatur 
debilitata,  si  organum  reparetur,  vis  vi- 
siva  restauratur.  Undo  dicit  Aristoteles 
(1.  de  Anima  texl.  6o ;  c.  4),  quod  si  se- 


ipsi  data  est.  —  2.  Senl.  dist.  19,  q.  ui 
a.  1,  ad  b. 

Vel  dic,  quod  illa  ratio  habet  locura  i 
illis,  Q\uco  fiunt  et  corrumpuntur  natuPi 
liter,  in  quibus  ex  defectu  virlutis  e 
quod  non  possunt  ncc  semper  fiiissc  m 
semper  fore  ;  non  autem  habet  locuni : 
his,  qua;  per  crcationem  sunt,  qua)  acc 
piunt  a  Deo  virtutem  ut  sint  sempcr;  p 


nex  accipiat  oculum  juvenis,  videbit  uti-  quam  esse  non    possnnt,  antequam  illa 

que  sicut  juvenis.  Cum    igitur  intellectus  accipiant.  —  Quodl.  10,  a.  6,  ad  2. 

sit  virtus  anima),  quae  non  indiget  organo,  Ad  secnndum  dicendum,  quod  esse  cod 

ut  ex  dictis  patet,  ipse   non  debililatur,  paralur  ad   formam  sicut   per  se  const 

neque  per  se,  neque  per  accidens  per  se-  quens  ipsam;  non  autem  sicut  effectus  i 

nium  vel  per  aliquam  aliam  debiUtatem  viitutem  agenlis,  ut  puta  motus  ad  virti 


corporis.  Si  auteni  in  operalione  inlclle- 
clus  accidit  fatigatio  aut  impedimenlum 
propler  infirmitatem  corporis,  hoc  non 
est  propler  debililatem  ipsius  intelleclu:^, 
scd  propter  debilitatem  virium,  quibus 
intcllectus  indigct,  scilicet  imaginalionis, 
memorativse  et  cogitatiwnD  virlutum.  r*a- 
let   igitur   quod    intellectus  humanus  est 


tem  movenlis.  Licet  ergo  quod  aliqu; 
possit  movcre  infinito  lempore,  dcmoij 
slraret  infinilatem  virlulis;  tamen  que 
ali(juiil  possit  esse  tempore  infinilo,  n(; 
demonstrat  infinitalem  formse,  perquaj 
alif|uid  est,  sicut  est ;  sicut  ueque  hoc  qu( 
dualilas  scmper  est  par,  oslendit  iiifinil 
leui  ipsius.  Magis  aulem  hoc  quod  aliqui 


incorruplibilis   et   immorlalis,  et   conse-     e>t  tempore  infiiiilo,  demonslrat  virlulc! 


quenter  et  anima  ralionalis,  quic  esl  intel- 
lectiva  substantia. 

Quod  prieterea  polest  confirmari,  quia 
operalio  debet  senqter  proportiunaii  \ir- 
tuti  operanli,  el  contra  virtus  operationi; 
opcratio  enim  non  [lolest  esse  abstractior 
virtute  ;  .^ed  operatio  j)roj)ria  aniina)  ra- 
lionalis,  puta  inlellectiu,  e.^t  se|)aiata  a 
materia,  ut  j)alet  ex  ubjeclo,  (juod  esl 
universale ;  —  lum  quia  non  excrcelur 
per  ullum  uiganum.  Ergo.  —  2.  c.  lienl. 
c.  79,  lat.  8  et  9. 

Ad  primiim  ergo  dicendum,  (piud  ex 
ratione  illa  noii  plus  prol^alur,  (piaia  hoc, 
scilicet  quod  id,  (|iicd  habcl  virluteiii  ad 
hoc  ul  .^it  seinpcr,  duiu  hubel  illain  virlu- 
tein,  non  teriuinal  esse  suuiu  ad  alii|uud 
tempu.s  ante  \el  \nj>[,  qua»i  iiuii  |)ulueiit 
jjcr  hanc  virtutem  plus  (juaiu  cerlu  lem- 
pure  duras.^sC.  Kl  huc  etiaiii  in  aiiiina  \e- 
lum  cst,  (piia  per  viilutem,  ({uaiu  iiiudu 
habet,  putuis.^el  pur  iiiillu  luillia  annuruiu 
dura&ise;  sed  (|uia  lianc  virluleiu  u  ne  wm 
habet,  ^ed  ab  alio,  lunc  ex  iiac  virlule 
incepil  sua   duratio,    (juaiido   Ikl-c  \irlui 


infiiiitam  eju.s,    quod    esl  causa  essendi 
—  Qiupsl.  disp.  dc  Anima  a.  Ti,  ad  -'i. 

Ad  tetiium    dicendum,  (luod    IMiikisi 
phus  dicit  intellecluiu   non  esse  scpar; 
luin  a  corpore,  iu  (|uantum   est  (iua.Hla 
|)Otentia  animce,  i\y\M  est  actus  coipori.-, 
(piod  palet,  quia  supra  dixerat  (text.  6 
21);  c.  ''i  el  \j)  intelleclum  esse  se|Kiratu 
a  corporc,  (piia  nun  habel  orgaiiuiu  coi 
poreuiu  deputaluiu  suiu  oporalioni.  — 
dc  Aiuma  I.  12. 

Ad  (piartitm  diceiiduiu,  quod  aniiua  ii 
diget  aliquo  curj)urali  ad  suaiii  operalii 
iieiu  dupliciter  :  unu  inodo  sicul  oryai 
jMjr  quod  ojieralur,  sicut  iudigcl  oculo  i' 
\  ideiiduiu  ;  et  sic  ad  inlelligenduin  non  n 
digel  ali(iu«j  oigauo,  ut  prubaluiii  esl.  .' 
auleiii  sie  indigerct  urgaiiu  ad  inlelligei 
duiii,  essel  curruplibilis,  ulpule  noii  1« 
leii->  |)er  so  operaii.  Alui  muilo  aiiiiua  .i 
uporuiiduiu  iudigel  aliipio  cor(>oro  isici 
olijecto,  sicut  ud  videuduiu  iiidigolcor|H'i 
culoralu ;  et  uniiaa  rutioiialis  iadigel  ad  ii 
lelligenduiii  phaalusiuQtu  :  (|uiu  pliaula 
siuala  Huiil  ul  .sciisibilia  uaiiux*  intolle<'l> 


I)E  ANIMA  —   QU.EST.   XCII    DE   PROPRIETATIBUS   ANBLE   RATIONALIS    —   ART.   I     251 

\x,nld\dlur  3.  de  Anima  (text.  30;  c.  7).  Ad  quinlum  diccntluin,  quod  Philoso- 

Operatioautcm,qusesic  indigct  aliquocor-  plnis  (loco  citato  ex  1.  dc  Aninia)  dubita- 

porali,    a  principio  non  potcst  (esse)  sino  tive  tantum  loquitur.  Nani  cum  movisset 

corporali  illo,  potest  autem  postea.  Sicut  dubitationom    circa  passiones  animao   ct 

enim  anima  scnsitiva  nullam  operationem  opcrationcs  :  utrum  scilicct  essent  anima?. 

liabere  potcst,  nisi  prius  moveatur  a  sen-  propria)  sine    communicatione    corporis, 

sibilibus,  quaj   sunt    extra  animam,    sed  ut  Platoni  videbatur  ;  vel  nulla  sit  animaj 

postearemanet  actus  imaginationis,  etiam  propria,  sed  omnes  sint  communcs  cor- 

sensibilibus  abcuntibus:  similitcr  dcstru-  poris  ct  compositi  ;  —  et  dixisset  talem 


ctis  phantasmatibus  operatio  intellectiva 
in  anima  remanere  potest.  —  Quodl.  10, 
a.  6,  ad  1  ;  de  Pot.  q.  3,  a.  9,  in  c.  et  ad 
10,22,  23  et  24. 

Vel  dic,  quod  intelligere  cum    phanta- 
smate  est  propria  operatio  animae,secun- 


dubitationemesse  valdedifficilem :—  sta- 
tim  ostcndit  difficultatcm,  dicens  causam 
difficultatis  esse,  quia  vidctur  quod  mul- 
icd  passiones  sint  communes,  ut  irasci, 
sentire  et  hujusmodi,  quorum  nihil  pati- 
lur  sine  anima.  Tum  subdit,  quod  si  ali- 


dum   quod  corpori  est  unita;  et   de    hoc  qua  operatio  esset  propria  animse,  maxi- 

loquitur  Philosophus.   Separata  autem  a  me  essct  operatio  intellectus,  intelligere 

corpore  habebit  alium  modum  intelligen-  enim,  quae  est  operatio  intellectus,  maxi- 

di  similem  aliis  substantiis  a  corpore  se-  me  vidctur   esse  proprium  animai;    scd 


paratis.  Cum  enim  unumquodque  secun- 
dum  hoc  agat,  secundum  quod  est ;  alio 
modo  debet  anima  intelh'gere  separata  a 
corpore,  et  corpori  unita,  sicut  et  alio  mo- 
do  est.  Et  licet  esse  anima3  humange,  dum 
est  corpori  unita,  sit  absolutum,  a  corpo- 


et  ipsum  intelligere  non  videtur  proprium 
essc  animae:  cum  enim  intelligere  vel  sit 
phantasia,  ul  Platonici  putabant,  vel  non 
sincphantasia,  sicut  hsec  indiget  corporc, 
ila  et  illud,  et  ila  non  erit  proprium  ani- 
ma?,sed  erit  commune  animse  et  corpori, 


re  non  dependens,  tamen    instrumentum  etita  intelligere  non  erit  sine  corpore. — 

quoddam  ipsius  et  subjectura  ipsam  reci-  Verum  in  3.  de  Anima  (lexl.  6  ct  19;  c. 

piens  est   corpus.  Unde  et   consequenter  4  et  5)  rei    veritatem  manifestat,   ut  di- 

operatio  propria  ipsius,   quae  est  intelli-  ctum  est  (supra  arg.  1  Sed  conlra).  —  1. 

gere,  etsi  non  dependet  a  corpore  quasi  de  Anima  1.  2. 


per  organum  corporale  exercita,  habet  ta- 
men  objectura  in  corpore,  scilicet  phan- 
tasma.  Unde  quamdiu  anima  est  in  cor- 
pore,  non  potest  inlelligere  sine  phanta- 
smate,  nec  etiam  reminisci  nisi  per  vir- 


Nihilominus  tamen  quantum  ad  ea,  quai 
docet  1.  de  Anima  (loco  citato),  sciendum 
est,  quod  intelligere  quodammodo  est 
proprium  animae,  quodammodo  con- 
juncti.  Est   cnim  aliqua    opcratio  aniraa) 


tutem   cogitativam  et  meraorativam,  per  aut  passio,  quse  indiget  corpore  sicut   in- 

quam  phantasraata  praeparantur.    Et  pro-  struraento  et  sicut  objecto  ;    sicut  videre 

pter  hoc  intelligere  quantura  ad  hunc  rao-  indiget  corpore  sicut  objecto,  quia  color, 

dura,    et  sirailiter  rerainisci,    destruitur  q^ii  est  objectura  visus,  est  in   corporc  ; 

corpore  destructo.  Esse  vero  anirage   se-  itera  sicut  instrumento,    quia  visio,  etsi 

paratae  estipsi  soli  absque  corpore.  Unde  sit  ab  anima,  non  est  tamen  nisi  per  or- 


nec  ejus  operatio,  quse  est  intelligere,  ex- 
plebitur  per  respectura  ad  aliqua  objecta 
in  corporeis  organis  existentia,  qua?  sunt 
phantasmata  ;  sed  intelliget  per  se  ipsara, 
per  modura  substantiarura,  quae  sunt  to- 
Laliter  secundura  esse  a  corporibus  sepa- 
i-atae.  —  la,  q.  75,  a.  6,  ad  3 ;  2.  c.  Gent. 
2.  81,  n.  5. 


ganura  visus,  scilicet  pupillam,  quse  est 
ut  instruraentum  ;  et  sic  videre  non  est 
anim£e  tantum,  sed  etiam  organi.  Aliqua 
autera  operatio  est  quse  indiget  corpore, 
non  taraen  sicut  instruraento,  sed  sicut 
objecto  tantum.  Jntelligere  enira  non  est 
per  organura  corporale,  sed  indiget  ob- 
jecto  corporali.  Sicut  enim  dicit  Philoso- 


252  TERTIA    SECUXD.E   —    PHILOSOPHIA  NATURALIS 

phiis  in  3.  de  Anima  (text.  18  ;  c.  5),  hoc     tur  corpora,  non  tanien  muUiplicatlo  cor; 

modo  se  habent  phantasmata  ad    intelle-  porum  erit  causa  multiplicationis  anima.j 

ctura,  sicut  colores  ad  visum;  colores  au-  rum;  et  ideo  non  oportet  quod  destructij' 

tera  se  habent    ad   visum  sicut  objecta  :  corporibus   cesset    pluralitas  aniraaruni 

phantasmata  ergo    se  habent  ad  intelle-  ut  ratio  concludebat.  —  2.  c.  Gent.  c.  81 

ctum  sicut    objecta.    Cum   autem   phan-  n.  1. 

tasmata    non   sint    sine    corpore,    vide-         Ad  septimum  dicendum,   quod  anima; 

tur  quod  intelligere  non  sit  sine  corpore,  est  talis  forma,  qure    habet  esse  non  de-' 

ita  tamen,  quod  sit  sicut  objectum  et  non  pendens  ab  eo,  cujus    est  forraa  ;  quod 

sicut    instrumentum.   —  Et   ex  hoc  duo  operatio  ipsius  ostendit.   —  Qucest.  displ 

?equuntur  :  innim   est,  quod    inlelligore  de  Anima  a.  14,  ad  9.  ' 

est  propria  opcratio  animae,    et   non    in-         ^4c/ oc/auum  dicendiun,  quod  licet  ani- 

diget  corpor  >  nisi  ut   objecto  tantum,  ut  ma  per  suam  essentiamsit  forma  ;  tamen 

dictura  est;  videre  aulera  et  ali^e  opcra-  potest  ei    ahquid  competere  in  quantum 

tiones  et  pai-siones  non  sunt  anima?  tan-  est  lalis  forma,  scilicet  forma  subsislens 

tum,  sed  conjuncti.  Aliud  est,  quod  illud,  quod    non    compelil   ei    in  quantura  esl 

quod   habet   operationem   per    se,  habet  forma  ;    sicut    intelligere  non    convenit 

etiara  esse  et   subsi>tentiam   per  se ;    et  homini  in  quantum  est   animal,  licet  ho- 

illud,  quod  non    habet    operationera   per  rao  sit  aninial  secundura  suain  essentiam. 

se,  non   habet  esse  per   se  ;  et  ideo  intel-  —  Il>id.  ad  10. 

lcctus  est  forraa  subsistens,  alire  potenliae         Ad  nonum  dicendura,  quod  licet  anima 

sunt  formn:;   in    matoria.  —  \.  de  Anima  et   corpus  conveniant   ad  unum  esse  ho- 

1.  2.  minis,  tamen  illud  ost  corpori  ab  anima, 

Ad  sextum    diccndum    est,  quod  qua?-  ila  quod    anima  humana    esse  suum,  in 

cunque  oportet    esse  invicem  coaj)tatu  et  quo    subsistil,    corpori    coraraunicat ;  el 

proportionata,  siniul  recipiunl  raultitudi-  ideo  rernoto  corpore  adhuc  reraanet  ani- 

nera    vel  uiiitalem,  Mnumqiindquc  ox  sua  ma.  —  lUid.  ad  11. 
causa.  Si  igilur  esse  unius  dependeat  ab         Et  ex    his    patot   ad  decimum ;  anima 

altero,  unitas  vel  multijdicalio  ejus  eliain  enira   esse   suuin   corainunioat   corpori  ;i 

ex  illo    (lependet  ;   alioqui    ex   causa  e.x-  quod  quidom  ila  acquinturaniraae  in  cor- 

Irinseca.    Forraam    igilur    ct    matei  iain  pore,  ul  secunduin  ipsum  subsislore  pos- 

semper  oportet  esse   ad  invicera  propor-  sil;  quod  non  est  do  aliis  forrais;  el  sic 

tionata  ot  qua^i  naturaIilerco;jplata,quia  ipsura   esse   anlmi-B    fit    esso    coin|)Osili,i 

proprius   aclus    in    piopria    matoria   fit.  el  lainen  inanot  composilo  dostructo.  — 

Unde   seinper   oporl.-t  quod    inatoria   ct  Qitodl.  10,  a.  (1,  ad  iJ. 
formacons.-qiianlur  se  invicem  in  inulli-         Ad  undfcimuni    diooiiduin,   (|uod    non 

tudine    ct    iinitato.  Si  igilur  es.se   forraa>  est   neces>ariuin,  (piod   si   anima  manol 

dependet   a  inaloria,  inullijiiicalio    ij)«;ius  corjwre  dostruclo,  fuorit  ei  accidonlaliter 

doj)endot  a  inaloria,   el  biinilitor    iinilas.  niiita,    ut    iK)8lrema    ralio    concludob.it. 

Si  autoin  iion,  erit   qiiid.Mn   n.-or-s.-arium  Accidcns  enim    describitur,  qiiod  j)Olosl 

multiplicari  formain    socundum  miillijili-  ailosse  vel    abesse    |)raDler   oorriijilionfm 

calionem  inat.'ri;o  (id  esl  siinul  cuia  ma-  subjooli  comjjosili   ex  inr«loria  ol  forina. 

teria)  et  jnoj^orlionom  ij^sius,  non  aiitein  Si  auloin  roforalur  ad  j)riiioipia  coinj)Obili 

ita,  qiiod  dep.'ndoal  iinilas  vel  iniiliitudo  hubjeoli,    veruin  non    invenilur.  Coiifllat 

ijisiiis  forma' a  maleri.i.  Oslonsuin  esl  au-  onim  materi.un  j^rimain  ingomlain  el  in- 

tera,  (juod  anima    hiimana  »?st    forma  so-  oori  ujitibilom  csso,  ut  j)rob  il  Arislolelo 

cundiim  esse  a  miit.-ria    iion    dojM-nd.-im.  in  1.    I'liys.  (tcxt.  82;  c.  9).   Undo  rfce- 

Unde  sofjuitur  qiiod  multij)licarilur  qui-  dont.Horma  manel  in  bua   essenlia ;  non 

dem  animai  secunduin  (jiiod  miillij)lir;m-  tnm.-n  forma  ac.idfnlaliler  ol  utiiolwitiir. 


5  ANIMA  -  QU/EST.  XGIII  DE  POTENTIIS  ANIM.^  INTELLEGT.   IN  GOM.  —  ART.  I    253 


id  esscnlialiter  :  uniebatur  enim  ei  se- 
indum  esse  unum.  Simililcr  autem  ani- 
a  unitur  corpori  secundum  esse  unum; 
ide  licet  maneat  post  corpus,  substan- 
aliter  tamen  ei  unitur,  non  acciclcntali- 
ir.  Quod  autem  materia  prima  remaneat 
;tu  post  formam,  non  est  nisi  secundum 
;tum  alterius  formse.  Anima  autem  liu- 
lana  manet  in  actu  eodem  ;  et  cx  hoc 
)ntingit,  quod  anima  humana  est  forma 
■  actus,  materia  autem  prima  potentia 
is.  —  2.  c.  Gent.  c.  81,  n.  4. 


ejusdem  virtutis  esse  in  a^tcrnitateet  esse 
in  tempore  :  crgo  non  est  eadem  poten- 
tia  intellectus  et  ratio.  —  la,  q,  79,  a. 
8,  arg'.  2. 

2.  Praclerea,  homo  communicat  cum 
angehs  in  inleilectu,  cum  brutis  vero  in 
scnsu ;  scd  ralio,  quoc  cst  propria  iiomi- 
nis,  qua  animal  ralionale  dicitur,  est  alia 
potentia  a  sensu  :  ergo  pari  ratione  est 
alia  potentia  ab  intellectu,  qui  proprie 
convenit  angelis,  unde  et  intellectuales 
dicuntur.  —  Ibid.nrg.  3. 

3.  Pra3terea,  sicut  sensuum  propriorum 
acceptiones  terminantur  ad  sensum  com- 
munem,  qui  de  eis  judicat  ;  ita  rationis 
discursus  terminatur  ad  intellectum,  ut 
judicium  feratur  de  his,  de  quibus  ratio 
consuUt.  Tuncenim  de  his,  quoe  ralio  con- 
fert,  homo  judicat,  cum  resolvcndo  ad 
principia  devenilur,  de  quibus  est  intel- 
lectus,  ralione  cujus  ars  judicandi  reso- 
lutoria  nominatur.  Ergo  sicut  sensus 
communis  est  alia  potentia  a  sensu  pro- 
prio,  ita  et  intellectus  a  ralionc.  —  de 
Verit.  q.  15,  a.  1,  arg.  3. 

Sed  contra  est :  I .  quod  potentia  aliqua 
quanto  est  immaterialior,  tanto  ad  plura 
se  potest  extendere  ;  sed  sensus  commu- 
nis,  qui  est  virtus  corporalis,  confert  de 
sensibilibus  propriis,  ea  ad  invicem  dis- 
cernendo ;  habet  etiam  eorum  cognitio- 
nem  absolule ;  aliter  intcr  ea  discernere 
non  posset,  ut  probatur  in  2.  de  Anima 
{text.  145  ct  sqq. ;  I.  3,  c.  2)  :  ergo  multo 
fortius  ralio,  quae  est  virtusmagis  imma- 
terialis,  non  solum  potest  conferre,  sed 
etiam  absolute  accipere,  quod  pertinet  ad 
intellectum ;  et  sic  intellectus  et  ratio  non 
videntur  esse  potentiae  diversae.  —  de 
Verit.  q.  15,  a.  1,  arg.  4  Sed  contra. 

2.  Prseterea,  in  operatione  animae  hu- 

manae  duplex  compositio  invenitur :  una, 

qua  componit  et   dividit  subjectum  cum 

Videtur  quod  intellectus  et  ratio   sint     praedicato,  formando  propositiones ;   alia, 

liversai  potentise.  qua   componit    principia  cum  conclusio- 

1.  Dicit  enimBoethius  (deConso^.  P/iz7os.     nibus,  conferendo;  sed  in  prima  compo- 

.4,  prosa  6 ;   —  Migne  t.  63,  col.  817),     sitione   eadem    pptentia  animse  est,  quae 

juod  intellectus  comparatur  ad  rationem     ipsa  simphcia  appreheiidit,  id  est  praedi- 

;icut  ajternilas  ad  tempus  ;    sed  non  est     catum  et  subjectum,  per  proprias  quid- 


QU^STIO  XCIII 

DE   POTENTIIS    ANIMyE  INTELLECTIV^  IN 
COMMUNI. 

Deinde  considerandum  est  de  potentiis 
nimae  intellectivae  in  communi. 

CIRCA  QUAS  QU^RUNTUR  OCTO  : 

.  Utrum    intellectus   et  ratio    sint   diversae 

potenLiae. 
.  Utrum  intelligentia  sit  alia  potentia  ab  in- 

tellectu. 

.  Utrum  in  anima  rationali  sit  memoria. 
.  Utrum  memoria  realiter  distinguatur  ab 

intellectu  sicut  potentia  a  potentia. 
.  Utrum  intellectus  et  voluntas  sint  una  et 

eadem  potentia  realiter. 
.  Utrum  in  homine  sit  liberum  arbitrium. 
.  Utrum  liberum  arbitriUm  sit  etiam  in  bru- 

tis. 
.  Utrum  liberum  arbitrium  in   homine   sit 

poLentia  realiter  distincta  ab  inLeilectu  et 

voluntate. 

ARTICULUS    I 

UTRUM   INTELLECTUS    ET    RATIO    SINT 
DIVERS^  POTENTI^. 


25i 


TERTIA  SECUNDiE  —  PHILOSOFHIA   NATURALIS 


dilales  :  ct  qua3  componeiido  propositio- 
neni  format;  ulriimque  enim  intelleclui 
possibili  tribuitur,  ut  dicilur  in  3.  de 
Anima  {lext.  21  et  sqq. ;  c.  6)  :  ergo 
et  similiter  una  potenlia  erit,  qu»  ipsa 
jjrincipia  accipit,  quod  est  intellectus, 
et  principia  in  conclusioncm  ordinat, 
quod  est  rationis. —  Ibid.  aro-.  6  Scd  con- 

Ira. 

3.  Praeterea,  omnis  i)olentia,  (\wx  com- 
parat  alia  ad  invicem,  oporlet  quod  ha- 
beat  ulriusque  absolute  cognitionem  : 
unde  probat  Pliilosophus  in  2.  dc  Anima 
(texl.  144  ;  1.  3,  c.  2),  quod  oportet  in  no- 
bis  Cfcse  unam  polentiam,  quiu  cognoscat 
album  el  dulce,  per  hoc  quod  discei-ni- 
mus  inler  ea ;  sed  sicut  qui  discernil  in- 
lcr  aliqua  diver&a,  comparat  ea  ad  in\i- 
cem,  ila  eliam  qui  confert,  unum  alleri 
coniparat  :  ergo  illius  potenliiu,  quie  con- 
fert,  scihcet  ralionis,  erit  absolutealiquid 
cognoscere,  quud  perlinet  ad  inlelleclum. 
—  Ibid.  arg.  10  Sedcontra. 

RiiisPONDEO  Dicii.NDu.M,  quol  ralio  el  in- 
lelleclus  in  iiomine  uon  possuul  esse  di- 
versuj  potcnliae.  Quod  manifesle  cogno- 
scilur,  si  ulriusque  aclus  considerelur. 
hdellirjerc  enim  est  simpliciler  verilaleni 
intelligibilem  apprehendcre.  Uatiocinari 
aulem  esl  procedere  de  uiiu  inlelleclo  ad 
aliud  ad  verilatem  iiilelligibilem    cogno- 


mana  secundum  viam  acquisitionis  (1) 
vel  inventionis  procedit  a  quibusdaii 
simpliciler  inlellectis,  qua)  sunt  prioK 
principia  ;  et  rursus  in  via  judicii  resol- 
vendo  redit  ad  priraa  principia,  ad  qua 
inventa  examinat.  Manifestum  estautera 
quod  quiescere  et  moveri  non  reducuntui' 
ad  diversas  potenlias,  sed  ad  unam  ei 
eandem,  etiam  in  naturalibusrebus;  qui;i 
per  candem  naturam  aliquid  movelur  aci 
locum  et  quiescit  in  loco.  Multo  erg(| 
magis  per  eandem  potentiam  intelligimu:| 
et  ratiocinamur.  Et  sic  patet,  quod  inhol 
mine  eadem  potentia  cst  ratio  et  inlelle' 
clus.  —  1a,  q.  79,  a.  8,  c. 

Ad  p)imum  ergo  dicendum,  quodcetei 
nitas  comparatur  ad  lempus  sicut  iinmo 
bile  ad  mubile;  et  ideo  Boethius  coinpara 
vit  intellectum  a^ternitati,  rationem  ver 
tcmpori.  Sicut  ergo  cognilio  principio 
rum,  quie  habent  rationem  verilatis  im 
mobilis,  et  cognitio  conclusionum,  quc 
habent  ralionem  veritatis  mobilis,  ai 
eandeni  [»otcntiam  porlinent ;  ita  et  intel 
leclus  et  ratio  sub  eadeiu  potentia  com 
prehendunlur.  —  ia,  1.  c.   ad  2. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  aliaani 
malia  sunt  ila  infra  hominem,  quod  noi 
possuiit  atlingere  ad  cognoscendaiu  veri 
talem,  quam  ralio  inquirit.  lloino  ver 
attini^it  ad  co-Mioscendam    intelliuibileii 


scendam.  Kl  ideo  angeli.qui  perfecle  pos-     verilatem,    quam  angeli    cognoscunl,  se 


hident  secundum  motlum  suoi  nalurx' 
cognilionem  intelligibilis  verilalis,  nou 
habentncccssc  procederc  de  uno  ad  aliud ; 
sed  LJmpIiciter  el  abs(|ue  discursu  veri- 
talem  rerum  apprehendunl,  ul  dicil  Dio- 
nysiu.s  (de  Div.  Nom.  c.  7,  §  2 ;  —  Migne 
Pl*.   Gr.  l.  3,  col.  807).    Ilumines  aulem 


impeifecte;  et  ideo  vis  cognosciliva  an 
gelurum  iion  est  allerius  generis  a  vi  cc 
gnobcitiva  ralionis,  sed  comparalur  a 
ij)Sdm  ut  perfectum  ud  imperfectum.  - 
Jbid.  ad  3. 

Ad    tertium    dicendum,   quud     sensu 
comiuunis  curn  omnia  sensibilia  percipial 


ad  intelligibilfmverilatemcognoscendam     se.undum    l'hilosui)hum    (2.    de    Anim 


perveniunt  proccdendo  de  unu  ad  aliul, 
ut  ibidt;m  dicilur,  et  ideo  ralionak-s  di- 
cunlur.  Patet  ergo,  quod  raliocinuri  com- 
paratur  ad  inlelligere  sicut  moveri  ad 
(piii;scere  vel  ucquirere  ad  habere;  quo- 
rum  unum  esl  pcrfecli,  abud  autem  im 


tcxt.  riliel  s»iq.  ;I.  3,  c.  2),  upurletquo 
in  ea  ferutur  secundum  unamcoiniuunoi 
latiunem;  alias  non  habercl  unuin  [Hjr  si 
objecluin.  Sed  inhunc  coinmunein  ohjeci 
ruliuneiu  nullus  scnsuum  propriorui 
perlingere  putesl  ;  sed   in  siniplicem  ai 


perfecli.  Ettiuia  molus  sempcr  ab  imnio-     ceplionem  rutio   perlingil  sicul  ad  buui 

bili  proceilil,  el  ad  aliquid   (luielum  ler- 

minatur,  inde  est    ([uud  ratiucinatiu  hu-         1.  Al.  «  intiuiHittuniti*. 


E  ANIMA  —  QUJ^ST.  XCIII  DE  POTENTIIS 

3rrainum,  ul  quando  discursus  ralionis 
a  scientiam  (1)  concludiLur.  Unde  non 
porleL  quod  inlelleclus  in  nobis  siL  alia 
lolenlia  a  raLione,  sicut  sensus  communis 
propriis.  —  de  Verit.  1.  c.  ad  3. 

ARTIGULUS  II 

TRUM     INTELLIGENTIA     SIT    ALIA     POTENTIA 
AB    INTELLECTU. 

Videlur  quod  inLelligenlia  sit  alia  po- 
cnlia  ab  inLclIeclu. 

1.  DiciLur  enim  in  lib.  de  Spiritu  et 
inima  (c.  11  ;  —  Migne  PP.  Lat.  L.  40, 
;ol.  786),  quod  cum  ab  inferioribus  ad 
;uperiora  ascendimus,  prius  occurrit 
;ensus,  deinde  imaginaLio,  Lum  ralio, 
loslea  intelleclus,  cL  demuni  inLeliigen- 
ia;  sed  imaginalio  et  sensus  sunt  di- 
rersai  potentiae  :  ergo  et  intellectus  et 
ntelligentia.  —  la,  q.  79,  a.  10,  arg.  1. 

2.  Prselerea,  dicit  Bocthius  {de  Consol. 
'^hilos.  1.  5,  prosa  4  ;  —  Migne  t.  03, 
;ol.  849),  quod  a  ipsum  hominem  aliter 
lensus,  aliter  imaginatio,  alitcr  laLio, 
ililer  intelligentia  intuelur  »  ;  sed  intel- 
cctus  est  eadem  polentia  cum  ratione  : 
}rgo  videtur  quod  intelligcntia  sit  alia 
)0Lenlia  quam  inLelleclus,  sicuL  raLio  cst 
ilia  potentia  quam  imaginatio  et  sensus. 
—  Ibid.  arg.  2. 

3.  Pr£)eLerea,  actus  sunt  praevii  po- 
entiis,  ut  dicitur  2.  de  Ajiima  {text.  33  ; 
.  4).  Sed  intelligentia  est  quidam  actus 
liversus  ab  aliis  aclibus  qui  tribuuntur 
Qlcllectui.  Dicit  enim  Damascenus  (2.  de 
'ide  Orthod.  c.  22;  —  Migne  PP.  Gr.  L. 
'4,  col.  943),  quod  «  primus  moLus  dici- 
ur  inLclligenLia ;  quae  vero  circa  aliquid 
st  inLelligenLia,  inLenLio  vocatur  :  quae 
lermanens  et  figurans  animara  ad  id, 
iiod  intelligitur,  excogitatio  dicitur  ;  ex- 
ogitatio  vero  in  eodem  manens  ct  se  ip- 
am  examinans  et  dijudicans,  phrone- 
is  dicitur,  id  est  sapientia ;  «  phronesis 
utem  dilatata  facit  cognitionem,  id  est 

1.  Al.  «  scientia  ». 


ANIMyE  INTELLEGT.  IX  COM.  -  ART.  II  255 
interius  dispositum  sermonem  »  ;  ex  quo 
oit  «  provenire  sermonem  pcr  linguam 
enarratum  ».  Ergo  vidotur  quod  iiUelli- 
gentia  sit  qua^dam  specialis  potentia.  — 
Ibid.  arg.  3. 

Sed  contra  esl,  quod  Philosophus  di- 
cit  in  3.  de  Anima  {text.  21 ;  c.  G),  quod 
intelligenlia  indivisibilium  esL  in  quibus 
•  non  esL  falsum  ;  sed  hujusmodi  cog/io- 
scere  pertinet  ad  intellectum  :  ergo  intel- 
ligentia  non  est  alia  potentia  praiter  in- 
tcllectum.  —  3.  de  Anima  I.  11. 

Respondeo  dicendum,  quod  hoc  no- 
men  intelligentia  proj^rie  significat  ipsum 
actum  intellectus,  qui  est  intelligere.  In 
quibusdam  tamen  libris  deArabico  Irans- 
latis  substantise  separatac,  quas  nos  an-' 
gelos  dicimus,  intelligenticc  vocantur, 
iortc  i)ropter  lioc  quod  hujusmodi  sub- 
stanLia}  semper  aclu  iuLclIigunL.  In  libris 
tamen  de  Gra?co  translatis"  dicuntur  in- 
lellectus  seu  mentes.  Sic  ergo  intelligen- 
tia  ab  intellectu  non  distinguitur  sicut 
potentia  a  potentia,  sed  sicut  actus  a  po- 
tenlia.  Innuitur  enim  tahs  divisio  etiam 
a  philosophis.  Quandoque  enim  ponunt 
quatuor  inlellcctus,  scihcet  intellectum 
ogentem,  possibilem,  in  habitu,  ct  adep- 
tum.  Quorum  quatuor  inLellecLus  agens 
cL  possibilis  sunL  diversae  poLenLia^,  sicut 
et  in  omnibus  cst  alia  potentia  activa  ot 
alia  passiva;  alia  vero  tria  distinguuntur 
secundum  tres  status  intellectus  possi- 
bilis  :  qui  quandoque  est  in  potentia  tan- 
tum,  et  sic  dicitur  possibilis;  quando- 
que  autem  in  actu  primo,  qui  est  scien- 
tia,  et  sic  dicitur  intellectus  in  habitu  ; 
quandoque  autem  in  actu  secundo,  qui 
cst  considerare,  ct  sic  dicitur  intellectus 
in  octu  seu  intellectus  adeptus.  —  la,  q. 
79,  a.  10,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  si 
recipi  debet  illa  auctoritas,  intelligentia 
ponitur  pro  actu  intellectus;  et  sic  divi- 
ditur  contra  intellectum  sicut  actus  con- 
Ira  potentiam.  —  la,  1.  c.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quodBoethius 
accipit  intelligentiara  pro  actu  intelle- 
ctus,    quse  transcendit    actum    rationis. 


256  TERTIA  SECUND.E  —  PHILOSOPHIA  NATUPLVLIS 

Unde    ibidein  (prosa   o;    — Migne    col.  liiis  :  ergo.  —  Ibid.   arg.  3;  la,   q.  79 

854)  dicit,  quod    «    ralio  tantum  huniani  a.  6,  arg.  2. 

generis  est,  sicut  intelligenlia  sola  Dei  »  ;         3.  Praeterea,    in   memoria  conservan- 

proprium  enim  Dei  est  quod  absque  omni  tur    species  rerum   quse    actu  non  cogi 

investigatione  omnia  intelligat.  —  Ibid.  lanlur.  Sed  hoc    non  est  possibile  acci- 

ad  2.  J^i*ti  iii  inlellectu,  quia  intelleclus  fit  ii 

Ad  terlium  dicendum,  quod  omnes  illi  ai^u   per   hoc    quod    informatur    speci 

actus,  quos  Damascenus  enumerat,  sunt  intelligibili.    Intelleetura    autem   esse  ii 

unius    potentice,      scilicet     intellectivse.  actu  est  ipsum  intelligere  in  actu  ;  et  si 

Qua3   primo   quidem    simpliciter    appre-  inlellectus  omnia  inlelligit  in  actu   quoi 

hendit  aliquid,  et  hic  actus  dicitur  intel-  rum  species   apud  se  habet.    Non  erg'j 

ligentia  ;   secundo  vero  id  quod  appre-  memoria  est  in  parle  inlellectiva.  —  la, 

hendit    ordinal  ad  aliquid   aliud   cogno-  1,  c.  arg.  3.  , 

scendum  vel  operandum,  et  hic  vocatur         4.    Praiterea,    omnis  animae  potenli;, 

intentio  ;  dum  vero    pcrsistit   in  inquisi-  hobet  aliquem  actum  ;  sed  memoria  nul 

tione  ilUus    quod  ir.tendit,  vocatur  cogi-  lum  habere  potest  actuni  in  aninia  ratio 

'tatio;dum  vero  id  quod    ett  excogila-  nali ;    naui  ut  est   cognitio  praileriloruii( 

tum   examinat  ad    aliqua  certa,    dicitur  ul  sic  pertinet  ad  parteni  sensitivaoi,  U| 

scire  vel  saperc,    quod  est  phronesis  vel  vero  esl  vis  retentiva  specierum  non  di 

sapientia  —  nam  sapientiie  est  judicare,  cit    uHuni    actum  :   ergo    memoria   noi 

ut  dicitur  l.  Mrtaphjs.  (c.  2)  — ;  ex  quo  est  in  anima  rationali.  —  1.  Sent.  disl 

autem  habet  alicjuid  |)ro  cerlo  quasi  exa-  3,  q.  4,  a.  1,  c. 

minatum,  cogitat  quomodo   possit   illud         -j.    Pra^terea,    12.   Melciphys.    text.  3i, 

aUis  manifestare,  et   haec   est  di^positio  (1.    11,    c.    7)   dicilur  a  Commeritalorei 

interioris    sermonis,     «'X    tpia     procedit  qiiod  natura  iiitellectiva  dividitur  in  iui 

exterior  loculi»».   Non  enim   omnis  dilVe-  tellectum   tt  voluntatem  ;  nec  ullus  un 

rentia  actuum  polenlias  diversificat,  sed  cpiam  philusuphus   in    parle   inlellecliv 

sola  illa,  quie  non  polest  rcduci  in  idein  posuit   memuiiam,   qui    tamen   polentia 

princij)ium.  —  Ibid.  a  I  3.  aniinie   consideraverunt  :  ergo   inemori 

non    est    in    anima    ralionali.    —    Ibia 

AllTlCULUS    III  arg.  3. 

6cd  contra  :  Philosophus   dicit  in  3.  d 

UTRUM     IN     ANIMA     IIATIUNAU    SIT   MF.MOniA.  ,      ,    ,.  /x  i  ...  I«„, 

Antnui  [tcxt.  b  ;  c.  4),  quod  anima  est  locii 

Vid.;tur   quod  in  anima  ralionuli  non  specierum,    priulenpiam   (luod  non  loU 

sit  memoria.  sed  inlellectivu  ;  loci  autem  esl  conserv; 

1.  Dicit  eiiim  Pliiln-uphus  in  libio  de  vc  contenta  in  eo  :  cuin  ergo  conservai 
Memoria  ct  lieminisc.  (c  1),  quod  lueiiio-  species  ad  meinoriam  perlineal,  vidclu 
ria  non  est  intLllcclivi,  seJ  bensilivi  ;  quoJ  in  parto  inlellecliva  seu  in  uniiu 
cuin  ergo  aniina  ralionalis  sil  inlelle-  ralioiuili  .'^il  imMuoria.  —  de  Verit.  q.  1< 
ctiva  el  dilTerut  ub  aiiiiuu  scnsiliva,  vide-  a.  2,  org.  1  Scd  contra. 

tur  quod  memoria  non  sit   in  illa,  —  de         11i:spo.>uko   dich.nuum,     cjuod    ciiin   d 

Verit.  q.  10,  a.  2,  arg.  2.  ralione   mi'mori:e  sil   conservare  s|)ecit 

2.  Prcelerea,  inlelleflus  et  umnia  (jua'  rorum  i\iiJi  aclu  iioii  upprehendunlui 
ad  paittiu  inlelleclivaiii  ulque  udeo  ud  hoc  primuin  cunsideraii  0j)orlel,  uliui 
uniinam  rationalem  perliuenl,  ub.-lruhuiit  .-pecies  inlelli;:ibiles  sic  in  intelleclu  coi 
ub  hic  et  niinc ;  meinoiia  vero  non  ubs-  servuri  possinl.  Posuil  eiiiia  Aviccnn 
truhit;  conrernil  iianKiue  delerminulum  hoc  e-^.^»' iin|x)S.sibile.  In  purle  eniin  seii 
lempu.-^,  scilirel  prajterilum  ;  inemoria  silivu  ilicebul  hoc  accidero  quunlum  a| 
nanupi»'    piielerilorum  esl,  ul  dicil  Tul-  uliquas  iioleiilias,  in  quanluiu  sunl  uclu 


ij  ^NIMA  -  QUiEST.  XGIII  DE  POTENTIIS 

•ffanorum  corporalium,  in  quibus  con- 
rvari  possunt  aliquae  species  absque 
tiiali  apprehensione.  In  intellectu  au- 
m,  qui  caret  organo  corporali,  nihil 
:istit  nisi  inteHigibiliter.  Unde  oportet 
telligi   in  actu  illud,    cujus    simiiitudo 

intellectu  existit.  Sic  ergo,  secundum 
3um,  quam  cito  aliquis  actu  desinit  in- 
Ihgere  aUquam  rem,  desinit  esse  ilUus 
i  species  in  intellectu ;  sed  oportet,  si 
nuo  vult  rem  iUam  intelUgere,  quod 
nvertat  se  ad  intellectum  agentem, 
em  ponit  substantiam   separatam,  ut 

iUo  effluant  species  inleUigibiles  in 
telleclum  possibilem.  Et  cx  usu  et 
ercitio  convertendi  se  ad  inteUectum 
entem,  reUnquitur  secundum  illum 
aedam  habiUtas  in  inteUectu  possibiU 
nvertendi  se  ad  inleUectum  agentem, 
eiii  dicebat  esse  habitum  scientiae.  Se- 
ndum  igitur  hanc  positionem  nihil 
iiservatur  in  parte  inteUectiva,  quod 
n  actu  inteUigatur.  Unde  non  poterit 
ni  in  parte  inteUectiva  atque  adeo  in 
ima  rationaU  memoria  secundum  hunc 
)dum. 

3ed  haec  opinio  manifeste  repugnat  di- 
3  AristoteUs.  Dicit  enim  in  3.  de  Ani- 
[  {text.  8 ;  c.  4),  quod  cum  inteUectus 
ssibUis  sic  fiat  singula,  ut  sciens  dici- 
'  quis  secundum  actum ;  et  quod  hoc 
;idit,  cum  possit  operari  per  se  ipsum : 

quidem  igitur  et  tunc  potentia  quo- 
mmodo,  non  tamen  simpUciter,  ut 
Le  addiscere  aut  invenire.  Dicitur  au- 
a  inteUectus  possibUis  fieri  singula, 
;undum  quod  recipit  species  singulo- 
n.  Ex  hoc  ergo  quod  recipit  species 
elUgibilium,  habet  quod  possit  ope- 
•i  cum  voluerit,  non  autem  quod  sem- 
^  operetur  ;  quia  et  tunc  est  quodam- 
do  in  potentia,  sed  aliter  quam  ante 
eUigere  :  eo  scilicet  modo,  quo  sciens 
habitu  est  in  polentia  ad  consideran- 
nin  actu. 

i\epugnat  etiam  prsedicta  positio  ra. 
li.  Quod  enim  recipitur  in  aliquo, 
ipitur  in  eo  secundum  modum  reci- 
utis.  Intellectus  autem  est  magis  sta- 


ANIMJil  INTELLEGT.  IN  GOM.  —  ART.  III    257 

bilis  naturae  et  immobiUs  quam  materia 
corporalis.  Si  ergo  materia  corporalis 
formas,  quas  recipit,  non  solum  tenet, 
dum  per  eas  agit  in  actu,  scd  etiam  post- 
quam  agcre  cessaverit,  muUo  fortius  in- 
tellectus  immobililer  et  inamissibiliter 
recipit  species  inteUigibiles,  sive  a  sensi- 
bilibus  acceptas  sive  etiam  ab  aliquo  su- 
periori  intellectu  effluxas. 

Sic  igitur,  si  memoria  accipiatur  solum 
prout  conservativa  specierum,  oportet 
dicere  meraoriam  esse  in  inteUectiva 
parte  atqne  adeo  in  anima  rationali.  Si 
vero  de  ratione  mcmorise  sit,  quod  ejus 
objectum  sit  pra^teritum  ut  praeteritum, 
memoria  in  parte  inteUecliva  non  erit, 
sed  sensitiva  tantum,  quse  est  apprehen- 
siva  particularium.  Prseteritum  enim  ut 
praeteritum,  cum  significet  esse  sub  de- 
terminato  tempore,  ad  conditionem  parti- 
cularis  pertinet.  —  la,  q.  79,  a.  6,  c.  ; 
2.  c.  Gent.  c.  74. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ex 
illa  auctoritate  tantum  haberi  potest, 
quod  in  anima  rationali  atque  adeo  in 
parte  inteUectiva  non  est  memoria  pro- 
prie  sumpta,  secundum  quod  est  cogni- 
tio  prseteriti  ut  prseteritum  est,  sed  alio 
modo,  minus  proprie,  prout  est  vis  con- 
servativa  specierum.  —  de  Verit.  q.  10, 
a.  2,  ad  2. 

Ad  secundum  dicendum  est  eodem 
modo.  —  Vel  dic,  quod  prseteritio  potest 
ad  duo  referri,  scilicet  ad  objectum  quod. 
cognoscitur,  et  ad  cognitionis  actum. 
Quse  quidem  duo  simul  conjunguntur  in 
parle  sensitiva,  quse  est  apprehensitiva 
alicujus  per  hoc  quod  immulatur  a  prse- 
senti  sensibUi.  Unde  simul  animal  me- 
moratur  se  prius  sensisse  in  prseterito, 
et  sensisse  quoddam  prseteritum  sen- 
sibile.  Sed  quantum  ad  partem  intelle- 
clivam  pertinet,  prseteritio  accidit,  et 
non  per  se  convenit  ex  parte  objecti. 
Intellectus  enim  intelligit  hominem  in 
quantum  est  homo  ;  homini  autem  in 
quantum  est  homo-  accidit,  vel  in  prse- 
senti  vel  in  prseterito  vel  in  futuro 
esse.  Ex  parte  vero  actus  praeteritio  per 


k 


SUMMJE  PniLOS.  IV  —  17. 


258  TERTIA   SECUND.E  —    PHILOSOPHIA   NATURALIS 

se  accipi  potest  etiam   in  intellectu  sicut  omnis  talis  natura  est  intellectualis,  con 

in  sensu  :  quia  intelligere  animai  nostrae  scquitur,  ut   id  quod  in  ipsa  tenetur  al 

est  quidam  particularis  actus  in  hoc  vel  ea  intelligatur,  et  ita  post  memoriam  se 

in  iilo  tempore  existens  :  secundum  quod  quitur    intelligentia.    —    Item,    quia  i 

dicitur   homo    iflteliigere  nunc  vel   heri  quod  intelligitur  accipitur   ut  convenien 

vel  crus.    Et   hoc  non   repugnat   intelle-  intelligenti,    ideo  consequitur    voluntas 

ctuaHlati,     quia    hiijusmodi    intelligere,  quae    tendit  in   ipsum    conveniens;    ne 

quamvis  sit  quoddam  particularc,  tamen  potest  ultra  procedere,  quia  voluntas  es 

est  immaterialis  actus.  Et  ideo,  sicut  in-  respectu  finis,  cum  ejus  objectum  sit  bo( 

tellectus  intelligit  se  ipsum,quamvis  ipse  num,    et    rei    perfeclio   non    exlendatu 

sit    quidam    singularis    inlellectus  ;    ita  ultra  finem.  Et  secundum   hoc  sunt  tre 

intelligit  suum  intelligere,  quod  est  sin-  potentice  dislinct.T  ab  invicem,  meraoria 

gularis  actus,   vel   in    prccterilo    vel   in  intelligentia    et    volunlas.    —    1.    Sen. 


praisenti  vel  in  futuro  existens.  Sic  igi- 
tur  salvatur  ratio  memoriae  quantum  ad 
hoc  quod  est  praiteritorum  in  intellectu, 
secundum  quod  intelligit    se  prius  intel- 


dist.  3,  q.  4,  a.  \,  c. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  philosc; 
phi  accipicbant  polentias  illas  tantun 
qua3  ordinantur  ad  aliquem  actum.  Prc: 


lexisse,  non    autcm   secunduni   quod  iii-     prietas   aulem    relentiva    ipsius    anim;; 


tclligit  pra.'teritum,  prout  est  hic  et  nunc. 
—  Ibid.  ad  3;  la,  I.  c.  ad  2. 

Ad  lertium  dicendum,  quod  species  in- 
lelligibiles  aliquando  sunt  in  inlellectu 
in  potentia  tantum,  et  tunc  dicilur  inlel- 
lectus  esse  in  polentia ;  ali(iuando  autciii 
secundum  ultimam  complexiunem  actus, 
et  limc  intelligit  aclu  ;  ali(|uando  medio 
modo  se  habel  inter  potcntiam  et  aclum, 
et  tunc  dicitur  esse  inlellectus  in  habilu; 
etsecundum  liunc  modum  inlellectus  con- 
servat  species,  etiam  quando  aclu  nun 
intelligit.  —  1a,  1.  c.  ad  3. 

Ad  (fuartum  dicendum,  (luod  omnis 
propriclas  conse^iuens  cssenliam  anim;»' 
secundum  suam  naturam,  vocalur  polen- 
tia  aniuKu,    sive  sit  ud   uperandum    sive 


non  habct  aliquem  actum,  sed  loco  aclL, 
habet  hoc  ipbum,  quod  est  tenere ;  (I 
ideo  de  memoria  sic  dicta  non  fecerui 
mentiunem  inter  potentias  aninue.  - 
Ibid.  ad  3. 

ARTICULUS  IV 

UTRLM      MKMOIUV      HlSTlNGUATUR     nHALITl' 
AU     INTELLtlCTU,    SICUT    POTliNTIA    A     P 
TENTIA. 

Videlur    quod    memoria    dislingual 
realiler  ab  intelleclu. 

1.  I)icit  enim  Auguslinus  (14.  de  Tri 
c.    8  ;    —  Migne    IM».    Lat.    t.   42,  cd 
lOVi),  (|Uod  secuiidum  lioc  aniina  rni 


non.  Cum    igitur  natura  aniiiuu  sil  rece- 

ptibilis,in  quanlum  habt-t  ali(juid  de  j)Os-     nalis  e^l  ad    imagincm  Dei,  quud  \n>l 

sibililate,  eo  qu(jd  omne  habcns   e^se  ab     uli    ralione  iiU\uc    intelleclu    (I),  nU\ 

aliquo,  cst  po^^ibile  iii  .se,  ut  probal  Avi-     udeo  secundum  potentias  ;  sed  in  onii 

conua  {\n  Uh.dc  littelliijentiisc.!t)\  L'lium     alleiidilur    imago,   secundum   qu(xM 

sit  imjtiessa  corj)OraIi  urgano,  cumhabeat 

oi)eialionem  absulutam  a  corpoie,  srilicet 

intelligero  :  conse(|iiitiir   ip.sam   (|u.'i'  lam 

proprielas,    ut    iiiij)ie.-^sa    relinfut.  rmlo 

dicitur  3.  de  Aninut  (text.  0 ;  c.  4),  quod 

anima  e&l  locus  Hpecieruiii,  iiun  lolu,  sed 

intellcctus.     Isla   ergo    viilus    relinendi 

dicitur   potentia    memoriiL'.   —  Ullcrius, 

quia    anima   e^t   immuiii.>)  a   mulctia,  el 


tria  inveniiinlur  in    ea,  nimirum  uk-h 
riii,    inlelleclus  et    voluiila»  :  erf.'0   ' 
Iriu  suiil  Ires  puteiitia;  reuliter  disliu  . 
—  de  Verit.  q.  10,  a.  3,  arg.  i  Sed  cv 
Ira. 


(1)  MiKni3  1.  c.  :  «  Eu  (|uippo  ipso  imn 
ejuii  eHl,  (|uo  cjui)  oapu.v  ust  vjus(iu0  |  ^ 
ccp»  vsHO  puloat.  » 


;  ANIMA  —  QU.EST.   XCIII   DE  POTENTIIS 

2.  Prseterea,  si  praedlcta  tria  non  sunt 
3S  potenlise  realiter  distinctae,  oportet 
quod  eoruni  esse  actum  vel  operatio- 
m.  Sed  actus  non  semper  est  in  anima, 
,n  enini  semper  in  actu  intelligit  aut 
ilt ;  ergo  ista  tria  non  semper  erunt  in 
inia,  et  sic  non  esset  anima  ad  imagi- 
m  Dei ;  quod  est  contra  Augustinum. 
■go  dicendum  est  memoriam  esse  poten- 
im  realiter  distinctam  ab  aliis  duabus. 
Ibid.  arg.  2  Sed  conlra. 

3.  Praeterea,  secundum  Augustinum 
).  de  Trin.  c.  11 ;  —  Migne  PP.  Lat.  t. 
,  col.  982  et  sq.)  memoria,  intellectus 
voluntas  sunt  ad  invicem  aequalia,  et 
ura  corum  ab  alio  oritur  ;  et  ideo  per 
a  repraesentatur  sequalilas  et  processio 
vinarum  personarum;  haec  autem  re- 
aescntari  non  possent,  nec  illa  esse,  si 
smoria  esset  eadem  potentia  cum  intel- 
:tu:  ergo  realiter  debet  ab  illo  distin- 
li.  —  la,  q.  79,  a.  7,  arg.  3  ;  de  Verit. 
c.  arg.  3  Sed  contra. 

4.  Praeterea,  eadem  ratio  detlnitionis  est 
lentiarum  sensitivae  partis  et  intelle- 
ivae;  sed  memoria  in  parte  sensitiva  est 
la  potentia  realiter  a  sensu,  ut  supra 
clum  est :  ergo  memoria  intellectivae 
rlis  debet  esse  alia  potentia  ab  intel- 
:lu.  —  la,  1.  c.  arg.  2. 

Sed  contra  est,  quod  de  ratione  memo- 
jeest  quod  sit  thesaurus  vel  locus  con- 
rvativus  specierum;  hoc  autem  Philo- 
phus  3.  de  Anima  {text.  6;  c.  4)  attri- 
lit  intellectui :  non  ergo  in  parle  intel- 
:liva  memoria  est  alia  potentia  realiter 
I  iiitellectu.  —  la,  q.  79,  a.  7,  arg. 
d  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  potentiaeani- 
ae,  sicut  supra  dictum  est  (q.  51,  a.  3), 
stinguuntur  secundum  diversas  rationes 
•jectorum,  eo  quod  ratio  cujuslibet  po- 
ntise  consistit  in  ordine  ad  id,  ad  quod 
icitur,  quod  est  ejus  objectum.  Dictum 
itetiamsupra  (q.  51,  a.  3,  c),  quod  si 
iqiia  potentia  secundum  propriam  ratio- 
\-m  ordineturad  aliquod  objectum  secun- 
lim  communem  rationem  objecti,  non 
|versificabitur  illa    potentia   secundum 


ANIMyE  INTELLEGT.  IN  COM.  —  ART.  IV    259 

diversitates  particulariumdifferentiarum : 
sicut  potentia  visiva,  quae  respicit  suum 
objectum  secundumralionemcolorati,  non 
diversificalur  secundum  rationem  albi  et 
nigri.  Intellectus  autcm  respicit  suum 
objectum  secundum  communem  rationem 
entis,  eo  quod  intellectus  possibilis  est, 
quo  est  omnia  fieri.  Unde  secundum  nul- 
lam  differentiam  enlium  dlversificatur 
differentia  intellectus  possibilis.  Diversi- 
ficatur  tamen  potentia  intellectus  agentis 
et  intellectus  possibilis,  quia  rcspectu 
ejusdem  objecti  aliud  principium  oportet 
esse  potentiam  aclivam,  qua)  facit  obje- 
ctum  esse  in  actu,  et  aliudpotentiam  pas- 
sivam,  quae  movetur  ab  objecto  in  aclu 
existente.  Et  sic  potentia  activa  compa- 
ratur  ad  suum  objectum  ut  ens  in  actu  ad 
ens  in  potentia.  Potentia  autem  passiva 
comparatur  ad  suum  objectuni  e  converso 
ut  ens  in  potenlia  ad  ens  in  actu.  Sic  igitur 
nulla  alia  difTerentiapotentiarum  in  intel- 
lectu  esse  potest  nisi  possibilis  et  agentis. 
Unde  patet,  quod  memoria  non  est  alia 
potentia  ab  intellectu.  Ad  rationem  enim 
potenliae  passivae  pertinet  conservare,  sic- 
ut  et  recipere.  —  la,  q.  79,  a.  7,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  imago 
Trinitatis  in  anima  potest  assignari  dupli- 
citer  :  uno  modo  secundum  perfectam 
imitationem  Trinltatis,  alio  modo  secun- 
dum  imperfectam.  Anima  enim  perfecte 
Trinitatem  imitatur,  secundum  qaod  me- 
minit  actu,  intelligit  actu  et  vult  actu. 
Imago  \evo  seciindaminiperfectain  imita- 
tionem  est,  quando  assignatur  secundum 
habitus  et  potentias ;  et  hoc  modo  reperi- 
tur  in  memoria,  intellectu  et  voluntate,  se- 
cundum  quod  dicunt  potentias,  non  tamen 
hoc  modo,  quod  memoria  possit  esse  in 
parte  intellectiva  alia  potentia  ab  intel- 
lectu,  ut  dictum  est(inc.);  sed  quatenus 
intellectus  habet  habitudinem  ad  diversa, 
scilicet  ad  tenendam  notitiam  alicujus 
habitualiter  ;  sicut  et  Augustinus  distin- 
guit  rationem  inferiorem  a  superiorl  se- 
cundum  habitudinem  ad  diversa.  Et  de 
hoc  secundo  modo  imaginis  inventae  in 
anima   secundum  imperfectam  imitatio- 


260 


TERTIA  SECUND^  —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 


nem  loquitur  Augustiiuis,  non  de  primo 
modo  secundum  perfcctam  imiLationem, 
qua3  est  quando  anima  aclu  imitatur 
Trinitatem,  intelligendo  eam.  —  de  Verit. 
1.  c.  ad  1  Sed  conira. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  semper 
est  in  anima  imago  Trinitatis  aliquo 
modo,  sed  non  secundum  perfectam  imi- 
tationem.  —  Ibid.  ad  2  Sed  conlra. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  intelli- 
gentia  oritur  ex  memoria  sicut  aclus  ex 
habitu,  et  hoc  modo  otiam  sequatur  ei ; 
non  autem  sicut  potentia  potenlise  (la,  1. 
0.  ad  3).  —  Vel  dic,  quod  inter  polentiam 
et  actum  et  habitum  polest  e»se  ajquali- 
tas,  secundum  quod  comparantur  ad  unum 
objectum ;  et  sic  iraago  Trinitatis  inveni- 
tur  in  anima,  secundum  quod  ferlur  in 
Deum.  Et  tamen,  etiam  communiler  \o- 
quendo  de  potentia,  habilu  et  actu,  inve- 
nitur  in  eis  aiquaiitas,  non  quidem  secun- 
dum  proprietatem  natur:e,  quia  alterius 
modi  habet  esse  operatio,  habilus  et  po-  quain  voluntas;  sed  intelleclus  speculal 
tentia;  scd  secundum  comparalionem  ad  vus  non  est  alia  potenliaquam  practicu 
actum:  secundum  (luumcousideratur  ho-  quia  secundum  Pliilosophum  inS. deAn 
rum  trium  quantita^;  ncc  opurlel  quod  rna  {texl.  'lU  ;  c.  10)  inleliectus  speculal 
accipialur    unus    lantum   actus    numero      vus  per  exlcnsionem  fit  practicus  :  erj 


idem  supposilo  et  differant  ratione,  vid©. 
tur  quod  intellectus  et  voluntas  sint  iden 
re,  sed  difTerant  ralione.  —  de  Verit.  q 
22,  a.  10,  arg.  1. 

2.  Preeterea,  secundum  Philosophum  in 
3.  de  Anima  {texf.  42 ;  c.  9)  voluntas  iil 
ratione  est ;  ergo  vel  est  idem,  quod  ratio 
vel  pars  rationis;  sed  ralio  est  eaJen 
potentia  cum  inlellectu :  ergo  et  volunl 
tas.  —  Ibid.  arg.  2.  ! 

3.  Praelerea,  vires  animae  coramunitel 
dividuntur  in  rationale,  irrationale  ei 
concupiscibile;  sed  vokmtas  dislinguilu' 
ab  irrationali  et  concupiscibih  :  ergo  con 
tinelur  sub  lationah;  et  sic  non  dislin; 
guetur  ab  intellectu.  —  Ibid.  arg.  3. 

4.  Prailerea,  ubicunque  invenitur  ider 
objectum  re  ct  ratione,  est  una  putenlia 
seJ  vokintatis  el  inlellectus  practici  ej} 
idem  objeclum  re  et  ralione  ;  ulrisqu 
enim  objei  lum  videtur  bonum  :  ergo  ii 
tcUectus  practicus  non   est  alia  potcnl; 


aut  unus  habitus,  sed  habilu»  et  actus  in 
genere.  —  Ibid.  ad  3  Sed  contra. 

Ad  quartum  dici:ndiiiu,  quod  pix'lcii- 
tura  et  priesens  poisunt  es-e  pi(»pri:e 
differentiaj  potentiarum  sensitivaium,  se- 
cundum  diversitalem  objfctoruin,  non 
autem  putenliarum  inlenecliNarum,  ra- 
tione  supra  ^ail.  pia-ced.)  dicla.  —  la, 
1.  c.  ad  2. 

ARTICULUS  V 

UTRU.M    INTKLI.KCTUS    KT    V01.UNTA8    8INT 
UNA    BT    K.VDKM    IMiTKNTIA    UKALlTEn. 

Videtur  (jiiod  inlelleclus  et  voluiilas 
sint  realitci-  una  et  eadein  |ioteiitia. 

1.  Dicit  ciiiin  i'hili>S(^|)hus  (i.  de  Aniina 
text.  33 ;  c.  4),  quud  |)ol«.'nli.i'  dislinguun- 
tur  secunduin  objecla;  objecluni  aulem 
intelleclus  e.st  veiinn,  Nokinlalis  Vfio 
buuum  :  cura  orgo  bonuiu  et  veruiu  sint 


volunlas  el   inlellectus    sira|iliciler   sui 
una  i)Olentia.  —  Ibid.  arg.  4. 

o.  l*ra'lerea,  sicut  ad  cognoscendu 
dilTerenliara  duoruiu  ad  inviceiu,  oporl 
(|Uod  sil  idein,  qui  cognoscit  ulruuiqi 
eoruin  inter  qua)  dilTerenlia  coiisider 
tur;  ita  oi)ortel  quod  sil  idem,  (jui  cogi: 
scil  el  vull.  Sed  ad  hoc  quod  cognoscat' 
dinerentia  inler  aliqua  duo,  ul  iiiler  o 
buia  el  dulce,  oporlet  quod  eadeiu  polf 
tia  sil,  (pue  cogiioscat  ulruraque;  ex  ip 
probal  IMiilusophus  in  2.  de  .inima  {lej 
144  cl  .^iq.  ;  1.  3,  0.  2)  sensuin  coinm 
neraesse.  Ergo  oaderarationc  oporlele^ 
unain  poteiitiara,  (]u:b  cogno»cit  et  vu 
ct  ila  inlellectu.s  et  vulunlas  sunl  uiiu  y 
tenlia.  —  Ibid.  arg.  li. 

Sed  contni  est:  1.  qiiod  app(»lilivum  \: 
nusaiiiiiKL'  aliiidesl  ab  inlellcclivu.seoii 
duiu  l'hilosophuin  (2.  de  Anima  text.  '2 
c.  3)  ;  t»ed  vuluiila.H  cunlinelur  8ub  up|' 
tilivu:  ergo  vulunlas  o^l  alia  j>olenlia 


E  ANIMA  -  QVMST.  XGIII  DE  POTENTIIS  ANIM^  INTELLECT.  IX  GOM.  -  ART.  V    261 
itellectu.  —  de  Verit.  q.  22,  a.  10,  arg. 
Sed  contra. 

2.  Prseterea,  intellectus  cogitur  sccun- 
am  Philosopiium  in  5.  Metaphys.  ;  sed 
3luntas  non  potest  cogi :  ergo  intellectus 

volunlas  non  sunt  una  potentia.  —  Ibid. 
-cf,  2  Sed  contra. 

Respondko  dicendum,  quocl  voluntas  et 
itellectus  sunt  diversce  potenlia3  et  ad 
iversa  genera  potentiarum  pertinentes. 
d  cujus  evidentiam  sciendum  est,  quod, 
irn  dislinctio  potentiarum  attendatur 
^nesactuset  objecta,  non  quaelibet  obje- 
oruni  difTerentia  ostcndit  diversitatcm 
)lentiarum,  seddifferentia  objectorum  in 
lantum  objecta  sunt,  non  autem  aliqua 
;cidentaiisdifferentia,  quaeacciditobjecto 
cundum  quod  est  objectum.  Sensibili 
lim,  in  quantura  est  sensibile,  accidit 
;se  animatum  vel  inanimatum,  quamvis 
isis  rebus,  quse  sentiuntur,  hae  differen- 
[B  sint  essentiales.  Et  ideo  penes  has 
ifTerentias  non  diversificantur  potentiae 
jnsitivae,  sed  penes  audibile  et  visibile 
,  tangibile,  quae  sunt  differenliae  sensi- 
ilis  in  quantum  est  sensibile,  sive  per 
ise  sensibile  per  medium,  sive  sine  rae- 
10.  Et  quando  quidem  differentiae  essen- 
Liles  objectorum,  in  quantum  objecta 
int,  sumuntur  ut  dividentes  per  se 
iquod  speciale  objectum  animee,  ex  hoc 
versificantur  potentise,  sed  non  genera 
)tentiarum  :  sicut  sensibile  nominat  non 
Djectum  animge  simpliciter,  sed  quoddam 
ijectumquod  praedictis  differentiisper  se 
ividitur.  Unde  visus  et  auditus  et  tactus 
int  diversse  potentise  speciales  ad  idem 
3nus  poteiitiarum  animse  pertinentes, 
nlicet  ad  sensum.  Sed  quando  differentise 
xeplae  dividunt  ipsum  objectum  com- 
luniter  acceptum,  lunc  ex  tali  differentia 
inotescunt  diversa  genera  potentiarura. 

Dicilur  autem  aliquid  esse  objectum 
niraa3,  secundum  quod  habet  aliquara 
abitudinem  ad  aniraam.  Ubi  ergo  inve- 
imus  diversas  rationes  habitudinis  ad 
iiimam,  ibi  inveniaius  per  se  differentiara 
bjecti  animse  demonstrantem  diversura 
enus  potentiarum  anima^.  Res  autem  ad' 


animara  invenitur  duplicem  habitudinem 
habere:  unara,  secunduni  quod  ipsa  res 
est  in  aniraa  per  raodura  aniraae  et  non 
per  modura  sui;  aliara,  secundum  quod 
anima  comj)aratur  ad  rem  in  suo  esse 
existentcra.  Et  sic  objectura  animae  est 
aliquid  dupliciter:  uno  raodo,  in  quan- 
tura  natura  est  esse  in  aniraa  non  secun- 
dura  esse  propriura,  sed  secundum  mo- 
dura  aniraae,  id  est  spiritualiter ;  et  haec 
est  ratio  cognoscibilis  in  quantura  est  co- 
gnoscibile.  Alio  raodo  est  aliquid  objo- 
ctum  animae,  secundura  quod  ad  ipsura 
aniraa  inclinatur  et  ordinatur,  secundum 
modura  ipsius  rei  in  se  ipsa  existentis;  et 
haec  est  ratio  appetibilis  in  quantura  est 
appetibilc.  Unde  cognoscitivum  et  appeti- 
tivum  constituunt  diversa  genera  poten- 
tiarum.  Unde  cum  intellectus  sub  cogno- 
scitivo  comprehendatur,  oportet  volunta- 
tera  et  intellectura  esse  potentias  genere 
diversas.  —  de  Verit.  q.  22,  a.  10,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendura,  quod  di- 
stinctio  potentiarum  non  ostenditur  ex 
objectis  secundura  rem  consideratis,  sed 
secundura  rationera,  quia  ipsae  rationes 
-objectorum  specificant  ipsas  operationes 
potentiarum  ;  et  ideo  ubi  est  diversa  ratio 
objecti,  ibi  invenimus  diversam  poten- 
tiam,  quamvis  sit  eadem  res,  quae  subest 
utrique  rationi,  sicut  est  de  bono  et  vero. 
Et  hoc  patet  in  rebus  materialibus.  Nam 
aer  palitur  ab  igne  in  quantura  est  calidus, 
secundura  quod  est  in  potentia  aer  cali- 
dus;  in  quantum  vero  ignis  est  lucidus, 
patitur  ab  eo,  secunduraquodipse  estdia- 
phanus;  nec  est  eadera  potentia  in  aere, 
secundum  quam  dicitur  diaphanus  et  po- 
tentia  calidus,quaravis  idera  ignis  sit,  qui 
in  utramque  potentiam  agat. — Ibid.  ad  1. 
Ad  secundum  diccndura,  quod  potenlia 
dupliciler  potestconsiderari:  vel  in  ordine 
ad  objectura,  vel  in  ordine  ad  essentiara 
animae,  in  qua  radicatur.  Si  ergo  volun- 
tas  consideretur  in  ordine  ad  objectum: 
sic  ad  aliud  genus  animae  pertinet  quara 
intelleclus;  et  sic.voluntas  contra  ratio- 
nera  et  intellectura  distinguitur.  Si  vero 
voluntas  consideretur  secundura  id  in  quo 


262  TERTIA  SECUNDiE  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

radicatur  :  sic,  cuni  voluntas  non  habeat  3.  Praeterea,  quicunque  est  liberi  arl 
organum  corporalo  sicut  nec  intellectus,  trii,  est  dominus  suorum  actuum-  S' 
Yoluntas  et  intellectus  ad  eandem  partem  homo  non  est  dominus  suorum  actuui 
animae  reducentur;  et  sic  quandoque  in-  prdesertim  raeriloriorum,  iiim  quia  exc 
tcllectus  vel  ratio  sumitur  prout  incUidit  dunt  facultatera  naturalem  arbilrii-  tu 
in  se  utrumque,  et  sic  dicitur,  quod  vo-  quia  ad  illos  operandos  requiritur  oral 
luntas  est  in  ratione;  et  secundum  hoc  assistens,  quam  multi  non  habent-  Ik 
rationale  incUidens  intellectum  et  volun-  quia  universaUter  dicitur  Hierem.  10  2 
tatera  dividitur  contra  irascibile  et  con- 
cupiscibile.  —  Ibid.  ad  2.  —  Unde  patet 
solutio  ad  tertium. 

Ad  quartiim  dicendum,  quod  objectura 
inteUectus  practici  non  est  bonum,  sed 
verura  relatura  ad  opus,  —  Ibid.  ad  4. 

Ad  quintum  dicendum,    quod   velle  et     dum,  cum  non  agat  nisi  secundura  qu 
cognoscere  non  sunt  actus  unius  rationis;     aUquis  eo  utitur.  Cum  ergo   homo  n 
ct  ideo  non  possunt   pertinere  ad  unara     operetur  nisi  raotus  a  Deo,  videtur  n\i 
potentiam,    sicut    cognoscere    albuni    et     non  sit  Uberi  arbitrii.  —  Ibid.  arg. 
dulce;    unde   non    est    siraile.    —  Ibid 


quod  non  est  in  homine  via  ejus,  nec  v; 
est  ut  dirigat  gressus  suos;  tum  qu 
omne  quod  raovet  raotura  movet  sici 
instrumentum,  ut  patet  per  Corament, 
torera  in  8.  Phys.  (text.  35;  c.  5) ;  inslr' 
raentura  autera  non  est  hberum  ad  age. 


ad  5. 


ARTICULUS    V! 

UTnLM    IN    IIOMlNn    SH    LIBERUM    ARBl- 
TRILM. 


de  Verit.  q.  24,  a.  1,  arg.  2,  6,  1,  5.    I 
4.  Praiterea,    qualis  unusquisque  eii 
talisfinis  videtur  ei ;  sed  non  est  in  nosl 
I)Otestate  quod  siinus  tales  vel  tales,  cl 
hoc  homo  ex  nalivitale  habeat,  et  depe 
deal,  ut  quibusdaui   videtur,  ex  dispo; 
tione  slellarura:  ergo  non  est  in  potestf- 
noslra,  ut  hunc  vel  illuin  rineiii   appi  ■ 
beinus  et  sequamur;  sed  oinne  judicii 
de  agendis  sumilur  ex  fine  :  ergo  non  s- 


inusliberi  arbilrii.  —  de  \'erit.  1.  c.  ai. 
1'.»;  la,  I.  c.  arg.  5. 
[').  Prielerea,  ila  se  iiabct  finis  ad  f 


Videtur  quod  non    sit    in  horaine  libc- 
ruin  aibiliium. 

1.  Is  enim,    in  (juo  est  liberum  arbi- 
triura,  (acit  quod   vult,    et  ejus  t-st  velle 
et  non    velle  ;  sed  Iioino   nec   facit   quod     gibilia  sirul  piincipia  ad  ca  quic  ex  jn 
vult  ;    dicitur    enim    Koin.  7,  l'J  :    AVm     cipiis   ronsequunlur,    ut  palel  in  7.  f. 
enim  q[uod  voh  bonum^  hoc  ago  ;  sed  quod     (c.   8  lued.,  al.   9) ;  sod  ex  priiicipi 
odi  mahim,  illud  facio  ;  —   ner  iioiniuis     nccessilale  deducunlur  conclusiones  :  < 
est  vellc  et  iion  velle  ;  dicilur  ••iiiin  Hom.     go  ex  fiiie  de  necessilale  movelur  \ 
0,  10:  Non  cst  volenlis  (scilicet  velle)  ue-     ad  oligendum;  el  sic  non  eril  in  Uii 
que  currentis  'scilicel  currero)  :   —  ergo     liberi   aibitrii.  —   la    2aj,  q.    13, 

in  homine  non  ivst  lii)erum  ari)itrium.  — 
la,  (\.  83,  a.  1,  arg.  1  ct  2. 

2.  Pnrterea,  lil^eruin  cst  quod  esl  causa 
sui  inotus ;  (juod  «.'rgo  raovelur  al)  alio, 
non  est  liberuin.  Sed  Deus  movet  volun- 
tatcin;  dicitur  eiiim  Prov.  21,  1  :  ('or 
regis  in  manu  Dei,  el:  quocunffuevoluerit, 
vertet  illud ;  el  PhU.  2,  13:  Dtus  eM,  qui 
operaiur  in  nobis  velle  et  {terficere.  Krgo 
hoino  non  est  liberi  arbitrii.  —  Ibid. 
arg.  3. 


arg.  1, 


G.  Pr;elered,  ui)i  est  idem  raolivum  l 
idein  mobilo,  esl  el  idem  mudtis  inoveii 
Sed    cum   aliquis  vull    fineiu  el  ea  n 
sunt  ad    fiiiem,   iilem  e.st   quod  iiui\ 
scilicet    volunlas,   et   idein   e.sl  ino\ 
(|uia  ea  (iu:u  sunt  ad  fiiiein  non  vult 
(|uis,  nisi  in  i|uanluin  \ult   fiiieia  : 
esl  idem  inodu.s  inovcndi,  ut  scilic 
cut  alicjuis  ex  nece8.silulo  vull  nnoin 
inum,  jlu  ox  neccssilato  vull  ea  qu;L  -  t 


lE  ANIMA  -  QU^ST.  XCIII  DE  POTENTIIS 
d  finem.  —  de  Malo  q.  G,  a.  un., 
rg.  9. 

7.  Praelerea,  electio  consequitur  judi- 
iiini  rationis  de  agendis  ;  sed  ratio  ex 
ecessilate  judicat  de  aliquibus,  proptcr 
ecessitatem  praemissarum  :  ergo  vide- 
.ir  quod  etiam  electio  ex  necessitate  se- 
iiitur,  et  per  consequens  quod  in  ho- 
line  non  sit  liberum  arbitrium.  —  la 
gD,  q.  13,  a.  6,  arg.  2. 

8.  Prseterea,  si  aliqua  sunt  penitus 
■qualia,  non  magis  movetur  homo  ad 
num  quam   ad  aliud  :    sicut  famelicus 

habet  cibum  sequaliter  appetibilem  in 
iversis  partibus  et  secundum  sequalem 
islantiam,  non  magis  movetur  ad  unum 
Liam  ad  alterum,  ut  Plato  dixit  assi- 
iians  rationem  quietis  terrse  in  medio, 
cut  dicitur  in  2.  de  Ccelo  {text.  73  et 
3;  c.  13) ;  sed  multo  minus  potest  eligi 
aod  accipitur  ut  minus,  quam  quod  ac- 
pitur  ut  aequale  :  ergo  si  proponantur 
Lio  vel  Iria  vel  plura,  inter  quae  unum 
lajus  appareat,  impossibile  est  aliquod 
iorum  eligere ;  ergo  ex  necessitate  eli- 
lur  illud,  quod  eminenlius  apparet.  Sed 
nnis  electio  est  de  omni  eo,  quod  vide- 
ir  aliquo  modo  melius  ;  ergo  omnis 
ectio  est  ex  necessitate,  et  per  conse- 
aens  homo  non  habet  liberum  arbi- 
ium ;  nam  si  haberet,  libere  eligeret. 
-  Ibid.  arg.  3. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  dicitur  Eccli. 
),  14  :  Deus  ab  initio  constituit  Jiominem 
reliquit  eum  in  manu  consilii  sui ;  hoc 
ilem  non  esset,  nisi  haberet  liberam 
eclionem,  quae  est  appetilus  prseconsi- 
iti,  ut  dicilur  in  3.  Etli.  (c.  2,  al.  4)  : 
■go  homo  habet  libertatem  in  suis  acti- 
is.  —  de  Malo  q.  6,  a.  un,,  arg.  1  Sed 
ntra. 

2.  Praeterea,  potentiae  rationales  sunt 
1  opposita,  secundum  Philosophum  (9. 
etaphys.  text.  3  ;  1.  8,  c.  2);  sed  volun- 
s  esl  potentia  rationalis ;  est  enim  in 
itione,  ut  dicitur  in  3.  de  Anima  [text. 
- ;  c.  9)  :  ergo  voluntas  se  habet  ad 
)posita,  et  non  ex  necessitate  movetur 
i  unum.  —  Ibid.  arg.  2  Sed  conira. 


ANIM^  INTELLEGT.  IN  COM.  —  ART.  VI    263 

3.  Practeren,  secundum  Philosophum 
(in  3.  et  6.  Eth.)  homo  est  dominus  sui 
actus,  et  in  ipso  est  agere  ct  non  agere ; 
sed  hoc  non  esset,  si  non  esset  iiberi 
arbitrii  :  crgo.  —  Ibid.  arg.  3  Sed  con- 
tra. 

Respondeo  dicendum,  quod  hoino  est 
liberi  arbitrii;  alioqui  frustra  cssent  con- 
silia,  exhortationes,  prcnecepla,  prohibi- 
tiones,  pra^mia  et  poense.  Ad  cujus  cvi- 
dcntiam  considerandum  est,  quod  quaj- 
dam  agunt  absque  judicio  :  sicut  lapis 
movetur  deorsum,  et  similiter  omnia  co- 
gnitione  carentia.  Quo^dam  autem  agunt 
judicio,  sed  non  libero,  sicut  animalia 
bruta.  Judicat  enim  ovis  videns  lupum, 
eum  esse  fugiendum,  naturali  judicio  et 
non  libero,  quia  non  cx  collatione,  sed 
ex  naturali  instinctu  hoc  judicat  ;  et  si- 
mile  est  de  quolibet  judicio  brutorum 
animalium.  Sed  homo  agit  judicio,  quia 
per  vim  cognoscitivam  judicat  aliquid 
esse  fugiendum  vel  prosequendum.  Sed 
judicium  istud  non  est  ex  naturali  in- 
slinctu  in  particulari  operabili,  sed  ex 
collatione  quadam  rationis;  et  ideo  agit 
libero  judicio,  potens  in  diversa  ferri. 
Ratio  enim  circa  contingentia  habet  viam 
ad  opposita,  ut  patct  in  dialeclicis  syllo- 
gismis  et  rhetoricis  persuasionibus.  Par- 
ticularia  autem  operabilia  sunt  qusedam 
contingentia;  et  ideo  circa  ea  judicium 
rationis  ad  diversa  sehabet,  etnon  est  de- 
terminatum  ad  unum.  Et  pro  tanto  ne- 
cesse  est  quod  homo  sit  liberi  arbitrii,ex 
hoc  ipso  quod  rationalis  est.  —  la,  q. 
83,  a.  1,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  appe- 
titus  sensitivus  etsi  obedit  rationi,  ta- 
men  potest  in  aliquo  repugnare,  concu- 
piscendo  contra  illud,  quod  ratio  dictat. 
Hoc  ergo  est  bonum,  quod  homo  non  fa- 
cit  cum  vult,  scilicet  non  concupiscere 
contra  rationem,  ut  ait  glossa  Augustini 
super  primum  locum  Apostoli.  —  Ad 
secundum  locum  dicendum,  quod  ver- 
bum  illud  Apostoli  non  sic  est  intelligen- 
dum,  quasi  homo  non  velit  et  non  cur- 
rat  libero  arbitrio,  sed  quia  liberum  ar- 


TERTIA    SECUNDiE  -  PHILOSOPHIA    NATURALIS 

qui  est  in  operibus  ex  virlutibus  politicis 
Nullus  autem  diceret,  propter  hioc  homi 
nem  non  esse  liberi  arbitrii,  quia  no 
potest  taliter  velle    vel  eligere,  qualite 


264 

bitrium  ad  hoc  non   est  sufficiens,  nisi 

moveatur  et  juvetur  a  Deo.  —   la,  1.  c. 

ad  1  et  2. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  liberum 
arbitrium  est  causa  sui  molus,  quia 
homo  per  liberum  arbitrium  se  ipsuni  mo- 
vet  ad  agendum.  Non  tamen  hoc  est  de 
necessilale  libertatis,  quod  sit  prima 
causa  sui  id  quod  liberum  est  ;  sicut  nec 
ad  hoc  quod  aliquid  sit  causa  alterius, 
requiritur  quod  sit  prima  causa  ejus. 
Deus  igilur  est  prima  causa  movens  et 
naturales  causas  et  voluntarias.  Et  sicut 
naturalibus  causis,  movendo  eas,  non 
aufert  quin  actus  earum  sint  naturalcs  ; 
ita  movendo  causas  vohinlarias  non  au- 
fert  quin  actiones  earuni  sint  voluntaria); 
sed  potius  hoc  in  eis  facit  :  operatur 
enim  in  unoquoque  secundum  cjus  pro- 
prietatem.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  homo  est 
liberi  arbitrii  in  suis  eU-ctionibus.  Unde 
adprimam  instanliam  de  opere  meritorio 
dicendum,  quod  opus  meritorium  a  non 
meritorio  non  distat  iu  quid  agere,  sed  in 
qualiler  agere.  Nihil  enim  est,  quod  unus 
homo  merilorie  agat  et  ex  caritale,  quod 


sei 


Deus  vel  angelus.  —  Et  sic  patet  ad 
cundam  probalionem.  (de  Verit.  q.  24,  A 
1,  ad  2  et  6.)  —  Ad  tertiam  dicendun! 
quod  dicitur  non  esse  in  homine  via  ejul 
quantum  ad  exsecutiones  electionum,  ij 
quibus  homo  impediri  potest,  velit  noHli 
Elecliones  aulem  ipsae  sunt  in  nobis,  sup| 
posito  tamen  divino  auxilio.  Ut  enim  dij 
cit  Cregorius  Nyssenus,  in  opere  homi: 
nis  duo  est  invenire,  scilicet  electionei 
operum,  et  hcec  semper  in  liominis  pote 
state  consistit ;  et  operum  gestionem  sei 
exsecutionem,  et  haec  non  sempor  est  ij 
hominis  pote&tale,  sed  divina  provideni 
tia  gubernanle  proposilum  honiinis  ai 
finem  quando(iue  perducitur,  quandoqul 
vero  non.  Et  ideo  homo  non  dicilur  ess 
libtr  suarum  aclionum,  sod  Hber  su 
eleclionis,  quae  est  judicium  de  agendi. 
Elhocipsum  nomen  «  hberumaibitrium 
dcmonstrat.  {Ibid.  ad  1.)  —  Ad  qnarta 
dicendum,  quod  instrumentum  dupUcil 
dicitur  :  uno  modo  pioprie,  quando  scil 
alius  non   possit  absque  merito  agere  aut     cet  alicjuid    ila  ab  allero  movetur,  qui 


velle.  Et  ideo  hoc,  quod  homo  non  jtotest 
sine  gralia  agere  opera  meriloria,  nihil 
derogat  perfectx'  libertali  :  (piia  lioino  di- 
citur  esse  liberi  arbilrii,  secunduia  (juod 
l)0test  agere  hoc  vel  illud,  non  sccundum 
quod  polest  sic  vel  sic  agere;  qula  sccun- 
dum  Philu.sophum  ille,  (]ui  nonduiu  habel 
hubitum  Nirlulis,  non  habol  in  .sua  jmle- 
stale  agere  talilcr,  qualiler  \iiluusus  agit, 
nisi  in  (juantuni  j)Olest  ac(|uirero  habi- 
tum  virlutis.  Gratiam  uuteni,  qua:  u{)era 
meriloria  facit,  (juamvis  homo  non  {i(j^.sit 
lib(-'ro  arbiliio  ac(juinMe,  {)ulesl  laiiifn 
se  ad  gratiain  halx.ndam  {jra-i^araie,  (jua; 
ei  a  Deo  nun  denegabilur,  ai  feccrit  quod 
in  se  est.  Et  ideo  non  omninu  e^t  exlra 


non  conferlur  ei  a  movente  aliquod  prii 
cipium  lalis  molus,  sicul  sorra  inovel 
a  cari>eiitai-io  ;  et  tale  inslrumentum  m 
est  ca{)ax  libertalis.  Alio  inodo  dicil 
instrumonlum  magis  coiiimuiiiter,  qui< 
(|uid  est  movens  ab  alio  molum,  siv)'  - 
in  ip-^o  {^rincipium  sui  molus,  sive  ii"i 
el  sic  ub  inslrumeiito  non  oj^orlct  qui 
omnino  oxcludatur  rutio  iibtrtalis,  qu, 
{lulest  aliquid  es&e  ab  alio  motuia,  qu 
lamen  nti  ijtsuin  movet;  cl  ita  ost  de  V| 
luiitalt*  liuiiiana.  {Ibid.  ad  U.) 

Ad  iptartitm   diceiidum,  (juod   qualil> 
liuiiiinii)  est  dujilex,  una  naturalis  el  a 
suj)0rvenien8.    iXaturaUs  aulein   tjualil' 
a(<ij)i  {>ole8l  vel  circa   parlrm  inlcllor 
vum,  \el  circa  corjius  el  Niilules  corj)" 


liberi  arbitrii  j)0teslalein  ojiera  nieriluiia 

agero,   quainvis  ad    l»oc   {)er  se  pulostud  annexaa.  Ex  oo  igilur  quod  hoino  esl  «i- 

liberi  arbitrii  non  sufliciut,  eo  (juod  mu-  quulis  (juulilalo  natuiuli,  quao  utlendit' 

dus  ({ui  ad  meritum  recjuiritur,    laculla-  secundum  intclleclivam  {lurlom,  nalui- 

tciu  nutuiie  excedit ;    non  uutem  mudus  lilcr  hoiuu  a{){)elil  ulliiuum  lincm,  ttcilit- 


3  ANIMA—  QU.EST.  XCIII  DE  POTENTIIS  ANIM^  INTELLEGT.  IN  GOM.—  ART.  VII    265 


3atitudinem.  Qui  quiclem  appelitus  na- 
iralis  esl,  et  non  subjacet  libero  arbi- 
io.  Ex  parte  vero  corporis  et  virtutum 
Tpori  annexarum  potest  esse  homo  ali- 
lalis  corapiexionis,  vel  talis  dispositio- 
s  ex  quacunque  impressione  corporea- 
im  causarum,  quae  non  possunt  in  in- 
llectivam  partem  imprimere,  eo  quod 
m  est  alicujus  corporis  actiis.  Igitur 
lalis  unusquisque  est  secundum  corpo- 
am  qualitatem,  lalis  finis  videtur  ei  : 
lia  ex  hujusmodi  di^posilione  homo  in- 
inatur  ad  eligendum  aliquid  vel  repu- 
andum.  Sed  istse  inclinationes  subja- 
■nt  judicio  rationis,  cui  obedit  inferior 
)petitus;  unde  per  hsec  libertati  arbi- 
ii  non  prssjudicatur.  Qualitates  autem 
tpervenientes  sunt  sicut  habitus  et  pas- 
ones,  secundum  quas  aliquis  raagis  in- 
inalur  in  unum  quam  in  alterum.  Ta- 
en  istse  etiara  inclinationes  subjacent 
idicio  rationis;  et  hujusmodi  etiara  qua- 
tates  ei  subjacent,  in  quanlura  in  nobis 
5t  tales  qualitates  acquirere  vel  causali  - 
ir  vel  dispositive,  vel  a  nobis  exclu- 
3re.  Et  sic  nihil  est,  quod  libertati  arbi- 
ii  repugnet.  —  la,  I.  c.  arg.  5. 
Ad  quintum  dicendura,  quod  non  sem- 
er  ex  principiis  ex  necessitato  procedit 
Dnclusio,  sed  tunc  solura,  quando  prin- 
ipia  non  possunt  esse  vera,  si  conclusio 
on  sit  vera  ;  et  similiter  non  oportet 
uod  seraper  ex  fine  insit  horaini  neces- 
ilas  ad  eligendum  ea  quse  sunt  ad 
nem ;  quia  non  omne  quod  est  ad  finem 
ile  est,  quod  sine  eo  finis  haberi  non 

ossit,  aut   si   tale  sit,    non   seraper  sub     liberum   arbitrium   est   in  brutis.  —  de 
ili  ratione  consideratur.  —  la   2ae,  q.     Verit.  q.  24,  a.  2,  arg.  1. 
3,  a.  6,  ad  1.  2.    Prseterea,   secundum   Philosophum 

Ad  sextum  dicendum,  quod  quando  ad  in  8.  Pliys.  {text.  29  ;  c.  4)  in  orani  eo 
nem  non  potest  perveniri  nisi  una  via,  quod  movet  se  ipsum,  est  moveri  et  non 
anc  eadem  ratio  est  volendi  finera,  et  moveri ;  sed  bruta  raovent  se  ipsa  :  ergo 
a  quae  sunt  ad  finem  ;  sed  ita  non  est  in  eis  est  raoveri  et  non  raoveri  ;  sed  hoc 
ti  proposito,  nam  multis  viis  perveniri  dicimur  esse  liberi  arbitrii,  quod  in  no- 
lOtest  ad  beatitudinem ;  el  ideo  licet  ho-  bis  est  agere  aliquid,  ut  patet  per  Grego- 
QO  ex  necessitate  velit  beatitudinem,  rium  Nyssenun  et  Damascenum  :  ergo  in 
lihil  tamen  eorum,  quse  ad  beatitudinem  brutis  est  liberum  arbitrium.  —  Ibid. 
lucunt,  ex  necessitate  vult.  —  de  Malo  arg.  2. 
[.  6,  a.  un.,  ad  9,  3.   Prseterea,  liberum  arbitrium    duo 


Ad  septimum  dicendum,  quod  senten- 
tia  sive  judicium  rationis  de  rebus  agen- 
dis  est  circa  contingentia,  quaj  a  nobis 
fieri  possunt;  in  quibns  conclusiones  non 
ex  neccssitate  sequuntur  ex  principiis 
nccessariis  absolula  necessitate,  sed  ne- 
cessariissolum  ex  conditione,ut  si  currit, 
movetur.  —  la  2ae,  1.  c.  ad  2. 

Vel  dic,  quod  judicium,  cui  tribuitur 
libertas,  est  judicium  electionis,  non  au- 
tem  judicium,  quo  sententiat  homo  de 
conclusionibus  in  scientiis  speculativis  ; 
nam  ipsa  electio  est  quasi  qua^dara  scien- 
lia  de  praeconsiliatis.  —  de  Verit.  q.  24, 
a.  1,  ad  17. 

Ad  oclavum  dicendura,  quod  nihil  pro- 
hibet,  si  aliqua  duo  sequalia  proponantur 
secundura  unam  considerationem,  quin 
circa  alterum  consideretur  aliqua  condi- 
tio,  per  quam  emineat,  et  magis  flecta- 
tur  voluntas  in  ipsum  quam  in  aliud.  — 
la  286,  1.  c.  ad  3. 


ARTICULUS  VII 

UTRUM    L1BERUM    ARBITRIUM    SIT    IN    BRUTIS. 

Videtur  quod  liberum  arbitrium  sit 
etiam  in  brutis. 

1.  Secundum  hoc  enim  dicimur  esse 
liberi  arbitrii,  quod  actus  nostri  sunt  vo- 
luntarii ;  sed  voluntario  et  pueri  et  bruta 
communicant,  secundum  Philosophum  in 
3.  Elh.  (c.  1  versus  fin.,   al.  c.  3)  :  ergo 


k 


266 


TERTIA   SEGUND^  —  PHILOSOPHIA    NATUILVLIS 


importat,  scilicet  judicium  et  libertatom, 
quorum  utrumque  est  inveiiirc  in  brutis. 
Habent  enim  aliquod  j  udicium  de  agendis ; 
quod  patet  ex  hoc,  quod  unum  prosequun- 
tur  et  aliud  fugiunt ;  habent  etiam  liber- 
tatem,  cum  possint  movere  ct  raoveri. 
Ergo  in  eis  est  liberum  arbitrium.  — 
Ibid.  aref.  3. 

4.  Praelerea,  illud  dicitur  esse  Uberum, 
quod  non  est  obligatum  alicui-;  sed  ani- 
ma   bruti   non   est   obligata   ad  allerum 


bitrii,   agit   et  non   solum  agilur  ;    sed 
bruta  non  agunt,  sed  agunlur,  ut  dicil 
Damascenus  (2.    de  Fide  Orlhod.  c.  27  ■ 
—  Migne   t.   94,    col.  962)  :  ergo  brula 
non  sunt  liberi  arbitrii.  —  Ibid.  arg.  2. 
Respondeo  dicendum,  quod  bruta  nullo 
modo  sunt    liberi  arbitrii.  Ad   cujus  evi-: 
dentiam  sciendum  est,  quod  cum  ad  ope-' 
rationera  nottrara  tria  concurrant,  scili-j 
cet  cognitio,   appetilus  et  ipsa    operatio, 
tota  ratio  libertatis  ex  modo  cos^nilionis 


oppositorum,  quia  potentia  ipsius  non  est  dependet.    Appetitus    enim    cognitionem 

determinala  ad  unum,  sicut  potenliae  re-  sequitur,    cum    appetitus    non    sit   nisi 

rum  naturalium,   qua)  semper   idem  fa-  boni,  quod  sibi  per  vim  cognitivam  pro- 

ciunt  :  ergo  aniraa  bruti   habet   liberura  ponilur.    El   quod   quandoque  appelitus' 

arbitiiura.  — Ibid.  arg.  5.  videatur  cognitionera  non  sequi,  hocideo 

o.   Prajterea,   pcena   non   debetur  nisi  cst,  quia  non  circa  idera  accipitur  appe-! 

ei,  qui  habet  liberum  arbiliium;  fced  in  titus   et  cognitionis  judicium;   est  enimi 

veteri    lege   frequenler   invenitur    jMvna  appelitus  de  particulari  operabili,  judi- 

inflicta  brutis,   sicut   Exod.   19,   13  palet  ciura  vero  rationis  quandoque  est  de  ali-i 

de    bcstia    langente    monlera,    et   21,29  quo  universali,  quod  est  ([uandocjue  con-i 


de  bove  cornupeta,  el  Levil.  20,  16  de  ju- 
mento,  cui  inulier  succubuit  :  ergo  brula 
videntur  esse  liberi arbilrii.  —  Ibi<l. arg.  6. 

6.  rraiterea,  hoc  cst  signura,  quod 
homo  est  liberi  arbilrii,  ul  Sancli  dicunt, 
quia  prsDceptis  ad  bonuin  insligalur  et  a 
malo  retrahilur;  videinus  aulcm  brula 
allici  beneficiis  et  inoveri  j)riL'ceplis  aut 
tcrreri  ininis  ad  aliquid  agendum  vel  di- 
mittendum  :  ergo  idem  (juod  prius.  — 
Ibid.  arg.  7. 

7.  Pr:eterea,  divinum  pra}c«»pluin  non 
datur  nisi  habenli  libcruin  aibitiium  ;  sed 
divinum  piiL'cepliim  datur  biuto  ;  unde 
Jonc'  4,  7  seciinduin  aliam  lilteram  dici- 
tur,  (juod  priireplil  Duininus  venni,  et 
percussil  ederuni  :  crgo  biula  habenl 
liberum  aibitrium.  —  Ibid.  aig.  8. 

Sed  contra  :  1.  l-'x  lioc  videlur  liomo  cs.so 
ad  imaginein  Dei,  (|U(jd  esl  libcri  arbilrii, 
ut  dicunt  Damascenus  (2.  de  l'ide  (irlliod. 
c.  12;  —  Migne  PP.  C.r.  t.94,C(jI.9l9)  et 
Bernardus  (de  (Iratia  et  Libero.  Arh.c.  9; 
*-  Migno  Pl'.  Lat.  l.  182,  col.  lOl6)  ; 
sed  brula  non  suiit  ad  iinagineiu  Doi  : 
ergo  non  sunt  liberi  aibilrii.  — de  Verit. 
q.  24,  a.  2,  arg.  1  Sed  contra. 


Irarium  a|jj)elitui.  Sed  judicium  de  hoo 
particulari  operabili,  ut  nunc,  nuriquam 
|)Olest  esse  conliarium  ai^jietitui.  Qui 
enim  vult  fornicari,  quamvis  sciat  in  uni- 
versali  fornicationem  malum  esse,  tamen 
judical  sibi,  ut  tunc,  fornicationis  acluiu 
boniim  esse,  cl  sub  spocie  boni  ipsura 
eligit.  Nullus  onim  inlcndens  ad  malum 
oj)oralur,  ut  Dionysius  dicit  {de  Div. 
\om.  c.  4,  §  31;  —  Migno  col.  731). 
Aj^i^otiluin  aulein,  si  non  sit  ali(|uiil  pro- 
hibciis,  .scquitur  molus  vcl  o|>cratio.  Et 
ideo  si  judicium  cognitivai  iion  sit  in  \m> 
toslalc  alicujiis,  .sod  ^it  ahundii  dolermi- 
natuin;  noc  apj)otilus  oiit  in  polcslal^ 
ejus,  et  por  con.se(iuens  noc  molus  vcl 
oi>iTali()  absolute.  Judiciuin  aulem  osl  in' 
potcslato  judicanlis,  socunduiu  «juod  pu- 
lost  do  8Uo  judicio  judicaro  ;  de  eo  enim 
(|Uod  est  in  nosira  j)otostalo,  possuiuus 
judicare.  .ludicare  autcm  do  buo  jiidicio 
solius  lalionis  est,  (juai  supcr  acluia 
suum  rollectitur,  et  cognoscil  hahiludiiies 
icruin,  dc!  (juibus  judicat  ot  per  (jua- 
judicat.  llndo  totius  Iiborlulis  radix  e»! 
iii  rationo  conslitula.  Unde  socundum 
(piod  uli(|uid  so  habet  od  ratioiKMn,  ol 
2.  Prxtorca,  omne  quod  ost  libcri  ar-     sic  se  habet  ad  libcruru  arbilrium.  llalio 


DE  ANIMA  —  QU^ST.  XCIII  DE  POTENTIIS 

autem  plene  et  perfecte  invenitur  solum 
in  liomine  :  unde  in  eo  soium  liberum 
arbitrium  plenarie  invenitur. 

Brida  autem  habent  aliquam  similitudi- 
nem  rationis,  in  quantum  participant 
quandam  prudentiam  naturalem,  secun- 
dum  quod  natura  inferior  allingit  aliqua- 
liter  ad  id,  quod  est  natur?c  superioris  ; 
quae  quidem  similitudo  est  secundum 
quod  habent  judicium  ordinatum  de  ali- 
quibus.  Sed  lioc  judicium  est  eis  ex  na- 
lurali  aestimatione,  non  ex  aliqua  colla- 
tione,  cum  rationem  sui  judicii  ignorent; 
propter  quod  hujusmodi  judicium  non  se 
extendit  ad  omnia,  sicut  judicium  ratio- 
nis,  sed  ad  qusedam  determinala.  Et  si- 
militer  in  eis  est  quaedam  similitudo 
liberi  arbitrii,  in  quanlum  possunt  agere 
vel  non  agere  unum  et  idem  secundum 
suum  judicium,  ut  sic  sit  in  eis  quasi 
qua^dam  conditionata  libertas  :  possunt 
enim  agere  si  judicant  agendum  esse ; 
vel  non  agere  si  non  judicant.  Sed  quia 
jiidicium  eorum  est  determinatum  ad 
unum,  per  consequens  et  appetitus  et 
actio  ad  unum  determinatur  ;  unde,  se- 
cundura  Augustinum  (9.  super  Gencs.  ad 
Liit.  c.  14;  —  Migne  t.  34,  col.  402) 
raoventur  visis  ;  et  secundum  Damasce- 
num  (2.  de  Fide  Orthod.  c.  27 ;  —  Migne  t. 
34,  col.  962)  aguntur  passionibus :  quia  sci- 
icet  naturaliter  de  tali  viso  et  de  tali  pas- 
uonesic  judicant ;  unde  necesse  habent  ab 
psa  visione  alicujusrei  vel  apassione  in- 
surgente  moveri  ad  fugiendum  vel  prose- 
juendum  :  sicut  ovis  viso  lupo  necesse 
labet  limere  et  fugere,  et  canis  insur- 
jente  passione  irae  necesse  habet  latrare 
)l  prosequi  ad  nocendum.  Sed  homo  non 
lecessariomovetur  ab  his,  quse  sibi  occur- 
'unt,  vel  a  passionibus  insurgenlibus, 
luia  potest  ea  accipere  vel  refugere  ;  et 
deo  homo  est  liberi  arbitrii,  non  autem 
oruta.  —  de  Verit.  q.  24,  a.  2,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  vo- 
untarium  ponitur  a  Philosopho  in  brutis 
lon  secundum  quod  convenit  cum  volun- 
ate,  sed  secundum  quod  opponitur  vio- 
ento  :  ut  sic  dicatur  vokinlarium  esse  in 


ANIM^  INTELLECT.  IN  COM.  —  ART.  VII    267 

brulis  vel  pueris,  quia  sua  sponte  aliquid 
faciunt,  non  proptcr  usum  liberaj  ele- 
ctionis.  —  Ibid.  ad  1. 

Ad  secundum  diccndum,  quod  polentia 
motiva  brutorum  secundum  se  conside- 
rata  non  magis  inclinaturad  unum  oppo- 
sitorum  quam  ad  alterum  ;  et  sic  dicitur, 
quod  possunt  moveri  et  non  moveri.  Sed 
judicium,  quod  apphcatur  potentia  mo- 
liva  ad  alterum  opposilorum,  est  deter- 
minatum  ;  et  sic  non  sunt  Uberi  arbitrii. 
—  Ibid.  ad  2. 

Ad  terlium  dicendum,  quod  quamvis  in 
brulis  sit  qua^damindifferentia  actionum, 
tamen  non  potest  proprie  dici,  quod  sit 
in  eis  libertas  actionum,  sive  agendi  vel 
non  agendi ;  tum  quia  actiones,  cum  per 
corpusexerceantur,  cogi  possunt  vel  pro- 
hiberi  non  solum  in  brutis,  sed  etiam  in 
hominibus  :  unde  nec  ipse  homo  dicitur 
h'ber  actionis  suae  ;  tumeliam  quia,quam- 
vis  sit  indifferentia  ad  agere  et  non  agere 
in  bruto,  considerata  ipsa  actione  secun- 
dum  se  ipsam,  tamen  considerato  ordine 
ejus  ad  judicium,  a  quo  provenit,  quod  est 
determinatum  ad  unum,  etiam  ad  ipsas 
actiones  obligatio  qusedam  derivatur,  ut 
non  possit  in  eis  inveniri  ratio  libertatis 
absolute.  Tamen  dato  quod  in  eis  esset 
libertas  aliqua  et  judicium  aliquod,  non 
tamen  sequeretur  quod  inesset  libertas 
judicii,  cum  judiciuni  eorum  sit  naturali- 
ter  determinatum  ad  unum.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  quamvis 
potentia  motiva  in  brutis  non  sit  deter- 
minata  ad  unum  ;  tamen  judicium  eorum 
de  agendis  est  determinatum  ad  unum, 
ut  dictum  est.  —  Ibid.  ad  5. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  cura  bruta 
sint  facta  in  obsequium  horainis,  secun- 
dura  hoc  de  brutis  disponitur,  quod  homi- 
nibus  expedic,  propter  quos  facla  sunt. 
Puniuntur  ergo  bruta  lege  divina  non 
propter  hoc  quod  ipsa  peccent,  sed  pro- 
pter  hoc  quod  ex  eorum  poena  homines 
puniantur  in  eorura  possessione,  vel  ter- 
reanturex  ipsa  poense  acerbitate,  vel  etiam 
instruantur  ex  mysterii  significatione.  — 
Ibid.  ad  6. 


268 


TERTIA    SECUND^  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 


Ad  sexUim  dicendura,  quod  lam  homi-  nis.  Facultas  autem  nominat  facilitaten 

nes  quam  bruta   beneficiis  inducuntur  et  potestatis,  quae  est  ex  habitu,  quia  secun 

flagellis    prohibentur,    vel    praeceplis    et  dum    eundem    Augustinum  habitus  est 

prohibilionibus,    sed    diversimode  :  quia  quo  facile  quis   agere  polest.  Ergo    libe 

in  polestate  hominum  est,  ut  eisdem  re-  rum  arbitrium  non  est  potentia,  sed  ha 

bus    simililer    reprsesentatis,    sive    siiit  bilus.  —  la,  q.  83,  a.  2,  arg.  2  ;    deVe 

praecepta  et  prohibitioncs,  sive  sint  bene-  rit.  q.  24,  a.  4,  arg.  1. 

ficia  et  flagella,  eligant  vel   fugiant  judi-  2.  Praeterea,  dicit  D.  Bernari1us((/e  Gra 

cio  ralionis;  —  sed  in  brutisest  judicium  lia  el  Libero  Arb.  c.  1  ;  —  Migne  1. 182 

naturale   determinatum  ad  lioc,  quod   id  col.  1002),   quod    Hberum    arbilrium  es 

quod  uno  modo  proponitur   vel  occurrit,  habilus    animi    Hber  sui  ;  ergo   Hberun 

eodem  modo  accipiatur  vel  fugiatur.  Con-  arbitrium    non    cst   polentia,   sed   habi 

tingit  autem   ex  memoria    praiteritorum  tus.  —   la,  I.  c.   arg.  2;rfe   VerilA.o, 

beneficiorum    vel    nngellorum,   ut   bruta  arg.  8. 

aliquid  apprehendant   quasi    amicuui  et  3.  Prseterea,  liberum    arbitrium   nihi 

prosequendum  vcl  sperandimi,   et  aliquid  est  aliu  l  quam   liberum  judicium  ;  judi 

quasi  inimicum  et  fugiendum  vel  limen-  cium  autem  non  nominat   potentiam,  sej 

dum  :  et    ideo  post   flagella   ex  passione  actum  :  ergo   liherum  arbilrium  non  es 


timoris,  quae  inde  eis  insurgit,  inducun- 
tur  ad  obediendum  nutui  instructoris. 
Nec  est  necessarium  huju.smodi  brulis 
fieri  propter  liberlatem  arbitrii,  sed  pro- 
pter  indifTerentiam  actionum.  —  Ibid. 
ad  7. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  .secuii- 
dum  Augustinum  (1)  praeceptum  divinum 
brutis  factum  non  ita  faclum  esse  creden- 
dura  est,  ut  vox  aliqua  jiissionis  de  mibe 
facta  sil  eis  aliquibus  veibi>,  quse  rationa- 
les  anim:c  audientes  intelligere  atquf  obe- 
dire  solent  :  non  enim  hoc  acceponml  ut 
possint  bestiae  vel  aves.  In  suotamen  ge- 
nere  ohtemperaiil  iJoo,  ni»n  ralionalis  vo- 
luntatis  arbitrio;8ed  sicut  ille  movetom- 
nia  temjKjribus  op()ortunis,  non  ipse  lem- 
poraliler  molus,  movcnlur  bruta  lcmpD- 
raliler,  ut  jussu   ejus  (2).   —  Ibid.  ad  8. 

ARTICULCS  YIII 

UTRUM      I.lDliHUM     AltlilTFUUM     SIT     POTENTIA 
VKl.     NON. 

Videtur  quod  liberum  arhitrium  non 
bit  potfiitia. 

1.  Dicit  eiilm  Auguslinus,quod  lihorum 
arbilrium  esl  facullas  volunlatis  el  ralio- 

(1)  Super  Genei.  ad  Lilt. 

(2)  AL  ..  ut  jui-Ba  ejus  olflciuut ». 


potontia.  —  la,  I.  c.  arg.  1. 

4.  l^raetorea,  nulla   potenlia    naluralii 
lollitur  por  peccatum ;  sod  liborum  arhi 
Irium  tollitur  per  peccalum;   .\uguslinu, 
enim  dicit  {Enchir.  c.  30  ;  —  Migne  t.  kC 
col.  240),  quod  homo  male   utens    liber 
ai  bitrio  el  se  perdidit  et  ipsum  :  ergo  Ub« 
rum  arbitrium  non  est  polonlia.  —  la, 
c.  arg.  3,de  FenV.  I.  c.  arg.  6. 

5.  Praiterea,  secundum  Philosophui 
(2.  Eth.  c.  b,  al.  4)  habitus  sunt,  secun 
dum  fiuos  nos  aliqualiter  agimus;  se 
liberum  arbitrium  nou  .solum  ndiniiiat  i 
quo  agimus,  sed  otiam  id  (pio  ali(|ualil( 
agimus,  scilicol  libero:  orgo  liborum  arhi 
trium  nominat  habitum.  —  de  Verit.  I.  • 


arg.  'I. 


Sed  contra  :  1.  '-'couiidum  Pliilosophui 
(2.  Eth.  c.  5,  qI.  4)  Iria  .sunl  in  anim. 
polenlia,  habitu*^  ol  |)ussio.  1  jboruiu  an 
toin  arbilrium  nun  csl  paasio,  cuiu  sil  i 
su|)oriori  parte  animaD,  passio  autem  < 
{)ahsibilis  qualitas  sunl  solum  circa  pai 
tomaniuKU  sensitivnm.  Simililor  non  c 
fuibitns,  cum  sil  subjoolum  gratiaj ;  hal»" 
oniiu  su  ad  graliam,  ul  dicit  .\ugusliiu 
(aliu.>  auolor  iii  llijpoynosticon  I.  3.  r.  II 
—  Migno  Pl».  Lal.  l.  45,  col.  l(> 
oquus  ad  scssorom  ;  habilus  voro  non  |» 
lesl  alloriuj.  osso  subjeclum.  Kigo  rehi 
(juitur  quod  liberum  arbilrium  sil  /Hite' 


E  ANIMA  -  QU^ST.  XCIII  DE  POTENTIIS  ANIM^  INTELLEGT.  IN  GOM.  —  ART.  VIII    269 


la.  —  de  Verit.  q.  24,  a.  4,  arg.  1  Sed 
ontra;  la,  q.  83,  a.  2,  arg.   Sed  contra. 

2.  Praeterea,  lioc  vidcLur  inler  habi- 
um  et  poLeiitiam.  dislare,  quod  potentia, 
uae  se  ad  opposita  habet,  per  habituin 
eterminatur  ad  unum;  sed  liberum  ar- 
(itrium  nominat  aliquid  ad  opposita  sc 
labens,  nullo  modo  delerminatum  ad 
inum  :  ergo  liberum  arbitrium  est  poten- 
ia.  —  de  Verit.  1.  c.  arg.  2  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  quamvis  h- 
)erumarbiLrium  nomineL  quendamacLum, 
;ecundum  propriam  significationem  vo- 
abuli,  secundum  tamen  communem  usum 
oquendi  liberum  arbitrium  dicimus  id, 
[uod  est  hujus  actus  principium,  scilicet 
[uo  homo  libere  judicat.  Principium  au- 
em  actus  ia  nobis  cst  et  potentia  et  ha- 
)itus.  Dicimur  enim  aliquid  cognoscere 
■t  perbcientiam  et  per  intellecLivam  po- 
entiam.  Oportet  ergo  quod  hberum  arbi- 
rium  vel  sit  potentia  vel  habitus  vel  sit 
)otentia  cum  aliquo  habitu.  —  Quod  au- 
em  non  sit  habitus  neque  potentia  cum 
labitu,  manifcsLe  apparet  ex  duobus  : 
mmo  quidem,  quia  si  est  habilus,  opor- 
et  quod  siL  habitus  naturalis.  Hoc  enim 
!St  nalurale  homini,  quod  sit  liberi  ar- 
)iLrii.Xullus  auLem  habilus  naturalis  ad- 
!st  nobis  ad  ea,  quse  subsunt  libero  arbi- 
rio  ;  quia  ad  ea,  respectu  quorum  habe- 
Qus  habitus  naturales,  naturaliter  incli- 
lamur,  sicut  ad  assentiendum  primis 
dncipiis.  Ea  auLem,  ad  quae  naLuraliLer 
ncHnamur,  non  subsunl  libero  arbiLrio, 
icut  patet  de  appetitu  beatitudinis.  Unde 
ontra  propriam  rationem  liberi  arbitrii 
st,  quod  feit  habitus  naturalis.  Contra  na- 
uralitatem  auLem  ejus  est,  quodsit  habi- 


bitum  vero  contrarium,  male.  Liberum 
autem  arbitrium  indilTLTenler  se  habet  ad 
bene  eligcndum  vd  male.  Unde  impossi- 
bile  est  quod  liberum  arbitrium  sit  ha- 
bitus.  Rclinquitui-  ergo  quod  sit  potentia- 
—  la,  q.  83,  a.  2,  c. 

Ad primumergodicondum,  quod  aliquid 
dicitur  esse  facile  dupliciLer  :  uno  modo 
propLer  remoLionem  impedimenLorum  ; 
alio  modo  propLer  apposiLioncm  adjuLorii. 
Facilitas  igitur  pcrtinens  ad  habitum  est 
per  adjutorii  appositionem  :  nam  habitus 
inclinat  potentiam  ad  acLum.  Hanc  autem 
facilitateni  non  nominat  liberum  arbi- 
Irium,  eo  quod,  quantum  est  de  se,  non 
inclinatur  magis  ad  unum  quamad  aliud; 
sed  nominat  facilitatem,  quse  est  per  re- 
motioncni  impedimcnti,  eo  quod  liberum 
arbiLrium  non  impediLur  aliquo  cogente  a 
propria  operaLione.  EL  ideo  Auguslinus 
proprie  libcrum  arbitrium  facultatem  no- 
minavit,  non  facilitaLcm,  quia  facuUas  hoc 
imporLare  videLur,  ut  aliquid  siL  in  pote- 
state  facultatcm  habenlis.  [de  Verit.q.  24, 
a.  4,  ad  1.)  —  Veldic,  quod  facultas  no- 
minat  quandoque  potestatem  expeditam 
ad  operandum,  ct  sic  facultas  ponitur  in 
definitione  liberi  arbitrii.  (la,  q.  83,  a.  2, 
ad2.) 

Ad  secundum  dicendum,  quod  Bernar- 
dus  accipit  habiLum,  non  secundum  quod 
dividitur  contra  potenLiam,  sed  sccundum 
quod  significat  habitudinem  quandam, 
qua  aliquo  modo  se  aliquis  habet  ad  ac- 
tum;  quod  quidem  est  tam  per  potentiam 
quam  per  habitum ;  nam  per  potentiam 
homose  habet  ut  potens  operari,  per  ha- 
bitum  auLem  ut  aptus  ad  operandum  bene 
vel  male.  (la,l.  c.  ad  2.)  Unde  sumit  ha- 


us  non  naturalis.EL  sic  relinquitur  quod     bitum  improprie  pro  quacunque  facilitate. 
;ullo  modo  sit  habitus.  — Secundo   hoc     {de  Verit.  1.  c.  ad  8.) 


pparet,  quia  habitus  dicuntur,  secundum 
uos  nos  habemus  ad  passiones  vel  ad 
clus  bene  vel  male,  uL  diciLur  in  2.  Elh. 
c.  5,  al.  4).  Nam  per  Lemperantiam  bene 
os  habemus  ad  concupiscenLias,  per  in- 
smperantiam  autem  male ;  per  scientiam 
tiam  bene  nos  habemus  ad  actum  intel- 
ictus,  dum  verum  cognoscimus  ;  per  ha- 


Ad  tertium  dicendum,  quod  consuetura 
est  potentiam  significare  nomine  actus. 
Et  sic  per  hunc  actum,  qui  est  liberum 
judicium,nominatur  potentia,quae  est  hu- 
jus  actus  principium  ;  alioqui,  si  liberum 
arbitrium  nominaret  actum,  non  semper 
maneret  in  homine.  —  la,  1.  c.  ad  1. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  homo  pec- 


2-0  TERTIA  SECUND^  -  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

cando  libenim  arbitrium   dicitur  perdi-         Sed  contm  est,  quod  Philosophus  dici 
disse,  non  quantum  ad  naturalem  hber-     in  3.  FAh.  (c.  2,  al.  4),  quod  eleclio  estde 


tatem  quae  est  a  coactione,  sed  quanlum 
ad  libertatem  quae  est  a  culpa.  —  Vel  dic, 
quod  homo  male  utendo  libero  arbitrio 
non  totaliter  ipsum  perdidit,  sed  quantum 
ad  aliquid,  quia  scilicet  post  peccatum  non 
potest  esse  sine  peccato,  sicut  poteratante 
peccatura.  —  la,  q.  83,  a.  2,  ad  3;  de 
Vent.  1.  c.  ad  6. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  in  actu 
duplex  modus  potest  considerari  :  unus, 
qui  perlinet  ad  rationem  habitus,  sicut 
cum  bene  vei  male  aliquid  agitiir ;  alius, 


sideriumeorum,  quse  sunt  in  nobis.  Sec 
desiderium  est  actus  appetitivse  virtutis 
ergo  et  electio.  Liberum  autem  arbilriun- 
est  secundum  quod  eligimus;  ergo  libe- 
rum  arbilriumest  virtus  appelitiva.— la 
q.  83,  a.  3,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  propriun 
liberi  arbitrii  est  electio ;  ex  hoc  enin 
dicimur  hberi  arbitrii,  quod  possuaiuj 
unum  recipere  alio  recusato,  quod  es 
ehgere  ;  et  ideo  naturam  Hberi  arbitri 
ex  eleclione  considerare  oportet.   Ad  ele- 


qui  pertinet  ad  rationem  potentiai,  sicut  clionem  autem  concurrit  alicpiidex  parlt' 

cognoscere  immaterialiter  convenit  intel-  cognitiva}   virtutis,    et   ahquid   ex  parle 

lectui  ex    ipsa   nalura   potentiae.   Modus  appetilivae.  Ex  parte  autem  cognitivre  re- 

io-itur  importatus  in  hoc,  quod  dico  libere  quiritur  consiWum,  per  quod  dijudicalui; 

judicare,  non  pertinet  ad  aUquem  hubi-  quid   sit  alteri   pra^ferendum.  Ex   parte 

tum  siiperadditum,  sed  ad  ipsam  poten-  autem  appetitivai  requiritur,  quod  appe- 


tiai  lationem.  —  de  Verit.  1.  c.  ad  4. 
ARTICULUS   IX 

UTRUM     LIliERUM     AHniTRlUM    SIT     POTENTIA 
APPETITIVA. 

Videtur  quod  hberum  arbitiium  non 
sil  potoiitia  appetiliva,  sed   cognoscitiva. 

1.  Dicit  eniin  Damascenus  (2.  de  iide 
Orlhod.  c.  27;  —  .Migrc  l.  04,  col.  UriU), 
quod  cum  ralionali  confeslim  comilatur 
hl)erum  arbilrium;  sed  ralio  c.-^l  polenlia 
(Ognoscitiva  :  ergo  hbLrum  ailjilrium  esl 
potentia  cognosciliva.  —  la,  q.  83,  a,  3, 
arg. 1. 

2.  Praiterea,  Hberum  arbitriuin  dirilur 
quasi  libei  uin  judicium  ;  scd  judicare  csl 
aclus  polenliaj  cognosciliva)  :  ergo  libo- 
rum  arbiliium  est  potenlia  cognosciliva. 
—  Ibid.  arg.  2. 

3.  l'raetoiea,  a.l  liberum  arbilriuin  prm- 
cipuo  pertinet  electio;  sed  eleclio  \itleliir 
ad  cognitioiiem  pcrlinere,  quia  eleclio 
videtur  quamlam  comparalionem  unius 
ad  altenim  imiiorlaif,  quod  est  proj)riuia 
cognoscitivic  virtulis:  ergu  liberuin  arbi- 
triuin  cbt  poteutia  cognoacitiva.  —  Jbid. 
arg.  3. 


tendo  acceptetur  quod  per  consiliuiu  di- 
judicatur.  Et  ideo  Aristoleles  in  6.  EUi. 
(c.  2)  siib  dubio  relinquit,  utrum  princi 
palius  pertineat  electio  ad  vim  appotiti 
vam  vel  ad  vim  cognitivam.  Dicit  enim 
quod  electio  vel  est  apjjctitus  intellecti- 
vus  vel  intcllectus  apj)clilivus.  Sed  in  3 1 
Fth.  (c.  3,  al.  -6)  in  hoc  magis  declinal 
quod  sit  appetitus  inlelleclivus,  norai- 
mans  electioneiu  <  desiderium  coiisilia 
bilc  >.  Et  hujus  ratio  est,  (juia  jiropnuu 
objectum  elecltonis  cst  illud,  (juod  esla^ 
lineia;  hoc  autom  in  (|uanlum  luijusmod 
habet  ralioneiu  boni  (|Uod  dicitur  ulile 
Unde,  cum  bonuia  in  iiuantuta  hujus 
iiiodi,  .sil  ubjecluia  appctilus,  seijuilui 
quod  cleclio  sil  piinci|)aliter  aclus  ap 
peliliviu  virlulis.  El  sic  liberuia  arbi 
Iriuia  est  a|)potitiva  potenlia.  —  la,  <?' 
oj,  a.  •»,  c. 

Ad  pi'imutn  ergo  dicendum,  (juo» 
potenli;c  ap|)elitiva5  conctuailantur  appiv 
hen.xivas ;  «t  secunduia  hoc  dicil  Daiua 
hcenus,  quod  cuia  lalionali  confestiii 
concoiaitatur  liberum  aibilriuu».  —  lu 
q.  83,  a.  3,  ad  1. 

Ad  secunduin  dicenduin,  (piod  judiciuii 
e.il  (juasi  Cuaclusiu  el  deteriuiaalio  consi 
lii.  Detenaiaalur  aulcin  cuasiliuia  priiu' 


E  ANIMA  -  QU^ST.  XGIII  DE  POTENTIIS  ANIM^?:  INTELLEGT.  IN  GOM.  -  ART.  X    271 


uitleni  per  sententiam  ralionis,  et  secun- 
[)  per  acceptationem  appetitus.  Unde 
hilosophus  dicit  in  3.  Eth.  (c.  3,  al. 
I,  quod  ex  consiliatis  judicantes  desi- 
eramus  secundum  consiiium.  —  Ibid. 

12. 

Ad  terliwn  dicendum,  quod  ista  colla- 
0,  quae  importaturin  nomine  electionis, 
erlinet  ad  consilium  prsecedens,  quod 
st  rationis.  Appetitus  enim  quamvis 
on  sit  collativus,  tamen  in  quantum  a  vi 
)o-nitiva  conferente  movetur,  tiahet 
uandam  collationis  similitudinem,  dum 
num  allcri  pra^optat.  —  Ibid.  ad  3. 

ARTICULUS  X 

TRUM  LIBERUM  ARBITRIUM  SIT  VOLUNTAS, 
VEL  ALLS.  POTENTIA  DISTINCTA  A  VOLUN- 
TATE. 

Videlur  quod  liberum  arbitrium  sit 
lia  potentia  a  voluntate. 

1.  Dicit  enim  Damascenus  (2.  de  Fide 
hihod.  c.  22;  —  Migne  t.  94,  col.  943), 
uod  aliudest  thelisis,  aliud  bulisis;  Ihc- 
isis  autem  est  voluntas,  bulisis  autem 
idelur  liberum  arbitrium,  quia  bulisis 
ecundum  ipsum  est  voluntas,  quae  est 
irca  aliquid,  quasi  unus  per  compara- 
ionem  ad  alterum  :  ergo  videtur  quod 
iberum  arbitrium  sit  alia  potentia  a 
'oluntate.  —  la,  q.  83,  a.  4,  arg.  1. 

2.  Prseterea,potentia;  cognoscunlur  per 
ictus;  sed  eligere,  quod  est  actus  liberi 
u'bitrii,  est  aliud  quam  velle,  quod  est 
ictus  voluntatis,  ut  patet  per  Philoso- 
)hum  (3.  Eth.  c.  2,  al.  4) :  ergo  liberum 
irbitrium  est  alia  potentia  a  voluntate. 
-  Ibid.  arg.  2. 

3.  Prseterea,  voluntas  est  appetitus 
nlellectivus  ;  sed  ex  parte  intellectus 
iunt  duse  potentia3,  scilicet  agens  et  pos- 
ubihs  :  ergo  etiam  ex  parte  appetitus  in- 
.ellectivi  debet  esse  aMqua  potentia  prae- 
er  voluntateni ;  et  haec  non  videtur  esse 
lisi  liberum  arbitrium  :  ergo  liberum 
irbitrium  est  alia  potentia  prseter  volun- 
aleoi.  —  Ibid.  arg.  3. 


Sed  contra  est  :  1.  quod  Damascenus 
dicit  (3.  dc  Fide  Orthod.  c.  14  ;  —  Migne 
t.  94,  col.  1038),  quod  liberum  arbitrium 
nihil  aliud  est  quam  voluntas.  —  la,  q. 
83,  a.  4,  arg.  Sed  contra. 

2.  Praiterea,  Philosophus  dicit  in  3. 
Eth.  (c.  3,  al.  5),  quod  elcctio  est  appe- 
titus  praeconsiliati  ;  electio  aulera  est 
actus  liberi  arbitrii  :  ergo  liberum  arbi- 
trium  est  potentia  appetitiva.  Sed  non 
est  appetitus  inferior,  qui  dividitur  per 
irascibilem  et  concupiscibilem ;  sic  enim 
bruta  haberent  liberum  arbitrium.  Eriro 
est  appetitus  su[)erior  ;  et  hic  est  volun- 
las  secundum  Philosophum  in  3.  de  Ani- 
ma  {text.  57;  c.  11).  Ergo  liberuni  arbi- 
trium  est  voluntas.  —  de  Verit.  q.  24,  a. 
6,  arg.  2  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,    quod    potentias 
appetitivas    oportet    esse  proportionatas 
potentiis   apprehensivis.   Sicut  autem  ex 
parle   apprehensionis  inlellectivai  se  ha- 
bent   intellectus   et    ratio,   ita  ex    parte 
appelitus  intellectivi  se   habent  voluntas 
et   liberum    arbitrium,    quod  nihil  aliud 
est  quam   vis  electiva.    Et  hoc  patet  ex 
habitudine  et  objectorum  et  actuum.Nam 
intelligere  importat   simplicem   acceptio- 
nem  alicujus  rei:  unde  intelligi  dicuntur 
proprie   principia,    quse   sine    collatione 
per    se    ipsa    cognoscuntur.    Ratiocinari 
autem  proprie   est   devenire    ex   uno  in 
cognitionem  alterius  :    unde  proprie  de 
conclusionibus     ratiocinamur,     quae    ex 
principiis  innotescunt.  Similiter  ex  parte 
appetitus  velle  importat  simplicem  appe- 
titum  alicujus   rei  :  unde  voluntas  dici- 
tur   esse   de  fine,  qui  propter  se  appeti- 
tur.  Eligere  autem   est   appetere   aliquid 
propter    alterum   consequendum  :  unde 
proprie  est  eorum   quse  sunt  ad   finera. 
Sicut  autem  so  habet  in  cognitivis  prin- 
cipium    ad    conclusionem,    cui    propter 
principia   assentimur;    ita   in  appetitivis 
se  habet  finis  ad  ea  quse  sunt  ad  finem, 
quse    propter    finem    appetuntur.    Unde 
manifestum  est,  quod  sicui;  se  habetintel- 
lectus  ad  rationem,  ita  le  habet  voluntas 
ad  vim  electivara,  id  est  ad  liberum  arbi- 


272  TERTIA    SECUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


ARTICULUS  I 

UTRUM  INTELLECTUS  SIT  POTENTIA  ANiM^ 
VEL  EJUS  ESSENTIA. 

Videlur  qnod  intellectus  non  sit  aliqu 
potentia  anima?,  sed  sit  ipsa  ejus  esser 
tia. 

1 .  Dicit  eniin  Philosophus  (in  2.  o 
Anima  texl.  6;  c.  1),  quod  anima  e; 
actus  prinius,  sicut  scientia ;  sed  scienti 


trium.  Ostensum  autem  est  supra,  quod 
ejusdem  potentiae  est  inteliigere  et  ratio- 
cinari,  sicut  ejusdem  virtutis  est  quie- 
scere  et  moveri.  Unde  ejusdem  etiani 
potentiae  est  velle  et  eligere.  Et  propter 
hoc  voluntas  et  liberum  arbitrium  non 
sunt  duae  potentiae,  sed  una.  —  1a,  q. 
83,  a.  4,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod 
bulisis  dislinguitur  a  Ihelisi  non  propter 
diversiLatem    potentiarum,    sed   propter 

diflerenliam  acluum.  -    Ibid.  ad  1.  ^  ,  ^ ^.^..^. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  electio  est  immediatum  principiura  actus  secur 
et  voluiitas,  id  est  ipsum  velle,  sunt  di,  qui  est  considerare  :  ergo  anima  e; 
diversi  aclus,  sed  tamen  perlinent  ad  immediatum  i^rincipium  consideralioni; 
eandem  potentiam,  sicut  etiam  intelligere  Sed  anima  est  immcdiatum  principiui 
'■     ■       ■        ■     '■  -  '  "■'       considerationisperinteIlectum;ergointe 

iectus  est  ipsa  essontia  animce  ralionali; 

et   sic    non    erit  intellectus  potentia  an 

mae.  —Qiuvst.disp.  de  Anima  a.  12,  ari 

14. 

2.  Praeteroa,  nullum  accidens  exced 
suum  subjectum ;  sed  intellectus  e.xced 
animam  ralionalem ;  non  enim  se  solai 
iiitelligit  anima,  sed  etiam  alia  :  erg 
iiitelleclus  non  est  accidens  aniinae  ratic 
nalis,  sed  ejus  substantia.  —  Ibid.  arj 
5. 

3.  Praelerea,  idem  est  principium  et 
sendi  t-t  operandi ;  sed  aniina  ralionali 
est    princi|)ium   essendi   secunduiu  8ei[ 

Deinde  considerandum  est  de  potentia     ga,,,^  .j^ia  sccundum  suam  essentiain  e. 


et    ratiocinari,    ul   dictum    est.  —  Ibid. 
ad  2. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  inlelle- 
clus  comparatur  ad  volunlalem  ut  mo- 
vens  ;  et  ideo  non  opurtet  in  vuluntate 
distinguere  agens  et  possibile.  —  Ibid. 
ad3. 


QUyESTIO   XCIV 


DE    POTENTl.V    INTELLECTIVA. 


intellectiva 


CmCA  QUA.M  QU/ERUNTUR  OCTO  : 

1.  Utruin  inlelleclus  sit  polentia  animw  vel 
ejus  esseutiii. 

2.  Ulrum  inleilectus  sit  putenliu  passlva. 

3.  Ulruni    necesse    sil    ponere    inlelleclum 
agentem. 

4.  Utrum    intellerlus  af,'ens  sil  aliquid  ani- 
mtB. 

5.  Ulruin    inlLilectus    ugens    sit    unus   oin- 
niuni. 

6.  L'lruin  rulio  superior  el  inferior  sinl   ili- 
verstu  polentitt). 

7.  Ulruin  inlelleclus  praclicuselspeculativug 
sinl  tlivorsiL'  poleiitiuj. 

8.  Ulrum   iiilullectus    pussibilis  sil    uuus  la 
uionibus  hoinimbus. 


forma  :  ergo  sua  essentia  est  principiui 
operandi;  est  autem  principium  intelli 
gendiper  intellectum  :  ergo  intellectusc.- 
essentia  aniiuao.  —  Ibid.  arg.  10. 

4.  Pnuterea,    ex   hoc    convenit    alici 
subslantio)    quod    bit    intellectiva,    qui> 
est  immaterialis;  sed  animu  est  iinmale 
riulis  per  suaiu  esscnliam  :  ergo  viddlu; 
quod  unima  per  suum  essonlium   sit   in 
lellocliva.  —  lu,  q.  71),  a.  1,  urg.  4. 

Sed  contra  est,    quod    Philosophus  j 
nit    inlelleilivum    polentium   unimaD, 
j)alel  in  2.  dc  Aninui  {test.  27  ;  c.  3).  - 
lu,  ((.  79,  u.  1,  urg.  Sed  coutra. 

lU;sP0M»E0  DicENDUM,  quod  necesse  i 
dicure,  secunduin  pra^missu,  quod  intel 
leclUb  bil  ali<{ua  polentiu  unima',  et  ik' 


DE   ANIMA- 

()sa  essentia  aniinae 

inmedialLim    principium   operalionis  est 
psa  essentia  rei  operanlis,  quando  ipsa 
pcralio  est  ejus  esse.  Sicut  enim  polen- 
ia  se  habet  ad  operationem  ut  suum  ac- 
um,  ita  se  habet  essenlia  ad  esse.  In  solo 
)co  auteni   idem    est   intcUigerc^    quod 
iium  esse.  Unde  in   solo  Dco  intellectus 
st  ejus  essenlia  ;  in  aliis  autem  (in  om- 
ibus   autem;    creaturis   intellectualibus 
ilellectus  est  qua^dam  potenlia  intclli- 
entis.  —  la,  q.  79,  a.  1,  c. 
Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  simi- 
Ludo  inter  animam  et  scientiam  attendi- 
ir  secundum   quod   utraque  est    actus 
rimus,   non  autem   quantum  ad  omnia. 
nde  non  oportet  quod  anima  sit  imme- 
iatum    principium    operationum,    sicut 
:ientia. —  Quccst.  de  Anima  a.  12,  ad  14. 
Ad  secundum  dicendum,  quod  accidens 
Dn  excedit  suum  subjectum  in  essendo, 
'ccedit    lamen    in    agendo ;  calor  enim 
nis  exleriora  calefacit.    Et    secundum 
)c  potentia)  animae  excedunt  ipsam,  in 
lantum  anima  intelli"it  et  dilic-it  non 
lum  se,  sed  etiam  alia.  —  Ibid.  ad  5. 
Ad  terlium  dicendum,  quod  anima  est 
incipium   operandi,   sed  primum,  non 
oximum;    operantur     enim    potentise 
:"tute  animae,   sicut   et   qualitates   ele- 
mtorum  in  \irtute  formarum  substan- 
lium.  —  Ibid.  ad  10. 
Ad  quartum  diccndum,  quod   ipsa  im- 
ilerialilas  substantise  intelligentis  crea- 
non  est  ejus  intellectus,  sed  ex  imma- 
ialitate  habet  virtutem  ad  intelliaen- 
m.  Unde  non  oportet  quod  intellectus 
substantia  animae,  sed  ejus  virtus  et 
,entia.  —  la,  I.  c.  ad  4. 

ARTICULUS   11 

UTRUM    INTELLECTUS    SIT    POTENTIA 
PASSIVA. 

^ideturquod  intellectus  non  sit  poten- 

passiva. 

.  Patitur  enim  unumquodque   secun- 


QU^ST.   XGIV    DE    POTENTIA  INTELLECTIVA  —  ART.    II  273 

Tunc   enim  solum      dum   matcriam   et  agit  ratione  formee  ; 

sed  virtus  intcUectiva  consequitur  im- 
materialitatem  substantia3  intelligenlis  : 
ergo    videlur   quod   intclicctus    non   sit 


potentia  passiva.  —  la,  q.  79,  a.  2,  arg.  I . 

2.  Prailerca,  potentia  intellcctiva  est 
incorruptibilis,  ut  supra  dictum  est ;  sed 
intellectus  si  est  passivus,  cst  corrupti- 
bili<,  ut  dictum  est  3.  de  Anima  {texl. 
20  ;  c.  5j  :  ergo  potentia  intellectiva  non 
est  passiva.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  PrcGterea,  agens  est  nobilius  pa- 
tiente,  ut  dicit  Aristoteles  (3.  de  Anima 
text.  19;  c.  5);  potentiae  autem  omnes 
vegetativaj  partis  sunt  activse,  quae  ta- 
men  sunt  infimae  inter  potentias  anima) : 
ergo  multo  magis  potentia)  intellectivse, 
quie  sunt  suprema),  omnes  sunt  activae. 
—  Ibid.  arg.  3. 

4.  Praeterea,  quod  habct  aliquam  opc- 
rationem,  illud  est  activum,  non  pas- 
sivum;  sed  intellectus  habet  aliquam 
operatione-m,  puta  intellectionem  ;  ergo 
est  potentia  activa.  —  de  Verit.  q.  16,  a. 
1,  arg.  13. 

Sed  conira  est,  quod  Philosophus  dicit 
in  3.  de  Anima  {text.  12;  c.  4),  quod 
intelligere  est  pati  quoddam.  —  la,  q. 
79,  a.  2,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  pati  tripli- 
citer  dicitiiv :  uno  modopropriissime,  sci- 
licet  quando   aliquid   removetur   ab    eo, 
quod   convenit   sibi   secundum  naturam 
aut  secundum  propriam   inclinationem  ; 
sicut  cum  aqua  frigiditatem  amittit  per 
calefactionem,  et  cum  homo  aegrotat  aut 
sanatur.   Secundo   modo   minus  proprie 
dicitur  aliquis  pati  ex  eo  quod  aliquid  ab 
ipso  abjicitur,  sive  sit  ei  conveniens  sive 
non  conveniens.  Et  secundum  hoc  dicitur 
pati  non  solum  qui  segrotat,    sed  etiam 
qui  sanatur,  et  non  solum  qui  tristatur, 
sed  etiara  qui  laetatur,  vel  quocunque  mo- 
do  aliquis  alteretur  vel  moveatur.  Tertio 
dicitur  aliquis  pati  communiier  ex  hoc  solo 
quod  id  quod  est  in  potentia  ad  aliquid, 
recipit  illud   ad   quod  erat  in  potenlia, 
absque  hoc  quod  aliquid  abjiciatur.  Se- 
cundum  quem  modum  omne  quod  exit  de 


SUMM^  Philos.  IV  —  18. 


£74  TERTIA   SEGUNDiE  -  PIIILOSOPHIA    NATURALIS 

polentia  in  aclum,  polest  dici  pali,  cliam  Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  obji 

cum  perficitur.  Et  sic  inlelligere  nostrum  ctio  illa  procedit  de  primo  et  secundo  mo( 

estpati.  Quodquidem  hac  ralioneapparet:  passionis,qui  sunt  proprii  materiaiprimj 

intellectus  enim  habet  operationem  circa  Terlius  autem  raoclus  passionis  est  cuju 

ens   in    universali.  Considerari  crgo  po-  cunque  in  polenlia  existentis,    quod 

lest    utrum    intellectus   sit    in  actu  vel  actum  reducitur. — /6id.  ad  1. 

potentia,  ex  hoc  quod  considcratur  quo-  Ad  secnndum   dicendum  quod  inlel' 

modo    intellectus  se   habcat  ud  cns  uni-  ctus  passivus  secundum  quosdam  dicit 

versale.    Invenitur  enim   ahquis  intelle-  appctitus  sensitivus,  in  quo  sunt  anin 

ctus,  qui  ad  ens  universale  se  habet  sicut  passiones,  qui  etiam  in  2.  Eth.  (c.  ult.)( 

actus    totius  enlis.   Talis   est  intellectus  citur  ratioiiahs  per  participalionenl,  qi 


divinus,    quia   est   Dei   essentia,   in  qua 
originaliter  et  virtualiter  lolum  ens  pra3- 
cxislit  sicut  in  prima  causa  ;    cl  ideo  in- 
lcllectus  divinus  non  est  in  potentia,  sed 
cst  actus  purus.  Nullus  autein  intelleclus 
creatus  potest  se    liabere  ut  actus  rcspe- 
ctu  lotius  entis  universalis,  quiasic  Oj)or- 
teret    quod  esset   ens   infinitum.     Unde 
omnis  intellcctus  creatus  per  hoc  ipsuia 
quod  est,  non  est  actus  omnium  iiilelhgi- 
bifium,  sed  comparatur  ad  ipsa  intelhgi- 
biha  sicut  potenlia  ad  actum. —  lV'loiitia 
autem  dupUciter  se  habet  ad  actum.  Est 
enim  qucvdam  poleiilia,  quie  sempcr  cst 
perfecta  per  aclum,  sicul  dicimusde  ina- 
lia  corporum  ca-lestium.  (Juwdam  aulem 
potenlia  est,  qure  non  semper  est  in  aclu, 
fccd  de  potenlia  proce(ht   in  aclum,  siciit 
invenilur  in  geiierabihbu^  et  coiruptibiU- 
bus.  —  Iiilelleclusigilur  angelicu>  semp.-r 
csl  in    aclu  .suorum   inlolligibiliuin,  i)ru- 
jiler  j)roj»in(juilatem  aJ  juimum  iiilello- 
ctum,  qiii    ost    aclus    jmrus.    Inlellectus 
aulem  humanus,  qui  osl  infimus  iii  ord:- 
ne    iiitellecluum,    ot    niaxime  remotus  a 
jierfectione  divini  iiilolh^ctus,  cst    in    jjo- 
lentia  resjioctu  iiilollitjibilium  ;  ol  in  jtrin- 
cij)io  csl  t  sicut  labula  rasa,  in  (jua  nihil 
csl  scrijilum  »,   ut  IMiilosojtliu-*  dic  l  iii 
3.  de  Aniina  {kxl.  14  ;  c.  4).nuod  inani- 
fesle  ajtjtaiol  ex  lioc,   (juod    iii    jtiiiicipio 
sumus    intolligonles   .s(tlum   in    pol(!iilia, 
postinodum  uutom  onii-iiniir  iiilolligeiiloi 
in  aclu.  Sic  igilur  jialol,  (juod  iiilolli^'oro 
noslrum  osl^iuodduin  jtati  sucunduin  lor- 
liummoduni  jiassionis;  el  pcr  coiiseijuciis 
inlelleclus  esl  jjolunlia  p  issiva.  —  lu,  (|. 
7'J,  0.  -2,  c. 


obtidit  rationi.  Secundum  alios  autera  i,- 
tellectus  passivus  dicitur  virtuscogitali\ 
quoe  nominatur  ratio  parlicularis.  Et  ulr  • 
que  modo  passivum  accipi  j^olesl  secu 
duin   primos   duos   modos   passionis,  i 
quantum   talis    intellectus   sic  dicluS(. 
actus  alicujusorgani  corporaHs.  Sed  int 
leclus,  qui  est  in  jjotentia  ad  inlelligibi , 
(quem    Aristoteles  3.  de  Anima  iexl. 
c.  4  ob  hoc  nominat  intelleclum  pos>( 
hm),  non  cst  passivus  nisi    lortio  mo( , 
(|uia  non  est  aclus  organi  corj)oralis;  i 
idou  est  incorruj)libiIis.  — Ibid.  ad  2.  ! 

Ad  tcrlium  dicondum,  (juod  agens  >[ 
nobilius  j)alienle,  si  ad  idem  aclio  et  p. 
sio  icferanUir ;  non  autem  semi)er,  si  1 
diversa.  Inlolleclus  aulein  est  vis  pa- 1 
rosjieclu  lolius  entis  universalis.  \o'jr\ 
livum  autoin  est  aclivum  rosj)oclu  cuji 
dam    onlis  j)ailiouIaris,  sciliool   corpo  ■ 
conjuncti.  Uiulo  iiihil  piohibet  hujusin 
j)assivuinosse  nobilius  tali  aclivo.  — Ib 
ad  3. 

Ad  (juartum  dicenduin,  quoJ  non  ( 
blinguiliir  j)otenliu  uclivaa  j^assiva  ex  li 
(juod  habel  operalioiioin,  quia  cuin  cuji 
libet  jiolcnlia.>  aiiiino)  tam  ao(iva)  qu^ 
|>;i>^sivaD  sit  oj)eralio  ali(|ua,  (luadihet  | 
lonlia  aiiiiniu  c.-^set  acliva.  Cognoscil 
autein  earuin  dihilinclio  j)or  comparali 
iioin  |>oleiiliio  ad  objocluin.  Si  oniin  oh 
( tum  se  tiabeat  ad  j)olonliain  ut  jialieiis 
Iraiisiuulaluin,  bic  erit  jiolenlia  acliN 
si  uutoin  0  cOMVerso  so  liaboat  ut  ogo 
ol  inovons,  hic  erit  potenlia  j>assiva. 
iiidt;  osl  (juod  oiniies  j)ulonli:o  aniina>  > 
yetabitis  suiit  aclivaD,  (juia  aliiuenln 
Iraiismutatur  jicr  j)utenliain  aniinstam 


1 1 


DE  ANIMA   -   QU/EST.    XCIV    DE    POTENTlA    INTELLECTIVA-  ART.   III  275 

ulriendo  quani  in  generando.  Scd  poten-     taclus  radicantur  in  una  cssenlia  ani.na). 


ia)  scnsilivce  omncs  sunt  passivae,  quia 
.ersensibilia  objecta  niovenlur  et  fiuntin 
ctu.  Circa  iniellecLum  vero  aliqua  poten- 
ia  estacliva,  aliqua  passiva,  eo  quod  per 
jnteileclum  intelligibile  in  polentia  fit  in- 
L'lligibile' aclu,quod  est  intellectus  agen- 
is;ttsic  intellectus  agons  est  polentia 
ctiva.  Ipsuni  etiam  inlelligibile  in  aclu 
icit  intcllectum  in  polentia  esse  intellc- 
luin  in  actu;  et  sic  intellectus  possibilis 
rit  potentia  passiva.  —  de  Vcril.  q.  IG, 
.  1,  ad  13. 


Si  igitur  intL-llcctus  possibilis  cst  quaiJam 
potenlia  animai,  pari  ratione  c\  motu  i)na- 
ginationis  rosuUabit  aliquid  in  intelle- 
ctum  possibilem,  et  ita  non  est  nccessa- 
rium  ponero  intellectum  agentem.  —Ibid, 
arg.  2. 

3.  Prajterea,  intelleclus  agens  ad  hoc 
ponitur,  quod  intclligibilia  in  potentia 
faciat  intelligibilia  aclu.  Fiunt  autem  ali- 
qua  intelligibilia  actu  pcr  hoc,  quod  abs- 
trahuntur  a  maleria  et  malorialibus  con- 
ditionibus.  Scd  hoc  potest  fieri  sinc  intol- 
lectu  agento;  nam  intellectus  possibilis 
cum  sit  immaterialis,  neceSiC  est  quod 
immatorialitcr  rocipiat,  cum  omne  roce- 
ptum  sit  in  recipiente  pcr  modum  reci- 
pionlis.  Nullaigitur  est  necessitas  ponendi 
intollectum  agentem.  —  Ibid.  arg.  3;  la, 

Videtur  quod   non  sit  necesse  ponere     ^-  79,  a.  3,  arg.  3 

tellectum  agentem. 


I 


ARTICULUS  III 


TRUM    NECESSE    SIT     PONERE    INTELLEGTUM 
AGENTEM. 


1.  Quod  enim  potest  per  unum  fieri  in 
atura,  non  fit  perplura;  sed  homo  potost 
irficienter  intelligero  per  unum  intelle- 
um,  itcilicet  possibilem  :  non  ergo  nocesse 
;t  ponere  intellectum  agentem.  — Minor 
'obatur,  quia  potentiae  quse  radicantur 

una  essentia  animse,  compatiuntur  ad 
vicem.  Unde  ex  motu  facto  in  potentia 
nsiliva  relinquitur  aliquid  iu  imagina- 


4.  Pra3terca,  sicut  sc  habet  scnsus  ad 
sensibilia,  ita  se  habetintellcctus  ad  intel- 
ligibilia ;  sed  (luia  sensus  est  in  potentia 
ad-scnsibilia,  non  ponitur  sensus  agens, 
sed  sensus  patiens  tantum:  ergo  cum  in- 
tellectus  noster  sit  in  potcntia  ad  inlelli- 
gibilia,  videtur  quod  non  debeat  poni  in- 
tellectus  agens,  sed  possibilis  tantum.  — 
la,  1.  c.  aro-.  1. 

5.  Si  dicatur,  quod  in  sonsu  etiam  est 


)ne;  nam  phantasia  est  motus  a  sensu  aliquodagons,sicut  lumen;contra  :lumen 
:lus  secundum  actum,  ut  dicitur  in  2.  requiritur  ad  visum,  in  quantum  facit 
Anima  {lext.  161 ;  1.  3,  c.  3).  Si  ergo  medium  lucidum  in  actu  ;  nam  color  ipse 
tellectus  possibilis  est  in  anima  nostra,  secundum  sc  est  motivus  JLrcidi.  Sed  ope- 
non  est  substantia  separata,  ut  infra  ratione  intcllectus  non  ponitur  aliquod 
3itur,  oportet  quodsit  in  eadem  essentia  medium,  quod  nccesse  sit  fieri  in  actu. 
imaecumimaginatione.  Ergomotusima-  Ergo  non  est  necessarium  ponere  intel- 
lationis  redundat  in  intellectum  possi-  lectum  agentem.  —  Ibid.  arg.  2. 
em  ;  et  ita  non  est  necessarium  ponere  6.  Prseterea,  ad  hoc  quod  aliquid,  quod 
.ellectum  agentem  qui  faciat  phanta-  esl  in  potentia,  reducatur  in  actum  in 
iQta  intelligibiiia  a  phantasmatibus  ab-  robus  naturalibus,  sufficit  id  quod  est  in 
acta.  —  Qiucsl.  disp.  de  Anima  a.  h,  actu  ejusdem  generis,  sicut  ex  materia, 
?•  1.  qua3  est  potentia   ignis,  fit  actu  ignis  per 

l.  Praeterea,  tactus  et  visus  sunt  diver-     ignem,  qui  est  in  actu.  Ad  hoc  igitur  quod 
potentia3.    Contingit  autem   in  caBco,     intellectus,  qui  in  nobis  est  in  potentia, 

fiat  in  actu,  non  requiritur  nisi  intelle- 
ctus  in  actu,  vel  ipsiusmet  intellectualitas 
(sicut  quando  ex  cognitione  principiorum 
venimus  in   cognilionem  conclusionum) 


)d  ex  raotu  relicto  in  imaginationc  a 
isu  tactus,  commoveatur  imaginatio  ad 
Jginandum  aliquid,  quod  pertinet  ad 
sum  visus ;  et  hoc  ideo,  quia  visus  et 


f^76  TERTIA    SECUND.E  —  PH 

\el  allerius  (sicut  cura  aliquis  addiscit  a 
magistro).  Noii  est  igitur  necessariuin 
ponere  inlellectum  agenleui.  —  Qucest. 
disp.  de  Anima  a.  4,  arg.  6. 

7.  Praiterea,  actus  intcUectus  cst  iiilel- 
ligere ;  si  igilur  est  duplex  inlellectus, 
scilicet  agens  et  possibilis,  erit  unius  ho- 
minis  duplex  inlelligere ;  quod  videtur 
inconveniens.  —  Ibid.  arg.  8. 

Sed  contra  cst,  quod  Philosophus  dicit 
in  3.  de  Anima  [texl.  17 ;  c.  5),  quod  «  sicut 
in  omni  nalura  ita  et  in  anima  est  aliquid, 
quo  est  omnia  fieri,  et  aliquid  quo  est 
omnia  facere  d;  crgo  csl  ponere  inlelle- 
ctum  agentem.  —  la,  q.  79,  a.  3,  arg. 
Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  nccesse  est 
ponere  inlcUectum  ugcnlem.  —  Ad  cujus 
cvidenliam  considerandum  csl,  quod  cum 
intelleclus  possibilis  sit  in  polenlia  ad 
inlelligibilia,  necesse  est  quod  inlelligi- 
biha  moveant  intelleclum  possibilem. 
Quod  aulem  non  esl,  non  polcsl  aliquiJ 
movere.  Inlellii:ibi!e  autem  per  inlelle- 
clum  possibilem  non  est  alicpiiJ  in  reium 
naluiu  existcns,  ut  inlelligibile  cst.  Inlel- 
ligit  enim  intelleclus  possibilis  noslcr  ali- 
quid  (luasi  unum  in  mullis  el  de  mullis. 
Tale  autem  esso  non  invenitur  in  rerum 
natura  subsislens,  ul  Aiisloleles  probal 
in  7.  Metapliijs.  ;  0[)urlel  igilur,  si  inlel- 
leclus  posfcibilis  debel  moveii  ab  inlelligi- 
l)ili,  quod  hujiisiiiodi  inlelligibile  per  in- 
tellccltim  lial;'el  cum  non  possil  esse  id 
({uod  Cbtin  potentia  ul  (ad)  ali(|uid  rarluiu 
ipsius,  oporlet  ponere  pra^ler  inlellecluia 
|)0s&ibilem  inlelleclum  agenleiu,  (jui  fuciut 
inlelligibiliu  in  aclu,  (piio  moveanl  intel- 
lecluiu  possibilem.  l"acil  auleiu  eu  pcr 
abstiaclionem  a  luuteriu  elu  materialibuj 
condilioiiibiis,  <\iuv  suiit  j)riijcipiu  iiulivi- 
dualionis.  Cuiu  eniiu  iiulura  hpeciei, 
quunluiu  ad  id,  quuJ  per  be  ad  sjjccieiu 
))erliiiet,  iion  hubeul  uiiJc  iuulli{)li(-ctur 
in  diversis,  sed  iiidiviJuunlia  piiiuipia 
faint  piicler  rulioneiu  ipsius,  poleril  inltJ- 
leclus  aicipere  euiu  priulcr  uiuiies  (oiiJi- 
tionesinJiviJuunles  ;  el  bic  uccipielur  ul 
uliquiJ  unuiu.   El  cadcm  raliuuo  inlellc- 


ILOSOPHIA    NATURALIS 

ctus  accipit  naturam  generis  abstrahendc 
a  diflerentiis  specificis,  ut  unum  in  niul- 
tis  (el)  de  multis  speciebus.  Si  autem  uni- 
versalia  pcr  se  subsisterent  in  rerum  na- 
tura,  sicut  Platonici  posuerunt,  nuUa  esse 
necessitas  ponendi  intellectum  agentem, 
quia  ipsai  res  intelligibiles  per  se  intel- 
lectum  possibilem  moverent.  Undevidetuil 
Aristotelcs  hac  ralione  inductus  ad  po' 
ncndum  intellectum  agentem,  quia  noi 
consensit  opinioni  Plalonis  de  posiliomi 
idearum.  Sunt  tamen  et  aliqua  per  s(i 
inlelligibilia  in  actu,  subsistentia  in  rerun' 
nalura,  sicut  sunt  substantiaj  immateria 
les.  Sed  lamen  ad  ea  cognoscenda  intclle 
ctus  possibilis  pertingere  non  potesl,  sei 
aliqualiter  in  eorum  cognitionem  deveni' 
per  ca,  qua;  abstrahit  a  rebus  materiali- 
bus.  —  Quast.  disp.  de  Anima  a.  4,  c.  i 
ia,  q.  79,  a.  3,  c. 

Ad  j^rinntm  ergo  dicendum,  quod  inlel 
ligere  noslrum  non   potest  compleri  pe 
intellectum  possibilem  tantum.  Non  eniu 
intellectus    possibilis    polest    intelligeri 
nisi  moveatur  ab  intelligibili,  quod  cuc 
non  pra^exislat  iu  reruiu  natura,  oporle 
quoJ  lial  jierinlellcclum  agenlem.  Verui 
est  auteiu,  qiioJ  Ju:i3  polenlia3,  qua^  sun 
iii  subslanlia  animo)  raJicatai,  compalin 
lur  bibi  ad  invicem;  soJ  ista  coiupassi 
quunluiu  uJ  Juo  potesl   iiilelligi,   hcilici 
quuntuiu  uJ  hoc,  quoJ  unu  poleiitiu  impo 
Jilur  vel  toluliter  ubstiuhilur  a  suo  acli 
quaiiJo  alia  potenlia  inlense  uperalur 
seJ  lioc  nuii  e>t   ail   pruj)usiluiu — ;m 
eliaiu  quantuiu  aJ  huc,  (juoJ  uua  [xUonti 
ab  alia  luovetur,  sicul  iiuagiiiatio  a 
Kt  tioc  quiJeiu  jmssibilo  est,  quia  forni 
imaginuliouis  et  buiitius  suiit  ejusJcm  go 
iieris  (ulroique  eniiu  suiit  inJiviJualca^ 
el  iJeo  furiua}  quu)  buiit  iii  seiisu  { 
iiuj)rimero  funuas  quo)  suiit  in  iiuagni.i 
liuiie,  luovenJo  iiuagiiialiuuoiu,  qn 
siiuiles.   l'oriua!  uuleiu  imugiiiulioi.i^    i 
(juuiiluiu    Bunt  iiiJiviJiiules,  iiun  jtos^m 
cnure  furiuus  intelligibiles,  cuiu  sinl  un 
veraules.  —  Qudnl.  disp.  de  Aniina  a.  '• 
aJ  I. 

Ad  ntuunduin  JicciiJuiii,  (juoJ  i  '•  -|' 


DE  ANIMA  —  QUyEST.  XCIV    DE    POTENTIA   INTELLECTIVA   -  ART.  III  277 

;iebu3  receptis  in  imaginatione  a  sensu  dum.  Secundum  alios  vero  lumen  requi- 

actus,  imaginatio  non  sufficeret  formarc  ritur  ad  vidcndum,  non  proplcr  colorcs 

ormas  ad  visum  perlincntes,   niti  praj-  ut  fiant  actu  visibilcs,  scd  ut  medium  fiat 

ixistercnt  forma)  per  visum  reccpta)  in  actu  lucidum,  ut  Commcntalor  dicit  in  3. 

hesauro  mcmorias  vclimaginationisrcscr-  de  Anima  text.  18.  Et  sccundum  hoc  simi- 

/atae.   Non    enim    caecus  natus   colorcm  litudo,    qua  Aristotelcs  assimriat  intcllc- 

maginari  potcst    per   quascunquc    alias  ctumagcntcm  lumini,atlenditur  quantum 

ipecies  sensibiles.  —  Ihid.  ad  2.  ad  hoc,  quod  sicut   hoc  cst  necessarium 

Ad  tertium  dicendum,    quod   condilio  ad  videndum,  ita  illud  ad  intclligcndum, 

•ecipientis  non  potost  transferre  speciem  sed  non  propter  idem.  —  Ibid.  ad  2. 
•eceptam  de  uno   genere  in  aliud;  potcst         Ad  sextum  diccndum,  quod  intcllcctus 

anien,  eodem  genere  manente,  variaro  possibilis  factus  in  actu  non  sufficit   ad 

ipeciem  receptanijSecundum  aliquemmo-  causandamscicntiam  in  nobis,  nisi  prai- 

lumessendi.  Etinde  est  quod  cumspecies  supposito  intcllcctu  agcnte.Si  enim  loqua- 

iniversaliset  particularisdifforant  socun-  mur  de  intcllectu  in  actu  qui  est  in  ipso 

liini  genus,sola  cognitio  intellcclus  possi-  addiscente,    contingit,    quod    intclleclus 

)ilis  nonsufficit  ad  hoc,  quodspecies,  quce  possibilis   alicujus  sit  in  potentia  quan- 

unt  in  imaginatione  particulares,   in  eo  tum  ad  aliquid,  et  quantum  ad  aliquid  in 

iant  universales  ;  sed  rcquiritur  intellc-  actu;  et  per  quod  est  in  actu,  potcst  redu- 

tus  agcns,  qui  hoc  faciat.  —  Ibid.  ad  3.  ci  etiam  quantum  ad  id,  quod  cst  in  po- 

Vel  dic,  quod  supposito  agente,   bene  tentia,  in  actum:  sicut  per  id,  quod  est 

•ontingit  diversimode  recipi  ejus  simili-  actu  cognosccns  principia,  fit  in  actu  co- 

udinem  in  diversis,  propter  eorum  diver-  gnoscens  conclusiones,  quas  prius  cogno- 

sara  dispositionem.    Sed    si    agens    non  scebat  in  potcntia;  sed   tamen  actualem 

)rceexistit,   nihil  ad  hoc  faciet  dispositio  cognitionem  principiorum  habere  non  po- 

^ecipientis.    Intelligibile    autem   in   actu  tcst  intellcctus   possibilis    nisi  per  intel- 

lon  est  aliquid  existcns  in  rerum  natura,  lcctum  agcntem.  Cognitio  enim  principio- 

juantum  ad  naturam  rerum  sensibilium,  rum  a  sensibilibus  accipitur,  ut  dicitur  in 

{uae  non  subsistunt  praeter  materiam.  Et  finc  libri  Posleriovum  (lib.2,  text.wM.).  A 

deo  adintelligendum  nonsufficeret  imma-  sensibilibus  autem  non  possunt  intelligi- 

erialitas   intellectus   possibilis,  nisi   ad-  bilia  accipi  nisi  per  abstractionem  intel- 

jsset  intellectus  agens,  qui  faceret  intel-  lectus  agentis.  Et  ita  patet,  quod  intelle- 

igibiliain  actu,  per  modum  abstractionis.  ctus  in  actu  principiorum  non  sufficit  ad 

—  la,  q.  79,  a.  3,  ad  3.  reducendum    intellectum   possibilem   dc 

Ad  quartum  dicendum,  quod  sensibilia  potentia  in  actum  sine  intellectu  agenle. 

nveniuntur  actu  extra  animam  ;  et  ideo  Sed  in  hac  reductione  intellcctus  agens 

lon  oportuit  ponere  sensum  agentem.  Et  se  habct  sicut  artifex,  et  principia  demon- 

iic  patet,  quod  in  parte  nutritiva  omnes  strationis  sicut  instrumenta.  —  Si  autem 

wtentiae    sunt    activae;  in    parte    autem  loquamur   de  intellectu  in  actu  docenlis, 

;ensitiva  omnes  passivae  ;   in  parte  vero  manifestunv  est,  quod  docens  non  causat 

ntellectiva  est  aliquid  activum  et  aliquid  scientiamin  addiscente  tamquam  interius 

Dassivum.  —  Ibid.  ad  1.  agens,  sed  sicut  exterius  adminiculans: 

Ad  quintum  dicendum,  quod  circa  effe-  sicut  e'iam  medicus  sanat  sicut  exterius 

:tum  luminis  est  duplex  opinio.  Quidam  adminiculans,    natura    autem    tamquam 

3nini  dicunt,  quod   lumen  requiritur  ad  interius  agens.  —  Qucest.  disp.  de  Anima 

n&\im,  ut  faciat  colores  actu  visibiles.  Et  a.  4,  ad  6. 

secundum   hoc    similiter    requiritur,    et         Ad  seplimum  dicendum,  quod  duorum 

propter  idem,  intellectus  agcns  ad  intel-  intcUectuum,  scilicet  possibilis  et  agentis, 

ligendum,  propter  quod  lumen  ad  vidcn-  sunt  dua^  actiones.  Nam  actus  iatellectus 


278 


TERTIA  SECUND.E  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


i)0ssibilis  est  recipere  intelligibilia :  aclio     aliquid   animse  noslrce,  oportet  quod 


si 


autem  inlclleclus  ogenlis  est  obslrahere 
intelligibilia.  N^c  lamen  sequilnr  quod 
sit  duplex  inlelligere  in  homine,  quia  ad 
unum  inlelligei-e  oporlet,  quod  ulraque 
istarum  actionum  concurrat.  —  Ibid. 
ad  8. 

AUTICULUS    IV 

UTRIM    INTELLECTUS     AGENS     SIT    ALIQUID 
ANIM.K. 

Videtur  quod  intelleclus  agens  non  sit 
oliquid  anima^  nostraj. 

1.  Inlelleclus  cnim  agenlis  efTectus  est 
illuminare  ad  inlelligendum  ;  sed  iioc  fil 
per  aliquid,  qnod  est  allius  anima,  sccun- 
dum  illud  Joannis  (1,  9)  :  Erallux  vcra, 
(jiioi  illximinal  onvicni  hondnem  i^cnicnlem 
in  liunc  mKudum  :  ergo  videtur  quod  in- 
lclleclus  agens  non  bil  oliquid  onim:o 
Los  r.r.  —  1o,  q.  70,  a.  4,  ari.'.  I. 

2.  Pi  ifilerea,  lMiilosoj)lius  iii  3.  de  Anima 
(lext.  20  ;c.  ">)  allril)uil  inlclloflui  ogenli, 
(|Uod  non  olitpiando  inlelligit  «'l  a'i- 
(piando  non  inlL-lligit ;  so  l  oiiiina  noslra 
non  scmper  inlclligil,  scd  aliquando  inlel- 
ligil,  oliquando  non  inlelligil  :  fr.i:u  inlel- 
lcclus  ogciis  non  cst  aliipiid  anima'  no- 
slnt'.  —  Wid.  aig.  2. 

;].  Pra'lerea,  agcn.s  cl  palicn.-  Milliriuiit 
ad  ogciidiiin.  Si  igiliir  inlellccUis  |  us- 
.<-ivus  cst  aliqiiid  aiiiina;  n<)slr;u,  qui  ost 
\iilus  passiva,  cl  ^imii.lir  inlcllcclus 
agcns,  ipii  cst  viilus  acliva;  scquiUir 
«piod  homoseinper  poleril  inlclligcro  cum 


oliqua  potenlia.  Neque  enim  est  passi 
ncque  habitus.  Nam  habitus  el  passione 
non  habent  ralionem  agenlis  respecl 
passionum  anima^  ;  sed  magis  passio  es 
ipsa  aclio  polenlia^  passivoe,  habilus  au 
tem  est  aliquid  quod  ex  actil)us  conse 
quitur.  Oinnis  aulem  p^tenlia  fluit  ab  C; 
senlia  anima\  Sequerelur  crgo  quod  ir 
lclleclus  agens  ab  essentia  aniinai  procc 
deret  ;  et  sic  non  incsset  anima)  per  pai 
lioipationem  ab  aliquo  superiori  intcUecli 
(piod  est  inconveniens.  Non  ergo  inle' 
leclus  ogens  csl  oliquid  animcc  noslrae.- 
Ibid.  aig.  l). 

Sed  conlra  est,  quod    Philosophus  dic 
in  3.  dc  Anima  {texl.  17  el  18;  c.  \)),i\u( 
«  neccssc  e-;l  in  aiiiina  has  csse   differei 
lias  )),  scilicet  intellectum   j)os>:ibilein 
ogentcm.  —  Jbid.  arg.  Scd  contra. 

HiisPONnEO   DiCENouM,    (juod   inlellccli 
agens,  de  tpio   Philosnj)hus  loijniUir,  c 
alitpiid   aniinii).  —  A  I    ciijiis   evidcnlia 
cousi  lcrandum  c^l,  (juod    su|)ra  aniraai 
iiiltllcclisam  humnnam  necesse  osl  ponc 
aliqucm    suj^criorem    intellecUim,    a  q 
aniina     \irlulcm     inlclligendi     ohliiie; 
Semj)cr  cniin  ijiiod    j)aiiicijiat  aliquid,  . 
(jui)d  csl  inobile,  cl^jiiod  esl  imj^eiTeclii 
jir;ec\igil    anle    so  aliquid   (jinid  C8l  J 
c>.>cnliam    buaiii   lalc,    cl   ijuud  csl  i 
iiiobilc  cl  j>errccUiiii.    Aiiinia  aulein  li 
maiia  iiilidlccliva  dicilurper  |)ariici|  > 
iiem  iiilellccUi.ilis  virUilis  ;  cujus  bign  i 
e!>l,  quod  non  lota  esl  iiilclleclivn,  s<  > 
ctiiidum    aliquam    Mii    jiarlcin.    I'ci 


voluerit;  »|U0il  jialti  csse  lalsuin.  No;i  e.^l      eliaai  ad  iiilelligenliam  verilalis  cuni 


er^o  inlcllcclus  agens  aliijiiid  anima'  iio- 
slra;.  —  Ibid.  arg.  3. 

4.  PraHerea,  IMiiloMjjihus  dicit  in  3.  de 
A)iima  {tcxt.  II);  c.  V»),  «jiiod  *  inlcllciius 
agens  est  subslanlia  aclu  en»  ».  .Nihil  aii- 
lcm  est  ie.s|)eclu  ejusdcm  in  acUi  el  in 
jiolcnlia.  Si  crgo  inlclleclus  j)Ossiibilis, 
ijui  est  in  potcntia  ad  uinnia  inlclligibilia. 
est  ali(juid  aninue  iioslra',  videlur  imjios- 
bibilc  quod  inlelleclus  agens  sil  aliqiiid 
aniina;  noslra,'.  —  Ibid.  arg.  4. 

■6.  Praierea,    si    inlcllecUis   ugens   esl 


damdiscursu  el  inolu,  ar^uendo.    llu 
cliain    iinj)cireclain    iiilelligenliam,    t 
(juiti  non  oiiinia  inlclligil  ;    luiii    quia  u 
liis  qiut'  iiilclli;jil,  de  jioluiilia  jiroi^edil  •! 
acUiin.  Ojioiiel  crgo   cssu    aliqiicin  al 
reni    iiilelh^clum,    ijuo  aninia  juveliird 
iiilclligeiidum. 

l*osueruiil  crgo  (juidain  hunc  inlc 
cluin    Hccunduia  sub^luiiliain  sejiural  n 
Cbfeo  inlclleclum  agciiteiu,    <pii  qua~ 
slraiido  jihantasiiialu  facil  ea  inlelliL 
aclu.  —  Scd  dalo  (|Uod  r«il  uliijuis  luh^ 


DE   ANIMA   —   QU^ST.  XGIV    DE   POTENTIA    INTELLECTIVA 
illcclus    ogens   separatiis,     nihilominus 


ART.   IV 


270 


tiiien  oportct  ponoro  in  ipsa  aninia  hu- 
ana  aliquam  virtutcni  ab  illo  intcllc- 
,u  separato  participatam,  per  quam  ani- 
la  humana  facit  intcUigibilia  in  aclu  : 
cut  et  in  aliis  rebus  naturalibus  perfcctis 
rc-cter  causas  universales  agentes  sunt 
[•opria3  virtutcs  inditai  singulis  rcbus 
srfectis,  ab  universalibus  agentibus  cle- 


sccundumactum  scicntia  rci  ». —  Velsiin- 
tclligatur  dointcllec.tu  agcnte,  hocdicitur, 
quia  non  cst  ex  partc  intcllcctus  agcntis 
hoc,  quod  quandoquc  intelligimus  et  quan- 
doque  non  intelligimus,  sed  ex  parto  intel- 
lcctus,  qui  est  in  potentia.  —  Ibid.  ad  2  ; 
cf.  Quccst.  disp.  de  Anima  a.  5,  ad  1,  ubi 
mclius  solvitur  argumentum. 
Ad  (erlium  diccndum,   quod  si  intelle- 


vatse  ;  non  enim  solus  sol  generat  ho-     ctus  agens  compararctur   ad   intellectum 


linem,  sed  est  in  liomine  virtus  gcnera- 
va  hominis,  et  simililcr  in   aliis  anima- 
bus  perfectis.  Nihil  autem  est  perfcctius 
1    inferioribus    rcbus    anima    humana. 
nde  oportet  dicere,  quod  in  ipsa  sit  ali- 
uavirtus  derivata  a  superiore  intellcctu, 
er  quam  possit  phantasmata   illustrare. 
t  hoc  experimento    cognoscimus,   dum 
ercipimus  nos  abstrahere  formasuniver- 
:iles  a  conditionibusparticularibus,  quod 
stfacere  actu  intelligibilia.  NuIIa  autem 
ctio  convenit  alicui  rei  nisi    per  aliquod 
rincipium    formaliter    ei    inhoerens,    ut 
upra   (a.  1)  dictum   est,  cum   de   intcl- 
ictu    potentiali    ageretur.    Ergo    opor- 
et  virtutem,  quse  est   principium   hujus 
ctionis,  esse  aliquid    in  anima.  Et  idco 
Lristoteles   (3.  de  Anima  lext.  18  ;  c.  5) 
omparavit  intellectum   agentem  lumini, 
[uod  est  aliquid  receptura  in  aere.   Plato 
lutem  intellectum  separatum  imprimen- 
em  in  animas  nostras  comparavit  soli,  ut 
riiemistius  dicitin  comment.  3.de  Anima. 
kd  intellectus  separatus,    secundum  no- 
itrae  fidei   documenta  est  ipse  Deus,  qui 
)ct  creator  animse,  et  in  quo  solo  beatifi- 
latur.  Unde  ab  ipso  anima  humanalumen 
ntellectuale    participat,    secundum   illud 


possibilcm  ut  objectum  agcns   ad  poten- 
tiam,  sicut  visibilcin  actu  ad  visum  ;  sc- 
queretur  quod  statim   omnia   intelligere- 
mus,  cum  intellectus   agens  sit  «  quo  est 
omnia  faccre  »  ;  nunc  aulcm  non  se  habet 
ut  objectum,sed  ut  faciens  objecta  in  actu  ; 
ad   quod   requiritur    prceter   pra3sentiam 
intellectus  agentis  proesentia  phantasma- 
tum,  et  bona  dispositio  virium  sensitiva- 
rum,  et  excrcitium  in  hujusmodi   opere  : 
quia  per  unum   inlellectum   fiunt  etiam 
alia  intellecta,  sicut  per  terminos  propo- 
sitiones,  et  per  prima  principia  conclusio- 
nes.  Et  quantum  ad  hocnon  dilTert,  utrum 
intellectus  agens  sit  aliquid   animae    vel 
aliquid  scparatum.  —  Ibid.  ad  3. 

Adquartum  dicendum,  quod  anima  in- 
tellectiva  est  quidcm  actu  immaterialis, 
sed  est  in  potentia  ad  determinatas  spe- 
cies  rerum.  Phantasmata  autem  e  con- 
verso  sunt  quaidam  (sunt  quidem)  actu 
similitudines  specierum  quarundam,  sed 
sunt  potentia  immaterialia.  Unde  nihil  pro- 
hibet  unam  et  eandem  animam,  in  quan- 
tum  est  immaterialis  in  actu,  habere  ali- 
quam  virtutem,  per  quam  faciat  immate- 
rialia  in  actu,  abstrahendo  aconditionibus 
individualis  materia),  quse  quidem  virtus 


Psalm.  4, 7) :  Signatum  estsupernos  lumen     dicitur  intellectus  agens,  et  aliam  recepti- 


mltns  tui  Domine.  —   la,  q.  79,  a.  4,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  illa 
luxvera  illuminat  sicutcausa  universalis, 
a  qua  anima  humana  participat  quandam 
particularem  virtutem,  ut  dictum  est  (in 
:.).  —  Ibid.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  Philoso- 
phus  illa  verba  non    dicit    de  intellectu 


vam  virtutem  hujusmodi  specierum,  quce 
dicitur  intellectus  possibilis,  in  quantum 
est  in  potentia  ad  hujusmodi  species.  — 
Ibid.  ad  4. 

Ad  quintum  dicendum,  quodcum  essen- 
tia  animce  sit  immaterialis,  a  supremo  in- 
tellectu  creata,  nihil  prohibet  virtutem 
quse  a    supremO  intcllectu  participatur, 


agente,  sedde  intellectu  in  actu.  Unde  su-     per  quam  abstrahilur(l)  amateria,  ab  es- 
pradeipso  praemiserat :  «  Idem  autem  est        ^i^  ^l_  ^,  abslrahit ». 


ggQ  TERTIA  SEGUND,-E  -  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

sentia  ipsius  procedere,  sicut  et  alias  ejus     ciendum  omnia  visibilia  actu  :  ergo  et  ad 


potentias.  —  Jbid-  ad  5. 

ARTICULUS   V 

UTRUM  INTELLECTUS  AGENS  SIT  UNUS 
IN  OMNIBUS. 

Videlur  quod  intelleclus  agens  sit  unus 
in  omnibus 


faciendum  omnia  intelligibilia  actu  sufficit 
una  lux  separata ;  et  sic  intellectus  agens 
crit  separalus  a  nobis,  unus  in  oninibus. 
—  Quccst  ch  Anima  a.  ti,  arg.  7  et  8. 

5.  Pra)lerea,  agenscst  honorabilior  pa- 
tienle,  ut  dicitur  in  3.  deAnima  (/eaj/.  19; 
c.  5).  Si  ergo  intcUectus  possibilis  est  ali- 
quo  modo  separatus,  intelleetus  agensefit 
raagis  separalus;  quod  non  polest  esse, 
ut  videtur,  nisi  omnino  extra  substanliafii 


1.  Nihil  cnim,  quod  est    separatum  a     ponatur,  unus  in  omnibus.  —  Ibid.  arg. 
corpore,  raulliplicalur   secundum   raulli-     lo. 


plicalionem  corporum  ;  sed  inlelhctus 
agens  est  separatus,  ut  dicilur  3.  de  Ani- 
ma  {lexl.  19  et  20;  c.  5) :  ergo  non  muUi- 
plicatur  in  multis  corporibus  hominum, 
sed  est  unus  in  omnibus.  ~  la,  q.  70,  a. 
5,  arg.  1 ;   Quccsl.  disp.    de   Anima  a.  o, 

arg.  4. 

2.  Prceterea,  intellectus  agens  faciluni- 
versale,  quod  est    unum  in    mullis  ;  sed 


S>!d  confra  esl,  quod  Philosophus  dicil; 
in  3.  de  Anima  (texl.  18;  c.  5),  quod  in-l 
telieclus  agens  est  sicut  lumen  ;  non  au-i 
lem  est  idem  lumen  in  diversis  illumina- 
lis  :  crgo  non  est  idem  inlellectus  ageus 
in  diversis  horainibus.  —  la,  1.  c.  ar;:. 
Sed  contra.  , 

RcsroNDEO  DiCENDrM,  quod  verilas  hujufl 
quicslionis    depeiidel    ex    pnumissis.    S 


ilhid,  quod  est  causa  universalis,  csl  ma-  cnim   inlclleclus  agens  non  essel  ahqiii 

gis  unuiii:  ergo  inttlleclus  agens  csl  unus  aniraa^  sed  esset  qua^dam  t-uhslanlia  bo- 

in  omnibus.  —  la,  \.  c.  arg.  2.  parala,  unus  esset  iiilolleclus   agens  oin- 

3.  PicCterea,  ad  aclionem  aliquain  n<tn  nium    liominum  ;  et    hoc    inlelhgunl  i|!i 

rcquiritur  nisi  agens  el  paliens.  Si  igilur  ponunl    unilatem    inlenoclus  agentis.  S 

intellectus  possibilis,  qtii  so  luibcl  iit  j>a-  aulem  inlolhctus  agcns  ^il  aliipiid  aniiu  i 

liens  in  inlelligcndo,  csl  aliijui  I  subslan-  ul  qux'  lam  virtus  ipsius,  nocesse  esl  »li 

licc  noslrai,    ut  diclum  cst,   el    inlelleclus  cere,  quod  sint  phuvs  inlelleclus  ageiilt' 

agens  cst  aliquid  aiiinKC   noslrie,  vidtlur  secundum    pluialilalem  animaium,   qii  i 

quod  in  nobis  siiriiciuntcrhabeamus,  uude  mullipli«anlur    secumluia    mulli|)licali 


inlelligero  pussimus.  Nihil  orjo  aliud  esl 
nobis  necessariumad  iiiltlligendum  ;  quod 
lamen  palet  etse  falsum,  Indigemus  enim 
sensibus,  ex  quibus  cxperiinenla  acripi- 
imis  ad  sciendum;  unde  ipii  carel  uno 
sensu,  Kcilicet  visu,  caiftl  una  scienlia, 
scilicet  coloium.  Indigfmus  oliam  do- 
clrina,  (\\ijc  fil  per  magislrum,  <  l  ullciius 


iicm  hominum,  ul  su|>ra  diclum  esl.  N 
enim  polesl  esse  «juod  uiia  cl  cadem  mi 
lus  numero  sil  diversorum  bubjecloriiui 
—  1a,  t|.70,  a.  5,  c. 

Ad  }>riinuni  orgo  dicendum,  (|UoJ  Pln 
losophus  probal  inlelhTlum  agenleiu  ••> 
fifpjiralum  |)er  hoc.quod  possibilis  rsl  .•^o 
paralus:(juia,  ul  ipse  dicil  (tej:t.  10  ;  c.'.'> 


iliuminalion»;,  (pia*   (il    ]M-    Deum,   juxla  agensesl  honoiabiliuspalieiilc.  IiilelKv[ 

illud  Juantiis  (1,  0)  :  J'rat    lux   vcra.  —  aulem  |)Ossibilis  dicilur  separalu-*,  (pi 

Qucest.  disj).  de  Anima  a.  5,  arg.  0.  nonesluelus  alicujus  orgaiii  corporaii- 

4.  Piajterea,  inlclleclus  agens   compa-  «i  ^«'cundum  huric    modum  eliain  iiilcll' 

ralur  ad  inlelligibilia  sicul  ars,  et    sicul  clus  ag^uis  ilicilur  sepaiMlus,  noii  qua.si  r 

lumen  ad  visibilia,   ul  palel  3.  de  Anima  ali^jua  subslanliu  separala.  —  Ibid.  od 
{text.  17  et  18;  c.  5) ;  sed  ars  cst  princi-         Ad  secuudutn  dicendum,    (|uod  iiil'  II 

pium  separatum    ab    arlilicialis;  el    una  ctus  agens  cuusal  universalo  ubslraficn 

lux  separala,  scilicet  aolis,  sufticit  ad  la-  a  mutoriu.  Ad  hoc  aulom  iioii  m|uinlu 


DE  ANIMA  —   QU/EST.    XCIV    DE  POTENTIA   INTELLEGTIVA  —  ART.    VI         281 


jod  sit  unus  in  omnibus  habentibus  in- 
llectum  ;  sed  quod  sit  unus  in  omnibus 
;cundum  habiLudincm  ad  omnia,  a  quibus 
)strahit  univcrsale,  respectu  quorum 
liversale  est  unum.  Et  hoc  competit 
telicctui  agenti,  in  quantum  est  imma- 
rialis.  —  Md.  ad  2. 
Ad  ierlium  dicendum,  quod  licet  in 
lima  nostra  sit  intellectus  agens  et  pos- 
biUs,  tamen  rcquirilur  aliquid  extrinse- 
mi  ad   hoc  quod    intelligere  possumus. 


undc  nccessarium  est  quod  magis  ei  ad- 
sint  sulficientia  principia  ad  propriam  ope- 
rationcm;  proptcr  quod  el  secundum  in- 
tellectivam  parlem  invenimur  et  recipere 
inlelligibilia  et  abstrahere  ea;  quasi  in 
nobis  existenlc  secundum  inlellectum  vir* 
tute  activa  ct  passiva,  quod  circa  sensum 
non  accidit.  —  Ibid.  ad  7  et  8. 

Ad  quinlvm  dicendum,  quodintelleclus 
agens  cst  nobilior  possibili,  sicut  virtus 
acLiva  nobilior  est  passiva  ;  et   est  magis 


l  primo   quidem    requiruntur   phanta-     separaLus,  secundum  quod  magis  a  simili 


tudine  materise  recedit  ;  non  taraen  ita, 
quod  sit  subsLantia  separata.  —  Ibid. 
ad  10. 

ARTICULUS  YI 

UTRUM    RATIO    SUPERIOR    ET     I^TERIOR     SINT 
DIVERS/E  POTENTI/E. 

Videlur  quod  ratio  superior  et  inferior 
sint  divcrsaB  poLentia). 

1.  DiciL  enim  Augustinus  (12.  de  Trin. 

,       .         c.  4;  —  Migne  PP.  Lat.  t.  42,  coL  1000), 

lud  lumen  parLicipeLur.  Et  hanc  dicimus  q,^iocl  «  imago  TrinitaLis  est  in  superiori 
)eum,  qui  interius  docet,  in  quantum  parte  rationis,  non  in  inferiori » ;  sed  par- 
ujusmodi  lumeu  animai  infundit  ;  et  su-  {q^  animae  sunt  ipsse  ejus  poLentise  :  ergo 
ra  hujusmodi  lumen  naturale  addit  pro  cluse  potenlise  sunt  ratio  superior  et  infe- 
uo  benepiaciLo  copiosius  lumen  ad  co-  rior.  —  la,  q.  79,  a.  9,  arg.  1 ;  2.  Senl. 
:noscendum  ea,  ad  quae  naturalis  ratio  dist.  24,  q.  2,  a.  2,  arg.  3 ;  de  Verit.  q. 
LLingere  non  potest,  sicut  estbimen  fidei     ig^  a.  2,  arg.  1. 

t  prophetise.  —  Qumst.  de  Anima  a.  5,         2.  Praeterea,  in  parlibus  animaenon  ac- 
id  6.  cipiLur  superius  et  inferius  animse  secun- 

Ad  quarium  dicendum,  quod  licet  sit  dum  situm,  sed  secundum  dignitatcm  ; 
iimilitudo  qusedam  intellecLus  agentis  ad  sed  inter  parles  animse  intellecliva^  est 
irtem,  non  tamen  oportet   hujusmodi    si-     invenire   unam  partem    alia    digniorem. 


nata  a  sensibilibus  accepta,  per  quse  rc- 
rc-esenlentur  intellectui  rerum  determi- 
atarum  similitudines.  Nam  intellcctus 
Tcns  non  est  talis  actus,  in  quo  omniuin 
»rum  specics  determinatae  accipi  posbint 
:1  cognoscendum;  sicutnec  lumen  deter- 
linare  potest  visum  ad  species  determi- 
atas  colorum,  nisi  adsint  colores  deler- 
linantes  visum.  Ulterius  autem  cum  po- 
Licrimus  intellectura  agentem  esse  quan- 
am  virtuLem  participaLara  in  animabus 
ostris,  velul  luinen  quoddara  ;  neccsse  est 
onere  aliam   causara   exteriorem,  a  qua 


iiilitudinem  quanLura  ad  omnia  extendi. 
—  Quod  vero  attinet  ad  aliara  sirailiLudi- 
lem  de  luraine,  dicendura,  quod  colores 
movenLes  visum  sunt  exlra  aniraara;  sed 
phantasraata,  quse  raovent  intellectura 
possibilem,  sunt  nobis  intrinseca.  Et  ideo 
licet  lux  solis  exterior  sufficiat  ad  facien- 
dum  colores  visibiles  acLu  ;  ad  faciendum 
Lamen  phantasraata  intelligibilia  esse  actu, 
requiriLur  lux  interior,  quse  est  lux  intel- 
jlectus  agentis.  Et  prseterea  pars  intelle- 
ctiva  aniinae  est  perfecLior  quam  sensitiva ; 


quia  intellectus  agens  est  nobilior  possi- 
bili,  ut  dicitur  in  3.  de  Anima  {iext.  18  ct 
19;  c.  5),  quse  diversse  potentise  sunt,  ut 
supra  dictura  est  :  ergo  videLur  quod  id 
quod  est  superius  in  ratione,  et  id  quod 
est  inferius,  sint  diversse  potentise.  —  2. 
Sent.  L  c.  arg.  1. 

3.  Prseterea,  omne  seternum  est  neces- 
sariura,  et  orane  teraporale  et  mutabile 
est  contingens,  ut  patet  per  Philosophum 
11.  Metaphys.  ;  sed  idem  Philosophus 
(6.   Ellu   c.   2)   dicit,    quod   scienlificum 


282  TERTIA  SECUXD.E  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

animae   circa  necessaria  est,  ratiocinali-  7.    Prseterea,    reo-ulans  et  rcgulatura 

\um  vero   circa  contingentia  operata   a  imperans  et  imperatum,  movens  et  mo 

nobis  :  ergo   \'idetur   quod   scientificum  tum  non    possunt   esse  idem,   sicut  ne 

sit  illud   idem  quod  ralio  superior,  quae  agens   et  patiens ;  sed    ralio   superior  s 

acterna  conspicit,  et  raliocinativum  idem  liabcl  ad  inferiorem  ut  regulans  ad  reo-u 

quod  ratio    inferior,    quse    temporalibus  latum,  et  ut  movens  ad  motum,  in  quan 

inhseret,  ut  dicit  Auguslinus  (12.  de  Trin.  lum  illani  dirigit  et  gubernat  :  ergo  noi 

c.  4  et  7 ;  —  Migne  t.   42,  col.    1000  et  possunt  esse  una   potenlia.  —  ILid.  arg 

1003).  Sed  ratiocinalivum  et  scientilicum,  15;  2.  Sent.  1.  c.  arg.  4. 

ut  docet  Philotophus  ibidem,  sunt  diver-  8.  Pra^terea,  nihil  oritur  a  se  ipso,  SC' 

sx  potentia?.   Quod  probat  per  hoc  quod  ratio  inferior  oritur  a  superiore,  et  ab  e 

ad  ea,   quce   sunt   genere  allera,    altera  reguiatur   et  dirigitur,    ut  diclum  esl 

genere    particula   ordinatur;    conlingens  ergo   ratio  superior  cst  alia  potenlia  a 


autem  et  necessarium  sunt  genere  altera, 
sicut  corruptibile  et  incorruplibile.  Ergo 
videtur  quod  ralio  superior  ct  inferior 
sunt  diversae  polentice.  —  2.  Sent.  1.  c. 
arg.  2;  de  Vcrit.  q.  lu,  a.  2,  arg.  3;  la, 
1.  c.  arg.  3. 

4.  Praelerea,  polenlia;  distinguunlur 
pcr  actus,  ct  actus  per  objecta  ;  sed  aliud 
objeclum    est    verum   contem|)!abile,    el 


inferiori.  —  de  Verit.  1.  c.   arg.  14;  \i\ 
1.  c.  arg.  2. 

Sed  conlra  est  ■  1.  quod  Auguslinusdi: 
cit  12.  dc  Trin.  (c.  4  in  princ.),  quo 
ratio  superior  et  inferior  non  nisi  per  offi 
cia  dislinguunlur ;  non  ergo  sunt  du. 
potenlia'.  —  la,  (|.  70,  a.  [),  arg.  1  Se 
contni. 

2.  Pr;i'terea,  quanto  ali(|ua  potentiae 


aliud  opcrabile  bonum  ;  et  cum  olliciuui  immaleiialior,  tanto  ad  pUira  se  pote 
aclum  nominet,  ut  Tullius  lib.  dc  Offkiis  extondere.  Sed  ratio  esl  immaterialio 
dicit,  aliud  esl  oincium  ralionis  superio-  (juam  sensus ;  eadeni  autem  polentia  sci 
ris  et  aliud  inferioris,  ut  dicil  Augusli-  siliva  (scilicet  vi.-u)  cl  a,'terna  sive  incoi 
nus  ;  ergo  et  alia  potenlia  ebl  ralio  supe-  ru|)libilia  et  {)erpetuu  (scilicct  corpoi 
rior,  qua;  verum  contemplalur,  etalia  in-  ccelestia)  et  corruplibilia  (sicul  Ikcc  ii 
ferior,  quic  bonuin  oporalur,  qu.itiue  per  feriora)  cernimus  :  ergo  ct  eadein  polei 
oflicium  geminantur,  ex  Augu.slino.  —  lia  rationis  esl,  qiiaB  ailerna  conlempl. 
de  Verit.  I.  c.  arg.  5  et  12;  2.  S,nt.  1.  c. 
arg.  \j. 

Ij.  Pnelerea,  una  pol(.'nlia  non  polc.-l 
simul  peccare  el  non  peccar^;  ;  Sdl  quan- 
du({ue  peccat  lalio  inferior  superiori  noii 
peccaiile,  ut  palcl  per  Auguslinuin  (12. 
de  Trin.  c.  12  ;  —  Migno  PP.  L;il.  l. 
42,  col.  1007)  :  ergo  non  .-unl  una  polen- 
liu.  —  de  Vcrit.  I.  c.  aig.  li>. 

0.  Pr.Tterea,  ralio  superiur  el  inferior 
niagis  dilTerunt  (]uam  inlellcclus  ugenn  ct 
possibilis,    cuin   circa   idcm    intelligibile 
ullendalur    acliis    intellecliis    a^-enlis    el 
pnssibilis  ;  noii  aulciu  uclus  superioris  ol     vcro  dicunl,   (piod  divfrsilas  objccloni 
iiifi-rioi is  ralionis,   sed  ciicu   diversu,  iil     osl  cau.sa  diversilalis  p^ilcnliaruia  iii  |i^ 
diclum  csl  ;  se  I  inljdlcclus  ageiis  et  |>Oh-      .sivis    iKilenliis,    iiou    uulfin    in    acli\ 
sibilis   sunl   diversx'   polcnliui  :   cr|?o  el     Sed  »i    diligenlcr   cunsidoretur,  in  utr- 
ratio     superior     el    infeiior.     —     Ibid.     qiie  polenliis  inxeniunlur  aclus  el  objct» 
org.  i;{.  ijnu   soluiu   csso  signu  div«Tfcilulis,  ^l 


lur   et    leni|>oraIia  disj)onil.  —  de  Ver 
(|.  1'),  a.  2,  arg.  2  Sed  Cinitra. 

Hi:spoM>i;o  iuci.ndum,  (juod  ad  ovidei 
liaiu  liujiis  qmcslionis  opoi  tel  duo  pr: 
cognoscero,  scilicet  (pialiler  polcnlia?  i 
slinguunlur,  ct  quoinodo  ralio  supcrior 
inferior  .sinl  uiia  polenlia  vel  du;e.  Scif 
duin  igitiir,  (juod  potcnliarum  diveri>il 
|)enes  uclus  ot  objccla  distinguilur.  Qi 
duin  uuleiu  dicuiil  huc  non  esso  ila  intel 
genduin,  (|Uod  acluuin  ot  objectui  uin  i 
ver^ilas  sit  causu  diversilulis  |  ' 
rum,    sed  signum    soluinmodo.    «juiu 


DE  ANIMA  —  QU.EST.   XCIV  DE    POTENTIA   INTELLEGTIVA  —  ART.  VI 


283 


ausse  aliquo  modo.  Omne  enim  cujus 
sse  non  est  nisi  propter  finem  aliqiiem, 
abet  modum  sibi  determinatum  ex  finc, 
d  qiiem  ordinatur  ;  sicut  serra  est  iiujus- 
[lodi  et  quantum  ad  formam  et  quantum 
d  materiam,  ut  sit  conveniens  ad  finem 


municant  in  ratione  quanlitatis  et  figuroc 
et  consequcntium  (unde  non  solum  ad 
naturalia,  sed  ad  matliematica  se  exlen- 
dit) ;  sensus  vero  communis,  prout  in  om- 
nibus  corporibus  naturalibus,  ad  quai 
solum  se  extendit,  invenitur  vis  activa  et 


imm,  qui  est  secare.  Omnis  autem  po-  immutativa.  Qua^dam  vero   potentio}   ap- 

eiilia   animaD    sive  activa    sive   passiva  tanlur   his,  in    quibus  corj  ora  diversifi- 

irdinatur   ad  actum   sicut  ad   finem,  ut  cantur  secundum  diversum  modum  im- 

)atet  in   9.   Meiaphys.    {tcxt.  13  sqq.  ;  1.  mutandi ;  et  sic  est  visus  circa  colorem, 

;,  c.  8).  Unde  unaquaeque  potentia  habet  auditus  circa  sonum,  et  sic  de  aliis. 

Icterminatum  modum  ct  speciem,  secun-  Ex  hoc  igitur  quod  pars  sensitiva  ani- 

lum  quod  potest  esse  conveniens  ad  ta-  mse  ulitur  organo   in  operando,  duo  ip- 

em  actum.  Et  sccundum  hoc  diversificatas  sam  consequuntur    :   scilicet   quod    non 

unt  potenticie,   quod   diversitas   actuum  potest  ei  attribui   ahqua   potentia  respi- 

liversa   principia   requirebat,    a   quibus  ciens   commune  olijectum  omnibus  enti- 

!licerenlur.  Cum  autcm   objectum  com-  bus;  sic  enim  jam  transcenderet  corpo- 

)aretur  ad  actum  sicut  lermiims,  termi-  ralia  ;  et   iterum,   quod  possibile  est  in 

lis  autem  specificentur  actus,  ut  patet  in  ea  inveniri  diversas  potentias  secundum 

).  Plnjs.,   oportet   quod  actus  penes   ob-  divcrsam   naturam  oijjectorum,    propter 

ecta  distinguanlur  ;    et   ideo  objectorum  conditionemorganorum,quaeaplari  potest 

liversitas   potentiarum  diversitalem   in-  huic  vel  illi  natura:'.  Illa  vero  pars  anima^, 

iiicit.  —  de  Vcrii.  q.  lo,  a.  2,  c.  quaj  non  utitur  organo  cor[joreo  in  opere 

Sed   oljjectorum    diversitas    dupliciter  suo,  non  remanet  determinata,  sed  quo- 

Utendi  potest  :  uno  modo  secundum  na-  dammodo  infinita,  in  quantum  est  imma- 


Luras  rerum,  alio  modo  secundum  ratio- 
nem  diversilalis  objeclorum  ;  sccundum 
naturam  rerum,  ut  color  et  sapor  ;  se- 
cimdum  diversam  ralionem  objecti,  ut 
bonum   et  verum.   Cum  autem  potentiai. 


terialis  ;  et  sic  ejus  virtus  sc  extendit  ad 
objectum  commune  omnibus  cntibus. 
Unde  commune  objectum  intellectus  dici- 
tur  esse  id,  quod  in  omnibus  gcneribus 
enlium   invcnitur.  Unde  Philosophus  (3. 


tjnse  sunt  actus  determinatorum  organo-  dc  Anima  lexi.  18;  c.  5)  dicit,  quod  «  in- 

riim,  non  postint  se  extendere  ultrasuo-  teUectus  est  quo  est  omnia  facere,  et  quo 

iiim  organorum  dispositionem  (non  enim  cst  omnia    fieri  ?.    Unde  impossibile    est 

potcst   esse  organum  corporale  unum   ct  quod   in  parte  intellectiva  distinguantur 

iilem  omnibus  naturis  cognoscendis  acco-  diversae    potenlia)    ad    diversas    naturas 

modatum)  ;  oportet   de   necessitate  quod  objectorum,    sed   solummodo    secundum 

potentiai,  qUcC  sunt  organis  affixse,  circa  rationem  diversam  objecti,  prout  scilicet 

quasdam  naturas  determinalae  sint,  scili-  secundum  diversam  rationem  in  unam  et 

cet    circa    naturas   corporeas.     Operatio  eandem  rem  quandoque  actus  auimse  fer- 

enim,  quce  per  organum  corporeum  exer-  tur;  — et  sic  bonum  et  verum  in  parte 

celur,  non  potest  se  exlendere   ultra  na-  anima)  diversificant  intcllectum  et  volun- 

luram    cor|.oreani.    Sed   cum  in   nalura  tatem  :  in  verum  enim  iutelligibile  fertur 

corporea  inveniatur  aliquid   iu  quo  om-  intellectus  ut  in  lbrmam,cum  oporteat  eo 

nia  corpora    conveniunt,     aliquid    vero  quod  intelligilur,  intellectum  esse  infor- 

in  quo  diversa  corpora    diversificantur  ;  malum ;  in    bonum   autem   fertur    ut  in 


possibile  erit  aptare  unam  polenliam 
corpori  alligatam  omnibus  corporeis  se- 
cundum  id,  quod  commune  habent  :  sicut 
iraaginaliva,   prout  omnia  corpora  com- 


finem.  Unde  a  Philosopho  in6.  Mciaphys. 
{texi.  8  ;  1.  'o,  c.  3)  dicitur  verum  esse  in 
mente,  bonum  et  malum  in  rebus;  cum 
forma  sit  intus,  et  finis  extra.  Non  autem 


L 


284  TERTIA  SECUND.^  —  PHILOSOPIIIA  NATURALIS 

eadem  ratione  finis  et  forma  perficit ;  ct  cundiim  quamcunque  rationem  parlicipa 

sic  bonum  et  verum  non  habcnt  eandem  tionis  pote^t  pars  dici.  In  quantum  verc 

rationemobjecti.  — Sicetiam  circaintelie-  ratio  dividitur  secundum  diversa  officia 

ctum   distinsruuntur  intelleclus  agens  et  ratio  superior  et  inferior  partitiones  di- 

possibilis.   Non  enim  cadem  ralione  cst  cuntur,  et  non  quia  sunt  diversa)  poten- 

objectum  aliquid,  in  quantum  est  in  actu  lise.  (la,   q.   79,  a.  9,  ad  1.)  —  Vel  dk 

et    in    quantum   cst  in  potentia,   aut  in  quod  imago  Trinitalis  in  anima  attenditu; 

quantum    agit    et    patitur.    Intelligibile  quidem   in   polentiis    ut   in  radice,   set 

enim  actu,  est  objectum  intellectus  possi-  completive   in  aclibus  potentiarum  *  ei 

bilis,   agens  quasi  ipsum,  prout  eo  ipse  ^^ecundum  hoc  imago  dicitur  ad  superio- 

exit  de  potenlia  in   actum  ;   inteliigibile  rem,  et  non  ad  inferiorem  rationeni  per 

vero  in  potentia,  est  objectum  intelieclus  tinere.  —  de  Vcril.  q.  13,  a.  2,  ad  1. 

agentis,   prout  fit  per  inlelleclum  agen-  Ad  secundum    dicendum,    quod   rali»' 


tem  intelligibile  actu. 


superior   et  inferior   non  dilTerunt  sicu 


Sic  igitur  palet,  qiialiter  in  parte  intel-  agens   et   possibile  :  quia  ralio  superio 

lecliva  potentia)  distingui  possunt.  nalio  ct  inferior  habent  actus   respectu  diver, 

vero  superior  et  inferior  hoc  modo   d;-  sorum;  agens  autem  et  possibile  conciir  i 

stinguuntur.  Sunt  enim  quaedam  natura)  runt  semper  ad  idem  objectum  vel  mei 

anima  rationaii  superiores,  qucedam  infe-  dium,  quia  impossibile  est  nos  in  intel 


riores.  Cum  vero  omne  quod  inteiligitur 
intclhgatur  per  modum  iulelligentis,  rc- 
rum  quce  sunt  supm  animam,  intellectus 
cst  in  anima  ralionali  iuferior  ip^is  rebus 
intellectis  ;  earum  vero,  qux  sunt  iiifra 
animaui,  inest  anitna}  inlelleclus  superior 
ipsis  rebus,  curn  in  ea  res  iptia)  nobilius 
esse  habeant  quam  in  se  ipsis ;  —  et  sic 
adutrasque  res  diversam  habiludinem  ha- 
bet,  et  cx  hoc  diversa  sorlilur  officia. 
Secundum  cnim  quod  ad  superiorcs  nalu- 
ras  respicit,  sive  ut  earuni  verilatem  et 
naturam  absolule  conlem|»lans,  sivc  ut  ab 
eis  ralionem  et  qua.^i  «'xemplar  oporundi 
accipiens,  supeiioi"  raliu  nominalur ;  se- 
cundum  vero  quod  ad  infei  iora  convoili- 
lur  vcl  conspicieiida  per  conlemplalio- 
nem  vel  per  actioncm  dispononda,  info- 
riur  ralio  iiominalur.  Ulra<iuo  auloiu,8ci- 
licet  suj)eiior  et  inferior,  snundum  <  om- 
luunem  laliunem  intclligibilis  ab  aniina 


loctivam  operationem  progredi  sine  opc 
ralione  intellectus  possibilis  et  agentis 
Oporli.t  enim  ut  species  phanlasmatum 
quo)  sunt  objecta  intellectus  nostri,  effi 
ciantur  in  aclu  inlelligibiles,  quod  ai 
agenlem  perlinel;et  inlellectui  conjun 
gnntur  in  eo  receplac,  quod  perlinet  ai 
possibilem.  Unde  ex  di\ersitato  possibili 
et  agentis  non  secjuitur  diversilas  supe 
rioris  et  infeiioris  rationis,  sed  cx  divci 
hilalo  medii  vel  objecli.  —  H.  Scnt.  dis 
24,  q.  ii,  a.  2,  ad  l. 

Ad  toiium  di<!enduin,  quod  snenUf 
ctun,  ile  (|U0  Philosoj)hu9  loquilur,  iio 
csl  idem  quod  ralio  suj)erior.  Nain  m 
cessaiia  stibiliu  inveniuntur  eliam  in  i; 
bu3  Ifmj^oralibus,  de  quibus  est  - 
nuluralis  ct  malheiiiatica.O/^t/ia/iVftm  ui 
toin  el  nitiocinitioum  in  minus  est  quui 
ralio  inferior,  quia  esl  conlingenliui 
lanluiu.  Nec  taiiieii  esl  simjiliciter  dicei 


humana  aj)j)rehendilur  :  ^uperior  (juiilein     dum,  quoJ  ^il  ulia  poleiilia  (jua   inlell 


jjiout  est  immaleriulis  in  se  ijjsa,  inferioi 
aulem  j)rout  a  materia  pcr  aclum  inlel- 
Icctus  agenlis  dcnudatur.  Uiidu  palet, 
quod  ratio  suj)erior  et  inferior  non  nomi- 
nant  diversaiu  j)olenliam,  sed  unain  el 
eandem  ad  divfi>a  diveisiiuodo  coiupa- 
ratam.  —  de  Verit.  q.  iU,  a.  2,  c. 

-1'/  i>rimum  crgo  (Jiconduiu,  (juod   be- 


ctus  cojynoscit    necessaria,    et    aliu  qi 
c<  it    contingenliu   :    (juia    utraqi 

Co^hu^cit    sccunduiu    oandeiu     ralione 
objecli,  scilicct  sccuiuluiu  ralionen»  enl 
ot  veri.  Unde  et  neccssaiiu,  (|'ia-  hubc 
|icrfectum  esso  iii  vcntatc,   j)crl'''  '»•  • 
gnoscil,    utj)oto    ud    eoruin    (juiil 
perlingcns,  jn-r  (juuiu  j)ioj)ria  ao 


DE  ANIMA  —  QU^ST.   XGIV    DE    POTENTIA    INTELLEGTIVA  —  ART.  VI  285 

ie  his  demonstrat.  Contingenlia  vero  ini-  latis,  vel  vclocitatis  vel  tarditatis  inve- 

.erfecte  cognoscit,  sicutet  habent  iraper-  niuntur  in   actibus.  Sirailitor  etiam  nec 

eclum  esse  et  veritatem.  Perfectura   au-  diversitas    tertii    ct    quarti    raodi,    cum 

eni  et  imperfeclum  in  actu  non  diversi-  ejusdem  potentiai  sit  operari  ad  utrura- 

icant  potentiam,  sed  diversificant  actus  quc   oppositura.    Sola    uuteni    diversitas 

[uantum  ad  modura  agendi,  et  per  conse-  quinti  raodi  indicat  diversitatcra  potentia^, 

(uens  principia  actuura  et  ipsos  habitus.  ut  dicaraus  actus  genere  diversos,  qui  in 


^t  ideo  Philesophus  posuit  duas  parli- 
ulas  aniraae,  scienH/icum  et  raliocinali- 
im,  non  quia  sunt  duae  potentia?,  sed 
[uia  distinguuntur  secundura  diversam 
iptitudinem  ad  recipiendos  diversos  ha- 
)itus,  quorura  diversitatera  ibi  inquirerc 
ntendit.  Contingentia  enira  ct  necessa- 
■ia  etsi  differunt  secundura  propria  ge- 
lera,  conveniunt  tamen  in  communi 
alione  entis,  quam  respicit  inlellectus  5 
d  quam  diversimode  se  habent  secun- 
lum  pcrfectura  et  imperfectum.  —  la, 
[.  79,  a.  9,  ad  3. 
Ad  quartum  dicendum,  quod  verura 
ontemplabile  et  bonum  operabile  ad 
liversas  potentias  pertinet,  scilicet  ad 
nlelleclura  et  voluntatera  ;  sed  penes 
loc  non  distinguuntur  ralio  superior  et 
nferior,  cura  utraqu^  possit  esse  et  spc- 
ulativa  et  activa,  quamvis  ratione  diver- 
orum,  ut  dictura  est.  {de  Verit.  1.  c.  ad 
.)  —  Ad  illud  de  diversilate  acluum  di- 
endum,  quod,  sicut  Avicenna  dicit  id  6. 
e  Naturalibus,  diversitas  actus  quando- 
ue  indicat  diversitatcm  potentiarum, 
uandoque  non.  Quinque  enim  modis  in 
clibus  animaj  diversilas  inveniri  potest. 
fno  modo  secundum  fortitudinem  et  de- 
ilitatem,  si€ut  opinari  et  credere.  Alio 
lodo  secundum  velocitatera  et  tardila- 
3m,  sicut  currere  et  raoveri.  Tertio  modo 
ecundura  habitura   et    privationera,    ut 


ralione  objccti  non  conveniunt.  Et  sccun- 
dum  hoc  diversitas  actuura  rationis  su- 
perioris  et  inferioris  diversitatera  po- 
lentiae  non  indicat.  —  de  Veril.  1.  c. 
ad  12. 

Ad  quintum  dicendura,  quod  cum  pec- 
care  sit  actus  quidara,  proprie  loquendo, 
neque  e<t  rationis  superioris  neque  in- 
ferioris,  sed  horainis  secundura  hanc  vel 
illara.  Nec  est  inconveniens,  si  una  po- 
tentia  ad  diversa  coraparatur,  quod  se- 
cundum  unara  habitudinem  sit  peccatum, 
secundum  aliara  non  :  sicut  cura  plures 
habitus  sunt  in  una  potentia,  contingit 
peccare  secundura  actura  unius  habitus, 
et  non  secundum  actum  altcrius  ;  ut  si 
idem  sit  grammaticus  et  geometra,  et 
vera  de  lineis  enuntiet  soloecisraum  fa- 
ciendo.  —  Ibid.  ad  10. 

Ad  sextum  dicendura,  quod  intellectus 
agens  et  possibilis  plus  differunt,  quam 
ratio  superior  et  inferior,  cum  intellectus 
agens  et  possibilis  diversa  objecta  tbrma- 
liler  respiciant,  etsi  non  materialiter, 
Respiciunt  enim  diversara  rationem  obje- 
cli,  quamvis  utruraque  in  eadem  re  in- 
telligibili  possit  inveniri  :  unura  enim  et 
idem  potest  esse  prius  intelligibile  in  po- 
tentia,  et  post  inlelligibile  ia  actu.  Sed 
ratio  superior  et  inferior  rcspiciunt  di- 
versa  objecta  materialiter,  non  formali- 
ter,  cura  respiciant  naluras  diversas, 
uiescere  et  moveri.  Quarto  modo  secun-     secundum  unam  rationem  objecti.  Diver- 


um  operationem  ad  contraria  ejusdem 
eneris,  ut  sentire  album  et  nigrum. 
luinto  modo  est,  quando  actus  est  diver- 
Drum  generum,  ut  apprehendere  et  mo- 
eri,  vel  sentire  sonum  et  cojorera.  Di- 
ersitas  igitur  primi  et  secundi  modi 
iversitatem  potentise  non  indicat,  quia  sic 


sitas  autem  formalis  major  est  quam 
materialis  ;  et  ideo  ratio  non  sequitur. 
—  Ibid.  ad  13. 

Ad  septirrCum  dicendum,  quod  divcrsi- 
tas  regulantis  et  regulari  non  demon- 
strat  diversam  potentiam,  sed  diversum 
habiLum.  Unus  enim  habitus  est  regula- 


porteret  tot  esse  potentias  animse  distin-     tivus  aUerius,  sicut  patet  in  scientiis  spe- 
tas,  quot  gradus  fortitudinis  vel  debili-     culativis,  quod  omnes  scientias  Sapientia 


283  TERTIA  SECUND^  -   PHILOSOPIIIA  NATURALIS 

seu  Melaphysica  dirigit.   Ila  eliam  ralio  aliam  :  ergo   intellectus   speciilativus  t 

superior   inferiorem  dirigere  dicitur.  (2.  practicus  non  sunt  diversae   polentiae.  - 

Sent.  1.  c.  ad  4.)  Et  idem  dico  de  diver-  Ibid.  arg.  Sed  contra. 

sitate  moventis  et   moti.   Eatenus   enim  Respondeo  dicendum,  quod  intellectu 

dicitur  ratio  superior  inferiorem  movere,  practicus  et  speculativus  non  suntdiver 

quatenus   rationes   inferiores  regulandae  sae  potentiie.  Cujus   ralio   est,    quia,   i 

sunt   secundum   superiores,   sicut  etiam  supra  dictum  est  (q.  51,  a.  3,  in  corp.j 

subalternata  scientia  a  sulalternante  gu-  id   quod  accidentaliter  se  habet  ad  obje 

bernatur.  —  de    Verit.  q.    1d,   a.  2,  ad  cti  ralionem,  quam  respicit  aliqua  poteni 

15.  tia,    nou    diversiHcat   potentiam.  Aceid 

Ad  octavum  dicendum,  quod  ratio   iu-  eiiim  colorato,    quod    sit   homo  aut  mal 

ferior  dicitur  a  ralione  superiori  oriri  ct  gnum   aut   parvum.  Unde  omnia  huju; 

deduci  vel  ab  ea  regulari,    in  quantum  modi    eadem    visiva  potentia  apprehen 

principia,    quibus    utitur    inferior   ratio,  duntur.  Accidit  autem  aliciii  apprehensi 

deducuntur    el   diriguntur    a    piincipiis  ])cr  inlellectum,  quod  ordinetur  ad  opu 

superioris  rationis.  —  la,  1.  c.  ad  2  ;  de  vel  non  ordinetur.  Secundum  hoc  autei: 

Veril.  1.  c.  ad  14.  dilTerunt  intellectus  speculativus   et  pra 

cticus.  Nam  intcUeclus  speculativus  esl 

ARTICULUS  VII  qui    quod   apprehendit    non    ordinat  a^ 

opus,  sed  ad  solam  veritalis  consideralio 

UTRUM  iNTELLECTUs  pRACTicus  ET  SPEGU-  nem  j  praclicus  vero  intelleclus  dicilur 

LATivus  siNT  DivEr^s.i:  poTiiNTLi:.  qui    hoc    quod    apprehendit  oi\linat  a* 

opus.  Et  hoc  est,  quod  Philosophus  dici 

Videtur  quod    intellectus  praclicus    et  in    3.  de   Anima  [lex.  k9\    c.    10),  quoi 

speculativus   sint  diversae  polenlicu.  specululivus  dilTert  a   piatico  fme.  Undi 

\.Aj>}jreliensivtim  enimetmo^/t'i<msunt  et  a  fine  denomiiialur  ulerque  :  hic  qui 

diversa   genera  potentiaium,  ut  patct  in  dem    speculalivus,    illc    vero  itraclicu^ 

2.  de  Anima   {lext.  27;  c.  3);  sed  inlfl-  id  eat  opeiativus.  —  ia,   (j.   7\>,  a.  11 

lectus   spcculalivus    est    apprehensivus  c. 

lanlum,  intellectus  aulein  practicus   c?t  Jc/ ;)rmi».m  ergo  dicendum,qiiud  inlel 

molivus  :  eigo  sunt  diversic  puleriliiL'. —  leclus   praclicu^  e^t  mutivus,  non  quas 

la,  p.  70,  u.  11,  arg.  1.  i-xsequens  mutum,  sed  (lua^i  diiigens  ai 

2.  Prietcrea,  diveisu  ralio  objecti  di-  inutiim  ;  quud  cunveiiit  ei  secunduia  mo 
versificat  pulentiam;  sed  ubjeclum  intel-  tlum  suiu  apprthensiunis.  —  Wid.  ad  1. 
lectus  speculativi  est  verum,  praclici  \d  secmidiun  dicondiim,  quod  NcruD) 
autem  bunum,  <iua>*  dilTcrunt  ratione  :  ct  boiiuiu  so  inviceia  lacludunl.  Naii; 
crgo  inlelleclus  speculutivus  el  pructicus  veruai  est  quuildaia  buauin,  ulioqui  non 
suat  diversce  potealiu;.  —  liid.  ai  g.  2.  csset  uj)petibile  ;    el  boauiu  est  quoddain 

3.  Prajterea,  ia  purte  iatelleclivaialcl-  veruai,  aliu(|ui  nun  essel  ialelligibiU'. 
leclus  practicus  cuiuparatur  ud  .*peculu-  Sicul  igilur  objecluia  uppetitus  j>olest 
tivuia  sicut  cL>sliiaati\a  ad  iinagiautivuia  esso  veruiu  iii  quaaluia  liabet  ralio- 
ia  parle  sensiliva ;  sed  a;stiiauliva  dif-  nein  boni,  sicut  cuiu  ulujuis  appelit 
lert  ab  iiaagiaulivu  sicut  i>olealia  a  {*<)•  veiilatea»  cogaoscere;  ita  ubjecluia  lalel- 
lentia  :  ergo  et  inlelleclus  pructicus  a  loelus  practiei  esl  bonuia  urdiiiabile  ad 
speculalivo.  —  Ibid.  arg.  .3.  opas  sub  raliuno  vori.    lalelleclus  enim 

Sed  contra  est,  quod    dicilur    ia  3.  de  practicus    verilalem    cogauscil    sicut  cl 

Anima  {tcxt.  49 ;  c.  lU),  (juod  ialcllerlus  speculalivus,  sed  vorilalem  coguiluiu  or- 

speculalivus  per  oxteasioacia  lit  prucli-  diaal  ad  opu-<.  —  liid.  ud  2. 

cus ;  una  autcm  potenlia  nuu  movctur  in  Ad  larlmm  dicendum,  quuJ  mulla)  dif- 


DE  ANIMA    —    QU^ST.    XGIV    DE    POTENTIA    INTELLEGTIVA  —  ART.  VIlI 
}renliacdiversificant  polenlias  sensilivas, 
iiae  non  diversiflcant  potcntias  intellc- 
livas.  —  Ibid.  ad  3. 


287 


ARTICULUS  VIII 

LiTRUM    INTELLECTUS    POSSIBILIS    SIT    UNUS 
IN   OMNIBUS  IIOMINIBUS. 

Videtur  quod  intellectus  possibilis  sit 
nus  in  omnibus  hominibus. 

1.  Perfectio  enin  est  proportionata  per- 
3ctibili ;  sed  veritas  est  perfectio  intel- 
.'ctus;  nam  verum  est  bonum  intellectus, 
icut  dicit  Philosophus  in  6.  Eth.  Cum 
^ilur  veritas  sit  una,  fjuam  omnes  intel- 
igunt,  videlur  quod  intellectiis  possibilis 
il  unus  in  omnibus  hominibus. — Qucest. 
isp.  de  Anima  a.  3,  arg.  1. 

2.  Prseterea,  intellectns  possibilis  de- 
udatur  ab  orani  intelligibili  :  quia  nihil 
st  eorum  qua?  sunt  ante  intelligere,  ut 
icitur  in  3.  de  Anima  {texl.  5  et  14  ;  c. 


corrupto  corpore.  Ergo  nec  unitas  inlcl- 
lectus  possibilis  dependet  acorpore,  et  per 
consequens  necejus  multitudo.  Non  igi- 
tur  intellectus  possibilis  multiplicatur  in 
diversis  corporibus.  —  Ihid.  arg.  19. 

6.  Prajterea,  omnis  virtus  cognoscitiva 
quae  est  in  materia  corporali,  cognoscit 
ea  tantum,  quai  habent  ufriiiitatem  cum 
materia  in  qua  est :  sicut  visus  cognoscit 
tantum  colores  qui  habent  affinitatem 
cum  pupilla,  quae  est  susceptiva  colorum 
propter  suam  diaphaneitatem.  Sed  intel- 
lectus  possibilis  non  est  susceptivus  eo- 
rum  tantum,  qua3  liabent  affinilatem  vel 
cum  toto  corpore  vel  cum  quacunque 
parte  ejus.  Ergointellectus  possibilis  non 
est  virtus  cognoscitiva  in  materia  cor- 
porali,  neque  in  tolo  corpore,  neque  in 
aliqua  parte  ejus  ;  ergo  non  multiplicatur 
secundum  multiplicationem  corporum. — 
de  Spiril.  Creat.  a.  0,  arg.  8. 

7.  Praeterea,inteIIectuspossibilisSocra- 
lis  vel  Platonis  intelligit  essentiam  suam. 


);   scd,   ut    in    eodem  dicilur,  ipse  est     cum  intellectus  possibilis  in  se  ipsum  re- 


ilelligibilis,  sicut  et  alia  :  ergo  ipse  est 
enudatus  a  se  ipso,  et  ita  non  habct 
iide  possit  multiplicari  in  diversis.  — 
')id.  arg.  4. 

3.  Pra3terea,  dicit  Philosophus  in  3. 
e  Anima  {text.  36  sqq ;  c.  7  et  8),  quod 
iem  est  intellectus,  et  quodintelligitur  ; 
ed  id,  quod  intelligitur,  est  idem  apud 
innes  :  ergo  intelleclus  possibilis  est 
nus  in  omnibus  hominibus.  —  Ibid. 
rg.  7. 


flectatur;  ergo  ipsa  essentia  intellectus 
possibilis  est  intellecta  in  actu  ;  sed  nulla 
forma  individuata  et  multiplicata  per 
materiam,  est  intellecta  in  actu  :  ergo 
intellectus  possibilis  non  individuatur 
nec  multiplicatur  per  materiam  corpora- 
lem  ;  et  sic  relinquitur  quod  sit  unus 
intellectus  possibilis  in  omnibus.  —  Ibid. 
arg.  15. 

Sed  contra  :  Per   intellectum    possibi- 
lem  homo  intelligit.  Dicitur  enim  in   3. 


4.  Praeterea,  id  quod  esl  separatum  a  de  Anima  (text.  18,  19,  20;  c.  5),  quod 
3rpore,  non  potest  raultiplicari  secun-  intellectus  possibilis  cst,  quo  intelligit 
umcorpora;  sed  intellectus  possibilis  anima.  Si  igitur  unus  sit  intellectus  pos- 
5t  separatus  a  corpore,'  ut  probat  Philo-  ^it)ilis  in  omnibus,  sequitur  quod  illud, 
)phus  in  3.  deAnima  (text.  19  et  20  ;  c.  quod  unus  intelligit,  aliusintelligat;  quod 
) :  ergo  non  potest  multiplicari  vel  di-  patet  esse  falsum.  —  Qua;st.  disp.  de 
ingui  secundum  corpora  ;  ergo  in  pluri-     Anima  a.  3,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  digendum,  quod  de  intelle- 
ctu  possibili  fuit  opinio  Averrois  in  3.  de 
Anima  {text.  5  et  6)  asserentis  intelle- 
ctum  possibilem  esse  substantiam  quan- 


us  hominibus  est  unus.   —  Ibid. 


arg. 


5.  Praeterea,    unumquodque  in   quan- 

ini  est,  unum  est.  Cujus  igitur  esse  non 

ipendet  ab  alio,  ne  unitas  ejus  dependet     dam  separatam  se.cundum  esse  a   corpo- 

)aIio.Sed  esse  intellectus  possibilis  non      ribus  hominum,  sed  continuari  nobiscura 

ipendet  a  corpore,  alias  corruraperetur     per  phantasmala,  et  esse  unum  intelle- 


23S  TERTIA  SECUND.«  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

ctum  possibilem  in  omnibiis.  —  Quae  po-  ficari  in  pUiribus  individuis  ejusdem  sp 
sitio  primum  est  contraria  fiJei,  ut  facile  ciei.  A  quo  autem  alicfins  specieiii  sorti 
est  videre;  tollit  enim  prxmiia  et  poenas  tur,  cognoscitur  a  propria  operatione  sp 
futurae  vitae.  Deinde  contraria  est  veris  ciem  consequente.  Dijudicamus  enim  es 
principiis  Piiilosophiae ;  nam  secundum  verumaurum,quod  habet  propriamoper 
hanc  positionem  sequeretur  quod  nullus  tionem  auri.  Proj)ria  autem  operatio  h\ 
homo  particularis  intelligeret  aliquid.  Si  mance  speciei  eslintelUgere  ;  unde  secui 
enim  sint  duae  substantiae  omnino  di-  dum  hanc  operalionem  ponit  Philosoph; 
stinctse,  una  agente  vel  operantt^  alia  non  in  10.  Elh.  (c.7  tt  8)  ultimam  homiaisfel 
dicitur  operari. —  Sed  dato,disputationis  cilalem.  Hujus  autem  operationis  pri 
gratia,  quod  aliquis  homo  particularis  cipium  non  est  intellectus  passivus,  id  e 
per  intellectum  sic  separatiim  intelligere  vis  cogitaliva,  vel  vis  appelitiva  sens 
posset,  sequuntur  tria  inconvenienlia,  si  tiva,  quae  participet  aliqualiter  Tationei 
ponatur,  quod  sit  unus  intellectus  possi-  cum  hae  vires  non  habeant  operatione 
bilis  omnium,  quo  omnes  intelligant.  nisi  pcr  orgdnum  corporale ;  intelligc' 
Primo  quidem,  quia  non  est  possibile  autem  non  potest  esse  per  organum  co 
unius  virtutis  simul  et  seinel  esse  plures  porale,  ut  3.  de  Anima  {text.  6;  c. 
actiones  respectu  ejusdem  objecti;  con-  probatur.  Et  sic  relinquitur  quod  intc 
tingit  autem  duos  homincssimul  et  semel  lectus  possibilis  sit,  quo  hic  homo  sp 
unum  et  idem  inlelligibiie  intelligere  :  si  ciem  luimanam  sorlilur,  non  autem  ii 
igitur  uterque  intelligit  pcr  unum  intel-  tcllectus  passivus,  ut  Avcrroes  (3.  i 
lectum  possibilem,  sequerelur  quod  una     Anima  text.   \j  et  30)   fingit.  Relinquili 

et  eadem  numcro  esscl  intellectualis  ope-  ergo  qi.od  iinpossibile  sit    unum  iiilell 

ratio  utriu5(iue;  sicut  si  duo  homines  vi-  clum  possibilem  in   oinnibus   hominibi 

derent   uno  oculo,   sequerelur   quod  ea-  esse.  —  cle  Spirit.  Creat.  a.  9.  c. 
dem   esset   visio    ulriusque;    quod    palet         Ta'tio,  scqucretur  quod  inlellecluspc 

esse  oinnino  impossibile.  Nec  polcstdici,  sibilis  non    reciperet   aliquas  species 

quod  intclligere  meum  sit  aliud  ab  intel-  phanlasmatibus  noslris  absli'actas,  si  ^ 

ligere    luo  piopler  divirsitalem  phanla-  uiius  intelleclus  pO;^sibilis   omniuiu    (| 

smatum  :  quia  phaiitasma    non  est  intel-  suiit  ct  (pii  fuerunt ;  (piia  jaiu  cuin  mn' 

ligibile  in   actu,  sed   id  (pKjd  est   ab    eo  homines  preccssciiiil  nuilla  inlclligenlt.' 

ab^tractum,    (piod   ponitur  esbc  veibuni.  se^jueietur  quod  intcllcctus  respcctu  oi: 

Unde   divcr&ilas  phaiitasmatum  est  e.\-  iiiiiiu  illoruin,   quoj  illi  s  ivcrunt,  sit  i 

trinseca   ab   intcllccluali    opcratiune;   ct  aclu,  cl  iioii  sil  iii  puleiitiu  ad    iccipic 

sic  nou  j)ute.^t  di\cisili<Mre  ij>saiu.  dum;  «juia  nihil  iecij)it,  (juoJ  jaiu  hube' 

Secundu,  quia  impo.-sibileesl  esi-e  unuiu  E\  (juo  ullcrius  sequerclur,  si  iios  siim 

nuiuero  in  individuis  ejusdem  speciei  il-  inlclligciiles  cl   scieiilea    j»er  inl» 

lud,  per  (juud  speciem  sortiuntur.Si  eniiu  po.ssibiIein,  (juod  scire   iu  iiobis  non  .- 

duo  equi  convenirent  in  eodem  secuiulum  nisi    rciuinisci  ;  (juamvis   et    hoc    ipsuij 

nuincium,  quo   sjieciem   e(jui    habercnt,  «ccundum  se  incoiiveniens  videaliir,qn( 

sequerctur  (juud    duo   eqiii  esscnt  uiius  inlcllcclus  j)0s.sibilis,    si    sil    sul 

equus,  (juod  e.^^l  iinj)Ossibile.  Kt  j)ropler  scjiarula  secuiuluiaesse,  efficialur  la  u.  l 

hoc  in  7.  Melajihys.  dicitur,  (juod  j^rinci-  pcr  phantusiaula,  cuia  superiora  in  cni 

pia  speciei,  sccundiiiu  (juod    .>iUiit   dcler-  bus    non    indigcanl    infcriuribu!»   aJ  m 

ininata,    constitiiunt   iiidividuiiiu  :   ul   si  j)crfcclioneia.    Sicut    cniia    inconveniei 

ralio  hominis  c.>.t,  ut  .sil  c.\  aniiua  ct  cur-  essel  dicere,    (juod  corjxjia  ci» '■-'*•  i- 

pore,  de  ratioiic  hujus  hoiainis  est,  quod  licianlur  ia  uclu,  uccijtieiido  a  •     , 

sit  ex  hac  aniiaa  et   hoc  corpore.  Unde  infcrioiibiis;  siiuililcr,  ol  luullo  ami»h' 

priiicipia  cujuslibel  speciei  ojjorlctpluri-  0*1  imposaibile  quud    uliqua    siil' 


DE   ANIMA  —  QU.EST.   XCIV   DE  POTEXTIA    INTELLEGTIVA  —  ART.  VIII  289 

larata  perficiatur  iri  actu,  accipiendo  a     operationem,pcr  quam  devenit  ad  cogni- 
jntasmalibus.   Manifestum   est   ctiam,      tionem  sui  ipsius.  —  Ibid.  ad  4. 
)d  iia3cpositio  repugnat  verbis  Aristo-         Ad  iertium  dicendum,  quod  licet  spe- 

cies  intelligibilis,  qua  intellectus  forma- 
liter  intelligit,  sit  in  intcllectu  possibili 
istius  et  illius  iiominis,  ex  quo  intellectuS 


s.  Cum  enim  incipit  quaerere  de  in- 
ectu  possibili,  slatim  a  principio  nomi- 
eum  partem  animae,  dicens  (3.  de  Ani- 


texl.  1 ;  c.  4)  :  <r  de  parte  autem  ani-  possibiles  sunt  plures  ;   id    tamen,    quod 

!,   qua   cognoscit   anima   et    sapit  » .  intelligitur   per   hujusmodi    species,    est 

ens  autem  in(|uirere  de  natura  intel-  unum,  si   consideremus  habito   respectu 

,us  possibilis,  praemittit  quandam  du-  ad    rem  inlellectam    :    quia    univcrsale, 

itioncm,    scilicet  utrum  pars   intelle-  quod  intelligitur  ab  utroquc,  est  idem  in 

a  sit  separabilis  ab  aliis  partibus  ani-  omnibus.  Et  quod  per   species   multipli- 

I  subjecto,  ut  Plato  posuit,  vel  ratione  catas   in   divcrsis  id,    quod   est  unum  in 

lum;  et  hoc  est,  quod  dicit  (ibid.)  :  omnibus,    possit    intelligi,    contingit   ex 

ive  separabili  existente,    sive  insepa-  imm.aterialitate   specierum,  quae  reprae- 

ih  sccundum  magnitudinem,  sed  se-  sentant  rem  absque  matcrialibus  condi- 

dum  rationem    y>.    Ex    quo    apparet,  tionibus  individuantibus,  ex  quibus  una 


d  si  utrumlibet  horum  ponatur,  sta- 
sententia  sua,  quam  intendit  de  in- 
ectu  possibili.  Non  autem  staret,  quod 
Btseparata  secundum  rationem,  si  prse- 
.a  positio  esset  vera.  Unde  prsedicta 
m  non  est  sententia  Aristotelis.  Post- 
jurn  (3.  de  Anima  iext.  5;  c.  4)  etiam 
idit,  quod  intellectus  possibilis  est, 
)  opinatur  et  intelligit  anima  ;  et 
lla  alia  hujusmodi  :  ex  quibus  mani- 
,e  dat  intelligere,  quod  intellectus 
^sibilis  sit  aliquid  animse,  et  non  sit 
(stantia  separata.  —  de  Spirii.  Creat. 
},  c. ;  Qucest.  disp.  de  Anima  a.  3,  c. 


natura  secundum  speciem  multiplicatur 
numero  in  uiversis.  —  Ibid.  ad  7. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  licct  in- 
tellectus  possibilis  sit  separatus  a  corpore 
quantum  ad  operationem,  est  tamen  po- 
tentia  animaB,  qua3  est  actus  corporis.  — 
Ibid.  ad  16. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  licet  esse 
animae  intellectivaj  non  dependeat  a  cor- 
pore,  tamen  habet  aptitudinem  ad  cor- 
pus  naturaliter,  propter  perfectionem  suae 
speciei.  —  Ibid.  ad  19. 

Adsextum  dicendum,  quodex  hac  etiam 
ratione  deceptus   fuit  Averroes ;  putavit 


id  primum  ergo  dicendum,  quod  ve-     enim,  quod  quia  Aristoteles  dixit  intelle- 


is  est  adaequalio  intellectus  ad  rem  ; 
ig-itur  est  una  veritas,  quam  diversi 
;Iligunt,  ex  eo  quod  eorum  conceptio- 
eidem  rei  adaequantur.  —  Quoisl. 
).  de  Anima  a.  3,  ad  1. 


ctum  possibilem  esse  separatum,  quod 
essetseparatussecundum  esse,  et  per  con- 
sequens,  quod  non  multiplicaretur  secun- 
dummulliplicationem  corporum.  Sed  Ari- 
stoteles  intendit,  quod  intellectus  possibi- 
id  secundum  dicendum,  quod  non  est  lis  est  virtus  animae,  quae  non  est  actus 
essariura  intellectum  communem  de-  alicujus  organi,  quasi  habeat  operatio- 
lari  ab  eo,  quod  intelligit,  sed  solurn  nem  suam  per  organum  corporale,  sicut 
Jllectum  in  potentia ;  sicut  et  omne  potentia  visiva  est  virtus  organi  habens 
ipiens  denudatur  a  natura  recepli.  operationem  per  organum  corporale  ;  et 
le  si  aliquis  intellectus  est,  qui  sit  quia  non  habet  operationem  intellectus 
istantum,  sicut  intellectus  divinus,  possibilis  per  organum  corporale,  idco 
ntelligit  per  se  ipsum.  Sed  intellectus  non  oportet  quod  cognoscat  ea  tantum, 
jsibilis  intelligibilis  dicitur,  sicut  et  quse  habent  affinitatem  vel  cum  tolo  cor- 
\  intelligibilia,  quia  per  speciem  intel-  pore  vel  cum  parte  Qorporis.  —  de  Spirit. 
jbilem  aliorura  intelligibilium  se  intel-  Creat.  a.  9,  ad  8. 
I^;  ex  objeclo   enim   cognoscit   suam         Ad  septimum  dicendum, 

SUMM^  Philos.  IV  —  19. 


290 


TERTIA  SECUNDJi:  -   PHILOSOPHIA    NATURALIS 


dividiiale  non  repugnat  ei,  qnod  est  esse 
intellecluni  in  aclu  :  quia  subslanlise  se- 
paratae  suntintellectce  in  actu,cum  tamen 
sint  individuae  ;  alioqui  non  haberent 
actiones,  quae  sunt  singularium.  Sed  ha- 
bere  esse  materiale  repugnat  ei,  quod  est 
esse  intellectum  in  actu ;  et  ideo  formoe 
individuales,  qua)  individuantur  per  ma- 
leriam,  non  sunt  intellectae  in  aclu,  sed 
in  potentia  tantum.  Anima  autem  intelle- 
ctiva  non  sic  individuatur  per  maleriam, 


1.  Impossibile  enim  est  idein  subiej 
ctum  perfici  simul  pluribus  forrais  uniui 
generis  et  diversarum  specieruni  ;  sicil 
impossibile  est  quod  idem  corpus  secundui : 
idein  simul  coloretur  diversis  coloribu: 
vel  figurelur  diversis  figuris.  Sed  omne 
species  intelligibiles  sunt  unius  generii 
licet  sint  plures  unius  inlelieclivae  poler 
V.x.  Ergo  impossibile  cst  quod  sint  ph 
res  species  in  inteliectu,  per  quas  inlelli 
gal.  —  Sed  etiam  impossibile  est,  quod  pt 


ut  fiat  forma  materialis,  pra^cipue  secun-      iniayn  speciem  omnia   intelligat,  cum  ii 

telligere  per  unum  sit  propriura  Dei;  • 
intellectusinferiorescognoscantpermull; 
et  tanto  amplius  per  pliira,  quanlo  an 
plius  iutellectus  inferior  fueril  ;  cerlu 
autem  est  in  generc  intellectuiun  hum 
num  intellectum  esse  inferiorera  oranibu 
ergo  species  intelligibiles  non  fcunt  ne.:e 
sariiu  animLU  rationali  ad  hoc,  ul  inlell 
gat.  —  la,  q.  83,  a.  4,  c. ;  q.  3o,  a.  3,  i 
2.  Pr;\}terea,  non  cbt  dare  agens  pn 
ducens  has  species.  Neque  enira  esl  ul 
substantia  sepanita,  ut  infra  (a.  3)  oslei 
domuj^.  —  Neque  intellectits  ageiis  :  tu 
quia  ealenus  dicilur  illas  producere,  qu 
lenua  illas  abslrahil  a  conditionibus  ii 
dividuantibus;  sed  hoc  non  |)otesl  facer 
quia  intellectus  agcnj»  se  habel  ad  pliut 
lasiaala  hicut  luraen  ad  colores,  qnoJ  ik 
abslrahil  a  coloribus,  sed  raagis  influi 
lum  ({uia  itleiu  in  ({uantura  ideiii  seuip 
facilideia;  al  s|)Ocies  inlelligibilos,  lic 
hiiit  ejusdom  generis,  sunt  laiuen  divo 
sarura  hpecieruin.  —  Nequo  esl  pficuUi.. 
tna  :  jirimo,  (piia  nihil  incor|iort'U 
pole^t  iin|»riraero  in  ivia  incorporva. 
Secundo,  (|uid  cuin  i)hantasiua  bit  sim 
liludo  lei  singulari»,  |)i()ducitur  in  inti 
loclu  [(Ossibili  fciraililudo  rci  singulai 
licot  iiaiaalorialis.  7VWjo,  quia  non  poli 
clTectus  osso  iininatorialior  bua  cau> 
sod  spccios  inlclligibilis  csl  niagis  iunu 
lerialiji  quaia  phanlasiua  :  orgu.  0"'"' 
qiiia  quod  HUjieiiorob  vires  ab  infeiiui 
bus  accipianl,  vi  loliir  t-s^o  pcr\on*il 
ordinis,  qu;o  iiulla  dobet  adiuilli  in  p< 
libus  anim;o.  Quinto,  quia  ooriim,  <|i 
iiuii  cuiiNoniuiil    ui   inuleriai  iiou   l>oU 


dum  inlcllectum,  secundum  quem  tran- 
bcendit  materi:o  corporalis  proportionem ; 
sed  eo  modo  individuatur  seciindura  ma- 
teriara  corporalem,  in  quantum  habet 
habitudinem  ut  sit  forma  hujus  corporis. 
Unde  hoc  non  tollitur,  quin  intellectus 
possibilis  hominis  sit  quid  intelleclum  in 
actu,  et  similiter  ea,  qua3  recipiuntur  in 
ipso.  —  Ibid.  ad  15. 

QUyESTlO  XGV 

DE   SPECIELUS    LNTELL:G1U1L1UL'S. 

Deinde  considerandum  est  despeciebus 
intelligibilibus. 

CIRCA  QUAS  QL'/EnL'.NTL'H  QUINQUh:  : 

1.  Utruin  sit  necesse  ponere  spocies  inlellitfi- 
hiles  ud  ho(!,  iil  inlellcctus  inlelli^ul. 

2.  Utruin  aniina  ratlonulis  in  elligal  per  spe- 
cies  inleiligit)iles  iniiatas. 

3.  Utruin  species  intelligibiles,  por  quasani- 
inu  inlelli;^it,  eniuuat  iii  unitnani  ut)  ali(|ui- 
bus  iurinis  separalis. 

4.  Ltruin  aniiiia  leciplal  spcries  intc)li(;ibiles 
u  plianlasinaliluo  ul  a  rolxis  scii^iltilihus. 

5.  Ulruin  inlellectus  [)ossil  intelligere  per 
species  inlclli^ihik-s,  (|uas  huhet,  non  cun- 
vertendo  se  ud  pliantu.sinutu. 

AUTICULUS  I 

UIUUM  Sir  NF.CIiSSI":  rO.NEHF.  SPF.CIES  I.NTFL- 
LtGimi.I-S  Al)  IIOC,  »  T  1\  rKLLLCTUS  I.NTEL- 
LKiAT. 

Vidctiir  (piod  iioii  sil  ni.-ccsso  |>onoro 
speciosinlelligibilos  ad  lioc,  utiiilelloclus 
intolligal. 


DE   ANIMA   —  QU/EST.    XGV    DE    SPEGIEBUS    INTE!  LIGIBILIBUS  -    ART.   I         291 

sse  aclio  et  passio,  ut  patet  per  Philoso-  afTectuni,  ita  veruni  ad  intellecluni;    sed 

ihiun  in  1.  de  Gcnerat.  {lexl.  53;  c.  7);  ijonuni  non   est   in    atTectu   pcr  aliquam 

edniens  nostra  non  communicat  in  ma-  sui  similitudinem  :  ergo  nec  verum  co- 

i^ria  cum  rebus    sensibilibus  :  ergo   non  gnoscitur  ab    inlellectu  per  aliquam  sui 

lossunt  phantasmata,  qucc  sunt   sensibi-  similitudinem  ;  ergo  intellectus  in  inlel- 

ia,  agere  in  intellectum  possibilem  pro-  lectionc    non   egct  ulla    feimilitudine  aut 

ucendo  in  ilio  species  intelligibiles.  Sc^-^o,  specie.  —  de  Vcrit.  q.  10   a.  9    ar»-.  7. 
uia  agens  est  nobilius  patiinte,  ut  patet         7.   PruDterea,   nulla  cst   nccessilas  po- 

cr  Piiilosophum  3.  rfe/tmma  (/ex-^.  19  ;c.  nendi   hujusmodi   spccies.    Neque   enim 

);  sed  recipiens  se  habct  ad   illud  quod  primo  requiruntur  ad  assimilandum  ob- 

3cipit,  sicut  patiens  ad  agens  :  ergocum  jectum  materialo  intellectui  immateriali  : 

ilcllectus  possibilio  sit    nobilior  sensibi-  tum  quia,  ut  dicit  Philosophus  3.  de  Ani- 

bus  et  senbibus,  non  pot<3runt  phantas-  rtia  {lext.  37  ;  c.  8) :  c  anima  est  quodara- 

lala  scnsibilia  quidquam  in  illo  produ-  modo  omnia  »  ;   undc,  cum  simile   simili 

:rc;  ergo  non  datur  talis  specics  neccs-  cognoscatur,  debct  animaper  suamessen- 

iria  ad  inLelligendum. —  la,q.  83,  a.  1,  tiam    assimilari   rebus   cognilis,  et    illas 

rg.  4;  a.  4  et  G,  c. ;  1.  c.  Gent.  c.   6S,  intelligere;  tum  quia  anima  est  superior 

bi  V.  Ferrariansis ;  2.  c.  Gent.  c.  62  ;  2.  corporalibus  creaturis  ;  inferiora    autem 

ml.  dist.  20,  q.  2,  a.  2,  arg.  2;  de  Vcrit.  sunt  eminentiori  modo  in  superioribus  : 

,  10,  a.  6,  arg.  1  et  8.  quare  omnes  creaturse  corporeae  nobiliori 

3.  Prasterea,  in  intellectu  est  aliquando  modo  existunt  in  ipsa  essentia  animae 
Isitas,  ut  dicit  PhiIosophus3.  de  Anima  quam  in  se  ipsis  ;  unde  per  suam  sub- 
2Xt.  21  et22;  c.  2);  sed  non  esset,  si  stantiam  debet  possc  illas  cognoscere.  Ne- 
lclligeret  p,r  hujusmodi  species  intelli-  que  secundo  requiruntur  ad  reprscsen- 
Liles,  quia  cum  semper  repraisentent  tandum  objectum,  quia  phantasmata  suf- 
)jecLumeo  modo,  quo  est,  semper  verura  ficienLer  repraBsentant  et  proponunt  obje- 
iclligeret,  et  sic  nunquam  falleretur  :  ctum  intellectui  ;  et  ab  ipsis  habet  intel- 
go  non  sunt  necessaria3  hujusmodi  spe-  lectus  possibilis,  quod  intelligendo  pro- 
es  ad  intelligendum. —  la,  q.  17,  a.  3,  ducat  conceptum  seu  verbura,  atque  adeo 
•g.  Sed  contra,  et  in  c.  sirailitudinera  cxpressam  etdetcrminatani 

4.  Praeterea,  secundum  Philosophum  hujus  objecLi  et  non  alterius.  Neque  ter- 
l.  Metaphys.  {tcxt.  51;  1.  II,  c.  9)  et  3.  iio  requiruntur,  ut  fiat  objectum  intelligi- 
;  Anima  {text.  15;  c.  4)  in  his  quae  bile  acLu,  quia  intcllcctus  angelicus  co- 
mt  sine  materia,  idem  est  intellectus  et  gnoscit  res  maLeriales ;  nonposset  auLem 

quod  intelligitur.  Id  autera  quod  intel-  iHas  cognoscere,  nisi  essent  intelligibiles 

^ilur,  est  idem  intelligenti,  ratione  ejus  acLu  :  ergo  species  intelligibiles  non  sunt 

10  inlelligitur.  Ergo   in    his  quae    sunt  necessarioe  intellectui  humano  ad  intelli- 

le  maLeria,  ut  sunt  animae    rationales,  gendum.  —  la,  q.  84,  a.  2,  arg.  2;  II.  cit. 

quo  intelligitur,    est  ipsa   substanLia  in  resp. 
Lelligentis,  non  aulem  species  intelligi-         Sed  contra  est :  1.  quod  Philosophus  3. 

lis.  —  la,  q,  55,  a.  1,  arg.  2.  de  Anima  text.  3  (c.  4)  dicit  intellectum 

5.  Praeterea,  intellectus  agens  facit  esse  impasbibilem,  susceptivum  taraen 
ani  operationera  sine  ullis  speciebus  in-  forraarum,  et  ita  se  habere  ad  intelligibi- 
lligibilibus,  et  sine  ullo  habitu  superad-  lia,  sicut  se  habet  sensus  ad  sensibilia; 
to;ergo  et  inteilectus  possibilis  idem  et  fea;^.  6  ait  aniraara  esse  locum  forma- 
^iet,  et  ita  non  erunt  necessarioe  spe-  rum  ;  et  text.  37  et  sq.  (c.  8)  dicit  ani- 
3S  intelligibiles.  —  de   Verit.  q.  20,  a.  raara   esse  orania,  .quia    oranium  formas 

arg.  5.  recipit  ;  non  enira  lapis  est  in  aniraa,  sed 

6.  Praeterea,  sicut  se  habet  bonum  ad  forma  lapidis.   Haec  autem  intelligi  non 


TERTIA  SECLNU^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


292 

possunt  nisi  de  speciebus  intelligibilibus 
requisitis  ad  inteiligendum ;  ergo  hcB  sunt 
necessariae.  —  3.  de  Anima  1.  7  et  13. 

2.  Praeterea,  intellectus  nosler  possibi- 
lis  se  habet  in  ordine  intelligibiliuni  sicut 
materia  prima  in   ordine  naturalium,  eo 


nalis  non  comprehendit  in  se  omnia 
cum  sit  essentia  determinata  ad  ge- 
nus  et  speciem.  Hoc  autem  propriun 
est  essentiae  divince,  quae  infinita  est 
ut  in  se  simpliciter  omnia  comprehen 
dat  perfecle.  Et  ideo  solus  Deus  co 
quod  est  in  potentia  ad  intelligibilia,  sic-     gnoscit  omnia  per  suam  essenliam.  Ani 


ut  materia  prima  est  in  potentia  ad  na- 
turalia.  Sed  materia  non  habet  esse  na- 
turale  nisi  reducla  in  aclum  per  formas 
naturales.  Ergo  nec  inteliectus  possibilis 
potesthabere  intelligibilium  operationem, 
nisi  perficiatur  per  speciem  intelligibilem 
alicuju^.  —  la,  q.  14,  a.  2,  ad  3. 

3.  Praeterea,  omnis  cognilio  rei  fit  per 
assimilationem  rei  cognilae  et  cognoscen- 
tis  ;  ut  ideo  necessario  debet  esse  in  in- 
tellectu  forma,  per  quam  assimiletur  rei 
cognitte.  Sed  non  est  sufficiens  forma  si- 
milis  in  esse  naturae,  quia  sic  oporteret 
dicere  cum  Empedocle,  quod  anima  esset 
de  nalura  omnium,  ad  hoc  quod  illa  co- 
gnosceret.  Ergo  requiritur  forma  similis 
rei  cognilai  in  esse  intelligibili,  quae  dici- 
tur  species  intelligibilis  ;  ergo  haec  est  ne- 
cessaria  ad  inlelligenduui.  —  la,  (j.  88, 
a.  1,  ad  2;  2.  Sent.  dist.  3,  q.  3,  a.  'i, 
c.  ;  la,  q.  84,  a.  2,  c. 

Respondfo  DicrNDUM,  quod  necesse  est 
dicere,quod  species  inlelligibiles  necessa- 
ri:o  sunt  ad  intelligendum.  —  Quod  mimi- 
fesle  palel  primo  ex  natura  iiilelleclionis 
ut  est  aclio  qua'dam.  Illud  enim,  quo  in- 
tellectus  inlelligit,  coiu])aralur  ad  inlt-I- 
leclum  inlelligenlem  iit  forma  ejus,  quia 
forma  est  id,  (|uo  agensagil.  Oport«H  au- 
tcm  ad  hoc,  quod  potentia  perfecle  com- 
pleatur  per  foiiaam,  quod  omiiia  conti- 
neantur  sub  forma,  ad  (juaj  j)Olenlia  so 
exl(;ndil;  et  indc  cst  quod  in  rebu8  cor- 
ruplibilibus  forma  non  i^erfccte  complet 
potentiam  materi.r,  quia  j)olt'nlia  male- 
\'\iM  ad  plura  se  extondil,  (|iKim  sit  conli- 
nenlia  forina)  hiijus  vel  illiu^.  l*oteiilia 
aulem  inlL-llecliva  aiiim;e  ralionalis  sa 
extendil  ad  inl»dlig«Midumomiiia  ;  |)Oli'nlia 
enim  inlcllectiva  hominis,  ut  infia  dico- 
tur,  habut  j)ro  objeclo  univer.xalileromiio 
cns.  Ijijja   autem   edsenlia   aniuKu   ralio- 


ma  rationalis  autem  non  potest  persuan 
essentiam  omnia  cognoscere;  sed  oportei 
intellectum  ejus  aliquibus  speciebus  per; 
fici  ad  res  cognoscendas.  —  la,  q.  5«| 
a.  1 ,  c.  I 

Secundo,  prubatur  ex  natura  intelleclic' 
nis  ut  intellectio  est.  Hoc  enim  animii 
omiiium  communiter  indilum  est,  quo 
simile  simili  cognoscitur;  unde  princi 
pium  cognitionis  debet  esse  forma  simili! 
rei  cognita).  Cum  autem  j^bssit  esse  sini 
lis  illi  vel  in  modo  essendi,  ila  ul  form 
cogniti  sit  in  cognoscente  eo  modo,  qu 
e^t  in  re  cognita ;  vel  in  ratione  forma 
sed  non  in  modo  essendi  formse  ;  —  nequ 
est  necessarium  neque  fieri  potesl,  i 
forma  cognili  inlelleclionis  prini  ipium  s 
illi  fcimilis  in  forma  et  modo  essendi  fo[ 
ma',  ul  jniores  naturales  existiinabai 
(ijui  quia  considerabant  res  cognilase^? 
curjjoreas  et  matcriales,  posuerunt  opoi 
tcre  res  cognitas  eliam  in  anima  cognc 
soenle  malerialiter  esse;  et  ideo  ul  aniiii 
altribuerenl  omnium  cognitionem,  posin 
runt  eam  habere  naturain  coininuiuM 
cum  omnibus;  ol  ijuia  nalura  j)riiitipi; 
lorum  ex  j^rincij^iis  constituitur,  altiibii 
runt  aninKc  naturani  princij)ii,  ila  qtii 
(jurdixit  j)riiii-ijiium  omniuiu  csse  ignen 
jxjsuil  aniinam  esse  de  nalura  ignis,  el^ 
mililei  de  aero  ct  atjua) :  quia  si  oj)ort«'r 
rem  cognilam  malerialiter  in  < 
exihtere,  nulla  ratio  esset,  quai  o  res,  (ju 
malcrialiler  cxtra  sub>islunt,  co.  ' 
careanl.  —  Pr.i-tertjuam  (juod  iii  in  ii<  1 1 
princij)io,de  quoantiqui  j>hilo.siij)hi  lotjU' 
banlur,  noii  e.xislunl  jti  iiK-ijiiala  iii^i  i 
|)0l(Mitia.  Non  aiileiu  cugn(»cilur  uli(jii 
set-undum  (juud  est  in  |)olenlia,  sed  s 
cunduiu  quod  esl  actu.  ul  |*ulet  \).  Mci 
jJtys.  (ifxl.  20;  I.  8,  c.  9).  IJndo  nec  ip- 
]>oleiitia  cognusi'ilur    nisi  por   uclum.  1 


DE  ANIMA  —  QUJ]:ST.  XCV   DE    SPEGIERUS  INTELLKilBILIIiUS  -  ART.  I 


29c 


'opterea  non  sufficeret  attribuere  ani- 
a;  principiorum  naturam,  ad  hoc  quod 
nnia  cognosceret,  nisi  inesseiit  ei  natu- 
D  et  formse  singulorum  effectuum,  pula 
;sis  et  carnis  el   aliorum  hujusmodi,  ut 


sensibiles  possunt  esse  in  sensu  eodeni 
modo.  Sciendum  enim  est,  quod  omnes 
formai  intollig-ibiles  sunt  unius  ereneris, 
licet  rcs,  quarum  sunt,  sint  diversorum 
generum  :  omnes  enim  eandem  potentiam 


nsloteles  contra  Empedoclem  argumen-     intellectivam  respiciunt,  et  ideo  in  poten- 

tia  omnessimul  esse  possunt  in  intellectu, 
et  similiterin  actu  incompleto,qui  est  mc- 
dius  inter  potentiam  et  actum  completuni 
et  perfectum.  Et  hoc  est  esse  species  in 
habitu,  qui  est  medius  inter  potentiam  et 
operationem.  Sed  in  actu  perfecto  plures 
species  in  intellectu  vel  sensu  essenon  pos- 
sunt.  —  11.  cc.  in  arg.;  cf.  la,  q.  14,  a.  12. 
Ad  secundum   dicendum,   quod  phan- 
tasma  concurrit  ad  producendam   intel- 
lectionem,  et  per  consequens  ad   produ- 
clionem  speciei    intelligibilis,  dupliciter  : 
uno  modo  tamquam  materia  causae;  sicut 
enim  in  objecto  visus  est  aliquid  mate- 
riale,  quod  accipitur  ex  parte  rei  colora- 
lcB  ;  sed  complemenlum  formale  visibilis, 
in  quantum  hujusmodi,  est  ex  parte  lucis, 
qua3  facit  visibile  in  potentia  esse  visibile 
in  actu;   ita  etiam  objectum   intellectus 
quasi  materialiter  administratur  veloffer- 
tur  a  virtute    imaginativa;   sed   in  esse 
formali  intelligibili  completur  ex  lumine 
intellectus    agenlis,    et   secundum   suara 
formam  habet,  quod  sit  perfectio  in  actu 


tur  \n  \.  de  Anima  {iext.  11 ;  c.  5). 

Relinquitur  ergo  quod  oportetmateria- 

\  cognita  in  cognoscente  existere   non 

aterialiter,  sed  immaterialiter.    Et  hu- 

s  ratio  est,  quia  actus  cognilionis  se  ex- 

ndit  ad  ea,  cfua3  sunt  extra  cognoscen- 

m.  Cognoscimus  enim  etiam  ea,    quaj 

:tra  nos  sunt.  Per  materiam  autem  dc- 

rminatur  forma  rei  ad  aliquid  unum. 

ndc  manifestum  est,  quod  ratio  cogni- 

)nis  ex  opposito  se  habet  ad    rationem 

aterialitatis.  Et  ideo  qua3  non  recipiunt 

rraas  nisi  materialiter,  nuUo  modo  sunt 

)gnoscitiva,  sicut  planla3,  ut  dicitur  in2. 

3  Anima  {lext.  124;   c.  12).  Quanto  au- 

;m  aliquid  immaterialius  habet  formam 

3i  cognitae,  tanto  perfectius   cognoscit. 

nde  et  intellectus,  qui  abstrahit  speciem 

on  solum  a  materia,   sed  etiam  a  mate- 

alibus  conditionibus   (individuantibus), 

erfectius  cognoscit   quam    sensus,    qui 

ccipit  formam  rei   cognita3  sine  maleria 

uidem,  sed  cum  materialibus  conditio- 

ibus.  Et    inter    ipsos   sensus,  visus  est 

lagis  cognoscitivus,  quia  est  minus  ma-     intellectus  possibilis.  —  la,  q.  84,  a.  6,c. 


irialis  ;  et  inter  ipsos  intellectus  tanto 
Liilibet  est  perfectior,  quanto  immateria- 
or.  —  la,  q.  84,  a.  2,  c. 

Ex  his  ergo  patet,  quod  forma,  qua3  est 
rincipium  inlellectionis,  debet  esse  simi- 
s  rei  cognila3  in  ratione  forma^,  non  au- 
3in  in  modo  essendi  illius ;  forma  autem 
icsimilis  dicitur  forma  seu  species  intel- 
gibilis.  Quare  dicendum  est  hanc  esse 
ecessariam  ad  intellectionem,  sicut  ne- 
essarium  est  intellectionem  fieri  per  assi- 
lilationem  rei  cognitae  et  cognoscentis. 
-Ibid. 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod  plu- 
es  species  intelligibiles  possunt  esse  in 
odem  intellectu  secundum  actum  im- 
erfectum,  non  autem  secundum  actum 
erfectum;  sicut  similiter   plures  species 


2.  Sent.  dist.  20,  q.  2,  a.  2,  ad  2.  —  Alio 
modo concurrit  tamquam  agens  instrumen- 
tale  etsecundarium,  intellectus  vero  agens 
tamquam    agens  principale  et  primum ; 
propter  hoc  cnim  et  phantasmata  dicuntur 
illuminari  ab  intellectu  agente,  quia  nimi- 
rum    phantasmata  ex  virtute   intellectus 
agentis  redduntur  habilia,  ut  ab  eis  spe- 
cies   intelligibiles    abstrahantur,    seu   ut 
ha3  ab  illis  per  virtutemintellectus  agentis 
simul  concurrentis  producanlur,   quibus 
mediantibus  intellectus  possibilis  conside- 
ret  naturas  rerum  in  universali,  sine  con- 
ditionibus  nimirum  individuantibus,sicut 
pars  sensitiva  ex  conjunctione  ad  intelle- 
ctum  efficitur  virluosior  ad  agendum.  Et 
inde  estquod  actionis  utriusque  agentis 
effectus  relinquitur  in  intellectu  possibili 


294 


TERTIA   SECUND.E  -  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


secnndura  conditionem  ulriusque,  cl  non 
secundura  condilionem  alt^rius  lanlura. 
Nam  inlellectus  possibilis  rccii)it  formas 
ut  inlelli.iiiles  acUi  ex  Virlute  intellectus 
a"-entis,  sed  ut  similitudines  dcterminala- 
runi  rerura  ex  cognilione  phantasmatura; 
prailcrquara  quod  species  intelligibilis 
est  a  phantasmate  secundum  suura  css) 
materiale,  sed  ab  intellectuagenle  s.-cnn- 
dum  suura  esse  forraale,  id  est,  ut  cst 
inteUigibilis  in  actu.  —  Qitodl.  8,  a.  3,  c. ; 
la,  q.°85,  a.  1 ,  ad  4  et  5 ;  q.  84,  a.  G,  ad 
2  et  3;  2.  c.  Gent.  c.  77  ;  de  Verit.  q.  10, 
a.  G,  ad  G. 


de  proprietate  supcrioris  naturoe,  et  at^it 
non  ad  transmutandam  materijm,  sed  ad 
ditTundendamsirailitudinera  formai,  sivein 
raedio  sive  in  sensu  vel  intellectu,  secun- 
dum  similitudinem  spiritualis  intentionis 
ut  csl  in   proposito.    —  de  Pot.  q.  5,  a. 
8,  c. ;   V.    Ferrariensis   in  2.  c.  Gent.  c. 
C2.  —  Ad  cjuarlam  diccndum,  quod  ex 
eo,    quod    phanlasma   producit    speciem 
inlelligil)ilcm    in    intellcctu    possibili   ut 
agcns  insliumenlale  et  sccundarium,  non 
sequlur  deordinalio  in  partibus  animaD, 
quia  inlelleclusagens  nonaccipit  vir'ulem 
a  phanlasmate.  sed  potius  c  conlra,  ul  di- 


Ex  his  palel  ad  prohationes  contra  intcl-  ctura  esl  (ad  2  princ.).  — 2.  Smt.  dist.  20,1 

lectinn  agentem.  Nara  ad    priorem  dicn-  q.2,  a.  2,  ad  2.  —  Ad  quintam  dicendum,j 

dum,  quod  intellectus  agens  coraparatur  quod  formai  scnsibiles  vel  a  sensibilibuf^ 

lumini,  quia  sicut  lumcn  r.ecessariura  cst  abslracta),  ut  sunt  phnntasmala,  non  pos- 

ad  videndura,  ita  lumen  intolleclus  agen-  sunl  agcre  in  inlellectum  possibilem,  nisi] 


lis  ad  intelligendiira,  licet  non  eodera 
modo.  Prailcrca  dicunlur  phiiitasraala 
illuminari  ab  intelleclu  agenle,  qualenus, 
ul  dictiim  cst,  cx  conjunctione  cum  illo 
rcdduntur  virluosiora  aJ  ngentlum.  —  Ad 
poslcriorem  vero  dicendum,  quod  inlel- 
lectusagenscxconjuncliMnc  prjclicla  cum 
phanta-^malibus  diversis  divcr.-as  cliara 
j)rodU(:it  spccies  inlelligibiles.  —  T'tbuln 
Aiirea  voce  <  intelleclui  >  n.  147;  la,  q. 
70,  a.  2,  ad  2;  q.  St>,  a.  1,  ad  4. 

Ad  primam  aulera  probnlioncm  contra 
phantasmata  diceiidum,  qwoJ  corpoFvum 
viilutf  agcnlis  princii>ali-;  iiicdipofci  pn- 
lesl  agcre  in  incorporL-um.  —  la,  q.  S'i, 
a  (j^  e.  —  Ad  secimdam  dicendiim,  ipiod 
licol  phanlasma  sil  simililuilo  n-i  .sin^'u- 
laris,  non  lauicn  opoilcl  ul  pioducal  in 
inlelleclu   simililudinem    rei    sinjiularis : 


qualenus  per  iiilellecliim  agLMUem  iinmal 

l-riales  reJdiintiir,  cl  sic  eiriciuntur  quo- 

daminodo  liomogenCtT  intelleclui  possibili,; 

in  (|ue!n  agunl.. —  de    Wril.  i\.  10,  a.  G. 

ad  1.  —  Ad  sextam  dicenduin,  (juoJ  (|uam- 

vis   iiilelleclus  i^ossibilis    sil    simplicilei 

nobiliur  ipiaui  phaiilasma;  lamen  secun- 

dum  qui  I  inhil  jtroliibel  phanlusma  nohi  i 

lius  essc,  iii  (pianlum  srilicel  |>haiilismr! 

csl  aclu  similitudo  lalis  rci,  q  lod  inlel- 

leclui  possibili  iion  convenil  iii^ti  in  polcn 

li :\  ;  cl  sic  «piodainmodo  |)ole4  ngi-r»!  ii 

iiilidleclum    possibilem    xiilult!     Imuiiii 

inlflleclus  a/enlis,    sicul   cl  color  poles 

agcre  in  visum  \iilule  luininis  corporalis 

—  de  Verit.  q.  lU,  a.  G,  ad  8. 

Ad  lerttum  principale  dicondum,  qud 
iii  iiilelleclu  non  csl  falsilas  respccli 
hpecierum    inlelligibilium    repra^senlaii- 


(piia  iion  agil  raliuiicproju  ia*  iialiii\r,(|ua  tium  rcin  aliler,  vel  respeclu  roi  ic|»im 

ad  subjeclum  comj^aralur,   seii  (piatenus  benluluj,  sed  ruliono  compusilionis  eldiNi 

csl  lale  accidens,  et   i\  liune  malcri.ilium  Monis,  qualciius  inlellcclus  allribiiil  rei 

disposilioniim,  sed  (jualenus  csl>iiiiiiiludo  cujus  quiddilulciu  inlclligil,  aliijuid.quo 

rei  ad  c.xlra,  ct  ratione  nalurx'  cl  IVuiua)  eam  iion  cuiisc.juilur,  vel  (jiiud  ei  oj»}»" 

lalenlis  in  phanlasmalc.      -  de   \'crit.   i\.  uilur.  —  la,  (|.  17,  a.  '.\. 
2,  a.  'J  ;  q.    H,  a.  11;   v.  iMMTarieiihis  in  .tt/ </uaWnm  iliirciulum,  (jiiod  sicul  scn 

1.  c.  Gent.  c.  Gli.  —  Ad  terliam   dicen-  sus  in  aclu  csl  hcu^ibilo  in  uclu,  ul  diti 

dum,  (juud  clh.-clus  i»oto.-l  csse  imiualo-  lur  in  2.  de  Anima  (teui.  53;   c.  5),  uo 

rialior  sua  causu,  (juandu  causu  prudu-  ila  quod  ij)^a  vis  tensiliva  «il  ijjsu  siiuili 

cliva  illius  agil  secundum  quod  jiarlicijiat  ludu  .sciisibilis,  quiu  esl  in  soiwu ;  f^d  qui 


DE    ANIMA  -  QUJ5ST.    XGV    DE   SPECIERUS   INTELLir.IHILIBlS  -  ART.   II        2<J5 


ulroque  fit  uniim,  sicut  ex  actu  et  po- 
itia;  ila  et  iiUollcclus  in  actu  dicilur 
5C  inlcliectuni  in  actu,  non  quod  sub- 
inlia  inlellcclus  sit  ipsa  similitudo  per 
am  intell)git,sedquiaiila  simililudo  est 
•ma  ejus.  Idcm  est  autem,  quod  dici- 
r  t  in  his  qua;  sunt  sine  materia,  ideui 
\  intelloctus  et  quod  intelligitur  )•>,  ac  si 
:erelur,  quod  intellectus  in  actu  est 
,ellectum  in  actu.  Ex  hoc  enim  aliquid 
i  intellectum  in  actu,  quod  est  imma- 
•iale.  —  Ja,  q.  5o,  a.  1,  ad  2. 
Ad  qiiintum  dicendum,  quod  intelle- 
is  agcns  non  egeat  uUis  speciebiis  vel 
ohobitu  ad  suam  opcrationem,  provc- 
,  ex  hoc,  quod  niliil  accipit  ab  inlelli- 
}ilibus,  sed  magis  formam  suam  illis 
buit  faciendo  illa  intelligibilia  actu. 
tellectus  vero  possibilis  conlrase  habet. 
de  Verit.  q.  20,  a.  2,  ad  5. 
Ad  sextum  dicendum,  quod  motus  vel 
cratio  cognosciliva?.  partis  perficilur  in 
;a  mcnte  ;  et  ideo  oportet  ad  hoc,  quod 
quid  cognoscatur,  esse  similitudinem 
quam  in  mente,  maximc  si  per  essen- 
m  suam  non  conjungitur  menti  ut 
gnitionis  objectum.  Sed  motus  vel  ope- 
tio  afTeclivac  partis  incipit  ab  anima  et 
:^minatur  ad  res  ;  et  ideo  non  requiritur 
affectu  similitudo  rei,  qua  informatur, 
;ut  in  intellectu.  —  de  Verit.  q.  10,  a. 
ad7. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  neces- 
as  poncndi  species  intelligibiles  est,  ut 
beat  intellectus  formam,  per  quani 
ssil  omnia  cognoscere,  quse  sub  suo 
jeclo  contincntur,  ut  dictum  est  (inc), 
36  non  potest  esse  illius  essentia,  sed 
cessario  debet  esse  forma  ab  ill-a  di- 
ncta.  —  2.  Sent.  dist.  20,  q.  2,  a.  2,  ad 
de,  Veril.  q.  10,  a.  6,  ad  7. 

ARTICULUS    II 

RUM   ANIMA   INTELLIGAT  PER    SPECIES  SIBI 
NATURALIRER    INDITAS. 

Videtur  quod  anima   intelligat   omnia 
rspecies  sibi  naluraliter  inditas. 


1.  Dicilur  enim  in  lib.  deCaitsis  (prop. 
10),  quod  omnis  intelligentia  est  plena 
formis  ;  scd  homo  habet  commune  cum 
angelis  inlelligerc  :  ergo  ctiam  anima 
habet  specics  rcrum  naturalitcr  inditas, 
quibus  illas  cognoscat.  —  la,  q.  8'»,  a. 
3,  arff.  1 . 

2.  Pra3terea,  anima  intellectiva  est  no- 
biliorquam  materia  prima  corporalis  ;  sed 
haec  est  creata  a  Deo  sub  formis,  ad  quas 
est  in  potentia :  crgo  multo  inagis  anima 
inlellecliva  e&t  crcata  a  Deo  sub  specic- 
bus  intelligibilibus ;  et  sic  anima  intclligit 
corporalia  per  species  sibi  naturaliter 
inditas.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  nullus  potest  verum  re- 
spondere  nisi  de  eo,quod  scit;  sed  aliquis 
ctiam  idiota  non  habens  scientiam  acqui- 
silam  respondet  verum  de  singulis,  si 
lamen  ordimte  intenogetur,  ut  narratur 
in  Menone  Plalonis  (circa  med.)  de  quo- 
dam  :  ergo  antequam  aliquis  acquirat 
scientiam,  habet  rerum  cognitionem ; 
quod  non  esset,  nisi  anima  haberct  spe- 
cies  naturaliter  inditas.  —  Ibid.   arg.   3. 

Sed  conlra  est,  quod  Philosophus  dicit 
in  3.  de  Anima  {lext.  14;  c.  4)  de  intelle- 
ctu  loquens,  quod  cst  sicut  tabula,  in  qua 
nihil  est  scriptum.  —  Ibid.  arg.  Sedcon- 
tra. 

Respondeo  DicENDUM,  quod  cum  forma 
sit  principium  actionis,  oportet  ut  eo 
modo  se  habeat  aliquid  ad  formam,  quai 
est  actionis  principium,  quo  se  habet  ad 
actionem  illam :  sicut  si  moveri  sursum 
sit  ex  levitate,  oportet,  quod  in  potentia 
tantum  sursum  fertur,  esse  leve  solum  in 
potentia  ;  quod  autem  actu  sursum  fer- 
tur,  csse  leve  in  actu.  Videinus  autem, 
quod  homo  est  quandoque  cognoscens  in 
potentia  tantum,  lam  secundum  sensum 
quam  secundum  intellectum  ;  et  de  tali 
polcntia  in  actum  reducitur  :  ut  senliat 
quidem  per  actiones  sensibilium  in  sen- 
sum,  ut  intelligat  autem  per  disciplinam 
aut  inventionem.  Unde  oportet  dicere, 
quod  anima  cognoscitiva  sit  in  potentia 
tam  ad  similitudines  quae  sunt  principia 
sentiendi,    quam    ad    similitudines  quae 


296 


TERTIA  SECrND.E  —  PHILOSOPHIA  X.\JURALIS 


sunt  principia    intelligendi.    Et   propter     riorum  corporura  non  est  completa  tot< 


hoc  Aristoteles  3.  de  Anima  (text.  14;  c. 
h)  posuit,  quod  intelleclus,  quo  anima 
intelligit,  non  habet  aliquas  species  nalu- 
raliter  inditas,  sed  est  in  principio  in 
potentia  ad  hujusmodi  species  omnes. 

Sed  quia  id,  quod  habet  actu  formam, 
interdum  non  potest  agere  secundum 
formam  propter  ahquod  impedimentum 
(sicut  leve,  si  impediatur  sursum  ferri), 
propter  hoc  Plato  posuit,  quod  intellectus 
hominis  naturaliler   est  plenus  omnibus 


liter  per  formam,  sed  est  in  potenlia  j 
formas,  quas  non  habet ;  maleria  autei 
co:leslium  corporum  est  totaliter  comple 
per  formam,  ita  quod  non  est  in  potent 
ad  aliam  formam,  ut  supra  habitum  es 
Et  simihter  intelleclus  angeli  est  perfd 
ctus  per  ppecies  intelligibiles  secundu 
suam  naturam ;  intellectus  autcm  humj 
nus  est  in  potentia  ad  liujusmodi  specie 
—  Ibid.  ad  1. 
Ad  secwidum  dicendum,  quod  matei 


speciebus  intelligibilibus,  sed  per  unio-  prima   habet  esse  substanliale   per  fo: 

nem    corporis    impeditur,    ne  possit   in  mam;  et  ideo  oporluil  quod  crearetursi: 

actum    exire.    —  Sed    hoc  non   videlur  aliqua  forma ;    alioijui  non  esset  in  acti 

convenienter  dictum  :/)/'tmo  quidem,  quia  Sub  una  tamen  forma  existens  est  in  pi 

si  jjabet  anima  naturalem  notiliam   om-  tentia    ad  alias.    Intelleclus    aulem   nc' 

nium,    non  videtur  esse   possibile   qujd  habet  essesubstantiale  per  specieiQ  iiilt 

hujusnaturalis  notitiae  lanlam  oblivionem  liLiibilem;  et  ideo  non  csl  simile.  —  /6/ 

capiat,  quod  nesciat  se  hujusmodi  scien-  ad  2. 

tiam  habere.   Nullus  enim  homo  oblivi-         Ad  lertium  dicendum,   quod    ordina 

scitur  ea.quae  naluraliler  cognotcit,  sicut  interrogalio  procedit  ex   i>rincipiis  con 

quodomne  lotum  sit  majus  sua  parte,  et  munibus    per  se  nulis  ad    propria.  1'' 

hujusmodi.  Praecipue   autem  hoc  videlur  talem  autem  jjrocessum  scienlia  causali 

esse  inconveniens,  si  ponatur  esse  animaj  in  anima  a  Idiscenlis.    Undo  cuin  veru 

naturale  corpori  uniri,  sicut  supra  liabi-  respondet  dehis,  dequibus  secuiulo  inl'' 

tum  est.    Inconvcniens   enim  Cbt,   quud  rogatur,  hoc  non  est  (luia  prius  ea  uo\< 


naturalis  operatio  alicujus  rei  tolaliler 
impedialur  j)er  id,  qiiuJ  est  ^ibi  seeun- 
duin  naturam.  Secundo  apparet  manifeste 
hujus  [losilionis  falsilas  ex  hoc,  quud  defi- 
ciente  aliquo  sensu  deficit  scientia  eorum, 
quse  apprehendunlur  secundum  ilium 
sensum:  sicut  ca>cu3  iiutus  nullain  potest 
habere  noliliam  dc  culoribus;  quud  noii 
csset,  si  intellectuianiinx'  essent  natura- 
liter  inditx  omiiiuin  intelligibilium  ratio- 
nes.  Et  ideo  dicenduin  est,  quod  aiiima 
non  cognoscit  res  •■urpon.-as  et  iiaturalcs 
per  species  naturaliter  indilas.  —  la,  q. 
8^1,  a.  3,  c. 

Ad  piimum  ergo  diccnduin,  quod  lioino 
quidein  convenit  ciim  angelis  in  inlclli- 
gendo,  deficit  tamcn  ab  eminenliu  iiilrl- 
lectus  eoruin  ;  sicut  ri  cor|>oia  infLriora, 
quaj  tanlum  oxislunt,  secunduiu  Orego-  esl  lalo,  caiisalur  ub  oo  quod  esl  p 
rium  (Ilomil.  in  Evamj.  29;  ■  -  .Migne  t.  '  ->''ntiiiin  lulc;  f»icut  quo«l  ebl  ignilui 
76,    col.    1214)   deficiunt    ab    exisleiilia     rcducitur  sicut  iii  <  in  ignoin.  & 

superiorum  corporuiu.  Nam  inaleriu  infc-     anima   inlellecliva,    iLcuuduin   quotl  ♦• 


ril,  sed  quia  tunc  ea  de  novo  addisi 
Niliil  cnim  refert,  utium  ille  qui  iln( 
propunendo,  vel  intcirogando,  procfl 
de  piineipiis  communibus  ad  conclusi 
nes.  rirobique  oniin  uniiiius  audienl 
certilicatur  de  poslerioribus  per  priui 
—  liid.  ad  3. 

AHTICULUS    III 

irTllUM    PPnclES    INTELl.ICIIUI.Ks,     I  1  H   yU 
AMMA  INTI.I.IMUT,  El  I  l.UANT  I.N  ll.LAM 

ALiouiuus  roUMis  siiPAHAn- 

Vid«'turquod  specios  intellijjibiles  tlli 
ant  iii  aiiinuiiu  ub  aliquibus  forniis  .<-•'! 
ralis. 

1  Oiniic  eiiim  qiiod  |jcr  purlielpalioiu 


DE  ANIMA  -  QUyEST.  XCV   DE   SPEGIEBUS    INTELLIGIRILIRUS  —  ART.  III        297 

3clu  intelligens,  parlicipat  ipsa  intelligi-  se  equum,  et  sic  de  aliis.  Has  ergo  for- 

bilia  ;   intcllectus  enim  in  actu  quodam  mas  separatas  ponebat  participari  ct  ab 

iiodo  est   intellectum   in  actu.    Ergo  ea,  anima  nostra  et  a  materia  corporali  :  ab 

jua)  secundum  se  et  per  essentiam  suam  anima  quidem  nostra  ad  cognoscendum  ; 

iuntintellecta  in  actu,  sunt  causse  anima)  a  materia  vero  corporali  ad  essendum: 

ntellectivae,  quod  actu  intelligat.  Intelle-  ut  sicut  materia  corporalis  per  hoc  quod 

;ta  autem  in   actu  per   essentiam  suam  participat  ideam   lapidis,    fit   hic  Iaj)is  : 

;unt  forma}  in  materia  existentes.  Species  ita  intellectus  noster  per  hoc  quod  par- 

gitur  intelligibiles,  quibus   anima  intel-  licipat  ideam  lapidis,    flt  intelligens  lapi- 

igit,  causantur  a  formis  aliquibus  sepa-  dera.  Participalio  autem  ide^r.  fit  per  ali- 

■alis.  —  la,  q.  84,  a.  4,  arg.  1.  quam  similitudincm  ipsius  idecc  in  parti- 

2.  Prseterea,  inlelligibilia  se  habent  ad  cipante  ipsam,  per  modum  quo  exemplar 
ntellectum  sicut  scnsibilia  ad  sensum.  participatur  ab  excmplato.  Sicut  igilur 
;ed  sensibilia,  qua3  sunt  in  actu  extra  ponebat  formas  sensibiles,  quaj  sunt  in 
mimam,  sunt  causa)  ipsornm  sensibilium  materia  corporali,  effluere  ab  ideis  sicut 
(u^e  sunt  in  sensu,  quibus  sentimus.  Ergo  quasdara  earura  similitudincs;  ita  pone- 
pecies  intelligibiles,  quibus  intellectus  bat  species  intelligibiles  nostri  intelle- 
loster  intelligit,  causanlur  ab  aliquibus  clus  esse  similitudines  quasdam  idearum 
ictu  intelligibilibus  extra  animara  exi-  ab  eis  effluentcs.  Et  propter  hoc  scientias 
tentibus.  Hujusmodi  autem  non  sunt  nisi  et  definitiones  ad  ideas  referebat. 

brmae  a  materia  separatse.  Formse  igitur  Sed  quia  contra  rationera  rerura  sensi- 

ntelligibiles  intellectus  nostri  efftuunt  ab  biliura  est,  quod  earura  forraa^  subsistant 

iliquibus  substantiis  separalis.  —  Ibid.  absque  materiis,  ut  Aristoteles  7.  Meta- 

irg.  2.  phijs.  [lext.  44  usque  ad  b8;    I.  6,  c.  13 

3.  Praeterea,  omne  quod  est  in  potentia,  ad  16)  raullipliciter  probat;  idco  Avi- 
educitur  in  actum  per  id  quod  est  actu.  cenna,  hac  positione  reraota,  posuit  om- 
)i  ergo  intellectus  noster  prius  in  poten-  nium  rerum  sensibilium  intelligibiles  spe- 
ia  existens  postmodum  actu  intelligat,  cies  non  quidem  per  se  subsistere  absque 
portet  quod  hoccausetur  ab  aliquo  intel-  materia,  sed  prseexistere  imraaterialiter 
;ctu,  qui  semper  est  in  actu  ;  hic  autem  in  intellectibus  separatis;  a  quorura  pri- 
5t  intellectus  separatus  :  ergo  ab  aliqui-  rao  derivantur  hujusraodi  species  in  se- 
us  substantiis  separatis  causantur  spe-  quentera  ;  et  sic  de  aliis  usque  ad  ulti- 
es  intelligibiles,  quibus  actu  intelligi-  mum  intellectura  separatura,  quam  nomi- 
lus.  —  Ibid.  arg.  3.  nat  intellectum  agentem  :  a  quo,  ut  ipse 

Sed  coniraest,  quia  secundum  hoc  sen-  dicit,  eftluunt  species  intelligibiles  in  ani- 

busnon  indigeremus  ad  intelligendum;  mas  nostras,  et  forma)  sensibiles  in  ma- 

uod  patet  esse  falsum  ex  hoc  prsecipue,  teriam  corporalera. 

uod  qui  caret  uno  sensu,  nullo  modo  po-  Etsic  in  hoc  Avicenna  cura  Platone  con- 

!St  habere  scientiara  de  sensibilius  illius  cordat,  quod  species  intelligibiles  nostri 

msus.  —  Ibid.  arg.  Sed  contra.  intellectus  effiuunt  a  quibusdara   formis 

Respondeo  dicendum,  quod  quidam  po-  separatis,  quas  tamen  Plato  dicit  per  se 

lerunt  species  intelligibiles  nostri  intel-  subsislere;  Avicenna   vero   ponit  eas  in 

ctus  procedere  ab  aliquibus  formis  vel  inlelligenlia  agente.  DilTerunt  etiamquan- 

ibstantiis  separatis.   Et  hoc  dupliciter.  tum  ad   hoc,  quod  Avicenna  ponit,  spe- 

lato  enim,  sicut  dictura  est,  posuit  for-  cies  intelligibiles  non  reraanere  in  intel- 

las  rerura  sensibiiium  per  se  sine  raate-  lectu  nostro,  postquara  desinit  actu  intel- 

a  subsistentes,  sicut   formam  horainis,  ligcre  ;  sed  indigore  ut  iterato  se  conver- 

uani  norainabat  per  se  hominem,  et  for-  tat  ad  recipiendum  de  novo ;    unde  non 

lam  vel  ideam  equi,quam  nominabatper  ponit  scientiam  animae  naturaliter  indi- 


298  TERTIA    SEGUND.E  —  PHILOSOPHIA   NATUR.\LIS 

tam,  sicut  Plato,  qui  ponit  parlicipationes  Et  sic  caecus  natus  posset  habere  scientiam 

idearum  immobiliter   in    anima   perma-  de  coloribus  ;  quod  est  manifeste  falsum. 

nere.  Unde  dicendum  est,  quod  specics  inteili- 

Sed  secundum  hanc  positionem  suffi-  gibiles,   quibus  anima  noslra   intelligit, 

ciens  ralio  assignari  non  posset,   quare  non  effluunt  a  formis  separalis.  —  la,  q. 


anima  nostra  corpori  unirelur.  Non  enim 
potest  dici,  quod  anima  intellecliva  cor- 
pori  unialur  propter  corpus  :  quia  nec 
fornia  est  propter  maleriam,  nec  molor 
propter  mobile,  sed  polius  c  converso. 
Maxime  autem  videlur  corpus  esse  neces- 
sarium  animse  intelleclivaj  ad  ejus  ope- 
ralionem  propriam,  quce  est  inlelligere  : 
quia  secundum  csse  suum  a  corpore  non 
dependet.  Si  aulem  anima  species  intelli- 
gibiles  secundum  suam  naluram  opla 
nata  essct  recipere  pcr  influenliam  ali- 
quorum  separatorum  principiorum  tan- 
tum,  et  non  acciperet  eas  ex  sensibus, 
non  indigeret  corpore  ad  inlelligendum  ; 
unde  fruslra  corpori  uniretur.  —  Si  au- 
tem  dicalur,  quod  indigct  anima  noslra 
sensibus  ad  inlclligendum,  quibus  quo- 
dammodo  excileUir  ad  consideranda  ea, 
quorum  species  inlelligibiles  a  principiis 
separalis  recipit,  lioc  non  videtur  suMi- 
cere  :  quia  liujusmodi  excilalio  non  vide- 
lur  anima)  noce^saria,  nisi  in  quantum 
est  consopila  (secundum  Plalonicos)  <iuo- 
dammodoel  obliviosa,  proplcr  unionemad 
corpus  ;  el  sic  sensus  non  proficerenl 
animae  intelleclivac,  ni>i  ad  lollenduin 
impedimenliim,  (|uod  animai  provenit  ex 
corporis  unione.  Hemanet  igilur  quairen- 
dum,  qu;u  sit  causa  unionis  aiiimo)  ad 
corpus.  —  Si  aulein  dicalur  secundum 
Avicennam,  quod  sensus  sunt  aiiim:c  ne- 
cessarii,  quia  pcr  eos  excit;ilur,  ul  con- 
verlat  se  ad  irittllig»'iiliam  ageiiti-m,  a 
qua  reci])il  species;  hoc  quidcm  non  suf- 
fi<-il,  quia  si  in  natuia  aiiima.'  cst  ul 
inlelligat  j)er  species  ab  inlelligenlia 
ageiite  cllluxas,  sequeretur  quo<l  (|uan- 
d(j<pie  aiiima  po>sit  se  converlere  ad  in- 
ti'llig(;iitiam  ageiitcm  ex  inrliiialione  sua; 
nalurae,  vel  etiain  excitala  per  alium  sen- 
sum,    ul   converlat   se  aJ  intelligcnliam 


84,  a.  4,  c 

Ad  primum  crgo  diccndum,  quod  spe- 
cies  intelligibiles,  quas  participat  noster 
intelleclus,  reducunlur  sicut  in  primam 
causam,  in  aliquod  principium  pcr  suam 
essentiam  inlelligibile,  scilicet  in  Deum. 
Sed  ab  illo  principio  procedunt  median- 
tibus  formis  reriim  sensibilium  et  inate- 
rialium,  a  quibus  scientiam  colligiraus, 
ut  Dionysius  dicit  {de  Div.  Nom,.  c.  7, 
§2;  —  Migne  t.  3,  col.  867  et  sq.). — 
)bid.  ad  1." 

Ad  seciindum  dicendum,  quod  res  ma-! 
leriales  secundum  esse  quod  habent 
exlra  animam,  possunt  esse  sensibiles 
aclu,  non  aulem  aclu  inlelligibiles.  Unde 
non  est  simile  de  sensu  et  intelleclu.  — 
Ibid.  ad  2. 

Ad  lertium  dicendum,  quod  inlelleclus 
noster  possibilis  reducitur  de  potenlia  ad 
actum  per  aliquod  ens  aclu,  id  est  per 
inlellectum  agentem,  (|ui  est  virtus  qua  - 
dain  animx  nostrx,  ul  dictum  est,  non 
aulem  per  intellectuin  aliquem  sepaialum 
sicut  per  causam  |)ropriam  proximam^sed 
forle  sicut  pcr  causain  remotam.  —  /6»'/. 
ad  3. 

AKTICULUS    IV 

ITHUM  AMMA  lU  CIPIAT  SPKCIES  INTEI.Lir.l- 
UIl.ES  A  PIIA.NTASMATIUUS  ET  A  llElll  .- 
SE.NSIlilLIIlUS. 

Videlur  (juoJ  anima  non  recipial  8pe- 
cies  inlclligibiles  a  phanta^malibus  el 
a  rebuH  sen^ibilibus. 

1.  Dicil  enim  Philo.sophus  in  1.  de  (ie- 
nerat.    (lexl.  4j  et   i>3 ;  c.   G  ol  7),  quoil 
eorum,  qure  noii  conveniunl  iii  Mialcria, 
noii  pote^l  csse  aclio  el  passio.  Sed  iiitel 
lcclus  noster  iion  cominunicat  in  maleri.) 


agentem,  aJ  recipiendum  specieasensibi-     cum  rcbus  senbibilibus  el  cuin  phanlas- 
lium,  (pioruin  sensum  ali(|uis  non  hubcl.      malibus.  Drgo  nun  posnunl  )ihanlu^iiiatj 


DE  ANIMA  —  QU/EST.  XGV   1)E  SPEGIEBUS    INTELLIGIHILIHUS  —  ART.  IV         299 

cre  in  intclleclum  proclucendo  species  quasslionem   triplex   fuit    Philosophorum 

Lelhgibiles.  —  de   Veril.   q.    10,  a.   6,  opinio.  —  Democritus  enim  posuit,  quod 

fT.  1.  nulla   cst    alia   causa   cujuslibet   nostrai 

2.  Praclcrea,  objeclum  inlcllectus   est  cognilionis,  nisi  cum  ab  his  corporibus, 

odquid  esl,  vi  cUciiur  3.  de  Animaitcxt.  qua)    cogitamus,    veniunt    atque    intrant 


et  sqq. ;  c.  4) ;  scd  quiddilas  rei  nullo 
)do  scnsu  percipitur,  ncc  phantasmate 
prsesentatur  :  ergo  species  intelligi- 
les  non  producuntur  a  phansmatibus. 
.  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praslerca,  si  intelleclus  possibilis 
cipit  species  intclligibiles  a  phantas- 
atibus,  hoc  non  potest  esse,  nisi  in 
lanlum  spccics,  qua)  a  sensibilibus  acci- 
Uir,  intellectum  possibilem  movet.  Sed 
lis  spccies  non  potest  movere  intelle- 
Lim  possibilcm  ;  non  cnim  movet  ipsum 

phantasia  adhuc  cxistens,  quia  ibi 
istens  nondum  est  actu  intelligibilis, 
d  polentia  lantum;  similiter  non  movet 
lcUcctura  possibilem  existens  in  in- 
'lectu  agcnie,  qui  nullus  speciei  c.-^t 
ceptivus,  ah'as  non  dilTcrret  ab  intel- 
ctu  possibili.  Similiter  nec  existens  in 
iellcctii  possibili,  quia  forma  jam  inha^- 
ms  subjecLo  subjectum  non  movet,  sed 
I  ipso  quodammodo  quiescit.  Nec  etiam 
ip  se  exislens,  cuni  specics  intelligibiles 
Dn  sint  subslantia^,  sed  de  genere  acci- 
^ntium.  Ergo  nullo  modo  species  intelli- 
ibiles  possunt  recipi  a  sensibilibus  seu 
phantasmatibus.  —  Ibid.  arg.  7. 

4.  Prajterea,  eflectus  non  se  extendit 
itra  virtutem  suge  causa);  sed  species 
iLelligibiles  se  extendunt  ullra  sensibi- 
a  et  ultra  phantasmala  ;  per  illas  enim 
itelligimus  quaedam,  quse  sensu  pcrcipi 
,  phantasmate  repra^sentari  non  pos- 
int  :  ergo  species  intelligibilis  non  po- 
'st  accipi  a  sensibilibus.  —  la,  q.  84, 
,  6,  arg.  3. 

Scd  contra  est,  quod  Philosophus  pro- 
at  in  1.  Mctaphys.  (c.  1)  et  in  fine  2. 
08ler.  {text.  27;  c.  19),  quod  principium 
oslrse  cognilionis  est  a  sensu ;  princi- 
ium  autem  intellectionis  est  species  in- 
[iUigibilis  :  ergo.  —  la,  q.  84,  a.  6, 
jrg.  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  circa  istam 


imagincs  in  animas  nostras,  ut  Augusti- 
nus  dicit  in  Epist.  ad  Dioscorum  (c.  4,  n. 
27;  —  Mignc  t.  33,  col.  445),  et  Aristo- 
teles  etiam  dicit  in  lib.  de  Somno  ei  Vi- 
gilia  (de  Divinatione  per  Somnum  c.  2), 
quod  Democrilus  posuit  cognitionem  ficri 
pcr  idola  et  defluxiones.  Et  hujus  positio- 
nis  ratio  fnit,  quia  tam  ipse  Democritus 
quam  alii  antiqui  naturales  non  ponebant 
intellectum  dilTerre  a  sensu,  ut  Arislote- 
les  dicit  in  2.  de  Anima  [text.  150  et  151 ; 
I.  3,  c.  3j.  Et  idco,  quia  scnsus  immula- 
tur  a  sensibili,  arbitrabantur  omnem 
nostram  cognitionem  fieri  per  solam  im- 
mutalionem  a  scnsibilibus  ;  quam  quidem 
immulalionem  Democritus  asserebat  fieri 
per  imaginum  defluxiones. 

Plato  veroecontrario  posuit  intellectum 
difTerre   a   sensu,  et  intellectum   quidem 
esse  virtutem  immatcrialem  organo  cor- 
poreo  non  utentem  in  suo  actu.  Et  quia 
incorporeum  non  potest  immutari  a  cor- 
porco,  posuit,  quod  cognitio  inlellectualis 
non   fit  per  immutationem  intcllectus  a 
sensibilibus,  sed  per  participationem  for- 
marum  intelligibilium  separatarum,ut  di- 
ctum  est  ;  sensum  etiam  posuit  virtutem 
quandam  per  se   operanlem.   Unde  nec 
ipse  sensus,  cum   sit  qua^dam  vis  spiri- 
tualis,  immutatur  a  scnsibilibus ;  sed  or- 
gana  sensuum  a  sensibilibusimmutantur; 
ex  qua  iramutatione  anima  quodammodo 
excitatur,    ut  in  se    species   sensibilium 
formet.    Sic   igitur,    secundum   Platonis 
opinionem,  neque  intellectualis  cognitio  a 
sensibili  procedit,  neque  etiam  sensibilis 
tolaliter  a  sensibilibus  rebus  ;  sed  sensi- 
bilia  excitant  animam  sensibilem  ad  sen- 
ticndum,    et    similiter    sensus    excitant 
animam  inlellectivam  ad  intelligendum. 
Aristoteles  autem  media  via  processit : 
posuit   enim    cum   Platone,    intellectura 
diflerre  a  sensu  ;  sed  sensum  posuit  pro- 
priam  operationem  non  habere  sine  cora- 


300 


TERTIA    SECUXD.E   —    PHILOSOPHIA   NATURALIS 


municatione    corporis,    ita    quod   sentire  iectui  possibili,   in   quera   agunt.   —  d, 

non  sit   animae  actus    tantum,    sed  con-  Verit.  q.  10,  a.  6,  ad  1. 

juncti.    Et   similiter   posuit  de  omnibus  Ad  secundum  dicendum,    quod    circ; 

operalionibus  sensitivas  partis.  Quia  igi-  idem  virtus  superior  et  inferior  operan- 

tur  non  est  inconveniens,  quod  sensibilia,  tur,  non  similiter,  sed  superior  sublimius 

quae  sunt  extra  animam,  causent  aliquid  unde  et  per  formam,  quae  a  rcbus  acci- 

in  conjunctum ;  in   hoc  Arisloteles  cum  pitur,  sensus  non  ita  efficaciler  rem  co- 


Democrilo  concordavit,  quod  operationes 
sensilivce  partis  causentur  per  impres- 
sionem  sensibilium  in  sensum ;  non  per 
modum  defluxionis,  ut  Democrilus  posuit, 
sed  per  quandam  operationem.  Nam  et 
Democritus  omncm  actionem  fieri  posuit 
per  influxionem  atomorum,  ut  patet  in  1, 


gnoscit  sicut  iiitellectus  ;  sed  sensus  pe 
eam  manuducitur  in  cognilionem  exte- 
riorum  accidentium,  intellectus  vero  per 
venit  ad  nudam  quidditatem  rei,  secer 
nendo  eam  ab  oranibus  materialibus  con 
dilionibus.  Unde  pro  tanto  dicitur  cogni 
tio  mentis  a  sensu  originem  iiabere  :  noi 


de  Generat.  {texl.  56  et  57;  c.  8).  Intel-     quod   omne   iliud,  quod  mens  cognosciti 


lectum  vero  posuit  Aristoteles  liabere 
operalionem  absque  communicatione  cor- 
poris.  Nihil  autem  corporeum  impriraere 
potest  in  rem  incorpoream.  Et  ideo  ad 
causandam  intelleclualem  oj)erationem 
secundum  Arislotelem  non  sufficit  sola 
imi)ressio  sensibiliuin  corporum,  sed  le- 
quiritur  aliquid  nobilius,  quia  agens  est 
nobilius  paliente,  ut  ipse  dicit  3.  de  Ani- 
ma  (texl.  19  ;  c.  5) ;  non  lanien  ita,  quod 
intellcctnalis  operatio  causetur  cx  sola 
impressione  ali<iuarum  rerum  superio- 
rum,  ut  FMato  posuit,  sed  requirilur  illud 
superius  et  nobilius  agens,  quod  vocal 
inlelleclum  agentoni,  d«;  (juo  jam  supra 
diximus,  quod  facit  phanlasmala  a  sen- 
sibus  accopta  inlelligibilia  in  aclu,  per 
modum  abslraclionis  cujustlam.  Sorun- 
dum  hoc  crgo  ex  parte  phanla>matum 
inttjlleclualis  oj)eralio  a  scnsu  causatur. 
Scd  ({uia  {)hanlasmala  non  sufficiunl  im> 
mutare  inlfllcclum  |)08sil)ilem,  sed  opor- 
tet  quod  liant  intclligibilia  actu  pcr  intrl- 
lectum  agenleni ;  non  {)Olesl  dici,  quod 
scnsibilis  cognitio  .sil  lotalis  vi  {«crfecta 
causa  inlell«'<"luali>  cognilionis,  sed  nia- 
gis  (juodammodo  rsl  materia  causx'.  — 
ia,  q.  84,  a.  G,  c. 

Ad  iirinnitn  ergo  dicenduin,  qiiod  U>i- 
ma:  scnsibilt-s  vel  u  sensibilibus  ub^lra- 
clU3  non  {^oasunt  agere  in  munteni  nontrum, 
nisi  quatenus  {)er  lun»en  inlelleclus  agen- 
lis  imnialeriales  reddunlur,  el  sic  effi- 
ciunlur  «luodammodo  homogenea)  inlel- 


sensus   ai^prehendat ;   sed   quia   ex  hi? 
qua3  sensus  apprehendit,   mens  in  aliqu. 
ulteriora   manuducilur,  sicul  eliam  sen 
sibilia  intellecta  manuducunt  in  intelligi ; 
bilia  divinorum.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  terlium  dicendum,    quod    in  rece 
ptione,  (jua    inlelletlus  {wssibilis   specie 
reruiu  accipit  a   phanlasmalibus,  se  ha 
bent    phanlasinata    ut  agens  instrutueii 
tale    et    secundai*ium,    inlelleclus    vei' 
agens  ut  agens  pnnci{)ale  el  primuin  ;  e 
ideo  actionis  elTeclus  relinquitur  in  inlel 
leclu     {«ossibili    secundum     condilioneii 
uliiusque,  ct  non  secunduin  conditionen 
allerius   tantum.  Et  idco  intelleclus  pos 
sibilis  reci|)il  formas  ut  intelligibiles  aclu 
cx    virtule    intelleclus   agenlis,     sed   u 
simililudines   delerminatarum    reruin  c- 
cognitione   {thanta^inaluin  ;  et  sic  forin.t 
intelligibiles    in    aetu    non    sunl  {)er  s< 
exislenles,  nequo   in  {)hantasia  ne((ue  ii 
intelleclu  agente,  sed  sulum  in  intelleoti 
{to.-^sibili.  —  Ibid.  ad  7. 

Ad  iiuartuin  dicenduin,  quod  senHtiv 
cognilio  non  esl  lulu  causa  inlelhrluali 
cognitionis;  ot  ideu  non  est  miruin,  ~ 
inlellectualis  cognitio  ullra  sen.silivain  s 
exlendil.  —  la,  ({.  84,  a.  G,  ud  .1. 


DE  ANIMA   —    QU.EST.    XGV    DE    SPEGIEBUS    INTELLIGIRILIRUS  —  ART.    V       301 

mata  ;  nam  sic  intelligeret  singularla^ 
non  autem  universalia.  —  de  Memoria  et 
Beminisc.  1.  2. 

Sed  contra  est :  I.  quod  Philosophus  .3. 
de  Anima  {text.  30;  c.  1)  et  de  Memoria 
et  Reminisc.  (c.  1)  dicit,  quod  anima  nun- 
quam  intelligit  sine  pliantasmate.  —  3. 
de  Anima  1.  12;  de  Memoria  et  Reminisc. 
1.  2. 

2.  Praeterea,   dicit  Philosophus  de  Me- 


ARTICULUS    V 

riRUM  INTELLECTUS  POSSIT  ACTU  INTELLI- 
GERE  PER  SPECIES  INTELLIGIBILES,  QUAS 
HABET,  NON  CONVERTENDO  SE  AD  PHAN- 
TASMATA. 

Videtur   quod   intellectus    possit   actu 
iitelligere  per  species  intelligibiles,  quas 


abet   abslractas  a  phantasmatibus,  non     moria  et  /?emm?sc.  (c.l),  quod  nihil  polest 


onvertendo  se  ad  phantasmata. 

1.  Intellectus  enim  fit  in  actu  per  spe- 
iem  intelligibilem,  qua  informatur ;  sed 
ntellectum  esse  in  actu  est  ipsum  intel- 
igere  :  ergo  species  intelligibiles  suffi- 
■iunt  ad  hoc  quod  intellectus  actu  intel- 
igat,  absque  eo  quod  ad  phantasmata  se 
onvertat.  —  la,  q.  84,  a.  7,  arg.  1. 


homo  intelligere  sine  continuo  et  lem- 
pore ;  sed  hoc  est,  quia  non  potest  inteU 
ligere  sine  phantasmate ;  quia  phantas- 
ma  est  similitudo  rei  singularis,  quae  est 
hic  et  nunc,  qua3  non  potest  intelligi  sino 
phantasmate  :  ergo.  —  de  Mem^ria  et 
Reminisc.  I.  2. 
3.    Piaeterea,   operatio  proportionalur 


2.  Praeterea,  magis  dependet  imagina-  \irtuti  et  essentise;  sed  intellectivum  ho- 
io  a  sensu,  quam  intellectus  ab  imagi-  minis  est  in  sensitivo,  sicut  dicitur  in  2. 
latione;  sed  imaginalio  potest  imaginari  de  Anima  :  ergo  propria  operatio  ejus 
ictu  absentibus  sensibilibus:  ergo  multo  est  intelligere  intelligibilia  in  phantas- 
nagis  intelleclus  potest  intelligere  actu,  matibus;  sicut  intellectus  substantiaesepa- 
lon  convertendo  se  ad  phantasmata.  —  ratae  operatio  est  intelligere  res  secun- 
bid.  arg.  2.  dum  se  intellectas.  —  Ibid. 

3.  Prseterea,  incorporalium  non  sunt  Respondeo  dicendum,  quod  impossibile 
iliqua  phantasmata,  quia  imoginatio  tem-  est  intellectum  secundum  praesentis  vilae 
3us  et  continuum  non  Iranscendit.  Si  statum,  quo  passibili  corpori  conjungi- 
3rgo  intellectus  noster  non  posset  aliquid  tur,  aliquid  intelligere  in  actu,  nisi  con- 
ntelligere  in  actu,  nisi  converteretur  ad  vertendo  se  ad  phantasmata.  Et  hoc  duo- 
3hantasmata,sequerelur  quod  non  posset  bus  indiciisapparet.  Primo  quidem,  quia 
nlelligere  aliquid  incorporeum ;  quod  pa-  cum  intellectus  sit  vis  quaedam  non 
,el  esse  falsum ;  intelligimus  enira  veri-  ulens  corporali  organo ,  nullo  modo  im- 
:atem  ipsam  et  Deum  et  angelos.  —  Ibid.  pediretur  in  suo  actu  per  laesionem  ali- 
irg.  3.  cujus  corporalis  organi,  si  non  require- 

4.  Praeterea,  eadem  est  natura  animae  retur  ad  ejus  actum  actus  alicujus  po- 
:onjunctae  et  separatae,  imo  perfectior  est  tentiae  utentis  organo  corporali.  Utuntur 
mima  conjuncta  corpori  quam  separala,  autem  organo  corporali  sensus  et  imagi- 


;umanima  sit  pars  naturaliter  humanae 
liaturae,  quaelibet  autera  pars  est  perfe- 
;lior  in  suo  toto  quara  extra  totum  ;  sed 
jmima  separata  potest  intelligere  sine 
bhantasmate  ;  ergo  et  conjuncta.  —  la, 
;i.  89,  a.  I,  c.  et  a.  2,  arg.  1. 


natio  et  aliae  vires  pertinentes  ad  partem 
sensitivam.  Unde  manifestum  est,  quod 
ad  hoc  quod  intellectus  actu  intelligat, 
non  solum  accipiendo  scientiam  de  novo, 
sed  etiani  utendo  scientia  jam  acquisita, 
requiritur  actus  imaginationis  et  cetera- 


I  b.  Praeterea,  intellectus  est  universa-  rum  virtutum.  Videmus  enim,  quod  im- 

lium,  phantasma  vero  est   similitudo  rei  pedito  actu  virtutis  imaginativae  per  lae- 

;orporalis  et  singularis  ;  ergo  intellectus  sionem  organi,  ut  in  phreneticis,  et  simi- 

lon  intelligit  convertendo  se  ad  phantas-  liter  impedito  actu  memorativae  virtutis, 


302  TERTIA    SECrND.E    — 

ut  in  letargicis,  impedilur  homo  ab  inlel- 
ligendo  in  actu  eliam  ea,  quorum  scien- 
liam  praeaccepit. 

Secundo,  quia  lioc  quilibet  in  se  ipsoex- 
periri  polebt,  qiiod  quando  aliquis  cona- 
tur  aliquid  intelligere,  tbrmat  sibi  aliqiia 
phantasmata    per   modum   exemplorum, 
in  quibus  quasi  inspiciat  quod  intelligere 
sludet.  Et   inde  est  etiam  quod  quando 
aliquem  volumus   facere  aliquid  intclli- 
gere,  propronimus  ei  exempla,  ex  quibus 
phantasmata  formare    possit   ad  intclli- 
gendum.  —  Hujus  autem  ratio  est,   quia 
potentia  cognoscitiva  proporlionatur  co- 
gnoscibili.  Unde  intelleclus  Angeli,    qui 
Cbt  lotaliter  a  corpore   separalus,   obje- 
ctum  proprium  est  substantia  intelligibi- 
lis  a  corpore  beparala,  et  per  hujusmodi 
inlelligibile    materialia    cognoscit.   Intel- 
leclus  autem  humani,  qui  est  conjunctus 
corpori,  proprium   objectum  est  quiddi- 
tas  sive  natura  in  maleria  corporali  cxi- 
stens ;  et   per  hujusmodi  naturas  visibi- 
lium  rerum,  etiam  in  invisibiliuiu  rerum 
aliqualem   cognitionem    ascendit.  De  ra- 
tione  autem   hujus  naluraj   eat  quud    in 
aliquo    individuo    exislat,   quoJ  nou    est 
absque  materia  corporali ;    sicut    de    la- 
lione  naturo;  lapidis  cst  quui  sit  in  huc 
lapide,  el  de  ratione  natura)  e(iuicsl(|uod 
tjit   in  hoc    cquo,   et  bic  dc    aliis.   Ufide 
naluia  lapidis  vel  cujuscunque  rei  malc- 
rialis   cognoici   nun    i^olest   complcte  et 
vere,    nisi   secundum    quoJ    cugnuscitur 
ut    iu    parliculari    exialens.    I^arliculaie 
autem  appreheiidimus  {ler  .^ensuiu  elima- 
ginatiunem;  et  ideu  nccesse  est  aJ  huc, 
quud    intelleclus    inlelligat    ijuum    objo- 
ctum    proprium,    quud   cunverlal    so    uJ 
phanlasmatj,  ut  speculelur  nuluiam  uni- 
versalem   in   parliculuri    exi^lenlem.    Si 
uuteni     prujjrium     ubjeclum    inldlectus 
nostri  essel  forina  separulu,  vel  si  formaj 
reruia   seiiiibdiuia   subsihlLrent    iiun   iii 
purliculuribus,  secunJum  IMulunicus,  nun 
opoi  teret  (|uuJ  inlellc-clus  nuslor  sempor 
intelligtndo  converterct  so   aJ  phunlas- 
matu.  —  lu,  q.  84,  a.  7,  c. 
Ad  priniurn  ergo  Jiccn  Jum,  quoJ  spc- 


PIIILOSOPHIA    NATURALIS 

cies  conservalce  in  intellectu  possibi 
in  eo  exislunt  habitualiler,  quando  act 
non  intelligit.  Unde  ad  hoc  quod  inlell 
gamus  in  actu,  non  sufficit  ipsa  conser 
vatio  specierum;  sed  oportet  quod  cj 
ulamur  secundum  quoJ  convenit  rebu; 
quarum  sunt  species,  quce  sunt  natur; 
in  particularibus  exisLenles.  —  Ibid.  a 
1. 

Ad  secwidum  dicendum,  quoJ  etiai 
ipsum  phantasma  est  similitudo  rei  pai 
ticularis.  Unde  non  indiget  imaginati' 
aliqua  alia  similitudine  particulari,  sici! 
indiget  inlellcctus.  —  Ibid.  ad  2.  | 

Ad  lerlium  dicendum,quod  incorporc;' 
quorum  non    sunl    phantasmata,  cogn( 
scuntur   a   nobis  per   comparationein  a 
corpora  sensibilia,  quorum  sunt  phantas; 
mata ;   sicut    veritalem    intelligimus   ej 
consideratione  rei,  circa  (luam  verilalei 
speculamur  ;  Deum  autem,  ut   Dionysiu' 
{dc  Diu.  Nom.  c.   1,  §  o;  —  Migne  t.  I 
col.  5'J4  —  et  alibi)    dicit,    cognoscimi 
ut  causam  et  per  excessum  et  per  remc 
tionem.  Alias  etiam  incorporeas  substai 
lias    in   slatu  prajaentis  vila^  cognoscei, 
non  possumus  nisi  pcr  remolioneiu   vi 
aliquam   cumparationem   ad    corporalici 
Et  ideo  cum    Je   hujusmoJi  aIii]uiJ   in 
tclligimus,  necesse  habemus  converti  a 
phanlasmala    curporum,     licot    ipsorui 
non  sint  phanlasmata.  —  Ibid.  aJ  3. 

Ad  (luarlum  JiconJum,  (juud  quia  ni 
hil  operatur,  ni>i  in  (piantum  est  aclu 
muJus  aulem  uperanJi  uniubcujus(iue  (< 
se^iuilur  muJum  essondi  ipsius;  —  idc 
«luia  anima  habet  Jujdicem  moJuin  ca 
.•>endi  —  unuin,  cum  unitur  corpor 
aliuni,  cum  fueril  a  corpuro  se^^arala  — 
sccunJum  jii-iurem  muJum  (umpclit  ii 
muJus  inlolligenJi  por  cunvorsionem  a 
phantasmala  ;  secunJum  pusti-riorci 
vcro  sino  couvorsioiic.  El  «{uia  inoJu 
prior  inlrlligenJi  est  anima)  nalurali; 
bicut  ol  corpori  uniri,  jiosleriur  voro  c; 
pix*ter  naluruiu  (nuia  aJ  hoc  unilur  cor 
puri,  ut  uperolur  sccunJum  suum  nalu 
ram)  ;  iJou  simplicilcr  JicenJuiu  e^t 
(|uuJ   unimu  nutuialilcr  iulcUigei-c  ooi 


DE   ANIMA  —  QU^ST.   XGVI    DE 

otcst  siiie  conversione  aJ  phantasmala. 
-Nec  obstat,  quod  poslerior  modus  intel- 
o-endi  sit  perfeclior,  quia  cum  hoc  stat, 
uod  prior  sit  naturalior,  sicut  et  anima 
3parata  imperfectior  cst  considerata  na- 
ipa  corporis,  quam  cum  est  conjuncta 
orpori.   —   la,   q.  89,  a.  1,  c.  et  a.  2, 

dl. 

Ad  qiiinlum  dicendum,  quod  anima 
uni  inleiUgit  convertendo  se  ad  phan- 
jsmata,  non  habet  pro  objecto  ipsum 
ihanlasma,  scd  ipsam  naturam  universa- 
)m,  quam  tanien  quia  speculatur  in 
articulari  existentem,  ideo  dicitur  intel- 
gere  suum  objectum  convertendo  se  ad 
hantasma.  —  Opiisc.  43,  c.  6;  la,  q. 
4,  a.  7,  c. 


QU.ESTIO  XCVI 

DE  ACTU  INTELLECTUS. 

Deinde  considerandum  est  de  actu  in- 
eliectus. 

:IRCA  QUEM  QU.^RUNTUR   QUINQUE  : 

.   Utrum   omnis   intelleclio   sit  productiva 

verbi,  seu  sit  dictio. 
.  Utrum  intellectio  sit  prior  naturadictione, 

an  vero  posterior. 
.  Utrum  intellectio  i^ealiter  distinguatur  a 

verbo. 
:.  Utrum  intellectio  producatur  ab  intellectu 

et  a  specie  intelligibili  tamquam  a  duobus 

agentibus  partialibus,  an  vero  a  solo  intel- 

lectu. 
>.  Ulrum  intellectus  sit  semper  in  aclu  se- 

cuudo. 

ARTICULUS  I 

JTRUM    OMNIS    INTELLECTIO    SIT    PRODUGTIVA 
VERBI,    SEU    SIT    DICTIO. 

Videtur  quod  non  omnis  intellectio   sit 
)roductiva  verbi,  seu  sit  dictio. 
1.  Dicit  enim  Philosophus  9.  Metaphys. 


AGTU    INTELLEGTUS   -  ART.   I  303 

{text.  16 ;  1.  8,  c.  8),  quod  pcr  actionem 
immanentem  nihil  producitur,  sicut  pro- 
ducitur  per  transeuntem ;  sed  si  intelle- 
ctio  esset  productiva  verbi,  per  actionem 
immanentem  aliquid  produceretur  :  ergo 
non  oranis  saitem  intellectio  est  produ- 
ctiva  verbi.  —  0.  Melaphys.  1.  8. 

2.  Pra^lerea,  visio  beatifica  est  intel- 
lectio ;  sed  visio  beatifica  non  est  pro- 
ductiva  verbi :  quia  vcrbum  est  medium, 
in  quo  res  videtur  et  intelligitur;  at  in 
visione  beatifica  nullum  cst  inedium  in 
quo,  sed  immediate  tendit  in  divinam  es- 
sentiam;  ergo  idem  quod  prius.  —  4. 
Senl.  dist.  49,  q.  2,  a.  1,  ad  15. 

3.  Praeterea,  actus  reflexus  intellectus 
est  intellectio,  sicut  actus  directus ;  sed 
actus  reflexus  non  est  productivus  verbi, 
quiaverbum,  quod  est  cxpressivum  rei, 
quse  intelligitur,  non  est  reflexum  :  ergo 
non  omnis  intellectio  est  productiva 
verbi.  —  Opusc.  14. 

4.  Praiterea,  in  divinis  Filius  et  Spiri- 
tus  Sanctus  intclligunt  ;  sed  Filius  el 
Spiritus  Sanctus  non  producunt  ver- 
bum  :  ergo  non  omnis  intellectio  est  pro- 
ductio  verbi. 

5.  Prseterea,  intellectus  intelligit  se; 
scd  intellectus  non  dicit  se  :  ergo  non 
omnis  intellectio  cst  dictio.  —  Opusc.  14. 

Sed  conira  est :  1.  quod  in  omni  inteile- 
ctione  est  aliquid  intellectum  ;  sed  omne 
inleliectum  necessario  debet  esse  in  inlel- 
lectu  ;  intellectuin  autem  in  intellectu 
nihil  est  aliud  quam  verbura  raentis, 
quod  est  similitudo  rei  ad  extra,  et  res 
ipsa  intellecta,  puta  homo  intellectus  : 
ergo  in  omni  intellectione  datur  et  for- 
matur  verbum,  per  quod  res  intellecta 
dicitur  esse  in  intellectu.  —  de  Pot.  q.  7, 
a.  6;  q.  9,  a.  5,  c. ;  4.  c.  Gent.  c.  11,  ubi 
v.  Ferrariensis ;  Quodl.  8,  a.  1.  —  Idcni 
senlit  Almain  3.  Sent.  dist.  14. 

2.  Prseterea,  de  raliono  ejus,  quod  est 
intelligere,  est  conceptio  :  sic  enim,  quia 
in  Deo  est  intelligere,  est  etiam  conce- 
ptio ;  sed  conccplio  necessario  terminatur 
ad  conceptum;  unde  et  in  divinis  quia 
est  conceptio,  est  etiam  conceptum ;  ergo 


304  TERTIA    SECrND.-E    -    PHILOSOPHIA   NATURALIS 

necessario  in  omni  inlellectione  est  con-  —  Qiiarto,  ex  ratione  rei  intellectae,   u 

ceplum,  quod  alio  nomine  appellalurver-  intellecta    est.  Omne   enim  intellectuiu 

}3mxi.   _   de   Pot.  q.  9,  a.  5;  la,  q.  27,  in    quantum    intelleclum,    oportet    ess 

a.  1.  in  intelligente ;  sequitur  enim  ipsuai  ir 

3.  Prseterea,  intellectio  estactio  poten-  telligere  apprehensionem  ojus,  quod  in 

tia3  intellectivae ;    sed  per  aclionem   po-  telligitur    per    intellectum.    Unde  etiar 

tentise    intelleclivse   procedit    aliquid   ad  intellectus  noster  se  ipsum  intelligens  es 

intra,    quod   dicitur   verbum  :   ergo  per  in  se  ipso,  non   solum  ut  idem  sibi  pe 

omnem    intellectionem    producitur    ver-  essentiam,  sed  eliam  ut  a   se   apprehen 

bum.  —  Jbid.  et  4.  c.  Gent.  c.  11.  sus  intelligendo.   Intellectum    autem   i 

Respondeo   dicendum,    quod  dupliciter  intellii:ente  est  intentio  intelkcta  et  ver 

potest  considerari    intellectus    creatus   :  bum.  Est  igitur  in  quocunque  inlelligent 

uno  modo  in  via  ;  et  sic  necesse  est  dicere,  pcr   quamciinque  intelleclioneni  verbur 

per  omnem  intellectionem   produci   ver-  qua?i  res  intellecta.  —  Z)t'mj/m  ex  ration 

bum,   et   consequenter   omnem    intelle-  loculionis.  Per  omnem   enim  inlelleclic 

ctioneraessedictionem. —  Quod  potestesse  nem  intellcctus  vel  sibi  vel  alii  loquiluri 

manifestum  ex   multis  :  et  primo  quidem  non  potest  autem    intellectus    loqui  sil 

ex  natura  cujuslibet  actionis  sive  ad  intra  vel  alii,  nisi  sibi  vel  alii  manifestet  rcm 

sive    ad   extra.   Nam  secundum   omnera  quam  loquitur ;  manifestatur   autem   rel 

actionem   tara    ad    intra    (piara  ad  exlra,  per    verbum,  quod    tali    inlelleclione   e 

attenditur   aliqua   processio.   Sicut  enira  locutione   formatur  :    unde   verbura  es 

per  actionem  ad  extra    aliquid    procedit  tpecies  rei  inlellecta}  ut  concepta  in  in 

ad  extra,  ita  et  per   actionem    ad    intra  lellectu   el  ordinala  ad  raanife>tationer 

procedil  aliquid  ad   intia.  Sed  ideo  hoc  vel  ad  se  vel   ad   alleruin.  —  1a,  q.  27 

ipso,  quod  (piis  intelligit  vel  amat,  pro-  a.  1,  c. ;  2.  c.  Gcnt.  c.  11;  4.  c.  Genl.  c 

cedit  aliquid  intra  ipsum,   (juia  conceplio  \\  \  de  Pot.  q.  9,  a.  d;  de  ]'erit.  q.  4,  a, 

rei  intellecla?  ex  vi  intellecliva   provunit,  2;  1.  Sent.  dist.  27,  q.  2,  a.  1,  2,  3,  c.  ' 
et  ex  ejus  notitia   procedil;    et    siraililer         AUero   inodo  polest   considerari  inlel 

id,  quod    per  actuin    araoris  producitur,  leclus  in  paliia   ut   \idens  Deuin  ;  el  sii 

per  (luod  araatuin  esl  in  ainante,    proce-  dc  divina  essenlia  nullum  verbuin  ab  in 

dit    ex   voluiitate.   Est    aulein   coiicoj^tio  lclleclu  beali  forraatur;  sed  per  divinuii 

verbuin  cordis,  «luam  vox  sigiiifi<at;  ergo  verbum,     taraquani     per    conccplioneii 

in  oinni  intcllectione    forinatur   veibuin.  unam,  iinincdiate  divinara  essentiam  iii 

—    Semndo,   vx    natura  ipsius  iiiti-Iligi.  tuetiir,  juxla  illud /flf/<ari'a;  ull.  (14,  9) 

Ubi  eniin  est  inltlligere,  ibi  est  intrlligi;  /u  illa  die  eril   Dominus   unus,  et  unun 

inlelligi  autein  »!St  e.>se  ipsius  verbi :  de-  nonien.  —  Ouod  ex  luultis  potcsl  constai»'. 

bet  eigo  jieroinne  inlelligeie  furinari  ver-  Nuiii,  ]>rinio,    visiu   l)calilica  esl   imine- 

bum.  —  Tertw,  ex  ratiune  hm  intcllecla.'.  diata,  carens  scilicel  inediu  in  quo,  lam- 

De  ratione  eniin  ejus  est,  ul  sil  piiestns  quaia  specuio;  cognilio    autem  per   Vii- 

inlellectui    |.er   mtMluiu    objecli,    seu    in  buiu    esl    inediala,    nani    verbum  hah'! 

esse  objectivo  Ifrrainanle  inlePeclionera.  laliDncm  speculi  el  iinaginis  ol  luedii,   in 

Neque   enim  suHiiit,  ut  .sit  pr.i-sens  vel  (luo  res  videlur,   ul  infra   oslendaiu  (1. 

perspeciem  intflligibiliMn  vel  realiterper  Smt.  tlisl.  2,  (|.  1,  a.    3,  §   Huanlum  ail 

identitalem  ;    nain    inlellectus  angelicus  (luurluni).  —  Secumlo,  (piia  vcrbuin  ♦'>! 

intelligit   se    j^er    verbuin,    et  tainen  o*t  sjiinililudo    roi    inlollecla)  ;    siul  nulla  lo- 

realiler  idein  cuin   specie  intelligibili  el  vel  crealiira  polesl  osse  siinililudo  tlivin  ' 

cum  intellectu  ;    est  auteni  rcs  inlfllecla  essenlise  :  tum  (piia  oinnis  specii-s  iiilelli- 

pra-sens  in  esse  objeitivo   inlellectui  ine-  gibilis,  per  quani   inlelligilur  .•  >.  rifin  ct 

dianlc   verbo  per  inlflleclionein  fniiuato.  ipuddilas  rei,  cuinprehendit  in  i   ^ 


DE  ANIMA  —   QU/EST.   XGVI   DE 

ando  rem  illam;  unde  et  orationes  signi- 
icantes  qiiod  quid  est,  terminos  et  ratio- 
les  ct  definitiones  vocamus.  Impossibile 
utem  est  similitudinem  creatam  totaliter 
epra3senlare  Deum  :  tum  quia  impossi- 
ile  est  aliquod  ens  creatum,  quod  sit 
erfecte  actus  et  similitudo  omnium  en- 
um,  quia  sic  infinite  possideret  naturam 
ntitatis;  tum  quia  sicut  ad  hoc,  ut  visus 
ideat  aIbedinem,oportet  quod  recipiatur 
1  eo  similitudo  albedinis,  secundum 
jtionem  suse  speciei,  quamvis  non  se- 
jndum  eundem  modum  essendi  ;  ita 
militer,  ut  intellectus  inlelligat  aliquara 
aidditalem,  oportet  quod  in  eo  fiat  simi- 
ludo  ejusdem  rationis  secundum  spe- 
em,  licet  non  sit  idem  modus  essendi 
triusque.  Unde  fit,  ut  sicut  si  fuerit  in 
nilo  forma  citrini,  non  dicetur  videre 
bedinem  ;  ita  similiter,  si  in  intellectu 
lerit  similitudo  unius  quidditatis,  nec 
icetur  ncc  poterit  intelligere  aliam  quid- 
italem.  Ralio  est,  quia  forma  exislens 
I  sensu  vel  inlellectu  non  est  princi- 
ium  cognitionis  secundum  modum  es- 
;ndi,  quem  habet  utrobique,  sed  secun- 
Lim  rationem,  in  qua  communicat  cum 
)  exteriori,  quod  commune  est  tam  spe- 
ei  impressoe  quam  expressse,  quia  utra- 
ue  dcducit  intellectura  in  coo-nitionera 
ii  per  similitudinem,  quam  habet  cura 
};  nulla  vero  res  creata  potest  commu- 
icare  in  specie  cura  divina  essentia.  — 
a,  q.  12,  a.  5,  ad  2;  i.  Sent.  dist.  27, 
.  2,  a.  3,  c.  ;  2.  Sent.  dist.  12,  q.  1,  a. 
;  1.  Sent.  diet.  36,  q.  1,  a.  3 ;  4.  Sent. 
st.  49,  q.  2,  a.  1,  ad  5;  Opusc.  13  et 
t;  c.  Gent.  I.  1,  c.  53;  1.  3,  c.  49  ;  de 
ent.  q.  8,  a.  1 ;  q.  20,  a.  2,  c. 
Postremo,  quia  ideo  requiritur  verbum 
1  omnera  intellectionera  viatoris,  quia 
tellectus  viatoris  intelligit  indifferenter 
'm  praesentera  et  absentem,  et  absque 
lis  conditionibus  materialibus  et  indi- 
duantibus ;  et  quia  cuni  intelligat  intel- 
3tus  loquendo  sibi  vel  aliis,  debet  sibi 
I  aliis  raanifestare  rera  intellectani, 
lod  fit  per  verbum  ;  et  quia  intelligens 
bet  uniri  cura  re  intellecta,  unitur  au- 
•B  per  verbum.  Verura  hae  rationes  non 


ACTU   INTELLEGTUS   —  ART.  I  305 

urgent  respectu  visionis  beatifica),  quia 
divina  essentia  cst  iramaterialis,  et  rac- 
diantc  lumine  gloriai  praesentissima  est 
intellectui  beati  :  —  ut  ipsa  sicat  fungitur 
officio  specioi  intclligibilis,  atque  adeo 
formae  intrinsecae  in  esse  repra)scntativo 
et  intelligibili ;  ita  etiam  fungatur  officio 
verbi  et  conceptionis.  Nam  cx  divina 
essentia  et  intcllectu  beati  fit  unum  in 
intelligendo,  quomodo  ex  re  intcllecta 
ct  intellectu  viatoris  mediante  verbo  fit 
unum  in  intelligendo.  Cum  autem  nequcat 
conceptio  creata  repraesentare  perfecte 
totara  perfcctionera  divinae  cssentise,  ne- 
cesse  est  ut  talis  conccptio  sit  ipsaraet 
essentia  divina  seu  divinum  verbum. 
Et  sic  sufficienter  intelligitur  intellectus 
beati  videre  divinam  essentiam  per  intui- 
tum  in  illam,  sine  ulla  expressione  et  for- 
raatione  verbi.  —  Ceterum,  licet  beatus 
non  formet  per  visionem  beatificam  ununi 
verbum  vel  unum  conceptum  reprsesen- 
tantera  divinam  esscntiam,  potest  tamen 
formare  diversos  conceptus  inadaiquate 
repreesentantes  divinara  essentiara,  sicut 
et  diversa  nomina  imponit,  quibus  lau- 
dat  ejus  bonitatcm,  majestatem  et  cetera 
attributa,  quia  dum  videt  Deum,  vel  im- 
primuntur  illi  a  verbo  divino  sirailitudi- 
nes  rerura,  quas  videt  in  verbo ;  vel  certe 
ex  ipsa  visione  divinae  essentiae  potest 
beatus  forraare  in  se  sirailitudines  rerum 
quae  in  essentia  divina  videntur,  quibus 
mediantibus  formari  possunt  varii  con- 
ceptus  de  illis.  —  Et  sic  manifcslum 
est,  quomodo  omnis  intellectio  intellectus 
creati  sit  dictio,  et  consequenter  produ- 
ctiva  verbi,  et  quomodo  non.  —  1.  Sent. 
dist.  27,  q.  2,  a.  1,  c. ;  de  Verit.  q.  8,  a. 
1 ,  c.  et  ad  7 ;  a.  5,  ad  5  et  6 ;  1.  Sent. 
dist.  2,  q.  1,  a.  3,  §  Quantum  ad  quar- 
tum;  dist.  27,  q.  2,  a.  1,  c. ;  de  Pol.  q. 
7,  a.  6,  c. ;  la,  q.  12,  a.  9,  ad  2. 

Ad  primum  ergo  primce  partis  dicen- 
dum,  quod  tara  per  actionem  immanen- 
tera  quam  pcr  transeunlem  producitur 
aliquid ;  sed  per  transeuntem  imrautatur 
aliquid  extrinsecura,  cui  per  actionem 
infertur  passio;  per  immanentera  autem 
nihil  extrinsecum  immutatur,  sed  totum 


SUMM-iE  Philos.  IV  —  20. 


306 


TERTIA   SECUXD.E   —   PHILOSOPHIA  NATURALIS 


in  ipso  agente  agitur;  et  ideo  per  illani 
dicitur  nihil  produci,  ad  extra  scilicet, 
sicut  producitur  per  aclionem  transeun- 
tem.  —  la,    q.  27,  a.    1,    c. ;  q.    54,  a. 

2,  c. 

Ad    secundum  dicendum,    quod   beali 

non    forniant  ununi  conceptum  de    Deo, 

quia  impossibile  esl  quod  conceptio  intel- 

lectus    creati   repra^sentet  totam    perfe- 

ctionem   divinae   essentiae,  sed    iilis  ipsa 

divina  essentia  est  loco  conceptus,  sicut 

et  ipsa  divina   essentia   est   loco   spcciei 

intelligibilis ;  vi  tamen  visionis  bealificoe 

formant  varios  conceptus  de  iis,  quce  vi- 

dent  in  divina  essentia,   inadaequate  illa 

reprx'sentante3,  utdiclum  esl  (inc).  —  1. 

Sent.  dist,  2,  q.  1,  a.  3;  de  Pot.  q.  7,  a. 

G;  de  Veint.  q.  8,  a.  5,  ad  4;  la,  q.  12, 

a.  9,  ad  2. 

Ad  tertinm  dicendum,  quod  omnis  in- 
lellcctio  rei  distinclae  a  verbo  est  in  via 
productiva  verbi,  atque  adeo  est  diclio, 
ut  dictum  est  (in  r.)  ;  inlelleclio  vero 
verbi,  quatenus  est  res  quaedum,  non  e-t 
intellectio  rei  distinctic  a  verbo,  et  idoo 
non  est  mirum,  si  non  producat  verbum, 
et  non  sit  dictio.  —  Ojmsc.  14. 

Ad  quartiim  diccndum,  quod  in  divlnis 
intellectio,  qu.i;  una  esl,  esl  producliva 
Verbi,  non  lamen  ul  est  inlelleclio  cnjus- 
libet  divinae  personac,  sed  solius  l*alris. 
—  Vel  dicy  quod  cliani  inlellejclio  e^sen- 
tialis  Filii  et  Spiritus  Sancti  habel  simm 
verbum,  non  tanien  didlinctum  realiter 
ab  intelligente,  sed  lanlum  ratione.  — 
la,  q.  34,  a.   1,  ad  1  ;   I.  Sent.  di«l.  27, 


q.  2,  a. 


1. 


Vel  dic  cum  t-anclo  Doclore  de  l  tnl. 
q.  4,  a.  2,  ad  |j. 

Ad  tjnintum  diceiulum,  quod  inl<.llcctu.s 
inlelligendo  «e  j>rodu<il  verbum  sui, 
non  tamen  dicit  se,  quiu  nun  intelligit 
60  per  Hpeciem  sui,  sicul  inltliigil  ali;» 
per  s()ecies  alir»ruin,  cum  lantum  rellexo 
so  inlelligat  inlelligcndu  specics  rerum. 
—  Opusc.  14. 

Ad  prinium  in  cuntrarium  dicendum, 
quod  (le  ralione  Inlellectionih  rei  esl  pro- 
duclio  vcrbi,  noii  auluui  do  ralione  iulel- 


lectionis  simpliciter,  ut  dictura  est  (in  c 
et  ad  3).  —  Et  sic  patet  ad  secundum. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  intelliger 
importat  solam  habiludinem  intelligenti 
ad  rem  intellectam,  in  qua  nulla  rati 
originis,  et  per  consequens  production' 
importalur,  sed  solum  informatio  qua^ 
dam  in  intellectu  nostro.prout  inlcllecti: 
noster  fit  in  actu  per  formam  rei  inlel 
lectac  ;  quae  respectu  visionis  bcatific; 
est  divina  essentia,  habens  rationerului 
speciei  intelligibilis  tum  vcrbi,  ut  diclui 
est ;  respectu  vero  intellectionis  vialor 
est  verbum  per  illam  formalum,  quo  mt 
dianle  intelligitur  res,  cujus  ipsura  vei 
bumestsimilitudo. —  Ceterum  informal 
inlellectus,  in  qua  consistil  ratio  intell< 
clionis,  aliquando  imporlat  omnimoda 
idenlitatem;  el  hoc  modo  se  habet 
Deo,  in  quo  idom  esl  intellectus  et  inle 
lectum  ;  —  aliquando  importat  distii 
ctionem  et  originem  lealem  inlor  inte 
leclum  et  conceplum  ab  illo  forinalum 
et  hoc  modo  so  habet  in  intelloctu  vial^ 
—  la,  (j.  34,  a.  1,  ad  3  ;  I.  Scn 
1,  c. 


ris. 

dist.  27,  ([. 


-»  a. 


.MITICLJLUS  11 

UTIlLM     ISMELLECTIO      Sl  1      PUIOll      NATLI 

incTioNi:    sru    piionucriONH   VEiuii. 

Vidctur    quod    intolleclio     sit    nalu 
posleri(jr  produclione  verbi  et  diclion' 

1.  quia  inlelloelio  torminalur  ad  loi 
iion  ul  iii  S(?,  sed  ut  in  verbo;  nain  m 
dianle  verbu  cl  in  illo  illam  iiilelli|:ii 
sed  priu:i  natura  c>t  id,  iii  quu  aliqii 
cognosoilur,  (piam  in  eu  cogii 
illud  :  ergo  prius  naluiM  ost  pMM,,„, 
verbi  seu  diclio,  (pi;im  inlellccllo.  • 
Opusc.  1't  '''■  \'i(nrn  Virfii:  1.  r.  Cent. 
oJ. 

2.  PriTtcrea,  objeolum  proi^onilur  i 
lioni  al(|Uo  udco  intollccliuni,  ul  tli 
IMiilo.sophu.s  2.  de  Anima;  «ed  verbuiii  • 
objcilum  intellectUB  imim^dialuiu,  •  i' 
.-«il  id,  iii  quo  inlcllcclua  rc8  ititelli; 
laiuqiiuiu  iu   imagino   e.\prc8tfa  ct  lai 


DE    ANIMA  —  QU^ST.  XGVI  DE 

uam  in  speculo  :  ergo  verbum  prius 
latura  existit  et  consequenter  produci- 
.ir,  quam  existat  intellectio.  —  Ibid.  et 
.  Sent.  dist.  27,  q.  2,  a.  3  ;  dist.  36, 
.  1,  a.  3;  2.  Sent.  dist.    12,  q.  1,  a.  3. 

3.  Prsetcrea,  de  ratione  rei  intellecta) 
tque  adeo  objecti  intelleclus,  efct  ut  sit 
raesens  objective  intellectui  ;  sed  non 
t  pra)sens  nisi  per  verbum  formatum  : 
rgo  cum  objectum  prsecedat  actionem 
otentise,  ut  dictum  est,  multo  magis 
ebet  illam  prsecedere  id,  mediante  quo 
t  prsesens  potentia^  ;  et  sic  prius  natura 
roducetur  verbum,  quam  intellectus  in 
[q  rem  intelligat.  —  c.  Gent.  I.  1,  c.  53; 

4,  c.  11 ;  c?e  Pot.  q.  9,  a.  5  ;  de  Verit. 
4,  a.  2. 

Sed  contra  est  :  1.  quod  productio  ver- 
fit  per  intellectionem  ;  non  enim  est 
3i'bum  in  nobis,  nisi  secundum  quod 
tu  intelligimus  ;  unde  necessario  prae- 
!quirit  intellectum  in  actu  suo,  qui  est 
itelligere ;  ergo  intellectio  est  prior  na- 
ra  productione  verbi,  cum  hsec  sit  ef- 
clus  illius.  —  de  Verit.  q.  4,  a.  1,  ad 
;  Opusc.  14. 

2.  Pra^terea,  dictio  supra  intellectio- 
;m  addit  aliquid  aliud,  puta  rationem 
iginis  atque  adeo  habitudinem  ad  ver- 
im  conceptum ;  sed  id,  cui  fit  additio, 
ius  est  eo,  quod  illi  additur,  et  per 
nsequens  composito  ex  utroque;  nam 
mpositum  est  posterius  natura  parti- 
LS  componentibus  :  ergo  intellectio  est 
ior  natura  dictione.  —  la,  q.  34,  a.  1 ; 

3,  a.  7 ;  1.  c.  Gent.  c.  18. 
Respondeo  dicendum,  quod  aliquo  modo 
:i  potest,  quod  intellectio  natura  prae- 
dit  dictionem  seu  productionem  verbi, 
aliquo  modo  illam  sequitur.  —  Ad  cu- 
3  evidentiam  sciendum,  quod  quia  res 
;elligibilis  eo  ipso  intelligitur,  quo  in- 
leclus  furmatur  sua  specie,  prius  natura 
;  inlellectum  informari  quam  intelli- 
re,  sed  non  tempore  ;  ideo  videtur  ver- 
m,  quod  sequitur  speciem  rei,  simili- 
'  sequi  intelligere  ejus.  Hoc  autem  non 
5et,  si  per  speciem  rei  tenderet  intel- 
;lus  in  ipsam  rem  ut  iu  se,  sicut  visus 


ACTU   INTELLEGTUS  —  ART.  II  307 

videt  colorem    extra  se    existentem,    ct 
tunc  formaret  verbumin  sede(l)rc  prius 
intcllccta.  Sed  quia  intellcctus  accipiens 
speciem   a   ro  per   sensus,   non   ducitur 
per  ipsam  in  rem  ut  est  iu  sui   natura, 
sed  ut  in  se  est,   quia  ipse  facit   in   so 
objectum    quod    est  in    eo    intcllectum; 
objectum    autem    naluraliter    prius   est 
aclione   potentiai   circa   objectum  :   ideo 
verbum,  quod   est   intra   ipsum  intolle- 
ctum,  prius  est  ipso  intelligere  ad  ipsum 
tcrminato.  Aliud  cnim  est  hoc  a  quo  ac- 
cipitur  species,  scilicet  res  ipsa ;  ct  aliud 
ad  quod  terminatur  actio  intellectus,  sci- 
licet  similitudo  rei  formata  ab  intellectu. 
Ex  his  autem  manifestum  est,  quo  mo- 
do  attendatur  priorilas   unius  eorum  ad 
alterum.  Prius  enim  natura  est  intelle* 
ctus  informalus  specie,    qua3  est  princi- 
pium  sufficiens  intelligendi,  quam  gigna- 
tur  verbum;  et  ideo  intelligere  in  radico 
est  prius  verbo,   et  verbum  est  terminus 
actionis  intellectus  (quamquam  quia  actio 
speciem  sumit   a  suo  principio,  intelle- 
ctionis  autem  principium  non  solum  est 
species  intelligibilis,   seu   objectum  me- 
diante  specie,  sed  etiam  intellectus,  qua- 
tenus   intelligere    est    octio    intellectus, 
pracedit  ipsum  verbum,  quod  est  termi- 
nus  intellectionis).    Quoniam  vero  obje- 
ctum  nonhabetur  nisi  in  verbo,  utdictum 
esl,  objectum  autem  prius  est  quam  quae- 
libet  actio   ad  illud  lerminata,  ideo  ver- 
bum  est  prius  quam  intelligere.  Et  hoc 
totum  ideo  contingit,  quia  non  termina- 
tur  actio  intellectus  ad  rem  extra,  a  qua 
acquirit   speciem   ut  in  se   est.    Si  enim 
species  nata  esset  ducere  intellectum  ad 
rem  ut  in  se  est,  ut  species  coloris  ducit 
in  colorem,   omnibus  modis  prsecederet 
intelligere    verbum.     Unde    manifestum 
est,  quod  verbum  non  est  quod  sequitur 
intellectum  immediatc  post  rationem  in- 
tellectus  ;  sic  enim  simpliciter  praecede- 
ret  verbum   actum    iutellectus,   qui    est 
intelligere  ;  sed  verbum  sequitur  imme- 
diate  intellectum  in  actu   per  speciem,  a 

(I)  AI.  omitt.  «  de  ». 


308 


TERTIA  SECUND.E  —  PHILOSOPHIA  NATUILVLIS 


qua  procedit  verbum  ut  actus  ex  actu,  et  bum.  — V.  supra  in  Physica  q,  22,  a.  i 

non  ut  actus  ex  polenlia.  Unde  verbum  la,  q.  79,  a.  2,  arg.  Sed  contra.  , 

est  posterius  actu   intelligendi   ex    parle         5.  Praeterea,  si  verbum  realiler  disP 

intellectus ;  et   sic  verbum    sequilur  ad  gueretur    ab    intoliectione,    posset    li; 

intelligere,  non  in  se,  sed  in  sua  radice  ;  sine  verbo  compleri ;  sed  non  polest  co  | 

praecedit  autem   ipsum    formaliter,    quia  pleri  sine  illo,  propter  quod  verbum  (l 

per  verbum  et  in  verbo   formato  intelie-  ciLuresse  intrinsecum  intellectioni  :  eri. 

ctus  objectum,  quod  est  oxtra,  seu  rem,  idem  quod  prius.  —  1.  c.  Gent.  c.  33.  i 
cujus    verbum   est   similitudo,  inlelligit.         Sed  contra  :  1,    Dicit  Philosoplius  ! 

—  Opusc.  i-'i.  I^th.  c.  3  (2),  quod  operationes  virtiiti 

Et  ex   his   palet  ad   objecta   ulriusque  et  felicitas,  qure  cst  operatio  intellecli 


partis. 


AliTICULUS  III 

UTRUM    INTELLECTIO     REALITEH     blSTINGUA- 
TUR     A    VERbO. 

Videtur  quud  inlelleclio  realiler  non 
distinguatur  a  verbo. 

1.  Dicit  eniin  Auguslinus  ('J.  de  Trin. 
c.  iO  et  11;  —  Migne  l.  42,  col.  %ll), 
quoil  verbum  o^l  notitia  ;  sed  nolilia  ni- 
hil  aliud  est  (juani  iiitellectio  :  ergo  in- 
tellecliu  non  distinguitur  roaliler  a  verbo. 
—  la,  q.  3'»,  a.  1,  arg.  2. 

2.  Pnulerea,    verbnm    ponilur    ut    sit  tur;  ud  specieni  inlelligibilem,  per  qu  i 
siiuilitudo  expressa  objecli ;  sed  hoc  con-  lit  iiilelleclus  in  actu ;  ad  suum  intellii- 
venil  inli'Ileclioni,  ul  dicil  Auguslinus  l'i.  re  ;  et  ad  concepliunem  inlelleclus  ;   , 
de    Trin.    (c.    17;    —    Migiiu    t.  /i2,  col.  rum   [  o^tiemum  a  reli(iuis  liibus  »1 
10u4   sq.)    el    Anselinus  in   Monolog.  (c.  reulilenpie  distiiiguilur  :    —    a  re 
33;  —  Migne    158,    col.    187    et    188)  :  dcin  inlellecla,  quia  res  inlellecla  iiit 


non   sunt    qualitates,   sed    actiones  ;  s 
verbuin  est  qualitas  :    ergo  verbum   :• 
stinguitur  realiter  ab  intellectione. —  '.>. 
Eth.  I.  3. 

2.  Pra^terea,  verbum  ideo  ponilur,  t 
sit  id,  in  quo  tamquam  in  speculo  l 
imagine  intelligitur  objectum  ;  sed  sj- 
culum  et  imago  realiler  distinguilur  ;) 
iiilellecliune  rei  in  speculo  et  iinaL;ii 
orgo  verbum  dislinguitur  realiler  ab 
Iflleclione.  —  c.  Gent.  I.  1,  c.  ii3;  1.  . 
c.  11  ;  Ojmsc.  14. 

Hespondeo  dicrndum,  (juod  inlelli/ 
in  iiilelligeiido  ad  (juatuor  polrst  lu.i. 
ordinem  :  ^cilicet  ad  rein,    i\iivd  inlelli 


ergo  verbiiin  non  (iislinguilur  realiltr  ab 
iiitolleclione.  —  1.  c.  iient.  c.  l>3. 

3,    Pralerea,  verbum  est  quo  inlelle- 
ctus  intelligil ;    hod  Iioc  ipsuin    convenit 


(luin  est  exlra  inlellectuin,  conceplii 
liMii  iiitellcctus  non  est  nisi  in  intclli 
Pia'leieu,  cuiicepliu  iiitulleclns  onlit 
ud  rem  intellectum  sicut  ud  llneiii  ; 


intelleclioiii,  nani  per   inlolleclionem  fur-     pter   liuc  enim    inlelleclus   coiicepti 


<>i 


maliler  iiitell<;ctus  inlelligil  :  ergu  ideiu 
quod  prius.  —  1.  Sent.  di^t.  27,  q.  2,  a. 
1  et  2. 

4.  Pra'terea,  molus  esl  idein  realiter 
cum  tenniiiu,  ut  dictuiii  est  ex  Philusu- 
pho  3.  Phi/s.  {text.  5  el  0;  c.  1);  sed   in- 


rei  in  se  furniat,    ut  rein    intclleclan 
gijMScat.  —  Distinguilur  eliam   a   > 
inlclligibili,     quia    specics     intelliL 
|)crinain,>t  post  iiilellcctiuneiu,  noii  i 
iitMile  verbo   el    intellecliono.    Pia^t«  i 
vcrbuin  nienlis  est  id,  (piod   vorbu  '  ' 
riuri  sigiiiricatur ;  at  vcrbuin  cxlcriii-i 


tcllectio    est   (piiduin    niolus  ;    cst  cniiu 

iiitclligero  (|uu(lduin    pati    (3.    i/e  yl;ii//(«  signilicat   specieiu    inlelligibiloin.    I 

text.  12  ;  c.  4)  ;  pus^io  aulcin  iikjIu.-»  cst,  sp- cies  intclligibilis  osl  piincipiuin  i 

ut  dicitiir  3.   /Viy.s.   (text.  18,  l'J,    20;  c.  hMiiuni.s  ct  vcrbi  por  intellocliuiicin 

3;    :    <igo    iiilclligt;n5    iculiliM-    itlcm  o«t  ducli,  cuin   tiiunc  ug(!ns  agat  iii  t|ii;ii 

cuiu  suu  lciniino  inlrin^ocu,  (|ui  obt  vor-  osl  uclu;  uclu  uutcm  lil  pcr  uliqiiain 


DE  ANIMA  —  QUyEST.    XCVI    DE 

lam,  quse  cst  principiuni  actionis  :  nul- 
im  autem  principium  est  ideni  realiter 
imisuo  principiato. —  Differt  deraum  ab 
■iteileclione  :  primo,  quia  verbum  est 
erminus  inteliectionis,  et  quoddam  con- 
litulum  per  ipsam  et  efTectus  ipsius  ; 
irocedit  enim  ex  notitia  rei ;  causa  au- 
em  pra:;sertim  efficiens,  ut  est  in  propo- 
ito,  realiter  distinguitur  a  suo  effectu. 
iecundo,  quia  intellectio  est  realiter  di- 
tincta  a  suo  objecto,  sicut  visio  a  colore 
1  sensatio  a  sensibili  ;  verbum  autem 
iienlis  est  primum  objectum  intellectus, 
it  infra  dicemus.  Tertio,  quia  quoties- 
imque  actio  non  cst  conjuncta  cum  motu, 
lihil  aliud  est  actio  quam  relatio  et  habi- 
udo  qua^dam  ;  sed  inlellectio  non  est 
iim  motu  :  ergo  est  tantum  relatio 
igentis  ;  sed  verbum  mentis  non  est  re- 
atio,  sed  est  qualitas  qusedam  et  habitus 
5pirituah's  :  ergo  dicendum  est,  quod  ver- 
)um  mentis  realiter  distinguitur  ab  intel- 
ectione.  —  la,  q.  27,  a.  1 ;  q.  34,  a.  1  ; 
p  40,  a.  1  ;  q.  41,  a.  1,  ad  2;  q.  89,  a.  4; 

—  c.  Genl.  1. 1 ,  c.  53  (ubi  v.  Ferrariensis) 
3t  93;  1.  2,  c.  73  (ubi  v.  Ferrariensis)  ; 
.  4,  c.  11  et  sqq.  ;  —  de  Pot.  q.  8,  a.  1  ; 
5.  9,  a.  1  et  3;  —  de  Verit.  q.  4,  a.  1  ; 

—  Quodl.  5,  q.  5,  ad  9 ;  —  Opusc.  1 3 
5t  14.  —  V.  Capreolus  in  1.  Sent.  dist. 
11,  q.  2;  in  2.  Sent.  dist.  3,  q.  2;  in  4. 
Sent.  dist.  49,  q.  0;  —  /Egidius  Roni. 
Quodl.  5,  q.  9;  —  Ilervseus,  tract.  de 
Verbo  q.  1,  a.  3;  —  Durandus  in  1.  Sent. 
Jist.  12,  q.  1. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  cum 
A.ugustinus  dicit,  quod  verbum  est  noli- 
tia,  non  accipit  notitiam  pro  actu  intel- 
lectus,  sed  pro  eo,  quod  intellectus  con- 
cipit  cognoscendo.  Unde  et  alibi,  ut  l.de 
Tnn.  c.  2  et  3  (Migne  t.  42,  col.  936  et 
sq.)  dicit,  quod  verbum  est  sapientia  ge- 
nita,  quae  nihil  aliud  est  quam  ipsa  con- 
ceptio  sapientis,  quse  etiam  pari  modo 
notitia  genita  dici  potest.  —  la,  q.  34, 
a.  1,  ad  2. 

Ad  secundum  dicendum,  eodem  modo, 
quod  cum  dicit  Augustinus,  quod  intel- 
lectioest  similitudo,  sumit  intellectionem 


AGTU    INTELLECTUS    —  ART.   IV  309 

pro  termino,  seu  pro  eo  quod  producitur 
per  intellectionem.  Idco  vero  intellectio 
non  potest  csse  similitudo  rei  intellecla3, 
quia  intellectio  est  essentialiter  respe- 
ctus;  respectus  autcm  de  genere  actionis 
non  polest  cssc  similitudo  rei  absoIuteX'; 
nec  polest  esse  rcprccsentativus  ni>:i  ra- 
lione  sui  principii  vel  termini  ;  nam  spc- 
cics  intelligibilis,  quai  est  principium 
inlellectionis,  est  similitudo  impressa  rei 
intellecla^;  verbura  vero,  quod  est  terrai- 
nus  intcllectionis,  est  species  expressa. 
—  V.  Ferrariensis  in  1.  c.  Gent.  c.  53; 
Capreolus  in  4.  Sent.  dist.  49,  q.  5;  1.  c. 
Gent.  c.  93  ;  de  Veril.  q.  8,  a.  4. 

Ad  tertium  diccndum,  quodid,  quo  for- 
maliter  intellectus  intelligit,  est  spccics 
intelligibilis  et  intelligere;  at  verbura 
raentis  est  instrumentum,  quo  intellcctus 
intelligit  ;  et  id,  in  quo  intellcctus  intel- 
ligit  tamquam  in  speculo  et  in  ima- 
gine.  —  1.  Sent.  dist.  27,  q.  2,  a.  2,  c. ; 
Quodl.  5,  a.  9,  ad  1;   Op^isc.  13  et  14. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  intelle- 
ctio  non  est  motus,  qui  est  actus  imper- 
fecti,  definitus  a  Philosopho  3.  Phys.,  sed 
est  motus  perfecti,  qui  est  operatio,  ut 
dicitur  3.  de  Anima  {text.  5;  c.  4).  —  de 
Verit.  q.  4,  a.  1,  ad  1;  de  Pot.  q.  10, 
a.  1. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  verbum 
dicitur  intrinsccum  intellectioni,  quia 
nequit  intellecfio  terminari  ad  rem  intcl- 
lectara,  nisi  raediantc  verbo  ;  et  tam  in- 
tellectio  quam  verbura  suntin  intellectu, 
simulque  sunt,  et  simul  desinunt;  nani 
verbumin  anima  nequit  esse  sine  actua- 
li  inlellectione.  —  1.  c.  Gent.  c.  53. 


ARTICULUS  IV 

UTRUM  INTELLECTIO  PRODUCATUR  AB  INTEL- 
LEGTU  ET  A  SPECIE  INTELLIGIBILI  TAM- 
QUAM  A  DUOBUS  AGENTIBUS  PARTIALIBUS, 
AN  VERO  VEL  A  SOLO  INTELLECTU  VEL  A 
SOLA  SPECIE. 

Videtur  quod  intellectio  producatur  a 


310 


TERTIA  SEGUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


solo     iiitellectu,    tamquara    a    principio 
conipleto  productivo. 

1,  Actio  enim  intellectus  cum  sit  im- 
raanens,  et  non  transiens  in  exteriorem 
materiam,  ut  dicilur  9.  Melaphys.  {text. 
16;  1.  8,  c.  8),  est  in  eo  subjective,  a  quo 
est;  sed  actio  intellectus  est  subjective  in 
intellectu :  ergo  est  produclive  a  solo  in- 
tellectu,  —  la,  q.  105,  a.  3,  aru'.  1  ;  q. 
85,  a.  1,  c. ;  q.  79,  a.  2,  c. 

2.  Praeterea  id,  quod  iiabet  in  se  prin- 
cipium  sufficiens  sui  motus,  non  move- 
tur  ab  alio,  ac  proinde  non  eget  alio  com- 
principio  talis  motus.  Sed  motus  intel- 
lectus  est  ip^um  intelligere  ejus  :  sicut 
dicitur,  quod  intelligere  vel  sentire  est 
raotus   quidara,  secundura  Philosopliura 


nis;  sed  intellectus  est  subjectum  intel- 
lectionis :  ergo  non  potest  essecausa  effi- 
ciens  illius,  sed  liaic  crit  sola  species.  — 
Cfr.  la  2ae,  q.  74,  a.  1,  arg.  3. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  intel- 
lectionis  principium  ponit  et  animam 
raediante  intellectu,  ut  2.  deAnimalext. 
37  (c.  4)  et  objectura  raediante  specie, 
vel  ab  ipso  producta,  ut  dicit  2.  de  Ani- 
ina  text.  59  et  60  (c.  5),  vel  ab  intellectu 
agcnte,  ut  3.  de  Ant7na  text.  19  (c.  5); 
ergo  species  intelligibilis  esl  comprinci- 
])iura  productivum  intcUectionis.  —  2.  dej 
Aninia  1.  7  et  12;  la,  q.  85,  a.  2,  arg. 
Sed  contra,  et  in  c. ;  3.  de  Anima  1.  10.  ; 

Rkspondeo   DiCENDUM,    quod  intolleclioi 
producilur  abintelleclu  et  aspecie  intelli-! 


in  3.  de  Anima  [text.  28;  c.  7);  sufficiens     gibili  taniquara  a  duobus  principiis  par-i 


aulem  principium  inteliigendi  est  luraon 
intelligiljile  inditura  inlellectui.  Ergo  re- 
spectu  intellectionis  non  datur  aliud  prin- 
cij^iura  praeter  intellectura.  —  la,  q.  lU5, 
a.  3,  arg.  2. 

3.  Praiterea,  actio  intellectus  est  Tila- 
lis,  atque  adco  vita,  ut  di<it  Philo.-ophus 
{{2.  Metaphys.  texl.  39;  1.  11,  c.  7)  ;  et 
ideo  j)i'incipiura  illius  est  vilale.Sed  spe- 
cics  intclliiribilis  non  e^l  vita,  cuni  nec 
sit  de  esscntia  agenlis  intellerlualis,  nec 
ejus  potcntia  et  propriclas,  nec  operalio, 
ut  dictura  csl.  Ergo  aclio  inlelloclus  non 
producitur  a  specie  intclligibili.  —  Ta- 
bula  Aurea  voce  «  vila  >  ;  la,  q.  18,  a.  3, 
ad  1  ;  OiAtsc.  14;  de  Verit.  (j.  8,  a.  4. 

4.  Pirrterea,  si  species  inleliigibilis 
esset  principiuin  intullectionis,  cum  sit 
cau.-a  naturalis  naluraliler  ac  neces.^ario 
agens,  illa  posita  in  inlelleclu,  necossa- 
rio  sequerelur  inlrlloctiu  rei  repraDMiilu- 
ta)  ptT  illani  t«peciem ;  sed  non  si*raper 
intelleclus    inlelligil    res,  quaium  liabet 


tialibus  constituentibus  unuin  intogruiu' 
et  complctum.  — Quod  potest  esse  manile- 
slum  ex  duobus.  Et  primo  (piidom  ex 
determinatione  et  specificalione  ipsiusin- 
lellectionis ;  sicut  cnim  invisione  albi  vel 
nigii  non  solum  debet  dari  principiuin 
ofloctivura  ipsius  visionis  ut  visio  esl, 
cujus  prinfipium  est  ipsa  potenlia  visi- 
va,  sed  eliam  ipsius  visionis  ut  est  albi 
et  nigri,  oujus  principiura  esl  objocluin 
mediunte  sj»ecie,  ut  dicit  PhiIosoj)hus  2. 
de  Anima  {text.  59;  c.  5);  ila  non  solutn 
debet  dari  principium  intelloclionis  iil 
inlellectio  est,  cujus  prinoij)iuin  esl 
j)otenlia  inlellooliva,  sed  otiam  inlollc- 
clionis  hiijus  vel  illius  objecli.  (Juod  noii 
potest  es^e  aliud  (juaui  sj)ecies  inti'lli}:i 
bilis.  Ita  eniin  se  habot,  ut  dictum  e>l 
(suj)ra  q.  94,  a.  3,  arg.  4),  inlclleoliis  ud 
inlelligibile  sicut  bcnsus  ud  sensihiJo, 
nisi  quod  hensibilc  inimodiuto  j)roduoit 
sj)eciem  sui  in  Hensu,  inlelligibile  vcin 
non  iiisi  mediunlo   intelloolu  agoiile.  ul 


8j)ecies  intelligibilos  :  ergo   intelleolionis     diclum  ohI.  —  la  2iO,  q.  9,  Q.  1,  c. 


princij)ium  noii  est  sj)ecies  intclligibili.s. 
5.  Vidctur  (juod  sola  Hj^ecies  esl  cou- 
sa  efliciens  inlrllfclionis  :  (juia  cuin  cau- 
sa  einciens  el  mutorialis  nun  incidunt  in 
idcm  niiincro,  ut  dicitur  2.  Vli[is.  i/  ' 
7U  ct  sqci, ;  c.  G),  non  i^olcxt  idcm 
cauaa  oirKiens   el   subjoctum  inlcllciiM'- 


Seriindn,  o.\  nalura  viilulis  intolloclus; 
quia  oiiim  htoc  est  |)rinoij)iuin  clium  iii 
inlclligento  in  j^otenliu,  noot>ti^ui-ioj)i.olor 
illam  dunilum  osl  uliiid  principiuiu  in 
aotu ;  hoo  auloiii  chI  Himililudo  roi  intt>l- 
loota'.  Ilinc  eiiim  est  (|iiod  Dcut)  '^  ' 
ciler  dicilur   inovcro  aliqucm  uj  iiitcin- 


DE   ANIMA  —   QUiEST.   XGVI    DE 

ffendum,  nirairum  dando  virtutem  ad 
intelligendum,  vel  naturalcm  vcl  supcr- 
additam,  ct  imprimendo  ei  specics  in- 
lelligibiles,  et  utrumque  tenendo  et  con- 
scrvando  in  esse.  (la,  q.  iOo,  a.  h,  c.) 
Prffitcrca,  quia  licet  intellectus  possibilis 
'sit  potentia  operativa,  atque  adco  activa 
laclione  immanente,  quso  est  perfectio 
ipsius  agentis  et  operanlis,  ut  patet  ex 
Philosopho  3.  de  A)iima  (lext.  28  ;  c.  7), 
iil  dictum  est  (supra  q.  Sl,  a.  9,  et  q.  61, 
a,  un.);  est  tamen  potcntia  passiva  redu- 
cibilis  adactum  ab  intellectu  agente,  pcr 
iinprcssioncm  speciei  intelligibilis.  Unde 
fit,  ut  quia  nullum  agens  potest  agerc, 
nisi  quatenus  est  actu  per  aliquam  for- 
mam  ;  fit  autem  actu  intellectus  possibi- 
lis  per  speciem  illi  impressam  ;  propterca 
non  possit  intellectus  intelligi  esse  prin- 
cipium  completum  intellectionis,  nisi  de- 
lerminatus  per  talem  formam,  ita  ut  cx 
intelleclu  et  tali  forma  fiat  unum  inte- 
prum  principium.  Et  ita  manifcstum  est, 
cjuod  intellecLio  non  producilur  a  solo 
inlellectu  ncque  a  sola  specie  intelligi- 
bili,  sed  ab  utroque,  licet  ab  intellectu 
producatur  tamquam  a  causa  principali, 
cum  ab  ilio  dependeat  quoad  substan- 
liam,  et  a  specie  quoad  modum.  —  la, 
q.  79,  a.  3  ;  Quast.  disp.  de  Anima  a.  4; 
:/e  Verit.  q.  8,  a.  6  :  q.  9,  a.  ij, 

Ad  primum  ergodicendum,  quod  intel- 
lectio  recipilur  in  solo  intellcclu  pos^i- 
bili,  el  non  in  specie  :  tum  quia  est  actio 
vilalis  immanens  in  agente  intellecLuali, 
ilque  adeo  in  principio  clicitivo  vilali,ut 
lictum  est  (supra  a.  1  et  2  hujus  q.); 
Ii<m  quia  intellectus  possibilis  est  poten- 
lia  passiva,  quia  in  se  recipit  tam  spe- 
:iem  inteHigibilcm  quam  ipsam  intelle- 
:lionem  et  vcrbum  mentis  per  illam  pro- 
luctum  ;  intelleclus  enim,  ut  diclum  est 
supra  a.  3  hujus  q.),  habet  ordinem  ad 
lia  tria  :  quorum  speciem  intclligibilem 
^ecipit  ab  intellectu  agenle  ;  verbum  vero 
nentis  in  se  format,  ut  per  illud  res  ad 
ixtra  intelligat  ;  intellectionem  vero  ope- 
ratur  immanenter  in  se  et  non  extra  se, 
licet  illam  eliciat  non  nisi  constitutus  in 


ACTU    INTELLEGTUS   —  ART.  V  3ii 

actu  per  speciem  inlelligibilem.  —  Et  cx 
hoc  palet  ad  lertium. 

Ad  secundiim  dicendum,  quod  lumen 
intellectualo  simul  cum  spccic  intcllitri- 
bili  cst  surricicnsprincipium  intelligijndi, 
ut  dictum  est  (supra  in  corp.). 

Ad  quartum  dicondum,  quod  licct  spc- 
cics  intelligibilis  sit  principium  inlelle- 
ctionis,  et  naturalitcr  agens,  subdilur  la- 
mcn  imperio  voluntati?,proeterquam  quod 
non  est  principium  principale  (hoc  enim 
est  intcllectiva  potcntia,  quae  utitur  spe- 
cie  in  intelligcndo,  secundum  imperium 
voluntalis);  et  ideo  species  non  semper 
causat  intcllectionem,  licet  ex  se  natura- 
litcr  agat  ad  illara.  —  la,  q.  57,  a.  4. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  ratio  illa 
proccdit  in  causis  efficientibus,  quarum 
actiones  transeunt  in  materiara  exterio- 
rera,  etqua^  non  movent  se,  sed  alia;  cu- 
jus  contrarium  est  in  intellectu  ct  volun- 
tale;  unde  ratio  non  sequitur.  —  la  2oe, 
q.  74,  a,  1,  ad  3. 

ARTICULUS  V 

UTRUM  INTFLLEGTUS  SEMPER  SIT  IN  ACTU 
SECUNDO. 

Videtur  quod  inlelleclus  sempcr  sit  in 
actu  secundo. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (3.  de  Anima 
tcxt.  20;  c.  5),  quod  intellectus  non  ali- 
quando  quidem  intelligit,  aliquando  non  ; 
ergo  scmper  intelligit.  —  3.  de  Anima  I. 
10. 

2.  Pieeterea,  intellectus  fit  in  actu  per 
hoc,  quod  formatur  spccie  intelligibili  ; 
nam  antcquam  illam  recipiat,  dicitur  csse 
in  potentia ;  sed  intellectum  esse  in  actu 
est  ipsum  intelligibile  actu  :  ergo  intel- 
lectus  semper  actu  intelligit,  saltem  ea, 
quorum  habet  species.  —  la,  q.  79,  a. 
G,  arg.  3  ;  q.  84,  a.  7,  a.  1. 

3.  Pra^terea,  intellectus  non  est  poten- 
tia  libere  agens  sicut  voluntas,  sed  natu- 
raliter  et  necessario ;  sed  posila  causa 
naturali  et  sufficienti  ponitur  ejus  effe- 
ctus,  ct  consequenter  et  ejus  aclio ;  erf^o 


312  TERTIA   SECUNDyE  —   PHILOSOPHIA   NATURALIS 

inlcllectus  semper  est  in  aclii   secundo.  eliani  imaginatio,   ita  ut  nulla  appareanl 
Tabiila  Aureaxoce  «  causa  »  n.  3.  phanlasmata  ;     sicut    prsecipue    accidit. 

4.  Pra3terea,  in  anima  semper  est  ima-  cum  aliquis  incipit  dormire  post  muUun: 
go  Trinitatis,  cum  sit  ad  imaginem  Dei  cibuni  et  potum  ;  et  tunc  non  potest  in- 
facta;  sed  non  est  imago  Dei  secundum  tellectus  operari,  quia  quotiescunqueope- 
potentias,  quia  hce  duae  tantum  sunt  :  ratur,  necesse  est  ul  appareant  phanta 
ergo  erit  imago  Dei  secundum  actus;  et  smala  ad  quce  convertatur  ;  vel  per  laesio- 
sic  semper  erit  intellectus  in  aclu.  —  nem  organi,  ut  contingit  in  phrenelicis 
la,  q.  93,  a.   7.  et  letargicis,  in  quibus,   quia  impeditui 

5.  Pra)terea,  voluntas  non  potest  ces-  actus  virtutis  imaginativa?  per  Iwsionein 
sare  ab  onani  actu;  sed  actus  voluntalis  organi,  ut  in  prioribus,  et  aclus  virlutis 
necessario  supponit  actum  inlelleclus,  memoraliv.T,  ut  in  posterioribus,  iiupe- 
quia  movetur  voluntasab  inlellectu  :  ergo  diuntur  ab  inlelligcndo  in  artu  etiaui  ea, 
intellectus  semper  est  in  actu.  —  la  2a^,  quorum  cognitionem  pra^acceperunt,  at- 
q,  71,  a.  5;  2a  2a3,  q.  79,  a.  3.  que  adeo  quorum  specics  intelligibiles  in 

5ec/ co///me.s/.- l.quod  Philosophus  3.  f/e  intellcctu  habcnt.  —  de  Verit.  p.  10,  a. 

Anima  {text.  16;  c.  4)  dicit,    quod  intel-  2,  ad  7  ;  la,  q.  84,  a.  7. 
leclus  aliquando  non  intelligit.  —  3.  de         Seamdo  patet,  quia  tam  actus  rationi^ 

Anima  1.  9.  quam  sensitivrK  interioris  subest    iinpe- 

2.  Pra3terea,    tunc    lantum  intellectus  rio  rationis  alque  adeo  molioni  volunla-| 

possibilis  actu  intelligit,  quando  est  per-  lis.    Intellectus  cnim  cum  intelligit,    uti-| 

fecle  in   actu  respcctu  spe<ieiuin,    quas  tur  hac    vel    illa    specie   per    imperiuni' 

habet ;  sed  aliquando  est  imperfecte,  pu-  voluntalis,  ut  dictum  e&t ;  etactusiinagi- 

ta  modo  medio  inter  purain  polcntiam  el  naliva'  subjicitur  iinperio  rationis  el  vo- 

puriim  aclum ;  quod  esl  quando  habitua-  lunlalis;  potest  auttMn    voluntas   cessarc 

liter    scit   aliquid  :   ergo  intellectu.s   non  al»  omiii  adu,  ila  ut  aliquando  nihiloin- 

seinper  inlelligit.  —   Tabula  Aurea   voco  nino  vclit,  tuni  tjuia  actus  volunlalis  esl 

«  inlellectus  >  n,  102  ;  (/e  reri/.  q.  10,  a.2,  cx    eo   gcnere    naluraliuin,    quni   conse 

ad  4;  a.  3,  arg.  3  Sed  contra ;  la,q.l07,  quunlur  maleriain,  (jiia3  non  .seniper  in- 

a.  1;  q.  8'i,a.  7  el  8 ;  q.  93,  a.  7,  ad  4.  sunl,  ut  ilicluin  esl  in  Lo^ica   (q.  37,  ai 

Respondko  niGi.NDUM,  quod    inlelleclus  3,  ad  2);  tuni  quia  cumsil  libeTa,  nec  ar 

non  seinper  est  in  aclu  eccundo.  — Ouo<l  aliquiil  faciendum  vol  non  facionduiu  dc- 

l)atet    manifesle    ex    duobus  :    et  primo  lerminolur,  polesl  hoc  inodo  praeteriniH' 

(juiitein,  quia  ad  lioc,  ut  intollcctus  intol-  ro    aliquid,    (|uod   ejus   cuntrariuiu    noi 

ligat  actu,  non  soluia   accipiondo  cogiii-  volil,  n»?c   de  ojus  contrario  cogitet,  im 

lioiuin    et    scionliam  do  iiono,  sed  eliam  eliam  do  ali(|uo  alio,  ipiod  sil  por  so  iin 

utondo  scientia  jain  acipiisila,  loquirilur  pediinonluin  ojus,  ipiod   facoro    lonelur 

aclus  iinaginaliv:o  virtulis  et  roli(|uaruin  Noipio  esl  nocesse  (piodcogit»'l  dc  aliipm, 

viilutuin.    Palet   auteia    experionlia,    in  (pio  i  sit  por  accidons  imptnliiaonluin.pul 

hoiaine    ali(piando   lias  virlutos  iiap(>dii  i  (juia  est  causa,cur  deiiido  volunlas  umil- 

))er    ligainentuin    sensu.s,    ob    inaxiiaaia  tal  acluia.  Nain  ali(|uaiido  ista  causa   <  - 

copiaia    evaporationuia    et    fuiao.Nilaluia  natiiralis  ct  noa  subjecla  iiapcrio  volun 

rosolularum,  utcoiilinL'it  in  duriniontibus,  talis,   ut   ({uando  quis  pruplor  inHiinila 

ut    "licilur  iii   lib.   dr    Somno   el    VitjUia  loia    pra'toriaillit    iro    ad   occlesiaiu ;  • 

c.  4  (3).  Cumonim  socundum  dispo.sitio-  (uac  non  est  ii'  voliinlalcia  aliqiKii 

nem  hiijusiaodi     ova|»uralioiiuia    contin-  aiUuia  ovorcoro  euca  islaia  causaia.  Pi.i 

gat   es.sii  ligaiaonluia   scnsus    laajus    vel  lorca,   ipna    anlcquaia    vtdunlas   aliipii'' 

miiius,  (piamlotpic  laiitus  ost  inoliis  vajtu-  N«*lil  vel  iitiii  volit,  ralionoprupria)  ncIuii 

ruiii,  ul  noii    ^uluia   ligetur  8oa&uH,    bod  talis,    ulruiaipio  |>utottt  illi  Oaao   vohmla- 


DE  ANIMA    —  QU/EST.   XCVII 

^ium  ct  non  volilum,  puta  lam  actus 
^uam  omissio  actus.  Dicitui-  autera  aclus 
/oluntatis  voluntarius,  non  quia  super 
llura  cadetactus  voluntatis,  sed  quia  est 
n  polestate  voluntatis,  ut  fiat  vcl  non 
iat,  ut  dicitur  3.  Eili.  c.  5  (7);  crgo  si- 
iiiliter  et  omissio  actus  seu'non  velle  di- 
;itur  voluntarium,  quia  est  in  potestate 
,'oluntis  non  velle,  sicut  et  velle.  Unde 
•elinquitur  quod  poterit  voluntas  ali- 
[uando  esse  sine  ullo  actu,  et  per  con- 
:equens  et  intellectus.  —  de  Verit.  q. 
0,  a.  2,  ad  4  ;  a.  3  arg.  2  Sed  conira; 
[.  25,  a.  4 ;  la  Sse,  q.  47,  a.  G ;  q.  71,  a. 
;,  in  c.  et  ad  2;  2a  2«,  q.  79,  a.  3,  arg. 
i  et  ad  4;  2,  Senl.  dist.  33,  q.  1,  a.  3,  in 
;.  et  ad  5. 

Et  ex  his  patet  ad  quintum. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  Phi- 
osophus  loquitur  de  intellectu  in  actu, 
[ui  consistit  in  ipso  intelligere,  non  au- 
em  de  intellectu  possibili  absolute  sum- 
ito,  vel  de  inlellectu  in  habitu.  —  3.  de 
iniina  1.  iO,  et  11,  citand.  in  responso  ad 
equens  argum. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  species 
onservatae  intellectu  possibili  in  eo  exi- 
tunt  habitualiter,  quando  actu  non  intel- 
git.  Unde  ad  hoc  quod  intellectus  actu 
itelligat,  non  sufficit  ipsa  conservatio 
pecierum,  sed  oportet  quod  eis  ulatur 
3cundum  quod  convenit  rebus,  quarum 
abet  species,  quae  sunt  naturae  in  parti- 
ilaribus  existentes.  —  la,  q.  .79,  a.  6, 
iS;  q.  84,  a.  7,  ad  1. 

Ad  ieriium  dicendum,  quod  actus  intel- 
:ctus  quoad  exercilium  subditur  imperio 
oluntatis,  ratione  vero  objecti  aliquando 
ibditur  imperio  naturae,  ut  in  his,  quae 
)nvincunt  intellectum ;  aliquando  vero 
-ibditur  imperio  volunlatis,  ut  in  his, 
Lise  non  adeo  convincunt  intelleclum, 
iiin  possit  assentire  vel  dissentire  vel 
iltem  assensum  vel  dissensum  suspen- 
ere  propter  aliquam  causam.  In  talibus 
lim  assensus  ipse  vel  dissensus  in  pote- 
;ate  nostra  est,  et  sub  imperium  volun- 
Uis  cadit.  —  Tabida  Aurea  voce  «:  intel- 
'Ctus  y>  n.  222  et  229. 


DE   VERBO   MENTIS  —  ART.  I 


313 


Ad  quarlum  dicendum,  quod  imago 
Trinitatis  semjier  est  in  anima  ratioue 
potentiarum  ;  intcllectus  enim  et  memoria 
saltem  ratione  distinguuntur  perordincm 
ad  divcrsa,  non  autem  ratione  actuum. 
—  la,  q.  93,  a.  7. 


QU/ESTIO   XGVII 

DE    TERMINO    INTRINSECO   INTELLECTIONIS 
SEU    DE    VERBO    MENTIS. 

Deinde  considerandum  est  de  termino 
intrinseco  intcllectionis  seu  de  verbo 
mentis. 

CIRCA   QUOD  QU/ERUiNTUR  DUO: 

1.  Utrum  sitnecessarlumponereverbummen- 
tis. 

2.  Utrum  verbum  mentis  sit  mediuni  quo,  an 
vero  in  quo,  atque  adeo  tamquam  imago, 
in  quo  intellectus  res  ad  extra  intelligat. 

ARTICULUS    I 

UTRUM    SIT    NECESSARIUM  PONERE   VERBUM 
MENTIS. 

Videtur  quod  non  sit  necessarium  ver- 
bum  mentis  in  intellectu  ultra  speciem 
intelligibilem  a  phantasmatibus  abstra- 
ctam. 

1.  Omnis  enim  qualitas  vel  accidens 
causatur  in  aliquo  subjecto,  in  quantum 
est  alicujus  receptivum  ;  sed  agens  ex 
hoc  quod  agit  non  recipit  aliquid,  sed 
magis  ex  se  emittit :  ergo  non  potest  in- 
tellectus  per  suam  actionem  in  se  produ- 
cere  uUam  qualitatem,  atque  adeo  ver- 
bum.  —  la  2ae,  q.  51,  a.  2,  arg.  1. 

2.  Prseterea  illud,  in  quo  causatur  ali- 
quaqualitas,  movetur  ad  illam  qualitatem, 
ut  patet  in  re  calefacta  vel  infrigidata; 
et  ideo  si  intellectus  per  intellectionem  in 
se  producit  verbam,  debet  ad  ipsum  mo- 
veri ;  sed  quod  producit  per  suum  actura 
aliquara  qualitatera,  movet,  ut  patet  in 


314 


TERTIA   SEGUND.E  —   PHILOSOPHIA   NATURALIS 


calefaciente  et  infrigidante  :  ergo  si  intel- 
leclus  per  suum  actum  producit  verbum 
idcm  intellectus  erit   movens  et  motum, 
agens  et  patiens ;   quod  cst   impossibile. 


—  Ibid.  arg.  2. 


cognoscitur,  res  autem  directe  cognoscitu 
ab  intellcclu  ;  —  vel  secwido,  ut  uniat  ob 
jectum  intellectui,  quippe  qui  indifferente 
cognoscit  prsesens  et  absens;  et  hoc  non 
quia  hoc  sufficienter  facit  species  intelU 
3.  Proelerea,  cffectus  non  potest  esse     gibilis  praivia  inLeilectioni  ;  —  vel  lertio 
nobilior  sua  causa;  sed  verbum  mentis     ut  sit  imago,  in   qua  intellectus  respicia 
est  nobiHus  et  perfectius  specie  intelligi-     suum  objeclum  ;    et  hoc  non,  quia  perfe 
bili;  nam  ha3c  est  simiiitudo  impressa  et     ctius  cognoscit  intellectus  quam  sensus 
habilualis,  illud  vero  est  actualis  et  ex-     sensus  autcni  non  cognoscit  sensibile  ii 
pressa  :  ergo  non    polest   intellectus  per     aliqua  imagine,  sed  in  se; —  vel  dcmuml 
speciem    intelligibilem    verbum    produ-     quia  objectum   intellectus  debet  esse  dej 
cere ;    et  per   consequens    nec    dabilur,      nudatum  a  conditionibus  individuantibui 
nam  se  solo  inlelleclus  non  potest  illud     atque  aJeo  universale;  hoc  autem  nih 
producere,   quia  idem   in  quantum  idem     aliud   est  quam    ipsum  verbum,    ul   dii 
semper  nalum  producere  idem  ;  at  verba     cUim  est  (in  Logica  q.  2,   a.  1);  et  hoi 
ponuntur  multiplicia  et  diversa,ut  patet :      non,  quia  intellectus  intelligit  se  ipsumi 


emo.  —  Wid.  anz.   3;  r.    Geut.    1.    1,  c. 
o3  ;  I.  k,  c.  11. 

4.  l*riL'lerea,  forma^  qucc  sunt  ejusdem 
generis  propincpii,  (pianlo  sunt  perfeclio- 
res,  tanto  sunl  magis  aclivx' ;  sed  spe- 
cies  inteiligibilis  et  verbum,  si  sil  forma 
ejusdem  rei  repr:vseutativa,  cujus  est 
sjjecies,     sunt   ejusdem    gencris;    uulla 


quie:^l  siiigularis;  et  cum  sit  virtus  supe 
riur  ipso  sensu,  debet  posse  quidquidill 
putesl ;  cognoscit  aulemsensus  singulare 
ul  patet:  eigo.  —  la,  q.  85,  a.  2;( 
tieiit.  I.  1,  c.  IJ3  ;  1.  4,  c.  11;  la,  {] 
80,  a.  1,  aig.  3  et  4  ;  de  ]'erit.  y\.  1( 
a.  0. 
Scd  contra  est,    quod  secundum  IMiild 


enim  ralio  esl,  nec  ex  parle  subjecti  nec     sophuin    (I.    Pcriherm.  c.  1)    <t   oa    qu. 


objecti  nec  oflicii,  quod  tjint  diversi  gene- 
ris  :  quia  utra^iue  esl  in  eoJeni  jsubjeclo, 
et  habet  idem  ul)j«ielum  re|)ia'.-enlare ; 
ergo  illa,  qu:u  csl  perfecliur,  erit  niaj.'is 
acli\a.  Scd  veibuuiost  perfeilior  luima 
quaia  .'»pecies  inlelligibilis  :  ergo  si  spe- 
cies  inlelligiblis  >uuul  cuin  inlelloclu 
possibili  es.  sufliciens  pruduclivum  veini, 
mollu  mags  \erbum  simul  cuiu  inlell  - 
clu  pussibili  erit  bullicioiis  produclivum 
ulleriu8  verbi  ;  el  sir  dabilur  piocossu» 
iii  inliiiilum,  ipiuj  csl  iiicuiivoiiieiis.  Krgo 
non  dalur  \eil)Uin  luentis.  —  V.  Cupreu- 
lum  iii'l.  Scnt.  (lisl.  27,  q.  2,  et  disl. 
3li,  q.  I. 

t>.  Piaileiea,  si  verbuin  esl  nocoasa- 
rium,  id  jii-iino,  ut  sil  lorminus  inlelle- 
clioiiib;  el  huc  nun,  lum  quiu  loriuimia 
cujuslibet  inlelloclioiiisesl  ejus  objo.lum, 
ubjoelum  uuloiii  inlollo<  lus  esl  re.s,  non 
vci  bum  el  cuinoplus  ;  luiu  cjuia  ulioqui 
scionlia  essel  de  «•uiicoplibus  el  noii  do 


sunt  in  voco,  sunt  signa  oorum  qux  sun 
in    anima   |)assionum  » ;    sed    iion    sui 
signa  intelleclionis    vel   speciei   inlellii: 
bilis,  ut    dictuiu  est    (iii  Lugica  (|.  2,  • 
I):    eipo  suiil  signa  Norbi  mentalls   foi 
luati  ub  inlolleclu.  —  Ofnu^.    13  et  W 
de  l'ol.  q.  8,  0.  1  ;  la,  q.  27,  u.  I. 
lU:sp0Ni>E0   DiGKNDUM,  quoJ  uec 
Jicero  punenduiu  esso  vcrbum  per  aclu 
intrlloclus  sou  |)er  intolloitionoiu  fornui 
ruiu.  — OuoJ  polosl  esso  manifosluin  f 
mullis.  l'^l;;rimu  (|uiJom  ex  iialuru  actii 
nis.  Sicut    onim  per   aclionoiu  aJ   exti 
inlolligiiuus  procoJore  uli({uiJ   uJ   cxh 
il  1  ol    |)('r  aeliouoiu   qu;o  luanot  in  i|i> 
agoiilo,   iiilelligeio    Jebeiuus  uli({uiJ    i 
inlra  pru(!oJoro.  iluin  orgo  inlelleiliu  * 
ucliu  iulolleclus  in   intolligoulo    iiKincii 
Jobobil  ({iiicunque  inlclligil,  i'o  \\itiO  qu' 
intoll  gil,  pruJucero   al.((uiJ    in  so:   1" 
uuloiu  esl  conroplus  roi  iiilolloctiU  ex  " 
inl«*||ocli\ii  {iruvenions,  ol  cx  oju«*  iioliii 
rebua  ;  lum  ({uia  Ncrbum  noii  iiisi  rolloxo     {iiocoJonH,  ({ui  ulio  noiuino  Jieilur   vn 


DE   ANIMA   —  QUiEST.    XGVII    DE    VERBO    MENTIS 

bimi  menlis  vel  cordis,  quod  verbo  vocis 
significatur.  (la,  q.  27,  o.  1,  in  c. ;  de 
Pot.  q.  10,  a.  1.)  Seaindo,  ex  differenlia 
inter  intelligere  et  dicerc.  Nam  inlelli- 
jcre  importat  solam  habitudinem  intelli- 
Tentis  ad  rem  intcllectam,  in  qua  nulla 
ratio  originis  importatur  :  sed  dicere 
mportat  principaliter  habitudinem  ad 
^erbum  conceptum  :  nihil  enim  aliud  est 
liccre  quam  proferre  verbum  ;  et  me- 
lianle  verbo  importat  habitudinem  ad 
^em  intellectam,  qua3  verbo  prolato  ma- 
lifestatur.  Sicut  ergo  datur  actus  intcl- 
ectus,  qui  est  diclio,  ita  necesse  est  dari 
erminum  hujus  operationis,  qui  dicitur 
i-erbum.  (la,  q.  34,  a.  1,0.  et  ad  3.) 
Tertio,  ex  differentia  inter  intelHgere  divi- 
lum  et  humanum.  Quia  enim  in  nobis 
licere  non  solum  significat  intelligerc, 
;ed  intclHgere  cum  hoc,  quod  est  ex  se 
jxprimere  aliquam  conceptionem,  et  sine 
ali  expressione  conceptus  intelligere  non 
jossumus  ;  ideo  omne  intelligere  in  nobis 
)roprie  loquendo  est  dicere.  Sod  Deus 
)otest  intelligere  sine  hoc,  quod  abquid 
}x  ipso  procedat  secundum  rem,  quia  in 
}o  idem  est  intelligens  et  intellectum  et 
nlelligere,  quod  in  nobis  non  accidit. 
Mcut  ergo  in  nobis  necesse  est  omne  in- 
.olligere  esse  dicere,  ita  necesse  est  dari 
^erbum,  ad  quod  terminatur  ipsum  di- 
:ere.  {de  Verit.  q.  4,  a.  2,  ad  S.)  Quarto, 
x  praescntialitate  objecti.  Cum  enim 
ibjectum  debeat  esse  praesens  potentiae, 
it  intellectus  indifferenter  intelligat  rem 
)raesentem  et  absentem,  in  quo  cum  ima- 
jinatione  convenil,  sicut  necesse  est  quod 
maginatio  formet  quandam  imaginem, 
n  quam  tamquam  in  primum  objectum 
nspiciat,  et  per  quam  tendat  in  rem  ima- 
;inatam,  ita  ut  eodeni  motu  tendat  in 
maginem  ut  imago  est,  et  in  rem  imapi- 
lalam  ;  —  ita  necesse  est  quod  per  intel- 
2ctionem  formetur  quaedam  intentio  et 
onceptus,  in  quam  immediate  feratur 
'Uellectus  tamquam  in  immcdiatum  et 
•riraum  objectum,  et  eodem  actu  tendat 
|a  rem  per  talem  conceptum  reprcesenta- 
am,  sive  illa  sit  praesens  sive  absens.  (1. 


ART.  1  3!5 

c.  Gent.  c.  53  ;  1.  Sent.  dist.  30,  q.  1,  a. 
3;  2.  Sent.  dist.  12,  q.  1,  a.  3 ;  1.  Scnt. 
dist.  27,  q.  2,  a.  3,  c.)  Quinfo,  ex  condi- 
tlonc  objecti  intellectus.  Sicut  cniin  objc- 
ctum  sensus  est  rcs  materialis  et  sin^^u- 
lans,  ut  objectum  proporlionotur  virtuti, 
qua)  matcrialis  est;  ita  et  objectum  inlel- 
lectus,  queT.  est  potentia  immntorialis, 
debct  esse  denudatum  a  conditionibus 
materialibus  et  individuantibus,  sine  qui- 
bus  in  rerum  natura  non  existit.  Roc 
autem  esse  non  polest,  nisi  inlclleclus 
pcr  suum  actum  formet  verbum,  quod 
reprsesentat  reni  sine  conditionibus  male- 
rialibus  ct  individuantibus.  Et  est  forma 
quidem  singularis,  quatenus  est  recepta 
in  intellectu  tamquam  accidens  in  sub- 
jecto ;  sed  est  universalis  in  repraisen- 
tando.  Et  quia  est  ratio  cognoscendi  rem, 
quam  repraesentat,  eodem  actu  intcUectus 
fertur  in  ipsum  et  in  rem,  qua3  per  ver- 
bum  repracsentatur.  Unde  manifeslume-t 
necessario  ponendum  esse  verbum  per 
actum  intellectus  formatum.  —  la,  q. 
76,  a.  2,  ad  3;  de  Spirit.  Creat.  a.  9,  ad  6 
et  15. 

Ad  primiim  ergo  dicendum,  quod  agens 
in  quanLum  agens  non  recipit  alitjuid, 
sed  in  quantum  agit  motum  al)  alio,  sic 
recipit  aliquid  a  raovenle.  Intelleclus 
autemmovetur  ab  objecto,  mediante  spe- 
cie  intelligibili  ab  intellectu  agente  pro- 
ducla.  —  la  2ac,  q.  51,  a.  2,  ad  1 ;  la, 
q.  79,  a.3. 

Ad  secMudw/ndicendum,  quod  idem  se- 
cundum  idem  non  potcst  esse  agens  et 
patiens  ;  potest  autem  secundum  divcrsa. 
Intellectus  autem  dicitur  pati  secundum 
suam  entitatem  puram;  dicitur  autcm 
agere,  ut  est  constitutus  in  actu  per  for- 
mam,  ut  dictum  est  (q.  praeced.  a.  4,  ad 
1).  —  la  286,  q.  51,  a.  2,  ad  2. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  vei-bum 
non  procedit  a  specic  intelligibili  tamquam 
a  causa  principali,  sed  tamquam  a  minus 
principali ;  principaHs  enim  causa  cst 
intellectus,  qui  ia  intelligendo  utitur  spe- 
ciebus,  per  imperium  voluntatis.  —  la, 
q.  57,  a.  4;  q.  107,  a.  1;  de  Malo  q.  16, 


316  TERTIA    SECUND^    —    PHILOSOPHIA    NATURALIS 


a.  8;  V.  Capreolum  in  1.  Sent.  dist.  35, 

q.  1. 

Ad  qitarlum  dicendum,  quod  licet  ver- 
bum  et  species  intelligibilis  sint  ejusdem 
goncris,  quamvis  differant  specie  in  esse 
nalurali,  sicut  ct  color  et  species  coloris; 
habet  lamen  verbum  esse  debilius  et 
intentionalius  quam  species  intelligibilis 
actui  proevia,  cum  non  remaneat,  nisi 
quamdiu  remanet  actus  intelligendi ;  et 
ideo  non  oportet  quod  sit  principium  uUe- 
rioris  intelieclionis,  sicut  species.  —  V. 
Capreolum  in  1.  Sent.  dist.  27,  q.  2; 
dist.  3o,  q.  1. 

Ad  quintum  dicendum,    quod  verbum 
e?t  necessarium  :  primo,  ut  sit  terminus 
intrinsecus  intelleclionis,  per   qucm  con- 
stituitur  formaliter  et  actualiler  objectum 
praisens   iiitellLCtui  et   ejus  actui,  ut  di- 
clum  est  (in  c).  Dioilur  aulem  res  quai 
intelligitur  objeclum  intellectus,  non  au- 
tem  conceptus  aut  verbum,  sicut  et  scien- 
tia  dicitur  esse  de  rebus,  non   de  conce- 
plibus,  quia  conceplus  ordinalur   ad  les 
sicut  ad   linem,  ut  dictura  est   (in  Lo;Tica 
q.  2,  a.  1,  ad  4).  Proplerea  vero  dicilur 
verbum    non  nisi    relloxe  cognosci,  quia 
dupiiciter    jjole^t    verbum    considerari  : 
uno  modo  formaliler  et  ut  est  imago,   et 
sic    est   objeclum    primum    intellectionis 
directa}  ;  alioniudo  malerialiler,  (juatenus 
esl  f|ualita3  qucedam,  et  sic  est  objecluia 
inlelleclionis  rellexae.  Secundo  requiritur 
verbuin,  ut  aclu  uniat  objeclura   intelle- 
ctioni  el  intelleolui  ;   ul  eiiira  dicluin  e.-t 
(q.  prujced.  a.  1,  in  c.,et  inLogicaq.  2,a. 
1),  debet  res  intellfola  esso  in  intelleclu 
actu  intelligente;  non  esl  auteiaalio  raodo 
quain  per  verbuin.  Tertio  ie(juirilur  ver- 
buiii  ut  iinago  et  raediura,  in  (|uo  inttdle- 
ctus  int»dligit  res;  in  lioo«'iiira  distiiiguitur 
iiitelleclus  a  sensii,   quod,  ({uia  objertura 
sensus  esl  extra,  non  esl  necesse   ut  for- 
nietur  iduluiii,  in  <]uosensus  res  sen.sibilos 
intueatur;inteIlectusauteraobje<-iura,  quia 
est  inlra  ipsum,  cura  indilTerenler  iiitel- 
ligat  res  ubsentt^s  et  prsDsentcd,   necesse 
est  ut  intelleclus  forinol  verbuin,  in  «juo 
res  inlellecla  sil  objcclive,  el  pcr    illud 


tamquam  per  imaginem  intelleclus  deve- 
niat  in  cognitionem  rerum.  Quarto  requi- 
ritur  verbum,  ut  constituatur  objectum 
proportionatum  virtuli  intellectiv^,  cujus- 

modi   non    est    singulare    materiale;  

dico  materiale,  quia  singnlare  non  repu- 
gnot  intelligenli,  quatenus  est  singulare 
sed  in  quantum  est  materiale;  et  ideo  si 
aliquid  sit  immateriale  et  singulare,  sicut 
intellectus,  hoc  non  repugnat  intelligenti. 
Virtus    autem    superior    polest    quidera 
illud,  quod  virtus  inferior,    sed  eminen- 
tiori  modo.   Unde  id  quod  cognoscit  sen- 
sus  materialiter  et  concrete,  quod  est  co 
gnoscere  singulare  directe,  hoc  cognoscil! 
inlellectus    immaterialiter   et    abstracte.' 
quod   est  cognoscere    universale.  —  i.\ 
Sent.  dist.  36,  q.  1,  a.  3  ;  dist.  27,  q.  2.| 
a.  3,  c.  —  Cfr.  Cajetanus  in  lam,  q.  27.1 
a.  1  ;  Capreolus  in  1.  Sent.  dist.  35,  q 
2,  0.  1  ;    Ferrariensis  in    1.  c.    Gent.  c 
\j3  ;  Ilei  vaeus,   tract.  de  \'erbo  q.  1,  a.  3 
—  1a,  q.  86,  a.  1,  ad  3  et  4  ;  q.  87,  a.  1 
ad  3  ;  4.  Sent.  dist.  49,  q.  2,  a.  1,  ad  15 
de  1'ei^it.  q.  20,  a.  2  ;  expos.  super  Joan-i 
nem  cap.  1,  loct.  i. 

ARTICULUS  II 

UTRUM  VEIIDUM  6IT  TANTUM  MmiUM  QL( 
INTELUOK.NDI,  AN  VERO  ETIAM  MEOIUV 
IN  QUO,  Pi:n  MODUM  IMAGINIS  ET  8PE 
CUI.I. 

Videlur  quod  voibuin  sit  lantum  me 
diuni  quo  iiitelligeiuli,  et  non  medium  n 
quo  el  tam(|uara  iinago. 

1.  Ila  eniin  se  Iiabet  inleilcclus  ad  inlfl 
ligibilia,  .^icut  sensus  ud  8ensibiIia;oritii 
eniin  inlellocliva  cojinilio  a  sensu  ;  sf 
sensus  non  Iiabet  aliud  inediuin,  (|iiai 
quo :  ergo  nec  intellectus  ;  et  sic  verbui 
non  erit  raediura  in  quo.  —  la,  (|.  7'.',  • 
3,  ad  I  ;  1.  Sent.  disl.  3a,  q.  1,  0.  - 
disl.  27,  q.  2,  a.  1  ;  la,  q.  «".,  a.  2. 

2.  l'ia;lereo,  inlelleclus  experitur  • 
vero  judicat  in  suo  intuitu  oinne  illut 
<|uod  ejus  intuilura  lerininat ;  tied  maii 
f«.'8tura  esl,  (|Uod  intelligonb  r(»8Uiu  w 
exporitur  ne<:  judical  in  8uo  intuilu  dui 


DE  ANIMA  -  QU^ST.    XGVll  DE   VERHO   MENTIS  -  ART.  II  317 

lcrminos,  sed  tantum  unura,  puta  rosam,  k.  Pra)terea,    nulluni    objectum   prius 

qua^estaclextra:  ergoimpossibileestquocl  coirnitum  polcstesse  mediunicoi^mosccndi 

primiim  intellectum  sit  verbum,et  consc-  aliud  quidditalivo  et  proprio  coiiceptu,  si 

quenter  quod  sit  medium  in  quo.  —  Arg.  in  se  non  conlineat  totam  rationem  illius, 

4  Aureoli  contra   primam   conckis  apud  et  nisi  sit  omnino  ejusdem   rationis  cum 

Capreolum  1.  Sent.  dist.  27,  q.  2,  a.  2.  eo;  nam  si  diversum  est,  non  potest  de- 

3.  Prseterea,  verbum  non  potest  habcre  ducere  in  cognitionem  illius  ;  sed  verbum 

in  inlellectu  rationem  speculi  et  imaginis  mentis  est  omnino  rationis  et  natura)  di- 

propter  tria  :  primum,   quia  illud,  quod  versoe  a  re    intellecta  :  ergo    non    potcst 

est  primo  cognitum  et  ratio  cognoscendi     verbum  menlis   esse  mcdium  in  quo.  

alterum,    videtur   esse  magis   cognilum,  Arg.  Scoti. 

vel  saltem  non  minus,  quam  illud,  quod  5.  Praeterea,  si  verbum  mentis  est  me- 

reprffisentalur  et  cognoscitur  per  ipsum,  dium  in  quo,  necessario  erit  id,  quod  in- 

ut  patet  in  exemplo  speculi  et  imaginis.  teUigitur   ab  intellectu.    Sed   hoc   mani- 

Sed  verbum    non    est    magis   cognitum  feste  apparet  falsum  ex   duobus  :  primo 

quam  res  principaliter  intellecta,  imo  est  quidem,  quia  eadem  sunt,  quae  intelligi- 

totaliterignoratum,  quiaomnes  experimur  mus,  et  de  quibus  sunt  scientia?,  at  scicn- 

nos  cognoscere   rem,  quse  est  principale  tia  est  de  rebus,  non  de  conceptibus ;  — 

objectum,  puta  hominem  esse  animal  ra-  secw^irfo,  quiasequeretur  error  antiquorum 

lionale,  quae  dicitur  esse  cognitaper  ver-  dicentium  omne  quod    videtur,  esse  ve- 

bum  ;  sed  quod  in  nobis  sit  aliqua  forma  rum  ;  et    similitcr,    quod  contradictoriai 

per  quam  et  in  qua,  sicut  in  imagine,  co-  essent  simul  vera^.    Ergo  dicendum  est, 

gnoscamus  hominem  esse  animal,  nuilus  quod  verbum  mentis  non  se  habet  ad  in- 

experitur.imo  de  hoc  dubitamus,  et  qua3-  lellectum  ut  medium  in  quo,  sed  tanlum 

rimus,  nec   unquam  clare  invenimus.  —  ut  medium  quo.  —  la,  q.  83,  a.  2,  in  c. 

Semndum  est,  quia  nos  experimur,  quod  6.  Praeterea,  ipsum  inteUigerenon  spe- 

intellectus  noster   nec  se  nec   suos  actus  cificatur  averbo,  sedab  objecto;  sedspeci- 

aul  habitus  aut  species,  si  quas  habeat,  ficatur  a  re  intellecta  :  ergo  verbum  men- 

nec  aliqua  alia,  si  quge  ponuntur   in  illo  tis  neque  est   objectum  neque  res  intel- 

subjective,  potest    cognoscere    nisi   actu  lecta  ;  et  perconsequens  verbum  non  est 

reflexo :  si  ergo  verbum  est  aliqua  forma  medium  in  quo.  —  la,  q.  14,  a.  5,  arg. 

exemplaris  existens  subjective    in  intel-  3. 

iectu,  non  potest  cognosci  per  actum  re-  7.  Prseterea,  quale   est  unumquodque, 

ctum;  cujus  tamen  oppositum  ponitur  ab  talia  operatur  ;  sed  per    hoc,  quod   spe- 

asserentibus  verbum  esse  mediumin  quo.  cies  intelligibilis,    quse  est  forma  intellc- 

—  Tertium  est,  quia  in  voluntate  non  est  ctus  et  intelligendi  principium,  estsimili- 

aliqua  forma,    quae   sit  primo  dilecta  et  tudo   rei  exterioris,  sequitur  quod  intel- 

ratio  diligendi  alterum  ;  ergo  nec  in  intel-  lectus  intentionem  formet  illi  rei  similem; 

lectu  est  aliqua  forma,  quse  sit  primo  in-  et  ex  hoc,  quod  intentio  intellecta  est  si- 

tcUecta   et    ratio     inteUigendi    alterum;  miUs  aUcui  rei,    sequitur    quod  intelle- 

ergo  verbum  non  est  forma  exemplaris  ctus    formando    hujusmodi  intentionem, 

et  imago  subjective  existens  in  inteUe-  rem  illam  inteUigat.   Sed  species  intelli- 

ctu  ;  sed  si  verbum  ponitur  esse  medium  gibiUs   est  tantum  medium   quo    inteUi- 

in  quo,  necessario  debet  esse  hujusmodi  gendi;  ergo  et  verbum,  quod  estintentio 

forma  :  ergo  verbum  non  est  medium  in  intellecta,  erit  tantum  medium   quo,   et 

quo.  —   Arg.   Durandi  et   Petri  Palud.  non  in  quo.  —  1.  c.  Geni.  c.  53. 

apud  Capreohim  in  1.  Sent.  d.  27,  q.  2,  Sed  conlra  esL :  1.  quod  Ulud,  quo  co- 

a   2,  arg.  9  contra  primam  concl.  (edit.  gnoscimus  sicut  inslrwnento,  oportet  no- 

Venet.  1589  pag.  394  b.).  bisesse  primo  notum;  sic  enim  cognosci- 


318 


TERTIA  SECUND^   —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 


mus  conclusionem  per  principia  nalurali- 
ter  cognita,  ad  quce  naturaliter  compara- 
tur  intelleclus  sicut  ad  instrumenta,  ut 
dicit  Commentator  3.  de  Anima  ;  illud 
vero,  quo  cognoscimus  sicut  forma  cogno- 
scentis,  non  oportet  esse  primo  notum, 
quia  nec  oculus  \idet  lucem,  qucC  est  de 
compositione  oculi ;  nec  speciem  sensibi- 
lem,  per  quam  videt.  Sod  species  intelli- 
gibilis  est  forma,  qua  intellectus  inttlli- 
git ;  verbum  vero  mentis  est  inslrumen- 
tum  ab  inlellectu  fabricatum,  quo  intel- 
lio-it  ;  ergo  verbum  mentis  est  meLliuni  in 
q^io.  _-   QuoclL  o,  a.  9,  ad  1  ;  Quodl.  10, 

a.  7,  ad  2. 

2.  Prietcrea,  lioc  di^tinguitur  verbum 
a  specie  inlelligibili,  (piod  licet  utiumque 
sil  simililudo  rei  intelleclae,  species  tamen 
est  principinm  inlelliiiibilis  operalionis, 
verbum  auteni  est  tenninus  illius ;  sed 
terminus  intelligibilis  operalionis,  sicut 
et  cujuscunque  aclionis,    est  ejus    obje- 


utrumquc    autem    competit  verbo  men 
tis. 

Et  primum  quidem  multipliciter  appa 
ret :  Qiprimo,  quia  verbum  est  immedia- 
tus  et  primus  terminus  intellectionis ;  ler 
minus  auteiu  immediatus  intellectionis 
sicut  etcujuslibet  actionis,  est  ejus  obje- 
clum  immediatum.  Secundo,  quia  esse 
verbi  est  ipsum  intelligi;  implicat  autem 
id,  cujus  esse  est  intelligi,  non  terminare 
passive  intellectionem,  atque  adeo  inlelligj 
ut  quod.  Terlio,  quiaverbum  intelligenlis 
humineni  est  homo  intellectus;  immedia- 
tum  autem  objectum  intelleclus  inlelli- 
genlis  hoaiinem  est  homo  intellectus ; 
nam  per  iumc  devenit  in  cognitionem 
iioininis  simpliciter.  Quarlo.  quia  illud, 
quod  esl  primo  et  per  se  inlelleclum,  non 
est  res  illa,  cujus  nolilia  per  intellectum 
habetur,  cum  illa  quandoque  sit  inlellecta 
in  polenlia  lantum,  et  sit  extra  intelli- 
genlem,  et    sic    aliquamlo    absens,  sicut 


clum  :  ergo  verbum  est  objectum  intelle-     cum  homo  inlelligit  res  maleriales,  pula 


clionis,  et  consequenter  non  lantum  est 
medium  qno,  sed  eliam  in  quo  cugnilo 
aliud  cugnoscitui'.  —  Quodl.  j,  a.  0,\u  f.; 
Quodl.  10,  a.  7  ;  l.  Sent.  disl.  17,  (|.  1,  a. 
U,  ad  3  *. 

3.  Prieterea,  verbum  menlis  dicilur  m- 
lCfUio  intellecla  ;  sed  quod  esl  luedium 
quo  inlelligendi  tanlum,  nun  e.-^l  quid  in- 
tellcctum  :  ergo  verbuiu  iaenli.>  non  est 
medium  quo  tantum,  sed  cliam  mediuni 
m  (luo.  — c,  (lent.  I.  1,  c.  53;  1.  'i,  c. 
11. 

Hespondeo  dicenulm,  {piod  necesse  est 
dicere,  quod  verbum  inenlis  rsl  nudium, 
in  quo,  cliniaijo  (juai  visa  deducil  in  co- 
gnilionem  rei  per  illain  iepr.'i'senlal;u. 
Cujus  ralio  e^l,  ((uia  de  ralione  medii  in 
(]U0  cognuscendi,  seu  imaginis,  est  ul  sit 
prinio  coijnilum  ci  ralio  coijnoscendi  ulitul : 

•    «    Visus   particularM  ;;    •  ■    '     ' 
scere  nisi  illud,  cujus  spei         .        .  i 

pupilla  putesl  recipi  ;  et  tdeo  vUu!)  non  pu- 
lest  cuinprehcudero  Buuin  acluni  ».  —  Uadu 
si  op[)Osiluin  difil  1.  .^ent.  .lisil.  35,  q.  1,  a.'.', 
iu  c,  gtuliu  exeutpli  til  (lieilur,  ul  l>eue  nulul 
Cupteulus  iu  1.  Seitt.  disl.  'X>,  (j.  *J,  a.  1,  cou- 
clus.  b. 


lapidem,  aniinal  el  similia,  el  aliquid  ab- 
sens  ;  cum  lamen  oporleal  quod  inlelle- 
clutn  sit  in  intelligente,  et  unum  cum  ipso. 
—  Neque  eliam  primo  inlollectuni  esl 
similitudo  rei  intcllecla',  per  quam  iufor- 
matur  intcllcctus  ad  intelligcnduin;  in- 
lelleclus  eniiu  non  potest  inlclligere,  nisi 
secundum  quod  til  aelu  pcr  hanc  siiuili- 
tudinem;  sicut  nihil  aliud  potcbt  operaii 
tjccundum  (juod  est  in  jiolenlia,  sed  se- 
cundum  quod  fit  adu  pcr  ali(|uaiu  for- 
mam  ;  unde  ha'C  similitudo  se  habel  in 
inlclligendo  sicul  inlclligcndi  princiinum, 
nun  sicut  terniinus.  —  lloc  ergo  cril 
primo  et  per  se  objoclum,  quod  inlello- 
clus  in  se  ij)So  format  cl  concij)it  do  re 
inlcllcclu,  (juijd  dicilur  verbum.  Qumto, 
(juia,  ul  dictuiu  esl,  ubjectuin  primum 
inlclleclus  debel  esso  inlra  ij)suiu,  sicul 
objeclum  sensus  osl  cxlru,  el  dcbol  es^  • 
piojMtrlionatum  virtuli  inlclligcndi  ;  h»c 
aulem  solo  veibo  couveniunl,  ul  diclum 
est  (urt.  j)riL'ccd.). 

«Juod  voro  verbuin  monlis  8il  ralioefh 
ijnmendi  res  ad  extra,  j^robulur  :  /«"» 
quiUf  ul   diclum   oal,  ralio  coKiiobCcndi 


DE  ANiMA  —  QUyEST.  XCVII 
st  foima  lei  iii  quanLuin  cognila,  quia 
,er  eani  fit  aclu  cognita  ;  fit  autem  res 
ctu  cognila  i)er  verbum  ;  —  tum  quia 
niversale  est  ralio  cognoscendi  et  i'a- 
iendi  ea,  quse  sunt  a  parle  rei  ;  ad  lioc 
nini  inventse  sunt  arles  et  scientia),  ut 
es  in  suis  naluris  univerfcalibus  cogno- 
cerenlur  ;  et  per  consequens  eatcnus  in- 
3llectus  res  extra  animam  existentes  co- 
;nosceret,  quatenus  cognosceret  univer- 
alia.  Est  autem  verbum  mentis  lale  uni- 
crsale,  ut  supra  oslensum  est.  Cum  enim 
erbum  sit  una  similitudo  omnium  ab 
[ilellectu  formata  uniformilcr  inducens 
11  eorum  cognitionem  ob  sui  abslractio- 
em  a  conditionibus  individualibus,  vere 
st  (luid  universale  ;  quod  enim  est  iale, 
stratio  cognoscendi  illaquaiin  eo  viden- 
iir  et  reprsesenlantur,  sicut  universale 
st  ratio  cognoscendi  particularia  in  eo 
ontcnta.  Quamvis  enim  verbum  men- 
is,  si  consideretur  secundum  quod  est 
imilitudo  plurium  ad  invicem  similium, 
liliil  illi  tribui  possit,  nisi  quod  in  rebus 
nvenitur ;  si  tamen  consideretur  secun- 
luni  quod  est  ens  quoddam  inintellectu, 
le  illo  polest  dici,  quod  sit  intelligibile 
l  universale.  (2.  Sent.  dist.  12,  q.  1,  a. 

1,  ad  0  ;  et  supra  in  Logica  q.  2,  art.  3, 
.)  —  Unde  manifestum  est,  quod  verbum 
stmedium  in  quo  intelligendi,  et  non  me- 
'iiim  quo  tantuni.  —  1.  Senl.  dist.  27,  q. 
;,  a.  3 ;  dist.  36,  q.  1,  a.  3  ;  2.  Sent.  dist. 

2,  q.  1,  a.  3,  ad  5 ;  4.  Sent.  dist.  49,  q. 
,  a.  3,  ad  15 ;  la,  q.  85,  a.  2  ;  q.  87,  a. 
I ;  q.  14,  a.  2 ;  c.  Gent.  1.  1,  c.  53  ,  1.  2, 
.  75;  1.  4,  c.  11 ;  de  Verit.  q.  3,a.  2  ;  q. 
10,  a.  2 ;  de  Pot.  q.  9,  a.  5 ;  lect.  1  super 
ap.  1  Joannis;  Opusc.  13  et  14. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  cogni- 

io  sensus  perficitur  per  solam  immuta- 

ionem  sensus  a  sensibili ;    nam  per  for- 

aaui,    quse    illi    a  sensibili  imprimitur, 

entit  ;  non  autem   ipse  sensus  exterior 

ormat   sibi   aliquam   formam,  quomodo 

llam  formatimaginatio  consimilem  verbo 

aentis  ab  intellectu  fabricato.  —  Quodl. 

),  a.  9,  ad  1  et2;  la,  q.  85,  a.  2,  ad 
> 


DE    VERI30    MENTIS  —  ART.    II  3l9 

Ad  secw/ic/wm  dicenduni,  quodquia  con- 
ceptus,  seu  verbuni  ut  imago  rei,  cst 
ratio  cognoscendi,  facit  unum  cognitum 
cum  ro,  qua)  cognoscitur,  sicut  materia 
et  forma  sunt  unumin  cssc  ;  ideo  qiiando 
intellectus  per  verbum  intelligit  rem,  non 
judicat  esse  duo  intellecta,  sed  unum,  ut 
dictum  cst;  secus  autcm  esset,  si  intel- 
lectus  intelligeret  verbum  ut  res  qua^dam 
est.  —  3.  Sent.  dist.  14,  q.  1,  a.  1,  qure- 
stiunc.  4,  in  sol.  —  V.  Capreolum  in  1. 
Scnt.  dist.  27,  q.  2,  a.  2,  ad  4  Aureoli ; 
cf.  in  1.  Sent.  dist.  35,  q.  1. 

Ad  leriium   dicendum,  quod  verc  ver- 

bum  habet    rationem   imaginis  et  medii 

in  quo.  Et  ad  primani  prohalionem  dicen- 

dum,  quod  sicut  non  cxperior,  dum  video 

albedinem,  quod  aclus  meus    feratur  in 

duo,  puta  in  colorem  et  coloratum  ;  imo 

non  experior    quod    feratur   in  colorem, 

sed  in  coloratum,    nisi  per   ratiocinatio- 

nem,  qua  dislinguo  inter  visibile  et  ratio- 

nem  visibilis  ;  ita  quia    verbum    mentis 

estratio  intelligibilitatis  rei  exterioris,  est 

prius  cognihim  quam  res  extra;  non  ta- 

men  est  ita  manifestum.  —  Ad  secundam 

probaiionem  dicendum,  quod  antecedens 

est    falsum.    Nec    probatio    ejus   valet. 

Licet  enim  species  aut  actus  aut  habitus 

intellectus  non  cognoscatur  nisi  reflexe  ; 

secus  tamen  est  de   verbo,  quia  illud  est 

terminus  intellectionis,  non  autem  aclus 

nec   alia   numerala.  Nec   oportet,  si  in- 

tellectus  directe  intuetur  verbum,   quod 

est  subjective  in  ipso,  quod  ideo  intuea- 

tur  se  ipsum  directe,  quantum   ad  suum 

quod  quid  est ;  nam  intellectus  possibilis 

in  quantum  hujusmodi  pro  isto  statu  non 

est  intelligibilis   in  actu,  nisi  illo  modo, 

quo  inlelligit  alia.  Et  illo  modo  concedo, 

quod  in  omni  intellectione  intellectus  in- 

telligit  se  ;  nam  dum  intelligit  lapidem, 

ipse  est  lapis  in  esse  intelligibili ;  et  ideo 

intelligit  se  eademintellectione,  quaintel- 

ligit  lapidem,non  tamen  in  quantumintel- 

lectus,  sicut  nec  quicunque  videt  lignum 

ut  pictum,  videt  ]ignum  utlignum. —  Ad 

tertiam  probalionem  dicendum,   quod  si- 

militudo  inter  intellectum  et  voluntatem 


320  TERTIA  SECUNDJi:  —   PHILOSOPHIA    NATURALIS 


non  valet,  quia  volunlas  non  est  potentia 
conceptiva  sicut  intellectus  ;  nec  requirit 
speciem  prseviarn  actui  sicut  intellectus; 
nec  terniinatnr  ad  rem  illo  modo,  quo 
inlellectus  ;  nam  objectum  intellectus  est 
res  ut  in  intellectu,  objectum  vero  volun- 
talis  est  res  ut  in  se  esl.  Coiiceditur  ta- 
men,  quod  sicut  intellcclus  per  actum 
suum  oif^nit  conceptionem,  ila  voiuntas 
per  actum  suum  emiltit  quandam  iui- 
pressionem  amati  in  amante.  —  V.  Ca- 
preolum  1.  Sent.  dist.  27,  q.  2,  a.  2,  ad 
arg.  9  Durandi  et  Pelri  Palud.  contra 
conclus.  1  (edit.  Vcnet.  1589  pag.  399  b). 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  verbum 
mentis  est  ejusdemrationis  cumintellectu 
in  esse  inlcllii.nbili,  non  aulera  in  esse 
naturali  et  reali.  Et  cum  sit  ima^o  inlel- 
ligibiiiter  reprcusenlans  plura,  ut  dictum 
est,  intellij.Mbiliter  illa  in  se  continet. 

Ad  quinluni  dicendum,  quod  vorbum 
menlis  est  objeclum  primura,  ut  diclura 
est ;  quomodo  vero  i-cientia  sit  de  verbo, 
et  de  re  raanifeslala  per  verbuui,  dictura 
est.  Ex  eo  aulem,  (luod  verbum  est  rae- 


QU^STIO  XCVIII 

DE    OBJECTO    INTELLECTUS. 

Deinde  considerandum  est  de  objecl 
intellectus,  et  primum  quidem  de  objecl 
in  communi,  deinde  in  purticulari. 

CIRCA  PRIMUM  QU.^RITUR  : 

1 

Quodnam  sit  objectum  intelleclus. 

1 

ARTICULUS 

QUODNAM  Srr    OnJECTUM    INTELLECTUS. 

1.  Videlur  quod  objecluminlellectus  ^^ 
ens.  ; 

1.  Illud  enira  rst  j)roprium  objecluil 
intellcctus,  quod  primura  omnium  cadi' 
in  conceplionera  inlellectus;  sed  lioc  et 
ens,  quia  secundum  hoc  unuraquodqu, 
cognuscere  est,  in  quanlum  esl  actu,  ui 
dicilur  9.  Mdaphij<i.  {text.  20;  I.  8,  c.  1») 
crgo  ens  est  propriura  olijectum   inlelle- 


dium  in    quo,  sequeretur  error  antiquo-     ctus  atque  adeo  priniura  inlelligibilo.  — | 


rum,  si  lantura  inlelleclus  judiciuin  ler- 
ret  de  ipso,  non  aulcra  de  re  manileslala 
per  verbum.  —  3.  Sent.  disl.  14,  q.  1,  a. 

I,  quajsliunc.  4  ;  la,  q.  85,  a.  2;  cf.  etiam 

II.  cc.  in  corp.  hujus  art. 

Ad  sextum  diceiidum,  quud  intelligero 
specincatur  a  re  et  non  a  verbo,  quia 
veibura  ordinatur  ad  rcm  taiiiquara  ad 
fiiicra,  ul  dictum  esl  (in  Logica  q.  2,  a. 
1,  ad  M. 

Ad  septimum  dicenduin,  quod  biinili- 
ludo  inler  sjjecieia  inlelligibilera  el  ver- 
bum  lantumconsislit  iii  lioc,  (|uod  uliuin- 
que  esl  ^imililudo  repricsentans  rein  ad 
extra,  non  autem  in  aclivilale  vel  in  ra- 
tiono  inedii.  —  1.  c.  Gcnl.  c.  53. 


la  q.  5,  a.  1  et  2  ;  X.Sent.  dist.  19,  q.  5 
a.  1,  ad2. 

2.  Pr:L'terea,  ralio  cujuslibet  potcnli:i 
consistit  in  urdine  ad  id,  ad  quod  dicilur 
quudestejus  objectum ;  sed  ratio  inlelle 
clus  dicitur  ad('ominunera  rationeineulis 
nani  intellcclus  pussibilis  esl  (|U0  e^ 
uinnia  lieri ;  unde  secundiim  nullain  dilTt* 
rentiain  entiuin  diversiricatiir  polenti.i 
intelleclua  po&sibilis  ;  ergo  objecluin  iii- 
tellci^-lus  est  ens  incoinmuni.  —  la,  (j.  7".' 
a.  7,  ••. 

Sedconlru  esl,   (|uod  inuJuscc 
.'■••i|uilur  inodtiiii  iiuluru  leicognoM  cnli- 
.si-d  aiiima    nu^lra    (piaindiu    in   hac  \iti 
NiNimus,  habel  esse  in  inaleria  corporali 
eivo  nun  polest   iiitelli};ere  nisi    eu,  qn  • 
8unt  in  muleria   corpurali.  Nun  ergo  tii- 
iii  cunimuni  est  objeclum    inlelleclun. 
la,  (j.  12,  a.  'i  el  II,  c. ;  q.  84,  a.  8,  c. 
(|.  89,  a.  l,  c. 

II    —  Vi.Ielur  quod  ulijecluia   inlello- 
clud  dil  verum. 


DE  ANIMA  —  QU/EST.   XGVIII   DE 

l.IJ  enim  estobjecLum  Int-^Uectus,  snb 
ujus  ratione  percipit  intellectus  quid- 
uid  intelligit  ;  sed  intellectus  intclligit 
ns  sub  ratione  veri  :  ergo  verum  est 
bjectum  intellecLus.  —  la,  q.  IG,  a.  3, 
rg.  3. 

2.  Praslerea,  ita  se  habet  ad  intellc- 
Uim  verum,  sicut  ad  voluntalem  bonum; 
:id  bonum  est  proprium  objectum  volun- 
ilis :  ergo  et  verum  crit  proprium  obje- 
Uim  intellcclus.  —  la  2aB,  q.  60,  a.  1,  ad 
;  1.  Sent.  dist.  19,  q.  S,  a.  1,  c. 

Sed  conira  est,  quod  Philosophus  (2.  de 
nima  text.  152;  I.  3,  c.  3)  dicit,  quod 
Dntingit  intelligere  et  vere  et  falso;  ergo 
bjeclum  intellectus  non  est  verum.  — 3. 
?  Anima  1.  4. 

III.  Videtur  quod  objeclum  intellectus 
t  quiddiias  seu  natura  rei  maleriaUs. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (3.  de  Anima 
xt.  30;  c.  7),  quod  nihil  sine  phantas- 
late  intelligit  anima  ;  sed  hoc.non  essct 
erum,  si  objectum  intcllectus  non  esset 
atura  et  quidditas  rei  materialis  :  ergo 
cTC  vere  est  objectum  intellectus.  —  la, 
.  84,  a.  7,  arg.  Sed  contra  et  in  c. 

2.  Pra^terea,  natnra  cognoscens  debet 
sse  proporlionata  proprio  objecLo  ;  sed 
atura  animae  cognoscentis  est  forma  in 
lateria  :  ergo  et  ejus  objectum  debet 
sse  qiiidJitas  in  materia  cxistens.  —  la, 
.  12,  a.  4  et  11,  c.  ;  q.  84,  a.  7  et  8,  c. 

IV.  Videtur  quod  objectum  intellectus 
Xphaniasma. 

l.Dicit  enim  Philosophus  (3.  de  Anima 
xt.  31;  c.  7),  quod  phantasmata  se  ha- 
et  adintellectum  sicut  sensibilia  ad  sen- 
im,  et  colores  ad  visum  ;  sed  sensibilia 
Jnt  propria  objecta  sensuum  :  ergo  et 
hanlasmata  intellectus.  —  2.  Sent.  dist. 
),  q.  2,  a.  2,  c. 

2.  Praeterea,  dicit  Philosophus  (3.  de 
nimatexl.  30;  c.7),  quoJ  oportet  intel- 
^entem  phantasmata  speculari;  sed  ob- 
ctum  intellectus  est  id,  circa  quod  fer- 
'r  speculatio  intelligentis  :  ergo  obje- 
]um  intellectus  est  phantasma.  —  3.  de 
|'iima  1. 12. 
j3.  Praeterea,  intellectus  intelligit  cum 


OBJECTO   INTELLEGTUS   -   ART.  I 


321 


coiitinuo  et  tempore,  ct  non  sinc  phan- 
tasmalc;  sed  hoc  est,  quia  utitur  phan- 
tasmatibus  tamquam  objectis,  sive  in 
accipicndo  scienliam  sivo  in  utendo  ea  : 
ergo  phantasma  est  objeclum  intcllectus. 
—  2.  Sent.  dist.  23,  q.  2,  a.  2,  ad  3;  3. 
Sent.  (\[A.  14,  q.  1,  a.  3,  qua3stiunc.2,  c; 
dist.  31,  q.  2.  a.  4  ;  Quoisi.  disp.  de  Ani- 
ma  a.  15,  c. 

Scd  c.onlra  est,  quod  sicut  finis  poten- 
liae  visivaD  est  cognoscere  colores,  ita 
finis  potenlia?  intellcctivae  non  est  co- 
gnoscere  phantasmala,  sed  res  reprai- 
sentatas  per  species  inlelligibiles;  ergo 
sicut  cokr  est  objectum  visus,  ila  obje- 
ctum  intellectus  erit  res  repraesentata  per 
spcciem  intelligibilem,  non  autem  phan- 
tasma.  —  3a,  q.  11,  a.  2,  ad  1. 

V.  Videtur  quod  objectum  intcllectus 
sit  uniuersale. 

1.  DicitenimPhilosophus  {i.Phys.  text. 
49  ;  c.  5),  quod  sensus  cst  singularium, 
inlellectus  vero  universalium  ;  ergo  sicut 
singulare  est  objectum  sensus,  ita  uni- 
versale  erit  objectum  intcllectus.  —  la, 
q.  86,  a.  1,  arg.  Sed  conira. 

2.  Prajterea,  illud  cst  objectum  intel- 
lectus  possibilis,  propter  quod  faciendum 
ponitur  intellectus  agens  ;  sed  hic  poni- 
tur  ad  faciendum  universale  :  ut  nimi- 
rum  faciat  res  inlelligibiles  actu,  abslra- 
hendo  eas  a  conditionibus  individuanti- 
bus,  qua3  faciunt  rem  singularem  :  ergo 
objectum  intellectus  est  universale.  — 
Quodl.  12,  a.  H. 

Sed  conira  est,  quod  connaturale  cst 
homini  intelligere  per  intellectum  natu- 
ras,  qase  non  habent  esse  nisi  in  natura 
individuali ;  sed  intelligere  formas  exi- 
stentes  in  materia  individuaii  est  intelli- 
gere  singulare  :  ergo  objectum  intelle- 
ctus  non  est  universale.  —  la,  q.  12,  a. 
4,  c;  q.  85,  a.  1,  c 

Respondeo  dicendUxM,  quod  dupliciter 
potest  aliquid  esse  objectum  intellectus  : 
iino  modo,  ut  id  quo  intellectus  intelligit. 
Et  hoc  triplex  est':  aliud  enim  est,  quo 
formaliter  intellectus  intelligit,  sed  im- 
proprie  et  remole,  vel  per  modum  medii; 


SUMM.«E  Philos.  IV  —  21. 


322  TERTIA    SECUND.E   -   PHILOSOPIIIA    NATURALIS 


et  hoc  cst  phanlasma ;  —  aliud  vero, 
cjuo  intelligit  proprie  et  proxime  ;  cl  hoc 
cst  species  inlelligibilis  ;  —  aliud  demum, 
quo  intelleclus  instrumentalilcr  intelligil; 
et  hoc  est  verbum  mentis  :  hoc  cnim  cst 
fabricatum  ob  intellcctu  tamquom  in- 
strumcntum,  mcdiante  quo  et  in  quo,  ut 
dictum  Ctt,  intellcctus  rcs  inlelligit.  — 
Alio  mado,  ul  id  quod  inlcllectus  inleUi- 
git  ;  ct  hoc  cst  res  iCj^rcrsenlala  per 
speciem  intelligibilem  et  vcrbum  mentis. 
—  la,  q.  83,  a.  2  et  3 ;  3.  Scnt.  disl.  31, 
q.  2,  a.  4,  ad  5  ;  de  Verit.  q.  2,  a.  C,  c. ; 
Quodl.  5,  a,  9,  ad  1. 

Verum  in  hacrc  rcpraesenlata  duo  con- 
sidcrari  possunt  :  unum,  quod  se  habet 
quasi  malerialiter,    ct  allerum  csl  sicut 
furmale  complens  rationcm  objecli,   :-icut 
ad  visibiie  concurrit  lux  et   color.   lllud 
autem,  quod  se  habet  materialiler  ad  ob. 
jeclum    inlelleclus,    cst    qua.vunquc    vei 
inlLllecla,  sed  ralio  objecli  completur  ex 
ralionc  veri ;  sicul  id,  quud  se  habet  ma- 
lerialitcr    ad    objeclum    vuluiilalis,     est 
qua-cunquc    res    volila,   sed  ralio  objecli 
compiclur  ex   ralione    boni.    Sicul  enim 
bonitas  dicit  rationem    per  quam  essen- 
lia   ordinalur   ad   api)clilum,    ila  vcntas 
dicit  rationcm  j)cr  quam  essonlia  ordina- 
lur  ad   inlclleclum.    Uiidj   sicul  nullum 
cssc    ai^i^clitur    anjolc'    ralione   boni,  ila 
iiullum   csse    inlclligilur   omola    raliono 
veri.    Malcriale    vcio    dujflicilcr    jfolesl 
cssc    objeclum  jfolcnlicC    :    —    \cl  co.Ve- 
ctivc,    quia    conlinel    omiiia  quai   pjili- 
ncnl  ad    illani    j>olciiliam  ;  el  bic  ciJb  csl 
objcclum  inlellcclus,  quia  iiiliil  inlclligi- 
lur  nisi   ciis  ;   —    \el    exclusivc^    iJ    ci»l, 
quoJ    lanlum   ad  illain  |ioleiiliaiu   ()Cili- 
nel.Ll  liuc  duplicilcr  coiiliiin;ii  t'?so  lalo : 
—    vcl  (jdiiituin    ad  inuduin    seii    lalio- 
ncm  rcjnccsentandi  cuiiscquciil  in    aclum 
raliunis  scu  iiiudum  iiilclligendi    in  |»i\.l- 
senli  vila,  (jui  mu  lus  csl    jier  absliaclio- 
nem    a    cundiliunibuii     iiidividuaiililjus, 
luniinc  intcllcclus  af,'eiilis  ;  el  sic  univer- 
hale    cst    objcdum    inlcllcclus,  qualciuis 
intenlio    uiiiversjlilalis  cunscijuilur  luo- 
dum  inlcllig''iidi ;  —  vcl  (luautum  ad  jxm 


intellectam;  et  sic  quidJitas  est  obje- 
clum  intellectus,quia  solus  inlellectus  co 
gnoscit  quidditates  rerum.  —  Et  sic  jmie 
cx  his,  quod  jjlura  conslitui  possunt  ob 
jcclum  intellectus,  scd  diversimode  con 
sidcrala,  ut  dictum  est.  —  1.  Scnt.  dist 
10,  q.  5,  a.  1,  c.  et  ad  2  ;  cfr.  dist.  /|8 
q.  1,  a.  2,  c. ;  de  Vcrit.  q.  2,  a.  3,  adl2 
la,  q.  85,  a.  2 ;  dc  Pol.  q.  7,  a.  9,  c.  ;  4 
Metaphys.  I.  4  (I);  1.  Poster.  1.  2  (1). 
Unde  palel  ad  objecta. 


0U.4£STIO  XCIX 


DK  MODO,  OUO  AMMA  COnPORl  UNITA  INTEI 
LIGIT  CORPORALIA,  QVAi  SUNT  INFRA  ANI 
MAM. 

Deinde  considerandum  est  de  objecl 
in  jiarticulari,  cujus  consideralio  eril  Iri 
jiailita.  KMi\j>riino  considerabimus,  quc 
molo  anima  intclligal  corj)Oialia,  qu; 
sunt  infra  ijisam.  Sccundo,  quuiuudo  inlcl 
ligal  bc  ij)sam  et  ea  qu;fi  ia  ijjsa  sunl 
Tcrtio,  quomodo  intclligat  bubslanliui 
siiir.lualcs,  qua)  siijfra  ii^sam  sunt. 

Circa  cognilionem  vero  curporaliui 
Iria  cunsidcraiida  occuiunl;  priino,  pi 
(juil  ca  cognoscal ;  secundo,  (juuniudo, « 
quo  ordiiic;  lcrlio,  quid  in  cis  cognosca 

ClltCA  l'ai.MLM  QU/EllLNTUR  QblNQfK 

1.  Llruiii  anima  co  noical  corj^ora  pcr  into 

lei-tuiii. 
-.  Ulrum  inlelligul  ea  jier  essentiain  suum  \- 

per  uli(|ua.s  sp..-cies. 
3.  llruiii  inlelligibilein  cognitiouciii  acquir. 

a  seiisii. 

i.  Llruiii  uiiiina  indiKt^ut  pliunlusniatibus  a 

iiilelligendutn  corporu. 
3    Llruiii  judii;iuiii  iiilelleclus  iiiipetlialur  \» 

iiiil)  •cl  uicnluiii  viriuni  sensilivaruiii. 

AHTICULUS  I 

UTni.M   AMMA   COdNOSCAT  COnPOnA  PCIl 
INTi:Ll.liCTUM. 


\'idclur   (juol    aiiiina    uun 
corjiuru  pcr  inlcllcctuiu. 


co; 


DE  ANIMA  —  QUJiST.  XCIX  DE  COGNtTIONE    COHPOnALirM  —  ART.  I  323 

1.  Intelleclus  cnim  habet  cognoscerc  scicntia  sit  de  corporiJDUs;  el  sic  pciibit 
quiddilates  rerum,  quia  objectum  inlellc-  scienlia  naluralis,qua3  c^t  do  corporibus. 
clusest  quod quidesl,  ul  dicit  Philosophus  —  la,  q.  86,  a.  1,  arg.  Sed  conlra. 

'?j.  de  Anima  (ext.   2G  ;   c.  6)  ;  sed  quid-  Ri-spoNDr-o    dicendum,    ad    evidentiani 

ditas  rei  naturalis  non  est  ipsa  corporei-  hujus  quneslionis,  quod  primi  philosophi, 

tas  ;   alioqui  oportcret  quod  omnia   qu.T  qui  dc  naturis  rerum   inquisiverunt,   pu- 

habent  qiiidditalem,  essent  corpora,  quod  lavciunt  nihil  cssc  in  mundo  prrcter  cor- 

[jst  falsum  :  ergo   anima   non  cognoscit  pus.  Et  quia  videbant  oinnia  corpora  mo- 

corpora  per  intellcctum.  —  de   Verit.  q.  bilia"  essc,   tl   putabant  ca  in  conlinuo 

10,  a.  4,  arg.  3.  fluxu   esso,    existimaverunt   quod    nulla 

2.  Praeterea,  cognitio  intellectus  con-  ccrtitudo  de  rerum  veritale  haberi  pos- 
jequitur  formam,  quai  est  principium  sct  a  nobis.  Quod  cnim  est  in  continuo 
;ognoscendi  ;  sed  forma)  intelligibiles,  fluxu,  per  certitudinem  opprehendi  non 
liiKSunt  in  intellectu,  sunt  omnino  im-  pot  st,  quia  prius  labitur,  quam  mento 
nateriales  :  ergo  per  eas  intelleclus  non  dijudicetur;  sicut  Ileraclitus  dixit,  quod 
)Otest  res  materiales  et  corporcas  co-  non  est  possibile  aquam  fluvii  currentis 
^noscere.  —  Ibid.  arg.  4.  bis   tangere,  ut   recilat   Philosophus  (4. 

3.  Praeterea,  omnis  cognitio  est  per  Melaphys.  leM.  22;  I.  3,  c.  -j). 
iSfcimilationem  ;  sed  non  potest  esse  as-  His  autem  supcrveniens  Plato,  ut  pos- 
iimilatio  inter  menlem  et  materialia,  quia  set  salvarc  certam  cognitionem  veritatis 
irailitudinem  facit  unitas  qualilatis  :  a  nobis  pcr  intellcctum  haberi,  posuit 
[Lialitates  autem  reruni  corporalium  sunt  prseterisla  corporalia  aliud  genus  entium 
orporalia  accidentia,  quce  in  intellectu  a  materia  ct  molu  separatum,  quod 
sse  non  possunt;  ergo  intellectus  nou  nominabat  specfes  sive  «c/eas,  per  quaruni 
lolest  corporalia  intelligere.  —  Ibid.  participationem  unumquodque  istorum 
rg.  5.  singularium   et  sensibilium   dicitur    vel 

4.  Prseterea,  intellectus  nihil  cogno-  homo  vel  equus  vel  aliquid  hujusmodi. 
cit  nisi  abstrahendo  a  maleria  et  con-  Sic  ergo  dicebat  scienlias,  definiliones 
itionibus  materialibus;  sed  res  mate-  et  quidquid  ad  actum  inlellectus  perti- 
iaies,  quai  sunt  res  naturales,  non  pos-  net,  non  referri  ad  ista  corpora  sensi- 
iint  etiam  secundum  intellectum  a  ma-  biha,  sed  ad  illa  immaterialia  et  sepa- 
3ria  separari,  quia  in  earum  definitio-  rata  :  ut  sic  anima  non  inlelligat  ista 
ibus  cadit  materia ;  ergo  idem  quod  corporalia,  sed  intelligat  horum  corpo- 
rius.  —  Ibid.  arg.  6.  ralium  specles  separatas. 

5.  Praiterea,  sicut  se  habet  sensus  ad  Sed  hoc  dupliciter  apparet  falsum  : 
itelligibilia,  ita  intellectus  ad  scnsibilia;  primo  quidem,  quia,  cum  illae  specics 
id  anima  per  sensum  nullo  modo  potest  sint  immateriales  et  immobiles,  exclude- 
ignoscere  intelfigibilia  :  ergo  nec  per  retur  a  scicntiis  cognitio  motus  et  raa- 
itellectura  sensibilia,  quoe  sunt  corpora.  terice,  quod  cst  propriura  scientiae  natu- 
-la,  q.  84,  a.  1,  arg.  2.  ralis,  et  deraonstralio  per  causas  moven- 

6.  Praeterea,  intellectus  est  necessa-  tes  et  raateriales.  Secundo,  quia  derisi- 
orum  et  seraper  eodera  raodo  se  haben-  bile  videtur,  ut,  dum  rerum  qua)  nobis 
um  ;   sed   corpora   orania  sunt  raobilia  raanifesta)  sunt,  notitiara  quaeriraus,  alia 

non    eodem  modo  se  habentia  :  ergo  entia   ia   mediura   aiTeraraus,    qua)    non 

lima  per  intellectura  non  potest  corpo-  possunt  esso  eorum  substantiae,  cum   ab 

ilia  intelligere.  — /6/d.  arg.  3.  eis  differant   secundum  esse;  et  ?ic,  his 

Sed   contra  est,   quod    scientia   est  in  subsLantiis   separalis  cognitis,  non  pro- 

tellectu;£i   ergo    intellectus    non    co-  pter  hoc  de  islissensibilibus  judicare  pos- 

loscit  corpora,    sequitur    quod  nulla  semus.  —  Videtur  autem   in  hoc  Plato 


10.4 


rERTlA   SECUNDiE  —  PHILOSOPHlA   NATURALIS 


deviare  a  verilate,  quia  cum  a?sliinaret  les  Corinse,  possunt  tanien  esse  similitu- 
onmcm  cognitionem  per  moduin  alicujus  dines  rerum  materialium.  Non  enim 
similiLudinis  esse,  crcdidil,   quod    forma     oportet  quod  ejusmodi  esse    habeat  simi- 


cugniti  ex  necessilutc  sit  in  cognoscente 
co  modo,quo  est  in  cognito.  Consideravit 
autcm,  quod  forma  rei  intcllcclae  est  in 
intollectu  univcrsalitcr  ct  immaleiialitLr 
ct  immobiliter,  quod  cx  ipsa  opcralione 
intcllccLus  apparct,  qui  inLclligiL  univci- 
saliLer  ct  per  mudum  necessitaLis  cujus- 
dam  ;  modus  cnim  actionis  e»t  secunduin 
modum  formae  agentis.  Et  idco  exisLima- 
\it,    quod   oportcret   res    intellectas   huc 


litudo,  cujusmodi  est  id,  cujus  est  sinii 
litudo  ;  sed  solum  quod  in  ralioneconve 
niat  ;  sicut  forma  hominis  non  habetlal 
esse  in  slatua  aurea,  quale  esse  habel 
forma  hominis  in  carnibus  et  ossibus.  — 
Jhid.  ad  4. 

Ad  terliinn  dicendum,  quod  quamvii 
qualilaLes  corporales  non  possint  esse  ii 
inLellectu,  possunt  tamen  esse  simililudi- 
nes  qualitatum   corporearum,  et  secun 


modo  in  se  ipsis  subsistere,  scilicct   im-  dum  has  intellectus  rebus  corporeis  assi 

materialiler  ct    immobiliter.   lioc  autem  milalur.  —  Ihid.  ad  5. 

necessarium  noii  est,  quia  etiam  in  i^^sis  Jd  quartnm  dicendum,  quod  inlelleclu 

sensibilibus    videmus,    quod   forma  alio  cognoscit    abstiahendo  a    materia  par- 


modo  est  i.i  uno  sensibiiium  (piam  in 
altero  :  puta  cum  in  uiio  est  albedo  inlen- 
sior,  in  alio  rcmissior  ;  et  cum  in  uno 
albedo  eat  cum  dulccdiiie,  in  alio  sinc 
dulccdine.  Et  pcr  hunc  etiam  modum 
forma  sen.-ibilis  alio  modo  esl  in  re,  quae 
esl  extra  animam,  et  alio  modo  in  sensu, 
qui  suscipit  formus  scnsibilium  absipie 
materia,  sicut  culorem  auri  sine  auro. 
Et  similiter  iiitcllcclus  species  corpoium, 
qUiC  sunt  materialcs  et    mobiles,  icci|.it 


liculari  ct  conditionibus  ejus,  sicut  al| 
hac  carne  ct  his  os.-ibus ;  non  lamcr 
oporlet  quod  ab.-lrahat  a  maleria  uni 
versali.  Uiide  potcst  considorare  forman 
naturalcm  incarnibus  et  ossibus,scd  noi 
in  his.  —  Ibid.  ad  G. 

Ad  quintvm    dicendum,    quod    in  lio. 
dilVert  .^ensus  ab  inlelleclu,  (pio  1  illo  t;m 
lum   corporalia    cocrnoscere    potcsl,    hii 
vero  et  corporalia.  Et  ralio  hiijus  divor 
sil.ilis   csl,   quia   iiiferior   virlus  non  j^ 


immateiialiter  ct  immubiliter,  sccundum     e\lciulil  adea.  quajsunt  superioris  virlu 


mudiim  suum  ;  iiam  reeptumcst  m  icci- 
picnte  pcr  mudum  lecipicntis. 

D.ccndum  est  eigo,  quod  anima  por 
intclloclum  cogiioscit  corpoia  cogniliono 
immatoiiuli,  uni\eisali  el  necessaria.  — 
la,  q.  8'i,  a.  I,  c 

Ad  ])i-inium  crgo  diceiidum,  quod  si 
corporeitas  sumatur  a  corjtoro  proul  est 
in  gonere  i|uanlit.itis,  sic  cur(K)rLitus  non 
est  <piiddita.s  rei  naturalis,  sed  ejus  aoci- 


lis,  seil  virlus  suporior  ea,  qia*  sunl  in 
ferioris  virtutis,  excellentiori  luodo  ope 
ratiir.  —  la,  (|.  84,  a.  t,  ad  2.  ' 

Ad  sextuin  dicendum,  quod  oinnis  mo 
lus  siippoiiil  alitpiid  immobile.  Ciim  enii: 
Iraiismiitalio  fit  secun  lum  (lualitatem 
reminet  subslantia  iminidjilis,  el  cun 
traiiMniitatur  forma  substaiitialis,  roiiia 
iiel  materia  immobilis.  Rerum  etiain  mu 
tabiliiim   suiit    immobiles    iiabitudines 


dciis,  scilicet  trina  diinensio  ;  si  \orosu-     Hicul  Socr;»t(.'s  elsi  non  seinpor  s('doal,la 


inatur  a  corpore  proul  e.-.l  in  jroncre  sub- 
staiitioi,  sic  coiporcilas  iiominut  iri  nilu- 
rulis  esseiiliam.  Nec  t.unen  set|uitur, 
quod  oinnis  (piidditas  sil  corpoieitab, 
iiisi  dicatur,  ipiod  ipiidditali  in  (piaiilum 
quiddiLas  conveiiiret  chso  corpoieitatein. 
—  de  ycrit.  ({.  10,  a.  4,  ad  3. 

Ad  secunduni  dicendiim,  (piod,  quain- 
vis  in  inlellcjlu  non  sint  nisi  imiuaterij- 


nn^n  iinmobiliter  est  verum,  qiiod  (juon 
do  sedet,  in  uno  luco  inanet.  El  proploi 
lioc  iiiliil  |>rohibi't  de  rebiis  mobilibu 
sionli.im  habore.  —  Ihid.  ad  li. 


DE   ANIMA  -  QU.EST.  XCIX  DE  GOGXITIOXE   CORPORALIUM  -  ART.  H 
ARTICULUS    II 


325 


2,  arg.  Secl  conlra ;  de  Veril.  q.  10,  a.  G, 
arg.  Scd  contra. 

Ri£3P0NDE0  DiCENDUM,  qmcl  antiqiii  Plii- 

UTRUM  ANiMA  PER  ESSEXTiAM  suAM  coRPO-     losoplii  posiieriinl,  quocl  anima  pcr  suam 

BAi.iA  INTELLIGAT  VEL  PER  SPECIES.  es^G  ,tinm   coguoscit  coppora.    IIoc  enini 

animio  omnium  communiler  iuclilum  fuit, 

Videlur   quod    anima    por    essenliani     quod  simile  simili  cognoscilur ;  exislima- 

suam  corporalia  intelligat.  bant   a'ilem,  qucjd  Ibrnn    cognili   hI  in 

1.  Dicit  enimPhilosopiius  (3.   de   Ani-     cognofccentc  oo  modo,  quo  e>t  in  ro  co- 

matext.  31;  c.S),  qucd  anima   quodain     gnJLa.    —  E   conlrario    autem   Platonici 


niodo  est  omnia.  Cum  ergo  simile  simili 
cognoscatur,  videtur  quod  anima  per 
86  ipsam  corporalia  cognoscaf.  —  la,  q. 
8'i,  a.  2,  arg.  2. 

2.  Prseterea,  anima  estsuperior  corpo- 
ralibus  creaturis;  inferiora  aulemsunt  in 


posuerunt.  Plato  cnim  quia  perspexit 
intellectunlem  animan\  immatorialom  esso 
et  imraatorialitcr  cognoscore,  posuit  for- 
mas  rerum  cognitarum  immatcrijlilcr 
subsisLcre. 

Priores   vero   naturalos  quia  con^iT'- 


siipcrioribus  eminenliori  inodo    quam   in     rabant  ros   cognitas  esse    corporeas    ot 

se   ipsis,  ut   dicit    Dionysius   (de    Ccelesti 

Hicrarch.    c.  12,  §  2;  —  Migne  t    3,  co!. 

294)  :  ergo  omnos  croaturse  corporcao  no- 

biliori  niodo  existunt  in  ipsa  essentia  ani- 

nicT  quam  in  sc  ipsis  ;  per  suam  cigo  sub- 


materiales,  posucrunt  oportere  res  cogni. 
tas  etiam  iu  anima  cognoscente  maleria- 
liter  csse  ;  ct  idco,  ut  anima^  attribuo- 
rent  omnium  cognilionem,  posuorunteam 
habcre  naturam  communcm  cum  omni- 


slantiam   potost   creaturas  corporeas  co-     bus.    Kt  quia    natiira  principiatorum  ex 

principiis  constituilur,  atlribuerunt  ani- 


2'noscere.  —  Ibid.  arg.  3 


3.  Prseterea,  anima  non  potesl  alio 
modo  intelligere  corpora,  quam  vel  per 
essentiam  ipsorum  corporum,  vei  per  spe- 
cies  acceptas  ab  illis,  vel  pcr  essentiam 
snam  ;  sed  ex  his  modis  primi  duo   non 


ma3  naturam  principii  :  ita  quod,  qui 
dixit  principium  omuium  essc  igncm, 
posnit  animam  essc  de  natura  ignis ;  et 
similitor  de  aere  et  aqua.  —  Empedo- 
cles  autem,   qui  posuit  quatuor  elcmenta 


sunt  possibiles.  Non    cnim  primus,  quia  materialia,  et  duo  movenlia,  ex  his  etiam 

omnis   cognitio  est  per  aliquam  formam  dixit  animam  esse  constitutam.  —  Et  ila, 

qnae  est  in  cognosconte  principium  cogni-  cum  res  maleiialiter  in  anima  ponerent, 

Lionis;scd   essentise  corporum  non  pos-  posuerunt    omnem    cognitionein    animcc 

sunt  esse  in  cognoscente,  cum  sint  extra  matcrialem  cssc,   non   discernentos  intor 

animam,  ut  patct.  Ncquc  sccundus,  quia  intellectum  et  sensum. 
species  accepta   a  corporibus   non  polost         Sed    liaic   opinio   improbatur   :  primo 

movere  intcUeclum  possibilcm,  cum  non  qnidom,    quia    in  matcriali  principio,  do 

S!l  intelligibilis  in  actu.  Ergo  restat  ter-  qno    loquebantur,    non    existunt  princi- 

lius  modus,    ut  aninia  per  suam  essen-  pia'a  nisi  in  potcntia.  Non  autem  cogno- 

liam  cognoscat  corpora.  — •    de  Verit.  q.  scitur  aliquid   sccundum  quod  est  in  po- 

10,  a.  4,  c.  ;  a.  6,  arg.  7.  tenlia,  sei   secundum  quod   est  actu,  ut 

Sed  contra  est,  quod   Philosophus  dicit  patet  in    9.  Metaphi/s.  {lext.  20;  1.   8,  c. 

in  fine  2.  Poster.  {text.  Tl ;  c.    10),  qiiod  9).  Undo    nec   ij)sa  potcntia  cognoscitur 

nolitia  primorum   principiorum,    in  qua  nisi  per  actum,  Sic  igitur   non  sufficerct 

consislit  originalitcr  omnis  nostra  cogni-  atLribuerc  pnim?e  principiorum  naturam, 

tio,  oritur  a  sensu ;  sed  ipsa  anima  non  ad  hoc  quoJ  omnia  cognoscerot,  nisi  in- 

esl  cognoscibilis  per  sensus  corporeos  :  essont  ei    naturce   et  formse  singulorum 

non  ergo  cognoscit  anima   res  corporeas  effecluum,  puta  ossis  et  carnis  et  aliorum 
per  suam  substantiam.  —  la,   q.  84,   a.      hujusmodi,  ut  Aristotelos  contra  Empedo- 


326 


TERTIA    SECUND.E  -  PHILOSOPHIA    NATUKVLIS 


clem  argumenlalnr  in  1.  de  Anima  {lext. 
7 ;  c.  5)"  Sccundo,  quia  si  oporlcrct  rcm 
cognilam  malerialilcr  in  cognoscenlc  cxi- 
slere,  nuUa  ralio  cssel,  quare  rcs,  qusc 
materialiler  cxtra  animam  subsislunl, 
cogniLione  carcanl;  pula  si  anima  igne 
cognoscit  igncm,  cl  ignis  cliam,  qui  cst 
cxlra  animam,  igncm  cognocccrel. 

Relinquitur  crgo,  quod   oportct    matc- 
rialia    cognita    in    cognoscente    cxistcrc 
non  malerialiler,  sed   magis    immateria- 
liter.   Et  liujus  ralio  csl,   quia  aclus  co- 
gnitionis  se   cxtcndit   ad   ca,   Q\uve  sunt 
cxtra  cognoscentem.    Cognoscimus  cnim 
ctiam  ca,  qua3  cxtra  nos  snnt.   Per  ma- 
lcriam  aulem  delerminalur  forma  rei  ad 
aliquid    unum.     Unde    manifeslum    c^t, 
quod  ratio  cognilionis  cx  opposilo  se  ha- 
bel   ad   rationcm  malcrialilalis.  Et  ideo, 
quae  non  rccipiunt    formas  nisi  maleria- 
liter,  nullo  modo  tuni  cognoscitiva,  sicut 
jilanUc,  ul  dicilui-  in    2.  de  Anima  {tcxt. 
12'i  ;  c.    12).    Ouanto   aulcm  aliquid  im- 
malcrialius  habcl    fornjam    ici   cognila*, 
lanlo  pcrfeclius  cognos  il.    Undc    inlclle- 
clus,  qui  abstraliit  ^-pccirm  non  soluin  a 
malcria,    sed   clium  a    nnlcrialibus  con- 
dilionibus  indi\iduanlibus,  ptifcclius  co- 
gnoscit  quam  scn^u^,  quia  accipil  foriuam 
rei    cognila',    fcinc    malciia    (piidcm,  si  d 
cum  matciialibus  condillunibus.  I'l  inlcr 
ips  8  sciisus,    visus  csl  magis  cognosci- 
livus,  quia  esl  minus  malciiali^;  cl  iiilcr      a  phantasmulibus  phanlasmula  se  liahcii 


stoteles  non  posuit  animam  esseaclu  com- 
posilam  ex  omnibus,  sicut  antiqui  nalu- 
rales  ;  sed  dixit  quodam  modo  animaru 
esse  omnia,  in  quanlum  est  in  potenlia 
ad  omnia,  per  sen^iim  quidem  ai  sensi- 
bilia,  per  intellectum  vcro  ad  inlelligi- 
bilia.  —  1a,  1.  c.  ad  2. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  quaili- 
bet  crcatura  habet  csse  finitum  el  deter- 
minalum.  Unde  cssentia  superioris  crea- 
lura3  clsi  habct  quandain  similitudinem 
inferioris  cicatura^  prout  communicant 
in  aliquo  gencre,  non  tamen  complcte 
habct  simililudincm  illius,  qiiia  dctcrmi- 
iiatur  ad  aliqunm  s]iecicm,  praHcr  quara 
cst  spccics  inferioris  crcaluiw.  Sed  cssen- 
lia  Dei  est  perfecla  similiiudo  oinnium 
qaanlum  ad  omnia  qua)  in  rebns  inve- 
iiiunlur,  sicut  universale  princij)ium  om- 
nium.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  tcrtium  diccndum,  quod  anima  in- 
lelligit  i^er  spccies  acccjilas  a  rcbiis  cl 
^onsibus  cxlcrioribus  rcmolc,  proximc 
vero  a  j)hantasmalibus  :  quia  fornKc  scn- 
sibiles,  vcl  a  scnsibilibus  abslracliT,  non 
j)0ssunt  agcrc  in  inlcllcclum  possiliilcm. 
iiisi  (pialeiius  j)er  luincn  inlcllcclus  agcn- 
lis,  mcdianle  jihanlasmale,  iminaleiialc? 
rtdduntur  ;  sic  eniin  cificiunlur  (|Ui»dair 
modo  homogenCiT  inlelleclui  j)0ssihili,  ii 
(jucm  agunt.  Veium  in  hac  jiroxiina  rc 
cej)lione  sj)ccicrum  in  intcllcclu  jtossibil 


ij)sos  inlcllcclus  lanlo  (juilibcl  csl  j)ei- 
fcclior,  quaiilo  immalciialior.  —  Ex  his 
crgo  j)alel,  quod  si  aliquis  inlcllcL-lus  cal 
(jui  j)cr  cssciiliam  suam  cngnoscil  omnia, 
Djioilcl  quod  ( s^cnlia  ejus  liubcat  in  su 
immalcrialil(.T  omnia  :  ^icul  unliqui  j)0- 
Lucrunt  cssenliam  aniiiKL*  aclu  comjtoni 
ex  j)rincij)iis  omnium  malerialium,  ul 
cognosccrct  omiiiu.  lloc  auleiu  jiroprium 
cA  13ei,  ut  sua  csscntia  .sil  immalerialiter 
comj)ivhcnsiva  omniuni,  jnoul  elToclus 
virlule  j)ia'e\islunl  in  cuuru.  Solus  igi- 
tur  Deus  j)er  esacnlium  siiam  omn  u 
inlelliL'it,  nun  autcm  aiiimu  iiequc  elium 
angelus.  —  lu,  (|.  8^1,  a.  2,  c. 

Ad  jirimuni  ergo  dicendum,  quod  Ari- 


ul  agens  inslrumentale  el  secundarium 
iiitellcclus  uulcm  ugens  se  habct  ut  a^^en- 
jirincij)ale  cl  jtiimum.  El  ideo  uclioiii; 
ctlcclus  reliiKjuilur  in  intcllcctu  jiossibil 
tecundum  coiulilionein  utriusquc,  el  u"! 
K*cundum  conditionem  ullcnus.  l'l  idet 
inlL-llcclus  jiossibilis  rciijiit  fonnas  u 
intelli-ribiles  aclu  ex  viilule  inlelleclur 
agenlis,  sed  ul  similitudines  JetcrmlDa- 
lurum  rerum  ex  ccgnilionc  j)huntasiua- 
lum.  Et  sic  formu)  intelligibilcs  in  acti 
iiequc  sunt  j)Or  se  cxislenles,  ikmjuo  sun 
vel  sjjorics  seii?ibiles  vel  u  sensihililHi 
imin(.'diate  abslraclx',  iie^jue  sunl  in  j>liaii 
la&iu,  (juia  ibi  suiil  tanluiu  inlellt  il  ' 
in    jiotcntia,    iictjue    ^uiit    iii    inl 


DE  ANIMA  -  QUMST.  XCIX  DE  COGNITIONE   CORPORALIUM  -  ART.  III         327 

agente,  quia   hic  niiUius  specici    est  rc-  pium  nostrdc  cognitionis  cst  a  sensu.  — 

ceptivus,sed  solum  intellcclus  possibilis,  la,  q.  84,  a.  c/arg.  Sed  conlra. 
et  per  has  anima  cognoscit   rcs  matc.ria-         2.  Prncterca,  dicit  Philosophus  (1.   Po- 

les  et  corporeas.  —  de^  Veril.   q.  10,  a.  sler.  lcxl.  33  ;  c.  18)  ot  cxpcrimcnto  pro- 

6,  ad  1  et  7;  a.   9,  ad  7  ;  q.  18,  a.  8,  ad  bolur,  quod  cui  dcficit  unus  sensus,  dc- 

5  ;    2.  Sent.    dist.  20,    q.  2,   a.  2,  ad  4  ;  ficit  una  scicntia,  sicut  cjccis  deest  scicn- 

Quodl.  8,  a.  3;  ct  11.  cc.  in  Tabula  Aurca  tia   dc   coloribus  ;  hoc  autcm  non  cpsct, 

voce  «  intellectus  i>,  n.  147.  ^[     anima    aliundc    acciperct    scicntiam 

quam   per  scnsus  :  crgo   a   scnsibilibus 

ARTICULUS    III  pcr  sensus   eam   accipil.  —  de   Veril.  q. 

10,  a.  6,  arg.  1  Sed  conlra. 
UTRUM   ANiMA  iNTELLiGiBiLEM  coGNiTiONEM         3.  Pra^tcrea,  natura  nihil  facit  fruslra 

ACQUiBAT   A    SENSU  ET   sENSiciLiBus.  ncc  dcficit  in   nccessariis;  frustra  autem 

dati  essent  sensus  anima;,  nisi  per  ipsos 

Videtur  quod  aniraa  intelligibilcm  co-  cognilioncm    dc    rebus   acciperet  :  ergo 

gnitionem   corporalium  non    acquirat   a  vere   illam  a  sensibus   accipit.  —  Ibid. 

scnsu.  arg.  3  Sed  contra. 

l.Eorum  enim,  quse  non  communicant         Rizspondeo  dicendum,  quod  circa  islam 

in  materia,  non  polest  esse  actio  et  pas-  qua^stioncm    triplex   fuit   Philosophoruui 

sio,  ut  dicit  Philcsophus  (1 .  de  Generat.  opinio.  —  Democrilus  enim  posuit,  quod 

text.  45  et  53  ;  c.  6  et7)  ;  sed  intellcctus  nulla   alia   est   causa   cujuslibet    nofctra) 

nostcr  non  communicat   in    materia  cum  cognilionis,  nisi  cum  ab   his  corp9ribu.s, 

rebus  sensibilibus  :  ergo   res    sensibiles  qua)  cogitamus,   veniunt    atque    intrant 

non  possunt  agere   in  intcllectum  impri-  imagincs    in    animas    noslras,    ut    dicit 

mendo   illi  cognitionem.  —    de  Verit.  q.  Ansto[c\csin  Vib.  de  Divinat.per  Somnnm 

10,  a.  6,  arg.  1.  (c.  2)  asserens,  quod  Democritus  posuit 

2.  Pra^terea,  objectum  inlellectus  c&t  cognitionem  fieri  pcr  idola  et  defluxioncs. 
quod  qiddest,  uidiciluv  3.  de  Anim.a  {texl.  Et  hujus  positionis  ratio  fuit,  quia  tam 
26  ;  c.  6) ;  sed  quidditas  rei  nullo  m.odo  ipse  Democritus  quam  alii  antiqui  natu- 
sensu  percipitur  :  ergo  cognilio  intellectus  rales  non  ponebant  intellcctum  differre  a 
non  accipitur  a  scnsu.  —  Ibid.  arg.  2.  scnsu,  ut  dicit  Aristoteles  in  2.  de  Anima 

3.  Pia3terea,  agens  est  nobilius  patiente,  [teit.  150  et  151 ,  1.  3,  c.  3).  Et  ideo,  quia 
ut  patct  per  Philosophum  in  3.  dc  yl/u-  scnsus  immutatur  a  sensibili,  arbilraban- 
ma  [lext.  19  ;  c.  5)  ;  sed  recipiens  se  ha-  tur  omnem  noslram  cognitionem  fieri  per 
het  ad  illud,  quod  recipit,  quasi  patiens  solamimmutationem  a  sensibilibus:  quam 
ad  agens  :  cum  ergo  intellectus  sit  mul-  quidcm  immutalioncm  Democritus  asse- 
lo  nobilior  sensibilibus  et  sensibus  ipsis,  rebat  fieri  per  imaginum  denuxiones. 
non  poterit  ab  eis  cognitionem  recipere.  Plato  vero  e  conlrario  posuit  intelle- 
—  Ibid..  arg.  8.  ctum  differre  a  sensu  ;  ct  intellectum  qui- 

4.  Praeterea,  effectus  non  se  cxtendit  dem  esse  virtutem  immaterialem  organo 
ultra  virtutem  suae  causae;  sed  intelle-  corporeo  non  utenlem  in  suo  actu.  Et 
ctualis  cognitio  se  extendit  ultra  scnsibi-  quia  incorporeum  non  potest  immutari  a 
lia;  intelligimusenimquajdam,  quassensu  corporeo,  posuit  quod  cognitio  intelle- 
percipi  non  possunt  :  intellectualis  ergo  ctualis  non  fit  per  immutationem  intel- 
cognitio  non  derivatur  a  sensibilibus.  —  lectus  a  sensibilibus,  scd  per  participa- 
la,  q.  84,  a.  6,  arg.  3.  tionem     formarum   intelligibilium   sepa- 

Sed  contra  est   :    1.  quod  Philosophus  ratarum.  Sensum  etiam  posuit  virtutem 

probat  in  1.  Metaphys.  (c.  1)  et  in  fine  2.  quandam   per   se    operantem.  Unde   nec 

Postcr.  [text.   27  ;   c.    19),    quod   princi-  ipsc  scusus,   cum  sit   quaDdam  vis  spiri- 


328 


TERTIA    SEGUND.E  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 


tualis,  immutatiir  a  sensibilibus ;  sed  or-  sola  impressione  aliquarum  rerum  supe 

gana  sensuum   a  eensibilibus   immulan-  riorum,  ut    Plato    posuit,  sed    per  illu 

tur ;  ex  quaimmutatione  anima  quodam-  superius    et   nobilius  agens,  quod  voc£ 

modo  excitatur,  ut  in  se  species  sensibi-  intellcctum  agen'em,  de    quo    jam  sapr 

lium  formet.  Et  lianc  opinionem  tangere  diximus,  quod  facit  phantasmata  a  sensi 

videtur  Augustinus  12.  s?//)er  Genes.  ad  bus  accepla  intelb"gibilia  in  actu,  perrao 

Litt.  (c.  24  ;  —  Migne   t.    34,  col.   47;i),  dum  ab^tractionis  cujusdam.  Secundur 

ubi  dicit,  quodcorpus  non  sentit,  sed  ani-  hoc  ergo  ex  parto  phantasmatum  intellej 

ma  per  corpus,  quo  velut  nuntio  utitur  ctualis  operalio   a   sensu  causatur.  Se 

ad  formandum    in  se  ipsa    quod  extrin-  quia  phanlasmata  non  sufficiunt  immu 

sccus    nuntiatur.    Sic    igitur    secundum  tare  intellectum  possibilem,   sed  oport(| 

Platonis    opinionem   neque   intellectualis  quod  fiant  intclligibilia  actu  per  intelle 

cognilio  a  sensibili  procedit,  neque  ctiam  clum  agentem,  non  polestdici,  quod  sen| 

sensibilis  totaliter  a   sensibilibus  rebus  ;  sibilis  cognitio  sit  tolalis  et  perfecla  caus! 


sed  sensibilia  cxcitant  aniniam  scnsibi- 
lem  ad  sentiendum,  et  simililer  scnsus 
excitant  onimam  inlellectivam  ad  inleUi- 
gendum. 

Aristoteles  autem  niedia  via  pioccssit. 
Posuit  enim  (2.  de  Aninia  text.  1d2  ;  1. 
3,  c.  3)  cum  Plalone,  intellectum  dilTcrre 
a  sensu.  Sed  sensum  posuit  propriam 
operationem  non  habcre  sine  communi- 
cotione  coi  poris,  ila  quod  ^eiilire  iion 
sit  actus  aniuKC  tantuin,  si-d  conjuncli  ; 
et  simililer  potuit  dc  oinnibus  optTaliu- 
nibus  sensitivse  porlis.  nuia  igilur  non 
est  inconveniens,  qiiod  sensibilia,  quce 
suiit  cxlra  onimnin,  causcnt  aliquid  in 
conjunclum  ;  in  hoc  Ari^tololcs  cum  Do- 


intellectualis  cognitionis,  sed  magis  quo! 
dam  modo  est  materia  causae.  —  1a,  r 
84,  a.  G,  c. 

Ad  primum  crgo  dicendum,  quod  for 
inae  sensibiles  vel  a  scnsibilibus  abstracl; 
non  possunt  agero  in  menlem  nostrani 
nisi  qualenus  por  lumen  inttllectus  agen 
tis.  imniateriales  red  luntur,  el  sic  elfi 
ciuntur  quodaminodo  homogenea?  inlellc 
clui  lossibili,  in  quem  iigunt.  —  d 
Veiit.  q.  10,  a.  0,  ad  1. 

A'l  secundum  iliccndum,  quod  circ 
idem  virlus  superior  cl  inferior  oper?n 
lur;  nun  similitor,  sed  superior  sub!i 
inius ;  undo  ot  pcr  formam,  quae  a  rebu 
accipitur,   sensus  non   ita  efficaciler  roi 


mocrilo    concordavil,    (|uod    oporaliones     cognoscit,   sicul    inlollcclus;  sod   seiisi 


sensiliva)  parlis  causei  lur  por  impre-:- 
sioiiem  sensibilium  in  sen«uin,  non  pcr 
mudum  defluxiunis,  ul  Dcmncritus  posuil, 
sod  [)er  (jM:^indam  opoialioiitMii.  Njm  rl 
l)emociilus  omnem  ucliunom  llt.Ti  po.xuit 
per  influxionom  alomoium,  ut  palel  in 
1.  de  (ieiteral  (text.  tiG  ot  8(|.  ;  c.  H).  In- 
lellecluin  \ero  i)Osnil  Arislololes  habore 


per  eam  manu  luc  lur  in  cognitioiio 
exlerioruin  acriJenlium,  inlelloclus  vei 
porvenil  ad  nuiam  qiiiddita'em  rei  secoi 
iKMidu  oam  ab  omiiibus  malorialibus  coi 
dilionibus.  l>iido  pro  laiilo  diiitur  co{:ii 
lio  111  *iitis  a  s.>nsu  origineiu  habcre  ;  n<> 
(|uud  oinne  illud,  qiiod  inens  cogiiosoi: 
sonsiis  a]>pruliondat,  seil  ({uia  ex  his,  qu 


operalionein  abs(jue  communicaliuiie  cor-     .seiisus  aj)|)rehoiidil,  ineiis  in  aliqua  ull' 


jioris.  Nihil  au'ein  corpureum  imj>riineie 
j)0tesl  in  rein  in(M)rj)oreaiii.  Kl  ideo.id  cau- 
sandumiiitolloctualeiiiojioialiuneiu  secuu- 
dum  Aristololoin  non  siiflicil  .sula  im|)ies- 
tiu  sonsibilium  corj)uruin,  sod  ro(|uiiilur 
ali(juid  iiubilius,  qiiia  agoiis  osl  liunora- 
bilius  jiatiente,  ul  ij»se  dicil  3.  de  Anima 
[text.  19;  c.  5)  :  iion  lamon  ila,  (juod  in- 
telleclualis  opeialio  causelur  in  nobis  ox 


riora  manudiKulur,  siout  etiain  sensibili 
iiilellecla  inanuducunl  in  inlolligonlia: 
diviiiorum.  —  Ibid.  ad  2 

Ad  lertinm  dicendum,  (juud  (jiiamvi.sii 
t.  lleotiis  j)u^sil>ilis  sil  b:iiij>licilor  iiobili'' 
ijuam  |<lianlasnia  ;  Inineit  socuiiduiii  qui 
iiiliil  j)ruhiiiol  jihanlasina  nobilius  csae,  i 
(jiiaiilum  soilicol  j)h.inlasuia  est  aol 
simililudo  lalis  roi;  (jikmI  intollootui  jv»'" 


DE  ANIMA 


QU/EST.  XCIX  DE    GOGNITIOXE   CORPORALIUM  -  ART.  IV 


329 


jili  non  convenit  nisi  in  potentia ;  et  sic 
juoclam  modo  potest  agere  in  intellcctum 
)0ssibilem  virtute  luminis  intellcctus 
jgentis  :  sicut  et  co!or  potest  agere  in 
,'isum  virtute  luminis  corporalis.  —  Ibid. 
id8. 

Ad  qiiartum  dicendum,  quod  sensitiva 
jognitio  non  est  lota  causa  intellectualis 
;ognitionis;  et  ideo  non  est  mirum,  si 
ntellectualis  cognitio  ultra  sensitivam  se 
ixtendit.  —  la,  q.  84,  a.  6,  ad  3. 

ARTICULUS    IV 

JTRUM     ANIMV      INDIGEAT     PHANTASMATIDUS 
AD     INTELLIGENDA     CORPORALIA. 


adeo  in  speciem  et  rem  repraisentatam  per 
illam,  ut  dictum  est.  Ergo  dicendura  est, 
quod  inlellcctus  in  intelligendo  res  cor- 
porcas  non  eget  phantasmatibus.  —  1a, 
q.  84,  a.  7,  ad  3;  de  Verit.  q.  1(1,  a.  6,  ad 
7,  et  alibi ;  2.  c.  Gent.  c.  63  et  73,  et  vide 
Ferrariensem  ibid. 

Scd  contra  est,  quo  1  Philosophus  (3. 
de  Anima  text.  30;  c.  7)  dicit,  quod  nihil 
sine  phantasmatc  intclligit  anima.  —  3. 
de  .inimal.  12  ;  v.  supra  q.  95,  a.  5. 

Respondeo  dicendum,  quod  necesse  est 
dicere,  quod  anima  indigeat  phantasma- 
tibus  ad  hoc,  ut  res  corporeas  intelligat. 
Quod  ex  duobus  potest  esse  manife- 
stum :  et  primo  quidem  a  signo,  quia  ad 
confusionem  phantasmatum  sequiturcon- 
Videtur  quodanima  nonindigeatphan-     fusio    in    actu    virtutis    intellectivae,    ut 


asmatibusad  intelligenda  corporalia. 

1.  Intellectus  enim  fit  in  aclu  per  spe- 
■iem  intelligibilem  ;  scd  intellcclio  ex 
)arte  intelligcntis  nihil  aliud  requirlt, 
|uam  quod  sit  in  actu  ;  nam  omne  in 
igens  agit,  quando  est  in  actu  :  ergo  ani- 
iia  non  eget  phantasmatibus,  sed  solis 
peciebus  inlelligibilibus  ad  intclligen- 
um.  -  la,  q.  84,  a.  7,  arg.  1. 


patet  in  pucris,  qui  in  principio,  ra- 
tione  confusionis  in  phnntasmatibus  exi- 
stcntis,confusam  habent  cognitionem  uni- 
versalium  quorundam,  et  postmodum  per 
successionem  temporum  distincte  unum- 
quodque  cognoscunt.  Unde  in  1.  Phys. 
(text.  5;  c.  1)  dicitur,  quod  pueri  in  prin- 
cipio  appellant  omnem  virum  patrem, 
poslerius  autem  determinant  unumquod- 


2.  Prseterca,  si  necessario  requiruntur     que.  —  Secundo  ex  modo  essendi  anima}. 


d  intellectionem  phantasmata,  vel  ut 
um  intellectu  agente  producant  speciem 
iielligibilem  in  intclloctu  possibili,  vel 
t  sint  objeiHum  inlcllectionis  ;  sed  ncu- 
'um  potest  dici.  Non  primum,  tuni  quia 
)rma  gradus  inferioris  non  potcst  pro- 
ucere  similitudinem  sui  in  gradum 
Itiorem,  phantasmata  vero  est  forma 
radus  inferioris  respcctu  speciei  intelli- 
ibilis;  tum  quia,  cum  phantasma  sit  si- 
lilitudo  rei  singularis,  tantum  producet 
Deciemreprcesentnntem  rem  singularem  ; 
on  eiiim  agit,  nisi  in  quantum  est  simi- 
tudo.  Neque  secundum,  quia  sequere- 
ir,  quod  intellectus  directe  singularia 
3gnosceret;  cum  enim  phantasma  sit 
imi'itudo  rei  singularis,  non  potest  intel- 
ictus  cognoscere  phantasma,  ut  est  si- 
lilitudo,  nisi  simul  cognoscat  rem  singu- 
irera,  cum  eodem  motu  feratur  intellectus 


Cum  onim  modus  operandi  sequatur  mo- 
dum  essendi  naturae  operantis,  sicut  et 
modus  actionis  modum  tbrmae  agentis,  ut 
diclum  est  (supra  q.  98,  quaestiunc.  1, 
arg.  Sed  contra ;  q.  99,  a.  1),  et  anima  ho" 
minis  sit  in  hac  vita  corpori  obligata,  et 
quodammodo  ci  subjecta,  et  ab  eo  de- 
pcndens,  indiget  ad  phantasmata  con- 
verti,  quoties  vult  aliquid  intelligere;  et 
multo  magis,  si,  quod  intelligit,  sit  quid 
corporeum.  Unde  manifestum  est,  quod 
nnimaegct  phantasmatibusad  intelligenda 
corporalia.  —  2.  Sent.  dist.  20,  q.  2,  a, 
2,  c.  ;  3a,  q.  11,  a.  2,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  spc- 
cies  conservalse  in  intellectu  possibiii  in 
eo  existunt  habilualiter,  quando  actu  non 
intelligit.  Unde  ad  hoc  quod  intelligat 
actu,  non  sufficit  conservalio  specierum, 
sed  oportet   quod    eis  utatur,  secundum 


1  imaginem  et   rein   imaginatam,  atque     quod  convenit  rebus,  quarum  sunt   spe- 


330  TERTIA  SECUND.E  -  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

cies,  quse  sunt  naturae    in    singularibus  ipsius  phantasmatis,  dum  considerat  nc! 

existentes.  —  la,    q.  84,  a.    7,   ad  1 ;  q.  turam    aclus    sui,   et  speciei   per  quai 

79,  a.  6  et  7.  intuetur,  et  ejus  a  quo  speciem  abstrahi 

Ad  seciindum  dicendum,  quod  phanlas-  scilicet  phantasmatis  :  sicut  per  simllilij 

ma  requiritur  ad  duo  :  pi^imo  ad  hoc,  ut  dinem,  qure  csl  in  visu  a  spcculo  accepl; 

concurrat  ad  productionem  speciei  inlel-  dirccte  fertur   visus    in   cognilionem  r 


ligibilis  :  tum  in  genere  causae  efficientis; 
nam  phantasma  concurrit  ut  agens  in- 
strumentale  et  secundarium,  sicut  inlel- 
leclus  agens  concurrit  ut  agens  principalc 
et  primum  ;  tum  in  gcnere  causae  mate- 
rialis  et  tamquam  maleria  causae;  nam 
objeclum  inlellectus  quasi  materialiter 
administralur  et  offertur  a  virtute  imagi- 
naliva,  etab  eadem  ipsi  inlelleclui  repne- 
sentanlur  ea,  quae  acccpta  sunt  a  sensi- 
bus,  et  praeparantur  phantasmala,  quae 
fiant  aclu  intelligibilia  per  intellectum 
agentem.  —  2.  Sent.  dist.  20,  q.  2,  a.  2, 
ad  2;  de  Verit.  q.  15,  a.  2,  ad  7;  Quodl. 
12,  a.  11;  2.  c.  Gent.  c.  73. 

Secundo  requiritur  per  modum  medii 
et  tamquam  objeclum  quo  remule,  iit 
dictum  est.  Neque  obslant  adducla  iri 
conlrarium.  Nam  primo,  licet  furma  sen- 
sibilis,  cujusmodi  ost  phanlasma,  non 
possit  per  se  imprimere  sj)Ocieia  intclli- 
gibiletn,  qnia  est  allerius  generis,  cuinsit 
forma  univer.-ialis  ;  polest  tamen  id  pro'- 
slare  virlute  inlellectus  agenlis,  ««t  ut 
agens  instrumcntale  et  secundarium.  .SV- 
cundo,  licel  phantasmu  sil  simililudo 
rei  singulaiis,  non  lainen  iiide  sequilur, 
quod  intellectus  inlelligal  reni  singul.i- 
rem,  quia  intelleclus   non  direcle   fertur 


speculatac  ;  sed  per  quandam  rcnexionei 
et  reversionem  fortur  per  eandem  i 
ipsam  simililudincm,  qua)  est  in  specul 
{dc  Veril.  q.  2,  a.  6,  c).  Et  licet  pharl 
tasma  agat  ut  simililudo,  non  lamen  a"i 
pcr  materiam,  sed  per  formam  ;  et  id( 
non  producit  simulcum  intellectu  agenli 
speciem  reprcTsentantem  rem  singularen 
sed  universalem  ;  nam  a  forma  sumili, 
ratio  universalis,  sicut  a  materia  rat 
singularis.  —  Quodl.  8,  a.  3  ;  dc  VeriL  m 
10,  a.  G,  ad  7  ;  q.  18,  a.  8;  la,  q.  85,  1 
1  ;  q.  Sli,  a.  G,  c.  I 

AliTICULUS  V 

UniU.M    JUDICIUM     INTELLECTUS    IMPI-DIATI 
PF.R    LIGAMENTUM    SENSUS. 

Videtur  (|U0il  judicium  intelleclus  D(| 
impotlialur  per  ligamentum  sensus. 

1.  Superius  enim  non  depeiidet  ab  ii 
feriori ;  sed  judicium  intelleclus  estsup 
tensuin  :  ergo    judiciiun    inlellectus  in, 
impedilur  per  ligamenluiu  sensus.  —  Ij 
q.  8'i,  a.  8,  arg.  1. 

2.  Pr:elerea,  syllogizareest  actus  inli 
leclus;  sed    iii  somno  li-^atur   sciisuti, 
dicilur  in  lib.  de  Sonino  et  VijiUa  c.  1 


ex  specie,  quain  recipit,  ad    cognosoeii-     /|  (3) ;  conliiigil  lamen    quando«iue,  qu» 


dum  plianlasma,  sed  ad  cognoscendum 
rem,  cujus  est  j)hanlasma;  utilur  eiiim 
phant.ismate  iion  lamquam  ubj  •clo  co- 
gnoscibili,  s».'d  lamquam  meilio  cogiiilio- 
nis,  per  modum,  (|uu  sensus  nusler  acci- 
pit  similitudinem  rei,  (piieesl  in  spcculo, 
(lum  feiliir  iii  eam  non  iit  reia  t|iiandain, 
sed  iit  iii  simililudinem  rei.  Veruiu  est 
laiaeii,  quod  licet  intelleclus  ex  specie, 
quaia  recipit,  iion  directe  feralur  ia  co- 
giiilioiieMi  phanlasmalis,  sed  rci  cujus 
est  phanlasma,  per  quaiidaia  laiaeii  re- 
llexioiiem    red  l     eliaia    iii    ruj.'iiilioneia 


uli(|uis  doriaieas  byllogi/et  :  ergo  H' 
impedilur  ju  liciuia  intelleclus  per  li|: 
laealuia  seasus.  —  ll<id.  urg.  2. 

3.  l*i;L'leiea,  operalio  ialelleclus  secii 
duia  lioc  a  seasibiis  dependel  (|uoda  sc 
sibu.-^  accijiil  ;  sed  Judiciuia  esl  posl  aci 
ptioncii  :  ergo  judiciuiu  ialelkclus  n 
potesl  es^o  ligaluia  ia  soiaao,  iii  (j 
liganlur  scasus.  —  de  Vcrit.  i\.  12,  a. 
arg.  3. 

/i.  Pra-lerea,  secuaduia  hoc  vis  ialell 
clivu  polesl  dc  ali(|uo  judicare,  quod  .^i 
cieia  ejiis  recipil  ;  crgo  judiciuia  iulell 


DE   ANIMA  -  QUJi:ST.  XCIX  DE   GOGNITIONE   GORrORALIUM  -  ART.  V  331 

lus  sequilur  reccplionem  ;  ergo  ubi   est     nisi  per  re-oluUonemad  principium,  unde 

cognilio  illius  ortum  habet,  et  nisi  ea  om- 


olior  reccplio,  cst  cliam  pcrfeclius  judi 
ium  ;  sed  dormiens,  qui  habet  ligalos 
cnsus,  est  polior  in  rccipiendo  :  crgo  et 
ebet  esse  polior  in  judicando,  et  sicju- 
icium  intellectus  non  impcdictur  pcr  li- 
amentum  sensus.  —  Ibid.  arg.  2. 
5.  Pra^tcrea,  quicunque  habet  usum 
alionis,  potest  habcre  rccLum  judicium ; 
ed  in  dormiendo,  cum  quis  habet  ligatos 
cnsus,  habct  aliquis  usum  raLionis:quia 


nia  cognoscantur,  quac  ad  rem  illam  per- 
tincnt;  sicut  patct,  quod  cognitio  conclu- 
sionum  ortum  habet  aprincipiis;  unde 
judicium  rcctum  deconclui^ionibushaberi 
non  poLcst,  nisi  rcsolvendo  ad  principia  in- 
dcmonstrabilia.  —  Cum  ercroomnis  coGrni- 
lio  intellectus  nostri  a  sensu  oriatur,  non 
polest  csse  jucliciumrectum,  nisi  reduca- 
lur  ad  sensum.  Et  ideo  Philosophus  dicit 
cqucnLcr    aliquis    in    somno    pra^eligit     in  3.  de  Ccclo  [lexl.  61  ;  c.  7),  quod  com- 


num  alLeri  conveniens  vcl  disscntiens 
rgo  in  somnis  dum  sunt  ligati  sensus, 
olcst  quis  recte  judicare.  —  2a  2ae,  q. 
54,  a.  5,  arg.  2. 

6.  Pra^terea,  quicunque  non  habcL  men- 
mi  ligalam,  poLesL  rccLe  judicare.  Scd 
lens  dormienlis  non  habet  mentem  liga- 
ini,  cum  non  sit  acLus  corporis,  ex  cujus 
assione  somnus  accidit  ;  imo  videlur 
uod  debeat  esse  magis  libera,  quia  im- 
lobililalis  exterioribus  sen^ibus  interio- 
3S,  a  quibus  immediaLe  mons  accipit, 
onforlantur ;  et  quaidam  quandoque  ex 
ituris  mente  dormiens  percipit,  qua3  vigi- 
uis  percipcre  nonpotesl.  Ergo  in  somuis 
olcst  quis  habere  usum  raLionis,  et  per 
onsequens  recte  judicare.  — ■  k.  Sent. 
ist.  9,  q.  1,  a.  4,  quajstiunc.  1,  arg.  2. 

Scd  contra  est,  quod  in  dormiendo  ea, 
ua3  conlra  licitos  raores  contingunt,  non 
iiputanlur  ad  peccalum,  ut  docet  Philo- 
3phus1.  Eih.  (c.  13),  ubi  ait,  quod  sc- 
undum  dimidium  vitse,  scilicet  somnum, 
1  quo  ligati  sunt  sensus,  non  difTert  felix 

misero  neque   vitiosus  a  studioso.  Sed 


plementum  artis  ct  naturae  est  res  sensi- 
bilis  et  visibilis,  ex  qua  debemus  de  aliis 
judicare  ;  sicut  enim  finis  factiva)  scien- 
lia3  est  opus,  ita  naturalis  scientiae  finis 
est  quod  videtur  principaliter  per  sen- 
sum.  Faber  enim  non  quserit  cognitio- 
nem  culLelli,  nisi  propLer  opus,  ut  opere- 
tur  hunc  particularcm  cuUellum  ;  et  si- 
militer  naluralis  non  quarit  cognoscere 
naturam  lapidis  el  equi,  nisi  ut  sciat  ra- 
liones  eorum,  qua)  videntur  secundum 
sensum.  Manifestum  est  aulem,  quod  non 
possct  esse  perfectura  judicium  fabri  de 
cuUello,  si  opus  ignoraret  ,  et  similiter 
nonpoLest  esse  perfectum  judicium  scien- 
tiae  naturalis  de  rebus  naLuraIibus,si  sen- 
sibiliaignorarenLur.  Et  idco  (6.  Eth.  Nico- 
mach.  c.  8,  al.  9,  in  finc)  dicit  Philoso- 
phus,  quod  sicut  principia  indcmonstra- 
bilia,  quorum  est  intellectus,  sunt  extre- 
ma,  scilicet  resolutionis,ita  et  singularia, 
quorum  est  sensus.  —  Quia  ergo  orania, 
qua3  in  pra)senti  statu  intelligimus,  co- 
gnoscuntur  a  nobis  per  comparationem 
ad  res  sensibiles  naturales  ;  et  in  somno 


i  in  somno  posset  quis   habere  reclum  ligati  sunt  sensus,  per  quos  res  sensibiles 

idicium   rationis,  posset  peccare,  ct  sic  cognoscimus;  — ideo  in   somno  non  po- 

sset  differentia  inter  studiosum  et  vitio-  lest  esse  perfectum  alque   adeo   liberum 

ura.  Ergo  judicium  ralionis    impediLur  judiciuni  rationis   vel  sensus  communis, 

er  ligamentum  sensus.  —  4.  Sent.  disL.  et  per  consequens  nec  motus  appetitivce 


,  q.  1,  a.   4,  quaestiunc.    1,  arg.   2  Sed 
Mtra. 

RiiSPOiNDEO  DiCENDUM,  quod,  sicut  di- 
lum  est,  objecLum  intellectus  nostri  pro- 
ortionatum  cst  naturse  rei  sensibilis; 
Lidicium  autem  perfectum  de  re  aliqua 
t  dc  ejus   cognitione  haberi  non  potest, 


partis  potest  esse  liber,  ita  ut  homo  pos- 
sit  in  somno  peccare  aut  raereri;  quam- 
quara  potest  in  somno  accidere  signum 
peccati  aut  raeriti,  in  quantum  somnia 
habent  causas  iraaginationis  vigilantium. 
Unde  dicit  Philosophus  in  1.  Eth.  (c. 
13),quod  in  quantura  paulatiin  pcrlrans- 


332 


TERTIA   SEGUND.E  —    rHILOSOPHIA    XATURALIS 


eunt(l)quidammotum,  sciliccta  vigilanli-  tamen  ex    aliqua  parte   rcmanet   sensi 

bus  ad  dormientes,  mcliora  sunt  phanla-  communis  ligatus  ;  et  ideo   licet  aliqui 

smata  studiosorum   quam   quorumlibct ;  similitudines   discemat    a    rebus,  lame 

et  Auguslinus  (12.  supcr  Genes.   ad  Litt.  semper  in  aliquibus  decipitur.  Sic  igiti 

C.15;  —  Migne  t.34,  col.  466)  dicit,  quod  per  modum,  quo  sensus  solvilur  cl  imag 

propter  affeclioncm  animse  bonam  eliam  nalio  in   doimiendo,    liberaUir  judiciu 

in  somnis  qua^dam  ejus  merita  clarent.  intelleclus,  non  tamen  ex  toto.  Undc  il 

Unde  manifeslum  cst,  quod  judicium  sen-  quidormiendo  syllogizant,  cum   excitai 

sus  impedilur  per  ligamenlum  sensus.  —  tur  semper  cognoscunt  tc  in  aliquo  dcf( 

la,  q.  84,  a.  8,  c;  4.  Sent.  disl.  9,  q.  1,  cisse.  —  Ibid.  ad  2. 
a.  4,  quaestiunc.  1,  c. ;  de  Verit.  q.  12,  a.         Jrf/eWmw  diceudum,  quod  judiciumi 

3,  ad  2  et3.  telloctus  non  depcndet  a  sensu  hoc  mod 

^rfprm?<m  ergo  dicendum,  quod  quam-  quod  actus   iste  int.-lleclus  pcr  orgunu 

vis  intelleclus  sit  superior  sensu,  accipit  sensibile  cxercealur  ;  sed  eo  inJigcl  sic 

lamen  aliquo  modo  a  seiisu,  et  cjns  objc-  extremo  et   ultimo,  ad  quod  fiat  resoh 

cla  prima  et   principalia    in    sensibilibus  tio.  —  dc  ]'erit.  q.  12,  a.  3,  ad  3. 


fundantur;  et  ideo  neccsse  est  q-iod  im- 
pediatur  judicium  intellectus  ex  liga- 
mento  sensus. —  la,  q.  84,  a.  8,  aJ  1. 

Ad  secundum  dic.^ndum,  quod  sensus 
ligatur  in  dormientibus  propler  evapo- 
ratiuncs  (juasdam  et  fumosilales  rcsolu- 
las,  ul  dicilur  in  lib.  de  Somno  el  Vifjilia 


Ad  quartum  dicendum,  quod  juJiciu' 
non  dcpendet  laiitum  a  receptione  spi 
ciei,  sed  ex  Imc  quod  ea,  de  quibiis  jud 
catur,  examinantur  ad  ali(piod  princ 
pium  cogniliouis,  sicut  de  conclusionibi 
judicamus  eas  ad  principia  resolvendo. 
tomiio  iijilur  lii»aLise.\lerioribussenaibu 


c.  4;  et  idco  secundum  disposilionem  hu-     inleriorcs    vircs  quasi  quietatai  ab  e\l' 


jusmodi  evaporalionum  conlingit  esse 
ligamenlum  tensus  majus  \el  minu^. 
Quando  enim  mullus  fuerit  molus  vapo- 
rum,ligatur  non  solum  seusus,  seJ  ctiam 
imaginalio,  ita  ut  nul!a  appcireanl  phaii- 
lasmala  :  sicut  p:a.'cij»ue  accidil,  cum  ali- 
quia  incipit  durmire  posl  mullum  cibum 
cl  potum.  Si  \ero  inulus  vupurum  uli- 
quantulum  fui-rit  remissiur,  apj^arent 
phantasmata,  sed  distorla  et  inordinula, 
sicut  accidil  in  febiicilaulihus.  Si  vero 
adhuc    molus    magis    scdclur,   a,)p3renl 


riorum  sensuum  tumullibus,  mogis  pe 
cijtcre  possunt  interiures  iujpressioii 
fa(;las  in  inlcllectu  vel  imagiiiatione  i 
ilkistralione  di\ina  vel  angclica,  vel  ( 
\iilule  caJeslium  corporum  aul  (jU(jrui 
cuiKjue ;  sicul  l«.'nui  llegmale  decurren 
aJ  linguam  videlur  dormieuli,  (juuJ  Ju 
cia  comeJal.  Sed  tjuia  piimum  priiu 
piuiu  noslra.'  cognilionis  ost  sensus,  ; 
ipsuin  oporlct,  ut  Jiclum  et.1,  quudar 
modo  rosolvere  omniu,  do  (piibus  judu 
mu>.  Pruplerea  quiu  in  somno  ligali  su 


phuntasmata  ordinala,  sicut  ma.vime  80-     seurU'^,  iion    p>lesl  CAse  pcrfocluin  juJ 


let  conlingere  in  line  durmiliunis,  el  in 
hom:nibus  sobriis  el  hubentibuH  forlem 
imaginalionem.  Si  aulein  moluH  vapo- 
rum  fueril  inuJicus,  non  sulum  imagina- 
lio  reinaial  libera,  sej  eliam  ipse  hcn- 
sus  communis  ex  parte  8«)lvilur,  ilu  quod 


cium  iiisi  quanlum  ad  uli(|uiJ,  cum  hoi 
decipialui  intendens  rerum  siinililuJii 
bus  lum^piam  rrbus  ipsis;  ((uamvis  (|u. 
dctpie  dui  iniens  cognoscal  \\*!i  al.^piih 
(|uud  non  suiil  i'e.s,  ooJ  similitudiacs  i 
ruin.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad    i/uiiUum  dicoiiJum,    quod   soci 


humo  JuJicul  inlerJum  in    d(irmi(.'ndo  ca 
quui  videl  soiniiia  cs,Ae,  (juusi   dijudicun-i     dum  «pio  l  \iro8  dcnsilivuj  inlirioi^cs  m 
inler  res    et    leruiu   simililudines.    SoJ     gis  vcl  ininus  opprimuniur  a  «uinno,  pi 

|iler  va()uris  lurbuleiitiain  vel  puritatei 

(1)  Al.  •  (pii.lain  inotuum  .  ;  ttl.  .  porlrun»-     »tit:ui:duni  lioc  usus  lulionis  luagis  vel  n 

eunl  (|uideiii  iiiutuui.  •  tius  iiiipoililur  iii  doriuiondo.  Undoqua 


DE  ANIMA  —  QU^ST.  C  DE  MODO 

ioque  homo  dormiens  considerol  lisec, 
(U3e  apporent,  somnia  esse.  Sed  qnia  in 
lormiendo  neque  sunt  scnsus  soluti  ex 
otn,  ideo  judicium  rotionis  etiam  non  est 
X  lolo  iibcrum.  Unde  semper  cum  ali- 
[ua  falsitate  judicium  rotionis  est,  elsi 
uanlum  od  aliquid  sit  vcjura.  Et  inde 
onlingit,  quod  aliquisin  somno  aliquando 
onsentit  tur[)iludini,  aliquando  non.  Quia 
amenjudicium  rationis  non  cst  omiiino 
ijjerum,  nec  omnino  datur  liberi  ar- 
ilrii  usus,  ideo  neque  lalis  consensus 
el  dissensus  est  merilorius  vel  demcri- 
nrius  in  se,  ncc  dormicnli.  —  2a  23e,  q. 
1)4,  a.  5,  ad  2 ;  4.  Scnf.  dist.  9,  q.  1,  a. 
,  qusestiunc.  1,  ad  3  et  A. 
Ad  sexliim  dicendum,  quod  mens  hu- 
lana  habet  duos  rcspectus,  unum  ad 
uperiora,  a  quibus  illustralur.  alium  ad 
orpus,  a  quo  recipit,  et  quod  regit.  Ex 
arle  illa,  qua  anima  a  supernis  accipit, 
er  somnum  non  ligatur,  imo  magis 
bera  redditur,  quanto  fit  a  corporalibus 
uris  magis  absoluta ;  et  ideo  eliam  cx 
ifluenlia  superni  luminis  aliqua  de  futu- 
s  percipere  potest  dormiens,  qu£e  vigi- 
ins  scire  non  posset.  Ex  parte  aulem  iila, 
ua  a  corpore  accipit,  oportet  quod  lige- 
ir  quantum  ad  uUimum  judicium  et 
3mplctum  ligalis  sensibus,  a  quibus 
jus  cognitio  initium  sumit  ;  quamvis 
Liam  imaginatio  ejus  non  ligetur,  qua3 
nmediate  ei  species  rerum  subministrat. 
-  4.  Sent.  1.  0.  ad  2. 


QU^STIO    G 

E     MODO      ET      OT^DINE      INTELLIGENDl      RES 
CORPOREAS. 

Deinde   considerandum    est   de    modo 
-  ordine  intelligendi  res  corporeas. 

CIRCA  QU^  QU^RUNTUR  OCTO  : 

Utrum  intellectus  nosler  intelligat  abstra- 
hendo  species  a  phantasmalibus. 


ET  ORDlNE   COGNOSCENDI  —  ART.  I  333 

2.  Utrum  species  intelligibiles  abstraclffi  a 
phanlasmatibus  se  hat)eant  ad  inlellectum 
noslrum  ut  qmd  iutellectum  vel  sicut  id 
quo  inleliigitur. 

3.  Utrum  intellectus  noster  naturaliter  intel- 
liyit  prius  magis  universale. 

4.  Utrum  intellectus  noster  possit  multa  si- 
mul  inlelligere. 

5.  Utrum  intellectus  noster  intelljt,'at  compo- 
nenclo  et  dividendo. 

6.  Utrum  intellectus  possit  errare. 

7.  Utrum  unus  possit  eandem  rem  melius 
intelligere  quam  alius. 

8.  Utrum  intellectus  noster  per  prius  cogno- 
scat  indivisibiie  quam  divisibile. 


ARTICULUS    I 

UTRUM  INTELLEGTUS  NOSTER  INTELLIGAT 
ABSTRAHENDO  SPECIE3  A  PIIANTAS.MA- 
TIBUS. 

Videtur  quod  intellectus  noster  non  in- 
telligat  res  corporeas  et  materiales  per 
abstractionem  a  phantasmotibus. 

1.  Quicunque  enim  intcllectus  intelli- 
git  rem  alitcr  quam  sit,  est  falsus;  for- 
m?e  autem  rerum  materialium  non  sunt 
abstraclae  a  particularibus,  quorum  simi- 
litudines  sunt  phantasraata  :  si  ergo  intel- 
ligamus  res  maleriales  per  abstractionem 
ppecierum  a  phantasmatibus,  erit  falsitas 
in  intellectu  nostro.  —  la,  q.  85,  a.  1, 
arg.  1. 

2.  Praeterea,  res  materiales  sunt  res 
naturales,  in  quarum  definitione  cadit 
materia;  sed  nihil  potest  intelligi  sine  eo, 
quod  cadit  in  definitione  ejus  :  ergo  res 
materiales  non  possunt  intelligi  sine  ma- 
teria ;  sed  materia  est  principium  indivi- 
duationis  :  ergo  res  materiales  non  pos- 
sunt  intelligi  per  abstractionem  univer- 
salis  a  particulari,  quod  est  abstrahere 
species  intelligibiles  a  phantasraatibus. 
—  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  in  3.de  Anima  {lext.  iSet 
31 ;  c.  5  et  6)  dicitur,  quod  phanlasmata  se 
habent  ad  animara  intellectivam  sicut  colo- 
res  ad  visum  ;  sed  visio  non  fit  per  abstra- 
ctionem  aliquarum  specierumacoloribus, 
aed  per  hoc  quod  colores   imprimunt  in 


334  TERTIA  SECUND.«  -  PHILOSOPHIA  NATUR.\LIS 

visum  :  ergo  nec  intelligere  contingit  per  rialibus  ea  intuentur,  vel   in  se  ipsis  ve 

hoc  quod  aliquid  abslrahatur  a  phantas-  in  Deo.  Intelleclus  aiiiem  humanus  medii 

matibus,  sed  per  hoc   quod  phantasmata  modo  se   habet :  non  enim  est   aclus  ali 

imprimunt  in  intellectum.  —  Ibid.  arg.  3.  cujus    organi,    sed    tamen    est  qiiajdan 

4.  Prseterea,  ul  dicitur  in  3.  de  Anima,  virtus  anima3,  qua3  est  forma  corporis,  u 
in  anima  inlellectiva  sunt  duo,  scilicet  ex  supra  dictis  (q.  90,a.  l)  patet.  Etidcc 
intellectus  possibilis  et  agens.  Sed  ab-  proprium  ejus  est  cognosccre  formam  ii 
strahere  a  phantasmatibus  species  intelii-  materia  quidem  corporali  individualite; 
gibiles  non  pertinet  ad  intellectum  pos-  existentem,  non  tamen  prout  est  in  lal 
sibilem,  sed  recipere  spcciesjam  abstra-  materia.  Cognoscere  vero  id,  quod  est  ii 
ctas;  sed  nec  etiam  videtur  pertinere  ad  materia  individuali,  non  prout  est  in  lal 
intellectum  agentem,  qui  se  habet  ad  materia,  est  abstrahere  formam  a  malerii 
phantasmata  sicut  lumen  ad  colores,quod  individuali,  quaui  reprresentant  phanlas 
non  absirahit  aliquid  a  coloribus,  sed  mata.  Et  ideo  necesse  est  dicere,  quot 
masis  eis  inlluit.  Ergo  nullo  modo  intel-  inlellectus  noster  intelligit  materiali; 
lifimus  abstrahendo  a  phantasmalibus.  abslraliendo  a  phantasmatibus;  et  pei 
Ibid.  arg.  4.  inaterialia  sic  considerala  in  imnjateria-i 

5.  PrLL'terea,  Philosophus  in  3.  de  Ani-  lium  aliciualem  cognitionem  devcnimus  :i 
ma  {lexl.  30  et  sq([.  ;  c.  G)  dicit,  quod  sicut  e  conlra  angeli  per  immaterialia  raa-i 
intellectus  inlelligit  specics  in  plianlas-  terialia  cognoscunt.  —  Plalo  vero  alten-l 
matibus;non  ergo  eas  abslraliendo.  —  dens  soluni  immaterialitatem  intellectus 
Ibid.  arg.  5.  humani,  non  autem  ad  hoc  quod  est  cor- 

Sed   conlra  esl,   quod  dicitur   in  3.  de  pori   quodammodo   unitus,    posuit  obje- 

Anima  (texl.    11  ;c.   4),  quod  sicut  res  ctum  intelloctus  ideas  sejiaralas;  et  quod 

sunt  sepaiabiles  a  materia,  sic  circa  in-  intelligimuS    non    quidem    abstrahendo, 

lellectum  sunt ;  ergo  oporlet  (juod  mate-  sed     magis    abjlracla    parlicipando,    ut 

rialia  intelligantur  in  quantum  a  matoria  i.upru  ((i.  00,  a.   l)  dictuni  est.  —  la,  q.i 

abstrahunlur  et  a  similitiidinibus  malc-  85,  a.  1,  c. 

rialibus,  (iu:e  sunt  pliantasmala.  —  liid.         Ad  iirimuni  crgo  dicendum,  quod  abs- 

arg.  Sed  conlra.  trahcre  cunlingit   dupliciter  :    uno  iiyxlo 

Uksponueg  DiciiNDLM,quod,  sicut  supia  per   moduni  compositionis  et  divisionis, 

dictum  csl,    objcctum  cogno^cibilo  pro-  sicut   cum  inlelligimus  ali^piid  non  essc 

portionaturviituti(JOgr;osciliva;.  Esluulem  in    alio,   vel  csso  separatum  ab  eo  \  alio 

triplex  gradus  cognosciliNX'  virtulis.  Oua--  modo  per  modum  simplicitatis,  sicul  cum 

daiu   enim  cognoscitiva  virtus  csl  uitus  inlclli;.;imus  uinim,  nihil  cousiderandode  l 

corporalis  organi,  scilicet  st'/t:>i/s ;  ct  ideo  alio.    Abslrahcre    i;_'itur   per   iiitellecluin 

objeclum    cujuslibet   sen^ilivaj    polentia;  eu,    quaj   f^ecunduin    rem  non    sunt  ahs- 

est  forma  prout  in  maleria  corporali  txi-  tracla,  secundum  |)riinum  modum  abslra- 

stit.  I^t  (juia  liujusmodi  maleria  Cbt  indi-  hendi,  non  est   abs(jU(.'  ialsitate  ;  sed  se- 

vidualionis  principium,  idco  uinni.s  jK)len-  cundo  inodo  abslrahero  per  inlcllecluiu, 

lia  sensitiva!  pailis  e.-t  cognosciliva  par-  (|ua":  non  sunl  ab^lracta  seciindum  reiu, 

liculai  ium  tantum.  nuajdam  auleiu  virtus  non  iiabct  fulsitatem,  ul  iii   sensu  ajipa- 

cognosciliva    est,    (iu:e    iie^iuo    esl  aclua  ret.  Si  enim  dicamus  coloreia  non  incs^e 

organi  corporalis,  ne^iuo  est  aii^iuo  inodo  curpori  coloralo,  vel  csso  tieparatum  ab 

corjjorali  materix'  conjuncla,  sicut  inlel-  eo,  erit  falaitas  in  opiniunu   vcl  oralioiie. 

leclus  ungt^licus;   et  ideo    hujiis    virlulis  Si  vero  consrideremus  colurom  et  proprio* 

cognoscitiva;    objectum    est    forina    siiio  tatcin  ejus,  nihtl  consideranles  de  i^omo 

materia  subsistens;  etsi  eniin  matorialia  coloralo;  vel  tii  (|uoJ  inlclligituus,  vuce 

cogm^scant,   non  tamen   nlai  iu  iinmalc-  c'X])riinanui5,  cril  ab^tjuc  fabilale  opinio» 


DE  ANIMA  —  QU^St.  C   DE  MODO 

iiis  et  orationis  (poniuni  enini  non  est  de 
ratione  coloris;  et  ideo  nihil  prohibet  co- 
lorem  intelligi,  nihil  inteHigcndo  de 
ipomo).  Simililer  dico,  quod  ea,  qux  per- 
Itiiienl  ad  rationem  speciei  cujuslibet  rei 
imalerialis,  pula  lapidis  aut  hominis  aut 
lcqui,  possunt  considerari  sine  principiis 
individualibus,  quae  non  sunt  de  ralionc 
speciei.  Et  hoc  esl  abstrahcre  universale 
a  particulari,  vcl  speciem  inteliigibilema 
phantasmatibus  :  considerare  scihcet  na- 
luram  speciei  absque  consideratione  iudi- 
vidualium  principiorum,  quae  per  phan- 
tasmata  reprcesentantur.  Cum  ergo  dici- 
lur,  quod  inlellectus  est  lalsus  qui  inlel- 
ligit  rem  aliler  quam  sit;  verum  est,  si 
ly  alitei'  referalur  ad  rem  intellectam. 
Tunc  enim  intellectus  Ctt  falsus,  quando 
intelligit  rem  esse  aliter  quam  sit.  Unde 
lalsus  esset  inlellcctus,  si  sic  abstraheret 
speciem  lapidis  a  materia,  ut  intelligeret 
cam  non  esse  in  materia,  ut  Plato  posuit. 
Kon  est  autem  verum  quod  proponitur, 
si  ly  aliler  accipiatur  ex  parte  intelligen- 
Lis;  est  enim  absque  falsitale  ut  alius  sit 
nodus  inlelligentis  in  inlelligendo,  quam 
nodus  rei  in  essendo;  quia  intellcctum 
3st  in  intelligenle  immateriaiiter  per 
nodum  intellectus,  non  autem  materia- 
iler  per  modum  rei  materialis.  —  Ibid. 
idl. 

Ad  sccundum  diccndum,  quod  quidam 
mtaverunt,  quod  species  rei  naturalis 
;it  forma  solum,  et  quod  maleria  non  sit 
)ars  speciei.  Sed  secundum  hoc  in  defi- 
lilionibus  rerum  naturalium  non  pone- 
'elur  materia.  —  Et  ideo  aliter  dicen- 
lum  est,  quod  materia  est  diiplex,  scili- 
;et  communis,  et  sisfnata  vel  individualis ; 
'omrminis  quidem,  ut  caro  et  os  ;  indivi- 
iualis  autem,  ut  ha3  carnes  et  haec  ossa. 
ntellectus  igitur  abstrahit  speciem  rei 
laturalis  a  materia  sensibili  individuali, 
lon  autem  a  materia  sensibili  communi ; 
licut  speciem  hominis  abstrahit  ab  his 
;arnibus  et  his  ossibus,  quae  non  sunt  de 
alione  speciei,  sed  partes  individui,  ut 
licitur  in  7.  Mctaphys.  {text.  34  et  35  ; 
.  6,  c.  10) ;  et  ideo  sine  eis  considerari 


ET    ORDlNE  COGNOSGENDl  —  ART.  I  .^SS 

potest.    Sed  species  hominis   non  potest 
abslrahi    per   intellectum   a   carnibus  et 
ossibus.  Species  aulem  mathematicce  pos- 
sunt   abstrahi  per  inlellectum  a   materia 
sensibili     non     solum    individuali,    sed 
etiam  communi  ;   non    tamen  a    maleria 
inteliigibili  communi,  sed  solum  indivi- 
duali.  Maleria  enim  sensibilis  dicitur  ma- 
teria  corporalis,  secundum  quod  subjacet 
qualitatibus    sensibilibus,   scilicet  calido 
et   frigido,  duro  et  molli,  et   hujusmodi. 
Materia  vero   intelligibilis   dicitur    sub- 
fctantia,  secundum  quod  subjacct  quanti- 
tati.  Manifestum  est   autem,  quod  quan- 
litas   prius  inest  substanliaj  quam  quali- 
tates    sensibiles.    Unde    quantitates,    ut 
numeri   et   dimensiones  et   figurae,  quaj 
sunt  terminationes  quanlitatum,  possunt 
considerari  absque  qualilatibus  sensibili- 
bus,  quod  est  eas  abslrahi  a  materia  sen- 
sibili ;  —  non  tamen  possunt  considerari 
sine  intellectu  substantiae  quantitati  sub- 
jectse,  quod  essct  eas  abstrahi  a  materia 
inLelligibili    commutii.     Possunt    tamen 
considerari  sine  hac  vel   illa  substantia, 
quod  est  eas  abstrahi  a  materia  intelligi- 
bili  individuali.  Quaedam  vero  sunt,  quae 
possunt  abstrahi  etiam  a   materia   intel- 
ligibili   communi,   sicut   ens,  unum,  po- 
lentia  et  actus,   et  alia  hujusmodi;   quae 
etiam  esse  possunt  absque  omni   mate- 
ria,  ut   patet  in  substantiis  immateriali- 
bus.  —  Et    quia  Plato   non  consideravit 
quod  dictum  est  de  duplici  modo   abs- 
tractionis  :  omnia,  quae  diximus  abstrahi 
per    intellectum,    posuit   abstracta    esse 
secundum  rem.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  terlium  dicendum,  quod  colores  ha- 
bent  eundem  modum  existendi,  prout 
sunt  in  materia  corporali  individuali, 
sicut  in  potentia  visiva;  et  ideo  possunt 
imprimere  suam  similitudinem  in  visum. 
Sed  phantasmata,  cum  sint  similitudines 
individuorum,  et  existant  in  organis  cor- 
poreis,  non  habent  eundem  modum  exi- 
stendi,  quem  habet  intellectus  humanus, 
ut  ex  dictis  patet.;  et  ideo  nonpossuntsua 
virtute  imprimere  in  intellectum  possibi- 
lem.  Sed  yirtutc  intcllcctus  agentis  resultat 


336 


TERTIA    SEGUND.E  —  PHILOSOPHlA  NATUMLIS 


quaedam  feimilitudo  in  inlelleclu  possibili 
ex  conversione  inlelleclus  agenlis  super 
})hanlasmala,  quae  est  reprsesentaliva  eo- 
rum,  quorum  sunt  phantasmata,  soluni 
quantum  ad  naturam  speciei.  Et  perhunc 
modum  dicitur  abstrahi  species  iutelli- 
gibihs  a  phantasmatibus,  non  quod  ah- 
qua  eadem  numero  forma,  qua3  prius  fuit 
in  phantasmatibus,  postmodum  fiat  in 
intellectu  posbibih,  ad  modum  quo  cor- 
pus  accipitur  ab  uno  loco  et  transfeitur 
ad  allerum.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  qiiarlum  dicendum,  quod  phantas- 
mata  et  illuminatur  ab  inlellectu  agente, 
et  iterum  ab  eis  per  viitutem  inteileclus 
agentis  species  intelligibilesabslrahunlur. 
Iliuminantur  quidem,  quia  sicut  pars 
sensitiva  ex  conjuncliuno  ad  inlellectum 
efficitur  virtuosior  ;  ila  phanlasmala  ex 
virlute  intelloctus  agentis  redduntur  ha- 
biUa,  ut  ab  eis  intentiones  ijilelliii^ibiles 
abstrahantur.    Abstrahit   autem    inlelle- 


intellectum   noslrum    sicut  id   quod   in 
telligitur. 

1.  Intellectum  enim  in  actu  est  ii 
intelligeiite,  quia  intellectum  in  aclu  es 
ipse  inlellectus  in  actu  ;  sed  nihil  de  r 
intellecla  est  in  intellectu  actu  intelli- 
genle  nisi  species  inlelligibilis  abstracta 
ergo  hujusmodi  species  est  ipsum  intel 
lectum  in  actu.  —  la,  q.  8o,  a.  2,arg.  1 

2.  Pra^terea,  intelleclum  in  actu  opor 
tet  in  aliquo  csse,  alioqui  nihil  esset 
sed  non  est  in  re,  quae  est  exlra  animam 
quia  cum  res,  quae  est  extra  animam,  si 
mulerialis,  nihil  quod  est  in  ea,  poies 
esse  intelleclum  in  aclu.  Relinquilui 
ergo,  quod  iniellectum  in  actu  sit  in  in 
tcllectii,  ct  ila  nihil  est  aliud  quam  spe- 
cies  inlelligibilis  pra^dicta. —  Ibid.  arg.2 

3.  Proilerea,    Philosophus   dicil  in  1 
Perihenn.  (c.  1),  quod  «  voces  sunt  nola 
earum  qua3  sunt  in  anima  passionum  > 
sed    vuces   sigiiificant   res  inlelleclas,  ii 


ctus  agens  species  intelligibiles  a  piian-     enim   voce   significamus,  quod    inlelligi-l 


tasmatibus,  in  quantuni  per  virlutem 
inlellectus  agentis  accipere  possumus  in 
noslra  cunsideratiune  naturas  specierum 
fcine  indi\idualibus  cundilionibus,  secun- 
dum  quarum  similitudines  iulelleclus  pus- 
sibilis  infuiiualur.  —  Ibid.  ad  4. 

Ad  quintutn  dicendum,  quud  inlelle- 
ctus  nuster  et  abslrahit  species  inielligi- 
biles  a  phanla&malibu3,  in  quantum  cun- 
siderut  naturas  lerum  in  univeisuli  ;  et 
tamen  inlelligil  ea>  in  phuntasmatibus, 
quia  non  pulest  ea  inlelligere,  quorum 
species  abslruhil,  nisi  cunverlendu  se  ud 
phanlasinula,  ut  supia  dicluni  csl.  — 
Ibid.  ad  j. 


ARTICULUS    II 

UTRUM  SPECIES  I.NTELLIGIHILES  A  IMIANTAS- 
MATlUrS  AUSTHACT.*:  8E  HAUEANT  \U 
INTr.LLECTUM  N08TIIUM  SICUT  ID,  QUOI» 
INTELLKHTUn. 

Videlur  (juod    specios    inlelligibiles    u 


mus  :  ergo  ips-ui  passiones  anima),  scill 
cel  8|jecies  intelligibiles,  sunt  ea,  qua' 
intelligunlur  in  actu.  —  Ibid.  arg.  3. 

Svd  contra  :   Species    intelligibilis  se 
habet  ad  intellectum  sicut  species  sensi-« 
bilis  ad    sensum ;  sed  species  sensibilia'" 
non   est  illud  quod    senlitur,  sed    niagis  _ 
id  quo  sentit   :  ergo  specios  inlelli-ibilislw 
non  esl  quod  inlelligilur,  sed  id    quo  in- 
lelleclus  inlelligil.  —  Ibid.  arg.  Sed  con- 
tra. 

Hespondeo  dice.ndum,  quod  (juiduin  jxt- 
suerunl,  (juod  viies  quoB  tunl  in  nobis 
cognosciliva;,  nihil  cognoscunl  nisi  pro- 
prias  j)assiunes;  j)Ulu  quod  sen^usnon  sen- 
lit  nisi  j)assiunein  sui  organi ;  et  socundum 
huc  inlelleclus  nihil  inlelligit  nisi  siiaiu 
pussionein,  .^cilicel  spociein  inlelligibilein 
in 80  receplam.  —  Sed  hx'C  ojiinio  inanifttile 
uj)j)arel  fulsu  ex  duobus  :  }>rin\o  quideiu, 
quia  cudein  sunt,  (juo}  inlelligiinus,  el  de 
(juibus  Hunl  8cieuti;u;  si  igilur  ea,  qux 
inlolligiinus,  essenl  solum  8j)eciod,  qus 
feunl  in  uniina,  se^juorelur  (juod  scionlia) 
oiune8    iiun  08Sont   do   rebus,  qux'  8unt 


])hanlasmatibu8  ubslraclaj  so  hubcanl  ud     txlru   aniinuin,   »eU   suiuiu  de  8]»eciebiw 


DE  ANIMA  —   QU/EST.    G    DE   MODO 

iiilelligibililHis,  qiise  sunt  in  anima;  sic- 
ut   secLindum  Platonicos  omnes   scientia) 
suntclc  iclei.<,  quas  ponebant  esse  intelle- 
ctas  in    actu.  Sccundo,  quia    sequeretup 
crror  antiquorum  cliccntium,  omne  quod 
viclelur,   essc   verum;   et  similiter   quod 
[conlradicloria)    cssent    simul    vera).     Si 
enim   potentia  non    cognoscit    nisi  j^ro- 
pi-iam   patsioncm,  de  ea  soluni  judicat. 
Sicautcni  videtur  aliquid,  secundum  quod 
polentia    cognoscitiva    afficitur.    Sempcr 
LM'go  jiidiciuin  polcntia)  cognoscitivse   crit 
de  eo,  quod  judicot,  scilicet  de  propria 
passione,    sccundum    quod    est.    Et   ita 
jinne  judicium  erit  verum  :   puta  si  gu- 
stus  non  senlit  nisi  propriam  passionem, 
:um  aliquis  habcns  sanum  gustum  judi- 
:at  mel    esse   clulce,  vere  judicabit;    et 
similiter  si  ille,  qui   habet  gustuin   infe- 
:luin,  judicet  mel  esse  amarum,  vere  ju- 
Jicabil  :    uterque  enim  judicabit  secun- 
lum    quod   gustus  ejus    afficitur.  Et  sic 
scquitur    quod    omnis    opinio    a^qualiter 
:rit  vera,  et   universaliter   omnis   acce- 
)lio. 

Et  ideo  dicendum  est,  quod  species  in- 
elligibilis  se  habet  ad  intellectum,  ut 
/i/o  intellectus  inteliigit;  quod  sic  patct. 
];uin  enim  sit  duplex  actio,  sicut  dicitur 
).  Melaphys.  {text.  16;  I.  8,  c.  6)  :  una, 
juse  manet  in  agenle,  ut  videre  et  intel- 
igere;  et  altcra,  quae  transit  in  exterio- 
em  materiam,  ut  calefacere  et  s  care  : 
ilraque  fit  secundum  aliquam  formam. 
]l  sicut  forma,  secundum  quam  prove- 
lit  actio  tendens  in  rem  exteriorcm,  est 
imilitudo  objecti  actionis,  ut  calor  cale- 
icientis  est  similitudo  calcfacti ;  simi- 
ier  forma,  secundum  quam  provenit 
ctio  manens  in  agente,  est  similitudo 
bjecti.  Unde  simibtudo  rei  visibilis  est 
scundum  quam  visus  videt;  et  similitudo 
ii  intelleclci',  quoe  est  species  inlelli- 
igilis,  est  forma  secuadum  quam  in- 
dleclus  intebigit.  Sed  quia  intellectus 
ipra  se  ipsum  reflectilur,  secundum 
indem  reflexionem  intelligit  et  suuin 
itelligere,  et  specicm  qua  intelligit ;  et 
c  specics   intellecta   secundario    est  id 


ET  ORDINE  COGNOSGENDI  —  ART.  II  3:it 
quod  intelligitur  ;  scd  id  quod  intelliiri- 
tur  primo,  est  res,  cujus  species  inlelli- 
gibilis  est  similitudo.  Et  hoc  ctiam  patct 
ex  antiquorum  opinionc,  qui  ponebant 
similc  simili  cognosci.  Ponebant  cnim, 
quod  anima  pcr  lerram  qua;  in  ipta  erat, 
cognosceret  et  terram  qua3  extra  ipsaiu 
erat ;  et  sic  de  aliis.  Si  ergo  accipiamus 
speciem  terra)  loco  tcrra),  sccundum  doc- 
trinam  Aristotelis,  qui  dicit  (3.  de  Ani~ 
ma  texl.  38;  c.  8),  (luod  lapis  non  est  in 
anima,  scd  species  lapidis,  sequcturquod 
anima  per  species  intelligibiles  cogno.scut 
res  qua)  sunt  cxtra  animam.  —  la,  q. 
85,  a.  2,  c. 

Adprimwn  ergo  dicendum,  quod  intel- 
lectum  est  in  intclligente  per  suam  simi- 
htudincm;  et  pcr  hunc  modum  dicitur, 
quod  intellcclum  in  actu  est  intellectus 
in  acLu,  in  quantum  similitudo  rci  intel- 
lecLa)  est  forma  intellcctus,  sicut  simili- 
tudo  rei  sensibilis  est  forraa  sensus  in 
acLu.  Unde  non  sequitur,  quod  species 
intelligibilis  abstracla  sit  id  quod  actu 
intelligitur,  sed  quod  sit  similitudo  ejus. 
—  Ibid.  ad  1 . 

Ad  sccundum  dicendum,    quod,    cum 
dicitur  intcllectiim  in  actu,  duo   impor- 
lantur,  scilicet   rcs  qua)   intelligitur,    et 
hoc  quod  est  ipsum  intelligi ;  et  similiter 
cum    dicitur  universale  abstractum,  duo 
intelliguntur,    scilicet  ipsa  natura  rei,  et 
abstractio  seu  universalitas.    Ipsa   igitur 
natura,  cui  accidit  vel  intelligi  vel  ab.s- 
trahi,  vel  intentio  universalitatis,  non  est 
nisi  in  singularibus;  sed  hocipsum,  quod 
est  intelligi  vcl  absLrahi,  vel  intenlio  uni- 
versalitatis,  est  in  intcllectu.  Et  hoc  pos- 
sumus  videre  per  simile  in  sensu.  Visus 
enim  videt  colorem  pomi  sine  ejus  odorc. 
Si  ergo  quseratur,  ubi  sit  color,qui  vide- 
tur   sine  odore,    manifestum    est,    quod 
color,  qui  videtur,  non  est  nisi  in  pomo; 
sed  quod  sit  sine  odore  perceptus,    hoc 
ei  accidit  ex  parte  visus,   in  quantum  in 
visu  est  similitudo  coloris  et  non  odoris. 
Similiter    humanitas,    quae    intelligitur, 
non  est  nisi  in  hoc  vel  in    illo  homine ; 
sed  quod  humanitas  apprehendatur   sine 


SUMM^  Philos.  IV  —  22. 


338 


TERTIA    SEGUND.E  -  PHILOSOPHIA    NATURALIS 

individualibus    conditionibus,    quod   est 
ipsaai  abslrahi,  ad  quod  sequitur  inlentio 


universalilatis,  accidit  humanitati,  secun- 
dum  quod  percipitur  ab  intellectu,  in 
quo  est  similitudo  natura^  speciei,  et  non 
individualium  principiorum.  —  Ibid.  ad 
2. 


ram,  quia  «  prius  est  a  quo  non  conver- 
titur  subsistendi  (essendi)  consequentia  i»;j 
ergo  universalia  sunt  posteriora  in  ccrni- 
tione  noslri  intcllectus.  —  la,  q.  83,  q- 
3,  arg.  1. 

3.   Pri\}terea,    composita    sunt    prion| 
quoad  nos  quam  simplicia  ;  sed  universa' 


Ad    teriium   dicendum,  quod  in  parte  lia  sunt  simpliciora ;  ergo  sunt  posteriut, 

sensitiva  invenilur  duplex  operatio  :  una  nola  quoad  nos,  —  Ibid.  arg.  2.               I 

secundum  solam  immutationem;    et   sic  4.    PraJterea,   Philosophus  dicit  in  l' 

perficitur  operatio  sensus  per   hoc  quod  Phys.    {lext.    5;    c.    1),    quod  definilun 

immutatur  a  sensibili.  Alia  operatio  est  prius    cadit   in   cognitione   nostra  quan 

formatio,  secuudum  quod  vis  imaginativa  parles     definitionis  ;    sed     universaliorj! 

format  sibi  aliquod   idolum   rei    absentis  sunt  parles    dcfinilionis    minus   univeri 

vel    etiam    nunquam    vir^ae.    Et  utraquc  salium,  sicut  animal  est  pars  definitioni  1 

haic   operatio    conjungitur   in  intellectu.  iiominis  :  ergo  universaha  sunt  posleriu ; 

Nam  primo  quidem  consideratur    jiassio  nota  quoad  nos.  —  Ibid.  arg.  3.               i 

inlellcctus  possibiiis,  secundum  quud  in-  u.  Prcelerea,  per  etTectus  dcvenimus  ii; 

Ibrmatur  specie  intelligibili ;   qua  quidem  causas  et  i)rinLi|)ia;  sed  universalia  sunl 

informatus   format  secundo  vel  definilio-  quaiJam  prinripia  ;  ergo  universalia  sunj 

nem  vel   divi^ionem  vel  coiu|)Ositionem,  poslorius  nola  quoad  nos.  —  Ibid.  arg.  4J 

qua)  per  vocem  significalur.  Unde  ratio,  Scd  conlra  est,  quod  dicilur  in  i.  /Vk/ 

quam  significat  nomen,  e&t  definilio;    et  {(exl.  'i ;  c.  1),   quod  ex  univcrsafibu8  i 

enuntiatio    significat    compositioncm     ri  siiigularia  oportet  devenirc.  —  Ibid.  av. 


divisionem  intelleclus.  Non  eigo  voces 
significant  ipsas  species  inlelligibile>,sed 
ea,  quaj  inlelleclus  sibi  formal  ad  judican- 
dum  de  rebus  extcrioribus.  —  Ibid.  ad  3. 

ARTICULUS    III 

LTRUM    LNTKLLECTUS    NOSTKH    NATUnALnLU 
riUUS  LNTEI.Llf.AT  MAtUS  UMVERsALE. 

Videlur  cpiod  inlellt^clus  noslcr  natu- 
raliler  priu»  non  inlelligal  magisj  unlNei- 
hale. 

1.  Di<;il  eniiu  Philo.suphus  (I.  .Mclniilnj^. 
(\  2),  qiiod  mugis  universalia  :-iiiil  diliicil- 
linia  cogiiilu;  seJ  qiia;  .sunt  difliritliiua 
cognitu,  (piippe  reiiiutisaiiiia  a  bcnsibus, 
nun  suiit  naluraliler  prius  cogno.scibilia  : 
ergu  inagis  universale  iion  esl  naluruli- 
tcr  prius  cugniluiu.  —  I.  .Metajhifs.  1.  2; 


Sed  conlra. 

ItESPONDEO    DiCLNDUM,   quod  iu  cogni 
lione  nuslri  inlellectus  duo  ojiortet  cuii^ 
derare   :    ])rimo   quidein,   (juod    cognil 
iiitellecliva  aliquo  modo  a   sensiliva  pr 
inordiuin    sumit;    et    quia    sensus     (v 
singulariuin,  inlellectus  aulem  univer?. 
liuin,  necesse   0*1  (juod    cognilio  singi 
larium  (jiiuad    iius    jirior    bit   quaiii  un 
versalium  c(jgiiilio.  Secutido    oj)orlelcui 
siderare,  quod    inlelleclus    iio^tcr  do 
leiilia   in  acluin    juocedit;   ouine  a 
«jtiod  jirocedit  de  jiuleiitia  iii  aetuiu,j 
jicrveiiil   ad  acluiu  iii(!Oinji1eluiii,  qui 
iiicdius  inler  jiolcnliam  et  acluin,   <j!i . 
utl  uclum  j)crlccluin.  Actus  uuliin  loir 
clus,  ud    ijuein    jierveiiil    intcllet  i 
8cienlia  coiiijilelu,   jier  quani    disliiicle 
delermlnalo  I*C8  cognosciiiitur  ;  aclu^  ai 
lcin  incuinjilctus  cbl  scienlia  iiiij 
jicr  ijuain  ^ciunlur   res  iiitliatincle,   8i;«' 


irl 


Ojntsc.  l>3. 

2.  Pni-terea,  ca    quic   sunt  jiriora    ct  quaduin   confusione.    Ouoil  cniin  sic  c 

iiotioria  secunduin  naluram,    suiil  j)0>le-  gnuscilur,  M<!iinduiii  quid  CdgnosciUir 

liora  et  ininus  nula  s«.>cundiini  iios ;    avA  aclu,  el  quudain  mudo  iii  jMileiilia.  L'ii> 

uiiivei>alia  .sunt  jiriura  .^(.'Cunduin    iialii-  IMiilosojilius  dicil  iii  I.  Plnji*.  (lexl.3, 


DE  ANIMA  -  QUyEST.  G  DE  MODO    ET   ORDINE  COGNOSCENDI   -  AUT.   III  ;«'J 

J),  quod  «  sunt  primo  nobis  manifesla  et  dislinctionij^   principium  :  sicut    qui   scit 

:crta  confusa  magis  ;  pobtcrius  autcm  co-  t,^enus,  est  in  potentia  ut  sciat   dillepen- 

Tnoscimus  distingucndo   distincte  princi-  liam.  Et  sic  patet,    quod  co.Lrnitio   indi- 

3ia  et  elementa  ».  Manifestum  est  autem,  stincta    media    est    inter    potentiam    et 

quod  cognoscere    aliquid    in    qiio    plura  actum.  Est  ergo  dicendum,    quod  cogni- 

:ontinentur,  sine  hoc  quod  liabeatur  pro-  lio  singularium  est  prior  quoad  nos  quam 

oria    notitia    uniuscujusque  eorum    qua3  cognitio  universalium,  sicut  cognitio  sen- 

:onlinenlur    in    illo,  est   cognoscere  ali-  sitiva    quam    cognitio    intellectiva  ;    sed 

^iiid  sub  confusione  quadam.  Sic  aulem  tara   sucundum  sensum  quam  sccundum 

)Olest  cognosci    tam    totum    universale,  intellectum  cognitio  magis  communis,  est 

n  quo    parles    continentur  in    polcnlia,  prior  quam  cognitio  minus  communis.  — 

liiani  cliani    totuni  integrale.  Utrumque  la,  q.  85,  a.  3,  c. 

juim  lotum  potest   cognosci  in   quadam  Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ma- 

lonfusione,  sine  hoc  quod  partes  distinctc  gis  universalia  secundum  simpliccm  ap- 

ognoscantur.   Cognoscero   autem  dislin-  prehensionem  sunt  primo  nota.  Nam  pri* 

le  id,  quod  continctur  in  toto  universa-  mo  in  intollectu  cadit  ens,    ut  Avicenna 

i,  est  habere  cognitionem  de  re  minus  dicit,  et  prius  in  intellectu  cadit  animal 

:ommuni  :  sicut  cognosccre  animal  indi-  quam  homo.  Sicut  enim  in  Case  natura;, 

itincte,  est  cognoscere  animal  in  quan-  quod    de   potentia  procedit     in    actum, 

um  estanimal;  cognoscere  aulemanimal  prius  est  animal  quam  homo;  ita  in  gene- 

Jislincte,  est  cognoscerc  aniinal  in  quan-  ratione  scientiae  prius  in  intellectu   con- 

,um  est  animal  rationale  vel  irrationalc,  cipitur  animal   quam  homo.    Sed   quan- 

piod  est  cognoscere  hominem  velleonem.  tum  ad  investigationem  naturalium  pro- 

Mus   igitur    occurrit    intellectui  nostro  prictatura  et  causarum,  prius  sunt   nota 

;ognoscere  animal  quam  cognoscere  ho-  minus   communia,  eo   quod   per  causas 

nincm.  —  Et  eadem  ratio  est,  si  compa-  particulares,  qua3  sunt  unius  generis  vcl 

•eraus  quodcunque  magis  universale    ad  speciei,  pervenimus   in  causas  universa- 

iiinus    universale.   Et   quia  sensus  exit  les.  Ea  autem,   quae  sunt   universalia   in 

le  potentia  in  actum,  sicut  ct  intelleclus,  causando,  sunt  posterius  nota  quoad  nos, 

dem   etiam  ordo  cognitionis  apparet  in  licct  sint  prius  nota  secundum  naturara  ; 

ensu.  Nam  prius  secundum  sensum  di-  quamvis   universalia  per  praedicalionem 

udicamus  magis  commune  quam  minus  sint  aliquo  modo  prius   quoad  nos    no- 

oramune,  et  secundum  locura  et  secun-  ta    quara   rainus    universalia,   licet   non 

lura  terapus  :  secundura    locura  quidera,  prius  nota  quara  singularia  ;  nara  cogni- 

icut    cura    aliquid    \idetur    a   reraoti=,  tio  sensus,  qui  est  cognoscitivus  singula- 

rius   deprehenditur   esse  corpus   quam  riura,  in  nobis  praecedit  cognitionera  in- 

eprehendatur  esse  aniraal,  et  prius  de-  tellectivam,  quae  est  universaUum.  —  1. 

rehenditur  esse  animal  quam  deprehen-  Metaplujs.  I.  2. 

atur  esse  horao,   et   prius   horao  quara  Ad  secundum  dicendura,  quod  univer- 

iocrates  vel  Plato  ;  secundum  tempus  au-  sale  dupliciter   potest  considerari  :   luio 

sm,  quia  puer  a  principio  prius   distin-  modo  secundura  quod  natura  universalis 

uit  hominera  a  non  horaine,  quara   di-  consideratur   simul  cura  intentione  uni- 

linguat  hunc  hominem  ab  alio  homine;  versalitalis.  Et  cura  intentio  universalita- 

t  ideo  pueri  a  principio  appellant  omnes  tis  (ut  scilicet  unura  ct  idem  habeat  ha- 

iros    palres,    posterius  autera  determi-  bitudinem  ad  raulta)  proveniat  ex   abs- 

ant  unuraquemque,    ut    dicilur    in    1.  Iractione  intellectus,  oportet  quodsecun- 

hys.  {lext.  5;  c.  1).    Et  hujus  ratio  est  dumhuncmodura  univcrsale  sitposterius. 

umifesta,    quia   qui    scit    aliquid     indi-  Unde  m  l.  de  Anima  {lext.  8]  c.  \)  dici- 

incte,  adhue   cst    in    potentia  ut   sciat  tur,  quod  aniuial  universalc  aut  nihil  est 


I 


3i0  TERTIA  SECUNDyE 

aut  poslcrius  cst.  Sed  sccundum  Plalo- 
nem,  qui  posuit  univcrsaiia  subsislenlia, 
secundum  hanc  considcrationem  univer- 
sale  esset  prius  quam  parlicularia,  quae 
secundum  eum  non  sunt  nisi  per  parli- 
cipationem  univcrsalium  subsislenlium, 
quae  dicunlur  idea?.  —  Alio  modo  potest 
considerari  quantum  ad   ipsam  naturam, 


PHILOSOPHIA  NATURALIS 


quam  tolum,   ut  lapidcs    quam  doinuii 
Alio  modo   secundum  quod   sunt  parUi 
liujus   lolius  ;  et  sic   necesse    est   quo! 
l^rius   cognoscamus   lolum  quam  parte' 
Prius  enim  cognoscimus  domum  quadai, 
confusa    cognilionc,   quam  distinguamij 
singulas    parles    ejus.   Sic  igilur   dicei 
dum  est,  quod  definienlia   absolule  corl 


scilicet  animalitalis  vel  liumanilalis,  prout  '  sidcrata  sunt  prius  nola  quam  definiluii 

invenitur  in  parlicularibus.  El  sic  dicen-  alioqui    non    notificarctur  dcfinitum   pi 

dum  est,    quod  duplex  est  ordo  naturse  :  ca;  scd  secundum  quod  sunt  partes  d 

Tunis    sccundum   viam    gcnerationis    el  finitionis,  sic  sunt  poslcrius  nola.  Prii 

temporis,  secundum  quam  viam  ea,  quic  enim  cognoscimus  liominem  quadamcoi 

sunt  in  potentia  et  imperfccta,  sunt  prio-  fusa  cognitione,    quam    sciamus   diclii 

ra ;    et  hoc  modo    magis   commune    est  guere  omnia,  qiuu  sunt  de  liominis  rali 


prius  sccundum  naluram  :  quod  apparet 
manifesle  in  generalione  hominis  et  ani- 
raalis;  nam  prius  gencratur  animal  quam 
homo,  ut  dicilur  in  lib.  2.  de  General. 
Animal.  (c.  3).  Alius  esl  ordo  perfeclio- 
nis  sive  intcntionis  nalurae  :  siciit  aclus 
simplicitor  cst  priur  secuiidum  naliiram 
(piam  polentia,  el  j)eircrliim  piius  (|uam 
impcrfcctum  ;  ct  pcr  iiunc  modum  minus 
commune  esl  jjriu.s  secundum  naluram 
quam  magis  commune,  ut  hoino  quam 
aniraal.  Nalui:e  cnim  inlentio  nun  sislit 
in  generatione  animalis,  sed  inlcndit 
gencrare  homincm.  —  la,q.  8!>,  a.  3,  ad  I . 
Ad  (erlium  dicendum,  qiiod  univcisa- 
le  magis  communo  «omjiaKilur  ud  minus 
cummuno  ut  tolum  cl  ut  j)ars  :  ul  tolum 


ne.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  quintum  dicendum,    quod    univc  i 
sale  secundum  quod  accipilur  cuni  inle  i 
lione  universalilalis,  est  quidem  quoda 
inudo  principium  cognosccndi,  prout  iii 
lcnlio  univcrsalitalis  couscijuilur  modn 
intcUigcndi,  (jui   cst  j)cr  abstiaclioii  i 
Non  est  autcm  nccesse  quod  oinne,  (jii 
cst  piiiicijiium   cojnusccndi,  sil   jjriin 
j)ium  cssendi,  ut  Plato  exislimavil  :  cii 
(juando(juo  cognoscamus  causam  jicnl 
ctum,  clsubstanliam  j)eraccidentia.  Un 
uniNcrsale  sic  acccplum,  becunduin  sii 
ItMiliam  Aiislolclis,    non  cst  jiriiicijiiii 
cs.-i'iiili  ncquc  sul)Stanlia,  ui  j  alel  iii 
Melai'hijs.  {tcxt.  4;i ;  I.  G,  c.  13).  Si  autt 
considcrcmus  ipsammet  natuiam  gtMici 


(juidem,  ^.ccundiim  (juo  1  iii  magis  univiT-     cl  sj)ccit'i,  j»roul  cst  in  singulaiibiis,  • 


sali  non  solum  «'oiitiiMJliir  in  jKilcnliu 
ininus  univcrsalc,  setl  cliam  uliu  :  iil  sub 
animali  non  sulum  hoino,  sed  eliam  equus; 
ut  ])ars  aulcm,  sccundum  quod  minus 
communc  conlincl  in  j^ui  lulionc  noii 
sohim  luagis  communc,  sed  cliuiii  aliu  : 
ut  homo  noii  .suluni  animal,  sed  eliuiii 
raliuiiale.  Sic  igitur  aniniil  cun.sidciu- 
tum  in  .se  j^rius  csl  in  iioslra  cogniliuno 
(jiiam  hoiiiu ;  scd  huiiio  c.sl  j)iius  iii  no- 
slra  cogniliunc,  (|uuia  (juoil  unimal  sil 
jiars  raliuiiis  (^jus.  —  Ibid.  ud  2. 

A<1  ifuarluin  dict>nduiii,   quod  jiars  uli 
qiiu  duj)lititir  cognosci  jiolesl  :  uno  mo- 
do  absoliilo  socundiiiu  (juud  iii  su  esl  ;  rl 


(juuduiu  mudu  liubct    rationcm    jiriiu  i 
hirmulis  rcsj)eclu  sinizulurium.  Nuin  s 
gularo  e^t    jirt^jiler  matcriam  ;  ralio  a 
loia  speciei  sumilur  o.x  formu.  .^ -d  nalui 
goneris  conij)ar,itur  ud   iKituram  .sjjci  i 
iiiagis  {)or  modum    matcrialis    |)riiicij' 
(juia  nuliira  geaeris  sumitur  ab  eo,  qii 
est  aiulorialo  ia  ro,  lulio  vcio  spccici  il 
eu,  quod  est  funaulc  :  sicut  ralio  aiiiinalf 
a  sonsitivo,  rutio  voro  homini^  ab  inlti| 
iotlixo.    Kl  iado  ost  (juod  iillima  natui 
intentio  cst   utl    Kjiecieia,  aoa  utit' i>> 
iiitli\iduuia  acijuo  ad  gcaas  :  «jui 
esl  liais  goiieralitiais,   aialoria  \' 
jiitijtlor  Itinauiu.  Noii  auloai  ojMirlot  (j> 


Bic  iiiliil  jiiohibcl  j.rius  cogiio.»ccio  jurles     cuju-sbbct  cuusiu  \t'l  j^rincijjii  c-i-iiili- 


DE   ANIMA  —  QU.EST.    C    DE    MODO 

poslerior  quoacl  nos,  ciua  qiiandoqiio 
co<»noscamus  per  causas  sensibiles  elTe- 
clus  iiinotos,  quandoque  autem  e  con- 
verto.  —  li^i^f-  atl  4. 

ARTICULUS  IV 

LTRUM  rOSSlMUS  MULTA  SIMUL  INTELLICERE. 

ViJetur  quod  possimus  mulla  simul 
inielligere. 

1.  Intelleclus  cnim  cst  supra  lempus  ; 
scd  prius  et  posterius  ad  tempus  perti- 
nenl  :  ergo  intelleclus  non  intclligit  di- 
versa  secundum  prius  et  posterius,  sed 
simul.  —  1a,  q.  8d,  a.  6,  arg.  l. 

2.  Pra3terea,  nihil  prohibet  diversas 
formas  non  oppositas  simul  eidem  actu 
incsse,  sicut  odorcm  ct  colorem  pomo  ; 
?ed  species  iiitelhgibiles  non  sunt  oppo- 
sitae  :  ergo  nihil  prohibet  intellectum 
anum  simul  fieri  in  actu  secundum  di- 
vcrsas  specics  intelligibiles,  et  sic  potest 
inulla  simul   intelligere.  —  Ibid.   arg.  2. 

S.  PrcCterea,  intellectus  simul  intelligit 
aliquod  totum,  ut  horainem  vel  domum  ; 
scd  in  quolibet  toto  continentur  muUa^ 
partes  :  ergo  intelleclus  noster  simul 
riiiilta  intellisit.  — Ibid.  arg.  3. 

4.  Praeterea,  non  potcst  cognosci  diffe- 
renlia  unius  adalterum,  nisi  simul  utrum- 
[|ue  apprehendatur,  ut  dicitur  in  2.  dc 
Anima  {iexl.  146;  1.  3,  c.  2) ;  ct  eadem 
ratio  est  de  quacunque  alia  compara- 
:ionc ;  sed  intelleclus  noster  cognoscit 
JifTerentiam  unius  ad  alterum  ;  cogno- 
^cit  enim  hominem  non  esse  lapidem  : 
}rgo  cognoscit  multa  simul,  puta  homi- 
ricm  et  lapidem.  —  Ihid.  arg.  4  ;  de  Ve- 
nl.  q.  8,  a.  14,  arg.  2. 

5.  Praeterea,  potentia  sensitiva,  cum 
sit  moterialis,  est  inferior  et  magis  con- 
:racta  quam  intellectiva ;  sed  sensus  po- 
^est  plura  simul  sentire,  sicut  sensus 
:ommunis  simul  senlit  albuni  et  dulce, 
lum  eorum  diflerentiam  cognoscit  :  crgo 
nullo  lortius  inlellectus  potest  simul 
plura  intelligere.  —  Quodl.  7,  a.  2, 
irg.  1. 


ET    ORDINE    COGXOSCEXDI  —  ART     IV        3ii 

(■).  Pia?terea,  pliua  iMtelligibilia  possunt 
simul  cognosci,  iu  quantum  sunt  unum  ; 
scd  omnia  intelligibilia  sunt  unura,  iu 
quanlura  sunt  intelligibilia  :  ergo  orania 
intelligibilia  possunt  simul  cognosci.  — 
Ibid.  arg.  2. 

7.  Pra)terca,  ad  cognitioncra  intclle- 
ctus  sufficit  species  rei  intclligibilis  in 
inlellectu  existcns  ;  sed  species  intelligi- 
bilcs  non  se  irapcdiunt  quin  siraul  sint 
in  intellectu,  cuin  non  sint  contraria:',  co 
qiiod  sunt  a  raateria  separata^  :  crgo  in- 
tellectus  non  iinpeditur  quin  possit  simul 
plura  intelligere.  —  Ibid.  arg.  4. 

8.  Prseterca,  capacitas  intellectus  cst 
raajor  quam  cujuscunque  corporis.  Sed 
aliquod  corpus  est,  in  quo  feimul  possunt 
pUires  speeics,  etiam  contrariorum,  fieri; 
sicut  patet,  quod  in  uno  punclo  aeris,  in 
quo  se  intersecant  dua3  Vmead  direct.T  a 
duobus  visibilibus  ad  duos  videntes,  cst 
species  utriusque  visibilis.  Ergo  mullo 
fortius  plures  specics  actu  possunt  simul 
esse  in  intellectu,  et  ita  intellectus  potest 
siraul   raulta  intelligere.  —  Ibid.  arg.  5. 

Sed  conlra  esl  :  1.  qsiod  dicit  Philoso- 
phus  in  2.  Top.  (c.  4,  loc.  33  ;  al.  c.  10) : 
(T  contingit  plura  scire,  intelligere  vero 
unum  solura  ».  —  la,  q.  85,  a.  4,  arg. 
Sed  contra ;  Quodl.  7,  a.  2,  arg.  Scd 
conlra. 

2.  Pra3terea,  intelligere  plura  per  rao- 
dum  unius  vel  per  modum  plurium,  est 
intelligere  per  unam  vel  plures  species  ; 
nam  modus  cujusque  actionis  consequitur 
forraara,  quae  est  actionis  principium. 
Sed  intellectus  non  potest  simul  intelli- 
gere  per  plures  species;  nam  impossibilc 
est  idem  perfici  simul  pluribus  forrais 
unius  generis  et  diversarura  specierum, 
sicut  impossibile  est  quod  idera  corpus 
secundum  idem  simul  coloretur  diversis 
coloribus  vel  figuretur  diversis  figuris  ; 
omnes  aulem  spccies  intelligibiles  sunt 
unius  generis,  quia  sunt  perfectiones 
unius  intellectivsepotentise,  licetres,  qua- 
rum  sunt  species,  sint  diversorum  gene- 
rum.  iirgo  irapossibile  est  quod  idem  in- 
tellectus   simul   perficiatur  diversis  spe- 


3^2  TERTIA  SEGUND^  —  PHILOSOPIIIA  NATURiVLlS 

ciebus  intelligibilibus  ad  intelligendum  in  simul  dispositioncs  ad  utrumquc,  quaii- 

actu  diversa  hi  actu.  —  la,  q.So,  a.6,  c.  tuin    ad    aliquid,    inesse   cidem,  sicut  si 

Respondeo  DicENDUM,   quod  intelleclus  aer  cx  una  parte  caleficret  ct  ex  alia  in- 

dupliciter  aliquid  intelligit,  scilicet  prinio  spi=saretur ;  sed  quod  aer  simul  sit  acti. 

et  ex  consequenti.  Ex  conseqxienii  quidem  ignis  et  aqua,  csl  impossibile;  et  similitei 

plura  contingit  simul  inlelligere,  in  quan-  cliara  quod  aliquid  sit  simul  actu  lapis  ei 

tum  habent^ordinem  ad   unum  intolligi-  ferrum,  qucc  non  videiUur  contraria,  sei" 

bileprimum.Et  hoc  contingil  duplicilcr  :  disparata.  —  Intelleclus   autem  ex    ips;; 

nno   modo   cx  unitate  ejus,  qiio   intelli-  ratione   suai  polentioe  cst  simul  polcnlic 

cjitur,   sicut   quando    phn^a    inlelhgibilia  omnia  inleUigibilia,   sicut  et  sensus  om- 

per  unam  speciem  intclligibilem   inlelU-  nia   scnsibilia    Polcnlia  aulem  fcnsitivi: 

guntur,  sicut  inlellcctus   divinus   omnia  per  similitudincs    scnpibilium   reducilui 

simul  videt  per  unam  cssenliam  suam  ;  in   aclum   duj>liciler  :  uno   nioJo  incom- 


et  eodem  modo  intclicctus  creatus  videnL^ 
essentiam  divinam  potest  omnia  simul 
videre,  quai  per  essenliam  divinam  vidot. 
Alio  modo  ex  unitate  eju.-;,  quod  inlclli- 


;7e/c,  per  modum  dispositionis,  (luandi 
sciliccl  specics  sensibilcs  sunt  in  ea  u 
disposilioncs,  quod  appcllat  Aviccnn; 
csse  ut    in  Ihcsauio;  alio  \\\Oi\o  pcrfcck 


uitur,  scilicet  quando  plura  inlLdllgun-  (juando  ^cilicet  spccics  sensibiles  acli 
tur  ut  unum  ;  lolum  enim  unum  est  pri-  inrormant  polenliam  sensitivain  ;  et  hiu 
mo  intellcctum,  cl  illa  pluia  .sunt  inlellc-     vocat  Avicenna  apprehensioncm  sonsus 


cta  ex  consequenli  in  illo  ;  sicut  cum 
intellcctus  inlelligil  lincam,  sinuil  inlel- 
ligit  partes  linea",  ul  dirilur  in  3.  ile 
Anima  {lcxt.  23;  c.  0);  el  similiter  runi 
inlelligit  proposilioncni,  inlelligit  sinnil 
subjeclum  et  pra'dicalum;  et  cuni  intolli- 
git  similitudinem  v<l  dinerenliain  aliipio- 
riim,  sinud  intolligit  ea,  quorum  est 
similitudo  vel  (.lillerenlia.  —  QnodL  7,  a. 


2,  c. 

Sed    qiiod    intclloctus    inlelligal  siiuul 
plura  inlelligiltilia  priwo  ct  principa'it  r, 
cst  impossibile.  Ciijus  ralioe>l,  (juia  intel- 
leclus    secuiKlum     at  lum     ot     omnino, 
id  cst  pei  fecle,  res  inlellccla,  ut   «liciliir 
in    3.   de  Anima   {irxl.  30;   c.  7).  nuod 
quidt-m    inl'-dligeiiduni     esl,    non    -«piod     noii  |)olest  siiuiil  figuraii  pluiibu^  rii-ii 
cssenlia    inlellectu8    i\t\l    r«'s     iulellccla      ris,   ila  uniis  inlclleclus  non  polesl  siim 
vel  species  ejus  ;  sed  (|uia  (NtmplL'lo  infor-      plura    inUdligere.    —    Nec    polesl    dii 
matur    p  ;r  specitMU  i-«.'i    inlfllecla',    duin      (|uod  inlLdletlUh  formclur  piilecle  siun 
eam  actu  inl<.dligit.  1'nde  inlollei  tuin  >i-      pluiibiis  8p(?ciebus  inlelli};ibilibus,   fii 


dislinguens  potentias  sensilivas  ajipr.- 
hendenles  ab  illis,  in  quibus  sunl  foniKi 
sensibiles  ut  in  thesauio;  cl  simililcr  n 
inlollectu  iii  habilu  sunt  siinililudinr- 
inlelhgibilium  ul  dispositiones;  sed  tpuiii 
do  suiit  aclu  intedecta?,  sunt  in  oo  uiror 
m:c  perficitMite.*,  et  lunc  iiilelleclus  li 
omnino  rcs  inlellccta  ;  el  hoc  conliiiL'! 
ptr  inlenlioncm,  (iu:e  conjungit  inlel!.- 
clum  inlelligibili  et  scnsum  scutibili,  r 
dicil  Augusliiiu^.  —  Ibid. 

Unde  palet,  quod  sicul  una  res  inalc 
rialis  ni-n  polest  cssc  siinul  jjlura  aclu 
ila  unus  intellectus  nou  pi  lesl  siiini 
p!uia  iidclligero  primo.  Kl  hoc  esl,  (|ii  ■ 
.\lga/.el  dicil,    tpiod   slcut  unuia  cor|ui 


I  i: 


mul  pluia  aclii  inlelligeio  priiuo,  ideiu 
est  ac  si  res  una  essct  siinul  pluia.  In 
rcbus  eniin  inaterialibus  vidLinus,  (piod 
una  ros  nuinero  non  pitto.^l  cssc  siinul 
pliiia  in  ac(u  ;  se  I  plura  in  |i(>lcntia,  vtd 
secundum  dispu>ilioncin,  polefsl  cs^o 
unuin  et  idem  :  idein  enim  aer  CHl.siinul 
potenlia  atiua  et  igni.-*;  cl  possunl  cliaiu     oidincsc  habenl  ud  inlelleclum,  iiniuan- 


unuin  corpus  Hiinul  infonnalur  ligiira  < 
culorc ;  ipiia  Oguru  cl  ct»Ior  non  Hunl  Iti 
11105  unius  penerif»,  ncc  in  eodein  ordin< 
atripiunlur,  (piiu  non  urdinintur  ad  i»  > 
ficicndum  in  (  sso  unius  ralionig;  Hod  oh 
iies  furinrn  inlt;lligibilc8,  in  tpiaiiluui  hii 
ju^inodi,  sunl  unius  gencri»;  cl  in  coil 


i-ir 


DE   ANIMA   —   QU^.ST.  G    DE   MODO 

luni  pcrficiunt  inlcllecUim  in  lioc,  quod 
est  esse  inlelloctum  in  aclu.  Unde  plures 
species  inlelligibiles  se  habcnt  sicut 
f)o-ura3  plures  velplurescolorcs,ciui  simul 
aclu  in  codem  esse  non  possunt  sccundum 
idcm.  —  Quodl.  7,  a.  2,  c. 

Ad  priminn  crgo  diccndum,  quod  in- 
tellcctus  est  supra  lempus,  quod  est  nu- 
merus  motus  corporalium  rerum.  Scd 
ipsa  pIuraliLas  specierum  intcUigibilium 
causat  vicissiludinem  quandam  intclligi- 
bilium  opcrationum,  secundum  quam 
una  opcratio  est  prior  altera  ;  et  hanc 
vicissiludinem  Augustinus  nominat  tcm- 
pus,  cum  dicit  (8.  sit]:er  Genes.  ad  Lilt. 
c.  20;  —  Migne  t.  3'i,  col.  388),  quod 
Deus  movet  spiritualem  creaturam  per 
lcmpus.  —  la,  q.  85,  a.  4,  ad  1. 

Ad  scciindum  dicendum,  quod  non  so- 
lum  opposilae  formae  non  possunt  esse  in 
eodem  subjecto,  sed  nec  quaecunque  for- 
mx  ejusdem  generis,  licet  non  sint  oppo- 
sila3,  sicut  patet  per  exempiiim  inductum 
de  coloribus  et  figuris.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  terlium  dicendum,  quod  partes  pos- 
sunt  intelligi  dupliciter  :  uno  modo  sub 
quadam  confusione,  prout  sunt  in  toto  ; 
Dt  sic  cognoscuntur  per  unam  formam 
Lotius,  et  sic  simul  cognoscuntur  ;  — alio 
iiiodo  cognitione  distincta,  secundum 
juod  qucelibet  cognoscitur  per  suam  spe- 
Mcm ;  et  sic  non  simul  intelliguntur.  — 
}l/id.  ad  3. 

Ad  fjuartum  dicendum,  quod  quando 
ntellectus  inlelligit  dilTerentiam  vel  com- 
parationem  unius  ad  alterum,  cognoscit 
.itrumque  differentium  vel  comparato- 
^um  sub  ratione  ipsius  comparationis  vel 
lifferentisc,  sicut  diclum  est  (ad  3),  quod 
;ognoscit  partes  sub  ratione  totius.  — 
'bid.  ad  4. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  similiter 
licendum  est  de  polentia  sensitiva,  id 
;st  quod  non  potest  plura  simul  sentire, 
led  ex  consequenti,  in  quantum  plura 
iccipiuntur  ut  unum  :  sicut  plura  sensi- 
)ilia  uniuntur  iu  una  differentia,  et  plura 
;ensibilia,  qua^  sunt  partes,  uniuntur  in 
mo  tolo.    Unde,  quando  sentitur  totum, 


ET  ORDINE    COGNOSCEXDI  —   AUT.   V        ir.ij 

sentiuntur  simul  plurcs  partcs  ex  conse- 
quenti;  et  tunc  intentio  sensus  non  fcr- 
tur  ad  ali(piam  j)artium  princii)ajiter,  scd 
ad  totum  :  (juia  si  ad  aliqiiam  partium 
fcrretur  ut  ad  sensibile  princij^ale,  non 
simul  scntiretur  alia.  Et  iteruni  sensus 
communis  quamvis  sit  una  potentia  sc- 
cundum  csscntiam,  ^amcn  alirjuo  modo 
mulliplicatur  secundum  essc,  in  quan- 
tum  conjungitur  divcrsis  scnsibus  jiro- 
priis,  sicut  unum  centrum  conjungitur 
pluribus  lincis.  Unde  immutationes  om- 
nium  sensibilium  simul  terminanlur  ad 
sensum  communem,  sicut  motus,  qui 
esset  per  omnes  lineas,  posset  siraul  ler- 
minari  ad  centrum;  sed  intellcctus  non 
multiplicatur  modo  pra^dicto  in  plures 
potcntias;  et  ideo  non  est  simile.  — 
Quodl.  7,  a.-2,  ad  1. 

Ad  sextum  dicendum,  quod  cognosci- 
bilia  quae  simul  cognoscuntur,  oportet 
quod  accipiantur  ut  cognoscibile  unum 
numeio  ;  orania  aulem  intelligibilia,  in 
quantum  hujusmodi,  sunt  unum  genere, 
non  numero  ;  et  ideo  ratio  non  sequitur. 
—  ILid.  ad  2. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  non  so- 
lum  prohibetur  res  aliqua  esse  plura  con- 
traria  actu  simul,  sed  etiam  plura  esse 
disparata.ut  patet  ex  dictis.  Unde,  quam- 
vis  forma)  intelligibiles  in  intellectu  non 
sint  contrarioe,  nihilominus  tamen  intcl- 
lectus  j^rohibelur  simul  plura  intelligere, 
ut  ex  dictis  patet.  —  Ibid.  ad  4. 

Ad  octavum  dicendum,  quod  species 
sensibiles,  quai  sunt  in  medio  dcferente, 
sunt  ibi  per  modum  dispositionis,  et  non 
per  modum  ullimas  jDcrfectionis,  quia 
sunt  ibi  sicut  in  quodam  fluxu;  et  ideo 
non  est  simile.  —  Ibid.  ad  5. 


ARTICULUS  V 

UTRUM      INTELLECTUS     NOSTER     INTELLIGAT 
COMPONENDO    ET    DIVIDENDO. 

Vidctur  quod   intellcctus    noster   non 
intelligat  componendo  et  dividcndo. 


4  TERTIA  SECUND.^5  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

1.  Compositio  enim   et   divisio  non  e^t     incorruplibiles,    quse   slalim   a  principio 


nisi  multorum  ;  sed  intellcctus  nosler 
non  potest  simul  multa  inlelligere  :  ergo 
non  potest  intelligere  componendo  et  dl- 
\idendo.  —  la,  q.  85,  a.  5,  arg.  1. 

2.  Prsetcreo,  omni  com(Ositioni  ct 
divisioni  adjungitur  lempus  praesens, 
pra^teritum  vel  futiirum  ;  scd  inlellectus 
abstraliit  a  tempore,  sicut  etiam  ab  aliis 
particularibus  conditionibus  :  ergo  inlel- 
lectus  non  intelligit  componendo  et  divi- 
dendo.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Pr.Tterea,  iiilelieclus  inlelligit  pcr 
assimilnlionem  ad  resr  Sed  compositio 
et  di\i?io  nihil  e?t  in  rebus.  Nihil  cnim 
invenitur  in  rebus  nisi  res,  qux  signi- 
ficolur  per  prtedicatum  et  subjeclum  ; 
qua3  est  una  et  eadem,  si  compositio  cA 
vera;homo  enim  esl  veie  id,  quod  est 
auimal.  Ergo  inlelleclus  non  coinpunit  ct 
dividit.  —  Ibid.  arg.  3. 

Sed  ronlra  :  Voces  significanl  conce- 
])tiones  intellectus,  ut  dicit  l*hiIosophus 
1.  Vcrihtrm.  (c.  !) ;  scd  in  Nocibus  est 
compositio  et  divisio,  ut  palet  in  proj)0- 
silionibus  affir rnalivis  et  nei^alivis  :  etco 
into-lleclus  componit  el  dividit.  —  Ihiil. 
arg.  Scd  contra. 

Rf.spo.ndko  DiCR.NDiM,    quod   inlellcflus 

humanus  necesse  habet  inlelligrT.'  cnux- 

|)()nenil<)    et  dividendo.  Cuin  eniin  inlel- 

leclus    humamH    e.xeat    dc    potentia     iii 

actuni,  siinilitudinciu  quai:djiM  habelcuin 

rebus  geneialibus,  qu.i»  non  slatiin  i»er- 

feclionein    suain    liabenl,   fcd   eain   suc- 

ccs.sive   acquiiiinl.    VA   simililLT    inlfllo- 

ctiLS  hiiinanus  non  staliin  in  piiina  appn*- 

lion.«5ione   capit   perfeclam    rei    roj.'nilio- 

nein  ;  sed   priino  appreJMMKlil  aliquid  ile 

ipsa,    puta   quiddilalem    ij)siu.s  rei,  (|ua; 

cst  priinuin  el  piopiium  nbjeclum   iiilel- 

lectns;et   dcind»;    inlelligit    pn>|nifl  ilis 

et  accidenlia  el  habiltidiiies  ( ii-cunittrin- 

les   rei  e.s.senliam.   lil  sfcundum   hoc  ne- 

cesse  hubet  uniim  apprchensum  alii  coni- 

ponere  et  dividerc,    ct  cx  uiia  compo.-i" 

tione    cl   divisiono   aJ  aliam  nioceden'  • 

...  '  » 

quod  esl  ratiocinan.  —  Inlellcclii.s  auleiii 

angelicus  et   divinus   se  hubel    aicul  re.s 


habent  suam  totam  perfectioncm.  Unde 
intellectus  angelicus  et  divinus  slalim 
pcrfecte  totam  rei  cognitionem  liabct. 
Unde  in  cognoscendo  quidditatem  rei, 
cognoscit  de  re  simul  qiiidquiJ  nos  co- 
gnoscerc  possumus  componendo  et  divi- 
dcndo  et  raliocinando.  Et  idco  inlelle- 
clus  humanus  cognoscit  componeiulo  et 
dividendo,  sicut  et  ratiocinando.  Intel- 
Icctus  aulem  an.gelieus  et  divinus  cogno- 
scunt  quidem  compositionem  ct  divisio-i 
nem  et  ratiocinationem,  non  tamcncom-| 
ponendo  et  dividendo  et  ratiocinando, 
sed  per  intelleclum  simplicis  quiddilatis.  j 

—  la,  q.  S\j,  a.  5,  c.  •       | 
-1(/  primum  ergo  diccndum,  quod  coin- 

pusitio  ct  divisio  inlellectus  per  (piaiulaiu 
differenliam  vel  comparalionem  fit.  Umlo 
bic  intelleclus  cognoscit  mulla  coin|)'t- 
nendo  et  dividendo,  sicul  cognoscendo 
dilVcienliam   vel    comparalioncm  rcruii:. 

—  lOid.  ad  I . 

Ad  secunduin  diccndum,  (piod  iiitellt'- 
clus  abstrahil  a  phantasmatibus  ;  et  (a- 
inen  non  inlelligit  actu  nisi  convertcndo 
se  ad  phantasmala,  bicut  supra  diclum  est. 
Et  e.\  ca  parle,  qua  sc  ad  phanlasiaQli 
converlit,  compositioni  et  divisioni  iam)| 
leclus  adjungilur  tcmpus.  —  Ihid.  ad*| 

Ad  terliutn  dicendum,  quod    similih!' 
rci  rccipilur  in   inb^llcctu  secuiuluin  u. 
dum  inlclleclus,  et    iion    sccundum  mo 
dum  lei.  Uiidc  composiliuni  cl    (li\is'or 
inlellcclus  rcs|)Oii(let    (piidem    alitpiid 
|)ar(e  rei  ;    laiiicn    ii()ii    todcm    ino  lo  > 
habct  iii  rc,  hicut  in  intclleclu.  Intcllectu 
enim  huinani  objecluin  |)iopriunies(  (]uid 
ditas    rci  ma(ei'iulis,  (pi<'u  sub  sen 
im.iginalionciii    cadit.     Iiivcni(ur    auV^ 
dii|>lex  cuinpusilio  in  ro  ina(criuli :  prte^ 
(|uidem  foriiKC  ad  inalcriain  ;    et  hui''  ••■ 
H(iondcl  conqosiliu  in(ellcc(us,  i(ua  U>\..- 
universalo  de  sua  jiui  le  pi';c  lica(ur.  Nau 
f:cnu.s  8umi(ur  a  materia   coinniuni, 
ren-iitia  verocom))lelivu  s|)ci  ici  a  lorino 
|tar(icularo   vero  a    inuteija    iiuli\idu 
Sccunda  vero  coin|)0.si(io  est  accitleniis 
bubjectum;  el  liuic  rcali  cunqiusilioiii  i 


I 


^au_ 
ino^ 


I)E  ANIMA   -  QU/EST.    G    DE    MODO 

spondet  cornposilio  inleliectus,  secunduia 
quani  prsedicatur  accidens  de  subjecto, 
ut  cum  dicilur  :  Homo  cst  albus.  Tamcn 
differt  composilio  intelleclus  a  composi- 
Itione  rei  ;  nam  ea,  quae  componuntur  in 
re,  suntdiversa;  compositio  auLcm  inlel- 
loctus  est  signura  idenlitalis  eorum,  qu?e 
componuntur.  Non  enim  intellcctus  sic 
comi)onit,  ut  dicat,  quod  homocst  albedo; 
sed  dicit,  quod  homo  est  albus,  id  est 
habens  albedinem  (1).  Et  simile  est  dc 
lcompositione  materiaB  et  formai.  Nam 
aninial  significat  id,  quod  habet  naturam 
sensitivam  ;  ralionalc  vero,  quod  habet 
naturam  inlelleclivam ;  homo  vero,  quod 
habet  ulrumque;  Socrates  vero,  quod  ha- 
bet  omnia  haic  cum  maleria  individuali. 
Et  secundum  hanc  idcnlitalis  ralionem 
inlelleclus  noster  unum  componit  olleri, 
pra^dicando.  — Ibid.  ad  3. 

ARTICULUS   VI 

UTRUM  INTELLECTUS  POSSIT  ESSE  FALSUS. 

Videtur  quod  intellectus  possit  esse 
falsus. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (6.  Melaplujs. 
text.  8;  1.  5,  c.  3),  quod  verum  et  fal- 
suni  sunt  in  mente ;  mensautem  ct  intel- 
lectus  idem  sunt  :  ergo  falsitas  cst  in  in- 
tellectu.  —  la,  q.  8o,  a.  0,  arg.  1. 

2.  Prseterca,  opinio  et  ratiocinatio  ad 
inlellcctum  pertinent  ;  sed  in  ulraque 
istarum  invenitur  falsitas  :  ergo  potest 
33se  falsitas  inintellecLu.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  peccatum  in  parte  intel- 
lecLiva  est ;  sed  peccatum  cum  falsitaLe 
3st ;  errant  enim  qui  opcrantur  malum, 
Lit  dicitur  Proverb.  14,  22  :  ergo  falsitas 
poLest  esse  in  intellecLu.  —  Ibid.  arg.  3. 

Sed  contra  est,  quod  Philosophus  (3.  de 
Anima  text.  51;  c.  10)  ait,  quod  inLolIe- 
;tus  semper  est  rectus.  —  la,  q.  17,  a. 
3,  arg.  2  ;  q.  83,  a.  G,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  Philoso- 
phus  in  3.  de  Anima  (text.  26  ;  c.  6)  com- 

(1)  At.  add.:  Idem  autem  est  subjecto  quod 
est  homo,  et  quod  esL  habens  albedinem. 


ET  ORDINE    COr.XOSCENDI   —  ART.   VI 


■  >%■) 


parat  quantum  ad  hoc  inlellectum  scnsui. 
Sensus  enini  circa  propriujn  objeclutn  non 
decipitur,  sicut  visus  circa  colorcm,  nisi 
forte  per  accidens,  e.\  impediniento  cii-ca 
organum  contingente  ;  sicut  cum  gustus 
febriciLanLium  dulcia  judicat  amara  pro- 
ptcr  hoc,  quod  lingua  malis  humoribus 
est  repleta.  Circa  seasibilia  xcro  commu- 
nia  decipitur  sensus,  sicut  judicando  dc 
magnitudine  vel  figura  :  ut  cum  judicat 
solem  csse  pcdalem,  qui  tamen  est  major 
terra.  Et  mulLo  niagis  dccipitur  circascn- 
sibilia  per  accidens,  ut  cum  judicat  fel  esso 
mel,  propter  coloris  similitudinem.  Et 
hujus  ratio  est  evidens,  quia  ad  proprium 
objcctum  unaquajquc  poLentia  pjr  se  or- 
dinatur,  secundum  quod  ipsa  ;  qua)  au- 
tem  sunt  bujusmodi,  semper  eo  lem  modo 
se  habent.  Unde  mancntc  poLenlia  non 
dcficit  cjus  judicium  circa  proprium  ob- 
jectum.  Objectum  autem  proprium  intel- 
lectus  est  quidditas  rei.  Unde  circa  quid- 
ditatem  rei,  per  se  loquendo,  intellectus 
non  fallitur,  sed  circa  ea,  quaj  circum- 
sLant  rei  essentiam  vel  quidditatem,  intcl- 
lectus  potest  falli,  dum  unum  ordinat  ad 
aliud  vel  componcndo  vel  dividendo  vel 
etiam  ratiocinando.  Et  propter  hoc  etiam 
circa  illas  propositiones  errare  non  potesL, 
quae  sLaLim  cognoscuntur  cognita  termi- 
norum  quidditate,  sicut  accidit  circa  pri- 
ma  principia,  ex  quibus  etiam  accidit  in- 
fallibilitas  veriLatis  secundum  certitudi- 
nem  scienticB  circa  conclusiones. 

Per  accidens  tamen  contingit  intollc- 
ctum  decipi  circa  quod  quid  cst  in  rebus 
compositis  ;  non  ex  parte  organi,  quia 
intellectus  non  cst  virtus  utens  organo; 
sed  ex  parte  compositionis  intervenicntis 
circa  dcfinitionem,  dum  vel  definitio 
unius  rei  est  falsa  de  alia,  sicut  definilio 
circuli  de  Lriangulo  ;  vel  dum  aliqua  de- 
finitio  est  in  se  falsa,  implicans  composi- 
tionem  impo?sibiIium,  utsi  accipiatnr  hoc 
ut  definitio  alicujus  rei,  animal  rationale 
alatum.  Unde  in  rebus  simplicibus,  in 
quarum  definitionibus  compositio  inter- 
venire  non  potctt,  non  possumus  decipi ; 
sed  deficimus  in  totaliter  non  attingendo, 


3'.(3  TERTIA   SECUND.E  —  PH 

sicut  dicitur  in  9.  Mclaphys.  {lcxt.  22 ;  1. 
8,  c.  10).  —  la,  q.  8d,  a.  G,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  fal- 
silas  dicitur  esse  in  mente  secundum 
compositionem  et  divisionem.  —  Et  simi- 
liler  dicendum  est  ad  secundiun  de  opi- 
nione  et  ratiocinalione;  et  ad  iertium  de 
errore  peccontium,  qui  consistit  in  oppli- 
calionc  ad  appetibile.  Sed  inobsoluta  con- 
sideratione  quidditalis  rei  et  corum,  qux 
per  eam  cognoscunlur,  intellectus  nun- 
quam  deeipitur;  etsic  loquitur  aucloritas 
inducta  m  contrarium.  —  Ihid.  ad  1,2,  3. 

ARTICULUS     VII 

UTRU.M    UNAM  ET  E ANDRM     REM  UNUS   AUO 
MELHJS   INTELLIGERE   POSSIT. 

Videlur  (juod  una:n  et  eandem  reiii 
uiuLS  aiio  melius  inlelligere  non  possit. 

1.  (Juisquis  enim  ullam  ivm  alitcr 
quam  est  intelligil,  roHdur;  et  omnis  qui 
follitur,  illud  in  quo  fullilur  non  inlfili- 
gil;  non  igilur  pute^-l  (iuidquam  inlelligi, 
nisi  ut  esl;  ergo  cum  rcs  sil  uno  modu, 
ab  omnibus  uno  modo  inlelligilur,  et  ideo 
nullom  rem  alius  alio  melius  intelligit. — 
dc  Verit.  q.  2,  a.  2,  oig.  II  ;  lo,  q.  H"), 
u.  7,  arg.  1. 

2.  Praelerea,  intelleclus  inlolligondo  ve- 
rus  (!sl ;  veiilos  uulem  ctim  i-iL  a'i|uulitus 
(|ua'ilom  iiilelleclus  et  rei,  non  reeijtil 
magis  el  minus;  iiun  enim  j^roprio  dici- 
lur  uli(|uid  magis  (.'l  miiiiis  a>q(iale;  crgo 
ne(|UO  niagis  el  minus  uli(|uid  inlelligi 
dicilur.  —  lo,  I.  c.  urg.  2. 

.'{,  iMaUerea,  intfllecliis  esl  id,  (|iio  1 
est  formalissimuni  in  liomine;  sed  dilVe- 
rentia  forma.*  causut  difr«MOiilium  spcciei  : 
si  igitur  unus  liomo  magis  alio  ititelligil, 
vidclur  (|uud  non  sint  tiiiiu!»  speciei.  — 
Ibid.  urg.  3. 

Sed  conlra  est,  qiio  I  per  experiiiientum 
inveniunlur  aliqiii  ulii.-»  prMfundius  intel- 
ligenles  :  sicul  profundius  intidligil  (|ui 
conclusiunem  aliquam  polest  reducere  iti 
|jrima  piincipiu  et  rausas  priiuas,  (pium 
qui  pt)t(?.st  reducero  soliim  in  cuusas  pro.xi- 
mas.  —  Ifji  l.  arg.  Scd  coulra. 


ILOSOPHIA  NATURALIS 

Respondeo  dicendum,  quod  aliquem  in- 
telligere    unam   et    eandem   rem    mngi: 
qnam  alium,   potest   intelligi  dupliciter 
uno  modo  sic,  quod  ly  magis  determine 
actum  intelligendi   ex   parte  rei  inlelle- 
cta)  ;  et  sic  non  potest  unus  eandem  ren 
magis   intelligere   quam    alius,    quia   s 
intelligeret  eam  aliter  quam  sit,  vel  nieliu: 
vel  pejus,  falleretur  et    non   intelligeret 
ut  arguit  Augustinus  {Librd  LXXXIll  QQ. 
q.  32  ;  —  iMigne  t.  40,  col.  22).  Alio  mod(j 
pole.-t  intelligi,  ut  determinet  actum  in-| 
telligendi   ex   parte    inlelligentis;  et  si( 
unus  alio  potest  eandem   rem  melius  iii- 
telligere,  quia  est  melioiis  virtutis  in  in 
telligendo,  sicut  melius  videt  visione  cor 
porali  rem  oliquam    (jui  est  perfectiori: 
vii  tutis,  et  in  quo  virtus   vi^iva  e^t  pcr 
fectior.    IIoc  a  item  circa  intellectum  coii 
tingit  du[iliciler  :  uno    quidem    modo  c: 
paite  intellectus,  qui  est  pei^fectior.  Ma- 
nife>tum  est    enim,  quod  (juanto   corjtii 
est    melius   dispositum,  tanto    melioien 
sortitur  animam;  (juod  manifeste  appuic 
in  liis,  quiii  sunt  secundum    speciein  di 
versa.    Cujus    ratio   est,    (luia   aclus  e 
fornii  iccipilur  in  moleria  secundum  in.i 
teria}   capacilalem.   Unde   etiam  cuin    ii 
liominibus  ((uidom  liabeant  corpus  nu>liii 
dis|)osittim,  ^urlitinlur    uiiimom    mojoii 
viilulis   in   inlelligendo.  IJn  le  dicitur  ii 
2.  de  Animi  {lext.'J'i  ;  c.  D),  (juod  mull.- 
cainc   benc  aplos    mento    videmus.  /l/i 
ino  lo  cuiitingit   lioc  ex    parlc  infeiioiiii: 
virtulum,    (juibus   intellccttis    indigel  Qi 
sui  opcralionein.  Illi  enim,  in  (piibus  vir 
lus  imaginativa  el  cogilutiva  ct  meinoi  < 
liva    est    melius   disposila,  stint    m>liii 
dispositi  ad    inlelligendum.  —  la,  q.  tiii 
a.  7,  c. 

Ad primum  ergo  palet  soluliu  e.\  dieli< 
l!t  simililer  ad  sccundnm ;  veiitus  i';ii' 
inlflleclu.<>  in    hoc  consislit,  (|UMd  inli  lli 
gulur  rca   csso  aicut  est.  —  lu,  I.  c.  o« 
1  el  2. 

Ad  tertium  diccndum,  (|tio.l  diirrciilii 
furma?,  (|iku  non  |)rovoiiil  nisi  ox  divii- 
dispositioiio  iii.ileria),  non  faril  divcrsila 
tfiii    sei-unduia   Mpociem,   bod  holuiu  ec- 


PE   ANIMA  —  QU^ST.    G    DK    NJODO    ]{ 

cundum  numerum.  Sunt  enim  diverso- 
rum  individuorum  diverssc  formac  secuii- 
dum  materiam  diYersificatai.  —  Ibid. 
ad3. 

ARTICULUS   VIII 

UTRUM    INTELLKCTUS   miUS    INTELLICAT 
INDlVISlBILIi    QUAM  DIVISIBILE. 

Videtur  quod  intellcctus  per  prius  in- 
tolligat  indivisibile  quam  divisibile. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (1.  Plnjs. 
Icxl.  1  ;  c.  l),quod  intelligimus  et  scimns 
3x  principiorum  et  elementorura  cogni- 
Lione  ;  sed  indivisibilia  sunt  principia  et 
jlementa  divisibilium  :  ergo  pcr  prius 
5unt  nobis  nota  indivisibilia  quam  divisi- 
)ilia.  —  la,  q.  85,  a.  8,  arg.  1. 

2.  Praeterea,  id  quod  ponilur  in  defini- 
lione  alicujus,  per  prius  cognoscilur  a 
[lobis,  quia  definitio  est  ex  prioribus  ct 
nolioribus,  ut  dicitur  in  G.  Top.  (c.  1); 
5ed  indivisibile  ponitur  in  definiliono 
jivisibilis,  sicut  punctum  in  definitione 
Iinea3;  linea  enim,  ut  dicit  Euclides,  cst 
,ongitudo  feine  latitudine,  cujus  extremi- 
,ales  sunt  duo  puncta;  et  unitas  ponilur 
n  dcfinitione  numeri,  quia  numerus  est 
nultitudo  mensurata  per  unum,  ut  dicitur 
n  10.  Melaphys.  [text.  21  ;  1.  9,  c.  6)  : 
;rgo  intellectus  noster  per  prius  intelli- 
jit  indivisibile  quam  divisibile.  —  Ibid. 
irsf.  2. 

3.  Pra^terea,  simile  simili  cognoscitur  ; 
;ed  indivisibile  est  magis  slmile  intelle- 
;tui  quam  divisibile,  quia  intcllectus  est 
limplex,  ut  dicitur  in  3.  de  Anima  {text, 
2;  c.  4)  :  ergo  intellectus  noster  prius 
ntelligit  indivisibile.  — Ibid.  arg.  3. 

Sed  contra  est,  quod  dicitur  in  3.  de 
inima  (text.  25;  c.  6),  quod  indivisibile 
iionstratur  s:cut  privatio  ;  sed  privalio 
>er  posterius  cognoscitur  :  ergo  et  indi- 
isibile.  —  Ibid.  arg.  Sed  conira. 

Respondeo  dicendum,  quod  objectum 
iitellectus  nostri  secundum  praescntem 
lalum  est  quidditas  rei  materialis,  quam 

phantasmatibus  abstrahit,   ut  ex  pra)- 


T  ORDINE    COGNOSCENDI  —  ART.    VIII       ;r.7 
inissis  (supra  q.   9;],  a.  4  ct  5)  patct.  Et 
quia  id,  quod  est  primo  ct  per  se  cogni- 
tuin  a  virtiitc  cognoscitiva,  cst   j)roprium 
ejus  objectum,   considerari    potcsl,    quo 
ordine  indivisibile  intelligatur  a    nobis, 
ex  ejiis  habitudino  ad   luijusir.odi  qiiiddi- 
tatem.  Dicitur  autem  indivisibile  triplici- 
ter,  ut  dicitur  in  3.    de  Anima   (text.  23 
ad  2o;  c.  6)  :  —  iino   modo,  sicut  conti- 
nuum  est  indivisibilo,  quia  cst  indivi.-^um 
in  actu,  licet  sit  divisibile  in  potentia.  V]l 
hujusmodi  indivisibile  prius  est   inlelle- 
clum  a  nobis  quam  ejus  divisio,  quoe  ost 
in  parlcs  :  quia  cognitio  conlusa  cst  prior 
quam  distincta,  iit  dictum  est  (art,  3  hu- 
jus  q.,  ad  A).  —  Alio  modo  dicitur  indi- 
visibilo   secundum    Sj)eciem,  sicut    ratio 
hominis  cst  quiddam  indivisibile.  El  hoc 
etiam  modo  indivisibile  est  prius  inlolle- 
ctum    quam  divisio  cjus  in  partes  ratio- 
nis,  ut  supra   (ibid  )  dictiim  est ;  ot   itc- 
rum  prius,  quain  intellectus  componat  et 
dividat  affirmando  vel  negando.  Et  hiijus 
ratio  est,  quia  hujurrmodi  duplex  indivisi- 
bilo    intellectus    sccundum   se    inlelligit 
sicut  proprium  objectum.  —  Tcrtio  modo 
indivisibile  dicitur    quod  est  omnino  in- 
divisibile,  ut  punctum  et  unitas,(juae  ncc 
actu  nec  potentia  dividunlur.    Et  hujus- 
modi  indivisibile  per  j)Osterius  cognosci- 
tur    per    privationem    divi^ribilis.    Undc 
piinctum  privative  dcfinitur:  punctum  est 
cui  {cujus)  parsnon  est ;  et  similiter  ralio 
unius  cst,  quod  sit    indivisibilc,  ut   dici- 
tur  in  10.  Melaphys.  {tcxt.   1  ;  I.  9,  c.  I). 
Et  hujus  ratio  est,  quia    tale  indivisibilc 
hdTjct  quandam  oppositionem  adrem  cor- 
poralem,  cujus  quiddilatem  j)rimo  et  per 
se  int-dlectus  accipit.  —  Si  autem  intel- 
lectus    nosler    intelligeret  per  parlicipa- 
tionem    indivisibilium    separatorum,    ut 
Plalonici  posuerunt,  sequerelur  quod  in- 
divisibile  hujusmodi  esset  primo  intelle- 
ctum,  quia  secundum    Plalonicos    prius 
parlicij)atur  a  rcbus.  —  la,  q.  85,  a.  8,  c. 
Ad  primum    ergo   dicondum,  quod   in 
accipiendo  scienliam  non  sempcr  princi- 
pia  et  elementa  suntpriora  :  quia  quando- 
que  ex  elfectibus  sensibilibus  devenimus 


3i8 


TERTIA    SEGUND.E  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 


iii  cognilioneai  principiorum  et  causarura 
intelligibilium.  Scd  in  complemento  scien- 
tiae  semperscientiaefTectuum  dependel  ex 
cognitione  principiorum  et  elementorum: 
quia,  ut  ibidem  dicit  Philosophus,  tunc 
opinamur  nos  scire,  cum  principiata  pos- 
sumus  in  causas  resolvere.  —  Ibid.  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  punctwn 
non  ponitur  in  definitione  linese  commu- 
nitej'  sumptse.  Manifestum  enim  est,  quod 
in  linea  infinita,  et  etiam  in  circulari, 
non  est  punctutn  nisi  in  potentia.  Sed 
Euclides  definit  lineam  finilam  rectam,  et 
ideo  posuit  punctuin  in  definilione  linea», 
sicut  tcrminum  in  tlefinilione  lerminali. 
Unilas  vero  est  mensura  numeri;  el  ideo 
ponilur  in  definilione  numeri  mensurali; 
hon  autem  ponilur  in  definiliune  divisi- 
biUs,  sed  magis  e  converso. —  Ibid.  ad  2. 

Ad  lerlium  Jicendum,  quol  simililudo, 
perquam  intelligimus,  est  species  cognili 
in  cognoscente.  Et  ideo  non  secundum 
simililudinem  nalurae  ud  potenliam  co- 
gnoscitivam  est  aliquid  prius  cognilum, 
sed  per  convenientiam  ad  objeclutn ;  alio- 
(pii  magis  vi?us  cognoscerel  auditum 
quam  colorem.  —  Viid.  ad  3. 


OU^.STIO  CI 

ouid  inteixhctfs  noster  in  hehus 
m.\ti;hiai.iuus   cocngscat. 


r)einde  considerarulnm  csl,  «jiiid  inlel- 
leclus  lioster  in  rebus  muleriallLus  logno- 
scat. 

1:T  CIHflA  HUC  Ql.KUL.NTl  KQIATUOH: 

1    lllruin  co^'no8ral  siiij;ulafia. 
~'.  Ulruin  roynoscal  inlluilu. 

3.  ttrum  ei.  •  f.niliuKcnlia. 

4.  tlruin  cof,...,,,  .a  fuluru. 

AHTICULUS    I 

UTHU.\I     I.\T1:LI.ECTU9    NOSTEn   C0(;N08CAT 

m\..i  I  vni\. 

Videlur  qtiod  iultjltrlus  nosler  cogno- 
scal  >ingulana. 


1.  Dicit  eniui  Philosophus  (3.  de  Aninu 
texl.  30;  c.  7),  quod  oportet  intellicren- 
tein  phanlasmata  speculari ;   sed  specu- 
lari    nihil    est   aliud   quam   inlelligere 
ergo  intellectus  intelUgit  singularia. 

'2.    Praiterea,    inlellectus    nosler    noi 
potest  inlelligere  per  species   abstraeta; 
a  phantasmatibus  nisi  convertendo  se  ai 
j)hantasmata,  ut  dictum  est  (supra  q.  95 
a.  o);  unde  et  Philosophu?  (3.  de  Animi 
texl.  30  et  39;  c.  7  et  8)  dicit,  quod  phan 
tasraata  se  habent    ad   intellectum    sicuj 
sviisibilia  ad  sensum.   Sed    phantasiualii 
sunt  qucedam  singularia;  et  conversio  acj 
phanlastjDa  nihil    est    aliud    quam    ejut' 
inlellectio.  Ergo  cum  phantasnia  sit  sin-| 
gulare,  intelleclus  noster  cognotcet  singu-i 
lare.  —  II.  cc.  in  respons.  j 

3.  Praeterea,  nullus  cognoscit  composi ' 
lionein,  niti  cognoscat  coniposilioiii.s  ex 
Ireina  ;  sed  hanc  proposilionem  :  <  Socra 
tes  est  huino  >  format  mens;  non  euiti 
polest  eatn  formare  aliqua  sensiliva  po 
lenlia,  quce  hominem  iii  uiiiversali  nu 
upprehendit:  ergo  inlellectus  noster  co 
gnotcit  singularia.  —  de  Verit.  ([.  10,  ii 
li,  arg.  3;  la,  q.  80,  a.  1,  arg.  I ;  Qmvsl 
disp.  de  Anima  a.  20,  arg.  1  Scd  ■ 

4.  Pia;lerea,  millus  recle  judnat  i 
disponit  de  aliquibus,  iiisi  ea  cugnDScat 
bcd  saj)iens  |>er  iiilellecluin  prailicuii 
al((iio  adeo  |H*r  menlem  recle  juiliiat  i 
disponil  de  ^ingularibus,  puta  de  .i 
suis,  qui  suiit  circa  singuluria,  et  de  su 
faiuilia  rebusquo  ^uis  :  ergo  iiilelleclu 
intelligil  siiigulariu. —  de  Verit.i.  0.01;: 
2;  1.1,  I.  c.  arg.  2;  U.  Sent.  dist.  50»^ 
1,  a.  3,  urg.  3  Sed  contra. 

fj.  Pr;i'leroa,  eudem  polenlia  co 
coinparaliDiiein  uiiius  ad  ulleruin; 
eniiii  polenlia  8ensili\a  comiiuinis  .  '^u 
scit  dilTerenliuin  albi  el  dulois  ;  scd  iiit. ! 
lectus  cogfio.seil  coiuparuiionein  iiniM- 
salis  ad  siiigularc  :  ergo  inlelleclus 
Bcil  singuluro.  —  3.  dc  Anima  I.  8. 

ti.    PruHoroa,    nullus    polost   iin|ti<iMi' 
acluin  ali(|uoiii,   ni.si  cogiioscal  ob, 
illius  ;  8od  iiioiis  sivo  ratio  imperut  ;icIum 
coiicupi.^cibilis  ol  iruiicibilis,  ul  patul  t 


I 


DE  ANIMA  -  QU.EST.    GI   DE    GOUNITIONE    SIXGULARILM  —  AllT.  I  3i<J 

Elh.  (c.  ult.):  ergo  cuni  illorum  objectuni     eadcra  csl  aniniaet  ca.leni  polcnlia  intcl- 

lecliva  ;  crgo  intelloclus  potcsl  cognoscero 


sjt  singulare,  illud  poterit  ab  intelleclu 
cognosci.  —  de  Verit.  q.  10,  a.  5,  arg.  4. 
7.  Prailerea,  inlellectus  nosler  cogno- 
scit  se  ipsum  ;  ipse  auteni  est  quoddani 
singulare  ;  alioqui  non  iiaberet  acluni  ali- 
qucm,  actiis  enim  singulariuni  sunt :  ergo 
inlelleclus  noster  cognoscit  singularia. 
—  la,  q.  8G,  a.  1,  arg.  3. 


singulare.  —  V.  Capreuluni  1.  c.  arg.  14. 
Sed  conlra  esl  quo  l  dicit  iMiilosoj)iius 
1.  Phys.  [lcxt.  40;  c.  G),  quod  universalo 
secundum  rationeni  est  notum,  singularc 
aulem  secundum  scnsum  ;  ct  "i.deAmmi 
{lcxl.  10  ct  11  ;  c.  4)  dicit,  quod  sensiis 
cognoscit  hanccarncm  ct  ejus  qualitalcs, 


8.   Prailerca,    quidquid    potcst    virlus     ct  intelleclus  cognoscit  cssc  carnis  ;  scd 


inferior,  polcst  superior;  sed  £.enfeus  co- 
gnoscit  singulare:  ergo  multo  magis  po- 
lerit  inlellectus  illud  cognoscere.  —  Ibid. 
arg.  4. 

9.  Prailerea,  per  inlelleclum  cognosci- 
mus  sensum  errare  judicando  de  aliquo 
singulari,  ut  quod  sol  sit  pedalis ;  ergo 
por  intcllectum  cognoscimus  singulare 
sensibile  dcmonstratum.  —  V.  Capreolum     gularitatis  in  rebus  materialibus  est  ma- 


ejus  quidditatcm  directc,  indircctc  vcro 
ct  pcr  rcflexionem  cognoscit  hanc  car- 
nem.  —  la,  q.  80,  a.  1,  arg.  Sed  con- 
Ira. 

Rkspondeo  dicendum,  quod  singularc  in 
rebus  matci-ialibus  inlcllectus  noster  di- 
recte  ct  primo  cognoscere  non  potcst. 
Cujus  ratio    cst,    quia    principium   sin- 


in  1.  Sent.  dist.  33,  q,  2,  a.  1,  arg.  9  ex 
15  contra  quarlam  conclus.  (Edit.  Venet. 
an.  1589  tom.  1,  pag.  470,  b). 

10.  Pra^terea,  si  per  intellectum  non 
co^nosccrcmus  sinorularia  scnsibilia  de- 
monslrata,  sequeretur  quod  nulla  prin- 
cipia  scientiarum,  quce  per  experientiam 


teria  individualis.  Intellcclus  autcm  no- 
slcr,  sicut  supra  (q.  100,  a.  1)  dictum  csl, 
inteliigit  abslrahendo  specioin  intciligibi- 
lcm  ab  hujusmodi  materia.  Quod  autem  a 
materia  individuali  abstrahitur,  cst  uni- 
vcrsale.  Unde  intcllectus  noster  dircctc 
non  est  cognoscitivus  nisi  univcrsalium. 


singularium  sumunlur,  ut  dicitur  2.  Pos-     Indirecte  autem  ct  quasi  per  reflexionem 


ter.{lcxt.  27  ;  c.  19)  ct  1.  Mctaphy^.  (c.  1), 
habere  possemus;  consequens  autem  cst 
falsum:  ergo  et  antecedens;  ergo  idcm 
quod  prius.  —  V.  Copreolum  I.  c.  arg.  10. 

11.  Prastcrea,  prudentia  est  circa  sin- 
gularia  (6.  Eth.  c.  5),  et  ex  altcra  praeraissa 
iinivcrsali  et  allera  sinizulari  concludit 
conclusionem  singularem;  sed  talis  de- 
ductio  non  potest  fieri  per  scnsum,  cuni 
non  habeat  universalem  conceptionem. 
Nec  potest  dici,  quod  universalis  sit  nota 
per  intellectum  et  singularis  per  sensum^ 
quia  cum  conclusio  non  concludatur  ex 
altera  tantum,  ut  patet  ex  1.  Priorum  (c. 
1),  sed  ex  ulraque  simul ;  tunc  nec  per 
sensum  nec  per  intellectum  infcrretur 
conclusio,  cum  per  eandem  vim  cognosci- 
livam  oportet  cognosci  conclusionem  et 
prcemissas.  Ergo.  —  V.  Capreolum  1,  c. 
arg.  11. 

12.  Prseterea,  anima  separata  cogno- 
scit  singularia;    crgo  ct  conjuncta ;  nam 


potest  cognoscere  singulare,  quia,  sicut 
supra  dictum  est,  etiam  postquam  species 
intelligibiles  abstraxerit,  non  potest  se- 
cundum  easaclu  inlelligercnisiconverten- 
do  se  ad  phantasmata,  in  quibus  species 
inlelligibiles  inteiligit,  ut  dicitur  in  3.  de 
Anima{lext.  32  ;c,  7).  Sicigituripsumuni- 
versale  per  spccieni  intelligibilem  directe 
intelligit,  indirecte  autemsingularia,  quo- 
rum  sunt  phantasmata.  Et  hoc  modo  for- 
mat  hanc  proposilionem:  Socrates  cst 
homo.  —  la,  q.  86,  a.  1,  c. 

Ad  primiim  ergo  dicendum,  quod  spe- 
culatio  illa,  de  qua  dicit  Aristoteles,  quod 
intelligenlem  necesse  est  phantasmata 
speculari,  non  est  actus  intellectus,  sed 
imaginationis  et  phantasiae.  Ad  imperium 
enimintellectus  formatur  in  imaginatione 
phantasma  conveniensspeciei  intelligibili, 
in  quo  rcsplendetspcciesintelligibilis  sicut 
exemplar  in  excmplo  ;  et  ista  opcratio  vir- 
lutis  imaginati\  a)  dicilur  spcculatio  phan- 


350 


TERTIA   SECUXD.E  —  PHILOSOPIIIA    XATURALIS 


lasmalis.-    Vel  f/?c,  quod  non  ilicil  Philo-  pil  simililudinera  rei,  quce  est  in  speculo 

sophus  oportere    iulelligcntein    phanlas-  dum  ferlur  iii  cani  non    ut  in  reni  quau. 

mala  speculari,  sed  quod  anima  nunquam  dam,   sed  ut  in  simililudineni  rei.  Und' 

sine  phanlasmale  intelh"git,  quia  nimirum  intellcctus  noster    non  directa  ex  spccie 

homo  qui  intelUgit  non  poLest  inteUigero  quam    recipit,   fei  tur  ad   cognoscenduii 

nisi  phantasictur  illuil,  quod  vuU  inlelli-  phanlasmala,    sed  lantum  per  quandan 

gere.  Formato  enim  plianlasmate,  virlule  reflexionem   redit   eliam  in  cognitionen 

inlelleclus  ogenlis  phantasma  movet   in-  ipsius  phantasmatis,  dum  considerat  na 

tclleclum   possibilem,  qui   faclus  in  acUi  luram  tui  actus  et  speciei  per  quaai  in 

per  speciem  inteUigibilem  produclam  a  luetur,  et  ejus  a  quo  speciem  abstiahit 

phantasmate  inslrumentaliter,  inlelligibi-  scihcet  phanlasmalis:  sicut  per  simihlu- 

lem  operationem  producit.    Et   hinc  c?t  dinem  quo)  est  in  visu  aspeculo  acceplaii 

quod  homo  pra;cognoscit  singularia  per  directe    fertur  visus   in  cognitionem   ru 

ima"-inalionem  et  scnsum;  ct  iileo  potest  speculalce,  sed  per  quandam  reversioncii; 

applicare  universalem  cognitionem,  quic  fcitur  pcr  eandem  in  ipsam  similitudinen| 

est  in  intellectu,  ad  particulare  ;  non  enim  qucc  est  in  speculo.  lu  quantum  ergo  in- 

proprie  intellectus  aut  sensus  cognoscunt,  tellectus   nosler    per  similitudinem  acce 


scd  homo  pcr  utrumque,  ut  dicitur  1.  de 
Anima  (kxl.  64;  c.  4).  —  2.  c.  Geal.  c. 
73.  —  V.  Ca])reoIum  I.  c.  ad  2  (pag.  kT6, 
a  et  b). 

Ad  secundum  dicendum,  quod  inlelle- 
ctum  converti  ad  phantasmala  non  csl 
inlellectum  intelligerc  plKinlasmala,  tcd 


plam  Q  phantasmale  rellectilur  in  ii^siiu 
phantasma,  quod  est  simililudo  parlicu 
laris,  liabet  quandam  cognitionem  de  sin 
gulari,  secunduni  conlinualionem  qiian 
dam  inlellectus  ad  imaginationem.  — 
de  ]'erit.  q.  2,  a.  C,  in  c. 

Ad  texlum  veio  IMiilosopJii  dicendiii!i 


pati  intellectum  a  phanla-?male,  cl  acci-  quod  simililulo  phantasmalum  ad  iiilclli' 
pere  ab  co  speciem  inlelligibilem.  Illa  clum,et  coiorum  ad  visum,  non  consisliiji 
enim    rcceplio    esl    qu^edam  c<»nlinu:tlio     hoc,  quod  sicul  colores  sunt  objecluin  vi- 


intelleclus  ad  phantasmala,  et  qua-dam 
conversio,  sicut  etiam  anima  separala 
converlitur  adsuperiora  recipieiidu  lumcn 
inlelligibile  ab  eis.  —  1'hantasmala  enim 
licet  se  liabeant  iii  huc  scnsu  ad  inlelle- 


sus,  ila  piianlasmala  inlellectus;  -  1  n 
hoc,  quud  hicul  species  sensibilis  abslra 
hilur  u  rebus  sensibilibus,  ila  ct  specit- 
intelligibilis  a  phanlasmalibus,  ut  dictnm 
esl;  cl  sicul  sensus  percipit  res  sensibil  • 


clumsiculscn^ibdia  ad  re:i8um,quod  sicut  repru)>eiilatas  per   speciei»  stMisibilcs,  il. 

specics,  quaj  est  in  sensu,  abslraliilur  a  et  inlelleclus   cugnoscit  cu,  (piorum  siini 

rcbus  ipsis,  ct  per  eam  continuatur  co-  |)hanlasnKita.— (/e  rt'rj/.q.2,  a.  (>,  inc.;: 

giiilio  sensus  ad  res  ipsas  scnsibiles,  ila  (j.  H),  u.  0,  in  c. 


inlellectus  no.-ler  abstruhit  speciem  a 
phantasmatibus,  cl  per  cam  ejus  cognilio 
(piudammodo  ad  phantasniala  cunlinua- 
tnr.  —  Kst  tanicn  hoc  discriincn  inter 
phantasmatu  el  sensibilia  res{)ec(u  inlelle- 
ctus  et  sensus,  quod  similitudo  (puu  e?t  in 
scnsu,  abslraliiliir  a  rt-  ut  al)  objeclo  co- 
gnoscibili,  el  ideo  res  ipju  |)er  illain  simi- 
liludintin  per  se  directo  cognoscilur;  — 


Ad  /er/jum  dicondum,  qiiod  intelleclu- 
iiosler  in  slalu  viiu  indirecle  el  pcr  quaii- 
dain  relle.xiunenicognoscil  siiignlaiv,  qua 
tenus  continuatur  \iribus  sensilivis,  (pi.i 
circa  pai  licularia  versanlur.  Huu)  quidom 
conlinuatio  osl  duj)lex :  uno  modo,  in 
(pianlum  inolus  seiisiliva)  parlis  leriiii- 
iialur  ad  ui^'iilcm,  sicut  uccidit  in  luotu 
qui  est  a  rebu>  ad  aniinam ;  ut  sic  inons 


similitud<j  aiitein  (pi.u  est  in  i/t/e//fc/u,  iiuii  «ingularo   c  i(    per  (|uandain  reile- 

abstrahitur  a  |)hantasiiial«'sicul  abobjeclo  xiononi,  piouL  .m  liicet  inoiis  cognuscfnd") 

c(jgnoscibili,  vtnl  sicut  a  inedio  C(jgnilio-  objeclun»  snnni,  (pio  l  e^l  uliipia  nilura 

nis,  per  moduni  (pio  sensus  iiosler  ucci-  universalis,  icJiliiicognilioiii-m  suiaclu^, 


DE  ANIMA  —  QUJ-:ST.  CI    I)E    COdNITIOXE   SlNLil.LARirM    -  AUT.  I  :5r)l 

;t  ullerius  in  spcciem,  quae  est  aclus  sui  cl  alio  rnoclo  ;  coi^noscitcnininaluranispc- 

irincipiiini,  et  ultciius  in  plianlasma,  a  ciei  seu  quod  quid  esl,  direcle,  ipsum  au- 

[uo  species  est  abslracta;  et  sic  aliquam  tcmsingularc  pcr  quandam  rellexioncm, 

;ognitioncm  de  singularibus  accipit.  Alio  ut  diclum  est.  —  3.  de  Aaima  1.  8. 

nodo,  sccundum  quod  molus  qui  est  ab  Ad  sexlum  diceudum,  cpiod  inlellectus 

iiiima  ad  res,  incipit  in  menlc  et  proccdit  sive  ralio  cognoscit  in   univer.-ali  finom, 

n  parlem  sensitivam,   prout  mcns  rcgit  ad  ((ucm  ordinat  actum  conciqjiscibilis  ct 

iiferiores  vires,  et  sic  singularibus  sc  im-,  irai^cibilis,   imperando   eos.   Ilanc  aulcm 

niscet,  mediante  rationc  particulari,  qua)  cognitioncm  univcrsalem  mediante  vi  co- 

'Sl  polcntia  quaedam{l)  componens  el  di-  gitativa  ad  singularia  applicat,  ut  diclum 

,idens  intcntiones  individuales,  quac  alio  cst.  —  de  Vcrit.  q.  10,  a.  d,  ad  4. 

lomine  dicitur  cogitaliva,  ct  habet  deter-  ^lrf  sep/im?/>7i  dicendum,  quod  singulare 

ninatum  organum  in  capite,  scilicct  me-  non  repugnat  intelligenti  in  quantum  cst 

liam  ccllulam  capitis.  Universalem  vero  singulare,  scd  in  quanlum  est  matcrialc 

cnlcntiam,  quam  mens  habet  de  opcra-  malcria  signata,  quia  nihil  intclligilur  nisi 

)ilibus,   non    est    possibile    applicari    ad  immaterialitor  ;  et  ideo  si  sit  aliquid  sin- 

)arlicularem   actum,    nisi    per    aliquam  gularc  et  immateriale,  sicut  est  inlelle- 

jotentiam  mediamapprehendentem  singu-  ctus,  hoc  non  rcpugnat  intelligi.  — 1a, 

are:  ut  sic  fiat  quidcm  syllogismus,  cujus  q.  86,  a.  1,  ad  3. 

najor  sit  universalis,   qua^  est  sententia  Ad  oclavxim  diccndum,  quod  virtus  su- 

nentis;  minor  autem  singularis,  quae  est  perior  potest  illud,  quod  virtus  infcrior, 

ipplicatio  particularis  ralionis;  conclusio  sed  modo  eminentiori.  Unde  id,   quod  co- 

vero  est  eleclio  singularis  operis,  ut  patet  gnoscit   sensus  malerialiter   et   concrcle, 

Der  illud,  quodhabetur  3.  ofe  y4n«ma(/exL  quod   est   cognoscere  singulare   dirccte, 


38;  c.  11).  —  dc  Vcril.  q.  10,  a.  5,  in 
n  c. ;  4,  Sent.  dist.  50,  q.  1,  a.  3,  c. ;  la, 
].  86,  a.  1,  in  c. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  intellectus 
practicus  ad  hoc,  ut  de  singularibus  dis- 
ponat,  ut  dicitur  in  3.  de  Anima  {lexl. 
58;  c.  11),  indiget  ratione  particulari , 
:(ua  mediante  opinio  quae  est  universalis, 
quse  est  in  intellectu,  ad  particulare  opus 
3pplicatur :  ut  sic  fiat  syllogismus,  cujus 


hoc  cognoscit  intellectus  immatcrialiter 
ct  abstracte^  quod  est  cognoscere  univer- 
sale.  —  la,  I.  c.  ad  4. 

Ad  nonum  diccndum,  quod  intellcctus 
judicat  sensum  errare  circa  hoc  indivi- 
duum  solis  dcmonstratum ;  intellectus 
enim  ex  sui  continualionc  ad  virtutem 
cogitalivam,quae  dicitur  intellectus  passi- 
vus,  potest  syllogizare  ex  una  universali 
et  altcra  singulari,  et  concludere  singu- 


major  est  universalis,  qua3  est  opinio  in-  larera  propositionem  oppositam  ei,  quam 

tellcctus  practici;  minor  vero  singularis,  imoginatio    formavit.    Nec  propter    hoc 

qua)   cst  a?stimatio   rationis    particularis  oportet  quod   apprehensio    individui    sit 

seu  cogitalivai;   conclusio  vero  consistit  subjcctive   in  intcllectu  possibili,   sed  m 

in  clcctione  operis.  —  4.  Sent.  dist.  50,  inlellectu  passivo,  qui  potest  eliam  syllo- 

q.  1,  a.  3,  ad  3.  —  Et  ideo  dispositio  sa-  gizare,  licct  non  ex  universalibus.  Unde 

pienlis  de  singularibus  non  fit  per  mentem  ad  habendum  tale  judicium  sufficit  iden 


nisi  mcdiante  vi  cogitativa,  cujus  est  in- 
tentiones  singulares  .cognoscere.  —  de 
Verit.  q.  10,  a.  5,  ad  2 ;  la,  q.  86.  a.  1, 
ad  2;  Quccst.  de  Anima  a.  20,  ad  arg. 
1  iii  conlrarium. 


titas  aniniLC  habentis  duas  potentias  con- 
tinuatas  modo praedicto, per  quarum  unani 
format  propositionem  universalem,  per 
aliam  vero  propositionem  particularem. 
Imo  quandoque  per  unam  potentiam  con- 


Ad  quinlum  dicendum,  quod  intellectus  cipit  subjectum,  et  per  aliam  prsedicatum, 

intelligit  universale  et  singulare,  sed  alio  ut  cum  dicit  :  Socrates  est  homo.  —  V. 

,n  w     ^,         •.•  ,•"  Capreolural.  c.  ad  9  (pag.  476,  b). 

(1) /U.  adrf.  sensitivsepartis.  '^"i  ^'-   ^ 


352 


TERTIA  SEGUND^  -   PHILOSOPHIA  NATUR.\LIS 


Ad  decimum  negalur  consequentia.  Et  rce;  ergo  intolleclus  nosler  polest  cogno 

ad  probalioneni  dicendum,  ut  prius,  quod  scere  infinita.  —  Ibid.  arg.  2. 

non  oporlet  candeni  esse   virlutem,  quoe  3.  Pra^terea,  si  ununi  corpus    non  im 

lorniat  prrcmissas  in  se  ipsa^  et  illam,  quai  pediret  aliud  ab  existendo  in  uno  et  eo 

infert  conclusionem  in  se  subjective  ;  licet  dem  loco,  niliil  prohiberet  inllnita  corpci 

pOtsit  dici,  quod  ulrumque  facit  inlelle-  ra  in  uno  locoesse;  sed  una  speciesin' 

clus,   licet  unum  per  se  et  aliud  per  vir-  telligibilis  no:i  proliibetaliamab  exislcnd 

lutem  cogitativam.    Neque  hinc  scquilur  simul  in  eodem  intellectu;  conlingil  cnir, 

quod  codem  modo  dici  posset,  quod  unus  mulla  scire  in  habitu;  ergo  niliil  prohibe 

homo  formarc  posset  pnemissas  el   alius  intellcctum    nostrum  inlinitorum   scien 

conclusionem,    quia    virtus    cognoscitiva  tiam  haberc  in  habilu.  —  Ibid.  arg.  3. 

unius  hominis  nullo  modo  est  unum,  nec  4.  Prctterea,  intellectus   cum    non   si 

continuatur  cum  vii  lute  cognosciliva  al-  virlus   materia)   corporalis,    videtur  ess 


terius,  sicut  est  in  proposito.   —  V.  Ca- 
preolum  I.  c.  ad  10. 

Ad  undccimum  dicendum  est,  quod 
disposilio  prudentis  et  sapi.ntis  de  sin- 
gularibus  non  lit  per  menlem,  nisi  mc- 
diante  \i  cogilativa,  cujus  esl  inlcnliones 
sincrulares  coffnoscere,  ut  dictum  est 
(supra  ad  4).  —  de  Verit.  q.  1(»,  a.  l», 
ad  2;  v.  Capreolum  I.  c.  ud  11. 

Ad  duodecimum  dicendum,   cpiod  non 
est  cadem  ralio  animiu  conjuncla)  et  sc- 


potenlia  infinita  ;  sedvirlus  infinita  polct 
super  infinita  :  eigo  inlellectus  nosle 
potest  cognoscere  infinila.  — Ibid.  arg.  /| 

6'e(/ co/i/m  cs/,  quod  dicitur  1.  /Vij/s 
{lexl.  3o;  c.  4),  quod  infinitum,  in  (|uaii 
lum  inlinitum,  est  ignolum.  —  Ibid.  arj: 
Sed  contra. 

Rkspondeo  dicendlm,  quod  cum  polen 
lia  projiorlionelur  suo  objeclo,  oporle 
hoc  modo  se  habero  inlellecluiu  ad  inii 
nilum,    ^icut   se    iiabel    ejus    objecluin 


paralac;   nam    sepaiala   habel  Qlima  mo-     quod  est  ijuiddilasrei  mattriilis.  In  rebii 


autem  luaterialibus  non  invenitur  inriui 
lum  in  aclu,  sed  solurn   in    puteiilia,   i>e 
cundum  (piod    unum    succcdit  alleri,   ii 
dicilur  in    3.    P/njs.  {text.    57;  c.  0).  i; 
idco  iii  inlelleclu  noslro  iiiYenilur  inlini 
lum    in   jtotentia,  in    accipiendo   seilirc 
uniiin  pust  aliud,  ipiia  iiuii(|uam  inlellc 
clus  iiosler  lol  intelligit,  quin  possil  pli 
inlelligere.    Actn    autein    vel  liaiitu 
polest  inleHeclus  iiosler  cognoscere  f 
nila.  Aclu  (piidem   iioii,    (piia   inlellee 
iio.">ler  iiun  polest  simiil  aclu  cugiiu- '"r^ 
uisi  (piud  j)cr    uiiani   .-peciom  cugi.    ~i 
Inliniluiu    aulem  noii    habet  unum  snf-l 
Videlur  ipiud   iiilelleclus  nosler  ))Os.sit     ciein;     alioqiii   haberel    lulionoin 


dum  cognosc(indi  quum  conjuncla  :  co- 
gnoscit  enim  per  species  inlluxas,  qua3 
hunt  simililudincs  reriim  quuad  principia 
8j)ecifica  et  individuantia,  (jiiomo  lo  nou 
cogno^cil  conjuncta.  —  la,  (j.  8'.),  a.  'i  ; 
4.  Senl.  dist.  :»0,  (j.  1,  a.  3;  v.  Cajtieo- 
lum  I.  c.  a  I  l'j. 


AKTK.ULLS    II 

UTHU.M    INTEI.I.KCTrS    NOSTER    POSSU 

co«;Nosci:nE  i.\i  i.mta. 


I 


cogiioscerc  infinila. 

1.  I)cu8  eniin  ex<rediloinniaiiifiiiilu;  bcd 
inlelleclus  noslLr  jiolchlcognosccro  l)eum  : 
eigo  multo  iiiagis  jtolesl  cognoscero  oin- 
niu  alia  infinila. —  lu,  q.  80,  a.  2,  «ig.  I. 

2.  Pi;L'leiea,  inl(dlcclu8  iiosler  iialus 
cst  cogno.-cero  geneia  el  spccio.^ ;  scd 
quorundam  geiieruin  Hunl  intlnila)  hj>c- 
cies,  sicul  nuiueii,  jirujio:  ti.n.-.  el   figii- 


cl  j»erfecli.   Kl   ideo   iioii  jiotest    in 
iiisi    accipiendo  jiarleiu  jiosl   jiartcin,   fi| 
v\    cjus    dcfiniliuiie   jiatel    iii     3.    /'Aflt 
{ttxt.  03;  c.  (i)  :  cst  eniin  inliniluin,  cil- 
ju.s  (juanlilutein  uccijiienlibus  seinjierotlj 
ahijuid  exlra  ucci|>erc.    Kt  tiic  infiniluivi 
non  jwssel  aclu  cognoscl,  nisi  oin 
jturle.s  nninerarenlur,  (|uo(l  usl  i..>j 
Itile.  VA  eal-'>i  r.iliono  non  ))0S4n:u(i 


DE  ANIMA  -  QU^ST.  CI  DE  COGNITIONE  INFINITORUM  -  ART.  111  353 

elligere  infiiiita  iniiabiUi.  In  nobis  enim 
labilualis  cognilio  causalur  ex  actuali 
onsideratione ;  intcliigendo  enini  effici- 
Qur  scientes,  ut  dicitur  in  2.  Elh.  (c,  1). 
Inde  non  possemus  habere  habituminfi- 
itoruin  sccundum  distinctam  cognitio- 
em,  nisi  consideravissemus  omnino  infi- 
ita,  numerando  ea  secundum  cognitio- 
is  successionem;  quod  est  impossibile. 
U  ita  nec  actu  nec  habitu  intellectus 
oster  polest  cognoscere  infinila,  sed  in 
otenlia  tantum,  ut  dictum  est.  —  la,  q. 
6,  a.  2,  c. 

Adprimum  ergo  dicendum,  quod,  sicut 
upra  (in  c.)  dictum  est,  Deus  dicitur  in- 
nilus,  sicut  forma,  quae  non  est  termi- 
ala  per  aliquam  materiam.  In  rebus 
utem  materialibus  aliquid  dicitur  infi- 
ilum  per  privationem  formalis  termina- 
ionis.  Et  quia  forma  secundum  se  nola 
st,  materia  autem  sine  forma  ignota  ; 
nde  est  quod  infinitum  maleriale  est 
ecundum  se  ignotum.  Infinitum  autem 
ormale,  quod  est  Deus,  est  secundum  se 
otum ;  ignotum  autem  quoad  nos,  pro- 
ter  defectum  intellectus  nostri^  qui  secun- 
uni  slalum  praesentis  vitae  habet  natu- 
alem  aptitudinem  ad  materialia  cogno- 
cenda.  Et  ideo  in  praesenti  Deum  cogno- 
core  non  possumus  nisi  per  materiales 
ffectus.  In  futuro  autem  tolletur  defectus 
itellectus  Jiostri  per  gloriam  ;  et  tunc 
isum  Deum  in  essenlia  videre  poteri- 
lus,  tamen  absque  comprehensione.  — 
nd.  ad  1. 

I  Ad  secundum  dicendum,    quod  intelle-     non  cognoscantur  ab  intellectu 
ilus  noster  natus   est  cognoscere  species     arg.  2. 

er  abstractionem  a  phantasmatibus.  Et  Sed  contra  :  Omnis  scientia  est  in  in- 
leo  illas   species  numerorum  et  figura-      lellectu  ;  sed   (juosdam  scientiae   sunt    de 

mi,  quas  quis  non  est  imaginatus,  non  contingentibus,  sicut  scienlise  morales, 
Dtest  cognoscere  nec  actu  nec  habitu,  quae  sunt  de  actibus  humanis  siibjectis 
isi  forle  in  gonere  et  in  principiis  uni-  libero  arbitrio;  et  eliam  scienliai  natura- 
irsalibus  ;    quod  est  cognoscere  in  po-     les,  quantum  ad   partem  quae  tractat  de 

nlia  et  confuse.  —  Ibid.  ad  2.  generabilibus  et  corruptibilibus  :  ergo  in- 

Adlertium  dicendum,  quod  si  duo  cor-     tellectus  est  cognoscitivuscontingentium. 
|)ra  essent   in   uno  loco  vel  plura,  non     —  Ibid.  arg.  Sed  contm. 
iiorteret    quod  successive    subintrarent         Respondeo  dicen.dum,   quod   contingen- 
a,   ut   sic  per    ipsam    subintrationis     tia  dupliciter  possunt   considerari  :  uno 

'  1'efcsionem  numerarentur  locata.   Sed     modo,  secundumquod  contingentia  sunt; 


species  intelligil.iles  ingrediuntur  intel- 
leclum  no.strum  succe.ssive,  quia  non 
multa  simul  actu  intelliguntur.  —  Ibid. 
ad  3. 

Ad  quartum  dicciuhim,  quod  sicut  in- 
tellecLus  noster  est  infinitus  virtute,  ila 
infinitum  cognoscit.  Est  enim  virtusejus 
infinita,  secundum  quod  non  lermina- 
tur  per  maleriam  corporalem;  et  cst  co- 
gnoseitivus  universalis,  quod  est  abstra- 
clum  a  m.iteria  individuali,  et  per  con- 
sequens  non  finitur  ad  aliquod  indivi- 
duum;  sed  quanlum  est  de  se,  ad  infi- 
nita  individua  se  exlendit.  —  Ibid.  ad  ^. 


ARTICULUS  III 

UTRUM    INTELLECTUS   NOSTER    SIT    COGNOSGl- 
TIVUS    CONTINGENTIUM. 

Videtur  quod  intcllectus  noster  non  sit 
cognosciLivus  contingentium  :  — 

1.  quia,  ut  dicitur  in  6.  Eth.  (c.  6), 
intellectus  et  sapientia  et  scientia  non 
sunt  conlingcntium,  sed  necessariorum. 
—  la,  q.  86,  a.  3,  arg.  1. 

2.  Praeterea,  sicut  dicitur  in  3.  Phys. 
{iext.  120;  c.  12)  ea,  quse  quandoque 
sunt  quandoque  non  sunt,tempore  men- 
surantur;  intellectus  autem  a  tempore 
abstrahit,  sicut  et  ab  aliis  conditionibus 
materiae.  Cum  igitur  proprium  contin- 
gentium  sit  quandoqne  esse  et  quando- 
que   non  esse,  videLur  quod  conlingentia 

—   Ibid. 


i 


SuMM^  Philos.  IV  —  23. 


354  TERTIA   SECUND.E  —  PHILOSOPHIA    NATURALIS 

alio  modo,  secundum  quod  in  eis  aliquid         2.  Praeterea,  homo  quando  alienatur  a 
necessitatis    invenitur.    Niiiil    enim    est     sensibus,  aliqua  iutiira  cognoscere  potest 
adeo    contingens,    quin    in  se  aliquid  ne-     ut  patet  in  dorinientibus  et   phreneticis  • 
cessarium  habeat  :  sicut  hoc  )psum,quod     sed  quando  alienalur  a   sensibus,    mao-is 


est  «  Socratem  currere  »,  in  se  quidem 
conlingens  est,  sed  habitudo  cursus  ad 
motum  est  necessaria  ;  necessarium  enim 
est  «  Socratem  moveri,  si  currit  i.  Est 
autem  unumquodque  contingens  ex  par- 
te  materiae,  quia  contingens  est  quod 
potest  esse  el  non  esse.  Potentia  autem 
pertinet  ad  maleriam;  necessitas  autem 
consequitur  ralionem  formae;  quia  ea, 
qua3  consequuntur  ad  formam,  ex  neces- 
sitale  insunt.  Materia  autem  est  indivi- 
duationis  principium.  Ratio  autem  uni- 
versalis  accipitur  secundum  abstraclio- 
nem  formae  a  materia  parliculari.  Di- 
ctum  aulem  est  supra  (a.  1),  quod  per  se 
et  directe  intellectus  est  univer^alium, 
sensus  autem  singularium ;  quorum  etiam 
indirecte  quodam  modo  est  inl.'Ilectus. 
Sic  igitur  conlingentia,  j^rout  contingen- 
tia  sunt,  cognoscuntur  directe  quidem 
sensu,  indirecte  aulem  ab  intelleclu  ;  ra- 
tionea  autem  universales  et  necessariie 
conlingentium  cognoscunlur  per  intelle- 
ctum.  Unde  si  a!tcndaritur  rationcs  urii- 
versalesscnsibilium,  ornnes  scierjtiaesunt 
de  necessariis  ;  si  autem  altendantur 
ipSiE  res,  sic  (juadarn  scientia  est  tlo  ne- 
ce.ssariis,  qua-darii  vcio  dc  contingenti- 
bus.  —  la,  ((.  80,  a.  3,  c. 

Et  per  hoc  patet  sulutio  (ul  ohjecla. 


AriTICULUS  IV 

UTRUM    I.NTILI.ECTUS    N08TF.B    C0CNO8CAT 
1 UTURA. 

Vidctur  quod  intellectus  nosler  cogno- 
Bcal  fulura. 

l.  Inlelleclus  eriirn  noster  copnoscit 
species  intelligibiles,  (]u:l>  ab^trahunt 
ab  liic  et  niinc,  et  ita  su  habeiit  indille- 
renter  ad  ornne  lemjms ;  sed  potest  co- 
gnosc^ere  pra;sentia  :  ergo  jiotesl  copno- 
Bcere  futura.   —   lu,  q.  8«l,  a.  /i,  arg.  1. 


indiget   (1)   intellectu  :  ergo  intellectu 
quantum  est  de  se,  est  cognoscitivus  fu- 
turorum.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praelerea,  cognitio  intellectiva  ho- 
minis  elficacior  est,  quam  cognitio  quce- 
cunque  brutorum  animalium  ;  sed  quee- 
dam  animalia  sunt,  quae  cognoscunt  quae- 
dam  futura,  sicut  corniculae  frequentcr 
crocitantes  significant  pluviam  mox  futu-i 
ram  :  ergo  multo  magis  intellectus  huma- 
nus  potest  fulura  cognoscere.  —  Ibid. 
arg.  3. 

Sed  contra  esl,    (]uod    dicilur  Eccle.  f. 
(v.  G  et  7)  :  Multa  Uominis  af/lictio,  quia 
ignorat  prccterita,  et  futura   nullo  scin 
]>otest  nuntio.  —  Ibid.  arg.  Sed  contra. 

Hespondeo    DicENDu.M,   quod  dc  cogiii- 
tione  (uturoiuin  eudern  rnodo  distinguen 
durn  c&t,  sicut  de  cognilione  contingen- 
tiuin.  Narn   ip.sa  fulura,    ut  sub   tempu.' 
cadunt,  sunt  siiiguUiria,  quae  inlelleclu! 
hunuinus  nun  cognoscit,  nisi  per  relle.xio 
niMU,  ut  siipr-a  dicturuest;  raliones  aulm 
fulurorurn    possunt    esse    universales  v 
inlelleitu    j)erceplibiles,  et  de  eis  eliau 
j  ossiint  esse  scienli;e.  Ut  tarnen  coinmii 
niler  de  cognitione  futuroriiin  kxiuaiaur 
scienduin  est,  (|Uod   futura  dupliciter  t  o 
gnosci  possunt:  uno  rnodoin  se  ipsis,  uli 
niodu   in  buis   causis.  In  se  ipsis  quideri 
futura  cognosci   nori  j)0ssunl  nisi  a  Deo 
cui  etiam  hunt  jtraLvsentia,  dum  in  curei 
rcruni    sunl    ftitura,    in    quaiituiu    •-; 
a;ternus  intuitiis  siiniil   fertur  suj>ra 
luin  lcnijioris   cursuiu.    Sed    prout   suu 
in   suis  catisis,  cognosci  j)t>ssunt  etiam  i 
nubis.  Kt  si  quidein  in  huis  causis    siot 
ut  ex  quibus  ex  necessitate  j)iuveniaDl 
cugnuscuntur  per  certitudineia  scienlia) 
sii-ut    asliolugus    j)i-a)cugnoM-it    eclijjsin 
futuiarn.  Si  aulem  ^ic  sint  ia   suis  cau 
sis,  ul  ub  eis  j>rovoniunt  ul  in  j>Iuiihus 
sic  cugnosci  j)Os^unt  i>er   (|uandaia  cod 

1.  Al.  c  vigot  ». 


I 


DE  ANIMA  -  QU^ST,   GI    DE    COGNITIOXE   INTIXITORUM— ART.  IV  355 

ecturam  vel  magis  vel   minus  cerlam,  per   hoc  propinquior   fiL  sui)slanliis  s[)i- 

•ecundum   quod   causse   sunt  vel    magis  ritualibus  ct  magis    libcia   ab   exteriuri- 

icl  minus  inclinatai  ad  efTeclus.  —  la,  q.  bus     inquietudinibus.    Contingit    auteni 

^6   a.  4,  c.  et  hoc    per    impressioncm    superiorum 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  ratio  causarum     corpurahum     (materialium). 

illa   procedit   de  cognitione    quai  fit  per  Manifestum  est  enim,  quod  corpora  supc- 

rationes  universales   causarum,    ex  qui-  riora    imprimunt    in   corpora    inferiora. 

bus   futura  cognosci   possunl    secundum  Unde  cum  vires  sensilivce  sint  aclus  cor- 

modum  ordinis  effectus   ad    causam.    —  poralium    organorum,     consequens     est 

Ibid.  ad  1.  quod   cx   impressione  ca^lestium   corpo- 

Ad    secimdum   dicendum,    quod   sicut  rum  immuletur  quodam  modo  phantasia. 

Auo-ustinus  dicit  in  12.  Confessionum  (1),  Unde   cum  ccclestia  corpora   sint  causa 

anima  habct  quandam  (c   rim  sortis  b,  ut  mulLorum  futurorum,  fiunL   in  imagina- 

cx  sui  naLura  possit  fuLura  cognoscere.  Et  Ljone  ahqua  sigua  quorundam  fuLurorum. 

idco,  quando  reLrohilur  a  corporeis  sensi-  Haec  auLem  bigna  magis  percipiunLur   in 

bus,ct  quodam  modo  reverLiLur  ad  se  ip-  nocte  et  a  dormientibus  quam  dc  die  el  a 

sam,  fiL   particeps  nolitiae  fuLurprum.  Et  viiiilanLibus ;   quia,   ut  diciLur  in  lib.   de 


hcBC  quidem  opinio  raLionabilis  esset,  si 
poneremus,  quod  anima  acciperet  cogni- 
tionem  rerum  secundum  participationem 
idearum,  sicut  Platonici  posuerunt ;  quia 
sic  anima  ex  sui  natura  cognosceret  uni- 
versales  causas  oranium  effectuum,  sed 
impeditur  (2)  per  corpus;  unde  quando 
a  corporeis  sensibus  absLrahiLur,  fuLura 
cognosciL  (3).  Sed  quia  iste  modus  co- 
gnoscendi  non  est  connaturalis  intelle- 
ctui  nosLro,  sed  magis  uL  cogniLionem  a 
sensibus  accipiaL ;  ideo  non  esL  secundum 
naturam  animae  quod  futura  cognoscat, 
cum  a  sensibus  alienaLur  ;  sed  magis  per 


Somno  et  Vigilia  {de  Divinal.  per  Som- 
num  c.  2),  «  quse  deferunLur  de  die,  dissol- 
vunLur  magis.  Plus  esL  enim  sine  Lurba- 
Lione  aer  noctis,  eo  quod  silentiorcs  sunt 
noctes,  et  in  corpore  faciunt  sensum 
propter  somnum;  quia  parvi  molus  inte- 
riores  magis  senLiunLur  a  dormientibus 
quam  a  vigilanLibus.  Hi  vero  motus  fa- 
ciunt  phanLasmaLa,  ex  quibus  prseviden- 
tur  fuLura.  »  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  iertium  diccndum,  quod  animalia 
bruta  non  habent  aliquid  supra  phanLa- 
siam,  quod  ordinet  phanLasmaLa,  sicut 
habenL  homines  raLionem  ;  eL  ideo  phan- 


impressionem  aliquarum  causarum  supe-     ^^^-^^    brutorum  animalium  LoLaHLer  se- 


riorum  spiriLualium  et  corporalium;  spi- 
rituahum  quidem,  sicut  cum  virLuLe  di- 
vina  ministerio  angelorum  intellectus 
huraanus  illuminaLur,  et  phanLasmala 
ordinanLur  ad  futura  aliqua  cognoscenda; 
vcl  eLiam  cum  per  operationem  d?emo- 
nura  fit  aliqua  coramoLio  in  phonLasia 
ad  prsesignandum  aliqua  fuLura,  qu£e 
d^mones  cognoscunL.  Hujusmodi  au- 
tem  irapressiones  causarum  spiriLuahum 
Imads  naLa-  esL  anima  humana  susci- 
Ipere,   cum   a    sensibus    ahenaLur,    qma 

(1)  Potius  1.  7,  c.  6  (Migne  t.  32,  col.  131)  : 
«conjecluras  autem  hominum  habere  seepe 
vim  sorLis  ». 

(2)  AI.  «  impediretur». 

(3)  Al.  «  cognosceret  ». 

i 


quiLur  impressionem  coelestem.  EL  ideo 
ex  moLibus  hujusmodi  animalium  magis 
possunL  cognosci  qusedam  futura,  uL  plu- 
via  eL  hujusmodi,  quam  ex  moLibus  ho- 
minum,  qui  movenLur  per  consiluim 
raLionis.  Unde  Philosophus  dicit  in  lib. 
de  Divinat.  per  Somnum  (c.  2),  quod 
(I  quidam  imprudenLissinii  sunL  maxuiie 
praevidenLes.  Nam  inLelligentia  horura 
non  est  ^uris  aflecLa  ;  sed  lamquara  de- 
serLa  et  vacua  ab  omnibus,  et  mola 
secundum  movens  ducitur.  )>  —  Ibid.  ad 
3. 


356 


TERTIA    SEGUND.E    —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 


QU^STIO  CII 

nuOMODO  ANI.MA    INTELLECTIVA    SE  IPSAM  ET 
EA,    QU.E  SUNT  IN    IPSA,   CGGNOSCAT. 

Deinde  considerandum  est,  quomodo 
anima  intellectiva  cognoscat  se  ipsam  et 
ea,  qua^  in  ipsa  sunt. 

CIRCA    HOC    QU.ERUNTUR    QUATUOR   : 

i.  Utrum  cognoscat  se  ipsam  per  suam  es- 
sentiain. 

2.  Quomodo   cognoscat   habitus    ia  se    exi- 
stentos. 

3.  Quomodo  inlellectus  cognoscat  proprium 
actum. 

4.  Quomodo  cognoscat  actum  voluntatis. 

ARTICULUS  I 

UTRUM    ANIMA    I.NTLLLECTIVA     SR    IPSAM    CO- 
CNOSCAT    PER    SUAM    ESSENTIA.M. 

Videlur  quod  anima  inlellectiva  se  ip- 
sam  copnoscat  per  suain  essenliiim. 

1.  Dicit  enim  1'hilosophus  in  3.  de 
Aiiima  {text.  15;  c.  4),  quod  in  liis,  qu;e 
sunt  st'j)arata  a  materia,  idem  est  (juod 
intclliL'it  et  quo  intelli<:^Mtur ;  sed  anima 
est  (|uaedam  res  immatt  rialis  :  oii.'()  jier 
essenliam  suam  i>c  inteliij^Mt.  —  de  \'crit. 
q.  10,  a.  8,  ar^'.  3  Sed  coitlra. 

2.  Prcelorea,  dicit  Aujjusliiius  (9.  de 
Trin.  r.  3  irj  line  ;  —  Mi^ne  t.  42,  col. 
%3),  (pit)d  mens  8C  ipsain  per  se  ipsain 
novit,  (pioniain  tsl  incorporea  ;  ergo  idein 
(pioil  prius.  —  Itjid.  arj^.  1  Sed  contra ; 
la,  q.  87,  a.  1,  ar},'.  I. 

3.  pKeliTea,  an^elus  el  aiuma  liuinana 
conveniunl  in  freneit;  intfllceliialis  sul)- 
slanlia>;  hed  an^idus  intelli^Mt  ^«>  ip.^uin 
|)er  suain  essenliain  :  crgo  et  aniina  hii- 
mana.  —  la,  1.  c.  arj,'.  2, 

4.  Draeleren,  oinne  id,  quod  osl  prip- 
scns  inlellectiii  ut  iiilclli^Mbile,  inlelli}:i- 
tur  ab  inlelleclu.  Sctl  ipsa  eHscnlia  oni- 
ma»  pst  pr.T^scns  inltdlfcliii  p(»r  inodiim 
intelligibilis ;  cbl  ciiiin    |iiieA<-nb  per  8ui 


veritatem  ;  veritasenim  (1)  est  ralio  intel- 
ligendi,  slcut  bonitas  est  ratio  diligendi. 
Ergo  anima  per  essentiam  suam  se  intel- 
ligit.  —  de   Verit.  1.  c.  arg.  4  Sed  contva. 

5.  Praeterea,  species  per  quam  intelli- 
gitur,   est  simplicior  eo  quod   per   eam 
intelligitur ;  sed  anima   non   habet  ali- 
quam  speciem  se  simpliciorem,  quae  ab 
ea  abstrahi  possit  :  ergo  anima  non  iniel-| 
ligit    se   per  aliquam  speciem,   sed  per' 
essentiam    suam.    —    Ibid.    arg.   5  Sed\ 
contra. 

0.  Pra^terea,  omnis  scienlia  est  perj 
assimilationem  scientis  ad  scilum;sed 
nihil  est  aliud  animce  similius  quam  sua 
essenlia  :  eigo  per  nihil  aliud  se  inlelli- 
git  quam  per  essentiam  suam.  —  Ibid. 
arg.  6  Sid  contra. 

7.  Praeterea,  omnis  species  per  quam 
aniina  nustra  inlelligit,  est  a  sensibili- 
bus  abstracta;  sed  nullum  sen^ibile  est 
a  quo  anima  potesl  suaiu  (puiKlitaleiii 
vel  sj)eciein  abstrahere  :  ergo  anima  non 
cognuscit  sc  ipsam  j)er  alitpiam  simililu- 
dinem.  —  ll>id.  arg.  U  Sed  contra. 

8.  Pra-terea,  sit.'ul  lu.\  corporalis  facil 
essc  oinnia  \isibilia  in  actu,  ita  aninKi 
per  suam  luc  m  faeit  uinnia  materialia 
csse  intelligibilia  aclu,  ut  palel  in  3.  df 
Aniina  {te.rt.  18;  c.  \j)  ;  sed  lu.v  corpoi.i- 
lis  |mt  se  ipsain  videtur,  noii  per  aliipi.iiii 
siniilitudinein  sui  :  ergo  et  aniina  \H.'i 
suain  esstuiliain  ititelligilur,  non  pcr  ali- 
quain  simililudinem.  —  Ibiit.  arg.    10. 

*.>.  Pia>lcrca,  sirut  diiit  IMiilusuphus  lu 
3.  de  Anima  (lext.  18  ;  c.  li),  inlellt  ctus 
agcns  iion  alitpiando  ipiiilem  inleiligit, 
ali(]uandu  noii,  8cd  Bempur  inli.'lligi(. 
S«'d  non  intelligil  seinper  nisi  su  ipsuin. 
Ncc  hoc  cliain  |)o.Hsel,  si  per  8|)eiiciii  a 
HCimibus  abstraclain  Si*  intelligerel  ;  qiii) 
bic  unte  ub^lraclioncin  nuii  se  intclligt- 
rct.  fc!rgu  aniinu  no.slra  ihlelligit  ^e  \k'V 
suain  csscnliani.  —  Jlfid.  arg.  11. 

Sed  conlra  ea/,  (piod  dicilur  in  3.  df 
Auima  {texl.  15;  c.  4),  (juod  inlelleclu> 
iiilidligil  Hc  ipsuin  sicut  el  alia  ;  sed  uha 
iion   inl«dligil   pcr  cs.M>nliuiii  curiiiu,  sod 

(I)  Ai.  ••  tMgu  vuriius.» 


DE   ANIMA  —   QU/EST.    CII    QUOMODO   ANIMA    SE    IPSAM    GOONOSG.   —   ART.    I 


per  eoruin  siniililuclines  :  ergo  neque 
se  ipsuni  per  snam  essentiam  intclligit. 
—  1a,  q.  87,  a.  1,  arg.  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  unumquod- 
que  cognoscibile  est,  secundum  quod  est 
in  actu,  et  non  sccundum  quod  est  in 
polentia,  ut  dicitur  9.  Melaphys.  (lexl.  20  ; 
1.  8,  c.  9).  Sic  cnim  aliquid  est  ens  et 
verum,  quod  sub  cognilione  cadit,  prout 


ctus  non  inlellig.t  nisi  j)cr  participaiis  (I); 
paiticipans  autem  est  infra  participalum 
secunduiu  cns.  Si  igitur  inlolleclus  hu- 
manus  ficrcl  actu  per  parlicipaliones  for- 
marum  intclligibiliuin  separataruin,  nt 
Piatoiiici  posucrunt;  per  hujusmodi  par- 
licipationem  rerum  incorporearum  intcl- 
Icctus  humanu.s  se  ipsum  inlelligcret.Sed 
quia  connalurale    cst  intellectiii    nostro 


actu  est.  Et  hoc  quidem  manifeste  appa-     secundum  slatuin  praesentis  vila^,   quod 


rct  in  rebus  sensibilibus.  Non  enim  visus 
percipit  coloratum  in  potentia,  scd  solum 
coloratum  in  actu  ;  et  similitcr  intello- 
ctus.  Manifestum  est  enim,  quod  in  quan- 
tum  est  cognoscitivus  rerum  materialium, 
non  cognoscit  nisi  quod  cst  actu.  Et  inde 
est  quod  non  cognoscit  materiam  priinam 
nisi  sccundum  proporlionem  ad  formam, 
ul  dicitur  in  1.  Phys.  [lext.  69;  c.  7). 
Undc  et  in  substantiis    immaterialibus, 


ad  matcrialia  ct  scnsibilia  respiciat,  ut 
supra  dictuui  cst ;  consequcns  est,  ut 
sic  se  ipsuin  intelligat  intcllcctus  noster, 
secundum  quod  fit  actu  per  specics  a 
scnsibilibus  abstractas  per  lumen  intcl- 
lectus  agcntis,  quod  est  aclus  ipsorum 
intclligibilium  ;  et  eis  mediantibus  intel- 
ligit  intellectus  possibilis.  Non  ergo  per 
essentiam  suam,  sed  pcr  actum  suum  se 
cognoscit   intellectus  noster;  et  hoc  du- 


secundum  quod  unaquseque  earum  se  ha-  pliciter  :  uno  modo  particulariler,  sccun- 

bet   ad  hoc   quod  sit   in  aclu  per  esscn-  dum  quod   Socrates  vel  Plato  percipit  se 

tiam  suam,  ila  se  habet  ad  hoc  quod  sit  habere    animam    intellectivam    cx    hoc 

per  essentiam  suam  intelligibilis.  quod  percipit  sc  intelligere;  alio  modo  in 

Efcsentia  igitur  Dei,  quse  est  actus  pu-  iiniversali,  secundum  quod  naturam  hu- 

rus  et  perfectus,  est  simpliciter  et  per-  manae  mcntis  exactu  intellectus  conside- 


fecle    secundum    se  ipsam    intelligibilis. 

Unde  Deus  per  suam  essenliam  non  so- 

lum  se  ipsum,  sed  etiam  omnia  intelligit. 

—  Angeli  autem  essentia  est  quidcm  in 

genere    intelligibilium    ut     actus,     non 

tamen  ut  actus  purus  neque  completus. 

Unde  ejus  intelligere  non  completur  per 

essentiam  suoin.  Etsi  enim  per  essentiam 

suam  se    intelligat  angelus,   tainen   non 

omnia  potest  per  essentiam  suam  cogno- 

scere,  sed  cognoscit  alia  a  se  per  eorum 

siinililudines.  —  Intellectus  aulem  huma- 

nus   se    habet  in    genere  inLelligibilium 

ut  ens  in  potentia  tantum,   sicut  et  ma- 

teria  prima  se   habet  in   genere   reium 

sensibiliuin,    unde  possibilis  nomlnatur. 

Sic  igitur  in  sua  essentia  consideratus  se     praisentia,  quae  est  principium  actus,  ex 

habel  ut  potentia  inlelligens.  Unde  cx  se     quo  mens  percipit  se  ipsam;  et  ideo  dici- 

ipso  habet  virtutem  ut  intelligat,  non  au-     tur  se  cogiioscere  per  suam  praesentiam. 

tem  ut  intelligatur  nisisecunduin  id,  quod     Sed  ad  secundam  cognitionem  de  mente 

fit  actu.  Sic  enim  etiam  Platonici  posue-     habendain  non-sufficit  ejus  prsesenlia,sed 

runt  ordinem  entiuin  iiitelligibilium  su-         ,-j)  ^^i.  <(  nisi  per  participationem  inlelligi- 

pra  ordinem  intellectuum  :   quia  intelle-      biiem  »  vel  «  inlelligibilis.  » 


ramus.  —  la,  q.  87,  a.  1,  c. 

Sed  verum  est,  quod  judicium  et  effi- 
cacia  hujus  cognitionis,  per  quam  natu- 
ram  aniinae  cognoscimus,  competit  nobis 
sccundum  derivationem  luminis  intelle- 
cLus  nostri  a  veritate  divina,  in  qua  ra- 
tiones  oinnium  rcrum  continentur.  Unde 
AugusLinus   dicit  (9.   de   Trin.   c.  6  ;  — 
Migne  t.  42,  col.  466)  :  «  Intuemur  invio- 
labilem  veritalem,  ex  qua  perfecte  quan- 
tum  possumus  definiinus,  non  qualis  sit 
uniuscujusque   hominis  mens,  sed  qualis 
esse   sempiternis  rationibus  debeat.  »  — 
Est  aulein  diircrentia  inler  has  duas  co- 
gnitiones.    Nain  ad  priniam  cognitionera 
de  mente  Iiabendam  sufficit  ipsa  mcntis 


358 


TERTIA   SECUND.E  —   PHILOSOPHIA   NATURALIS 


requirilur  diligens  et  sublilis  inquisitio. 
Unde  et  multi  naturam  animae  ignorant, 
et  multi  etiom  clrca  naturam  animse 
erraverunt.  Propter  quod  dicit  Augu- 
stinus  (10.  de  Trin.  c.  9  ;  -  Migne  t.  42, 
col.  980)  de  tali  inquisitiune  mentis  : 
fi  Non  velut  abseLntem  se  quaerat  mens 
cernere,  sed  prsesentem  quserat  discernc- 
re  D,  id  cst  cognoscere  difierentiam  suam 
ab  aliis  rebus ;  quod  est  cognoscere  quid- 
ditatem  et  naturam   suam.  —  la,  q.  87, 

a.  1,  c. 

Ad  primnm  ergo  dicendum,  quod  ver- 
bum  Philosophi  inlelligendum  cst  de  in- 
telleclu,  qui  est  omnino  a  materia  sepa- 
ratus,  ut  Commenlator  ibidem  exponit, 
sicut  sunt  intellectus  angelorum  ;  non 
autem  de  inlelleclu  humano;  alias  seque- 
retur  quod  scienlia  ^peculativa  idem  esset, 
quod  res  scita  ;  quod  est  impossibile,  ut 
eliam  Commentator  ibidem  dicil.  —  de 
Verit.  q.  10,  a.  8.  ad  3,  secundo  loco. 

Ad  secimdum  dicenduni,  quod  verLum 
Auguslini  est  inlelligenduui,  quod  mens 
se  ipsam  per  se  ipsam  cognoscit,  quod  ex 
ipsa  menle  est  ei,  unde  possil  in  actuui 
prodire,  quo  se  acluulilcr  cognoscat,  per- 
cipicndo  se  esse  ;  sicut  ex  specie  habi- 
tuahter  in  mente  recepla  est  in  menle, 
ul  po^sit  actuahter  reni  illain  conbidera- 
re.  Sed  qualis  cst  nalura  ip.«-ius  menlis, 
mens  non  pule.-l  pcrcipere  nisi  ex  consi- 
derationesui  objccli.  —  Ibid.  ad  1. 

Ad  lerlium  dicenduni,  quod  essenlia 
aiigfli  esl  fcicul  aclus  in  genere  inlelligi- 
l)ilium  ;  el  ideo  se  hubct  ut  inlelleclud  et 
ut  intelleclun).  Undc  angelus  suam  es.sen- 
tiam  per  se  ipsum  apjirehendil;  non  au- 
teni  inttllectus  humunus,  qui  vil  esl  oin- 
nino  in  potentia  resjiectu  inlelligibiliunj, 
hicul  int»IIi-'Clus  possdiilis  ;  ncI  esl  uclus 
intL'IIigiliilium,(pi:L-  ubslruhunlur  u  ph.in- 
lusmatibus,  s-icut  inlelleclu3  ogcns.  — 
1u,  (j.  87,  0.  1,  ad  2. 

Ad  qiuirium  diccndun»,  quod  unima 
est  8ibi  ipsi   pru.-sens  ut  inlelligibihs,  id 


Ad  quintiim  dicendum,  quod  animanon 
cognoscilur  per  aliam  speciem  abstra- 
ctam  a  se,  sed  per  speciem  objecti  sui, 
quae  fit  forma  ejus  secundum  quod  in- 
telligit  actu  ;  unde  ralio  non  sequitur. — 
Ibid.  ad  5. 

Ad  sextinn  dicendum,   quod   quamvis 
anima  nostra  sit  sibi  ipsi  simillima,  non 
tamen   potest   esse    principium     cogno- 1 
scendi  se  ipsam  ut  species   intelligibilis, 
sicut   nec    maleria  prima  :  eo  quod  hoc 
modo  se  habet  intellectus  noster  in  ordi- 
ne   intelligibilium,    sicut  materia   prima  I 
in  ordine    sensibilium,  ut    Commentatorl 
dicit  in  3.  de  Anima  {text.   19).  —  Ibid. 
ad  6.  . 

Ad  septimum  dicendum,  quod  animal 
non  cognoscitur  per  speciem  a  sensibus 
abslractam,  qua:?i  intelligatur  species  illa 
esse  anima3  simililudo;  sedquia,  naturam 
speciei  considerando,  quai  a  sensibilibus 
abslrahitur,  invenitur  natura  animae,  in 
qua  hujusmodi  species  recipitur  :  sicul  e\ 
forma  cognoscitur  materia. —  Ibid.  ad9. 1 

Ad  octaiHim  dicendum,  quod  lux  d 
porulis  non  videtur  per  es^entiam,  ni>i 
qualenus  fit  lalio  visihililatis  visibilium, 
et  forma  qu.Tdum  daiis  esse  eis  uctu  visi- 
bilc;  ij)su  enini  lux  cpiai  esl  in  sole,  non 
vidctur  u  nobis  nisi  jier  siinililudiiwm 
ejus  iii  visu  noslro  exislonlem.  Sicut 
enini  spccies  lupidis  non  esl  in  oculo, 
sed  simililudo  ejus ;  ita  non  pole^t  e>8e 
quod  forma  lucis  quse  est  in  sole,  sit 
ipsa  cadein  in  oculo;  el  similiter  himen 
intLllcclu»  agenlis  per  t-o  ipsum  a  nobis 
ihlelligitur,  in  (piantuiu  esl  ralio  specie- 
ruin  inlelli<.'ibiliuin,  fucien.s  eus  inlelligi- 
biles  aclu.  —  Itiid.  i\d  lU. 

Ad  tionutn  dicendum,  quod  vorbum 
illud  Philosoj)hi  polest  dupliciter  ex|K>iii, 
secundum  duuB  o|)inione8  de  inlellcclu 
ngciile.  Onidam  enini  |Hi8uerunt  inlelle- 
ctuin  agenleiu  gubAtuntium  i»epuralum, 
unain  (le  uliis  intclligenliis;  cl  secuiulum 
hoc  sein|>cr  aclu  iiitelli|jit,  sicut  alia»  in 


est  ul  intclligi  j)OSi,il ;  non  outem  ut  j^er  lelligentiie.  Quidam  vero  j>onunt  inlellc- 
80  ij)-aiii  intelligutur,  sed  ex  objeclo  lum  agenleiu  csse  jjolcnlium  uniina' ;  et 
suo.  —  c/e  IV/j7.  I.  c.  ud  A,  secundo  loco.     sccundum   hoc  dicitur,  (juod   intcllcclus 


DE  ANIMA  —  QUyEST.   CII   QUOMODO 

agens  quandoqiie  intelligit  et  quandoque 
non,  quia  causa  quandoque  intelligendi  et 
quandoque  non,  non  est  cx  parte  ejus, 
sed  ex  parle  intellectus  possibilis.  In 
omni  enim  actu  quo  homo  intelligit, 
concurrit  operatio  intellectus -agenlis  et 
intellectus  possibilis.  Intellectus  autem 
agens  non  recipit  aliquid  ab  cxtrinseco, 
sed  solum  inteilectus  possibilis  ;  unde 
I  quantum  ad  id,  quod  requiiitur  ad  no- 
i  strani  considerationem  ex  parle  intelle- 
clus  agentis,  non  decst  quin  semper  in- 
telligamus ;  sed  quantum  ad  id,  quod 
requirilur  ex  parte  intcllectus  possibilis ; 
quod  nunquam  impletur  nisi  per  species 
intelligibiles  a  phantasmatibus  abstra- 
clas.  —  Ibid.  ad  11. 


ARTICULUS  II 

UTRUM      INTELLECTUS      ISOSTER      COGNOSCAT 
HABITUS    ANIM^    PER    ESSENTIAM    EORUM. 

Videtur  quod  intellectus  noster  cogno- 
scat  habitus  animse  per  essentiam  eorum, 
et  non  per  aliquas  similitudines. 

1.  Dicit  enim  Augustinus  (13.  de  Trin. 
c.  1;  —  Migne  t.  42,  col.  1014)  :  «  Non 
sic  videtur  fides  in  corde,  in  quo  est 
sicut  anima  aUerius  hominis  ex  motibus 
corporis  videtur  ;  sed  eam  tenet  certis- 
siiua  scientia,  clamatque  conscienlia  » ; 
et  eadem  ratio  est  de  aliis  habitibus  ani- 
ma).  Ergo  habitus  animae  non  cognoscun- 
tur  per  actus,  sed  per  se  ipsos.  —  la,  q. 
87,  0.  2,  arg.  1. 

2.  Prseterea,  res  materiales,  quae  sunt 
extra  animam,  cognoscunlur  pcr  hoc 
quod  simililudines  earum  sunt  prsesen- 
lialiter  in  anima  ;  et  ideo  dicuntur  per 
suas  similjtudines  cognosci ;  sed  habitus 
animse  praesenlialiter  sunt  per  suam 
essentiam  in  anima  :  ergo  persuam  essen- 
tiam  cocnoscuntur.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.Pr3eterea,  «:  propter  quod  unumquod- 
que  tale,  et  illud  magis  »  ;  sed  res  aliae 
cognoscuntur  ab  anima  propter  habitus 
et  species  intelligibiles  :  ergo  ista  magis 


ANIMA  SE   IPSAM   COGNOSG.  -  ART.    II    3r,0 

per  se  ipsa  ab  anima  cognoscuntur.  — 
Ibid.  arg.  3. 

4.  Praiterea,  omne  quod  cngnoscitur  a 
mente  per  sui  similiUidinem,prius  fuit  in 
sensu  quara  fuit  in  mente  ;  sed  habitus 
menlis  nunquam  fuit  in  scnsu  :  ergo  non 
cognoscitur  a  menle  per  aliquam  simili- 
tudinem,  sed  per  ojus  essentiam.  —  de 
Verit.  q.  10,  a.  9,  arg.  4.    - 

5.  Prajterea,  quanlo  aliquid  est  pro- 
pinquius  menti,  tanto  a  mcnte  magis 
cognoscitur;  scd  habitus  est  propinquior 
potentiae  intellectivse  raentis  quara  actus, 
et  actus  quara  objcctum  :  ergo  raens  ma- 
gis  cognoscit  habitum  quam  actum  vel 
objectum  vel  aliquas  siinilitudines.  — 
Ibid.  arg.  o. 

6.  Pra^terea,  intellectus  cognoscit  spe- 
ciera  intelligibilera  quae  in  ipso  est ;  non 
autera  cognoscit  eara  per  aliara  speciera, 
sed  per  essentiam  suam,  quia  sic  csset 
abire  in  infmitum.  Hoc  autein  non  est, 
nisi  quia  species  ipsae  intellectum  for- 
mant.  Cum  ergo  similiter  intellectus  per 
habitus  informetur,  videtur  quod  eos  per 
essentiara  mcns  cognoscat.  —  Ibid.  arg. 
10. 

Sed  contra  :  1.  Ilabitus  sunt  principia 
actuum,  sicut  ct  potenliae  ;  sed,  sicut  di- 
cilur  in  2.  de  Anima  {tcxt.  33;  c.  4), 
actus  et  operationes  sunt  priores  potentiis 
secundum  rationem  :  ergo  eadem  rationc 
sunLpriores  habitibus;  et  ita  habilus  per 
actus  cognoscuntur,  sicut  et  potentiaj. — 
la,  q.  87,  a.  2,  arg.  Scd  contra. 

2.  Pr£clerea,  ad  hoc  quod  intellectus, 
qui  est  potentia  intelligens,  actu  intelli- 
gat,  requiritur  quod  per  aliquid  redu- 
caLur  iu  actum,  et  id  est,  quo  intellectus 
intelligit  actu.  Sed  essentia  habitus,  in 
quantum  est  praesens  menti,  non  redu- 
cit  intellecLura  de  polentia  in  actuin.quia 
sic  oporteret  quod  quaradiu  habitus  sunt 
prajsenles  in  aniina,  actu  intulligerentur. 
Ergo  habituum  essentia  non  est  id,  quo 
(in  quo)  habitus  intelliguntur.  —  de  Vent. 
q.  10,  a.  9,  arg.  8  Sed  contra. 

Respondeo  dicendum,  quod  habitus  quo- 
dammodo   est    medium   inter   potentiam 


360 


TERTIA    SECUND.E 


PHILOSOPHIA  NATURALIS 
puram  et  actum  purum.  Jam  aulem  di-  duo,  quorum  ulrumque  sit  per  se  in  o 
ctum  esl,  quod  nihil  cognoscitur,  nisi  dine  objectorum  cognilionis,  illud  pr 
secundum  quod  est  actu.  Sic  ergo,  in  pter  quod  aliud  cognoscitur,  erit  mas 
quantum  habitus  deficit  ab  actu  per-  iiotum,sicut  principia  conclusionibus.S' 
fecto,  deficit  ab  hoc  ut  non  sit  per  se  ip-  habitus  non  est  de  ordine  objectorum 
sum  cognoscibilis;  sed  necesse  est  quod  quanlum  est  habilus  ;  nec  propter  hat 
per  actum  suum  cognoscatur,  sive  dum  tum  aMqua  cognoscuntur,  sicut  propl 
aliquis  percipit  se  habere  habitum  per  ol  jectum  cognitum,  sed  sicut  propterdi 
hoc  quod  percipit  se  producere  actum  positionem  vol  formam,  qua  cognosce 
proprium  illius  habitus  ;  sive  dum  aliquis 
inquirit  naturam  et  ralionem  habitus  ex 
consideratione  actus.  Ft  prima  quidem 
cognitio  habitus  fit  per  ipsam  praesen- 
tiam  hajjilus,  quia  ex  hoc  ipso  quod  est 
pra^sens,  actum  cau^al,  in  quo  slatim 
percipitur.  Secunda  autem  cognitio  habi- 
lus  fit  per  studiocam  inijuisitionem,  sicut 
supia   dictum    e.-^t  de  mcntc.   —    la,  q. 


87,  a.  2.  c. 

Ad  primuin  crpo  dicendum,  quod  elsi 
fidts  non  cognoscatur  per  cxteriores  cor- 
poris   molus,    percipilur  lamcn  etiam  ab 


cognoscit.  Et  ideo  ratio  non  sequitur. 
Ibi'L  ad  3. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  habit 
non  cognoscitur  ab  anima  per  aliqua 
ejus  speciem  a  Sf^nsu  abstractara,  si 
per  spccies  eorum  qua^  per  habituin  c 
gnoscimtur;  et  in  hoc  ipso  quod  alia  c 
gnoscuntur,  el  habilus  cognoscitur 
|)iiiicipium  coguilionis  (1).  —  de  Ver 
q.  lu,  a.  9,  ad  ^i. 

Ad  quintuni  dicendum,  quod  quumv 
habitus  sit  j)ropiiiquior  polcnti;D  qna 
actus,  lamen  aclus  cst  jiropincjuior  ohj 


00,  in  quo  est,  jjer  inleriorem  aclum  cor-     clo ;  unde  liabet  rationem  cogniti,  polii 


dis.  Niillus  enim  fidem  se  liabere  scit, 
nisi  i)cr  hoc  quod  se  credere  persjticit. 
—  Ibid.  ad  i, 

Ad  seamdum  dicendum,  quoil  habitus. 
sunt  prajscnles  in  intellectu  noslro,  non 
sicut   objecta  inlelleclus,  quia    obJLclum 


tia  vcro  habtt  rationem  jirinci|)ii  cogi 
scondi;  et  ideo  aclus  jk-i' prius  cognosc 
tur  (jtiam  liabitus;  sod  habiliisesl  nia.L' 
cognilinnis  jirincijiium.  —  Ihid.  ad  tj. 

Ad  sexlum  dioendum,  quod    inlellecli 
cognoscil  sjieciem  inlelligibilem,  non  j 


intelleclus  nustri  sccundum  stalum  jiric-     essenliam  suam,  netjiie  jier  ali(juaui  s|m 


is,   ut 


ciem,  sed  cognoscendo  oliJLclum  ciiji 
cst  sjiecies,  [ler  (juaiidam  rcllevionfn 
—  Ibid.  ad  U). 


sentis  vilic  e.-t  natura  roi    materiali 
suj)ra  dictum  est ;  seil  siint  j^riesenlos  in 
intellectu,  ul  qiiibus  intellcclus  inlelli'-'it. 
—  Ibid.  ad  2. 

Ad  terliutn  dicendum,  (juod  ciim  dici- 
lur  :  <r  Pioj»ler  (juud  iinunKjuudijue,  et 
illud  magis>,  verilalenihabel,si  inlelliga- 
lur  in  his  qiiic  >unl  unius  ordinis,  pula 
in  uno  genere  cau.-a; :  j)Ula  ni  dicalur, 
(juod  sanitas  esl  de^id.-rabilis  jirojjler 
vilam,  i5e(jiiitur  (ju(jd  \ilu  hil  magis  desi- 
derabilis.  Si  aulem  accijiiunlur  ea,  qu.n 
bunt  diversorum  ordinum,  non  habel  ve-  M"**^  ^^^  objcclum  cognusciliviu  vii  luti- 
rilalem  :  ut  bi  dicalur,  (juod  sanilas  c^l  «fd  aclus  dilTeil  ab  ubjcclo  :  cv^o  inlrl 
desiderabilib  jiiojiler  medicinani,  non  ideo  ••-•cl"*'  •>«'»  cognoscil  suum  acluiu.  - 
sequilur  (juod  medicina  sil  ma/i^  d.--  la,  q.  87,  u.  3,  arj?.  I. 
siderabilis  ;  quia  fcanilas  ebl  in  ordino  -•  ^''■•''^♦'•'■t-a,  qiiiihjiiid  cognoscilur,  ali 
linium,  medicina  aulem  in  ordine  causa-  M"*^  ^^^^^  cugnoscilur;  si  igilur  iiiliH- 
rum  ellicientium.  Sic  igilur  si  ucci|)iamu8        ^)  m  add. .  ooruin  .. 


AHTICULUS  III 

UTIIUM     INTELI.ECTUS    COr..NOSCAT     niO|»llll 
ACTU.M. 

Videliir  qiiud    itilelleclus    non   cogn< 
scat  ju-ujirium  uclum. 

I.     lilud     enim    jiroj^rie    cognu^cilut 


DE   ANIMA  —   QVyEST.    CII   QUOMODO  ANIMA   SE    IPSAM  COGNOSC.    -  ART.   III     301 

clus   cognoscil  acLum   suiim,  aliqiio  acLu  iiilclii-iLurres  cum  sua  perfcclione.  — Kst 

cogiioscit   illum,  et  iterum   illum   actum  autem  alius  intelicctus,  scilicet  humanus, 

alio  actu  :  erit    ergo    procedcre   in  infi-  qui  nec  est  suuin  intelligcre,  nec  sui  in- 

nituni;  quod  videtur  impossibile.  —Ibid.  tciligcre  objcctum  primum  est  ipsa   ejus 

arg.  2.  essentia,   sed  aliquid  exlrinsecum,   scili- 

3.  Praeterea,  sicut  se  habet  sensus  ad  cet  natura  malerialis  rei.  Et  ideo  id,  quod 

aclum  suum,  ita  et  intellectus ;  sed  scn-  primo  cognoscitur  ab  intellectu  humano, 

sus|)roprius  non  sentit  actum  suum,  sed  est  hujusmodi  objectum;    et   secundurio 

hoc  pertinet  ad  sensum  communem,  ut  cognosciLur    ipse   actus,  quo  cognoscitur 

dicitur  in   lib.  2.  de  Anima  {iext.  132  et  objectum;  et  pcr  actum  cognoscitur  ipse 

sq.;  I.  3,  c.  i)  :    ergo    neque   intellectus  inLellcctus,  cujus  est  perfeclio  ipsum    in- 

intelligit  actum  suum.  —  Ibid.  arg.  3.  tolligere.  Et  ideo  Philosophus  dicit  (2.  de 

Sed  cou/ra  es/,  quod  intellectus  supra  se  Anima  lext.  33;  c.  4),  quod  objecta  i^rae- 

ipsum  reflectitur  ;  unde  Auguslinus   (10.  cognoscunlur  aciibus,   et  actus  potenliis. 

de  Trin.  c.  11 ;  —  Migne  L.  42,  col.  983)  —  la,  q.  87,  a.  3,  c. 

dicit,  quod  «  intelligo   me   inLelligere  »  ;  Ad  primum  ergo  dicenduni,  quod   ob- 

sed  potenlia  reflexiva  cognoscit  suos  ac-  jectum    intellectus    est  commune  quod- 

tus  :  ergo  et  intellectus  cognoscit   suum  dam,  scilicet  ens  et  verum,  sub  quo  com- 

actum.  —  la.  q.  87,  a.  3,  arg.  Sed  con-  prchenditur  etiam  ipse  actus  intelligendi. 

/m;  q.83,  a.  2,  in  c.  Unde  intellectus  potest  suum  actum  co- 

Respondeo  dicendum,  quod,  sicut  jam  gnoscere,  sed  non   primo  :  quia  nec  pri- 

dictum  est  (supra  a.l  et2),unumquodque  mum  objectum  inteHecLus   nos:ri  secun- 

cognoscitur  secundum  quod  est  acLu.  Ul-  dum  pra^senLem  statum  est  quodlibet  ens 

tima  autem  perfectio  intellecLus  esL  ejus  etvcrura,  sed  ens  ct  verum  consideratum 

operalio.  Non  enim  est  sicut  acLio  tendens  in  rebus  materialibus,  ut  dictum  est,   ex 

in  alterum,quae  sit  perfectio  operatijsicut  quibus  in  cognitioncm   omnium   aiiorum 

sedificatio  cedificati ;  sed    manet    in   cpe-  devenit.  —  Ibid.  adl. 

rante  ut  pei  fectio  et  actus  ejus,  uL  dicitur  Ad  secundum  dicendum,  quod  ipsum 

\n  d.  Melaphys.  {texl.  16;  1.  8,  c.  8).  Hoc  intelligere    humanum  non  est    actus   et 

igitur  est    primum,    quod    de  intellecLu  perfectio  natura3  intelleclae,  ut  sic  possit 

itiLelligilur,    sciliccL    ipsum    ejus   inLelli-  uno  acLu  intelliiii  nalura  rei  materialis  et 

gere.  ipsum  intelligere,  sicut  uno  actu  intelli- 

Sed  circa  hoc  diversi  intellectus  diver-  gitur  res  cum  suapcrfectione.  Unde  alius 

simode  se  habent.  Est  enim  aliquis  intel-  est  actns   quo  intellectus  intelligit    lapi- 

lecLus,    scilicet   divinus,    qui    est    ipsum  dem,  et  alius  quo  intelliget  se  intelligere 

suum  intelligere.  Et  sic  in  Deo  idem  est,  lapidem,  et  sic  deinde.    Nec    est  incon- 

quod   intelligat   se    inLelligere,    et   quod  veniens     intellectum    esse    infinilum    in 

inlelligat  suam  cssenLiam  :  quia  sua  es-  poLenLia,  ut  supra  (q.  praiced.   a.  2)   di- 

senlia  est  suum  inLelligere.  —  Est  etiam  ctum  est.  — Ibid.  ad  2. 

alius    intellectus,    scilicet   angelicus,  qui  Ad    terlium    dicendum,    quod    sensus 

non  est  suum  intelligere,  sed  lamen  pri-  proprius  sentit  secundum  immutationem 

mum    objectum    sui    intelligere  est  ejus  maLerialis    organi   a    sensibili  exteriori. 

essentia.    Unde  etsi  aliud    sit   in  angelo  Non    est    autem  possibile,  quod   aliquid 

secundum  ralionem,    quod   intelligat    se  materiale   immutet   se  ipsum,  sed  unum 

intelligere,et  quod  intelligat  suam  essen-  immutaLur  ab  alio  ;  et  ideo  actus  sensus 

tiam;lamen  simul  et  uno  actu  ulrumque  pioprii  percipitur   per   sensum  commu- 

intelligit,  quia  hoc,  quod   est   intelligere  nem.  Sed  inteJIectus  noster  non  intelligit 

suam    essentiam,    est    propria    perfectio  per    materialem    immutationem  organi, 

suse  essentiae ;  simul  autem   et  uno  actu  et  ideo  non  est  simile.  —  Ibid.  ad  3. 


302  TERTIA  SECUNDiE   —   PHILOSOPHIA  NATURALIS 

habitus  vel  potenlia.  —  1a,  q.  87,  a,4,  c. 
Jd  primum  ergo  dicendum,  quod  ratio 
illa  procederet,  si  voluntas  et  intellectus, 
sicut  sunt  diversae  potentiai,  ita  etiam 
subjecto  difTi-rrent.  Sic  enini  quod  est  in 
volunlate,  esset  absens  ab  intellectu. 
Videtur  quod  intelleclus  non  intelligat     Nunc  aulem  cum  utrumque  radicetur   in 


ARTICULUS  IV 

UTRUM  INTELLECTUS  INTELLIGAT  ACTUM 
VOLUNTATIS. 


aclum  volunlatis. 

1.  Nihil  enim  cognoscilur  ab  intelleclu, 
nisi  sit  aliquo  modo  praesens  in  intelle- 
ctu  ;  sed  actus  volunlatis  non  est  pra^sens 
in  intellectu,  cum  sint  diversai  potentiae  : 
ergo  actus  volunlatis  non  cognoscilur  ab 
intelleclu.  —  la,  q.  87,  a.  4,  arg.  1. 

2.  rraetcrea,  actus  habet  speciem  ab 
objecto  ;  sed  objectum  voluntatis  differt 
ab  objecto  intellcctus  :  ergo  et  aclus  vo- 
lunlalis  speciem  habet  diversam  ab  ob- 
jecto  inlelleclus  ;  non  ergo  cognoscilur  ab 
intellectu.  —  Ibid.  arg.  2. 

Sed  contra  est,  quod  objeclum  inlel- 
leclus,  ut  dictum  e^t  supia  (dit.  prceced. 
ad  1),  est  commune  quoddam,  scilicet 
cns  et  verum;  sed  sub  eiile  el  vero  com- 
prehenditur  eliam  actus  volunlalis  :  er- 
go  inteliectus  illum  intolligit. 

Resi'0.ndeo  uicenoim,  ipiod  actus  vo- 
lunlatis  nihil  aliud  est,  (|uam  inrlinatiu 
qniedam  conseijuens  rormam  inlelleclum, 
sicut  apj)etitiis  nutiuidis  «•>t  inthn.itio 
coiise({uens  lormam  naturalem.  Inclinatio 
auteni  cujiishbel  rei  esl  iii  ipsa  ro  jjer 
lUodum  ejus.  Uiide  inclinatio  naluralis 
est  iiaturaliler  in  ro  nalurali;  inclinalio 
aulem  quiu  csl  ap|)etilus  sensibilis,  est 
sciisibilitei-  iii  senlieiile  ;  el  similiter  iii- 
clinaliu  intt-IIigibilis,  (|ua^  est  acliis  voluii- 
latis,  cst  inlellii^ibiliter  iii  inlelligiMile, 
sicut  iii  juiinu  jiriiic.piu  el  iii  pro|>i-iu 
subj(.*clo.  Unde  ct  l'hiIusoi<lius  huc  mu  lo 
lo  |uendi  ulilur  in  3.  de  Aninm  {Itxt.  42; 
c.  U),  ijuod  <  vulunlns  iii  raliune  est  >. 
Ouud  autem  inlelligibihlei-  esl  iti  aliquo 
inlelligente,conse(|ueris  esl  ulab  eu  inlel- 
ligalur.  Uiide  aclus  voliiiitalis  iiitelligiliir 
ab  iiil(dleclu,  et  iii  quaiiluui  aliquis  per- 
cipit  sc  velle,  el  iii  ({uaiilum  aliipiis  cu- 
gnoscil  natuiam  hiijus  aclus,  ol  por  con- 
equcns  naturani  ejiis  principii,  (|uud  esl 


una  subslantia  animae,  et  unum  sit  quo- 
dam  modo  principium  alterius,  consequens 
e;t    ut    quod   est  in  volunlate,  sit  etiam 
quo  lam  modo  in  intellectu. —  Ibid.  ad  1. 
Ad  secundnm  dicendum,   quod  bonura 
et  verum,  quoe  sunt  objecta  volunlatis  et 
intellectus,  dilTerunt  quidem  rationo ;  ve- 
rumlamen    unum    eorum   conlinetur  sub 
alio;  nam  veruin  est  quoddam  bonuin,et  ; 
btinum  est  quoddam  verum.  Et  ideo  qua^  ■ 
sunt  volunlatis,  cadunt  sub  intellectu  ;  et 
qu;e  sunt  intelleclus,  possunt  cadere  sub  ' 
voluntate.  —  Ibid.  ad  2. 


QUiESTK)   Clll 

QUOMOnO  ANIMA  COC.NOSCAT  EA,   QU.V.  SUPRA 
ILLAM  SUNT. 

Deiiide  considerandum  esl,  (juoinodo 
anima  huinana  cognoscat  ea,  (\yidi  supra 
illam  .suiil,  scilicet  immateriales  sub- 
slanlias. 

i:t  (.inc.\  iioc  qu/Ekuntuk  tiua  : 

1.  l  li-iiiii  uniina  iKiinnim  socuiuldin  slaluin 
pra-siMilis  vilu'  possll  inlejligorii  »ul»"»lan- 
lias  iiniuttltTiales,  (pia»  anyolos  «liciinus, 
per  se  ipsus. 

•2.  Llruin  possil  ud  («iniiii  nuliliain  perv»- 
iiite   por  oogiiiliuiioin  rciuiu  inatcriulium. 

3.  i:iruiii  Dous  sil  id,  (|ui>il  priino  a  iiobli 
cugiiuscilur. 

.\UTICULUS  I 

UTnUM    AMM.V    IIUMANA    8ECUNHUM    STATUil 

Mi.i:    rn.K8r..NTis     I'0.ssm-     i.ntellioerk 

ftUDSTANflAS  IMMATEHIALKS  VlllX  8K  iriA*. 

Videtur   quoj    uniiiu    huiuana   .secun- 


DE  ANIMA  —  QU^ST.  GIII    DE   COGNITIONE 

dum  statum  vilse  praesenlis  possit  inlcl- 
]i"ere  substantias   iaimateriales    per   se 

ipsas. 

1.  Dicit  enim  Augustinus  (9.  de  Trin. 
g^  3l  __  Migne  t.  42,  col.  963)  :  «  Mens 
ipsa  sicut  corporearum  rerum  nolilias 
per  sensus  corporis  colligit,  sic  incorpo- 
rearum  rerum  per  semct  ipsam  ».  Hu- 
jusmodi  autem  sunt  subslantia)  immate- 
riaies;  ergo  mens  humana  substanlias 
immaleriales  intelligit.  —  la,  q.  88,  a. 
1,  arg.  1. 

2.  PraDterea,  simile  simili  cognoscitnr. 
Sed  magis  assimilatur  mens  humana 
rebus  immateriaHbus  quam  materialibus, 
cum  nostra  mens  sit  immaterialis.  Cum 
ergo  mens  nostra  intelligat  res  materia- 
les  dissimiles,  magis  intelliget  immate- 
riales,  quse  sunt  similes.  —  Jbid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  quod  ea,  quoe  suntsecun- 
dum  sc  maxirne  sensibilia,  non  maxime 
senliantur  a  nobis,  provenit  ex  hoc  quod 
cxcellenliae  sensibilium  corrumpunt  sen- 
sum.  Sed  excellentiae  intelligibilium  non 
corrumpunt  inlellectum,  ut  dicitur  in 
3.  de  Anima  (text.  7;  c.4).  Ergo  ea,  quae 
sunt  secundum  se  maxime  intelligibilia, 
sunt  etiam  maxime  intelligibilia  nobis. 
Sed  cum  res  materiales  non  sint  inlel- 
ligibiles,  nisi  quia  facimus  ens  intel- 
ligibiles  actu,  abstrahendo  a  maleria ; 
maniiestum  est,  quod  magis  sint  secun- 
dum  se  inlelligibiles  substanlise  quse 
secundum  suam  naturam  sunt  immale- 
riales.  Ergo  multo  magis  inlelliguntur  a 
nobis  quam  res  maleriales.  —  Ibid.  arg. 
3. 

4.  Praeterea,  Commentator  dicit  in  2. 
Mdaphys.  [text.  1  in  fine),  quod  si  sub- 
slantiae  abstractae  non  possent  intelligi  a 
nobis,  tunc  natura  «  olio^e  egisset,  quia 
fecil  illud,  quod  est  naturaliler  in  se  intel- 
lecLum,  non  intellectum  ab  aliquo  ».  Sed 
nihil  est  otiosum  seu  frustra  in  natura  ; 
lergo  substantiae  immateriales  possunt  in- 
telligi  a  nobis. —  Ibid.  arg.  4. 

[  5.  Praeterea,  sicut  se  habet  sensus  ad 
jsensibilia,  ita  intellectus  ad  intelligibilia; 
ised  visus  nostcr  potest  videre  omnia  cor- 


SUBSTANTJARUM  IMMATER.  —  ART.  I  30J 
porea,  sive  sint  suj)uriora  et  incori-upti- 
bilia,  sive  sint  inferiora  et  corruptibilia  : 
ergo  intellectus  nosler  polest  inldligere 
omnes  substanlias  intelligibilos,  et  siipe- 
riores  et  iminateriales.  —  Iljid.  arg.  5. 

6.  Prailerea,  anima  unita  corjjori  in- 
tclligit  se  ipr-am,  ut  dictum  est  (arg.  1); 
svd  ipsaesldenatura  substantiarum  sepa- 
ratarum  intellectualium  :  crgo  animauni- 
ta  corpori  potcst  intclligcre  subslanlias 
separatas.  —  Qucest.  disp.  de  Aninia  a. 
16,  arg.  8. 

7.  Praitcrea,  nulla  forma  impcditur  a 
fine  suo  per  matcriam^  cui  naturaliter 
unitur.  Scd  finis  animae  inlellectivae  est 
intelligere  snbstanlias  separalas,  quae 
sunt  maxime  intelligibiles;  uniuscujus- 
que  enim  rei  finis  est  ut  perveniat  ad 
perfectum  in  sua  operatione  ;  ultima  au- 
tem  perfcctio  et  felicitas  hominis  consistit 
in  operatione  nobilissimae  potentiac,  puta 
intellectus,  respectu  nobilissimi  objccli, 
quod  non  videlur  esse  nisi  substantia 
separata.  Ergo  anima  corpori  unita  po- 
test  intelligere  substantias  separatus.  — 
Ibid.  arg.  1  et  2. 

Sed  contra :  1.  Nihil  sine  phantasmate 
intelligit  anima,  ut  dicit  Philosophus  (3. 
de  Anirna  tcxt.  30  ;  c.  7) ;  sed  per  phan- 
tasmata  non  possunt  intclligi  subslantia) 
separatae  :  ergo  anima  unita  corpori  non 
potest  intelligcre  substantias  scparatas. 
—  Qucesl.  disp.  de  Animaa.  16,  arg.  Scc^ 
contra. 

2.  Praeterea,  dicit  Philosophus  2.  Meta- 
phijs.{text.\  ;  1.1  min.,  c.  1),  quod  «  dii fi- 
cultas  iulelligendi  substanlias  separatas 
accidit  ex  nobis,  non  cx  illi*3;  nam  intcllc- 
clus  noster  se  habet  ad  manifcstissima 
rerum,  sicut  sehabctoculus  vespertilionis 
ad  lucem  solis  ».  Sed  oculus  vespertilio- 
nis  nunquam  potest  videre  lucem  solis. 
Ergo  nec  intellectus  animai  unitac  cor- 
pori  potest  intelligere  substantias  sepa- 
ratas.  —  3.  c.  Gent.  c.  43. 

Respondeo  dicendum,  quod,  secundum 
opinionem  Platonis  substantiai  immate- 
riales  non  solum  a  nobis  intelliguntur, 
ted  etiam  sunt  prima  a  nobis  inteilecta. 


304  TERTIA   SECUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


PosLiit  ciiini  Plalo  forraas  imtnalcriales 
subsistentes,  quas  ideas  vocabal,  esse 
propria  objecta  iiostri  intellectus ;  et  ita 
prirao  et  per  se  inteliiguntur  a  nobis.  Ap- 
plicatur  tamen  aniraae  cognitio  rebus  raa- 
terialibus,  secundumquod  inlellectui  per- 
miscetur  phantasia  et sensus.  Unde quanto 
magis  intellectus  fuerit  de|)uratus,  tanto 
raagis  percipit  immaterialium  intelligibi- 
lem  verilatem.  —  la,  q.  88,  a.  1,  c. 

Sed  secundum  Aristotelis  sentenliam, 
quam  raagis  experiniur,  inlellectus  noster 
secundura  slatura  praesentis  vitae  nalura- 
lem  respecluni  habet  ad  naturas  rerura 
materialiuin  ;    unde    nihil   inlelligit    nisi 


bitur  ad  iiitelligibilia  speculala,  sicut  per 
fectio  ad  perfectibile  et  actus  ad  poten- 
tiara.  Simul  autem  recipiuntur  in  aliqu. 
perfectura  et  perfectio,  sicut  visibile  ii 
actu,  et  lumen  in  pupilla.  Simul  igitur  ii 
inlclleclu  possibili  recipiuntur  intellect; 
speculata,  et  intelleclus  agens;  et  quant 
plura  inlellecla  speculata  recipiraus,  tant' 
magis  appropinquamusad  hoc  quod  inlel 
lectus  agens  perfecte  uniatur  nobis  :  il 
quod  cum  omnia  inlellecta  speculata  co 
gnoverimus,  intellectus  agens  perfect 
unielur  nobis,  et  poteriraus  per  emn  on 
nia  cognoscere  et  mateiialia  et  ifnniatei 
rialia.  Et  in   hoc  posuit  ultimara  homini' 


converteiido  se  ad    [)hantasmata,    ut  ex  felicitatera.  Nec  refert,    (juanlum  ad  pro. 

dictis  patet.  Et  sic  raanitVstum  est,  quod  positum  pertinet,  utrura  in  illo  stalu  feli 

substantias  iramateriales,   quse  ^ub  seii-  citatis  intellectus  possibilis  inlelligat  sub 

su  et  imaginatione   non   cadunt,    primo  slantias  sepaialas  per  intellectum  agen 

et  per  se  secundura  modum  cognilionis  lem,    ut  ipse  sentil,  vel   (ut  ipse  imponi 

nobis  expertura    intelligerc   non    possu-  Alexandro)  intelleclus  possibilisnunquaii 

raus.  —  Ibid.  intolligat    substanlias    se|)aralas,  proplL^ 

Sed   lainen  Averroes    in  Corament.  3.  hoc    quod    ponit     inlellectum   possibiloii 

de  Anima  {text.  3C)    ponit,  quod   in  fine  corruptibilem  ;  sed   homo   intelligit  sub- 

in  hac  vituhorao  pervenire  potest  ad  hoc,  stanlias  separatas  per  intellectuin  agen 

quod  intelligat  substantianisfparatain  per  lein.  —  Ibid. 

continuatiunem    vel    unionera    cujusdam         Sed  pia'dicla   slare    non    possunl  :  — 

sub.slaiiti;r  separala;  a  nobis,  (piam  vcxat  primo  ipiidem,   quia  si   intellectus  agen 

intLlleclum  agentem  ;  qui  quidom  cum  sit  ost   suhslantia   .separata,    im|)0s>ibile  o-' 

suljstanlia  se|)arata,  naturaliter  substan-  qu  »d  per  ipsain    furmaliler   inlelligafnus 

tias  se|)aratus  intelligit.  Unde  cum  fuerit  (juiu  id,quo  formaliter  agens  agit,esl  fii 


nobis  unitus  sic,  ul  per  euiu  inlelligero 
possimus,  intelligi-mus  et  nos  subistantiaD 
separatas,  bicul  nuncper  intellecluiap(«si- 
bikni  nobis  unitum  inlelli;_'imus  vcs  inale- 
riale^.  l'oiiit  aulem  inlelleclum  agetilein 
sicnobisuniri.  Cumcnim  inlulligamusper 
intellectum  ug'enlein  et  per  intelligibilia 
Speculuta,  ut  paleto'Uin  cunclusionea  inlel- 


ma  et  actua  agenlis,  cuin  umne  agens  ag.i 
in  (|uanluin  esl  aclu,  ut  supra  dicluui  os 
circa  inlolloclum  possibilem.  —  Secundc 
(|uia  secundum  muduin  pr;udiclum,  inlel 
leclus  agens,  bi  e^t  subslanlia  separatii 
non  unielur  iiobis  secunduin  suain  sul 
slunliuin,  sed  soluin  lumen  ejus,  sec  n, 
duin  (piod  parlicipalur  in  inlelleclii  sji.' 


ligimus    j)er    priinipiu  intelhrlu,    neccsse     culutis,  el  non  quunluin  ad  alias  aclioni 

est  (piod  intellectus  ugens  coinpurclur  aJ      inlclleclus  ugcnlis,  ut  |)o.ssimus   pcr   ho 

inlellecla  speculata  vol  ^icut  agcns  priii-     inielligero  subslanlias  iinmaii-riulos;  sicu 

cipale  ad  instrunitMitu,  vcl  sicul  forinu  ad 

materiam.  lli.s  cniin  duobus  modis  atlri- 

builur  uctio  aliqtiu  duobus  principiis :  prin- 

cipali  quideiii  ageiili  cl  inslruineiilu,  sicut 

scclio  arlilici  ol  sericc;    furnuc  uuloin    et 

ijubjecto,.-icul  (.•ulefuclio  calori  cl  igni.Sed 

utitKjue  modo  intelleclus  ugcns  cunq^ara- 


diiin  \idcinus  colorcs  illuininulos  u  soh 
noii  unilur  nobis  sub^lunlia  soli.s,  ul  poi 
siinus  ucliouos  solis  ugcrc,  sed  suliiin  uoi 
lur  nol)is  luinon  soiia  ad  visioncin  colo 
ruin.  —  7'eWiu,quia  dalu  quod  soiundiir 
nioduin  pra-diolmn  uniivlur  nubii  »ul 
stuntiu    inlolleolus     agcnli*,    luinen   i^' 


I 


DE  ANIMA  -   QU.EST.   GIII    DE  GOGNITIONE  SUBSTANTIARUM   IMMATER.  -   ART.   I    3G5 

non  ponunt,  quod  intcllectusagens  tolali-  Unde    secundum   felaluui    i)r:o..euli3  vilaB 

ter  uniatupnobis  secunduniunumintelli-  nequc  per  intellcctuni   pos.sibileni  ncque 

^dbile  vel  duo,  sed  secundum  omnia  intcl-  per  intellectum  agentem  possumus  intel- 

lecta  speculata.  Sed  omnia  intellecta  spe-  ligere  subslautias  separalas  immateriales 

culata  deficiunt  a  virtute  intellectus  agen-     secundum  se  ipsas.  la,  q.  88,  a.  1,  c 

tis,  quia  multo  plus  est  inteliigcre  sub-  Ad  primum  ergo  dicendum,'(piod   ex 

stantias  sei)aratas,  quamintelligereomnia  illa   auctoritale   Augustini  liabcri   polest 

materialia.  Unde    manifetilum    est,   quod  quod  iilud,  quod  mens    nostra   de  cofrni- 

eliam  inteilectis    omnibus    materialibus,  lione  incorporalium  rerum  accipit,  per  se 

non  sic  uniretur  intcllectus  agens  nohis,  ipsam  cognoscere  possit.  Et  hoc  adeo  ve- 

ut  possemus  intelhgere  per  eum  suhstan-  rum  est,  ut  eliam  apud  Piiilosophum(l.r/e 

lias  separalas.  —  Quarlo,  quia  intelligere  Anima  texl.  2;  c.  1)  dicalur,  quod  scieu- 

omnia  intellecta   raateriaha  vix  corapetit  tia  de  anima  est  principiuin  quoddam  ad 

(contingit)  alicui  in  hoc  raundo ;  et  sic  nul-  cognoscendum  subslanlias  separatas.  Per 

lus  vel  paucissimi  ad  felicitatera  perveni-  hoc  enim  quod  anima  nostra  cognoscitse 

renl;  quod  est  contra  Philosophum  [.Eih.  ipsam,  pertingit  ad  cognitionem  aliquam 

c.9(10),quidicit,  quod  «felicitasestquod-  habendani    de    substanliis    incorporeis, 

daiu  bonura  commune,  quod  potest  conve-  qualem  eam  contingit  habere,   non  quod 

nire  oninibus  non  oibatis  ad  virtulem  )^.  sirapliciter  et  perfecte  eas  cognoscat  co- 

Esl  eliam   contra  rationem,    quod  finem  gnoscendo  se  ipsam.  —  Ibid.  ad  1. 

alicujus  speciei  ut  in  paucioribus  conse-  i4d secjmdwm  dicendum,  quod  similitudo 

quantur  ca   quEe  continentur  sub  specie.  natura^  non  est  ratio  sufficiens  ad  cogni- 

—  Oum/o,  quia  Philosophus  dicit  expresse  tionera  ;  ahoqui  oportet  dicere,  quod  \Lm- 

in  1.  Elk.  c.  10  (11),  quod  <i  felicitas  est  pedocles  dixit,   quod  aniraa  esset  de  na- 

operatio  secundum  perfectara  virtutcra  »;  tura  omnium,  ad  hoc  quod  omnia  cogno- 

etcnuraeratis  raulLis  virtntibus  lib.  10,  c.  sceret.  Sed  requiritur  ad  cognoscendum, 

7,  concludit,  quod  felicitas  ultiraa  consi-  ut    sit  similitudo  rei  cognitse  in  cogno- 

stens  in  cognitione  maxiraorura  intelligi-  scente  quasi  quaedara  forma  ipsius.  Intel- 

bilium  est  secundura  virtutera  sapienlige,  lectus  aulem  noster   possibilis  secundum 

quam  posuerat  in  6.  Elh.,  c.  7,  esse  caput  statura  praesentis  vita3  est  natus  informari 

scientiarum  speculativarura.  Unde  palet,  sirailitudinibusrerum  materialium  aphan- 

quod  Aristotoles  posuit  ultimam  felicita-  tasmatibus  abslracLis;   et   ideo  cognoscit 

tem  horainis  in  cognitione  substantiarura  raagis  materialia  quam  substantiasimma- 

separatarura,    qualis   potest    haberi    per  teriales.  — /6it/.  ad  2. 

scienlias  speculativas,  et   non  per  conti-  Ad  terlium  diceudura,  quod  requiritur 

nuationemintellectusagentis  a  quibusdam  aliqua    proportio    objecti   ad    potentiam 

confictam. —  Sexto,  quia  supra  (q.  94,  a.  cognoscitivam,  ut  activi  ad  passivum,  ct 

4)  ostensura  est,  quod  inlellectus  agens  perfectionis   ad  perfectibile.    Unde   quod 

non  est   substantia   separala,  sod  virtus  excellentia    sensibilia     non    capiantur   a 

quaidam  animae  ad  eadeui  se  active  exten-  sensu,  non  sola  raiio   est,  quia  corrum- 

clens,  ad  quse  se  extendit  intellectus  pos-  punt   organa   sensibilia,  sed  eliam  quia 

sibilis  receptive;  quia,  ut  dicitur  in  3.  de  sunt  improportionata  potentiis  sensitivis. 

Anima  {text.  18  ;c.  5),  intellectus  possibi-  Et  hocmodo  subsLantise  immateriales  sunt 

lis  est  (T  quo  est  orania  fieri  ^  inlellectus  improportionat»  intellectui  nostro  secun- 

agens  «  quo  est  omnia  facere  ».  Uterque  dum  preesentem  statum,   ut  non  possint 

srgo   intellectus   se    extendit    secundum  ab  eo  intelligi.  —  Ibid.  ad  3. 

5taLum  pr^esentis  vitae  ad  materialia  so!a,  Ad  quartum  dicendum,  quod  iUa  ratio 

luo)  intellcctus   agens  facit   intelligibiha  Commentaloris   raultipliciler    deficit:   — 

actu,  et  recipiuntur  in  intellectu  possibili.  primo  quidem,  quia  non  sequitur,  quod 


366  TERTIA  SECUXD.E    - 

si  substantise  separotae  non  intelliguntur 
a  nobis,  non  intelligantur  ab  aliquo  intcl- 
lectu;  intelliguntur  enim  a  se  ipsis  et  a 
se  invicein.  Sectindo,  quia  non  est  finis 
substanliarum  separatarum  ut  intclligan- 
lur  a  nobis.  IlluJ  autem  otiose  et  fi-ustra 
esse  dicitur,  quod  non  consequilur  finem 
ad  quem  est;  et  sic  non  sequilur  substan- 
lias  imniateriales  esse  frustra,  ctiam  si 
nullo  modo  intelligcrentur  a  nobis.  — 
Ibid.  ad  4. 

Ad  quintu-n  dicendum,  quod  eodem 
modo  sensus  cognoscit  et  supcriora  ct  in- 
fcriora  corpora,  scilicel  per  immutal'o- 
nem  otgani  a  sensibili.  Non  autem  inlel- 
bgunlur  eodein  modo  a  nobis  sub&tanliae 
maleriales,  qu£c  inlelliguntur  per  mo  lum 
abstractioiiis,  et  subslantiae  immaleria- 
les,  quai  non  possunt  sic  a  nobis  intelligi, 
quia  non  sunt  earumaliqua  phantasmata. 
Quod  est  dicere,  quod  species,  quarum 
visus  c=t  reccpti\us,  possunt  esse  simi- 
liUidines  quorumcunque  corporum,  sive 
corruptibilium  sive  incorruptibilium;  sed 
species  a  phantiismalibus  ab-»tiacla),  (jua- 
rum  esl  receptivus  intelleclus  po.-^sibilis, 
noii  sunt  ■^imililu  lincs  substantiarum  se- 
paiatarum;  et  idco  nonest simile.  —Utid. 
ad  5. 

Ad  sexlum  diccndum,  quod  inlclleclus 
possibilis  nosler  intelligit  se  ijisum  nju 
directc  apprchendciido  essentiam  suaui, 
sed  per  spcciein  a  phanlasmalibus  acce- 
plam.  Unde  IMiilosoplius  dicil  in  3.  dc 
Anima  [lexl.  IG ;  c.  4),  (juod  iiilulleclus 
possibilis  esl  intelligibilis  sicul  et  alia.  Et 
hoc  ideo  esl,  (|ui.i  iiiliil  esl  inlflligibile 
secundumquod  cst  iu  jiolenlia,  sed  sc«un- 
dum  quod  cst  aclu,  ut  dicilur  iii  9.  Me- 
lai>Uys.  {text.  20;  I.  8,  c.  U).  Liule  cum 
iiiltdleclus  possibilis  sil  in  putcnliu  lan- 
tum  in  es>e  inlflligibili,  non  polesl  intcl- 
ligi  nisi  per  formam  suam,  per  quam  fil 
actu,  quo)  est  8{>ecies  a  phanlusinatibus 
abstracla;  sicut  ol  (|u;i'libct  alia  retf  intel- 
ligilur  per  formam  suain  ;  et  hoc  est  com- 
munc  in  omnibiis  potcnliih  animo),  (|uod 
acliis  cogiioscuntur  per  objecla,  et  |)Olen- 
liic  per  actus,  ct  unimu  pcr  suus  polcn- 


PIIILOSOPHIA    NATURALIS 

tias.  Sic  igitur  et  anima  intelloctiva  p( 
suum  intelligere  cognoscitur.  Species  au 
tem  a  phantasmatibus  accepta  non  e; 
forma  substantice  separatac,  ut  per  eai 
cognosci  possit,  sicut  per  eam  aliqualilt 
cognoscitur  inlcllectuspossibilis.  — Quces 
disp.  de  Anima  a.  16,  ad  8. 

Ad  seplinium  dicendum,  quod  finis,  a 
qucm  te  extenditnaturalispossibilitasan 
mae  humanae,  est  utcognoscat  substantii 
separatas  secundum  modum  illi  possibiloi 
in  hac  vita  ;  a  quo  modo  non  impeditur  p 
lioc  (|Uodcorpoii  unitur.  {Ibid.  ad   1  )- 
In  tantum   aiitem  anima,  dum  est   unil 
corpori,  potest  ad  cognitionem  substanlitl 
rum  scparatarum  ascendere,  in  quanlui  ■ 
potest  per  species  a  phantasmatibus  acci 
ptas  manuduci.  lloc  autcm  non  est,  ut  iii 
telligatur  de  eis  quid  sint,  cum   illaesub 
stanlia)    excedant    omnein    proportioneii 
horum  intclligibilium;  sed  possiimus  ho 
modo  de  subst  intiis  separalis  aliqiio  mol 
cognoscere  quia  sttnl,  sicut  per   olToclii 
dclicientes  devenimus  in  causas  excellfn 
les,  ut  cognoscamus  dc  eis  tantum  qni 
sunt ;  ctdum  cognoscimusi|uia  suntcaiisi 
exccllenles,  &cimus  de  ci>,  (piia  non  siiii 
tales,  quales  sunt  earum  eireclus;  el  lio. 
esl  scire  de  eis  magis  quid  non  sunt,  quan 
({uid  bUiit.  El    socundum    hoc    est    eliaii 
aliqualiler  vei  um,  quod  in  quantum  in- 
tclligimus  (juidditales   qiias  abhtruliiiuu: 
a  rebus   malerialibus,   intellcclus    no^toi 
convcrtendo  se  ad  illas  quiddilates  poli-.-. 
intelligcrc  substuntius  bO{)aratus,  ul  iutcl 
lig.it    eus  csse   immatcriales,    sicut   ipsa 
({uiddilales  ^unt  a  maleria  ubslracla);  el 
sic  {)er  coiisi-leralionem  inlellectus  noslr: 
dcducimur  in  cugnilionem  substuntiariim 
sepurulariim   inlclligibiliuut.  Neque  w\\ 
miruin  est  (juod  subslantias  8e{)urut:is  noii 
(iossuiuus  in  hac  vita  cognuscero,  intolli- 
gcn<lo  quid  suiil,8e  1  qui  I  nun  Hunt  :  quia 
etium  ({uiddilalem  el    nulurum  curjtuniiu 
cadestium   nun  uliler  cognuscero  {>0t)su- 
inus.  Sic  ciiiin  etium  Arisloleles  nolilical 
ca  in  l.  de  Calo  el  Mundo  {lext.  18  tt  s.|q.; 
c.  3),  oslendeiis  qtiod    noii    suitt    ^ravia 
nc({UO    lcvia,    itcque    generabilia    nequc 


DE  ANIMA-  QU.EST.  GIII    DE  GOGNITIOME  SCBSTAXTIAUUM  IMMATER.   -  ART.  II     :!(',7 

corruplibilia,  nequeconlrarietatomhaben-  5.    Pra^terea,    innatuin  cst    nobis    per 

lia.  —  Ibid.    in  corp.   versus  fin.  —  Et  efrecLus  causas  cognoscerc.   Sel  oportot 

siraililer  in  hac  cognilione  nobis  in  hac  aliquos  cfroctus  subslanti  irum  sep.Trata- 

vila  possibili  subslanliae  separataj  ultima  rum  iu  rebus  sensibilibus  el  matorialibus 

est  felicilas  hominis,  ad   qnam  por  natu-  esse,  cum  omnia   corporalia   a    Doo    pcr 

ralia  pervenire  potest.  —  Ibid.  ad  1.  angolos  adminisLrentur,  et  mediaiite  motu 

coeli,  qui  ab  ant^elis  provonit,   ut  dictum 

ARTICULUS   II  est,  sint  causa  generationis  in  subhmari- 

bus.   PotCist  igitiir   intellectus  noster  por 

UTRUM    INTELLEGTUS   NOSTER    PER   COGM-  scnfcibilia  intolligoro  substantias  immato- 

TioNEM  RERUM  MATERiALiuM  PossiT  PER-  rialos.  —  QucesL  dt^p.  de  Aiiima  a.  16, 

VENIUE    AD    INTELLIGHNDUM    SUBSTANTIAS  ar^.    7. 

IMMATERJALES.  6.  PraDtorea,   intelloctus  potost  intolli- 

gere  res  materiaKs,  abslrahendo  qiiiddi- 

Videlur  quod  intellectus  nosler  per  co"  tatcm    a   supposiLo    maLeriali ;    et  .si   illa 

gnitionem  rerum  materialuim  possit  per-  qiiidditas  est   ilerum  supj^ositum  habens 

veiiireadintelligendumsubstanLiasimma-  quidditatem,  poLcrit  pari    ratione  ab   illo 

leriales.  quiddiLalein   abslrahcre  ;  et  cum  non  sit 

1.  Dicit  enim  Dionysius  [dc  Coelesli  abire  in  infiniLum,  dovoniet  tandein  ad 
Hierarch.cA,^  3; — Migne  t.  3,  col.  122),  hoc  quod  intelligot  quiddilatem  aliquam 
qiiod  €  non  est  possibile  humana3  menti  simplicem,  non  habentem  aliam  qiiiddi- 
ad  immaterialem  illam  sursum  excitari  tatcin.  Sed  hujusmodi  est  quidditas  sub- 
coelestium  hierarchiarum  conLcmplaLio-  stantiae  separalae.  Ergo  intellectus  noster 
nem,  nisi  secundum  se  maLeriali  manu-  potest  salLem  per  quiddiLates  rerum  ma- 
ductione  utaLur  ».  RclinquiLur  ergo  quod  lerialium  venire  in  cognilionem  substan- 
per  materialia  manuduci  possumus  ad  tiarum  immaLerialium.  — de  Verit.  q.  i8, 
intelligendum    subsLantias   immateriales.  a.  5,  arg.  6. 

—  la,  q.  88,  a.  2,  arg.  1.  Sed  contra  est  :  1.  quod  inLellectum,  in 

2.  Prseterea,  scienlia  est  in  intellectu;  quantum  hujusmodi,  est  universalc  ;  et 
sed  scientise  et  definitiones  maxime  sunt  ideo  oportet  quod  quidditas  inLollecti  sit 
de  subslanLiis  immalerialibus,  uL  scientia  quidditas  alicujus  univorsalis,  scilicet 
metaphysica  seu  Sapientia  et  Prima  Phi-  generis  vel  speciei.  Sod  quiddilas  generis 
losophia :  ergo  substantiae  immateriales  vel  speciei  horum  sensibilium,  cujus  cogni- 
intelligi  possunt  a  nobis.  —  Ibid.  arg.  2]  tionera  intellectivam  per  phantasmata  ac- 
1.  Melaphys.  1.  1.  cipimus,  comprehendit  in  se  raateriam  et 

3.  Prceterea,  anima  humana  est  de  ge-  formam.  Est  ergo  omnino  dissimilis  quid- 
nere  subslantiarum  immalerialium  ;  sed  dilati  substantiarumseparatarura,quaeest 
ipsa  intelligi  potest  a  nobis  per  actum  simplex  et  imraaterialis.  —  3.  c.  Gent.  c. 
suum,  quo  intelligit  materialia  :  ergo  et  41,  rat.  1. 

alise  substantiae  immateriales  intelligipos-  2.  Praeterea,  non  est  ejusdem  rationis 

sunt  a  nobis  per  effectus  suos  in  rebus  forma   quse    sccundum  se  separari    non 

materialibus.  —  Ibid.  arg.  3.  poLesl  ab  aliquo  subjecto,   cum  illa  quae 

4.  PrseLerea,  illa  sola  causa  per  suos  separari  potest  secundum  esse  a  tali  sub- 
effectus  comprehendi  non  potesL,  quae  in  jecto  ;  licet  uLraque  secundura  considera- 
infiniluradistatasuiseffectibus;hocauLem  lionem  accipiatur  absque  subjecto.  Sed 
solius  Dci  est  proprium:  ergo  aliae  sub-  quiddiLas  generis  vel  speciei  rerura  sen- 
stanti^  imraateriales  creatae  intelligi  pos-  sibilium  non  potest  separari  secunlura 
sunt  a  nobis  per  res  materiales.  —  Ibid.  esse  ab  hac  individuali  raateria.  Est  ergo 
^YQ,  4.  omnino  dissimilis  quidditas  praedicta  a 


368  TERTIA   SECUND/E    —   PHILOSOPHIA  NATURALIS 

subslanliis   separalis,    quce    nullo    modo  terialium     deveniamus     in    cognilioneir 

sunt  in  maleria.  Non  ergo  per  hoc  quod  perreclani  substantiarum  immateriaiium. 

hcB  quiddilates   intelliguntur,  substantise  Cujus  ratio  est,  quia  in  nulio  genere  po- 

separaliB   possunt  inlelligi.  ~  Ibid.  rat.  tenlia  passiva  naturalis  se  exteudit  ullrt 

2  id,    ad   quod   se  extendit  potenlia  activj 

3.  Prseterea,   major  csl  disLantia  sub-  ejusdem  genei'is  ;  sicut  potentia  passiv: 

stantise  separatse   a    sensibilibus,    quam  in    natura   non    invenilur    nisi   respeclu 


unius  sensibilis  ab  alio.  Sed  intelligere 
quidditatem  unius  sensibilis  non  sulficit 
ad  intelligendam  quiddilatem  alterius  : 
ceecus  enifn  per  hoc  quod  intelligit  quid- 
ditatem  soni,  non  potest  intclligere  quid- 
ditatem  coloris.  Mullo  igilui-  minus  per 
hoc  quoJ  quis  intelligit  quiildilatem  sen- 
sibilis  subslantice,  polerit  inlelligere  quid- 
ditatem  bubstanli»  separalae.  —  Jbid. 
rat.  4. 

Respomjeo    dicendum,     quod    Philoso- 


eorum,  ad  qu?e  ali^iua  potentia  activa 
naturalis  se  j^otesl  extendere,  ut  dicil 
Commentator  in  9.  Metapliys.  (lexl.  11). 
In  anima)  aulem  humanse  intelleclu  du- 
l)lex  potenlia  invenilur  :  una  quasi  pas- 
siva,  scilictt  inlellecLus  possibilis,  et  alia 
quasi  acliva,  scilicet  inlelleclus  agens. 
Unde  intellectuspossibilis  naluraliter  non 
est  in  potentia  ut  in  eo  fiant  nisi  ea 
quai  intellectus  agens  nalus  est  facere; 
quamvis  per    hoc  non  excludatur,   (|uin 


phus  3.  de  Anima   {lext.  30;  c.    7)   mo-  aliqua  alia  in  eo  fieri  possint  oporalioiio 

vet  hanc  quaistionem  :  utrum  inlellectus  divina,  sicut  in  natura  corporali  per  opc- 

nosler   po^sit    intelligere   ea,    quae   sunt  ralionem  miraculi.  Aclione  aulem  inlol- 

omnino   separala  secundum   csse  a  ma-  iectus  agenlis  non  fiunt  inlelligibilia  ea, 

gniludine,  pula  substanlias  separalas,  et  (iu:e  suntde  se  ipsis  polentia  inlelligibi- 

eam    tamquam  ad    Melaphysicam    perti-  liu,  qualia  ^uiit  essentioi  ivriim    nalura- 

nenlem  reliquit  insolulam;    quam  lamcn  iium,  qu;e  j)er  seiisum  et  imagiiiationeiu 

neque    in    Melaphysica    sohil,    \el    quia  capiunlur.    Uiide    in    intelloctu    p(»ssibili 

complemenlum    illius    scientia;    iiundum  naluraiiler    iion   fiunl    nisi    ilke   species 

ad    nos  pervenil,    V(.l  quia   nondum   est  iniclligibiles,  quie  .>unt  a  phanlasmalibus 

totus  hber  Iraiislalus,  vel  (juia  lurle  mor-  abslracla} ;  per  hujusmodi  aulem  specio^ 

le  proiventus  non  putuit  cumplero.  Unde  iinjjossibilo   esl  pervenire  ad    intu<Midara 

seclaloribus  ujus  occasionem  de-lit  divcr-  essentiam  sub.slanliiL»  se|)arala),  cum  sinl 


simode  procedeiidi  ad  hujusmodi  solulio- 
nem.  —  (Juidatn  eiiim  dixerunl,  (luod  iii- 
lellectus  noslernon  polosl  inlelligere  sub- 
slanlias  separatas.  (Juidain  vero  po^ue- 
ruiit,  (juod  ad  Imjc  j^ertingere  poto.sl, 
IIoi  um  aulem  qiitdam  usi  sunt  lalioiii- 
bus    insuriicientibu.«.,    ut  Avempazi',   (pii 


impruportionabilcb  ot  quasi  alleriu^  gene- 
ris  cum  ipsi.>«  essentiis  hpiiilualibus.  V.l 
ideo  natuiali  cogniliont'  hoiuo  non  polcsl 
perlingere  ut  cugnoscal  angelos  pei  reclc, 
pula  (|uid  sinl;  iiupeirecte  enim  polest 
pt  r  cognilionem  (|uiddilalis  rcruiu  malo- 
rialium,    illorum     nalura.u     cogi)Os<  iie, 


posuil,  ul  nulal  Averroos  iii  3.  de  Aniina     pula     becundum    ralioiu-m    communein, 


{lext.  30),  quod  per  inlelleclionein  sub- 
stantiaium  malerialium  pos.-umus  vcnire 
in  co^nilionini  Hubslantiaruin  imiuate- 
rialiiim,  nixus  aigumirnlo  j>oslremo  incf- 
iicaci,    ul  palrbil  ex  ejus  sululiono.   Atti 


rciuulum(|iie  ^enus,  non  aulein  si  cunitiiia 
raliuni;m  specioi;  vt  piiuleroa  pole^l  illuS 
cugnoscore  (juia  mtnt^  ul  diclum  osl  (ait. 
pixcod.  ad  7).  —  (Jaivst  disp.  ile  Anima 
a.   10,  in  c. ;  3.  t/e  Aititna  I.  \'l ;  de  Te-. 


veru    usi   suut    po.siliumbub   oxlraiiois  ol  rit.  t\.   18,  a.  j,   ad  8  ;  la,   (|.  88,  a.  2,* 

conlra  lidem,  ut  Alexander  ol  Cuminon-  in  c. 

lylor.  Ad  primuin  ei^'0   dicendum,  quod  ox 

Huibus  omisrtis  dicendum  e.->l,  im|)08si-  rcbus    iiialfiKilibus  aHceiidL-n^  |M»^«.umu8 

bile  ctse  quod  per  (juiddilales  reium  ma.  in   aliqiiaf  iii  riiginlioiH-m  im.uaUMnhuiU 


DE  ANIMA  —  QU-EST.  CIII    DE    COGNITIONE 

reruni;  non  tamen  in  perfectani,quia  non 
est  sufficiens  comparatio  rerum  materia- 
liimi  ad  immatcriales;  sed  similitudines, 
si  quai  a  matcrialibus  accipiuntur  ad  im- 
malerialia  intelligenda,  sunt  multum 
dissimiles.  —  la,  q.  88,  a.  2,  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  de  su- 
pcrioribus  rebus  in  scientiis  maxime 
tractalur  per  viam  remotionis.  Sic  enim 
corj)ora  coelestia  notificat  Aristoteles  (1. 
de  Ccdo  text.  17  sqq.  ;  c.  3)  per  nega- 
lionem  proprietatum  inferiorum  corpo- 
runt.  Unde  mullo  magis  immateriales 
substanthB  a  nobis  cognosci  non  possunt, 
ul  carum  quidditates  appreliendamus  ; 
sed  de  eis  nobis  in  scientiis  documenta 
Iraduntur  per  viam  remolionis  et  alicu- 
jus  habitudinis  ad  res  materiales.  —  Ibid. 
ad2. 

Ad  ierthim  dicendum,  quod  anima  hu- 
tnana  intelligit  se  ipsam  per  suum  intel- 
ligere,  quod  est  actus  proprius  ejus,  per- 
fccte  demonstrans  virtutem  ejus  et  natu- 
ram.  Sed  neque  per  hoc,  neque  per  alia 
]\ix  in  rebus  materialibus  inveniuntur, 
serfecte  potest  cognosci  immaterialium 
Hibstantiarum  virtus  et  natura,  quia  hu- 
iiismodi  non  adaequant  earum  virtutes. 
—  Ibid.  ad  3. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  substan- 
iae  immateriales  crealaB  in  genere  qui- 
leni  naturali  iion  conveniunt  cum  sub- 
;tantiis  materialibus,  quia  non  est  in  eis 
iadem  rotio  potentia3  et  materiae ;  conve- 
liunt  lamen  cum  eis  in  genere  logico, 
juia  etiam  substantise  immateriales  sunt 
n  pr?edicamenlo  substantiae,  cum  earum 
[uiddilas  non  sit  earum  esse.  Sed  Deus 
lon  convenit  cum  rebus  materialibus, 
leque  secundum  genus  naturale,  neque 
i:ecundum  genus  iogicum,  quia  Deus 
jiullo  modo  est  in  genere,  ut  dictum  est 
jla,  q.  3,  a.  5).  Unde  per  similitudines 
lerum  materialium  aliquid  affirmative  po- 
|est  cognosci  de  angelis  secundum  ratio- 
lem  communem,  licet  non  secundum 
ationem  speciei ;  de  Deo  autem  nullo 
Qodo  —  Ibid.  ad  4. 
J  Ad  quintum  dicendum,   quod   per  res 


SUBSTANT1.\RUM  IMMATEU.  -  AIIT.  II  300 
materiales,  tamquam  per  effeclus  sub- 
stantiarum  ^eparatarum,  sive  moveant 
orbes,ex  (|uorum  motibus  causantui-  for- 
mae  sensibiliiun,  sive  alio  modo  concur- 
rant  ad  mundi  administrationem,  non 
possumus  suflici.MUer  venire  in  coLrnitio- 
nem  quidditalis  substantiarum  separala- 
rum.  —  Nam  per  effeclus  scitur  causa,  vel 
ralione  similitudinis  quae  est  inler  clVe- 
ctum  et  causam,  vel  in  quantum  eflectus 
demonstrat  virtutem  caur.a3.  l\ationo  au- 
tem  similitudinis  ex  eflectu  non  polcrit 
sciri  de  causa  quid  est,  nisi  sit  agi-ns 
unius  spcciei;  sic  autem  non  se  habent 
subslantia^  separata^  ad  sensibilia.  Ratio- 
ne  autem  virlutis  hoc  ctiamesse  non  po- 
lest,  nisi  quando  effectus  ada^quat  virtu- 
tem  causai  (tunc  enim  per  effcctum  tota 
virtus  causa3  cognoscitur  ;  virtus  autom 
rei  demonstrat  substantiam  ipsius).  Hoc 
aulem  in  proposito  dici  non  potest ;  nam 
virtuLcs  substantiarum  separatarum  exce- 
dunt  effectus  sensibiles  omnes  f|UOS  intcl- 
lectu  comprehendimus,  sicut  virtus  uni- 
versalis  eflectum  particularem.  Unde  non 
est  possibile,  quod  per  sensibilium  intel- 
lectum  devenire  possimus  ad  intelligcn- 
dum  perfecte  substantias  separatas.  —  3. 
c.  Gcnt.  c.  41,  rat.  5;  Quccst.  disp.  de 
AnimcL  a.  16,  ad  6  et  7. 

Ad  sexlum  dicendum,  quod  intellectus 
potest  abstrahendo  pervenire  ad  quiddi- 
talem  rei  naturalis  non  habentem  aliam 
quidditatem  ;  quam  quidem  intelligcrc 
potest,  quia  eam  a  pliantasmatibus  abs- 
Irahit,  et  est  facta  intelligibilis  per 
lumen  intellectus  agentis,  ex  quo  habet 
quod  ea  possit  perfici  sicut  propria  per- 
fectione;  sed  ex  hacquidditate  non  potcst 
assurgere  ad  cognoscendam  essentiam 
substantiae  separat»,  eo  quod  ista  quid- 
ditas  est  omnino  deficiens  a  reprcesenta- 
tione  illius  quidditatis  :  cum  non  omnino 
eodem  modo  inveniatur  quidditas  in  sub- 
stantiis  separatis  et  in  rebus  materiali- 
bus,  sed  quasi  aiquivoce,  ut  dicit  Com- 
mentator  (in  3.  de  Anima  text.  36).  Dato 
etiam  quod  per  hanc  quidditatem  pos- 
sct    intelleclus   cognoscere    quidditatem 


SUMM^  Philos.  IV  —  24. 


g^Q  TERTIA  SEGUNDiE  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

substantiae  separatse  in  quodani  commu-  prius  influil  in  ipsam.  Sed  influxus  inle 
ni  non  lamen  adhuc  videret  essenliam  ligibilis  in  intelleclum,  in  quanlunihuju 
an^eli,  ila  quod  scirel.  difl^erenliam  unius-      modi,  est  ut  intelligatur.  Ergo  Deus,  q 


cuiusque  essenliai  separatse  ab  aliis  essen 
tiis  separatis.  —  de  Verit.  q.   18,   a.  5, 
ad  6;  la,  l.c,  in  c. ;  Qucest.  disp.de  Ani- 
ma  a.  IG,  ad  6. 

ARTICULUS  III 

UTRUM    DEUS    SIT     PRIMUM,    QUOD     A   MENTE 
HUMANA    COGNOSCITUR. 


est  primum  intelligibilium,  ab  inlelU 
ctu  nostro  prius  inleiligitur. —  Opusc.  7« 
1.  c.  arg.  2. 

5.  Pr£Eterea,  in  omni  cognitione,  i 
qua  ea  quae  sunt  priora  et  simplicioil 
prius  cognoscuntur,  id  quod  est  prirau  | 
et  simplicissimum,  primo  cognoscitu; 
Sed  in  cognilione  humana  ea  qua)  priii 
occurrunt,  sunt  priora  et  simpliciora,  ! 
videtur  :  quia  ens  est  illud  quod  prin  | 
Videtur  quod  Deus   sit  primum,  quod     cadit  in  conceptione  humana,  ut  Avicei 


a  menle  humana  cognoscitur. 

1.  lllud  enim,inquo  omnia  aliacogno- 
scuntur,  et  per  quod  de  aliis  judicamus, 
est  primo  cognitum  a  nobis  :  sicul  lux 
estprius  nota  oculo,  quam  qua3  per  lucem 
videntur,  el  principia  intelliguntur  prius 
quam  conclusiones.  Sed  omnia  in  prima 
verilale  cognoscuntur,  et  per  ipsam  de 
omnibus  judicamus,  ut  Augustiiuis  dicit 
in  lib.  dc  Trin.,  et  de  Vera  Reliij.  Ergo 
prima  veritas  est  primum  cognitum  a 
nobis.  —  la,  (\.  88,  a.  3,  arg.  1  ;  Oi>usc. 
70,  q.  1,  a.  3,  arg.  \. 

2.  Pra'terea,  «  jiropter  quod  unumquod- 
que,  el  illud  magi.s  >.  Sed  Deus  cst  causa 
omnis  nostrae  cognitionis;  ipse  enim  est 
hix  vera,  quce  Uluminat  omnein  hominetn 
venicntem  in  hunc  mundum,  ul  diritur 
Joannis  1,9.  Ergo  Deus  csl  id,  (piod  pri- 
mo  et  niaximo  esl  cogiiiluin  nobis.  —  la, 
1.  c.  arg.  2. 

3.  Pra-lerea,  id  fjuod  primo  cognoscilur 
in  imagine,  rsl  exemplur,  (pio  lurinalur 
imago  ;  sed  in  mrntt!  noslra  vA  Dei 
imago,  ul  Auguslinurt  dicit  :  ergo  id 
<|U()d  priino  cogiioscilur  in  inontu  iKiStra, 
esl  DiMis.  —  Ibiil,  aig.  3. 

/».  Pra-terea,  (|uaiido  sunt  plures  cau- 
8:c  ordinat^e,  prima  caii.sa  prius  inlhiit 
in  causatum  (pi;Mii  causa  8e(Miii(ki,  el 
ultimo  dimillit  ipsum,  iit  dicilur  iii  lib. 
de  Causis  (pr(j[)08.  1).  Sed  (^uin  wientia 
human.i  sit  causata  a  rcbiit^,  scjbile  vel 
inlelligibile  esl  iiuMiti  liuiiiaiwr  causa  in- 
lelligeiidi.    I^rgu    piimuiii  inlelligibiliuin 


na  dicit;  esse  autem  est  pi-imum  inl 
creata.  Ergo  et  cognitioni  human?e  prit 
occurrit  Deus,qui  est  simpliciter  primu 
et  simplicissiinum.  —  Ibid.  arg.  3. 

0.  Praeterea,  finis,  qui  est  ultimus 
conseculione,  est  primus  in  intenlioiK 
sed  Deus  est  ultimus  finis  humanae  vi 
luntatis,  ad  quem  omnes  alii  fines  ord 
nantur  :  ergo  est  primus  in  intention( 
sed  hoc  non  potest  esse,  nisi  sit  col;ii 
lus  :  ergo  quod  priino  occurrit  cogn 
scendum,  ost  Deus.  —  Ibid.  arg.  k. 

7.  Praeterea,  id  quod  non  iiuiiget  a 
qua  pr:ecedente  operatione,  ad  hoc  qU' 
circa  ipsiiin  sit  operatio  operantisalicuju 
priiis  cadit  sub  opeialiono  illius  opera 
tis,  quam  hoc  (|uod  indiget  ali(]ua  iil 
ojierationo  :  sicut  lignum  jain  dulatu 
prius  cadil  siib  0()eiatione  Jacientis  si-ai 
num,  (|uam  ligiium  adhuc  non  dolalui 
Sed  les  sensibiles  indigent  quod  absti 
hantur  a  materia  per  inlelleclum  ap' 
teni,  ant«'(]uam  iiilelligaiitur  ab  iiitell 
ctu  possibili  ;  Di-us  uulom  per  80  ipsn 
niaxime  esl  a  inateria  separalua  :  ci 
ipso  prius  inlePigitur  ab  inlelleclu  |)os 
bili  (piaiii  ros  sonsibilos.  —  Ibid.  arg. 

8.  l'i;L'torea,  naturalilor  cognila  et  qi 
non  pussunt  inlclligi  iion  esso,  suiit  ill 
qux'  priino  no^lra)  cognilioiii  occiirnii 
Sed  cognilio  oxisloiidi  Deuin  oinnibiis  . 
natuialiltT  inserta,  iil  Dainasceniis  dit- 
Nei;  |>ot»'.««t  D('U8  cogilari  noii  ps>e, 
AiiMolmiis  dicil.  Ergu  Dous  esl  |tiiiuui 
(piod  a  iiobis  cogii"S.iliir.  —  Ibid.  ar^. 


DE  ANIMA  —  QU^ST.CIII  DE  COGNITIONE 

Sed  conlra  est  :  1.  quod  diciUir  Joan- 
nis  1,  18  :  Deum  nemo  vidit  unquam.  — 
la,  1.  c.  arg.  Sed  conira. 

2.  Prseterea,  secunduni  Philosophurn 
omnis  vera  cognitio  orluin  habel  a  sensu  ; 
sed  Deus  est  maxime  rcmolus  a  sensu  : 
ergo  ipse  non  est  primo  cognitus  a  nobis, 
sed  ultimo.  —  Opusc.  70,  q.  1,  a.  3,  arg. 
1  Sed  conira. 

3.  Prseterea,  secundum  Philosophum 
ea  quae  sunt  posteriora  secundum  natu- 
ram,  sunt  prius  nota  quoad  nos,  et  mi- 
nus  nota  secundum  naturam  sunt  magis 
nota  quoad  nos;  sed  creaturse  sunt  po- 
steriores  et  minus  notse  secundum  natu- 
ram  quam  ipse  Deus  :  ergo  ipse  poste- 
rius  notus  est  quoad  nos.  —  Ibid.  arg.  2 
Sed  contra. 

4.  Prasterea,  id  quod  promittitur  ut 
uUiaium  prsemium,  non  est  primuni  quod 
pra;cedit  omnia  merita  ;  sed  cognilio  Dei 
promittitur  nobis  ut  uilimum  prsemium 
omnis  cognitionis  et  actionis  :  ergo  Deus 
non  est  primo  a  nobis  cognitus.  —  Ibid. 
arg.  3  Sed  conira. 

5.  Praeterea,  intellectus  humanus  se- 
cundum  statum  prsesentis  vitasnon  potest 
inlelhgere  substantias  immateriales  crea- 
tas,  ut  dictum  est  (art.  praeced.) ;  ergo 
multo  minus  poterit  intelligere  essentiam 
substantiae  increatse  ;  et  ita  non  erit 
Deus  primum  quod  a  nobis  cognoscitur. 
—  la,  q.  88,  a.  3,  in  c. 

Respondeo  DicENDUM,  quod  quidara 
dixerunt,  quod  primum,  quod  a  mente 
humana  cognoscitur,  etiam  in  hac  vita, 
est  ipse  Deus,  qui  est  veritas  prima,  et 
per  hunc  omnia  alia  cognoscuntur.  Sed 
hoc  aperte  est  falsum  :  quia  cognoscere 
Deum  per  essentiam  est  hominis  beati- 
tudo  ;  unde  sequeretur  omnem  hominem 
beatum  esse.  Et  prceterea,  cum  in  divina 
QS&entia  omnia  qua3  dicuntur  de  ipsa, 
;inl  unum,  nullus  erraret  circa  ea  quse 
ie  Deo  dicuntur  ;  quod  experimento  pa- 
^et  esse  falsuni.  Et  iteruni,  ea  quse  sunt 
prima  in  cognitione  intellectus,  oportet 
3sse  cerlissitna  ;  unde  intellecl.us  certus 
isl  seea  intelHgere  ;  quod  patet  in  propo- 


SURSTANTIARUM   IMMATER.  —  ART.  III    uli 

siro  non  esse.  Repugnat  eliatn  hicc  posi- 
tio  auctoritati  Scriplurae  {licod.  33,  20)  : 
Non  videbii  me  homo,  et  vivet. 

Undo  aHi  dicunl,  quod  divina  essentia 
non  est  prinium  cognitum  a  nubis  in  via, 
sed  influenlia  luminis  ilhus  ;  et  secun- 
dum  hoc  Deus  est  primum  quod  a  nobis 
cognoscitur.  Sed  hoc  cliam  slarc  non 
potest,  quia  prima  lux  infhixa  divinitus 
in  monlem  est  iux  nalurahs,  por  quani 
conslituitur  vis  inlellectiva.  lUec  auteni 
lux  non  est  primum  cognita  a  mente :  ne- 
que  cognitione  qua  scitur  de  ea  quid  est, 
cum  multa  incjuisitione  indigeat  ad  co- 
gnoscendum  quid  est  intellectus;  neqiie 
cognitione  qua  cognoscilur  an  est,  quia 
intcUectum  nos  habere  non  percipimus, 
nisi  in  quantum  percipinius  nos  intelH- 
gere,  ut  palet  per  Philosophum  3.  Ftli. 
Nullus  autem  intelHgit  se  aliquid  inleUi- 
gere,  nisi  in  quantum  inteUigit  ahquod 
intelligibile.  Ex  quo  patel,  quod  cognitio 
alicujus  intelligibilis,  prsecedit  cognitio- 
nem  qua  quis  cognoscit  se  intelligere, 
et  per  consequens  cognitionem  qua  quis 
cognoscit  se  habere  intellectum.  Et  sic 
influentia  lucis  inlelligibilis  naturalis  non 
potest  esse  primuni  cognitum  a  nobis,  et 
multo  minus  quaelibet  alia  influentia 
lucis.  —  Opusc.  70,  q.  1,  a.  3,  c. 

Et  ideo  dicendum,  quod  primo  cogni- 
tum  homini  potest  accipi  dupHciter  :  aut 
secundum  ordinem  diversarum  potentia- 
rum,  aut  secunduni  ordinem  objectorum 
in  una  potentia.  Primo  quidem  modo, 
cum  cognitio  inlellectus  nostri  lota  deri- 
vetur  a  sensu  :  id,  quod  cognoscibile  est 
a  nobis  a  sensu,  est  primo  notum  nobis 
quam  id,quod  estcognoscibile  abintelle- 
ctu,  sciiicet  singulare  vel  sensibile  intelli- 
gibile.  A/io  morfo,  scilicetsccundum  ordi- 
nem  objeclorum  in  una  potenlia,  cuilibet 
potentia^  est  cognoscibile  primo  suum 
proprium  objectum.  Cuni  autem  in  intel- 
lectu  humano  sit  potentia  activa  et  pas- 
siva,  objectum  potentise  passivse,  scilicet 
intellectus  possibiHs,  erit  id  quod  cst 
actu  per  potentiam  activam,  scilicet  in- 
tellectum  agenteni  :  quia  potentiai  passi- 


372  *  TERTIA    SECUxNDJ^ 

va3  debet  respondere   suum  activum.  In- 
tellectus  autem  agens  non  facit  intelligi- 
biles  formas   separatas,  quse   sunt  ex   se 
ipsis  intelligibiles,  sed  formas,  quas  abs- 
trahit  a    phantasmalibus  ;  ct  ideo  hujus- 
modi   sunt,  quce   prius  intellectus  nosler 
intelligit.  Et  inter  hasc   illa  sunt   priora, 
quai  intelleclui  abstraheuli  primo  occur- 
runt.  Hac  autem    sunt   qux  plura  cora- 
prehendunt,  vel  per  modum   totius  uni- 
versalis  vel  per  modum  totius  integralis ; 
et  ideo  magis  universalia  sunt  primo  nola 
inlellcctui,  et  composita   componenlibus, 
ut  definitum  parlibus  definitionis.  Et  se- 
cundum  hoc  quaedam   imitatio  inteilccUis 
in  sensu  est,  qui  etiam  quodammodo  ab- 
stracta  a  materia  recipit ;  nam  apud  sen- 
sum  etiam    singularia  magis    communia 
sunt  nota  primo,  ut  hoc  corpus  quam  hoc 
animal.  Unde    patet,  quod  Deus   et  aliae 
subslantiifi  separalie  nullo  modo  possunt 
esse  primo   intellecta,    sed    inlclligunlur 
ex  aliis,  ut  dicilur  Hom.  1,  20  :  Jnvisibilia 
Dei  a  creatiira    mundi  per  ea,  ({lue  facla 
sunt,  intellecta  conspiciuntnr.  — ■  Opusc.  70, 
q.  1,  a.  3,  c. 

Primum  aulem,  (|Uod  intelligilur  a  no- 
bis  secundum  slatum  prifscnlis  vilx',  cst 
quiddilas  rti  materialis,  quie  est  noslri 
intellectus  obJL-ctum,  ut  supra  diclum  est. 
—  la,  q.  88,  a.  3,  in  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  in 
lucc  prirax*  veritalis  orania  intelligimus 
cl  judicamus,  in  (|uantuin  i{)sum  lumen 
intellectu»  noslri  sive  nalurulo  sive  gratui- 
lum  niliil  aliud  est,  quam  (piaHlam  iin- 
pressio  verilulis  priiiKe.  Unde  cuin  ipsiim 
Iiimen  intell(.'ctus  nostri  non  sc  liabeat  ad 
intelleclum  noslrum  sicul  ffiiod  inlolligi- 
tur,  sed  hiciil  </i^o  intelligitur;  nmlto  ini- 
nus  Deuh  csl  id,  qiiod  priiiio  a  nostro  In- 
telleclu  inlelligitur.  —  lu,  I.  c.  ad  1 ; 
Ofyusc.  70,  1.  r.  ad  1. 

Ad secunduni,  dicendum,  (piod  ■^  pioj)ler 
quod  iinum(juod(jui'  lale,  illud  magis  > 
iiilelligenduin  est  in  Iuh,  qiiic  sunl  uniuH 
ordinis,  ut  .suj)ra  ((|.  praeced.  a.  2,  ad  3) 
diftum  e.sl.  1'ropter  Deuin  auteiu  alia 
cognoscuiilur,  non  .sicul  propler  primuni 


PHILOSOPHIA   XATUR.\LIS 

cognilum,  sed  sicut  propter  primam  co- 
gnoscitivae  virtutis  causam.  —  la,  1.  c. 
ad  2. 

Ad  lertium  dicendum,  qiiod  si  in  ani- 
ma  nostra  esset  perfecta  iinago  Dci,  sicut 
FiUus  est  perfccta  imago  Palris,  slatim 
mens  nostra  intelligeret  Deum.  Est  au- 
tem  imperfecta  imago  ;  unde  ratio  non 
sequilur.  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  qiiartum  dicendum,  quod  non  om- 
nium  causarum  ordinatarum  est  influentia 
unius  rationis  ad  (in)  ullimuni  en^eclum. 
Unde  non  oportet  quod  primum  intelligi- 
bile  hoc  modo  influat  in  intellectuin  no- 
strum  quod  intelligatur,  sed  quod  prae- 
slet  intelligendi  virtutem.  Vel  dicendum, 
quod  quamvis  Deus  sit  in  ordine  intelli- 
gibilium  primuin  simpliciter,  non  lainen 
est  primuin  in  ordine  intelligibiliuin  no- 
bis.  —  Opusc.  70,  1.  c.  ad  2. 

Ad  f/uintu)n  dicendum,  quod  quamvis 
illa,  qua3  sunl  prima  in  genere  eorura, 
quie  intellectus  abstrahit  a  phaiitasinati-  §k 
bus,  sint  priina  cognita  a  nobis,  ut  cn8 
et  uniim;  non  tamen  oportet  quod  illa 
(pue  buntprima  simpliciler,  qine  non  con- 
tinentur  in  genere  proprii  objecti,  slnt 
primocognita  a  nobis.  — Ibid.  ad  3. 

Ad  scxtum  diceiidum,  quod  qiiamvis 
Deus  s»it  ultimum  linis  iu  consecutioue, 
et  primum  in  intenlione  appetitus  natiiru- 
lis;  non  laraen  oportet  quod  sit  priiuuni 
in  cognitione  nientis  huiuuna),  qu:e  ordi- 
natur  iii  linem  ;  sed  in  cogiiitione  ordi- 
nantis;  bicul  el  in  uliis,  qux'  iiuturali  ap- 
petilu  leiidunt  in  rmeui  suuin.  Cognosci- 
lur  tamen  a  principio  el  iiilenditur  in 
(|uadam  generalilale,  proul  mens  appelil 
se  bene  es.^-e  el  bene  vivere,  quoJ  lunc 
solum  Ost  ei,  cum  Ueum  habel.  —  Ibid. 
a  I  4.      • 

Ad  septimum  dicendum,  quod  &ub!*lan- 
tia)  separulx',  ()uaiuNis  al)stractionu  non 
indigeant  ud  lioc  (piod  intelligantur,  tS-  | 
men  non  sunl  intelligibiles  per  luiaen  in- 
tellectus  ugeiilis.  Undu  non  priiuo  ub  in-  | 
tellectu  no.slro  intelligunlur.  —  Ibid.dd  5. 
.I(/  oetavutn  dicendiim,  (|Uod  Deuiu 
(■>.ie,  (piuntuin  e.st  in  so,  csl  |>er  se  nolmn, 


DE   ANIMA  —  QU.EST.  GIV   DE  POTENTIA   VOLUNTATIS  —  ART.  I  373 

quia  sua  essenlia  est  suurn  csse;  et  hoc  vuin(l)  sccundum  iocuni;  quintuni,  inlel- 
modo  loquiLur  Anselmus  ;  non  aulem  leclum; — ubi  intelicctus  a  sensu  dislin- 
nol3is,  qui  ejus  essenliam  non  vidcmus.  guitur,  non  autem  appetitus  intellectivus 
Sed  tamcn  cjus  cognilio  nobis  innala  di-  a  sensitivo.  Ergo  non  videtur  quoddislin- 
cilur  esse,  in  quantum  per  principia  no-  guatur  polentia  appelitiva  superior  ab 
bis  innata  de  facili  percipere  possumus  inferiori,  sicut  potentia  appreliensiva  su- 
Deum  esse.  —  Ibid.  ad  6.  perior  ab  apprebensiva  inferiori.  —  de 
Veril.  q.  22,  a.  ^,  arg.  'i. 

2.  Praitcrea,  accidentalis  diffcrentia  ob- 
jectorum  non  diversificat  potenlias.  Sed 
objecta  voluntalis  el  appetitus  sensitivi 
non  differunt  nisi  per  accidenlales  diffe- 
rentias  boni,  quod  est  per  se  objectum 
appetitus  ;  non  enim  vidcnlur  aliter  dif- 
ferre,  nisi  quod  voluntas  est  boni  apprc- 
hensi  per  inteliectum,  appetitus  aulem 
sensitivus  est  boni  apprehensi  per  sen- 
sum,  quae  accidunt  bono  in  quantum  est 
bonum.  Ergo  voluntas  non  est  alia  po- 
tcntia  ab  appctitu  sensitivo.  —  Ibid.  arg. 
1;  la,  q.  80,  a.  2,  arg.  1. 

3.  Praetcrea,  cognitio  intcllccliva  est 
univcrsalium ;  et  secundum  hoc  distingui- 


QU^STIO  CIV 

DE    POTENTIA    VOLUNTATIS. 

Consideratis  his,  quse  pertinent  ad  po- 
[entiam  intellectivam,  restat  considerare 
cle  his,  qua3  pertinent  ad  potentiam  vo- 
luntatis.  Cujus  consideratio  erit  bipartita; 
fiam  primo  dicendum  est  de  potentia  vo- 
luntatis  absolute;  dcinde  comparative  ad 
intellectum  et  alias  vires. 

Circa  primum  considcrabimus  similiter 


illa,  quaj  consideravimus  in  potentia  in- 
tellectiva,  nimirum  ipsam  polentiam  vo-  tur  a  sensiliva,qua)  est  singularium  ;  sed 
liintalis,  ejus  actum,  tcrminum  intrinse-  ista  distinctio  non  habet  locum  ex  parte 
cum  actus,  terminum  extrinsecnm  seu  appctitiva? ;  cum  enim  appetitus  sitmotus 
objectum,  et  modum   tendendi  in  obje-     abanima  ad  res,qusesunt  singulares,om- 

nes  appetitus  videntur  esse  rei  singularis  : 
non  ergo  appetitus  intellectivus  debet  di- 
slingui  a  sensitivo.—  la,q.80,  a.  2,  arg. 
2;  de  Verit.  q.  22,  a.  4,  arg.  2. 

4.  Pra^terea,  sicut  sub  apprehensivo 
ordinatur  appelilivum  ut  inferior  poten- 
tia,  ita  et  motivum  ;  sed  non  est  aliud 
raotivum  in  homine  consequens  intelle- 
ctumquam  in  aliisanimalibus  consequens 
sensum  :  ergo  pari  ratione  neque  est  aliud 
appetitivum.—  la,  I.  c.  arg.  3;  de  Veril. 
1.  c.  arg.  3. 

Sed  contraest  :  1.  quod  Philosophus  3. 

de  Anima  {texl.  52  et  sqq.  ;  c.  10)  et  12. 

Videtur  quod  voluntas  non  sit  alia  po-     Metapliys.  [lext.  3o;  I.  II,  c.  7)  distinguit 


clum 


CmCA  PRIMUM  QU/ERUNTUR  DUO  : 

1.  Ulrum   voluntas   sit  alia   potentia  praeter 
appelilum  sensitivum. 

2.  Utrum  voluntas   dislinguatur  in  irascibi- 
lem  et  concupiscibilem. 


ARTICULUS  I 

UTRUM  VOLUNTAS  SIT  ALIA  POTENTIA  AB 
APPETITU    SENSITIVO. 


tentia  ab  appetitu  sensitivo. 
.  1.  Philosophus  enim  (in  2.  de  Anima 
text.  27  ;  c.  3)  distinguit  quinque  genera 
potentiarum  animce  et  operationum  :  quo- 
rum  unum  includit  generationem,  nutri- 
tionem  et  augmentum  ;  secundum,  sen- 
sum ;  tertium,  appetitum ;  quartum,  moti- 


duplicem  appetitum,  et  dicit,  quod  <r  appe- 
titus  superior  movet  inferiorem  »,  qui  est 
appetitus  sensitivus,  «  ut  spha^ra  spha3- 
ram  »;  quciecunque  autem  ordinata  sunt 
ad  invicem,  opojrtet  esse  distincta  :  ergo. 

(\)  Al.  «  motum  ». 


374  TERTIA  SECUND^  -  PHILOSOPHIA   NATURALIS 

—  la,  q.   80,  a.    2,  arg.  Sed  contra;  de  c.    27  ;  —  Migne   t.  94,   col.    962);  et' 

Veril.  q.  22,  a.  4,  arg.  1  et  2  Sed  conira.  hoc  ideo,  quia  vis    appctitiva    sensibilis 

2.  Prseterea,  potenlia  appetitiva  est  po-  habet   organuni   corporale,  et  ideo  vici- 

tentia  passiva,   quse  nata  est  moveri  ab  natur  dispositionibus  matcriae   et  rerura 

apprehenso  ;  unde  appetibile    apprehen-  corporalium,    ut  moveatur  magis  quam 

sum  est  movens  non   motum  ;  appetitus  moveat.  --   Sed   nalura  raiionalis,  qiia> 

autera   movens   motum,  ut   dicitur  3.  de  est    Deo   vicinissima,    non   soUini   habet 

Anima  et  12.  Meiaphys.  (II.  cc).  Sed  pas-  inclinalionem  in  aliquid,  sicut  habent  ina- 

siva  et   raobilia  distinguuntur  secundum  nimata,  nec  solum  est  movens  hanc  incli- 

distinctionem  activorum  et   raotivorum  :  nationem  quasi  aliunde  eis  determinatam, 

quiaoportetmotivumesse  proportionatum  sicut   natura    sensibilis;    sed    ultra  hoc 

mobili,  et  activum  passivo;  et  ipsa  poten-  habet  in  poteslate  ipsam  inclinationem,ut 


tia  passiva  propriam  ralionem  habet  ex 
ordine  ad  suum  activum.  Ergo  sicut  alte- 
rius  generis  est  appreliensum  per  intelle- 
ctum  et  per  sensum,  ita  appetitus  intelle- 
clivus  erit  alia  potentia  ab  appelitu  sen- 
sitivo.  —  la,  q.  80,  a.  2,  c. 

Rhspondeo  dicendum,  quod  voluntas  est 
aha  potentia  ab  appetitu  sensitivo.  Ad 
cujus  evidentiam  sciendum  est,quod  sicut 


non  sit  ei  necessarium  inclinari  ad  appe- 
tibile  apprehensum,  sed  possit  incUnari 
vel  non  inclinari;  et  sicipsa  inclinationon 
determinalur  ei  ab  alio,  sed  a  se  ipsa.  Et 
hoc  quideiu  coinpetit  ei,  in  quanlura  non 
utitur  organo  corporali ;  et  sic  recedens 
a  natura  mobilis,  accedit  ad  naluram  mo- 
ventis  et  agentis.  Quod  autem  aliquid  dc- 
lerminet  sibi  inclinationera  in  fmem,  non 


appetitus  sensilivus  distinguitur  ab  appe-  potest  contingeie,  nisi  cognoscat  linemet 

titu    nalurali    propter    perfectiorem    mo-  liabiludinem  fmis  in  oa   quai  sunt  ad  fi- 

dum  aj)pelendi  ;  ila    appetilus  ralionalis  nem;  quod  est  tantuia  ralionis.  Et  ideo 

ab  appetilus  sensitivo.   Quanlo  enim  ali-  talis  apfietilus  non  determinatus  ex  aliqiio 

qua  naturaest  Deo  pro|)iiiquior,  tanto  ex-  alio  de  necessitale,  sequilur  appreheiisio- 

pressior  in  ea  divinae  dignitalissimilitudo  nem  rationis. —  Unde  appelitus  ralKmalis, 


invenitur.  IIoc  autom  ad  divinam  digni- 
tatem  j»ertinet,  ut  oinnia  moveal  et  incli- 
net  etdirigat,  ij)se  a  niillo  alio  motus  vel 
inclinatus  vel  dirci:lus.  IJiide,  (|uanlu  ali- 


([ui  volunlas  dicitur,  esl  alia  potenlia  ab 
appelitu  sonsilivo.  —  de  ]'erit.  ((.  22,  a. 


4.  c. 


•    Ad  jirinium  ergo  diccndiim,  quod  sen- 


qua  natura  est  Deo  viciniur,  lanlo  miiius     sus  et  inlelleclus   dilTtTunt    |)er  raliones 


ab  60  inclinatur,  el  magis  nala  e.>t  .so  ip- 
sam  incliriare.  Natura  igitur  insensilnlis, 
qmeraliune  suicmaleri.ililalisesl  maximo 
a  Deo  remola,  inclinalur  (|uidem  iii  ali- 
quem  finem,  non  tamen  e.^l  in  ca  ali(piid 
inclinans  .sed  sulummudo  incUnnliouis 
princiinum.  I\'aturn  aulem  8en.^iliva,  ul 
Deo  pio|)in(pii()r,  in  se  ipsa  liabot  aliijuid 
inclinans,  si-iliccl  nppeliljilenppreheiusum; 
80(1  tamen  iiiclinalio  ip.^a  nun  ost  in  |)0- 
testale  ij)sitis  aniinalis  quod  incliiialiir, 
sed  est   ei  aliunde  deterniinala.    Aniutal 


approliensibilis  iinpiantum  osl  ap|)i'i  inii- 
sibile,  proptcr  \\oc.  quod  ad  diversagenera 
perlinet  potcnliarum:  sensus  cnini  tcn- 
dil  (I)  appiehcndendo  parliculare,  inlel- 
leclu><  aiitciu  a|)preliendoiido  univei 
Appetitus  vcro  suptTior  ut  iulVriur  iiuu 
dilU'runt  per  dilVircntias  ap|)elibilis  in 
(pMiilum  i'>^t  ap|))'lit)ile, cum  iii  idcm  ten- 
dal  boniim  (pKiiido(pje  iilct  (|iii'  ap|)elitii8; 
sed  dilleiunt  |)Oiies  di\ci-sum  nioduiu 
ap|)ctendi,  ul  cx  diclia  (de  Verit.  q.  22, 
a.  3)  palct  :  ct  idi.'o  sttnt  (piidein  divcrstB 


cnim  ad  aspectitin  delcctabilis   iion  polest  potentix>,  hcd   non    divcrsa    poleiitiarum 

non  concupiscercilliid,  ipiia  illa  animalia  gcncia.  —  Ihid.  ad  4. 

nun  habcnt  duniinium  su.i;   inclinationis,         /.v  n      •       .  i       ■      ■         >: 

'  (1)  Al.  «  lunvliiia|tprelien(itMulo|iArlir 

uiido  «  iiun  agunt,  .--cd  magi.-,  ;iguiiltir  »,  i„i..||«cluK  aulom  in  opprt.htn.JiMtdo  ui 

sccundum  Daiuascenum  (2.  de  Fide  Orthini.  huie  ». 


DE    ANIMA  —  QU^ST.    CIV   DE 

Ad  secundum  dicendum,  quod  voluntas 
ab  appelilu  sensibili  non  distinguilur  di- 
recte  per  hoc  quod  est  sequi  apprehensio- 
nem  hanc  vel  illam;  sed  per  (ex)  hoc  quod 
est  determinare  sibi  inclinalionem,  vel 
i  illam  habere  determinatam  ab  alio  :  qua3 
duo  exigunt  potentiam  non  unius  modi. 
!  Sed  talis  diversitas  requirit  diversitalem 
apprehensionum,  ut  ex  prsedictis  {de  Ve- 
rit.  1.  c.  ad  2)  patet.  Unde  quasi  ex  con- 
sequenti  accipitur  distinctio  appelitiva- 
rum  virium  penes  distinctionem  appre- 
hensionum  (1),  et  non  principaliter.  — 
Vel  dicendum,  quod  appetibili  non  accidit 
esse  apprehensum  per  sensum  vel  intel- 
lectum,  sed  per  se  ei  convenit.  Nam  ap- 
petibile  non  movet  appetitum,  nisi  in 
quantum  est  apprehensum.  Unde  diffe- 
rentiae  apprehensi  sunt  per  se  differentiae 
appelibilis.  Unde  potentise  appetitivae  di- 
stinguuntur  secundum  differentiam  ap- 
prehensorum,  sicut  secundum  propria  ob- 
jecta.  —  Ibid.  ad  1 ;  la,  q.  80,  a.  2,  ad  1. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  appatilus 
intellectivus,  licet  feratur  in  res,  quse  sunt 
extraanimam  singulares,  fertur  tamen  in 
eas  quandoque  secundum  aliquam  ratio- 
nem  universalem  :  sicut  cum  appetit  ali- 
quid,  quia  est  bonum.  Unde  Philosophus 
dicit  in  sua  Blietorica  (I.  2,  c.  4),  quod 
odium  poiest  esse  de  aliquo  universali,  puta 
cum  odio  habemus  omne  latronum  genus. 
Similiter  etiam  per  appetitum  intellecli- 
vum  appetere  possumus  immaterialia 
bona,  quse  sensus  non  apprehendit,  sicut 
scientiam,  virtutes  et  alia  hujusmodi.  — 
la,  q.  80,  a.  2,  ad  2. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod,  sicut  dici- 
tur  in  3.  de  Anima  {text.  57  et  58  ;  c.  10), 
opinio  universalis  non  movet  nisi  me- 
diante  particulari ;  et  similiter  appetitus 
superiormovet  medianteinferiori.  Et  ideo 
non  estalia  vis  motiva  consequens  intel- 
lectum  et  sensum.  —  la,  1.  c.  ad  3  ;'de 
Verit.  1.  c.  ad  3. 

(1)  Al.  «  apprehensivarum  >. 


POTENTIA   VOLUNTATIS  —  ART.   II 


ARTICULUS    II 


375 


UTRUM    VOLUNTAS    DISTINOUATUR    IN    IRASCI- 
BILEM  ET    CONCUPISCIBILEM. 

Videtur  quod  voluntas  distinguatur  in 
irascibilem  et  concupiscibileni. 

1.  Voluntasenim  ad  plura  se  cxtcndit 
quam  appetitus  sensitivus,  ciim  sit  et 
corporalium  et  spiriluulium  ;  sed  appeli- 
tus  sensitivus  dividitur  in  irascibilera  et 
concupiscibilem  :  ergo  et  voluntas.  —  de 
Verit.  q.  25,  a.  3,  arg.  1. 

2.  Praeterea,  vis  concupiscibilis  dicitur 
a  concupiscendo,  et  irascibilis  ab  ira- 
scendo ;  sed  aliqua  concupiscentia  est,  qua3 
non  potest  pertinere  ad  appetitum  sensi- 
tivum,sed  solum  ad  intellectivum,  qui  est 
voluntas  ;  sicut  concupiscentia  sapientiae, 
de  qua  dicitur  Sap.  6,  21  :  Concupiscen- 
tia  sapientiaiperducit{[)ad  regnum  pcrfe- 
ctum.  Est  etiam  ira  quaedam,  quae  non 
potest  pertineread  appetitum  sensitivum, 
sed  ad  intelleclivum  tantum,  sicut  cuni 
irascimur  contra  vitia.  Ergo  irascibilis  et 
concupiscibilis  distingui  debent  in  appe- 
titu  intellectivo,  sicut  in  sensilivo.  —  la, 
q.  82,  a.  5,  arg.  1. 

3.  Prseterea,  secundum  quod  commu- 
niter  dicitur,  caritas  est  in  concupisci- 
bili,  spes  autem  in  irascibili ;  non  autem 
possunt  esse  in  appetitu  scnsitivo,  quia 
non  sunt  sensibilium  objectorum,  sed  in- 
telligibilium  :  ergo  concupiscibilis  et  ira- 
scibilis  sunt  ponendae  in  parte  intelle- 
ctiva.  —  Ibid.  arg.  2. 

4.  Praelerea,  vires  humana^  dicuntur 
iliae,  quas  homo  supra  cetera  animalia 
habet,  quae  pertinent  ad  superiorem  par- 
tem  animae;  sed  distinguitur  a  magistris 
duplex  irascibilis,  humana  et  non  huma- 
na,  et  similitcr  concupiscibilis :  ergo  prae- 
diclae  vires  non  sunt  tantum  in  appetitu 
inferiori,  sed  etiam  in  supcriori.  —  de 
Verit.  q.  25,  a.  3,  arg.  6. 

5.  Praeterea,  operationes  virium  sensi- 
tivarum  tam  a'pprehensivarum  quam  ap- 


(1)  Vulg.  «  deducit  ». 


376 


TERTIA   SECUNDiE   -    PHILOSOPHIA   NATURALIS 


petitivarum  non  manent  in  anima  sepa- 
rata,  quia  per  corporis  organa  exercen- 
tur;  —  alias  anima  sensibilis  in  brutis 
esset  incorruptibilis,  utpote  potens  suam 
operationem  habere  per  se  ipsam.  Sed  in 
animaseparata  remanent  gaudium  et  tri- 
stitia,  amor  et  limor,  et  alia  hujusmodi, 
quse  attribuuntur  irascibili  et  concupisci- 
bili  :  ergO  hse  non  lantum  sunt  in  parte 
sensitiva,  sed  eliam  in  intellectiva.  — 
Jbid.  arg.  7. 

Sed  contra  esl,  quod  Gregorius  Nysse- 
nus  (1.  4  de  Viribus  Animce  c.  G)  (l)  di- 
cit,  quod  irrationalis  pars  anima;  dividi- 
tur  in  desiderativum  et  irascitivum  ;  et 
idera  dicit  Damascenus  {de  Fide  Orlhod. 
c.  12 ;  —  Migne  t.  9'i,  col.  927)  ;  el  Phi- 
losophus  dicil  (in  3.  de  Anima  text,  42 ; 
c.  9),  quod  voluntas  in  ralione  est;  in 
irralionali  autem  parte  animce  concupi- 
scentia  et  ira,  vel  desideriuui  et  animus. 
—  la,  q.  82,  a.  5,  arg.  iSed  conlra. 

llEspoNnF.o  DicENDCM,  quod  irascibilis  et 
concupiscibilis  non  sunt  i»arles  intelle- 
ctivi  appelilus,  qui  dicitur  vohuitas  :  quia, 
ut  supra  diclum  est  (((.  93,  a.  4,  c.)  jjo- 
lentia  qu:e  ordinulur  ad  aliquod  obje- 
clum  secundum  communem  lationotn, 
non  diversificalur  per  dillerenlias  spccia- 
les  sub  illa  ralione  commuiii  cunlentas; 
sicut  (juia  visus  respicil  visibilo  sccun- 
dum  rationem  colorati,  non  nudtiplican- 
lurvisivai  polenliie  sccundum  diversan 
specios  cnlorum.  Si  aulem  csset  aliqua 
polfnlia  qux"  e^.sel  albi  in  (|uunttim  cst 
album,  el  non  in  quanluiu  esl  coloralum, 
diversincarelur  a  polt.nliu  quae  esset  ni- 
gri  iu  (juanlum  est  nigrum.  Appelilus  au- 
lem  sensilivus  non  respicit  comiuunem 
rationem  boni,  quia  iiec  setibus  ap|)ru- 
iiendit  uiiivcrsalo  ;  ct  idoo  sccundum  di- 
vorsas  raliunos  particularium  bunoruiu 
diversincanlur  parlcs  ojtp-tilus  rtensitivi. 
Nam  concupi^cibilis  lespicit  pro|)riam 
rutioncm  btjiii,  iii  (juanlu:ii  est  delecla- 
bile  secumlum  sensum  ut  convenieiis 
nalurio;    irascibiiis  uulem  rcsjticil  ruliu- 

(1)  ViUe  Nomosii    opus  df  .\alurti    Ifominis, 
c.  17;  —  Migno  l'l'.  Gr.  l.  4u,  cul.  075. 


nem  boni,  secundum  quod  est  rei: 
sivum  et  impugnativum  ejus  quod  infer 
nocumentum.  Sed  voluntas  respicit  bol 
num  sub  communi  ratione  boni  ;  et  ide(l 
non  diversificantur  in  ipsa,  quce  est  ap-1 
petitus  intellectivus,  aliquae  potenliae  ap-j 
petitivae,  ut  sit  in  appetitu  intellectivo  alu| 
potenlia  irascibilis,  et  alia  concupiscibilis 
sicut  etiam  ex  parte  intellectus  non  niull 
tiplicantur  vires  apprehensivse,  licet  aiul.| 
tiplicentur  ex  parte  sensus.  —  la,  q.  82, 
a.  5,  c. 

yldprmiKmergodicenduin,  quodquara-' 
vis  appetitus  superior  in  plura  se  exlen- 
dat  quam  inferior  ;  lamen,  quia  habel 
universale  bonum  pro  proprio  objeclo, 
non  dividitur  iii  plures  jjolentias.  —  de 
Verit.   q.  25,  a.  3,  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  araoi, 
concupiscentia  et  hujusmodi  (///^/jci7er  ac- 
cipiuiitur  :  —  uno  modo  secundum  quoil 
SMut  quicdam  |tassiones,  cum  qiiadam 
scilicet  concilalione  animi  provenieiites; 
et  bic  communiter  accij)iunlur;  et  liuc 
modo  sunt  solum  in  aj)|)elitu  sensilivo. 
AUomodo  significant  simplicem  alTeclum 
absquo  jjassiono  vel  animi  concilutinne; 
el  sic  sunt  aclus  volunlalis;  et  hoc  etiam 
modo  allribuuiitur  angelis  et  Deo.  Sod 
j)rout  sic  u(X-ipiuntur,  noii  j)erlinent  ad 
di\ersas  pulenlias,  sed  ad  unam  tanluiUf 
(ju:e  dicilur  vulunlas.  —  la,  I.  c.  ad  1. 

Adjtvrtium  ilicendura,  quod  ij^sa  \ulun- 
l;is  j)()tfst  dici  irascibilis,  j)roul  vult  iiu- 
jiiigiKire  malum,  non  ex  iiujielii  j^absioiii;}, 
sed  ex  judiciu  rutionis;  et  eudem  modo  j)0- 
losl  diei  coiicupiscibilis  jiropler  deside- 
riuiu  buni.  VA  sic  in  irascibiii  ol  concuj)i* 
scibili  sunt  caritus  cl  sjios,  id  est  in  vo* 
luiilulo  ^ceundum  (jiiod  liubet  urdineinad 
liujusmudi  actus.  —  Ibid.  ad  2. 

Ad  quartum  dicendum,  quud  irasril)ili« 
ct  concuj)iscibilis  dicunlur  humuiuD  siva 
ititionales,  nuii  jier  esaentiam.  (juusi  ad 
jiui  lem  8uj)oriorem  jici  linount,  s«vl  per 
j>  trlicipationcm,  in  (juuiiluin  obediuot 
raliuni  el  jjarlicijiunt  roj:iinfn  illius.  — 
df-  l'erit.  (j.  2u,  a.  3,  ad  C. 

Ad  quiiitum  dicendum,  (juod   gaudium 


DE  ANIMA  —  QU^ST.  CV  DE 
et  timor,  quae  sunt  passiones,  non  rema- 
nent  in  anima  separata,  cum  corporali 
immutatione  pcragantur  ;  sed  remanent 
actus  volunlatis  similes  illis  passionibus. 
—  Ibid.  ad  7. 


QU^STIO  CV 

DE    ACTU    YOLUNTATIS. 

Deinde  considerandum  est  de  actu  vo- 
luntatis. 

ET  CIRCA  HOC  QU^RUNTUR  TRIA  : 

1.  Utrum  actus  volunLatis  producatur  elVe- 
ctive  a  voluntate  et  cognitione  objecli,  tam- 
quam  a  duobus  agentibus  parlialibus,  an 
vero  totoliter  producalura  sola  volunlate. 

2.  Utrum  per  aclum  voluntatis  producatur 
aliquis  terminus  intrinsecus. 

3.  Utrum  iste  terminus  realiter  distinguatur 
ab  actu  voluntatis. 

ARTICULUS  I 

UFRUM  ACTUS  VOLUNTATIS  PRODUCATUR  EF- 
FECTIVE  A  VOLUNTATE  ET  COGNITIONE 
OBJLIGTI,  TAMQUAM  A  DUOBUS  AGENTIBUS 
PARTIALIBUS,  AN  VERO  TOTALTTER  PRO- 
DUCATUR   A    SOLA    VOLUNTATE. 

Videlur  qiiod  actus  voluntatis  produ- 
catur  tolalitcr  effective  a  sola  voluntate. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (2.  Phys.icxl. 
30;  c.  3;  5.  Melaphys.  texl.  3;  1.  h,  c.2), 
quod  duae  causae  non  possunt  esse  sibi 
invicem  causse  in  eodem  genere  ;  nam 
respectu  ejusdem  non  polest  esse  movens 
et  motum.  Sed  voluntas  movet  intellectum 
per  modum  causaj  efficientis  ;  ergo  intel- 
lectus  non  poterit  iu  eodem  gencre  mo- 
vere  voluntatem  :  et  ita  voluntatis  actus 
non  comproducetur  elTective  ab  actu  in- 
tellectus.  —  2.  Phys.  1.  5;  5.  Melaphys, 
1.  3  ;  la  2cT,  q.  9,  a.  1,  arg.  3  ;  la,  q.  82, 
a.  4,  arg.  2;  c/e  Vcril.  q.  22,  a.  \2,  c. 

2.  Praelerca,  intellectus  se  habet  ad 
volunlatem  ut  demonstrans  appetibile, 
sicut  iraaginalio    demonstrat    appetibile 


AGTU   VOLUNTATIS  —  ART.  I  377 

appetitui  sensilivo.  Sed  imaginatio  de- 
monslrans  appctibile  non  movct  efToctive 
ai)petilum  sensitivum  ad  aclum  suum  ; 
quia  quandoquc  ita  nos  habemus  ad  ca 
quae  imaginamur,  sicut  ad  ca  qua)  in  pi- 
ctura  nobis  ostcndunlur,  ex  quibus  non 
movcmur,  ut  dicitur  in  2.  de  Anima  {lexl. 
154;  1.  3,  c.  3).  Eigo  aclus  voluntalis 
non  polest  elTective  comproduci  a  cogni- 
lione  intellectiva.  —  la  2x,  q.  0,  a.  1, 
arg.  2. 

3.  PraDterea,  hoc  difTert  volunlas  ab 
intellectu,  quod  hic  ponitur  in  actu 
per  hoc  quod  res  intellecta  est  in  in- 
lelleclu  se<^undum  suam  similitudinem; 
voluntas  autcm  non  constiluitur  in  aclu 
per  aliquid  sibi  inha^rens.  Sed  sufHcien- 
ter  actio  proceJit  ab  agenle  constituto  in 
aclu  :  ergo  actus  voluntatis  non  produci- 
tur  parlialiter  cffcclive  a  cognitionc.  — 
la,  q.  27,  a.  4,  c. 

4.  Praiterea,  voluntas  movetur  ab  in- 
lelleclu,  quatenus  movelur  ab  objccto 
cognito.  Sicut  enim  inlellcctus  movctur 
ab  objecto,  et  ab  eo  qui  virtutem  deJit 
intelliaendi  :  itact  voluntas  debet  moveri 
ab  objecto,  quod  est  bonum,  et  ab  eo 
qui  dedit  virtutem  volendi.  Sed  objeclum 
movct  voluntatem  ad  suum  actum  lam- 
quam  finis,  qui  est  causa  valde  diversa 
ab  efficiente,  ut  patet.  Ergo  actus  volun- 
tatis  non  comproducitur  effective  a  co- 
gnitione,  sed  tantum  ab  objecto  percogni- 
tioneni  repr£Bsentato,  finaliter.  —  1a,  q» 
105,  a.  4,  c.  ;  q.  82,  a.  4,  c.  ;  de  Veril. 
q.  22,  a.  12,  c. 

5.  Praeterea,  in  actu  voluntalis  tanlum 
duo  sunt,  substantia,  et  modus  seu  forma 
aqua  perfeclionem  habet  ;  sed  substantia 
sutficienler  habetur  a  polentia  voluntatis, 
et  modus,  verbi  gralia  dilectionis,  suffi- 
cicnter  habetur  ab  habitu  caritatis  :  ergo 
aclus  voluntatis  non  comproducitur  cffe- 
clivc  ab  intellectu  mediante  cognitione. 
—  4.  SenL  dist.  49,  q.  1,  a.  2,  quae- 
stiunc.  2,  ad2;  2.  Sent.  dist.  26,  q.  l,a. 
5,  ad  4. 

G.  Praelerea,  si  cognitio  est  causa  aclus 
voluntatis,   verbi    gratia  amoris,    major 


378 


TERTIA    SEGUND^   —  PHILOSOPHIA   NATURALIS 


cognitio  causaret  majorem  amorem  et  non 
amari  posset  aliquid  plus,  quam  cogno- 
sceretur  ;  sed  hoc  est  falsum;  nam  e 
amamus  amore  ejusdem  speciei  rem  inco- 
gnitam  et  eandem  cognitam,  et  in  hac 
vita  amamus  Deum  plus,  quam  illum  co- 
cnoscamus  :  ergo  aclus  voluntatis  non 
comproducitur  efTective   ab  intellectu. 

Sed  contra  est:  1.  quod  Philosophus  di- 
cit  in  3.  de  Anima  {text.  54 ;  c.  10),  quod 
appetibile  intellectum  est  movens  non 
motum,  alque  adeo  primum  raovens;  vo- 


aliquid  indiget  moveri  ab  alio,  in  quan- 
tum  est  in  potentia  ad  plura.  Oportet 
enim  ut  id  quod  est  in  potentia,  reduca- 
tur  in  actuui  per  aliquid  quod  est  actu: 
et  hoc  est  movere.  DupUciter  autem  vo- 
lunlas  invenitur  esse  in  potentia  ad  di- 
versa  :  uno  modo  quantum  ad  agere  et 
non  agere,  alio  modo  quantum  ad  agere 
hoc  vei  iihid  :  sicut  visus  quandoque  vi- 
det  actu  et  quandoque  non  videt ;  et  quan- 
doque  videt  albuin  et  quandoque  nigrum. 
Cum  ergo   voluntas  egeat  movenle  efTe- 


luntas  vero  est  movens  motum,  et  secun-     clivo  quantum  ad  duo,  puta  quantum  ad 


dum  movens.  Sed  voluntas  est  movens 
effectivuni  et  non  finaie.  Ergo  appetibiie 
erit  movens  priraum  efTectivum  mediante 
cognitione.  —  la2a%  q.  9,  a.  1,  arg. Sed 
conlra ;  3.  de  Anima  1.15. 

2.  Piaeterea,  actio  speciem  sumit  a  suo 
principio  elTectivo,  seu  ab  actu,  qui  est 
principium  agendi  (ut  dicitur  in  3.  Phys. 
texl.  22  ;  c.  3)  definiens  actionem,  quod 
sit  actu»  agentis.  Sed  specificans  aclio- 
neni  voluntalis  est  bonuin  apprehensum  ; 
ergo  bonum  apprehetisum  eflective  com- 
pruducit  actum  voluntatis.  —  la  2ai,  q. 
1,  a.  3,  c;  la,  q.  14,  a.5,  ad  3,  el  q.  77, 
a.  3,  c. 

Respondko  dicendum,  quod  aclu.s  vo- 
luutatis  ello'tive  pioducilur  a  vulunlate 
cl  a  cogniliono  objecti,  tamquam  a  duo- 
bus  agenlibus  parlialibus.  Quod  mulli- 
pliciler  polest  esso  manife^tum  :  —  rt 
primo  ex  diversilate  volitionum.  Sicut 
enim  vi.^io  albi  el  visio  nigii  bunl  actio- 
nes  diversa)  secundum  numerum  et  se- 
cunihiin  moduin  :  ila  el  dili?clio,  verbi 
gratia,  Dei  et  dileclii)  proxiiiii.  Diversilas 
aulfin  visionuin  pr;rdictaium  «■tVrclivo 
prucodil  ab  ubjeclo  et  nun  u  |>otenlia  vi- 
siva  ;  ergu  ^imiliier  diversilas  vulitionum 
et  dilt'clionuin  etVeclive  debet  ab  alio 
quam  ab  ipsa  voluiilato  derivari  ;  (|uod 
nnn  polesl  esso  nisiobjecli  cognilio.  —  3. 
Stnt.  iUA.  27,  (I.  2,  a.  4,  sol.  1,  ad  3.  — 
Secundo  ex  ruliono  volilionis  lalis.  Non 
eniin  minusegel  vohnilas  ••IT«'clive  inoveri 
ad  exeniliuin  aclu.s  volunlali.s  quaia  ad 
delerminulionem  uctus.   In   lantuni  eniin 


e.xercitium  vel  usum  actus  et  quantum  ad 
determinationem  actus,  quorum  primuni 
est  ex  parte  subjecti,  quod  quandoque  in- 
venilur  agensquando(pienonagens;  aliud 
autcm  ex  parte  objecti  —  sicut  ad  pri- 
mum  ipsa  vuluntasse  movet  elTective  (per 
hoc  enini  quod  vult  finem,  se  movet  e(Te- 
ctive  ad  vcyendum  media) — ;  ilaadsecun- 
duin  movebitur  etTeclive  ab  objecto  appi-e- 
henso.  Cuin  eniiu  objectum  apprehensum 
moveat  determinando  aclum,  ad  niodum 
princij)ii  furinalis,  a  quo  in  rebus  natu- 
ralibu&  aclio  specificatur,  ut  calefactio  a 
calore  — sicut  in  naturalibus  princijiiuiu 
furmale  specificans  actionem  est  prin- 
cii>ium  quo  ejfectivum  illius  seu  ralio 
agendi  elTecliva,  ut  palet  in  exemplo 
all.ito  coloris,  el  docet  Philosoj)hus,  ut 
su|)ra  diclum  est  — ;  ila  objeclum  ap- 
prehensum,  cum  sit  formale  princi|iiuin 
speciticans  acluin  volunlatis,  eril  ejus- 
dein  comprincxpium  (juo  e/Jeclivum,  el  ila 
siinul  cuin  volunlato  coin|iroducol  ejus 
actuin.  —  la  2a',  q.  9,  a.  1  ot  3,  c.  elq, 
1,  u.  3,  c.  —  Tertio  ex  nalura  divinl  aino- 
ris,  in  cujus  cugniliunein  ex  amore  crealo 
l>roporliunaliler  doveiiinui&.  Ideo  eiiiia 
processio  Sj»irilus  Sancti  est  realiter  di- 
Hlincla  a  |)roco.>siono  divini  Verbi,  qui.i  esl 
ub  illa ;  |iroplei'Cu  vero  est  ab  illa,  i|tiia 
de  ralione  ainoris  osl  procedoro  a  cu-  i- 
lione  objecli.  Procesbio  autem  Spirilui 
Sancti  esl  u  |)roces8iono  Verbi  in  genera 
principii  aclivi  ;  naiu  dislinclio  inlor  pro- 
cessiones  divinurum  persunarum  nin 
iiisi   rationo  oppositionis  ;  omnis   auicui 


DE   ANIMA  —  QU^.ST.   CV    DE 

oppositio  in  divinis  est  secundura  orici- 
nem  ;  ordo  antem  originis  est  ordo  a  quo 
alius  et  qui  ab  alio.  Diconduni  ergo  est, 
quod  conceptio  intellectus  cst  causa  par- 
tialis,  r^lione  objecti  concepli,  actus  anio- 
ris  et  cujuscunque  actus  voluntatis.  — 
la,  q.  27,  a.  3,  ad  3  ;  de  Pot.  q.  10,  a. 
4,c. 

Ad  prinmm  ergo  dicendum,  quod  vo- 
luntas  movet  ceteras  potentias  tamquam 
efficiens  quod,  cum  imperet  illis  earum 
actus;  et  intellectus  movct  vohmtatem 
per  modiim  ft)iis  ;  de  cujus  ratione  est 
quod  moveat  lamquam  ratio  agendi  et 
efficiendi;  nam  specificat  actionem  volun- 
latis,  quod  est  proprium  principii  forma- 
lis  quo  effedivi,  ut  palet  in  calore  respe- 
ctu  calefactionis. —  la,q-  82,a.4,in  c.  et 
ad  2 ;  de  Verit.  q.  22,  a.  12,  c.  —  Vcldic, 
quod  volunlas  movet  intelleclum  quoad 
exercitium  aclus,  sed  rursum  movetur 
voluntas  ab  intellectu  quoad  specificatio- 
nem  et  determinationem  aclus.  —  la  2a3, 
q.  9,  a.  1,  ad  3. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  eodem 
modo  objcctum  apprehensum  a  sensu,  per 
raodum  convenientis  vel  nocivi,  movet 
appetitum  sensitivum,  sicnt  intellectus 
practicus  movet  voluntatem.  — Ibid.  ad  2. 

Ad  ierlium  dicendum,  quod  quia  intel- 
lectus  fit  in  actu  secundo  per  hoc  quod 
concipit  in  se  sirailitudinera  objecti  ; 
voluntas  vero  per  hoc  quod  habet  incli- 
nationera  in  objectum  volitum  :  ideo 
antequaminlellecLusconcipiat  talera  simi- 
litudinem,  debet  constitui  in  aclu  primo 
per  aliquam  abam  similitudinera  ab  ob- 
jecto,  mediante  intellectu  agente  in  eo 
productam,  quse  sit  alterius  similitudinis 
concausa.  Voluntas  vero  non  eget  ulla 
simihtudine,  per  quara  conslituatur  in 
actu  prirao,  sed  solum  requirit  in  intel- 
lectu  forraara  seu  principiura  forraale. 
Omnis  enim  appetitus  est  inchnatio  con- 
sequens  formara  :  naluralis  quidera  na- 
turalem,  sensitivus  apprehensani  a  sen- 
su,  et  intellectivus  apprehensara  ab  intel- 
lectu.  Unde  sicut  forma  naturalis  est 
principiura  activura  quo  raotus  naturalis, 


AGTU  VOLUNTATIS   -  ART.  II  379 

ut  dictum  est  (in  c.  et  ad  1),  iia  et  forma 
apprehensa  erit  principium  efTectivum 
quo  actus  appelitus.  —  1a,  q.  27,  a.  4, 
c;  q.  78,  a.  1,  ad  3;  q.  80,  a.  1,  c;  q. 
81,  a.  1,  c,  et  alibi. 

Ad  qiiartum  dicendum,  quod  objectum 
movet  voluntatem  lam<juam  ratio  agendi 
effectiva  et  tamquam  causa  finalis,  ut 
dictura  est  (in  c  et  ad  1). 

Ad  quintum  dicendum  quod,  sicut  \a 
actu  intelieclus  insunt  :  substantia,  ni- 
rairum  actus,  determinatio  seu  speciftcatio 
actus,  et  modus  actus  ;  et  priraum  fit 
ab  intellectu,  secundum  a  specie,  ut  di- 
ctura  est  (vel  certe  a  supplente  vicera 
speciei,  ut  in  visione  divina  a  divina  es- 
sentia,  quai  habet  rationera  speciei  intel- 
ligibilis),  terliura  ab  habilu  sive  acqui- 
sito  sive  supernaturali  (ut  in  visione 
bealifica  a  luraine  gloriae) ;  —  ita  in  actu 
voluntatis  primura  fit  a  voluntale,  secun- 
dum  ab  objecto,  tertiura  ab  habitu  acqui- 
sito  vel  supernaturaIi.--4.  Sent.  dinL  49, 
q.  1,  a.  2,  sol.  2,  ad  2;  q.  2,  a.  1,  ad  15. 

Ad  sexlum  dicendura,  quod  cognitio  est 
quidera  causa  amoris,  sed  non  ralione 
sui,  sed  ratione  objecti  et  boni,  quod  per 
ipsara  appreht^nditur  et  concipilur  ;  et 
ideo  fieri  potest  ut  aliquid  plus  ametur 
quam  cognoscatur.  Non  enira  diligitur 
res,  quia  cognoscitur,  sed  quia  est  bona ; 
nam  voluntas  fertur  in  rera  secundum 
quod  in  se  est.  Non  potest  tamen  hoc 
bonura  raovere  voluntatera  per  raodum 
forraae  specificantis  et  coelficientis  actum 
voluntatis  siraul  cum  ipsa  voluntate,  nisi 
apprehendalur  per  intellectum;  et  ideo 
dicitur  quod  cognitio  est  causa  amoris. 
—  1a  2a3,  q.  27,a.  2,  ad  2 ;  2a  2ce,  q.  27, 
a.  4,  ad  1 ;  Qucest.  disp.  de  Caritate  a.  4, 
ad  4. 

ARTICULUS  11 

UTRUM     PER   ACTUM   VOLUNTATIS     PRODUCA- 
TUR  ALIQUIS  TERMLNUS  INTRINSECUS. 

Videtur  quod  per  actum  voluntatisnon 
producatur  aliquis  terrainus  intrinsecus. 


380 


TERTIA   SECUNDiE  -  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


1.  Si  enira  produceretur  aliquid,  de-  ditur  processio  quaedam  ad  intra,  et  per 
beret  aliquid  esse  in  volunlate,  quod  consequens  aliquid  ad  intra  productum 
posset  significari  ut  res  procedens  et  non  et  operatum.  Et  lioc  maxime  patet  in  in- 
lantum  ut  operatio  —  sicut  quia  in  in-  lellectu,  cujus  actio,  scilicet  intelligcre, 
tellectu  dalur  aiiquid  procedens  et  per  manet  in  intelligente.  Quicumjiie  enitn 
modum  operationis  etper  modum  opcrati,  intelligit,  cx  hoc  ipso  quod  intolligit, 
dalur  aliquid  quod  significatur  ut  res  procedit  aliquid  intra  ipsum,  quod  est 
procedens,  puta  verbum  —;  sed  in  vo-  conceptio  rei  intelleclse,  ex  vi  intollecliva 
luntale  nihil  datur  hujusmodi  ;  amor  proveniens  et  ex  ejus  notitia  proce- 
enim,  qui  posset  assignari,  lantum  signi-  dens  :  quam  conceplionem  vox  signifi- 
ficalur  ut  operalio  procedens  :  ergo  per  cat ;  et  dicitur  verbum  cordis  seu  mentis. 
actionem  voluntalis  nihil  producitur.  —  —  Similiter  ergo  in  voluntate,  ex  hoc 
la,  q.  37,  a.  1,  c.  ;  de  Veril.  q.  4,  a.  2,  quod  aliquis  rem  aliquam  amat,  produ- 
ad  3  primo  loco.  celur  aliquid  ;  et  quoniam  volunlas  nalu- 

2.  Praterea,  motus  et  operatio  volun-  ra  sua  fertur  ad  res  ut  in  se  sunt,  sicut 
latis  lerminatur  ad  res,  in  quibus  e&t  inlellectus  fertur  ad  res  ut  sunt  in  ipso, 
bonum  et  malura  :  sicut  0[)eralio  intelie-  ab  actu  voluntalis  proveniet  aliquid  per 
clus  lermiiiatur  in  raente,  in  qua  esl  ve-  raodum  inclinaliouis  et  impressionis  rei 
rum  et  falsura.  Et  ideo  non  requiiilur  araalaj  in  alTeclu  araantis,  secundum 
in  illa  siniditudo  qua  inforraetur,  sicul  (luani  araalura  dicitur  esse  in  araaiite, 
requiiitur  in  intellectu.  Sed  non  ob  aliara  sicut  et  inlellectura  in  intelligenle  :  ila 
rationeni  dici  polest  per  aclura  volunta-  quod,  cuui  aliquis  se  ipsuni  inlelligit  et 
tis  produci  aliquid  pt-r  raodura  terraini  amat,c&t  in  se  ipso,  non  solum  pcr  iden- 
intrinseci,  quam  ut  in  ipsura  lendal  tara-  lilaleni  rei,  sed  eliara  ul  intellecluiu  ia 
quani  in  objectum,  sicut  palet  in  inlel-  inlelligente,  et  amatum  in  araanle;  — 
leclu.  Ergo  per  actura  vuluutalis  nihil  nisi  quod  ex  parte  intelleclus  sunt  voca- 
producitur. —  de  \'erit.  q.  4,  a.  2,  c. ;  et  bula  inventa,  tum  ad  significandara  ope- 
q.  10,  a.  9,  ad  7.  ralionera    ipsani    seu     respectura    inlel- 

Scd  contra  cst,  quod  araatuni    non  so-  ligenlis  ad  rein  intellectara  (ut   palet  iu 

lura  cst  in  inlelletlu  sed  eliara  in   volun-  hoc  (juod  dico  intellitjere),  Ittm   rera   ip- 

tale  ;  sed  est  in  inlellectu  raedianle  vcr-  sani    (jperalani   el  terrainuin  j^roducluin, 

bo,  (juod  esl    lenninus   inlriiisecus  iitlel-  ij)suinquo    processuin  inlelleclualis  con- 

leclionis,  et  est  siraililudo  rei  araataj  :  cepliunis,   scilicet   ipsuiu  dicere   el   vcr- 

crgo  cl  in  voluntalo  crit  nicdianle  aliquo  bitm;  —  ex  parte  aulein  voluntatis  praler 

ternjiiio    producto,    per    (luani    vohintas  dilijcre  el   amare,  quui    iiuportanl   opo- 


inclinatur  el  inq^ellitur  in  ainatum;  et 
ita  j)er  acluin  Nuluntjlis  pnjducelur  ali- 
(|uid,  puta  ira|)ulsus  araanlis  iii  aiua- 
luiii.  —  4.  c.  Gent.  c.  19. 

l{i;si'ONi)t:o  DiCENhUM,  (juod  iietc.-st;  est 


ralionein  vulunlalis  seu  habilutlineiu 
ainanlis  ad  rein  ainataiu,  noi)  sunt  ali(|ua 
vocabuia  iraposila,  quaj  iinpoi  tent  hahi- 
tutlincin  ipsius  ira|>res.^>iunis  vol  atTeclicH 
iiis  roi  ainalx'  (qiuo  pruvenil   in    ara;uite 


dicere,  (juod  non  suluin  ab  intelle(lu,-8ed  ex  hoc  quod  ainal,  al  suuui  |)rincipium, 

eliain    a    V(tltinlale    procedil  aliijuitl  |)er  aul  econvorso) ;  el  ideo  j)ruplfr  vocabulo* 

niuduin    operali    et    pruducti.    .\d   (ujus  ruia  iiiupiani  hujusiuodi   habiludmes   i»i- 

cvidentiaiu    scienduin,  i|Uod    cuiu  uranis  gnirtcaiuus  vucabulis    aiuoris  ol  dileclio* 


pioccssio  bit  i>ocuiidura  ali^piaiu  aclio- 
nein,  sicut  tecunduin  aclionoia  quaj  len- 
dit  in  cxterioreiu  lualeriaiu  esl  ali(|ua 
procesbio  ad  exlra;  ita  ^ecunduia  actiu- 
nein    quic  luanet  iu   ipso   agenlo    atlen- 


iiis:  sicul  »i  voil)Uiu  noiainarciaus  iiilol- 
ligentiaia  conceplam,  vcl  Mapieulia  u  pe- 
nilain.  —  1a,  (j.  27,  a.  1,  c.  ;  q.  37, 
a.  I,  c. ;  TidjuUi  Aurca  voco  €  inlelle- 
clus  >  n.  212. 


DE  ANIMA  —  QU^ST.  GV   DE  ACTU    VOLUNTATIS  -  ART.  III 


per  voluntalem  non  dislingLielur  ab  illius 
operationc.  —  la,  ((.  8,  a.  1,  c;  q.  37, 
a.  1,  arg.  3;  Tabula  Aurca  voce  •  anior  » 
nn.  199  et  200. 

Scd  coufm  cs/,  quod  dicit  IMiilosoplius 
(10  Elh.  c.  2),  quod  operationcs  virtu- 
tuni  non  sunt  qualilatcs  ;  sed  lerniinus 
productus  per  acluni  voluntatis,  pula 
impressio,  et  inclinalio  in  rem  volitam 
est  qualitas;  est  enim  forma  quajdam, 
qua  obJGctum  volitum  vel  amatinn  in- 
quia  amor  procedens  per  actum  voluntalis  format  volentem  vel  amantem  :  ergo  ter- 
non  est  similitudo  rci  amatae  :  neque  ex-  minus  productus  per  actum  volunlalis 
lra,quiavoluntosimprimit  (1)  in  artificia-  estab  illo  rcaliter  distinctus. —  3.  Sml. 
tum  formani  intellectam  prius  quam  voli-  *^lJst.  27,  q.  1,  a.  3,  c;  dist.  31,  q.  2,  a. 
lomsecundum  ordinem  rationis) ;  —  pro-  2,  c. ;  de  Veril.  q.  26,  a.  4,  c. 
cedit  tamen  per  voluntatis  actum  aliquid  I^espondeo  DiCENDUM,quod  ex  dictis  (in 
ad  intra  per  modum  inclinationis  el  im-  art.  praiccd.)  manifeste  patet,  quod  actus 
pressionis  in  rem  amatam,  per  quod  voluntatiscst  realiter  distinctus  a  termino 
amans  impellitur  in  ipsani,  ut  dictum  est  P^r"  ill»ni  producto.  Cum  enim  dupliciler 
(in  c).  —  de  Pot.  q.  10,  a.  2,  ad  11;  de     possit  sumi  talis  terminus,  puta  amor,  vel 


Et  ex  his  patet  ad  primum  objectum. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  licet 
voluntas  nihil  producat,  quod  sit  simili- 
tudo  rei  amata),  sive  intus  sive  extra, 
sicut  ulrobiquc  illam  producit  inlclle- 
clus  :  intus  quidem,  quia  verbum  e.-l 
similitudo  rei  intellectOD,  et  intelloctus 
intelligenlis  se  ipsum;  extra  vero  sicut 
forma  intellecta  inducitur  in  artificiatum 
(voluntas  vero  non  producit  suam  simili- 
tiidinem  nec  intus  nec  extra  :  non  inlus. 


Verit.  q.  4,  a.  2,  ad  7. 


ARTIGULUS  III 

UTRUM  TERMINUS  IINTRINSECUS  PRODUCTUS 
PER  ACTUM  VOLUNTATIS  SIT  REALITER  AB 
ACTU    DISTINCTUS. 

Videtur  quod  terminus  intrinsecus  per 
actum  voluntatis  productus  non  sit  reali- 
ter  ab  illo  distinctus. 

1.  Terminus  enim  motus  non  distin- 
guitur  a  motu,  ut  dicit  Philosophus  (3. 
riiys.  iext.  18  et  20;  c  2);  sed  quidquid 


ut  dicitoperalionem  voluntatis  seu  actum 
amoris,ueZ  ut  dicit  quid  procedens  et  pro- 
ductum  per  talem  actum ;  si  priori  mo- 
do  sumatur,  nihil  aliud  est  amor  seu 
amare,  quam  habitudo  amantis  ad  ama- 
tum  ;  sicut  similitcr  intelligere  nihil 
est  aliud,  quam  habiludo  intelligentis  ad 
intellectum.  Et  ratio  hujus  est,  quia  quo- 
tiescunque  octio  non  est  conjuncta  cura 
motu  physico,  non  est  actio  nisi  relatio, 
ut  dictum  est  (supra  q.  96,  a.  3,  c);  re- 
latio  autem  realiter  distinguitur  a  quo- 
cunque  alio  accidentc,  et  a  substantia,  ut 
etiam  dictum  est  (in  Logica  q.  13,  a.  2). 
Si  autem  sumatur  posteriori  modo,    non 


producitur  per  actum  appetitus,  est  termi-     ^gt  relatio,  sed  aliquid  dicens  relationem, 


nus  motus  illius  :  ergo  non  distinguitur 
reahter  ab  illo.  —  3.  Sent.  dist.  27,  q. 
1,  a.  2,  c. 

2.  Prseterea,  potentia  operativa  unitur 
mediante  operatione  cum  operato;  sed 
voluntas  est  potentia  operativa  :  ergo 
unitur  cum  operato  medianle  operatio- 
ne ;  sed  unitur  maxime  per  amorem, 
nam  hic  est  unio  amantis  ad  amatum  : 
ergo  amor  non  distinguiturab  operatione, 
et    eadem    ratione   quidquid    producitur 

(l)  Al.  «  exprimit  '>.' 


putaqualitas  quaedam,  quoe  tamdiu  manet, 
quamdiu  manet  operatio,  ut  in  simili 
dictum  cst  de  verbo  mentis;  qualitas 
autem  distinguitur  realiler  a  rclatione. 
Unde  manifestum  est,  quod  terminus 
intrinsecus  productus  per  actum  volunta- 
tis  realiter  ab  illo  distinguitur.  —  la,  q. 
37,  a.  1,  c. ;  de  Verit.  q.  4,  a.  2,  ad  7  ;  de 
Pot.  q.  10,  a.  2,  ad  11. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  aclus 
voluntatis  non  est  raotus  definitus  a  Phi* 
losopho,   sicut   nec   actus  intellectus,    ut 


382 


TERTIA    SEGUND.E   —    PHILOSOPHIA    NATURALIS 


dictum  est  (piipra  q.  96,  a.  3,  c);  ea- 
dem  enim  ett  ralio  utriusqiie,  cum  sit 
uterque  actus  immanens.  Secus  vero 
diccndum  est  de  actu  appetilus  sensilivi, 
saltem  ralione  transmutationis  corporis 
(et  pra^cipue  cordis,  quod  est  principium 
in  animali),  quse  transmutatio  semper 
illum  concomitatur.  —  la,  q.  14,  a,  2, 
ad  2 ;  q.  20,  a.  1,  ad  l. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  unio, 
quae  est  relalio,  consequilur  amorem; 
quae  vero  est  actus  quidam  et  forma, 
essentialiter  est  ipse  amor.  Unde  fit, 
ut  tripliciter  amans  uniatur  cum  amato: 
primo  medianle  operatione,  secundo  me- 
diante  termino,  terlw  mediante  rela- 
lione  contequente,  ut  ex  dictis  (art.  pra}- 
ced.)  potest  esse  manifeslum.  —  la  2a), 
q.  26,  a.  2,  ad  2;q.  28,  a.  1,  ad  2. 


OU^STIO  CVI 

DE  TERMINO  INTrUNSECO  ACTUS  VOLUNTA- 
TIS. 

Deinde  considerandum  est  de  terinino 
intcinseco  aclus  vuluiitatis. 

CinCA    HOC    QU.-EniTIK    : 

Ulruin  lerininus  inlrinsecu«*  actus  volunlalis 
sit  itnineiliatum  ubjectum  illius. 

ARTICULLS 

UTRUM  TERMINUS  INTRINSrCUS  ACTUR  VO- 
LUNTATIS  8IT  IMMKUIATIJM  0HJK<;TUM  11- 
LIU8. 

Videtur  quud  (enninus  intriiHrcud  ac- 
lus  voiuiilatis  sit  iininediatuin  uhjtMlum 
vulunlali.s. 

1.  lla  eniin  so  liubet  honuni  ad  uire- 
clum,  sicut  veruni  ad  inlfllfcium.  Srd 
vtTuiii,  tpitjd  fsl  olijeclum  iiilelledus, 
Cftt  iii  muiile,  et  esl  It.-nuiiius  inlrinsfcus 
piudiiclusper  acluin  intfllectus  :  eigo  t.-l 
boiiuin,    (juud    esl   ol»jecluin  vuluulalia, 


erit  in  voluntate  et  erit  lerminus  intriu- 

secus  productus  per  actum  voluntalis.  — 

de  Verit.  q.  10,  a.  9,  arg.  7. 

2.  Prseterea,  sicut    intellecluin  est  in 

inlellectu,  ita  et  amalum  est  in  amante 

ut  dictum  est  (supra  q.  lOo,   a.   2)  ;  sed 

intellectum    in    inlellectu    est    terniinus 

intrinsecus  per  actum  intellectus   produ- 

ctus,  et  est  ejus  objectum  immediatum: 

ergo  et  amatum  in  amante  erit  terminus 

intrin^ecus    per    actum    voliintalis.  pro- 

ductus,    et  eril  ejus  objectum  immedia- 

lum.  —  II.  cc.  in  respons.;  cf.  Lo^Mca  q. 
o    .,    o 

— ,     u.     — . 


\ 


3.  Praeterea,  terminus  productus  per 
actum  voluntalis  non  potest  habere  aliam  , 
rationem,  quam  vel  inclinationis  iu  ob- 
jectum,  vel  objecti  ;  sed  non  potest  ha- 
bere  priorem  rationem,  quia  voluntas 
sulficienler  inclinatur  in  objectum  pep 
habitus  superadditos  ;  natura  auteui  iioq 
facit  per  duo,  quod  per  unum  facere  po- 
test,  ut  dictuin  est  (in  I.ogica  q.  I,  a. 
1,  arg.  4)  :  crgo  liabet  posteriorem  ralio- 
ncin,  et  ita  erit  immedialum  ubjecluin 
volunlatis. 

Sed  contra  est,  quod  objectum  volunta- 
tis  est  bonuin,  sicut  verum  esl  objectuia 
intelleclus.  Sed  bonuin  non  est  in  volun- 
tale,  sed  in  re  exlra  vulunlatein;  e  cun- 
tra  veruin  esl  in  mente,  ut  tlicit  Pliiloso- 
pliua  (6.  Metajthys.  text.  8;  I.  5,  c.  3). 
Ergo  objecluiu  voluntalis  noii  polest  ■ 
in  ipsa,  et  per  cuns('(|uens  teiininus  lU' 
trinsecus  por  aitum  vuluntatis  pruductus 
iion  polcst  es^c  illiiis  objecluiu  iinmedia' 
tuiu.  —  G.  Metaiiltijs.  I.  4. 

HK29i'ONui:o  DiciiNDUM,  quud  lermiiius 
inlrinsecus  per  actum  vuluntalis  prudu- 
ctus  nun  est  iininedi.iluin  ubjectuin  ipsius. 
Ciijus  ratio  inunifesle  patel  ex  iialuia 
diversa  volunlalis  et  iiilullcclus.  (juia 
cniin  hir  tendit  in  ubjectuiu,  ut  csl  in 
ip8u;  ideo  in  inlulleiiu  est  specien  ali- 
(pia,  qiuD  esl  similitudu  objecti,  iii  tpia 
taiiKpiam  iii  iinaginu  objectuin  inlelligit, 
ul  dicliim  esl  (ij.  prux^ed.  u.  2,  c.  ol 
ud  1  et  ulibi  pa.xsiin),  ejus(|Uti  atlu>i  iif- 
licitur,  8ocuiiduiii  (piud   rea  inlelli. 


DE   ANIMA   —  QU^EST.   GVII   DE 

sunt  in  intellccLu  per  modum  ipsius  in- 
tellectus.  Unde  etiam  est,  quod  ex  rebus 
intelligibilibus  non  inficitur,  sed  magis 
perficitur.  Conlra  vero  appelilus  quia 
ex  natura  sua  tendit  in  objectum  cxlra 
ut  in  se  est,  ejusque  actus  nihil  aliud  est 
quam  inclinatio  in  objectum  :  per  actum 
voluntatis  non  producitur  ulla  similitudo, 
sed  tantum  qua^dam  inclinatio  ad  rem  ad 
extra,  per  quam  fertur  in  rem  amatam, 
ex  qua  ctiam  inficitur.  Et  quia  talis  in- 
clinatio  non  est  similitudo  rei  amala), 
sed  unio  et  copula  qusedam  cum  amato, 
non  potest  esse  objectimi  voluntatis,  sed 
est  id  per  quod  voluntas  inclinatur  et 
impellitur  in  objectum,  ut  dictum  est 
(q.  105,  a.  2,  c.  et  ad  2).  —  Vide  11.  cc. 
supra  ad  q.  105,  a.  2,  c.  et  ad  2 ;  Tabula 
Aurca  voce  «  intellectus  :»  n.  211  et  sqq. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod,  quia 
motus  vel  operatio  cognoscitivse  partis 
perficitur  in  ipsa  mente,  oportet  quod  ad 
hoc  quod  aliquid  cognoscatur,  sit  aliqua 
similitudo  in  mente.  Quia  vero  motus 
vel  operatio  affectivae  partis  incipit  ab 
anima  et  terminatur  ad  res  ipsas,  ideo 
non  requiritur  in  illa  simiiitudo  rei,  qua 
informetur,  sicut  in  intellectu.  Et  pro- 
pterea  non  est  mirum,  quod  per  actum 
intellectus  producatur  similitudo  objecti, 
quse  se  habet  ut  objectum  immodialum 
illius ;  per  actum  vero  voluntatis  produ- 
catur  inclinatio  et  impulsus,  per  quem 
voluntas  immediate  fertur  in  objectum 
extra,  atque  adeo  in  reni  amatam.  —  de 
Vcrit.  q.  10,  a.  9,  ad  7 ;  la,  q.  27  et  q. 
37,  a.  1,  c. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  intelle- 
ctum  est  in  intellectu  tamquam  objectum 
cognitum;  amatum  vero  est  in  amanle 
ratione  impulsus  in  eo  cxistentis,  per 
quem  fertur  et  inclinatur  in  ipsum  ama- 
tum,  ut  dictum  est  (in  c).  —  la,  q.  27  et 
37,  a.  1,  c. ;  de  Verit.  q.  10,  a.  9,  ad  7. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  ad  ea,  ad 
quae  sufficienter  voluntas  inclinatur  per 
naturam  suam,  non  indiget  aliqua  qua- 
litate  inclinante,  sed  sufficit  terminus  pro- 
ductus  per  actum  ipsius.  Quia  vero  ne- 


OBJEGTO   VOLUNTATIS  -    AUT.   I  :}83 

cessarium  est  ad  finom  luiinana)  vilaj, 
quod  vis  appelitiva  inclinetur  ad  aliquid 
determinatum,  ad  quod  non  inclinatur 
ex  natura  potontia3,  qUcC  se  habet  ad 
multa  ct  diversa  ;  —  ideo  necessc  est 
quod  in  voluntate  et  in  aliis  viribus  ap- 
petitivis  sint  (luajdani  qualitates  inclinan- 
tes  supeiaddita),  qua;  habitus  dicuntur. 
—  la  2ae,  q.  50,  a.  5,  ad  1. 


QU/ESTIO  CVII 

DE   OBJECTO    VOLUNTATIS. 

Deinde  considerandum  est  de  objecto 
voluntatis. 

CIRCA   HOC   QUyERUISTUR  DUO   : 

1.  Utrum  objectum  formale  voluntatis  sit 
tantum  boniim,  an  bonum  et  malum. 

2.  Ulrum  objectum  materiale  voluntatis  sit 
tantum  fmis,  an  etiam  ea  quse  sunt  ad 
fmem. 

ARTICULUS  I 

UTRUM  OBJECTUM  FORMALE  VOLUNTATIS  SIT 
TANTUM  BONUM,  AN  BONUM  ET  MALUM. 

Videtur  quod  objectum  formale  volun- 
tatis  non  sit  tantum  bonum. 

1.  Eadem  enim  est  potentia  opposito- 
rum,  sicut  visus  albi  et  nigri;  sed  bo- 
nuni  et  malum  sunt  opposila  :  ergo  vo- 
luntatis  objectumnon  est  tanlum  bonum, 
sed  bonum  et  malum.  —  la  2oe,  q.  8,  a. 
1,  arg.  1. 

2.  Praeterea,  potentiaB  rationales  sunt 
ad  opposita  prosequenda,  secundum  Phi- 
losophum  (9.  Metaphys.  text.  3;  1.  8,  c. 
2);  sed  voluntas  est  potentia  rationalis; 
est  enim  in  ratione,  ut  dicitur  in  3.  de 
Anima  {text.  42  ;  c.  9)  :  ergo  voluntas  se 
habet  ad  opposita.  Non  ergo  voluntatis 
objectum  est  tantum  bonum,  sed  etiam 
malum.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  bonum  et  ens  convertun- 


384 


TERTIA   SECUND.E 


PHILOSOPHIA  NATURALIS 


lur;  sed  volunlas  non  soluni  est  entiuiii,  lunt  j.  At  vero  si   posset   malum  appeli 

sed    eliam    non   entium;  volumus   enim  et  bonum  odio  haberi,  non  omnia  appe- 

quandoque  non  ambulare  et  non  loqui  ;  terent  bonum,   nec  bonum  diceretiir  ab 

volumus  etiam  interdum  quoidam  fuliira,  omnibiis    appeti ;    ergo   dicendum,  (luod 

qiiic  non  sunt  entia  in  aclu  :  ergo  volun-  bonura  est  adaquatum  objectum  volunta- 

talis  objectum  adaequatumnon  eslbonum.  tis.  —  1.  Eth.  1.  1. 
—  Ibicl.  arg.  3.  2.    Pra^terea,    dicit  Dionysius  {de  Diu. 

4.    Pra;terea,    quidquid    est  volitum  a  Nom.   c.  4,  §32;  —    Migne  PP.   Gr.  t. 

volunlate,pertinet  ad  ejus  objectum,  sic-  3,  col.  731),  quod  malum  est  praler  vo- 

ut   quidquid   est    inlellectum  ab  intelle-  luntatem,  et  quod  nemo  intendeus  maluna 

ctu,    sub   ejus   objecto  continetur  ;    sed  operalur,  et  quod  omnia  qua)  fiunt,  sunt 

aliquando   quis   vult  fieri  malum,  ut  qui  gratia  alicujus  boni,    quia  omnia  appe- 


operatur  malum  volunlarie  :  ergo  ma- 
lum  fieri  el  ipsum  malum  pcrtinet  ad 
objectum  voluntatis.  —  1.  Sent.  disl.  46, 
q.  1,  a.  2,  arg.  2. 

5.   Prailerea,   secundum   Philosoplumi 
(7.  Etfi.  c.  8  et  9,  al.  c.  9  et  10),  quidam 


tunt   bonum  :    ergo.   —  la  2a3,  q.  8,  a. 
1,  arg.  Sed  contra. 

3.  Pra^terea,  ratio  boni  est  ralio  appe- 
libilis;  ergo  malum,  quod  est  oppositura 
bono,  non  polest  esse  per  se  api^etibilo, 
sed  tanlum  pet'  accidens,  qualenus  conse- 


habenles  rationem  rectam,  contra  ralio-  quitur  ad   alicjuod  bonum  magis  appeti- 

nem  opeiantur  ;  non  autem  operarcnlur,  lum    :    ergo   objeclum     aj)petitus    alque 

nisi  appererent  vel  vellenl  ;  sed  quod  est  adeo  voluntatis,  qua3  est  apj>elitus  lalio- 

contra  rectam  ralionem,  est  malum  :  ergo  nalis,   esl  lantum  bonum.  —  la  2x,  q. 

quidam  ajijjetunt   malum  ;  ergo    malum  19,  a.  9,  c. 

etiam  comjjrehenditui-  sub  objeclo  volun-  Respo.ndlo    dicendum,    (juod    vidunlaa 

talis,  alioqui  non  posset  aj^peli,  cum  po-  esl  cq)pelilus  (luidam   rationalis.   Omnis 

tentia  non  possit  exlendi  ullra  suum  ob-  aulem  apj)elitus  nou  est  nisi  boni.  Cujua 

jeclum.  —  de  Verit.  q.  '22,  a.  1,  arg.  6.  ralio  esl,  quia  ap|)elitus  nihil   aliud    est 


G.  Piailerea,  qiii  vult  dare  eleemo5y- 
nain  i)roj)ler  inunem  gloriam,  vult  id 
quod  de  te  est  bonum,  sub  ralione  mali ; 
sed  jjiojjrium  objectum  potentix'  vcl  ha- 
bilus  est  illud,  sub  cujus  ralione  formali 
aliquid   referlur  ad  potcnliaiu   vel    habi- 


(juain  qua^dam  inclinatio  apj)elentis  iii 
ali(|uid.  Ndiil  autem  inclinalur  nisi  in 
aliquid  simile  et  conveniens.  Cium  igilur 
oiiuiis  res,  iii  quanlum  est  cns  el  sub- 
slantia,  sit  (juoddam  bunum,  necesso  Gt>i 
ul  omnis  inclinalio  sit  in  bonuin.  Kl  inde 


luni  :  crgo  volunlatis   objtcluin   non  est     esl  quod  Philosoj)hus  dicit  (in  l./i//i.c.l), 


tanlum  bonum.  —  la  2a;,  q.  19,  a.  7, 
ad  2;  la,  q.  l,  a.  7,  c.  ;  2a  2a;,  q.  1,  a. 
3,  c;  3.  ISent.  disl.  27,  q.  2,  a.  4,  qux»- 
sliunc.  1  et  2. 

7.  l*ra,*lerea,  illum  odiinus,  cui  \uhi- 
mus  (jI  <)|)eramur  malum  ;  sej  \olunta.s 
noatra  polesl  odisse  el  vt-lh;  alicui  inalum  : 
eigo  objectum  vulunlatis  iion  est  tanlum 
boiiuin.  —  1.  Sent.  dist.  40,  q.  1,  a.  2, 
aig.  2. 

Sed  conlra  es/  .-  1.  (juod  lijilosophu.s 
1.  Elh.  (c.  1)  dicit,  (piod  uiunis  ais  om- 
nisque  doctrina  et  cleclio  bonuin  ajipclil. 


quod  <  bonum  est(piod  oiunia  aj)j)etunl  >. 
Scd  considerandum  est,  ({Uod  cum  oinnis 
inclinatio  ('oiisc(jualur  aliquam  furmaui, 
apjtelitus  naturalis  consequilur  lorinain 
in  nalura  e.vislenlem  ;  aj^jx-titus  auteia 
sensitivus,  vcl  etiam  inlellcclivus  smi 
raliunalis,  (|ui  dicitur  vulunlas,  be(|uitiir 
furmaiu  ai>pieht*iii>aiii.  Sicul  igitur  id  in 
quud  lendil  ai)|)t-tilus  naluralis,esl  boiiuin 
exislens  iii  re,  ita  id  in  quod  tendil  aj)j>e- 
titus  animalis  vd  voluntarius,  e^t  bo- 
iium  aj)|)rehensuiu.  Ad  hoc  igilur  quod 
voluntas  in  ali({uid   teiulat,  non   rc((uiri- 


et   quod    hac  de  causa  recle  aliqui  dixc-      tur  ({uuJ  sit  bonuin  iii  roi  verilate,  hcd 
I  unt,  ({uod  <  bunuin  eflt  i{uod  uiniiia  ap{)0-     qiiod  a{){)rehendalur  in  ralione  l)0ni  ;  et 


! 


1 


DE   ANIMA   —  QUJi:ST.    CVII    DE 

propter  hoc  dicit  Philosophus  (in  2. 
Phys.  text.  31  ;  c.  3),  quod  «  finis  est  bo- 
nnin,  vel  apparcns  bonum  »  ;  ila  eniui  se 
habet  finis  ct  ea  quae  sunt  ad  finem  ad 
bonum,  sicut  albedo  et  nigredo  et  quili- 
bet  alius  color  ad  colorem  respectu  visus. 
Sicnt  enim  objectum  materiale  visus  sunt 
albedo  et  nigredo  ceterique  alii  colores, 
color  vero  est  ratio  formalis  objecli  vi- 
sus  ;  —  ila  objectum  maleriale  voluntatis 
e&t  finis  et  ea  quse  sunt  ad  finem  ;  sed 
ratio  formalis  objecti  voluntatis  est  bo- 
num,  sive  reale  sive  apparens.  —  la  2a3, 
q.  8,  a.  1,  2  et  3,  c. ;  2.  Sent.  dist.  24, 
q.  1,  a.  3,  ad  3. 

Ad primum ergo  dicendum,  quod  eadem 
est  potenlia  oppositorum,  sed  non  eodem 
modo  se  habet  ad  ulrumque.  Voiuntas 
igitur  se  habet  et  ad  bonum  et  ad  ma- 
lum;  sed  ad  bonum,  appetendo  ipsum  ; 
ad  malum  vero,  fugiendo  illu  1.  Ipse  ergo 
actualis  appetilus  boni  vocalur  voluntas, 
secundum  quod  volunlas  nominat  actum 
voluntatis ;  fuga  vero  mali  magis  dicitur 
vohmtas  (noluntas).  Unde  sicut  vohmtas 
est  boni,  i(a  vohmtas  (nohintas)  est  mah. 
—  1a  2a3,  q.  8,  a.  1,  ad  1. 

Ad  secundwn  dicendum,  quod  potentia 
rationalis  non  se  habet  ad  quaehbet  op- 
posita  prosequenda,  sed  ad  ea  quifi  sub 
suo  objecto  convenienti  continentur ;  quia 
nulla  potenlia  prosequilur  nisi  suum  con- 
veniens  objectum.  Objectum  aulem  vo- 
luntatis  est  bonum.  Unde  ad  illa  oppo- 
sita  prosequenda  se  habet  vohintas,  quse 
sub  bono  comprehenduntur,  sicut  mo- 
veri  et  quiescere,  ioqui  et  lacere,  et  alia 
hujusmodi  ;  in  utrumque  enim  horum 
voluntas  fertur  sub  ratione  boni.  —  Ibid. 
ad  2. 

Ad  terlium  dicendum,  quod  illud,quod 
non  est  ens  in  rerum  natura,  accipitur 
ut  ens  in  ratione.  Unde  negaliones  et 
privationes  dicuntur  entia  rationis  :  per 
quem  eliam  modum  futura,  prout  appre- 
henduntur,  sunt  entia.  In  quantum  igitur 
sunt  hujusmodi  entia,  apprehenduntur 
sub  ratione  boni;  et  sic  voluntas  in  ea 
lendit.  Undc  Philosophus  dicit  (in  o.  Eth. 


OBJECTO    VOLUNTATIS  -   ART.  1  385 

0.  1,  a  princ.),quod  <i  carore  malo,  habet 
ralionem  boni  ».  —  Ibid.  ad  3. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  mala 
ficri  non  cst  volitum  per  se,  sed  ;ier  acci- 
dens  tantum,  iii  (|uanlum  est  bonum  ajs- 
timatum  ralione  boni  alicujus  anncxi  : 
quia  nihil  est  |>ure  malum,  t-ecundum 
Dionysium  (cf.  de  Div.  Nom.  c.  4,  §  32  ; 

—  iMigne  PP.  Gr.  L  3,  col.  731).  Et  ideo 
omnis  malus  est  quodammodo  ignorans, 
secundum  Piiilosophum  (in  3.  Elh.  c.  1, 
al.  2),  in  quantum  decipitur  in  eligendo. 

—  1.  Sent.  dist.  46,  q.  1,  a.  2,  ad  2. 

Ad  quintum  dicendum,  quod  qui  ope- 
ranlur  contra  rationem,  appctunt  bonum 
per  se,  utpote  qui  fornicantur,  attendunt 
ad  id  quod  e.st  bonum  et  deleclabile 
secundum  sensum  :  sed  quod  sit  malum 
secundum  rationem,  cst  prailer  intentio- 
nem  illorum.  Unde  bonum  est  desidera- 
tum  per  se,  malum  vero   per  accidens. 

—  de  Verit.  q.  22,  a.  1,  ad  6 ;  la  2a3,  q. 
19,  a.  10,  c. 

Ad  sextum  dicendum,  quod  volunlas 
dicitur  vclle  bonum  sub  ratione  rnali, 
quando  vult  bonum  vel  malum  propter 
aliquem  finem  malum;  verum  tunc,  quod 
primo  movet  voluntatcm  ad  volendum, 
non  est  malitia  moralis,  sed  bonum  utile 
vel  delectabile,  cui  annexa  est  talis  mali- 
tia.  Quae  propterea  dupliciter  dicitur  vo- 
lita:  vel  secundario  et  consequenter,  qua- 
tenus  quis  non  refugit  incurrere  et  pati 
deformitatem,  quam  videt  conjunctam 
bono  delectabili  quo  frui  vult,  ne  bono 
concupito  privetur;  vel  per  accidens  et 
non  per  se,  quatenus  est  sestimatum  bo- 
num  ratione  alicujus  boni  annexi  :  quo- 
modo  ab  operante  voluntarie  malum  dici- 
tur  esse  volitum  ipsum  fieri  malum.  — 
de  Malo  q.  3,  a.  12,  in  c.  et  ad  1 ;  V.Sent. 
dist.  46,  q.  1,  a.  2,  ad  2. 

Ad  septimum  dicendum,  quod  nullus 
sibi  vel  alii  vult  vel  facit  malum,  nisi 
in  quantum  apprehendit  illud  sub  ratione 
boni.  —  1.  Sent.  \.  c. 


SuMM^  PmLos.  IV  —  25. 


386 


TERTIA  SECUND^  —  PHILOSOPHIA   NATUK\L1S 


ARTICULUS  II 

UTRUM  OBJECTUM  MATERIALE  VOLUNTATIS 
SIT  TANTUM  FINIS,  AN  ETIAM  EA  QUJE 
SUNT    AD    FLNEM. 

Videtur  quod  voluntas  sit  tantum 
finis. 

1.  Dicit  enim  Philosophus  (3.  Eth.  c. 
2,  al.  4),  quod  voluntas  est  finis,  electio 
autem  eorum  quae  sunt  ad  finem.  —  la 
236,  q.  8,  a.  2,  arg.  1. 

2.  Pra^terea,  ad  ea  quae  sunt  diversa 
genere,  diversae  polentiae  animae  ordi- 
nantnr,  ut  dicitur  6.  Elh.  (c.  1,  al.  2)  ; 
sed  finis,  et  ea  quae  sunt  ad  finem,  sunt 
in  diverso  genere  boni ;  —  nam  finis,  qui 
e&t  bonum  honestum  vel  delectabile,  est 
in  genere  qualitatis  vel  actionis  aut  pas- 
sionis  ;  bonum  autem  quod  dicitur  utile, 
quod  est  ad  finem,  est  in   ad  aliquid,  ut 


et  ad  finera  et  ad  ea  quae  sunt  ad  finem. 
Ad  ea  enim  se  extendit  unaquaeque  po-. 
tentia,  in  quibus  inveniri  potest  quocun- 
que  modo  ratio  sui  objecti  :  sicut  visus 
se  extendit  ad  omnia  quae  participant 
quomodocunque  colorem.  Ratio  autem 
boni,  quod  est  objectum  potentiae  volun- 
talis,  invenitur  non  solum  in  fine,  sed 
eliam  in  his  quae  sunt  ad  finem.  —  Si 
autem  loquamur  de  voluntate  secunduni 
quod  nominat  proprie  actum;  sic,proprie 
loquendo,  e^t  finis  tantum.  Omnis  enim 
actus  denominatus  a  potentia,  nominat 
simplicem  actura  illiiis  potentiae,  sicut 
intelligere  nominat  siraplicem  actura  in- 
tellectus.  Simplex  autem  actus  polentiae 
est  in  id  quod  est  secundum  se  objectum 
potentiae.  Id  autera  quod  est  propler  se 
bonuin  et  volitum,  est  finis ;  unde  volun- 
tas  proprie  est  ipsius  finis,  Ea  vero  (ju» 
sunt  ad  finem,  non  sunt  bona  vel  volita 
prupter  se,  sed  ex  ordine  ad  finem  ;  uude 
voluntas  in  ea  non  ferlur,  nisi  quatenua 


dicitur  1. /r//i.  (c.  6,  al.  4):  ergo,  si  volun-     f»-'rlLir  in  linem;   unde  hoc  ipsum,   quod 


tas  est   finis,  non    erit  eorum  quae  sunt 
ad  finem.  —  Ibid.  arg.  2. 

*i.  PraHerea,  habitus  proportionantur 
potentiis,  cum  sint  earum  perfectiones. 
Sed  in  habitibus,  (pii  dicuntur  artes  ope- 
rativa',  ad  aliud  |)ertinet  finis,  et  ad 
aliud  quod  est  ad  fintMu  :  «icut  ad  guber- 
iiatorera  pertinet  usus  navis,  qui  est 
linis  ejus;  ad  navifactivam  vero  con- 
structio  navis,  qux'  eht  propler  finein. 
Krgo  cura  vtjluntas  sil  finis,  non  eril  eo- 
ruin  qua?  sunt  ad  fineiu.  —  Hnd.  aig.  l\. 

Sed  contra  est  :  quia  in  rebus  nalura- 
libus  per  eandeiu  potentiam  ali(|uid  per- 
tran^it  modia  et  peilingil  ad  lermiiiuiu  ; 
sed  ea  quae  sunl  ad  finem,  suiil  ()ua.il.iiu 
inedia,  pcr  <pKe  pervenilur  ad  finein  sifut 
ad  terininura  :  ergo  si  voluntas  «vst  finis, 
ipsa  eliam  est  eorum  qiia3  sunt  ad  fineiii. 
—  Ibid.  arg.  Sed  coittra. 

RLSPONnito  nicHNDi  M,  (|Uod  voluiilus 
quando(|iie  diciliir  ip.sa  |)Oteiitia,  quu  vo> 
liiiiius,  (|uandoqu«j  ipHe  voluntilis  actus. 
Si  ergo  lrx|uaimir  de  volunl.ilt;  8ecun*liiiii 
(juod  noiuinal  yo/e/t/tam,  »ic  no  oxlundit 


in  eis  vull,  est  finis  :  sicut  et  intelligere 
proprie  est  eoruin,  quae  secunduiu  se 
cognoscuntur,  scilicet  principioruin;  eo- 
ruin  auleiu,  qufe  cognoscuntur  per  prin- 
cipia,  iion  dicitur  osse  intelligenlia,  nisi 
in  quantuui  in  eis  ipsa  |>i  iiicipia  consiJe- 
i\iiitur;  sic  eniin  se  habet  fiiiis  in  appe- 
libililius,sicul  se  liabet  |irinci|)iura  iii  in- 
telligibilibiis,  ut  dicilur  7.  Eth.  (c.  8,  ul. 
9).  —  la  ±v,  t\.  8,  a.  2,  c. 

Ad  primutn  eigo  dicendum,  quod  IMii- 
losophus  loqiiilurde  vulunlate,  Becundiim 
(|uod  prO|)rie  norainat  Him|>licein  aclum 
Vdlunlalis,  non  auleiu  secunduiu  quud 
iiorainal  potentiam.  —  Ibid.  ad  I. 

Ad  secundum  dicenduiu,  quod    ad   ea 
(|iiae  sunl  diversa  genere,  ex  aequo  .se  ha- 
bentia,    ordinantur    divt^rsa'    polenliie  : 
>ii-ut  sonus  el  color  sunl  diversa  genera 
.sensibiliuiii,  ud  (|u;u  ordinanlur  uuditUf  , 
et  visus.  Sed  uiilo   et   honestuiu  no:i  ©t* 
.'i'(|uo  se  liabent,  sed   ^irut  quod  eai 
cunduin  8e,  et  M-eunduiii  ulteruiu;  hiijus- 
iiKxli  uut(Mii  Mein)>er  referuntur  od  oaii- 
diiu   iHileiitiuiu,  Hiciit  i>er  polenliaui  vi- 


1 


DE  ANIMA  —  QU^ST.  GVIII  QUOMODO  VOLUNTAS  TENDAT  IN  ORJEGTUM  -  ART.  I  SHl 
sivam  sentitur  et  color,  et  lux,  per  quam  gustinus  dicit  ('6.  de  Civil.  Dei  c.  10 ;  — 
videtur  color.  —  Ibid.  ad  2.  Migne  t.  41,  col.  152  et  sq.),  quod  <r  si  uli- 

Ad  tertium  dicendura,  quod  non  quid-     quid  est  necessariuni,  non  est  volunta- 


quid  diversificat  habitum,  diversificat 
potentiam ;  habitus  enim  sunt  quajdam 
determinationes  potentiarum  ad  aliquos 
speciales  actus.  Et  tamen  quaelibet  ars 
operativa  coubiderat  et  finem  et  id  quod 
est  ad  finem.  Nam  ars  gubernatoris  con- 
siderat  quidem  finem,  ut  quem  operatur; 
id  autem  quod  est  ad  finera,  ut  quod  im- 
perat ;  e  contra  vero  navifactiva  conside- 
rat  id  quod  est  ad  finem,  ut  quod  opera- 
tur ;  id  vero  quod  est  finis,  ut  ad  quod 
ordinat  id  quod  operatur.  Et  iterum  in 
unaquaque  arte  operaliva  est  et  aliquis 
finis  proprius,  et  aliquid  quod  est  ad 
finem,  quod  proprie  ad  illam  artem  per- 
tinet.  —  Ibid.  ad  3. 


QU^STIO  GVIII 


DE   MODO,     QUO   VOLUNTAS    TENDIT    IN    OBJE- 
CTUM. 


Deinde  considerandum   est  de 
quo  voluntas  tendit  in  objectum. 


modo, 


CIRCA  HOC  QU.ERUNTUR  TRIA: 

,  Utrum  voluntas  appetat  aliquid  ex  necessi- 

tate. 
,  Utrum  voluQtas  ex  necessitate  velit  qusB- 

cunque  vult. 
.  Utrum   voluntas  eodem    actu    feratur  in 

fmem  et  ea  quee  suntad  flnem. 


ARTICULUS     I 

UTRUM   VOLUNTAS    APPETAT    ALIQUm   EX 
NEGESSITATE. 


Videtur  quod  voluntas  nihil  ex  necessi- 
tate  appetat. 

1.  Agens  enim  naturale  dividitur  con- 
tra  voluntarium,  ut  patet  in  principio  2. 
Phys.  {text.  3  et  sqq. ;  c.  1) ;  unde  et  Au-     2oe,  q 


rium  ».  Scd  quidquid  vokmlas  appetit, 
est  voluntarium  :  ergo  voluutas  nihil 
appetit  ex  necessitate.  —  la,  q.  82,  a.  1, 
arg.  1;  la  2ae,  q.  10,  a.  1,  arg.  1. 

2.  Pra^tcrea,  potcntise  rationales  secun- 
dum  Philosophuni  (9.  Melaphys.  lext.  3 ; 
1.  8,  c.  2)  sehabent  ad  opposita;  nalura 
vcro  est  determinata  ad  unum;  sed  vo- 
luntas  est  potentia  ralionalis,  quia,  ut 
dicitur  in  3.  de  Anima  [text.  42;  c.  9), 
voluntas  est  inratione  :  ergo  voluntas  se 
habet  ad  opposita;  ad  niliil  ergo  deter- 
minatur  ex  necessitate.  —  la,  l.  c.  arg  2 ; 
la  2ae,  I.  c.  arg.  3. 

3.  Pra3terea,  libertas  opponitur  neccs- 
sitati;  sed  voluntas  cst  libera  ;  secundum 
enim  voluntatem  sumus  doraini  noslro- 
rum  actuum :  ergo  non  de  necessitate 
aliquid  vult,  quia  ejus  quod  ex  necessi- 
tate  est,  non  sumus  domini.  —  de  Verit. 
q.  22,  a.  5,  arg.  3 ;  la,  I.  c.  arg.  3. 

4.  Prseterea,  id  quod  est  naturale,  inest 
alicui  semper,  sicut  igni  esse  calidum ; 
sed  nullus  motus  inest  voluntati  semper: 
ergo  nullus  motus  est  naturalis  voluntati, 
et  per  consequens  nihil  vult  ex  necessi- 
tate.  —  la  2ae,  I.  c.  arg.  2. 

5.  Praeterea,  illud  quod  naturale  est, 
neque  assuescimus,  ut  dicitur  in  2.  Eth. 
(c.  1),  et  semper  estin  actu  suo  ;  et  si  de- 
ficit,  non  deficit  nisi  in  minori  parte,  pro- 
pter  aliquod  accidentale  impedimentum; 
et  secundum  naturalia  neque  meremur 
neque  demeremuf.  Sed  homo  per  assue- 
tudinem  efficitur  habilior  ad  volendum 
bona,  et  frequenter  deficit  a  volendo  bo- 
na,  et  meretur  volendo  bonum,  sicut 
demeretur  non  volendo  bonum,  sed  vo- 
lendo  malum.  Ergo  voluntas  non  potest 
ex  necessitate  aliquid  velle.  — 1.  Sent. 
dist.  39,  q.  2,  a.  i,  arg.  2,  3,  4. 

Sed  conira  est:  1.  quod  motus  volunta- 

tis  sequitur  actum  intellectus  ;  sed  intel- 

lectus  aliqua   intelligit  naturaliter:  ergo 

et  voluntas  aliqua  vult  naturaliter.  —  la 

10,  a.  1,  arg.  Sed  contra. 


388 


TERTIA   SEGtND^  —   PHILOSOPIIIA   NATURALIS 


2.  Praeterea,  omne  motivum  perfectae 
virtulis  de  necessitate  movet  suuin  rao- 
bile  ;  sed  secundum  Philosophum  (3.  de 
Anima  text.  54  ;  c.  10)  bonum  est  moti- 
vum  voluntatis  secundum  quod  appre- 
henditur:  ergo  cum  aliquid  sit  perfcclum 


tate  transeundi  mare  fit  necessitas  in  vo- 
luntate  ut  velit  navem.  —  Similiter  etiam 
nec  necessitas  natiwalis  repugnat  volun- 
tati ;  quin  imo  necesse  est  quod,sicut  in- 
telleclus  ex  necessitate  inha?ret  primis 
principiis,  ita  voluntas  ex  necessitate  in- 


bonum,  sicut  Deus  et  beatiludo,  ut  dicitur     haereat  ultimo  fini,  qui  est  beatitudo.  Finis 


in  1.  Eth.,  aliquid  erit  quod  de  necessi- 
tate  movebit  voluntalem  ;  et  ita  voluntas 
aliquid  ex  necessitate  appetet.  —  de  Verit. 
q.  22,  a.  5,  arg.  2. 

Respondeo   dicendum,  quod   necessitas 
multipliciter  dicitur.   Necesse   enim   est, 


enim  se  habel  in  operativis,  sicut  princi- 
pium  in  speculativis,  ut  dicitur  in  2. 
Phys.  {texl.  89;  c.  9).  Oportet  cnim  quod 
illud,  quod  naturaliter  alicui  convenit  et 
immobililer,  sit  fundamentum  et  princi- 
pium  omnium   aliorum,    quia   natura  rei 


quod  non  potest  non  esse.   Quod  quidem     est  primumin  unoquoque,  etomnis  molns 


convenit  alicui  uno  modo  ex  principio 
intrinseco  :  sive  materiali,  sicut  cum  dici- 
mus,  quod  omne  compositum  ex  contrariis 
necesse  est  corrumpi ;  sive  formali,  sicul 
cum  dicimus,  quod  necesse  est  triangu- 
lum  habere  tres  angulos  aequales  duobus 
rectis.  Et  haec  esl  necessitas  naturalis  el  ab- 
soluta.  —  Alio  raodo  convenit  alicui,  quod 
non  possit  non  esae  ex  aliquc  exlrinseco, 
vel  fine  vel  agente  :  fme  quidera,  sicul 
cufu  aliquis  non  potest  ^inc  hoc  consequi, 
aut  bene  consequi,  finera  aliquein,  ut  ci- 
bus  dicilur  necessarius  ad  vitani,  et 
equus  ad  iter ;  et  haec  vocatur  necessitas 
fijiis,  qua;  inlerduia  etiain  utililas  dicilur. 


procedit  ab  aliquo  iraraobili.  —  la,  q.  82, 
a.  1,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,  quod  vo- 
lunlas  dividitur  contra  nalurara  sicut 
una  causa  contra  aliara  ;  quaedara  enira 
naturaliter  fiunt,  et  quaedain  fiunt  voliin- 
tarie.  Est  auteni  alius  laodus  causundi 
pruprius  voluntalis,  quae  est  doinina  sui 
aclus,  praiter  inodura  qui  convenit  nalu- 
rae,  qiiae  esl  deterrainala  ad  unura.  Sed 
quia  voluntas  in  aliqua  nalura  fundatur, 
necesse  est  (|uod  inodus  proprius  nalurao 
quanluiu  ad  aliquid  parlicipelur  a  volun- 
tale:  sicut  quod  est  prioris  causae,  parti- 
cipalur  a  posteriori.  Est  eniiu    prius   in 


Ex  agente  aulem  hoc  alicui  convenil,  sicut     unaquaque  ro  ipsuiu  esse,  quod  e^t  {)er 


cuiu  ali(|uis  cogitur  ab  aliquo  agente  ita, 
(juod  non  possit  conlrariuiu  agere;  et 
ha;c  vocatur  necessitas  coactionis. 

Ilajc  igitur  nece.^sitas  coactionis  oiuniiio 
repugnat  vuluntali.  Naiu  hoc  diciiuusesse 


naluraiu,  quaiu  velK',  quol  est  per  vo- 
luntateiu;  et  iude  est  quod  voluntas  natu- 
raliler  aliquid  vult.  —  la  2a^,  q.  !<»,  a. 
1,  adl. 

Ad  secitndum  dicenduiu,  (juod  volunLis, 


violenluiu,  quod  est  contra  inclinalionciu  sccunduiu  quud  aliquid  vult  naluraliler, 

rei.     Ipse    auleiu   luotiis    v(jlunlalis    esl  inagis    resp^nidet    inlelleclui    naluraliurn 

inclinatio  qiiadaiu  in  aliquid  ;  ct  ideu  sic-  princi)>i(jruiu  quain  ralioni,  quae  ad  o 

ut  dicitur  ali(|iiid  nalurale,  (juia  est   ^e-  sila  se  habel.  Uude  secunduiu  hoc  m 

cunduiu  inclinalioueiu  nalurae:    ila  dici-  Cfrt  inlellectualis  (luaiu  rationalis  pole- 

tur  aliquid  Vdlunlariuiu,  quia  est  socun-  (la,  1.    c.  ad  2.)    Quod  est  dicore,    (inl 

duiu  incliuationeiu  voluntali.s.  Sicul  ergx)  volunlas,  iu  quantuiuesl  ralionalis,  ad  op* 

iinpossibile  est  (juod  aliqiiid  sit  siiuul  vio-  posila  so  habet  (lioc  eiiiin  csl  considfi 

k-nluiu    et  naturale,    ita    iinjxis^ibile  c^t  caiu  ^ecundiimhoc,  qiiod  ost  ei)iropriuMi; 

quod  ali(]uid  .siiiijtliciter  sit  c(jactuiu  sivo  sed  )»rout  cst  natura  qua-dam,  nihil  prohi- 

violi,'nluiu,  «H  voluntarium.  beteaiu  del(.'rrainariad  unuiu.  ((/<■  IVn'  ■■ 

Nece.^tas    autciu    finis    non    repugnat  22,  a.  5,  ad  '.'».)  —  \'el  dic,  quo«l  volu;. 

voluntati,  (juando    iid    fineiu  non    jjolcst  est  naluia  r|iKL'daiu.  Vcruiu  nalura?  d' I  ■  t 

peivcniri  nisi  uuo  luodo  :  sicut  ox  volun-  res{»ondere    unuiu     )iroj>orlionaluin    i '-'i 


DE  ANIMA  -  QU^ST.  CVIII    QUOMODO  VOLUNTAS  TEXDAT  IN  ORJECTUM  -  ART.   II    3rt0 

naturae  :  naturae  enim  in  genere  respon-  inftisionem.  Secundo,  licet  in  illis,  qua3 

det  aliquid  unum  in  genere  ;  et  natura^  in  sunt  determinata  ad  unum,  semper  se- 

specie  accepla3   respondct   aliquid  unum  qualur  actus  naturalis,  nisi  impediatur, 

in    specie;    nalura^    autem    individuatai  et    impcdimcnlum    contingat    in    minori 

respondet  aliquid  unum  individuale.  Cum  parle;  quia  tamen  voluntas  nonestnatura 

igilup  voluntas  sit  quaedam  vis    immate-  quaedam  determinata  ad  unum,  el  praj- 

rialis,  sicut  et  intellectus,  respondet  ipsi  terea  habet  impediinentum  semper   sibi 

naturaliter  aliquod   unum  commune,  sci-  conjunctum,  scilicet  carnem   repugnan- 

licet  bonum,   sicut    etiam  intellectui  ali-  tem :  idco  homo  a  voluntale  boni  simj^li- 

quod    bonum   commune,   scilicet   verum  citer,  abducitur  in  id  quod  est  apparens 

vel  ens  vel  quidquid  est  hujusmodi.  Sub  bonum.  Tertio,  actus  naturalis  in  liis  quaj 

bono  autem  communi  multa  particularia  sunt   delerminata  ad  unum,    non   polest 

bona  contincntur,  ad  quorum  nullum  vo-  esse  meritorius,  quia  tales  actus  volun- 

luntas  deterrainatur.  —  la  2«,  q.  iO,  a.  tati    non  subjacent,    ut    patet  in  actibus 

Ij  ^d  3.  nutritivae  partis  ;  sed  actus  illi  qui   vo- 

Ad  terlmm  dicendum,  quod  libertas  op-  luntatis  imperio  subjacent,  meritorii  sunt, 

ponitur  coactioni,  et   necessitati  ;  et  i'leo     etiam  si  homo   naturaliter  illos  velit. 

voluntas,  in  quantum  rationalis,  se  habet  2.  Sent.  dist.  39,  q.  2,  a.  1,  ad  2,  3,  4. 

ad  opposita,  et  non    est  determinata  ad 

unum  ;  quia  tamen    voluntas   est  natura 

quaedam,  ideo  ut  sic  est  determinata  ad  AFITICULUS    II 

unum,  ut  dictum  est.  —  de   Verit.  q.  22, 

a.  5,  ad  3  ;  la,  q.  82,  a.  1,  c. ;  q.  83,  a.  utrum  voluntas  ex  necessitate  velit 

1  et  3,  c.  qu^cunque  vult. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  in  rebus 

naturalibus    id,  quod  est  nalui  ale  quasi  Videtur  quod  voluntas   ex    necessitatc 

consequens  formam  tantuai,  semper  actu  velit  quaecunque  vult. 

incst,  sicut  calidum  igni ;  quod  autem  est  l.  Dicit  enim  Philosophus  6.  Eth.  (c.  2) 

naturale  sicut  consequens  materiam,  non  ct  7.  Elh.  (c.  8,  al.  9),  quod  sicutprincipia 

semper  actu  inest,  sed  quandoque  secun-  se  habet  ad  conclusiones  in  scienliis  spe- 

dum   potenliam  tantum.  Nam  forma  est  culativis,  ita  fines  ad  ea   quae    sunt   ad 

aclus,  maleria  vero  potentia  ;  motus  autem  fines  in  operabilibus  et  appelibilibus.  Sed 

est  aclus  existenlis   in  potentia;  et  ideo  cx  principiis,  quae  sunt  naturaliter  scita, 

illa,  quae  pertinent  ad  molum,    vel   quae  inducitur  intelle:tus,  ut  conclusiones  co- 

scquuntur   molum  in  rebus  naturalibus,  gnoscat  de  necessitate.  Ergo  cum  volun- 

non  semper  insunt :  sicut  ignis  non  sem-  tas  de   necessitate  velit   ultimum  finem, 

per  movetur  sursum,  sed  quando  est  extra  cum  illum  naturaliter  appetat,  quia  ipsum 

locum   suum.    Et  simililer    non   oportet  respicit    et  ad  ipsum  ordinatur,  ut  na- 

quod  volunia?,  quae  de  potentia  in  actum  tura  — unde  et  se  habet  tamquam  funda- 

reducitur,  dum  aliquid  vult,  semper  actu  mentum  omnium,  qua;  appetuntur   pro- 

velit,  sed  solum  quando  est  in  aliqua  dis-  pter  fincm,a  voluntate  ut  voluntas  est  {de 

positione   detcrminata.    Voluntas    autem  Verit.(\.  22,  a.  5,  in  c.)  — ;  de  necessitate 

Dei,  quae  est  actus  purus,  semper  est  in  etiam  volet  omnia  alia,  quae  in  finem  ulti- 

actu  volendi.  —  la  2ae,  q.  10,  a.  1,  ad  2.  mum  ordinantur.  —  de  Verit.  q.  22,  a.  6, 

Ad  quintwn  dicendum  primo,  quod  in-  arg.  4. 

clinatio  voluntatis  ad  bonum,  quae  est  in  2.  Praeterea,    omne  illud  quod  est  na- 

natura  humana,  non  est  per  assuetudi-  turaliter    determinatum    ad  aliquid,    de 

nem;  sed  habitus,  quo  perficitur  ista  ha-  necessitate  consequitur  illud,  nisi  sit  ali- 

bilitas,  est  vel  per  consueludinem  vel  per  quid  impediens.  Sed  voluntas  naturaliter 


390  TERTIA  SECUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 

vult  bonum.  Ita  enim  perficitur  voluntas  objecto  ex  necessitate  movetur;  neque  ex 

in  volitione  boni,  sicut  inlelleclus  in  co-  necessilate  vult  qusecunque  vult,  nani  po- 

gnitione  veri;  cognoscere   aulem  verum  test  aliquis  de  quocunque  objeclo  non  co- 

est  naturaliter  desideratum  ad  omnibus,  gitare,    et    per    consequens    neque   actu 

quia  «  omnes  homines  natura  scire  desi-  velle  illud.  —  Sed  quantum  ixdsecundiim 

derant  »,ut  dicitur  in  prooemio  Me/a/)/i(/s.  molionis  moditm,  volunlas  potest  ex  ne- 

Ergo  volunlas  immutabiliter  vult  bonum,  cessilate  aliquod  objeclum  velle,  et  ab  illo 

cum  non  sit  aliquid  quod   eam    impeiiri  consequenter  necessario  movetur;  aliquod 

possit,  eo  quod  est  sub  Deo  {)Otentissima.  vero,  et  ab  aliquo,    non.    In   motu  enini 


—  Ibid.  arg.  5 ;    2.  Seyit.    dist.  39,  q.  2, 
a.  1 ,  arg.  2  Scd  conlra. 

.3.  Praeterea,  objectum  voluntatis  com- 
paralur  ad  ipsam  sicut  niovens  ad  mo- 
bile  ;  sed  motus  mobilis  necessario  conse 


cujuslibet  polentia)  a  suo  objecto  con- 
sideranda  est  ratio,  per  quam  objectum 
movet  potentiam.  Visibile  enim  movet 
visum  sub  ratione  coloris  aclu  visibilis. 
Unde  si  color  proponalur  visui.  ex  iieces- 


quitur   ex   movente:  ergo   videtur   quod     silate  movet    ipsum;    nisi    aliquis  visum 
objectum  voluntatis  ex  necessitafe  movet     avertat,  quod  pertinet   ad  exercitum  ac- 


ipsam.  —  la  2ae,  q.   10,  a.  2,  arg.  1 ;  la, 
q.  82,  a.  2,  arg.  2. 

4.  Praeterea,  sicut  apprehensum  secun- 
dum  sensum  est  objectum  appetitus  sen- 
sitivi,  ila  apprehensum  secunduminlelle 


tus.  Si  aulem  proponeretur  ali(|uid  visui, 
quod  non  omnibus  modis  esset  color  iii 
actu,  sed  secundum  aliquid  esset  lale, 
secundum  aulem  aliqiiid  non  tale,  non  ex 
necessilale  visus    tale  objectum  viderel : 


ctum   est  objeclum  appetilus   intelleclivi     posset  erjim   inlendere    in  ipsum    ex  ea 


seu  voluntatis.  Sed  apprehensum  secun- 
dum  sensum  ex  necessilale  movet  appe- 
tilum  sensilivuin  ;  sic  enim  aniinalia  ex 
necessitate  movcntur  visis.  I^rgu  et  ajH- 
prehensum  SLCundum  iidollectuin  ex  ne- 
cessitatc  movebit  volunlalem. —  la,  l.c. 
arg.  3. 

5.  Prceterea,  sicut  voluntas  est  vis 
immatcrialis,  ita  et  inl«'llecUi.s;  el  ulra- 
que  polentia  ad  olijeclum  uiiiversalo  ordi- 
natur.  Sed  intellectus  ex  necessitate  lao- 
velur  a  suo  objeclo.  Ergo  et  volunlas 
movebilur  ex  necessilale  a  suo.  —  l.i 
2a),  I.  c.  aig.  2. 

Sed  cuntrn  e.st.  «piud  potentio)  raliuiia- 
les  sunl  ad  opposila;  mmI  voiunlas  esl 
polenlia  iati<)iiali.-> :  esl  enirn  iii  lalione, 
ul  diclum  esl  ex  3.  de  Anima  (lexl.  42; 
c.  9):  ergo  voliinlasse  habel  iu\  apposila, 
et  ila  non  vult  «'X   necessilale  omnia  «|u;e 


parte,  (|ua  non  est  coloratum  in  actu,  et 
sic  ipsum  non  videi^et.  Sicut  autem  ('olo- 
ratuia  in  aclu  est  obj(?cluin  visus,  ila  bo- 
nuia  est  ubjeclum  voliintatis.  —  Unde  si 
proponalur  aliquod  objectum  vuluiilati, 
quod  sit  universiliter  bonum  et  secuiidum 
oianem  considei-ationeia,  ex  necessilale 
voluntas  in  illiid  tendit,  si  uli(|uid  velit  ; 
non  ('iiiia  |>oterit  velle  ojipositiiiii.  Hiijiis- 
laudi  autoia  est  (luis  iiltiiaiis.  quia  est 
bonuia  perfeclum  :  ot  siiaililer  illa,  qua 
ordiiiaiilur  ad  huiic  fineia,  sino  (piibus 
h.ibcri  non  polcst,  sicut  csse,  vivcre,  in- 
lelligero  el  hiijiismodi.  (la,  2a,  q.  10,  a. 
2,  ad  3  ;  v.  (';ijelaiium.)  .Si  autcia  ipsi  pro- 
poiiatar  aliipiod  objecliiia,  qiiud  noa  86- 
cuaduia  qiiaialibel  consideratioaeia  silbO" 
nuia,  iioa  ex  nece.s.-ilale  Nolanlas  ferelup 
iii  illiid.  El  i|uia  (lcr«3ctus  cujusrunque 
boiii  habct  latiouem  noii  boiii,  ideo  illud 


^ "•  M —  -  -  -   _   -  ._ „ ,   .„w^.  ....... 

vult.  —  la  2a3,  q.  10,  a.  2,  arg.  Sed  con-  Holaia  boniim,  (ju(jil  esl  peilecluia,  et  cui 

t>'u.  iiihil  dclicit,  esl  lalo  boiiuia,  (piod  Volun- 

HiispoNDFO    DiciM.LM,    (|uod    voluntus  las  iioii  |>olej.l  iioa  volle,  quod  esl  beati- 

movetur  dupliciler :   iiiio  laodo  quuntuia  ludo.    .\liu  aulcia   parlicuUiria    boaa,   io 

ad  exerciliiim  uctiis  ;  alio  laodo  quuntum  qu.intuiu  dcllciunt  ab    ali(pio  boiio,  (kis- 

ad  spLcilicatioiiem  actus,  ipio;  e.-l  ci  ob-  huiiI    uccijii    iit    nna   b(jiia,    el  secundaia 

jecto.  Pritno  igilur  niodo  volunlas  a  inillo  hanc  con.sidciMlion.Mii  pusauat   repadi;in 


DE  ANIMA  -  QU^ST.  CVIII  QUOMODO  VOLUNTAS  TENDAT  IN  OR.JECTUM  -  ART.  III 


391 


vel  approbari  a  voluntate,  quae  polost  in 

idem  ferri  secundum  diversas  considora- 

tiones.  —  la  2ae,  q.  10,  a.  2,  c. 

Ad  primwn  ergo  dicendum,    quod  in 

scientiis  demonstrativis  conclusiones  hoc 

inodo    se  habent  ad  principia,    quod  re-     quod  est  semperet  ex  necessitute  verum; 

non  autom    ab  eo,  quod  potest  esse  ve- 
rum    et    falsum,    scilicet  a   contingenti, 


ex  pluribus  moveri  potest  appetitus  in- 
tellectivus,  scilicet  voluntas,  et  non  ex 
uno  ex  necessilatc.  —  la,  1.  c.  ad  3. 

Ad   quinlum  dicendum,    quod  intolle- 
ctus  ex  neressilate  movelur  a  lali  objecto, 


mo(a  conclusione  removetur  principium  ; 
et  sic  propter  hanc  determinationem  con- 
cluteionum  respectu  principiorum  ex  ipsis 
principiis  intellectus  cogitur  ad  con- 
sentiendum  conclusionibus.  Sed  ea,  quae 
sunt  ad  finem,  non  habent  hanc  deter- 
minationem  respectu  fmis,  ut  remoto 
aliquo  eorum  removeatur  fmis,  cum  per 
diversas  vias  possit  perveniri  ad  fmem 
ultimum  vel  secundum  veritatem  vel 
secundum  apparentiam.  Et  ideo  ex  neces- 
sitate,    quae   inest    appetitui    voluntario 


sicut  et  de  bono  dictum  cst  (in  c).  —  la 
2ae,  1.  c.  ad  2. 


ARTICULUS  III 

UTRUM  VOLUNTAS  EODEM  ACTU  FERATUR  IN 
FINEM,  ET  IN  EA  QU>E  SUNT  AD  FINEM. 

Videtur    quod    voluntas    eodem    actu 


respectu   fmis,  non  inducitur  necessitas     feratur   in  finem,  et  in   ea  quae  sunt  ad 
respectu  eorum  quae  sunt  ad  finem.  —     finem  :  — 


de  Verit.  q.  22,  a.  6,  ad  4. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  volun- 
tas  vult  naturaliter  bonum,  sed  non  de- 
terminate  hoc  bonum  vel  illud  :  sicut 
visus  naturaliter  videt  colorem,  sed  non 
hunc  vel  illum  determinate ;  et  propter 
hoc  quidquid  vult)  vult  sub  ratione  boni. 


1.  quia  secundum  Philosophum  (3. 
Top.  c.  2),.ubi  est  unum  propler  alte- 
rum,  ibi  est  unum  tantum;  sed  voluntas 
non  vult  id  quod  est  ad  fmem,  nisi  pro- 
pter  finem  :  ergo  eodem  actu  movetur  in 
utrumque.  —  la  23e,  q.  8,  a.  3,  arg.  1. 

2.  Prasterea,  finis  est  ratio  volendi   ea 


non  tamen  oportet  quod  semper  hoc   vel     quae  sunt  ad  finem,  sicut  lumon  est  ratio 


illud  bonum  velit.  —  Vel  dic,  quod  vo- 
luntas  naturaliter  vult  bonum,  quatenus 
a  bono  movetur  naturaliter,  secundum 
specificationem;  non  autem  vult  ipsum 
naturaliter,  sed  libere,  quatenus  a  nullo 
bono  naturaliter  movetur,  quoad  exer- 
citium  actus,  ut  dictum  est  (in  c).  — 
Ibid.  ad  5. 

Ad  teriium  dicendum,  quod  sufficiens 
motivum  alicujus  potentiae  non   est  nisi 


visionis  colorum;  sed  eodem  actu  videtur 
lumen  et  color  :  ergo  idem  est  motus  vo- 
luntatis,  quo  vult  fmem  et  ea  quae  sunt 
ad  finem.  —  Ibid.  arg.  2. 

3.  Praeterea,  idem  numero  motus  natu- 
ralis  est,  qui  per  media  tendit  ad  ulti- 
mum  seu  ad  terminum  ;  sed  ea  quae 
sunt  ad  finem,  comparantur  ad  finem 
sicut  medium  ad  terminum  :  ergo  idem 
motus  voluntatis  est  in  finem,   et  in    ea 


objectum,  quod  totaliter  habet  rationem     quae  sunt  ad  finem.  —  Ibid.  arg.  3. 


motivi  ;  si  autem  in  aliquo  deficiat,  non 
ex  necessitate  movebit,  ut  dictum  est. 
—  1a  2ae,  q.  10,  a.  2,  ad  1 ;  la,  q.  82, 
a.  2,  ad  2. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  vis  sen- 
siliva  non  est  collativa  diversorum  sicut 
ratio,  sed  simpliciter  aliquid  unum  ap- 
prehendit  ;  et  ideo  secundum  illud  unum 
determinate  movetappetitum  sensitivum. 
Sed  ratio  est  collativa  plurium;  et  ideo 


4.  Praeterea,  duo  actus  non  possunt  esse 
simul  unius  potentiae;  sed  voluntas,  dum 
vult  id  quod  est  ad  finem,  simul  inten- 
dit  fmem  :  ergo  intentio  finis,  et  volun- 
tas  ejus  quod  est  ad  finem,  non  sunt 
diversi  actus.  —  de  Verit.  q.  22,  a.  14, 
arg.  1  Sed  conlra. 

Sed  contra  :  1.  Actus  diversificantur  se- 
cundum  objeCta  ;  sed  diversae  species 
boni  sunt  fmis,  et  id  quod  est  ad  finem, 


302 


TERTIA  SECUNDJi:  —  PIIILOSOPIIIA   NATURALIS 


quocl  dicitur  utiie  :  ergo  noii  eodem  aclu 
voluntas  fertur  in  utrumquc.  —  la  2ae, 
q.  8,  a.  3,  arg.  Sed  contra ;  q.  12,  a. 
4,  arg.  2;  de  Verit.  q.  22,  a.  14,  arg. 
4. 

2.  Praeterea,  non  est  idem  specie  mo- 
tus,  qui  est  ad  ultimum  terminum,  et 
qui  est  ad  raedium,  ut  dicilur  10.  Eth. 
(c.  4,  al.  3),  sicut  qui  est  ad  nigredinem, 
et  qui  e=t  ad  pallorem  ab  albedine.  Sed 
illud  quod  est  ad  rinem,est  sicut  medium, 
per  quod  ilur  in  fincm  quasi  in  ullimum 


est  ad  fmem,  in  quanlum  hujusniodi 
non  sit  volilum  nisi  propter  finem  ;  ma- 
nifeslum  est,  quod  volunlas  potest  ferri 
in  fmem,  in  quuntum  iiujusmodi,  sine 
hoc  quod  feratur  in  ea  quse  sunt  ad  fi- 
nem.  Sed  in  ea  quae  sunt  ad  finem, 
in  quantum  liujusmodi,  non  polest  fer- 
ri,  nisi  feralur  in  ipsum  finem.  Sic 
ergo  vohmlas  in  ipsum  finem  dupliciter 
polett  ferri  :  uno  modo  absolulc  et  sc- 
cundumse;  et  sic  simpliciter  sunt  duo 
molus  voluntatis,  in  finem  et  id  quod  est 


terminum.  Ergo  non  est  idem  motus  vo-  ad  finem;  et  prior  actus  in  finem  absolule 

luntalis  in  finem,  et  in   id  quod  est  ad  quandoque  praiccdit  tempore  :  sicut  cum 

finem.  —  2.   Sent.   disl.    38,  q.  1,  a.  4,  aiiquis   primo  vult    sanilatem,  et  poslea 

arg.  2.  deliberans  quomodo    possit   sanari,   vult 

3.  Praeterea,  actus  volunlatis  sequitur  conducere    medicum,    ul    sanetur.    AUo 
actum  inlellectus;  sed  non  est  eadem  co-  riiodo   ut    iii    rationem    volendi    ea  quae. 
gitatio  de  fine,   et  de  eo  quod  est  ad  fi-  sunt   ad  finem  ;    et   lioc    modo    unus   e( 
nem  :   ergo  n<  c  idem   voluntalis  molus.  idein  motus  est  vuluiitatis,  quo  I'ei'tur  ia 
—  Ibid.  arg.  3.  finem,  el  in  id  quod  esl  ad  linem;  sicul 

4.  1'rajterea,    conlraria   non    |)0ssunt  cum  dico  :  volo   medicinam  propler  sa« 
eidem  simul  inesse;    ted  in  eo  qui    vult  nitalem,  non  de^ignalur  nibi  uniis  motus' 


dare  elcemosynam  propter  vanam  glo- 
liam,  volunlas  quai  est  fiiiis,  e.-t  mala, 
et  quii!  est  cjus  quod  est  ad  finem,  est 
bona  :  eigo  non  »jsl  idom  aclus  vulunla- 
lis  utrubique.  —  Ibid.  arg.  4. 

tJ,  Praiterea,  voluntas  finis  dicilur  iii- 
tentio,  vuluiit  is  vero  ejus  quod  est  ad 
linem,  dicitiir  electio  ;  sed  non  est  idcia 
actus  voluntatis  intenliu  cl  eleclio  :  ergo 
idem  quud  prius.  —  la  2;e,  q.  12,  a.  4, 
arg.  3. 

6.  Praelerea,  secundum  Philu.>uplium 
7.  Eth.  {c.  8,  al.9)  fine^  iii  praclicis  .sunl 
sicut  piincipia  in  dfmon>lralivisscienliis. 
Sed  non  cst  i  lem  artiis  inlelleclus  spc- 
culalivi  quo  inlelligunlur  princijjia,  et 
quu  coiis  deranlur  conclusiunos  ;  (juud 
palet  ox  hoc,  quud  diveri-is  habilihus 
oliciuntiir  :  est  eniui  inlclleclus  hubilus 
priiicijtiorum,  scienliu  vero  coiu-Jusio- 
num.  V.v^o  in  operalivis  nun  csl  ideni 
aclus  volunlatis  (luu  inlemlit  finein,  et 
quo  eligit  cl  \ull  ea  qu;»-  Hiint  ud  finem. 
—  (/(•  Verit.  q.  22,  a.  1  i,  urg.  3. 

Ri  spo.Nhiu  DicKMMjM,  quud  eum  fini.s 
sit  sccundum  ic   vulilu.s,  id  uulem  «juud 


vulunlatis;  cujus  ralio  e.>t,  (piia  in  hoi 
secundo  cusu  linis  volitus  »sl  ut  rati 
Vwlendi  ea  qu:e  sunl  al  fiticm.  Idcni 
aulem  aclus  cadit  buper  objcclum,  et 
suj)er  raliunem  ol)j«;cli,  sicut  eadeni  visio 
esl  coloris  et  lumiuis,  ul  supra  dictuiaj; 
cst.  Et  ost  simile  de  inlellectu;  nam  pri 
mo  ali(|uis  ab^olute  ct  secunduin  so  con 
sideral  ipsa  principiu,  tum  conclusioiies  : 
et  luiic  sunt  duu  actus  ;  po^rtmuduiu  au-' 
tem  inltHligit  principia  inconclu^iunibus, 
secundum  (piud  assenlitur  c  iMclusiunibu 
prupler  pnn<-i|)ia  :  i  t  luiir  esl  uiius  uclu 
inlelleelus  lanlum.  —  la  2a',  (j.  8,  a. 
c. ;  q.  12,  a.  4,  c;  de  Vcrit.  q.  22,  a.  14, 
ad  3. 

.1»/  jirinium  ( rgu  dicendum,  quod  ralioJ 
ilUi  jtrocedit  .secuiidian  quud  voluiiluit| 
ferlur  iii  lineiii  ul  esl  ralio  voluiidi  cal 
(|ua;  suiit  a  1  liiiuni.  —  1u  2u;,  q.  8,  o.  3,| 
ud  1. 

Ad  secundum  dicendum,  qu(^d  q.iaiid( 
cuiKjUu  videlur  color,  oodom  aclu  vid( 
lur  luinen;  ixjlesl  liincn  \ideri  lunu^ni 
sino  huc  quud  \idealur  color;  cl  fitnilUi 
t<i-  qiiundocunquo  quis  vtill  ea  qu;t)  liuat 


DE  ANIMA  -  QUJ^ST.  CVIII  QUOMODO  VOLUNTAS  TEXDAT  IN  ORJECTrM  -  AUT.  III     3.,3 

ad  fiiiem,  vult  eodcm  actu  finem,  non  e  quid   unum.    —  1a   2ai    q    l^   a    k    ad 

converso.  -  Ibid.  ad  2.  2  ;  2.  Senl.  dist.  38, 'q.  l',  a.'  k^U  \    ' 

Ad  tertium  dicendum,  quod  in  exsecu-         Ad  secundum  dicend.un,  quod  quando 

tione  operisea  qua^  sunt  ad  finem,  habent  voluntus  ferlur  iu  i.l   ,,uod  est  ad  finem 

se  ul  med.a,  et  finis  ut  terminus.  Unde,  prout  est   ad   finem,    non   c.,t   lerminus 

sirut  motus   naturalis  interdum  sislit  in  ejus;    el  ideo  nou  oportet  quod   ibi  sint 

medio,  et  non  perlingit  ad  terminum,  ita  duo   molus  ;  ncut  est  etiam   unus  molus 

quandoque    operatur  aliquis  id,  quod  est  continuus,  qui  ,lc  c.xtrcmo  in  exlremum 

ad   finem,   et  tamen  non  consequitur  fi-  per  m.Klia  transit,  nisi  medio  ut  tcrmino 

nem.  Sed  in  volendo  este  converso  ;  nam  in  mcdio  quiesccndo,  utatur.  —  2.  Senl 

voluntas  per  finem  devenit  ad  volendum  dist.  38,  q.  1,  a.  4    ad  2. 
ea  qua*  sunt  ad  finem  :  sicut  et  intelle-         Ad  /er//?nn'dicendum,  quod  etiam  coci- 

ctus  devenitm  conclusiones  perprincipia,  talio  de  eo  quod  est  ad  fit.em  prout  con- 

quae  media  dicuntur.   Unde  sicut  intelle-  sideralur  in  ordine  ad  finem,   est  eadem 

ctus  aliquando  intelligit  medium,  et  ex  eo  cum  cogilatione  finis  ;  n-n  aulem  cogita- 

non  procedit  ad  conclusionem ;  ita  simi-  tio    de   eo   quod   est    ad    finem    ni    est 

liter   voluntas  aliquando    vult  finem,  et  res  quaeclam ;  et  similiter   nec   voluntas. 

tamen  non  procedit  ad  volendum  id  quod  /fejrf.  ad  3. 

est  ad  finem.  —  Ibid.  ad  3.  ^a  quartmn  diccndum,  quod  cum  ali- 

Ad  quarium  dicendum,  quod  aliquando  quis  vult  dare  eleemosynam  propter  ina- 

sunt  duo  actus,  quibus  volunlas  vult  fi-  nem  gloriam,  hic  est  unus  actus  volun- 

nem  ct  id  quod  est  ad  finem,  quando  sci-  tatis;  et  hic  actus  totus  malus  est,  licet 

licet   voluntas    vult   finem     absolute    et  nunquam  ad  omne  id  quod  in  eo  est  ma- 

secundum  se;  et  tunc  voluntasfinistem-  jitjam   habeat.    Unus    enim   parlicularis 

pore  quandoque  prsecedit  voluntatem  me-  defcctus  sufficit  ad  hoc,  quod  aliquid  sim- 

diorum  ;  aliquando  vero  sunt  unus  actus,  pliciler  malum  dicatur.  Verum  est  lamen, 

quando    nimirum    voluntas    vult    finem  quod  si  vellet  hoc,  quod  est  darc  eleemo- 

ut  rationem   volendi,    ut   dictum  est  (in  synam,  ut  rem  quandam  non  in  ordine  ad 

c).  lalem  finem,   actus  ille   voluntalis  esset 

Ad  primxim  vero,    quod    objicilur    in  bonus,   el  esset  alius  actus  voluntalis  ab 

contrarium,  dicendum,  quod  utile  et  ho-  eo,  quo   vult   inauem   gloriam.  —    Ibid. 

nestum  non  sunt  species   boni  ex  aequo  ad  4. 

divisse,  sed   se  habent   sicu t   pro/i/er    se         Ad  quintum   dicendum,    quod    motus 

et  secundum   se,  et  propier  alierum  vel  qui  est  unus  subjecto,  potcst  ralione  dif- 

Eecundum  allerum.  Unde  actus  volunta-  ferre  secundum  principium  et  finem,   ut 

tis  in  unum  potest   ferri,    sine  hoc  quod  ascensio  et  descensio,  sicul  dicitur  in  3. 

feratur    in  alterum,  sed  non  e  contra.  —  Phys.  {text.  21  ;  c.  3).  Sic  igitur  in  quan- 

la  2ae,    q.  8,   a.   3,  ad  arg.  in   conira-  tum  motus  voluntalis  fertur  in  iJ  quod 

rium.  est  ad  finem,  prout  ordinalur  ad  finem, 

Vcl  dic,  quod  finis,  in  quantum  est  res  estelcclio;   motus  autcm  volunlalis,   qui 

quaedam,  est   aliud   voluntatis  objectum  fertur  in  finem,  secundum  quod  acquiri- 

quam  id  quod  est  aJ  finem;  sed  in  quon-  tur  per  ea  {)uae  suut   ^d    finem,  vocatur 

tum    est   ratio   volcndi    id  quod   est   ad  inteutio  ;  cujus  signum  cst,  (piod  intentij 

finem,  est  unum  et  idem  objeclum ;  sicut  finis  esse  potest,  ctiam  nonJum  detcrmi- 

lumen  et  color  sunt  etiam    unum    obje-  nalis    liis   quao   sunt  ad  fincm,  quorum 

clum.  Et  ratio  hujus  cst,  quia  finis  sum-  cst  electio.  —  la  2ae,  q.  12,  a.  4,  ad  3. 
ptus  ut  ratio  volendi  est  sicut  formale,  id  Ad  sextam  pgtet  ex  dictis  (in  c). 

vero  quod  est  ad  finem,  est  sicut  mate- 
riale;   ex   formali    vero    et  materiali  fit 


TERTIA  SECUND^  —  PHILOSOPHIA  NATURALIS 


QU^STIO   CIX 

DE    VOLUNTATE    PER  ORDINEM    AD    INTKLLE- 
CTUM  ET  CETERAS  VIRES. 

Deinde  consiclerandum  est  de  vokm- 
tate  per  ordinem  ad  intellectum  et  cele- 
ras  vires. 


CIRGA    HOG  QU^RUiNTUR  DUO: 

1.  Utrum  voluntas  sitnobilior  intellectu. 

2.  Utrum  voluntas  moveat  inlellectum  et  ce- 
teras  vires. 


ARTIGULUS    I 

UTRUM   VOLUNTAS  SIT  NOBILIOR   INTELLECTU. 

Videtur  quod  volunta  sit  nobilior  po- 
tentia  quam  inlellectus. 

1.  Bonum  enim  et  linis  est  objeclum 
voluntiitis;  sed  finis  est  prima  et  altissi- 
ma  causarum,  et  est  potissimum  m  una- 
quaque  re  :  eigo  et  volunlas  «'st  |)iima 
et  ultissiuia  [iotentiarum,  nam  potentia 
sumil  suam  nobilitalem  ex  objeclu.  — 
la,  q.  82,  a.  3,  ar^'.  1 ;  3,  Sent.  dist.  27, 
q.  1,  a.  4,  arg.  4  Sed  conlra. 

2.  Praelerea,  res  naturales  inveniuntur 
procedere  de  impcrleclis  ad  perrecla,  el 
hoc  tli.un  in  potenliis  animx'  apparet; 
procedilur  enim  de  sensu  ad  intelleclum, 
qui  est  nubilior  ;  sed  natuialis  piocebsus 
est  de  aclu  iutelleclus  in  actuiu  \olunla- 
tis  :  ergo  volunlas  rst  perleclior  et  iiubi-     Sed  contm. 


major  aulem  horum  est  carilas.  Ergo  vo- 
luntas  est  nobilior  potentia.  —  la,  l.  c. 
arg.  3;  de  Verit.  q.  22,  a.  11,  arg.  1 
Sed  contra. 

4.  Praeterea,  secundum  Dionysium  {de 
Div.  Nom.  c.  5,  §  1  et  sq(|. ;  —  Migne 
t.  3,  col.  815  et  sqq.)  quanto  aliqua  divi- 
narum  participationum  est  communior, 
tanto  est  nobilior;  sed  voluntas  est  in- 
tellectu  communior,  quia  quaedam  parti- 
cipant  volunlatem,  et  amorem,  qui  ad 
voluntatem  spectat,  quae  non  participant 
intellectum  et  ejus  opcrationem,  puta 
cognitionem  :  ergo  voluntas  estintellectu 
nobilior. — de  Verit.  I.  c.  arg.  4  Sed  con- 
tra  ;  3.  Sent.  1.  c.  arg.  6  Sed  contra. 

5.  Praeterea,  illud  quod  est  liberum 
sui,  est  nobilius  eo  quod  non  est  libe- 
rura ;  sed  intellectus  non  est  liber,  cum 
possit  cogi,  voluntas  autein  est  libera, 
cum  non  possit  cogi  :  ergo  idem  quod 
prius.  —  de  Verit.  I.  c.  arg.  2  Sed  con^ 
tra . 

6.  Praeterea,  quanlo  aliquid  est  Deo 
propinquius,  tanto  esl  nobilius;  sed  vo- 
luntas  magis  appropinquat  Deo  quani 
inlellectus,  quia,  hicut  dicit  Hugo  de  S. 
Viclorc  (Expos.  in  llierarch.  Cwlesl.  S. 
Dionys.  cap.  7,  I.  G  med.;  —  Migne  PP. 
Lat.  t.  175,  col.  Iu38),  «  ibi  ilileclio  in- 
Iral,  ubi  cognitio  foris  est  •;  plus  eniia 
D)'um  diliginius,  quam  i])sum  possuinus 
cognoscere.  Ergo  volunlas  est  nobiliur 
intellectii.  —  Ibid.  arg.  5  Sed  contra  ;  3. 
Seiit.  I.  c.  arg.  3  Sed  contra. 

Sed  contra  est,  ipiod    Philosophus  (iO( 
lilh.  c.  7)  ponit  altissimam  |>otentiamani 
ma?  intelleclum.  —  la,  q.  82,  a.  3,  arg. 


t 


lior  inlelleclu.  —  la,   I.  c.  arg.  2. 

3.  l*iaDlerea,  liabitus  sunt  proportiona- 
ti  potentiis  siciit  perfecliones  perfeelibi- 
libus.  Sed  habitus  quo  perli<:ilur  volun- 
tas,  scilicet  caritas,  e8l  nobdior  liabiti- 
biis  cpiibus  ptMlicitiir  inlelleclus;  dici- 
tur  eiiim  1.  Cor.  13,  2  :  .Si  noverini  my- 
steria  oinnia,  raritaieni  autein  nnn  lui~ 
bnero,  nilidsun^;  el  ibideiu  dicitur  (v. 
13)    :    ISlunc  manent  fides,    sj)eit,  raiilas; 


Ri:si>o.NDi:o  dicknuum,  ipiod  eminonlia 
alicujus  ad  alterum  polest  attendi  dupli* 
citer  :  uno  modo  simpliciter,  aliu  m 
secundum  quid.  Consitleratur  outoiu  au- 
quid  tale  .-implicilor,  proul  est  hocundiiiu 
HO  ip.<)Um  tale  ;  hecundum  quid  autciii, 
proul  dicilur  tale  socundum  respocluui 
ud  alterum. 

Si   ergo  inlelleclUH  cl    volunlas  consi- 
dorentur    seciuuium   se,    hh'    iiilcllctlua 


DE  ANIMA  -  QU.EST.  GIX  VOLUNTAS  COMPARATA  CUM   ALIIS  VIRIBUS  -  ART.  I     30.5 

jmincntior  invenitur.  Et  hoc  apparet  ex  tionem    unius   ad    alterum  ;    el   in    lali 

iomparationeobjectorum  ad  invicera.  Ob-  comparatione  ratio  boni    principalior  in- 

eclum  enim  intellectus  est  simplicius  et  venitur.  Sod   verum  dicitur  mai^is  abso- 

Qiagis  absolutum  quam  objectum  volun-  lute  et  ipsius  boni  ralionem  significat  ; 

tatis ;  nam  objectum  intellectus  est  ipsa  unde  et  bonum  quoddam  verum  est.  Scd 

:'alio  boni  appetibilis;  bonum  autcm  ap-  rursus  ct  ipsum  verum  est  quoddam  bo- 

oetibile,  cujus  ratio  cst  in  intellectu,  est  num,  secundum  quod  intellectus  resquae- 

)bjectum  voluntatis.   Quanto   autem   ali-  dam  est,  et  verum  finis  ipsius.  Kl  inter 


luid  est  simplicius  et  abstractius,  tanto 
iecundum  se  est  nobilius  et  altius ;  et 
ideo  objectum  intellectus  est  altius  quam 
Dbjectum  volunlatis.  Cum  ergo  propria 
^'atio  potentia3  sit  secundum  ordinem  ad 


alios  fines  iste  finis  est  excellentior,  sic- 
ut  intellectus  inter  alias  polentias.  — 
la,  1.  c.  ad  1  ;  3.  Sent.  dist.  27,  q.  1,  a. 
4,  ad  11. 

Ad  secundiim   diccndum,    quod    illud, 


Dbjectum,  scquitur  quod  secundum  se  et  quod  est  prius  generatione  et   tempore, 

dmpliciter  intellectus  sit  altior  et  nobi-  est  imperfectius,(|uia  in  uno  eodemquepo- 

ior  voluntate.  —  Secundum  quid  autem  tentia  tempore  pra^cedit  actinn,  et  imper- 

3t  per  comparationem  ad  alterum  volun-  fectio  perfectionem.  Sed    illud,   quod  est 

^as  invenitur  interdum  altior   intellectu,  prius   simpliciter    et   secundum    naturae 

3X    eo  scilicet  quod  objectum  voluntalis  ordinem,    est  perfectius  ;  sic  enim  aclus 

in  altiore  re  invenilur  quam  objectum  in-  est  prior  potentia;  et  hoc  modo   inlelle- 


teliectus ;  sicul  si  dicerem  auditum  esse 
secundiim  quid  nobilioremvisu,  in  quan- 
tum  res  aliqua  cujus  est  sonus,  nobi- 
lior  est  aliqua  re  cujus  est  color, 
quamvis  color  sit  nobilior  et  simplicior 
sono.  Actio  enim  intellectus  consistit  in 
hoc,  quod  ratio  rei  intellecta3  est  in  in- 
telligente;  actus  vero  voluntatis  perfici- 
tur  ex  eo,  quod  voluntas  inclinatur  ad 
ipsam  rem  prout  in  se  est.  Et  ideo  Phi- 
losophus  dicitin  6.  Melaphys.  {lext.  8;  1. 
5,  c.  3),  quod  bonumet  malum,  qnsesunt 
Dbjecta  voluntatis,  sunt  in  rebus;  verum 
autem  el  falsum,  quae  sunt  objecta  intel- 
lectus,  sunt  in  mente.  Quando  igitur  res, 
n  qua  est  bonum,  est  nobilior  ipsa  ani- 
ma,  in  qua  est  ratio  intellecta,  per  com- 
parationem  ad  talem  rem,  voluntas  est 
altior  intelleclu  ;  quando  vero  res,  in  qua 
3st  bonum,  est  iiiferior  anima,  tunc 
3tiam  in  comparatione  ad  talem  rem,  in- 
tellectus  est  altior  voluntate.  Unde  me- 
lior  est  amor  Dei,  quam  cognitio  Dei  ;  e 
contra  vero  melior  est  cognitio  rerum 
corporalium  quam  amor.  Simpliciter  ta- 
men  intellectus  est  nobilior  quam  volun- 
tas.  — :  la,  q.  82,  a.  3,  c. 

Ad  primum  ergo  dicendum,   quod  ra- 
tio  causse   accipitur  secundum  compara- 


ctus  est  prior  voluntnte,  sicut  motivum 
mobili  et  activum  passivo ;  bonum  enim 
intellectum  movet  voluntatem.  —  1a,  1. 
c.  ad  2. 

Ad  tertium  dicendum,  quod  ratio  illa 
procedit  de  voluntate  secundum  compa- 
rationem  ad  id,  qiiod  supra  animaiu  est. 
Virtus  enim  caritatis  est,  qua  Deum 
amamus.  —  la,  I.  c.  ad  3 ;  de  Verit.  q. 
22,  a.  11,  ad  1  Sed  contra. 

Ad  quartum  dicendum,  quod  velle  non 
invenitur  in  pluribus  quam  inteliigere, 
quamvis  appetere  in  pluribus  inveniatur. 
Sciendum  tamen  est,  quod  in  hac  ratio- 
ne  non  inducitur  auctoritas  Dionysii 
secundum  ejus  intentionem,  propter  duo  : 
primo,  quia  Dionysius  loquitur,  quando 
unum  includitur  in  ratione  alterius,  sicut 
esseetvivereet  intelligere,cumdicitunum 
esse  siinplicius  altero  ;  secundo,  quia 
quamvis  participatio  quae  est  simplicior 
sit  nobilior  :  tamen  si  accipiatur  cum  illo 
modo,  quo  invenitur  in  rebus  carentibus 
superadditis  parlicipationibus,  erit  igno- 
bilior  :  sicut  esse^quod  est  nobilius  (luam 
vivere,  si  accipiatur  cum  illo  modo,  quo 
inanimata  sunt,  ille  modus  essendi  erit 
ignobilior,  quam  esso  viventium,  quod 
est  vivere.  Et  sic  non  oportet  quod  sein- 


396  TERTIA   SECUND.^  —   PHILOSOPHIA   NATURALIS 

per  id,  quod  est  in  plunbus,sit  nobilius;  aliatii  movere,  hoc  non  est  nisi  propler 

alias  oporteret  dicere  sensum  esse  nobi-  imperium,  quod  una  supra  aiiam  habet ; 

lioremintellectu,et  nutritivam  potentiam  sed   imperare  est   rationis,   ut  dicitur  in 

quam  sensilivam.  —  de  Verit.  1.  c.  ad  4  1.    Eth.    (c.    ult.)  :  ergo   ejus  est  movere 

Sed  contra.  alias  potenlias,  et  non   voluntatis.  —  de 

Ad  qxdnlum  dicendum,    quod  liberlas  Verit.  q.  22,  a.  12,  arg.  4. 
volunlalis  non  ostendit  eam  esse  nobilio-         Sed  contra  est,  quod  secundum  Philoso- 

rem   simpliciler,   sed   nobiliorcm  in  mo-  phum  in  2.  Mc/eoroL  (I)  omnis  motus  est 

vendo.  — Ibid.  ad  2  Sed  contra.  propter   finera;    sed    bonum  et   finis  est 

Ad  sextum   dicendum,   quod  ratio  illa  objcctum  voluntalis  :  ergo  voluntas  mo- 

procedil  de   voluntale  secundum  compa-  vet   alias    animaj   vires.  —  de    Verit.  q. 

rationem  ad  id  quod  est  supra  animam,  22,  a.  12,  arg.  3  Sed  contra. 
pula  ad  Deum  ;  et  sic  conceditur  esse  no-         Respondeo  dicendum,  quod  aliquid  di- 

Ijilioi..  —  ifjicl.  ad  5  Sed  contra.  citur  movere  dupliciter  :    uno  modo  per 

modum   finis,     sicut   dicitur   quod    finis 

movet  efficientem ;  et  hoc  modo  inlelle- 

AHTICULUS    11  (,^yj.    niovet    voluntalem,    quia    bunnm 

intelleclum  est  objectum  voluntalis,    et 

UTRUM  VOLUNTAS  MOVEAT  iNTELLECTUM  ET  ,novet   ipsam  ut  fiuis.  AUo  modo  dicitup 

ckteras  vmEs.  aliquid  movere  per  modum  aijentis,  sicut 

alterans  movet  alteratum,   el  impellena 

Videtur    quod    volunlas    non    moveat  movet  impulsum ;  et  hoc  mudo  voluntas 

intellectum  et  ceteras  aniuja}  vires.  movet  intellectum  et  omnes  animaR  vires. 

1.  Movens  enim  est  nobilius  el  prius  — Cujus  ralioest,quia  in  omnibus  poten- 
muto,  {|uia  movens  ost  agens,  agens  au-  lijs  activis  ordinatis  illa  potentia,  quae 
tem  est  prius  et  nobilius  paliente,  ut  di-  respicil  finem  univei'salem,  movel  po- 
cit  l*hilosophus  (3.  de  Anirna  lexl.  19  ;  c.  lentias,  (piai  respiciunt  fiiies  pai  ticulares. 
5);  sed  intellectus  est  prior  et  nobilior  Et  hoc  apparet  tam  in  naluralibu^  qiiam 
voluntale,  ut  dicliim  est  :  ergo  volunlas  in  polilicis.  Cu-lum  eniin,  quod  agil  al 
noii  mo\et  intelleclum.  — la,  q.  82,  a.  universalemconservalionein geiierabilium 
4,  aig.  1,  et  conu|)libiliuin,   movel  oiunia  iiireriura 

2.  I'ra;lerea,    niovens  non    inovelur  a  corpoia,  quoruiu    unuin(piod(pie  agil  ad 
moto,  iiisi  forle  per  accideiis.  Scd  inlel-  conbervationcm  projiriap  ^.peciei  vel  etiami 
leclus  inovet  Noluntulem,  qiiia  appelibile  individui.  Uex  eliam,  (|uia  inlendit  baiiuia| 
apprehensum  per  iiilellectuiii  esl  moveiia  commune  lolius  regni,   movel  per  suuml 
nun  motuin  ;  appelilus  aulein  esl  mosens  imperium  8inguli>.>  piii^po.silus  civitnlum^. 
molum,   ut  dicitur  iii  3.  de  Anima  {text.  qui  singulis  rivitatibus  curain  regiininii 
4*l  ;  c.   10;  :  ergo   inl(;lh'clus  non  move-  impendunl.   ((bjiclum    aiilem   voluiil '''^ 
lur  a  Noluntate.  —  Ibid.  aig.  2.  cst    bunuin    cl  linis  in  communi.  nii 

3.  Priclerea,  nihil  velle  possumiis  nisi  bet  aulcm  potciitia  coniparaturad  ali<pi  "1 
int(;lleclum  ;  si  igilnr  ad  inlelligeniiuni  boiiuin  preprium  >ibi  coiivenions,  m<  ul 
movcl  volunlas  voleiido  inlelligere,  opor-  visus  ad  perceptionein  coloris,  iiilcllcctus 
lebit  (|Uod  eliani  illud  vclle  pia'cedat  ad  coLMiitioncm  veii.  Kl  ideo  voluni  li 
aliud  intelligcre.  ot  illud  inlclligen?  aliud  pcr  modum  a^cnlis  movet  omncs  an 
\elle,  el  rIc  in  infinituni,  (piod  est  imj)OS.  potenlias  ad  suos  aclus  priclor  vire»  na- 
sibile.  Non  ergo  volunta.s  niovel  inlello-  tiiiales  vegclalixas  partis,  (|ua9  H' 
ctum.  -  /^"^  J»'y-  3  ;  d,-  VnU    (|.  22,  n.         ^,^  ^^  j,^^  ^^    ^   ^,    ^^  .  p,^  ^,,,,,^^^  ,„ 

*■•">  ii'g'  -•  in  leinport',  i'l  f" 

4.  Pr;L'teiea,  (piud  una  potcnlia  dicatur     —  Cf.  2.  Phys.  ^.'. ...  ,.,  -(.i  ,  ^    .\. 


DE   ANIMA—  QU^ST.  GIX  VOLUNTAS  G0M1'ARATA  GUM  ALlIS  VIRIHUS  -   ART.    II     :}'..? 


arbitrio  non  subdunlur.  —  1u,  q.  82,  a. 


'1,  c. 


Ad  primum  ergo  dicenduQi,  quod  in- 
lcUeclus  dupliciter  considerari  potest  : 
vno  modo  secunduin  quod  intellcctus 
est  apprehensivus  entis  et  veri  univer- 
saiis  ;  alio  modo  secundum  quod  est 
quaedam  rcs,  et  particularis  polentia, 
habens  determinatum  actum.  Et  similiter 
voluntas  dupliciler  considerari  potest  : 
uno  modo  secundum  communitatem  sui 
objecti,  prout  scilicet  est  apprehensiva  (1) 
boni  communis  ;  alio  modo  secundum 
quod  est  quaedam  detcrminata  animse  po- 
lentia,  habens  determinatum  actum.  Si 
ergo  comparentur  intellectus  et  voluntas 


potenlise  suis  actibus  invicem  se  inclu- 
dunt,  quia  iulellectus  iiilelligit  volunla- 
tem  vclle,  et  volunta.s  vult  iiitellectuni 
intclligcre.  Et  simili  ralione  bonum  con- 
tinelur  sub  vero,  in  quaiitum  est  quod- 
dam  verum  intellectum  ;  et  veruniconli- 
nelur  sub  bono,  in  quantum  est  quod- 
dam  bonum  desideratum.  —  la,  q.  82,  a. 
4,  ad  1. 

Ad  secundum  dicendum,  quod  inlelle- 
ctus  alio  modo  movet  voluntalem  quam 
voluntas  intellectum,  ut  jam  dictum  est. 
—  Ibid.  ad  2. 

Ad  ierlium  dicendum,  quod  non  opor- 
tet  procedere  in  infinitum,  sed  stalur  iii 
intellectu  sicut  in   primo.  Omncm   enim 


secundum  rationem   communitatis  obje-     volunlatis  molum  necesse  est  quod  prae- 


ctorum  ulriusque  :  sic  dictum  est  supra 
(art.  praeced),  quod  intellecUis  est  sim- 
pliciter  allior  et  nobilior  voluntate.  Si  au- 
tem  consideretur  inlellectus  secundum 
communitatem  sui  objecti,  et  voluntas 
secundum  quod  est  quaedam  determinata 
potontia  :  sic  iterum  intelleclus  est  altior 
et  prior  voluntate,  quia  sub  ratione  entis 
et  veri,  quam  apprehendit  intellectus, 
continetur  voluntas  ipsa  et  actus  ejus  et 
ipsius  objectum.  Unde  intellectus  intelli- 
git  voluntatem  et  actum  ejus  et  ipsius 
objectum,  sicut  et  alia  specialia  intelle- 
cta,  ut  lapidem  aut  lignum,  quae  conti- 
nentur  sub  communi  ratione  entis  et  veri. 
—  Siveroconsidereturvoluntassecundum 


cedat  apprehcnsio ;  sed  non  omnem  appre- 
hensionempraecedit  motus  voluntatis;  scd 
piincipium  consiiiandi  (2)  et  intelligendi 
cst  aliquod  intellectivumprincipiumaltius 
intellectu  noslro,  quod  cst  Dcus,  ut  etiam 
Aristoteles  dicit  in  7.  Etli.  ad  Eiidemum 
(c.  18,  al.  *  14),  ubi  per  hunc  modum 
ostendit,  quod  non  est  proccdere  in  infi- 
nitum.  —  Ibid.  ad  3. 

Veldic,  quod  non  est  procedere  in  in- 
finiLum,  quia  statur  in  appetitu  naturali, 
quo  inclinatur  intellectus  in  suum  actum. 
—  de  Veril.  q.  22,  a.  12,  ad  2. 

Ad  quarlum  dicendum,  quod  imperium 
est  et  voluntatis  et  ralionis,  quantum  ad 
diversa  :   voluntatis  quidem,   secundum 


communem  rationem  sui  objecti,  quo  est  quod  imperium  inclinationem   quandam 

bonum,  intellectus  autem  secundum  quod  importat ;  rationis  vero,  secundum  quod 

est  quaedam  res  et  potenlia    specialis  :  haec  inclinatio   distribuitur  et  ordinatur 

sic  sub  communi  ratione  boni   continen-  exsequenda  per  hunc  vel  illum.(de  Vcrit. 

tur,  veluti  quoddam   speciale,  et  intelle-  1.  c.   ad  4.)  —  Vel  dic,  quod   imperare 

ctus  ipse  et  ipsum  intelligere  et  objectum  non   est   movere   quocunque   modo,  sed 

ejus,  quod  est  verum,  quorum  quodlibet  cum  quadam  intimatione  denuntiativa  ad 

est   quoddam  speciale  bonum  ;  et  secun-  alterum,  quod  est  rationis. 

dum  hoc  voluntas  est  altior  intellectu,  et  Et  haec  dicta  sint  in  libros  de  Anima. 
potest  ipsum  movere. 

Ex  his  ergo  apparet   ratio,  quare   hae  (2)  Al.  «  considerandi ... 

*  Aristoteles,  edit.  Bekker,  pag.  1248a,  hn. 

(i)  Al .  «  appetitiva ...  18  sqq.;  cf.  Mauri  Parapkrasin  in  h.  1. 


INDEX 
OU/ESTIONUM  ET  ARTICULOULM 


m  IN  HAC  TERTIA  SEGMD^  SDMM^  PHILOSOPHIC* 


E  D.   THOM^  DOCTRINA  CONTINENTUR 


IN  LIBROS  DE  ANIMA 

QU^STIO    XLVIII 

DE  ESSENTIA  ANIM^ 

Art.  I.  —  Utrum  anima  sit  corpus 1 

II.  —  Utrum  anima  sit  compositaex  ma- 

teria  et  forma 3 

III.—  Utrum  anima  sit  ipsum  corpus 
animatum,  puta  planta,  equus, 
homo 6 

IV.  —  Quot  sint  genera  animarum 7 

V.  —  Utrum  prior  definitio  animse  a  Phi- 

losopho  allata  sit  conveniens  .  .       8 

VI.  —  Utrum  posterior  deflnitio  ejusdem 

sit  conveniens 11 

VII.—  Utrum  anima  sit  in  toto  corpore 

et  in  qualibet  parte  corporis.  .  .  13 
VIII.  — Utrum  anima  sit  in  toto  corpore 
indivisibiliter,  ita  ut  sit  tota  in 
toto,  et  tota  in  qualibet  parte 
ejus,  an  vero  divisibiliter,  ita  ut 
tota  sit  in  toto,  et  pars  in  parte.      17 

QU^STIO    XLIX 

DE  PROPRIETATIBUS  ANIM^ 

Art.  I.  —  Utrum  anima  sit  mobilis  per  se  .  .      21 
II.  —  Utrum  omnis  anima  sit  insepara- 

bilis  a  corpore 22 


QUiESTIO    L 

DE  CORPORE  QUOD  EST  MATERIA 
ANIM^ 

Art.  I.  —  Utrum  prseter  animam  in  corpore 

sit  alia  forma  substantialis  ...      23 

II.  —  Utrum    partes    corporis    viventis, 

pula  os,  caro,  et  similes,  specie 
diflerant 27 

III.  —  Qujenam  sint  verae  partes  corporis 

viventis 28 

QUiCSTIO     LI 

DE  POTENTIIS  ANIM^  IN  COMMUNI 

Art.  I.   —  Ulrum    essentia   animse    sit   ejus 

potentia 32 

II.  _  utrum  sit  tantum  una  potentia  ani- 

mse,  an  plures 36 

III.  _  Utrum  polenlia3  dislinguantur  per 

aclus  et  objecla 37 

IV.  —  Ulrum  in  potentiis  animse  sit  ordo.      40 

V.  —  Utrum  anima  sit  subjectum  poten- 

tiarum *1 

VI.  —  Utrum  potentise  fluant  ab  essentia 

animaj ^^ 

VII.— Utrum  una   potentia  oriatur   ex- 

alia *3 

VIII.— Utrum  potentise  omnes  remaneant 

in  arwma  separata  .  *! 43 

IX.  —  Ulrum  quinque  genera  potenlia- 

rum  animae  sint  distinguenda.  .      45 


400 


Arl.  I.  — 


nu^STlO    Lll 

DE  ANIMA  VEGETATIVA 
Utrum  anima  vegctaliva  sit  forma 


corporis  vivcntis. 


oO 


QU/ESTIO    LIII 

DE  POTENTIIS  ANIM^  VEGETATIV^ 
IN  COMMUNI 

Art.  I.  —  Utrum  convenienter  assignentur 
tres  potentise  anim»  vegetalivse, 
generaliva,  nulritiva  et  augmen- 
tativa 

QU^^TIO    LIV 

DE  POTENTIA  GENERATIVA 


^^rt.  I.  —  Utrum  generatio  sit  opus  natura- 
lissimum  et  perfectissimum  in- 
ler  opera  anima.'  vogetaliva)  ...      ^ 

—  Quid  sil  poientia  generativa  ....      55 

—  Utrum  p(»tenlia  generativa  activa 
Kil  iii  matre ^' 

—  Utrum  omnia,  quaj  ex  seminc 
geneiantur,  possint  sine  somine 
per  puirffaciioni-m  generari.  .  . 

—  Utrum  animalia  gcnita  per  putro- 
faclioncm  sinl  eju.sdem  «pociei 
cum  gcniiis  ex  beminc 


INDEX 

mine  a  principio,  quando  dcci- 

ditur 71 

IV.  —  Utrum  anima  sensitiva  sit  forma 

substanlialis  animalis 74 

QU.tSTIO    Lvm 

49 

DE  PROPRIETATIBUS  ANIM^  SENSITIV^ 

Art.  I.  —  Utrumanima  sensitivasit  corrupti- 

bilis 75 

11.  —  Utrum  anima  sensitiva  in  hominc 
sit  nobilior  et  perfeclior  quam 
in  bruto 


II. 
111. 

IV. 


V. 


co 


til 


QU.*:8TI0    LV 

DE  POTENTIA  AUGMLNTATIVA 

Art.  I.  —  Ulrum  uut,'iu.nium  piopri.-  Mt  lan- 

lum  in  vjveniibuH 63 

U^  _  Ulruiu   potcnliu   augmenlativa   «it 

realiter  disiincta  a  nutritiva.  .  .      (>4 

QU.i:ST!0     LVI 

DE  POTENTIA  NUTRITIVA 


QU.ESTIO     LIX 

DE  OBJECTO  SENSUS 

Art.  1.  —  Uiruni  objoctum  sensus  sit  oxlra 
sensum 

n.  _  Utrum  objeclum  sensus  sit  tantum 
res  existcus  et  priesens 

IIL—  Utrum  objectum  sensus  sit  sub- 
slantia 

IV.  —  Utrum  simul  possint  plura  sensi- 

bilia  per  sensum  ab  eodom  per- 
cipi 

V.  —  Uirum  rocte  dividatur  sensibilo  in 

per  accidens  ot  per  se,  el  per  se 
in  proprium  et  commune  .... 

VI.  —  Utrum   sensibilia   communia  sinl 

tantum  quinque 

Vll.—  Utrum  .«ioiisus  possil  decipi  ciroa 
pr.iprium  honsibilo 

QU.KSTIO    L.\ 

DE  SPECIEBUS  SENSIBILIBUS 

Art.  I.  —  Utrum    donlur  Kpocio»,   qua»   Kinl 
nccoHiiariiB  ad  actum  sontion  '■  . 

II.  —  Uirum    ha>   BpecioH    «iiil    div. 

Hpeuiel  a  qualUatibuii  itonsibiU- 
buH 

III  _  Utrum  Bpocloa  uonKibilos  Bonuu 
oxtorno  porclpiaiilur,  ul  Kpeciea 
viBibllcH  vitiu 


\rl.    I.    - 


Aii.  I    —  Uirumnutrllloproprle  lanUim  oon- 

vonial  vlveniibuH iW 

11.  _  utrum    i"  '-.1111- 

guaiiir  1      .1  ...      07 

0U-*:8TIO    LVII 

DE  ANIMA  SENSITIVA 

Arl.  I.  —  Utruiu   unimu)  brulurum  tnnl  «ub- 

nintontoM '* 

II,  _  Ulruin  uiiima  Hvnnlliva  traducalur 

cuiu  Homino «iW       Ari.  1.    -  Ut 

III.  —  Utrum  onlraa  HonnlUva  ».■••  !»•  *"- 


QU.ITIO    I.Xl 

DE  SENSATIONE 

Utrum    HonHalio  luiitum  conHlHlal 
111  rocoptiono  Hpoclel  aenHlbiUa. 

QU.  K8TiO     LXII 
DE  ORGANO  SENSUS 

.  I   .  .  ■..      -  II  l.l-Tf     Ki*ll* 


INDEX 


401 


II.  —  Ulrum  cxcellons  scnsibilc  corrum- 
pat  sensorium 

QU^STIO     LXIII 

DE  POTENTIA  SENSITIVA 

Art.   I.  —  Utrum  rocto  doflniatur  u  Philoso- 
pho  sensus  


105 


107 


QU.IiSTIO    LXIV 

DE  SENSIBUS  EXTERIORIBUS 

Art.  I.  —  Utrum   in   quolibot  scnsu  exlcrno 
sit  repcrire  scnsura  agontem  et 

patienlem 

II.  —  Utrum  sint  tantum  quinquo  son- 

sus  exleriores 

III.—  Utrum  scnsus  exteriorcs  indigoant 
medio 

QU.^STIO    LXV 

DE  OBJEGTO  POTENTI^  VISIV^ 

Art.  I.  —  Utrum  objectum  visus  sit  color  .  . 
II.  —  Utrum  color  rectc  dcflniatur  a  Phi- 

losopho 

III. —  Utrum  luracn  sit  corpus 

IV.—  Utrura  lumon  sit  qualitas 

V.  —  Utrum  lumen  sit  realitorin  medio, 

an  vero  tantum  intentionaliter.  . 


109 
110 
115 


117 


125 


QU/ESTIO    LXIX 

DE  POTENTI^  ADITIVtE  OBJECTO 

Art.  I.  —  Ulrum  sonus  sit  qualilas,  an  vcro 

motus 138 

II.  —  Ulrum.sonussil  in  corporesonantc, 

an  vcro  in  modio 1.39 

QU.KSTIO   LXX 

DE    AUDITIONE 

Art.  I.  —  Ulrum  ad  audilionom  roquiratur, 
quod  sonus  realilcr  porveniat  ad 
auditum  por  motum  acris  ....     140 

QU.ESTIO    LXXl 

DE    ORGANO   AUDITUS 

Art.  I.  —  Utrum  organum  auditus  sit  acr 
internus  inlra  meningam  con- 
tentus 144 

QU.ESTIO    LXXll 

DE   OBJECTO  POTENTI.S  ODORATIV.fi 


Quid  sit  odor 146 

Ulrum  odor  sit  cx  prtedominio  ca- 

lidi  ct  sicci 147 

■  Ulrum  odor  nulriat 150 


119 

121 

Art.  I. 

123 

II. 

III. 


QU.l^STIO    LXVI 

DE  VISIONE 

Art.  I.  —  Ulrum  visio  flat  per  extramissio- 
ncm  radiorum  ab  oculis,  an  vcro 
per  intus  receptionem 126 

QU.T.3T10     LXVIl 

DE  ORGANO  VISUS 

.\rt.  I.  —  Utrum  visiofiatin  huraorc  crystal- 

lino,  an  vero  in  nervis  oplicis  .    130 

QU.^ESTIO    LXVIII 

DE  POTENTIA  VISIVA 

Art.  I,  —  Utrumpotentiavisivasit  porfeclior 
aliis  potentiis  sensitivis  exter- 
nis •     133 

II.  —  Utrum    sit   nobis    carior   reliquis 

sonsibus 136 

III.  —  Ulrum  visus  inter  alias  potentias 

sensitivas  externas  faciat  magis 
scire 137 


Art.  I. 


QU.ESTIO    LXXiil 

DE  ACTU  ODORANDI 

Utrum  ad  actum  odorandi  requira- 
tur,  ut  odor  rcaliter  perveniat  ad 
odoratum 151 


QU.l^STIO    LXXIV 

DE   ORGANO    ODORATUS 

Art.  I.  —  Ulrum  caruncukemammillaressint 

organum  odorutus 153 

QU-ESTIO    LXXV 

DE   POTENTIA    ODORATIVA 

Art.  I.  —  Utrum  odoratus  hominis  sit  pejor 

odoratu  aliorum  animalium  .  .  .    156 

QU^STIO    LXXVI 

DE    OrJECTO   P0TENTI5:   GUSTATIViE 

Art.  I.  —  Utrum  rcctc  dcfinialur  a  Philoso- 

pho  sapor 157 


SUMM^  Philos.  IV  —  26. 


402 


INDEX 


II.  _  Quot  sint  species  saporum 159 

III.  —  Ulvum  cxlremi  sapores  sint  clulcis 

et  amarus ^^ 

QUiESTlO    LXXVII 
DE   GUSTATIONE 

^rt.  I.  —  Ulvum  ad  gustationem  requiralur 


raedium  extranoum , 


160 


QU.*:ST10     LXXYIII 

DE  ORGAKO  POTENTI^  GUSTATIV^ 

Arl.  I.  -  Quod  sil  organum  potcntiie  gusta- 


liv; 


162 


QU.€:3TI0     LXXIX 

DE   POTENTIA   GUSTATIVA 

Art.  I.  —  Utrum  potentia  gustaliva  necessa- 

rio  iiisil  omnibus  auimalibus  .  .    163 

QU.*:STIO     LXXX 

DE   SENSATIONE   TACTUS 

Art.  I.  —  Uirumadsensationemtactusrequi- 

ratur  mcdium  exlcrnum 164 

QL-.KSTIO     LXXXI 

DE    ORGANO    TACTUS 
Arl.  I.  —  Ulrura  caro  »it  organum  taclus,  an 


uliquul  juxta  cor.  .... 

QUif:ST10    I.XXXIl 

DE   POTENTIA   TACTIVA 

Art.  1.  —  Ulrum  tac  u»  sit  una  poiontia  «i>e- 
cif 

QU.rSTIO     I.XXXIII 

DE   SENSIBUS   INTERNIS 

Arl.  I.  —  Utrum  praiter  bcnhuscxtornoHdclur 
aliquin  HennuH  Intcmuit. 

II.  —  Quol  .siii"  1 

III.  —  Utrum    '  intcrnl  In- 

aint  oninibuk  animnnlibu-- 

IV.  —  Ulrum  detur  BcnnuH  agcntt  . 


165 


loT 


lii-J 

i:  t 


QU.tSTlO     LXXXIV 

DE  ORGANIS   SENSUUM   INTERNORUM 
Art.  1.  —  Ulrum  ci-rfbrum  hiI  uri;anum  »on- 


QU.ESTIO     LXXXV 

DE   APPETITU    SENSITIVO 


Art.  1 


Utrum  appetitus  sit  aliqua  specia- 
lis  potentia  animse 183 

II.  —  Utrum  appetitus  dividaturin  sensi- 
tivuni  et  intelleclivum  tamquam 
in  diversas  potentias 185 

III.—  Ulrum  appotitus  sensitivus  divida- 
tur  in  irascibilem  et  concupisci- 
bilem  tamquam  in  diversas  po- 
tentias 187 

IV.  —  Utrum    etiam    appetitus     intelle- 

clivus  dividaturinirascibilem  et 
concupiscibikMn  tamquam  in  di- 
versas  potentias IW 

V.  —  Utrum    appeiitus    conoupiscibilis 

el  irascibilis  obediant  rationi  .  .     191 


QU.4:ST10     LXXXVI 

DE   ORGANO    APPETITUS    SENSITIVI 

Ari.   I.  —  Utrum  organum  appelitus  sensitivi 


hil  cor. 


194 


huum  intornorum 


179 


QU.f:STI0     LXXXVIl 

DE   VIRTUTE    MOTIVA    NATURALI 

Art.  1.  —  Uirum  motus  curdis  ct  artcriarum 

sit  ab  anima 195 

II.  —  Uirum  muius  nspirationia  sit  ab 

unima  198 

III.  —  (Juud  Hit  oif^auiim  virtutiH  puUa- 

tjvc'  ot  rcHpjraliv;».' IW 

QU.+:8TI0     LXXXVIIl 

DE    VIRTUTE    MOTIVA    ANIMALIS 

.\rt.  1.  —  Utrum  virlua  mutiva  antmalia  ait 
'  ''-  <  '  -tincta  ab  aliitt  poton- 

us 190 

II.  —  Ulrum  or^^anum  potcntiu)  moliva] 

hint  ncrvi  ot  muHCuli .  ?01 

QU.VSTIo     LXXXIX 

DE   ANIMif:   RATIONALIS    PRODUCTIONE 

.\ri.  I.        r  riim  aiiima  ratiunalla  ait  tlo  «ub 

htiiiitia  Uei  vol  uliquld  fai-tum.  .    II 

II    —  U 1    '•  ■  I.' • .■>    pnrontibua 

t 

lil.  —  tuiitu  pruduoatur  a  Ucu  i»or cro 

lUllDMII 

IV.  —   U  lum  pruduoatur  a  Uou  modiau 

lihuit  ani;ella SlM 

V.  —   Uiruoi  ait  pruduoU  «nto  oorpua  .    109 


1 


INDEX 


QU.KSTIO    XC 

DE   ESSENTIA    ANIM^   RATIONALIS 

Art.  I.  —    Ulrum  animaralionalis  sit  aliquid 

subsislcns 213 

II.  —  Ulrum  anima  rationalis  sit  com- 

posita  ex  maleria  et  forma.  .  .  .    215 

III.  —  Utrum  anima  rationalis  sit  cjus- 

dom  spccici  cum  angolo 217 

IV.  —   Ulrum     anima;     ralionales    sint 

jequalcs  in  perfeclionc  et  nobi- 
litalo 219 


QU.-ESTIO    XCl 

DE  UNIONE  ANIM^  RATIONALIS  AD 
CORPUS 

Art.  I.  —    Utrum  anima  ralionalis    uniatur 

corpori  utforma 222 

II.  —   Utrum  anima  rationalis    numcro 

mul  iiilicelur  ad  muliiplicalio- 
nem  corporum,  vcl  sit  una  in 
omnihushominibus 227 

III.  —  U!rum  in  corpore,  cujus  est  forma 

anima  ralionalis,  sit  aliqua  alia 
aninia 230 

IV.  —  U'rum  si!  in  co  aliqua  alia  forma 

subsianlialis 233 

V.  —  U'>rum  anima   ralionalis  tali  cor- 

pori  debeat  uniri,  quale  cst  cor- 
pus  humanum 235 

VI.  —  U;rum    anima  rationalis   uniatur 

corpori  mediantil)us  disposilio- 
nibus  accidenlalibus 2)7 

VII.  —  Uirum  anima  rationalis   unialur 

corpori  mediantc  aliquo  corpore.     2C9 

VIII.  —  Utrum  anima   rationalis    sit  tota 

in  qualibet  parte  animalis.  ...    241 

IX.  —  Utrum  anima  ralionalis,  qujc  uni- 

tur  uni  corpori,  possetuniri  alii.    243 

QU.ESTIO  XCII 

DE  PROPRIETATIBUS   ANIM^ 
RATIONALI^ 

xVrt.  I.  —    Ulrumanima  ralionalis  sit  immor- 

lalis  et  incorruptibilis ;^45 

QU.-EsTlO     XCI.I 

DE  POTENTIS   ANIM.ffi  INTELLEGTIViE 
IN    COMMUNI 

Art.  I.  —   Ulrum  inlellcclus  et  ra'.io  sint  di- 

versaj  poleuliic 253 

II.  -  Ulrum  inlelligentia  sit  alia  poten- 

tia  al)  intelleclu 255 


111.— 
1\-.— 

V.  — 

VI.  - 
Vll.- 
Vlll.- 

IX.  - 

X.  - 


403 
Utrum  in  anima  r.ilionali  sil  mo- 

nioria  .      .  2C6 

Ulrum  mcmoria  roaiilcrdislingua- 

lur  ab  inlcUcclu    sicul  polcnlia 

a  potcnlia 258 

Utnim  inlclloclus  et  volunlas  sint 

una  et  cadcm  polcnlia  roalilcr  .  2<)0 
Ulrum  in  huraino  sil  liborum  ar- 

l)llriuin 2G2 

Uirujnliberum  arbilrium  sitcliam 

in  brutis 205 

-Utrum  liberum  arbitrium  in  ho- 

mine   sit  poicnlia    rcaiilcr    di- 

stincla  ab  inlcllcctu  et  voluntate  208 
•  Utrum  liberum  arbitrium  sit  po- 

tcntia  appetitiva 270 

Ulrum  liberum  arbitrium  sit  vo- 

luntas,     vol    alia   potentia    di- 

slincta  a  voluntate 271 


QU.KSTIO   XCIV 

DE    POTENTIA   INTELLEGTIVA 

Art.  1.  —    UU'um     inlellcclus     sit    potentia 

anima3  vel  ejus  essentia 272 

II.  —  Uirum  inlcUeclus  sitpotcnlia  pas- 

siva 273 

III.  —  Utrumneccssc  sit  poncre  intelle- 

chim  agontem 275 

IV.  —  U:rum  inlcUeclus  agons   sit  ali- 

quiil  aninuc 278 

V.  —  Utrum  iutelleclus  agens  sit  unus 

omnium 280 

VI.  -  Ulrum  r.itio   superior  et    inferior 

sint  diversEC  potcntia; 281 

VII.  —  Utrum     intcUccUis  practicus   et 

spcculalivus  sint  divcrscepoten- 
tiio 280 

VIII.  -Utrum  intcUectus   possibilis  sit 

unus  in  omnibus  hominibus.  .  .    287 

QU.ESTIO     XCV 

DE    SPECIEBUS   INTELLIGIBILIBUS 

Art.  1.  —  Uirum  sit  neces.se  ponere  species 
inlelligibiles  ad  hcc  ut  inlelle- 
clus  inlelligat 290 

II.  —    Ulrum  anima  rationalis  intelligat 

pcr  spccies  intelligibiles   inna- 

tas 295 

III.  —  Utrum  spccics  intelligibiles,  per 

quas  anima  intclligit,  cffluant 
in  animam  ab  alicjuibus  formis 
separalis 290 

IV.  —  Utrum  anim:\  rccipiat  .specics  in- 

telligibilcs  a  phanlasmalibus  et 

a  rebus  sensibilibus  .......    298 

V.  —  Utrum  in!cllectus   possit    intelli- 

gerc  pcr  spccies  intclligibiles, 
quas  habct,  non  convertcndo  se 
ad  phanlasmata 301 


404 


INDEX 


Art.  I.  - 
II. 
III. 
IV. 


V.  — 


QU^STIO     XCVI 

DE  ACTU  INTELLECTUS 

Utrum  omnis  intelleclio  sit  pro- 
ducliva  verbi  seu  sit  diclio  .  .  .    303 

-  Utrum  intelleclio  sit  prior  natura 

dictione,  an  vero  posterior.  .  .  .    306 

-  Utrum  inlellcclio    rcaliter  distin- 

guatur  a  verbo 308 

-  Ulrum  intcUectio  producatur   ab 

intellectu  et  a  spccie  intelligi- 
bili  tamquam  a  duobiv-;  agonti- 
bus  partialibus,  an  vcro  a  solo 

intelleclu 309 

Utrum   intelleclus  sit  semper  in 
actusecundo 311 


Ou.t:?tio  xcvii 

DE     TERMINO     INTPINSECO     INTELLE- 
CTIONIS   SEU   DE    VERBO   MENTIS 

Art.  I.  —    Ulrum    sit    nccos^arium    poncro 

verbum  menlis 313 

II.  —  Utrum  verbum  mcntis  sit  tantum 
medium  quo,  an  voro  eliam  in 
quo  a'<iuc  adeo  tamquam  imago, 
in  quo  intellectus  res  ad  exlra 
inlcUigit 310 

ou.rsTio  xcviii 
DE   OBJECTO     INTELLECTUS 

Arl.   I.   -  tjuudnaiu  Mt  objee.um  intcntxlus.    320 

Or.KSTIO     XCIX 

DE  MODO,  QUO  ANIMA  CORPORI  UNITA 
INTELLIGIT  CORIORALIA,  QUiE  SUNT 
INFRA  ANIMAM 

Art.   1.  —    Ulrum  anima  cognoticat  corpora 

pcr  intcllectUD) 383 

II.  —  Ulrum  intclligal  ea  I  itiam 

Kuam  vol  ptr  alii|ii  •n  .  .    3io 

III.  —  Ulrum  intolligibilem  ncm 

ac(juirat  a  Hcnsu 3X7 

IV'.—  Utruin   aiiima    itt  ' t    -t-T-'T^. 

malibus   ail   in 

I">ra 329 

V.  —  Ulrumjudicium  i' '  "-  '      ' 

diatur  p<-r  inipi-<t  a 

BCDBllivaruni.  .  ;L"0 

OU.1-:STIO  r. 

DE  MODO  ET  ORDINE  INTELLIGENDI 
RES   CORPOREAS 

Art.  I.  —  Uinim  iii!.  lli  riii^  unsiiT  intflligal 
absirahendu  b|tc*cicit  u  pUau'aii- 
matibuB 333 


II.  —  Utrum  spccies  intelligibiles  abs- 

tractfR  a  phantasmatibus  so  ha- 
beant  ad  inlellectum  noslrura 
iit  quod,  vel  sicut  id  quo  intel- 
ligitur 330 

III.  —  Utrum  intellectus  nostcr  natura- 

liter  intelligat  prius  magis  uni- 
versale 338 

IV.  —  Utrum  intellectus   nosler    possit 

mulla  simul  intelligere 341 

V.  —  Ulrum  inlellectusnoster  intcUigat 

componendo  et  dividendo  ....    343 

VI.  —  Utrum  inleilcctus  possit  errare.  .    3i5 

VII.  — Utrum  unus   possit  eandein  rem 

melius  intclligere,  quam  alius  .    340 

VIII.  -  Utrum  inlelloctus  nostcrper  prius 

cognoscat  indivi.-<ibilc,  quam  di- 
visibile 347 

QU.i:ST10    CI 

QUID  INTELLECTUS  NOSTER   IN    REBUS 
MATERIALIBUS    COGNOSCAT 

.Vrt.  I.  —    Utrum  cognoscat  singularia.  .  .  .  348] 

II.  —  Utrum  cognoscat  inllnita MM 

III.  —  Utrum  cognosoat  oontingontia    .  .  ;Vi3 

IV.  —  Ulrum  cognoscat  lutura 33i 

QU.K.STIO     Cll 

QUOMODO  ANIMA  INTELLECTIVA  SE  IP- 
SAM  ET  EA,  QUiE  SUNT  IN  IPcA. 
COGNCSCAT 

.\ri.   l.  —    U.ruiii    oognoKoal    so   ipsam    pcr 

suam  osscnliam 3M 

II.  —  Quumodo  cognoKcat  habitus  jn  so 

exialciilcs 3:9 

III  —  yuomodo     intollectuii    cognoHcat 

pnipriuiu  actuin ;ioo 

IV.  —  Quouiodu  cognoticat  actuin  volun- 

laiis  .    •'.r,* 

yU.€8TI0    CIIl 

QUOMODO    ANIMA   COGNOSCAT   EA,  QUiE 
SUPRA  ILLAM    SUNT 

Arl.  I.  —    Ulruiu  aiiiiiia  humana  hcouiiUuiu 
«'alum  prcHcniit  \itio  poHait  in- 

'•  ■'  •    ■     t        .ilcria- 

iip«olea 

11.  —  Uli ^il  uii  oaniiii   luiiitiaiit 

I>  por    loyniii m    1.  - 

ruiu  matcrialium.  .  .  3d7 

lil.  --  Uii-        '  '    quod  juuuu  • 

II'  vno' 

0U.f:8TIO  CIV 
DE  POTENTIA  VOLUNTATIS 
Art.  I.         Ulrum  volunlaN   nU  alla  ixitonUa 


11. 


INDEX 

prsetcr  appctilum  scnsilivum.  .  .    373 
—  Ulrum   Yoluntas   dislingualur    in 

irascibilcm  et  concupiscibilcra  .    375 


405 


QUyESTlO    CV 

DE  ACTU  VOLUNTATIS 

Art.  I.  —  Ulrum  aclus  volunlatis  produca- 
tur  efrective  a  volunlatc  et  co- 
gnilione  objecli  tamquara  a  duo- 
bus  agcnlibus  partialibus,  an 
vero  lotaliter  producalur  a  sola 
voluntate .•  •  •  •    3~^ 

II.  —  Utrum  per  aclum  volunlalis  pro- 

ducatur  aliquis  terminus  intrin- 
secus 379 

III.  —  Utrum  iste  terminus  rcaliler  di- 

stinguatur  ab  actu  voluntatis  .  .    381 


QU>EST10  CVll 
DE  OBJECTO   VOLUNTATIS 


Art.  I.  —    Ulrum  objcclura    forraalc  volun- 
lalis  sil  tantura  bonum,  an   bo- 

num  ct  malura 3S3 

II.  —  Utrum  objcctum  raalerialo  volun- 
talis  sil  taulura  finis,  an  cliam 
ca  qufii  sunt  ad  flncm 386 

QUvKSTlO    CVIU 

DE  MODO   QUO  VOLUNTAS  TEDIT   IN 
OBJECTUM 

Art.  I.  —    Ulrumvolunlasappelat  aliquid  cx 

necessitate 387 

II.  —  Utrum    voluntas  cx    necessitate 

vclit  quiecumque  vult 389 

III.  —  Ulrum  voluntas  eodera  actu  fera- 

lur  in  fineni,  et  ea  qua;  sunt  ad 
finem 391 


QU-^STIO  CVI 

DE  TERMINO  INTRINSECO  ACTUS 
VOLUNTATIS 

Art.  I.  —  U;rum  terminus  intrinsecus  actus 
voluntatis  sit  immedialum  ob- 
jcctum  illius 382 


QU.tSTIO   CIX 

DE  VOLUNTATE  PER  ORDINEM  AD 
INTELLECTUM   ET    CETERAS    VIRES 

Arl.  I.  —    Ltrum  voluntas  sit  nobilior  intcl- 

lectu 394 

II.  —  Utrum  voluntasraovealintelleclum 


ct  ceteras  vires. 


396 


Pag.  287  a  lin.  3  infra :  ne  lege  nec. 


Typis  A.  Nezan,  Meduana; 


i 


l 


B  765  .T51  1885  v.2  IMS 


^  ,  Thomas. 

I  Sumna  philosophiae  ex  varii$ 

I^  libris  D.  Thomae  Aquinatis  i 

I  470906^2
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Summa philosophiae ex variis libris D. Thomae Aquinatis Doctoris Angelici"

See other formats
